Google
This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
-* Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual
personal, non-commercial purposes.
and we request that you use these files for
* Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
-* Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
a[nttp: //books . google. con/]
QNS.
HARVARD COLLEGE
LIBRARY
FROM THE BEQUEST OF
JAMES WALKER
(Class of 1814)
President of Harvard College
*'Proforence being given to works in the Intellectual
and Moral Sciences"
PATROLOGULE
CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,
OMNIUM $8. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM
QUI
AB /EVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
FLORUEBRUNT ;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUJE EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLIC/E TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA
ECCLESIA& SJECULA,
FUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER 8E CUMQUE NONNULLIS CODICIDUS MANUSCRIPTIS COLLATAS,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ;
PBISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS LECTIONIBUSQUE VARIANTIDUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU.& TRIBUS NOYISSDIIS SACULIS DEBENTUR ADSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA;
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, DONATA ;
CAPITULIS INTRA IPSCM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA;.
OPERIBUS CUM DUBIIS TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DUOBUS INDICIBUS GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCiLICET RERUM, Quo CONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUE PATRUM IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTEIL0
SCRIPTURHZE SACILE, gx QUO LECTORI COMPERIRE 8IT OBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBROKUM
SCRIPTURE TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIO ACCURATISSIMA, CETERISQUE OMNIBU8 FACILE ANTEPONENDA, Si PERPENDANTUR : CIHIARACTERUM NITIDITAS,
CHARTA QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIGIQUE IN TOTO OPERIS DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETI] EYIGUITAS, PR/ESERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CIIRONOLOGICA,
' SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE .HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM ,
PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS AD OMNES JETATES,
LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUM.
SERIES SECUNDA,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIE LATINAE
À GREGORÍO MAGNO AD INNOCENTIUM Ill
ACCURANTE J.-P. MIGNE,
BIBLIOTHEGJIJS CLERI UNIVERAN,
SIVE
CUBSUUM COMPLETORUM IN $1NGULOS8 8CIENTIJE ECCLESIASTICAE RAMOS EDITOBE.
PATROLOGIA BINA EDITIONE TYPIS MANDATA EST, ALIA NEMPE LATINA, ALIA GRAECO-LATINA., —
VENEUNT MILLE FRANCIS DUCENTA VOLUMINA EDITIONIS LATINZE ; OCTINGENTIS ET
MILLE TRECENTA GRJECO-LATINJE. — MERE LATINA UNIVERSOS AUCTORES TUM OCCIDENTALES, TUM
ORIENTALES EQUIDEM AMPLECTITUB ; HI AUTEM, IN EA, SOLA VERSIONE LATINA DONANTCUR.
PATROLOGLE TOMUS CIII.
8. BENEDICTUS ABBAS, SEDULIUS SCOTUS.
TOMUS UNICUS.
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,
IN Vlà DICTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.
1854
C s$50:|
/473; Manche 4.
Jaonza Tedbny di G.A. 1 d
(H4. te. 914)
Pura ureb of Tlarwv Uo
S/ECULUM IX.
S. BENEDICTI
ABBATIS ANIANENSIS
OPERA OM NIA.
JUXTA MEMORATISSIMAS HOLSTENII ET HUGONIS-MENARDI EDITIONES
ACCURATISSIME DIGESTA.
ACCEDUNT
SEDULII JUNIORIS
NATIONE SCOTI
SCRIPTA QUE SUPERSUNT UNIVERSA,
EX BIBLIOTHECIS PATRUM ET MAII COLLECTIONIBUS HAUSTA.
ACCURANTE J.-P. MIGNE,
BIBLIOTHEQIU QLERI UNIVERSE,
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS $CIENTLE ECCLESIASTICE RAMOS EDITORE.
—— —— ——— 0-0 —Á
TOMUS UNICUS.
— us ED Q-O-cm
vkENIT 8 FRANCIS GALLICIS.
V
2
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,
IN VIA DICTA D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO D'ENFER NOMINATAM,
SEU PETIT-MONTROUGE.
1851
ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CIII CONTINENTUR.
^ SEDULIUS SCOTUS.
Collectanea in omnes B. Pauli Epistolas. Col. 9
Explanatiuneula de breviariorum 'et capitulorum canonum-
que differentia. | 211
Liber de sectoripus Christianis. | 991
Explanationes in prefationes sancti Hieronymi ad Evangelia. 331
SANCTUS BENEDICTUS ANIANENSIS ABBAS,
Codex regularum. 493
Concordia regularum. 101
Epistole. 13179
Opuscula. | 1381
Charte Anianenses. 1419
Ex typis MIGNE, au Petit-Montrouge.
ANNO DOMINI DCCCXX.
SEDULIUS SCOTUS.
NOTITIA HISTORICA.
(Fabric., Bibl. med. et inf. Lat.)
' Sedulius junior, natione Scotus, dubium an isqui A — 4. Opus de Regimine principum habuit Goldastus,
an. 724 concilio Romano subscripsit, an alius, quem
Hepidamnus monachus Sangallensis in Chronico ad
an. 818 clarum fuisse narrat. Incertum etiam epi-
scopus an presbyter fuerit. Ejus habemus :
4. Collectaneum sive Explanationem in. Epistolas
Pauli, in qua Gregorius Magnus, quamvis supresso
nomine, citatur. Prodiit Basilez apud Henricum Pe-
tri 1528 et 1554, in-8e«, nec non in Bibliothecis Pa-
trum.
9. Collectanea in Mattheum sub nomine Sedulii
Scoti citat Sirmondus ad Sidonii Apollinaris Epist.
ix, 4, in quibus, Labbeo teste, Gregorius, Isidorus,
Beda et ipse quoque Sedulius senior allegatur.
9. Commentarii in artem. Eutychii , teste Usserio
in Bibl. Thuanea fuerunt. Sic quoque Sedulio Com-
mentarii in primam alii secundam artem Donati et in.
majus volumen Prisciani tribuuntur.
teste Labbeo. Sedulius de rectoribus Christianis et
convenientibus regulis, quibus est respublica rite gu-
bernanda, Lipsie 1619, in-8», editus memoratur a
Fabricio nostro. Freherus ad Petrum de Andlo de
Imperio Romano, lH, 16, scribit se an. 1612 hunc
librum &wéx8ovov ad prelum parare. Ex cjus libello
de Christianis rectoribus, c. 8, octo disticha adducit
Nicolaus Cusanus de Concordanta catholica, przfat.
libri m in volumine Sichardii de Jurisdictione impe-
riali, p. 356.
Vide Usserium, Antiq. Eccles. Britannic., c. 16,
et Oudinum tomo Il, p. 26.
Psalterium.Grzcum Sedulii cujusdam Scoti manu
scriptum recenset Bern. de Montfaucon, Palwogr.
Gr2c. lll, 7, p. 256.
^ SEDULII SCOTI
COLLECTANEA IN QMNES b. PAULI EPISTOLAS.
(Bibl. vet. Patr., tom. VI.)
IN EPISTOLAM AD ROMANOS.
, CAPUT PRIMUM.
Paulus servus. Jesu Christi, vocatus Apostolus.
Sciendum est quod in pro«mio septiformis divisio
elucescit. Primo namque de seipso loquitur. Se-
cundo, evangelium Dei non parva laude extollit.
Tertio, mediatorem Dei et hominum, secundum
utramque divinitatis et humanitatis substantiam,
magnis laudum przedicat przconiis. Quarto, aposto-
lici gregis electionem demonstrat. Quinto, genera-
lem gentium ad fidem Christi vocationem declarat.
Sexto, specialem Romanorum vocationem ostendit.
Septimo loeo, gratiam et pacem, qux sunt dona se-
ptiformis Spiritus, Roman:x Ecclesie a Deo Patre,
et Domino Jesu Christo prestari desiderabiliter ex-
optat. Hac divisione prx missa, nunc ad singulas ip-
B estin Actibus apostolorum, nunc Pauus dicatur.
Invenimus in Scripturis divinis, quorumdam vete-
rum immutata vocabula :.-ut ex 4bram, vocatus
Abrabam; ex Sarai, Sara; et ex Jacob, Israel In
Evangeliis quoque ex Simone, Petrus ; et filii Zebe-
dzi, filii tonitrui nuncupati sunt : sed hxc ex pre-
cepto Dei facta legimus. Nusquam vero crga Pau-
lum invenimus tale aliquid gestum. De qua re qui-
busdam visum est quod Pauli proconsulis, quem
apud Cyprum Christi fidei subjecerat, vocabulum
sibi Apostolus sumpserit, quod nec nos quidem us-
quequaque evacuandum putamus : tamen quia nulla
talis in Scripturis divinis consuetudo deprehenditur,
magis ex his qux in exemplo nostris sunt, absolu-
tionem quzramus. Invenimus igitur aliquantos bi-
sius procmii particularitates enucleandas venia. (? nis, alios autem ternis usos esse nominibus, ut Sa-
mus. Prima itaque nobis quxstio de nomine ipsius
Pauli videtur exsurgere : Cur is qui Saulus dictas .
PaTROL. CIH.
lomonem , eumdem 1dida ; Sedechiam, eumdemque
. Joachim; Osiam, eumdem et Azariam, aliosque plu-
1
43 SEPUILM GOUTI
rimos binis nominibus vocatos. Sed nec Evangelia A in benedictionibus Benjamin, et in via Damasci, sie-
hunc morem renuunt : nam Matthzxus, sicut Lucas
ostendit, et Levi appellatus est. Secundum hanc
ergo consuetudinem videtur nabis et Paulus duplici
esse vocabulo: nam et hoc ipsum quod Scriptura
dicit : Saulus autem, qui et Paulus (Act. xii), evi-
denter non ei tunc primum Pauli nomen impositum
ostendit, sed veteris appellationis id' fuisse designat.
Sed requirendum est hic, cur nomen suurg in fronte
Epistolz posuerit. Ad quod respondendum est causa
auctoritatis apostoliczxe hoc esse factum : sicut enim
Teges namen euum in principiis epietolaszum ponunt,
quatenus magis vereantur hi quibus ipse epistole
transmi(tuntur, ita et Paulus apostolus, quia unus
ex illis regibus fueret de quibus Psalmognaphus di-
ut scriptum est : Saule, Saule, quid me persequeris
(Act. 1x)? Hac nomen, guod est vocatus, generale
potest, videri, quod pertinet ad esmaaes qui Christum
credunt : Multi sunt vocati, pauci vero electi. Vocatus
£st Judas, at non erat electus : quia electi separari a
Deo non possunt. 'Arccreloc Grace, n "t Hebraice,
mieeus Latine dicitur. Nam sicut &yyeioc Graece, La-
tine nuntii appellantur, ita. Grace &rócco^ou, Latine
missi vocantur: ipsos enim misit evangelizare per
"miversum mundum.
Segregatus 3n. evangelium Dei. EXeyyyDuoy, honum
nuntium interpretatur, quo peccatores ad indulgen-
tiam eonvocantur. &postolus autem «quo modo in
Judaismo locum doctoris habebat, ut pote Phari-
eit : Dum discernit. celestis reges. euper eam. (Psat, B $teus, ita a Judaissa pradicaligge soparatum se
LXVII), suum nomen buic epistelze, non ignobile de-
cus, prefixit. Iu Epistola vero qux ad Hebrzos prz
titulatur, queniam apud Hebrzeorum ecclesias de-
structor legis falsa suspicione habebatur, voluit ta-
cito nomine de figuris legis et veritate Christi red-
dere rationem, ne odio nominis fronte przlati, uti-
litatem excluderet lectionis. Seruus Christi Jesu.
Servum autem Christi Jesu se profiteus, a lege exu-
tum ostendit. Requiramus nunc cur servus dicatur
is qui alibi scribit : Non enim accepistis spiritum ser-
vitutis (Gal. v); itemque in eum modum Salvator
ait : Jam non lico vos servos, sed amieos (Joan. xv).
Ergo id sive secundum illam htmititatem dictum
putemus, quam Dominus docuit dicens : Discite a.
C teri omnes laboreturug eset jin exaggélig, quod in
me quia anitis sums et &umilis conte(Watth.xi) ; neque
per hec 4editur veritas liberietis 'in. Paulo, dixit
enim : Nam cum liber sim ab omnibus, me servum
feci (1 Cor. 1x). Servit ergo Christo, non 4n spiritu
servitutis, sed in spiritu adoptionis, quia ommi li-
bertate nobilior est servitus Christi; sive quasi imi-
tator ejus pronuntiat, qui dixerat: Ego sum in me-
dio vestrum , non sicut. discumbens, sed sicut. mii-
strans (Luc. xxn), et ejus qui semetipsum exinanivit,
formam servi accipiens (Phil. 1). Quid est autem ser-
vum .esse Cbristi, quam serwum esse Xerbi Dei, 8a-
pieatix, justitiz, yeritaüp, et omnino omniun yjr-
tutum qus in Christe sunt. Bieut autem ecienua qua
nunc datur, per apeculum datur, et in senigmaete, e£
propheta, ita et esdera dona Spiritus sanoti, ut li-
berias, quse .nuwnc sanclis praestatur, nondum plena
libertag.e5t, Sed velat per speculum ef io znigmaeaáe.
Ef ideo sauncU eervos se esse.dicunt,.ad .compara-
tonem illiusiibeptafis, quas facie ad faciam tribuitur.
Gáristó Jesu. Jdeo utrumque, id est, Cbristi et Jesu,
quio ip.nisoqne est Dominus. DieendoChrisüi, «ontea
Mationem egit, qui ipsum Domiaum verum .corpug
' habere denegat ; subjungondo Jesn Judeorum períi-
dies redarguit, «qui Jesum negant «uod Deus sit.
Paulas Greece scribens (arcum Domen enteponit :
Metthous autem Hebraice, Hebraica nomina praetulit,
dicens : Liber generationis Jesu Christi.
Vocatus Apostoius. Jam prescienua dirina ad hoc
vocatus, ut esset apostolus. Item vocatus apostolus
dicit in evangelium Dei, ut a lege diesimulans Qühri-
stum praedicaret. Aliter : Segregatus, hoc est, a grege
apostolico separatus, ut gentibus prx»dicaret. Sieuí
in Actibus apostelerum Spiritus eanetus dioit : Se-
gregate vuihi Saulum et Barnat&am, in qpus ad quod
elegi eos (Act. xus). Segregatue «dicitur in.evangelium
Dei, sieut alibi ipse de se dicit : Cum autem placuit
Deo, qui me segregavit de utero matris mec, ut reve-
laret Filium suum in e (Gal. 4) : ex .quo intelligi-
mus, quod justi separentur a ventre. Ergo et Paulus
quidem segregatus in Evangelium dicitur, segregatus
4 Wee malris Aue. Causas in eo et merita quibus
áa &oc ecgsugenti Jebuerit, vidit ille quem non latet
mens: pravidit enim quod abundantius quam c:e-
ei, et ia fame, et in (rigore, eL in audilale, àán pe-
riculis latronum, in periculis fluminum, in periculis
«aris przdicaturus essct evangelium Christi. In
vengelium Dei. Unum atque idem est dicere, et evan-
igelium Dei , evangelium Christi, quod ipse Dominus
«icit : Ego et Pater unum sumus. Et iterum dicit ad
Patrem : Omnia mea tua sunt, et tua mca (Joan. X).
Ergo evangelium Patris, evangelium Filii est.
Quod ante promiserat per prophetas suos. Ut pro-
bet rectam et integrgun 4idem, et spem esse in Chri-
$to, jam prius ,exangelium .ejus dicit.a Deo promis-
Sum,:ut. lsaiae ait : .Consummabe super domum s-
rael, et super domum Juda testamentum novum.
David quoque : Dominus, inquit, daht rerbum .evan-
gelisaulihus (Psal. pxvu). KK iterum .:p omeem
terram exivit sous eorum (Psal. xvui). Mem ; Facit
Dominus verbum brevissimum auper texram. Utrum
simpliciter accipi debeat exangeliuwm -per soripturas
propheticas repromissum, ap .discrefionem alterius
evangalü qued seran dicit Joannes in Apocalypsi,
qued «unc &evelandim est, our amhre Araesiesit,
et-maritas weperit (dps. Xm), «considerato atiam tu
qui legis, cui eterao euangelio convenire widebun-
tur etiam illi terni anni, de quibus Przaphefa dicit ;
EX amnos eternos in mente habui (Psal. Lxxvy).
Eique adjungi potest et ille liber vite, iB quo san-
etorum nomina scripta dicuntur; sed et jlli libri
qui apud Danielem, cum judicium copsedisset, aperti
45. C COLLECT. TN BPIST. AD ROM. | i4
sunt (Den. vn). Val qui spud Exzochislem prepbe- À qui nondum est. Quare nen dixit, prepesitas pu ?
tam deintms et deforis dicunpur. inscripti. (Ezech.
Hu). Omniaque non alrapeente, eed Spiritu Dei vivi
scrípta memorantur. Per prophegas suos. Moc ad
laudem evangeli perüinet : nee enim rem vilem
magnis przcursoribus nuntiat. Tetus hic locus con-
tra Maniehzos facit, ubi dicit quod ante evangelium
sit promissum et per prophetas Dei et in &anctis
Bcripturis, et quod Christus secundum carnem ex
David stirpe, id est, Maria virgine sil creatus, se-
cundum quod pridixerat lsaias : Ecce wrgo cenci-
piet in utero, et puriet filium — et vocabitur nomen
ejus. Emmanuel (Isai. vii). In Scripturis. sanciis.
Hoc ad cumulum protestationis adjecit, ut majorem
fiduciam credentium faceret, et legem cominendaret.
Inter praedestinationem autem et propositionem hoe
interest, quod przdestinatio alicujus rei multo anie
im meuje ejus qui destinet, quid fuurum sit prarfi-
gurel : propositum autem cum vicina sit machioatie,
et pene cogiiationem sequatur eflectus. Qui pra desté-
natus est Filius Deiinvirtute secundum Spirijum sancti-
ficationis ex resurrectione morjuorum | Jesu. Christi
Domini nostri. Tanquam de alio supra diceret : quid
est enim Filius Dei praxlestinatus, ex resurrectione
mortuorum Jesu Christi Domiai nostri, nisj ejusdem
Jesu Christi, qui praedesiinaiue est. Filius Dei ? Ergo
quomodo bic eum audimus, Filius Dei in wirtute
Jesu Chrisi, ag ut Filius Dei secundum Spiritum
sanctificationis Jesu Christi, aut Filius Dei ez resur-
Sancte autem Beripiure suni, quia e& viüa dam- Bj eectione mortuorum Jesu Christi, cum dici potuisset,
Rant, et eacoramentum illic uaius Dei continetur pre
salute humana.
De filio suo. Multi fibi gratia, hic natura, eujus
etiam secundum caraem nativitas dissimilis exeieris
invenitur. Qui factus est ei ex semine David. Fa-
ctus est per Spiritumn sanctum secundum carnem.
Addeude secundum carnem — factus est, secun-
dum Verbi ulique eubstantiam non est factus.
Factwe est. Non dicit genius est. Aliud onim est
si dixeris, ex semine admisto sanguinem coagulare
et generare, et aliud est non permixüone, sed vir-
Aute precreare 5deo factum dicit non genitum, ob-
servans proprietatem, quia factus est secundum
humanitatem, genitus est. secundum divinitatem.
Secundum carnem. Hic synecdoche est, nam car-
nem pre 4oto homiue posuit fed reqmirendum,
«quare non seeundum animam dixit évà xowov. Nec
intelligunt ideo carnem solam nominatam esse, in
eo quod dictum estt Verbum caro facium, quia
heminew oculie, propter quos facta est illa &us-
ceptío, caro sela petuil apparere, nec semper (actum
esse ad ereaetionem refertur : seriptum enim est :
Domine, refugium faetue es nobis (Psal. .xxm). Et :
Dominus factus est mihi in salutem (Isai. (xn).
Qui predestinatus est Filius Dei. Filiam Dei di-
cens, Patrem significavit Deum, addito autem
" Spiritu. sanetifleationis, ostendit mysterium Trini-
tatis. Hic ergo qui incarnatus quidem latehat, sic
predestinatus est secundum Spiritum sanctificatio-
nis in virtute ministerii Filii Dei, cum surgit a
mortuis, sicut scriptam est: Veritas de terra orta
est (Psal. .xiw). Omnis enim ambiguitas diffidentize
de resurrectione ejus calcata est et compressa, quia
praedestinatus est. Recte quippe Filius Dei non pre-
destinatus est, secundum id quod Verbum Dei est,
Deus apud Deum : quid enim pr:zedestinaretur, quod
sine initio et sine termino Deus semper :eternus est?
Tad enim predestinatum est quod nondum fuerat
ut sicut in suo tempore fieret, quemadmodum ante
ommia tempora przdestinatum erat ut fieret. Lege
cay. $ in Enchiridion, ubi non solum bonos ín glo-
riam, sed et impios Deum dicit przdestinasse ad
ponam. Destinatur ille qui est: predestinatur ig
visitare in vire sua, aut secundum Spiritum sane
cüficationis sue aul ex resurrecliene moriuorure
ejus, vel. morüyoruas suorum, Bon cogimur intelli-
gere aliam) personam, eed unam eamdemque, scilicet
Füii Dei, Domini nostri Jesu Christi? lta cum au-
divus : Fecit Deus hominem ad imaginem Dei,
quamvis usitetius dici ad imaginem suam possit,
nog iamen oegimur aliam personam intejigere ig
Trinitate, sed ipsam wuan eamdemque Trinita-
iem, qui est, unus Deus, ad eujus iunaginem factus
est home. Secundum Spiritum sanctificationis. Ut
pre omnibus iu incorrnptibilitatis virtute resurge-
rei, et vitam resurrectionis Dei filis aperiret : de
quibus ipse dicit : Qui filii Dei sunt, cum sint filii
[T resurreciionis. Sanctiücationis vero Spiritus dicitur
Fiüius, secundum hec quod praebet omnibus san-
£lifatem. Ideo non dizit, ex resurrectione Jesu Chri-
&ki, sed ez resurrectiona mortuorum -Jesu Christi,
quia resureciio Cbristi generalem meeurrectioneg
prebuit. Mortuorum Jesu Christi, mon omuium
resurgentium, sed ad Christum pertinentia in ipso
Christo resurrectionis forma portenditur,
Per quem accepimus gratiam, Remiseionem vide-
lieet peceatorum in bap&ismo, nec mon ccelestis
&spientim, diversarusaque ljagugrum cognitionem,
gratiam nominat. Apeetolus vero ad predicationig
auctoritatem comitantibus signis pertinet, quia et
ipse Christus apostolus dicitur, id est, missus &
Patre, quippe qui ad evangelizandum pauperibus
missum se dicit. Ad ebadiensum fidei in omnibus
gentibus. Missos ergo apostoles dicit, ut pradicarent
fidem omnibus gentibus, wt obedirent et galvaren-
tur, ut donum Dei mon jam solis Judeis, verum
etiam omnibus gentibus ocencessum videretur, ad
obediendum fidei, non legi. Pro nomine ejus. Hoe
est, vice nominis ejus fungimur, ut ipse ait: Sicut
fnisit me Paler, e&t ego mitto eos (Joan. vni), Bi
fterum : (Qui vos vecipt me recipit (Metth. xv). Siva
pro nomine ejes, id est, ad gloriam nominis ejus.
dn quibus et vos. vocati estis. Quia. setlicet donem
Pei omnibus missum est, ut eum audiugt ee inter
esieros vocatos, scirent se seb lege agere non de-
bere. ltem, in quibus eetis ot vos vocati : nam et ia
15 ' — SEDULI SCOTI | 16
vobis, id est, Romanis apostolatum accepimus. Vo- A mirantur de conveféatione gentium, et quod in om-
catis sanctis. Hoc est. sanctis vocatione Dei, non
merito facti.
Gratia. vobis et pax a Deo Patre, et Domino no-
stro Jesu Christo. lllud animadvertendum est, quod
et in superioribus et in presenti commate eclipses,
id est, defectus necessariarum dictionum esse nos-
cuntur. ltaque ut plena constructio constare queat,
ipsa verborum series in ordinem sic disponatur :
Ego Paulus servus Christi Jesu, vocatus Apostolus,
et extera qux» subsequuntur, postremoque subinfe-
ratur : precor vel exopto, multiplicentur gratia vo-
bis et pax a Deo Patre nostro, et Domino Jesu
Christo. Gratiam et pacem cum his dicit esse, qui
recte credunt : gratia, qua a peccatis absoluti sunt :
nem terram exivit apostolorum Christi przedicatio.
Potest tamen et ita intelligi, quod fides ista quam
Romani habent, ipsa eademque sit, et non alia, qux
in universo mundo annuntiatur et creditur, qus
. non solum in terris, sed et in ccelis przedicatur. Deo
meo. Blandientis affectus est, quod communem Do-
minum omnium, gratie magnitudine suum et quasi
proprium senserit Deum. Observandum sane est,
quia ad lioc quod dixit, primum quidem gratias ago,
consequens erat ut diceret : Secundo. Sed pradixi-
mus de locutionibus minus finitis, nisi forte videatur
in eo reddi, cum dicit : Nolo autem ignorare vos,
fratres.
Testis enim mihi est Deus cui servio in spiritu meo.
pax vero, quia ex impiis reconciliati sunt Creatori- B In spiritu meo, inquit, non in circumcisione manu-
Bene gratiam et pacem conneclit, nam vacua prima
sine altera; pax enim observat gratiam. À Deo Pa-
tre nostro. Deum Patrem nostrum dicit propter ori-
ginem nostram, qui ab ipso creati sumus, et cujus
nos filii sumus adoptione. Et Domino Jesu Christo.
Christum autem Dominum, quia ejus sanguine re-
dempti sumus filii Dei. Gratia dicta est ab ethymo-
logia, gratim enim 'interpretatur plenitudo, quod si-
gnificat charitatem, quia plenitudo legis charitas est.
Primum, quidem gratias ago Deo meo. Finita pre-
fatione ante omnia gaudium suum testatur, ut pote
gentium Apostolus, quod cum Romani regnent in
mundo, subjecerunt se fidei Christianz : nam fama
fidei illorum profectus erat multorum, qui videbant
principes suos factos esse Christianos. Gratias ergo
se dicit Deo suo agere duntaxat, quia adhuc
illorum non erat plene. Deo meo. Natura Deus om-
nium est, merito et voluntate paucorum, ut est Deus
Abrabam, secundum quod hic suum nominat Deum.
Prima vox incipit a gratiarum actione; agit autem
Deo gratias per Christum, velut pontificem magnum :
oportet enim scire eum, qui vult offerre sacrificium
Deo, quod per manus pontificis debet offerre. Sed et
hoc quod dixit : Deo meo, non est otiose accipien-
dum : non enim vox ista potest esse, nisi sanctorum,
quorum Deus dicitur, sicut Deus Abraham, vel Isaac,
vel Jacob; non enim potest Deum suum dicere is,
cui venter Deus est, aut cui gloria s:xculi et pompa
mundana, aut potentia rerum caducarum Deus est.
Quidquid unusquisque supra c:tera colit, hoc illi
Deus est. Sed videamus quidem pro quo Apostolus
gratias agat Deo suo. Quoniam, inquit, fides vestra
annuntiatur in universo mundo. Si simpliciter acci-
piamus, hoc videtur designare quod multis locis
mundi, hoc est, terre, eorum qui Rom» sunt fides
et religio praedicetur. Si vero in hoc loco mundus
designatur qui ex ccelo constat et terra omnibusque
que in eis sunt, potest etiam illud intelligi, quod
Virtutes de quibus dicitur, quia gaudium habeant
swper wo peccatore pomnitentiam agente (Luc. xv),
multo magis de conversatione et fide quoque Roma-
norum letantur, nuntiantibus sibi angelis, qui ascen-
dunt et descendunt ad Filium, hominis, et ipsi enim
facta, neque in neomeniis et sabbato, et discretione
escarum, sed in spiritu meo, id est, in mente : quia
enim Deus spiritus est, spiritu vel animo debet illi
serviri. In evangelio Filii ejus. Hoc est, non in eo
quod Moyses servus tradidit, sed in eo quod dilectis-
simus Filius docuit.
Quod sine intermissione mentionem vestri faciam
in omnibus orationibus meis. Dicit Apostolus : Sem-
per gaudete, sine intermissione orate. Quis autem po-
test ita semper orare, et sine defectu vel intermis-
sione precibus insistere, ut nec alimentis sumendis,
aut dormiendi tempus habeat? Áut ergo dicendum
est, eum semper orare et nou deficere, gui canonicis
orationibus quotidie juxta ritum ecclesiastice tradi-
C tionis, psalmodiis, precibusque consuetis Dominum
Jaudare et rogare non desistit. Et hoc est quod
Psalmista dicebat : Benedicam Dominum in omni
tempore, semper laus ejus in ore meo (Psal. xxxi).
Àut certe omnia qus justus secundum Deum gerit
et dicit, ad orationem esse reputauda : qui enim
justus est, sine intermissione qus justa sunt agit,
per hoc sine intermissione justus orabit, nec un-
quam ab oratione cessabit, sive justus esse de-
sistet.
Übsecrans, si quomodo. Id est, aliqua causa, vel
qualibet occasione vel ratione. Itaque voluntati ejus
sicut occasio data est, ut coactus appellaret Ca»sa-
rem, sic dirigetur ex aliqua causa, Deo volente, ut
impleret propositum voluntatis sux. Denique in
naufragio posito astitit Dominus, dicens : Noli ti-
mere, sicul enim testificatus es in. Hierosolymis de
me, ita et Roma. Videamus autem quod dicit, cui
servio in spiritu meo. Servire in spiritu, simile mihi
videtur esse, imo et amplius aliquod quam adorare
in spiritu; nam adorare quis poíest sine affectu, de-
servire vero ejus est, quem constringit affectus. De-
servit ergo Apostolus Deo non corpore, nec anima,
sed meliore sui parte, id est, spiritu. Hec enim tria
esse in homine designat ad Thessalonicenses scri-
bens, cum dicit : Ut integrum corpus nostrum, et
anima, el spiritus, in die Domini nostri Jesu Christi
servetur. Et Daniel dicit : Laudate, spiritus et animae
justorum, Dominum. Prosperum iter habeam in volun-
47 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. m
fate Dei veniendi ad vos. Puto quod etiam hoc vult A ostenditur per hoc id etiam curx Deo fuisse quo
intelligi, quia non semper itineris prosperitas Dei
voluntate perficitur. Denique et Balaam iter habuit
prosperum eundi ad Balac, ut malediceret populum
Israel, sed nonefuit illa ex voluntate Dei prospe-
rias; et multi in rebus s»culi prosperis utun-
tur successibus, et exsultant in prosperitatibus
Suis, sed non est talis prosperitas ex voluntate
Dei.
Desidero enim viaere vos. Quid est quod cum scri-
ptis illos corrigat et a carnali sensu abstrahat, prze-
sentiam suam necessariam dicit? Nisi aliter dicta ad
aliud solent rapi, sicut ab hereticis fit, ideo desi-
u erat videre eos, ut presens doctrinam evangelicam,
sensu quo scribit, tradat, ut magis illis proficiat, ad-
ditis signis virtutum qux magis auctoritatem dant
signis. Cum autem dicit : Ut gratiam vobis spiritua-
lem ministrem. Carnalem illos sensum assecutos si-
guificat, quia sub nomine Christi non illa quz Chri-
$tus docuerat fuerant assecuti, sed ea qux fuerant
Judzis tradita. Ad confirmandos vos. Hxc confir-
maltio tres personas requirit : adjuvantis Dei, mi-
nistrantis apostoli , accipientis populi. Consolari
autem se dicit cum illis, si apprehendant spiri-
tualia.
Per eam que. invicem est. fidem. Hoc. est, ut per
communem fidem invicem consolemur. Quod autem
dicit : Ut aliquod tradam vobis donum spirituale, vi-
detur indicare esse aliquid quod donum quidem sit,
non tamen spirituale, ut nuptize, diviti:e, et fortitudo
corporis, et formz? decor, regnumque terrestre: a
Deo enim etiam hzc donantur. Beati sunt ergo illi
quibus spiritualem gratiam tradere vult Apostolus
ad confirmationem fidei, ut ultra parvuli non sint,
neque circumferantur omni vento doctrinz. Quod
cum sit, Paulus et ipse consolationem capit, opus
suum firmum et stabile videns, et illi consolantur,
quia apostolicze gratize sunt participes.
Nolo autem vos ignorare, fratres, quia &tpe pro-
posui venire ad vos, et prohibitus sum usque adhuc, ut
aliquem fructum habeam in vobis, sicut et in ceteris
gentibus, Grecis ac barbaris, sapientibus ac insipien-
tibus debitor sum. Itaque quod in me promptum est, et
vobis qui Rome estis evangelizare. Est quidem hyper-
baton in hoc loco, est et locutionis defectio. Si hy-
perbaton, hoc modo reddere possumus : Nolo autem
ignorare vos, fratres, quia scpe proposui venire ad
vos, ut aliquem fructum habeam in vobis, sicut et
in cxteris gentibus, Grecis et barbaris, sapientibus
et insipientibus, et prohibitus sum usque adhuc. De-
feetio vero elocutionis hoc modo adimplebitur, in eo
ubi dicit: Et ín ceteris gentibus, Grecis ac barbaris,
sapientibus et. insipientibus, videtur deesse, quibus
debitor sum : ut sit talis consuetudo [Al., composi-
tio] : Sicut fructum habeo et in cxteris, Graecis et
barbaris, sapientibus et insipientibus, quibus debi-
lor sum : ita quod in me est, promptus sum etiam
vobis qui Rome estis, evangelizare, et |Al., sed] pro-
hioitus sum. Siquidem a Deo putetur prohibitus,
unusquisque apostolorum vel debeat ire, vel non de-
beat. Cur autem prohibitus est? Ideo quia Dominus
sciebat imperitos adhuc Komanos, et mittebat Pau-
lum ad alios, ut interim paratiores. Ut aliquem fru-
ctum habeam in vobis. Unde velut multarum divitia-
rum cupidus Paurus, congregat fructus ex Grzcis,
congregot ex barbaris, etc. Verum hos omnes fru-
ctus affert Paulus, qui tanquam palmes bonus per-
manet in vite vera, qu: est Christus, quem fre-
quentius Pater purgat agricola, et ideo fructum plu-
rimum affert, purgat eum in laboribus, in tribula-
tionibus, in persecutionibus. Sunt enim alii palmites,
qui in vite quidem permanent, fructum vero non
ferunt, sed sunt aridi, qui dicuntur a Patre in ignem
B mitti. Fructum dicit, ministerii sui celestem mer-
cedem. Sicut et in ceteris gentibus. Exemplo czte-
rarum gentium; promptior enim fit quis ad rem sibi
traditam, si illi multos videat assentire. De Judsis
autem tacuit, quia magister gentium erat. Sicut et
in ceteris gentibus : subauditur, habeo. Sapientes
autem illos dicit, qui mundanis rationibus eruditi ,
sapientes vocantur in szculo, dum aut siderum spe-
culatores sunt, aut mensuris, aut numeris, aut arti
grammatice student, aut rhetoric; , aut musicz.
Requirendum est quomodo Apostolus Grecis et bar-
baris, sapientibus et insipientibus debitor est. Quid
enim ab ipsis acceperat unde eis debitor fieret? Ar-
bitror diversis quidem gentibus inde effectum esse
debitorem, quia omnium gentium linguis eloqui ac-
cepit gratiam Spiritus sancti. Ergo debitor omnibus
illis efficitur, quorum causa accepit a Deo lingus
notitiam. Sapientibus autem efficitur debitor, per
hoc quod accepit sapientiam in mysterio abscondi-
lam, quam perfectis et sapientibus loqueretur. Quo
modo autem et. insipientibus? In quo patientis gra-
tiam et longanimitatis accepit; summ:z etenim pa-
tientiz ferre insipientium motus.
Non enim erubesco super evangelium. Hoc est,
sicut quidam doctores erubescebant, qui doctrinam
colestem adjunctis miraculis corroborare nequi-
bant. Virtus enim Dei est, etc. Nulla major virtus est
quam quze, devicta morte, homini perditam reddidit
vitam, quamvis incredulis infirmitas videbatur? De-
finiens ergo quid sit evangelium, pronuntiat. Virtus
enim Dei est, inquit, in salutem omni credenti. Quod
autem dixit quod virtus Dei est in salutem, videtur
ostendere, quod sit aliqua virtus Dei quz non sit
ad salutem, sed ad perditionem : sicut in Psalmis le- .
gitur : In virtute tua. disperde illos; virus enim in
dextera est qua salvamur, ut virtus in qua disper-
dit, sinistra dicatur.
Justitia enim Dei revelatur in eo, ex fide in fidem.
Justitia Dei est, quia quod promisit, dedit. Judco.
Credenti quod ei promisit Deus prophetas suos.
Justum Dominus probat ex fide Dei promittentis,
in fidem hominis credentis. Justitia Dei revelatur.
Qui credit veracem Deum dedisse quod premisit,
hoc contra Judzeos loquitur qui negant esse Christum
49 SEDULE SCOTI 20
quem premisit. Sicut scriptum est. In Habacuc vide- À,Deo potest, per conjecturam creature, verbi gratia,
licet. Justus ex. fide,id est, non ex operibus legis,
Vivit (Habac. u), hoe est, presentem vitam ducit,
vel vitam zterpam acquirit. Aliter secundum Pil.
d Justitia Dei et. Quod justm fuerat, ut quo modo
Abraham credens ex gentibus, per solam fidem
justificatus est, ita cseteri fidei ejus imitantes, sal-
varentur. Ex fide Abraham : In fidem hominis cre-
dentis ; sive ex fide Jud:i, in fide gentilis : ideo au-
tem ez et in posuií, ut tautologke vitium declina-
ret. Justitia Dei in evangelio revelatur, per id quod
ad salutem nullus excipitur venire, sive Judzus,
sive Grzcus, sive barbarus; nam omnibus dicit Sal-
vator : Venite ad me, omnes qui laboratis, et ego re-
ficiam vos (Matth. xi) : Revelatur justitia Dei, quz
quod sit, et quod justus sit et omnipotens : osten-
dens esse aliquid Dei quod notum sit et aliquid ejus
quod ignotum sit. Ígnotum hoc Dei intelligendum
est, cum ratio substantie ejus vel, nature, cujus
qui sit proprietas, puto quod non solum nos homi-
nes, sed et omnem lateat creaturam. Deus enim illis —
manifestavit. ld. est, manifestavit se, dum opus fecit
per quod possit agnosci.
Invisibilia enim ipsius, a. creatura sundi, per ea
que facta sunt, intellecta perspiciuntur. Hoe est,
mysteria obscura sux virtutis. Sciendum est quod
hic invisibilia qux: nominat de creaturis , spiritualia
alibi dicit; ideoque addidit : Sempiterna quoque vir-
tus ejus ac. divinitas. Virtus est qua instituit quae
obtecta prius velabatur in. lege; reveletur enim. in B non erant, quaque omnia regit ; divinitas est, qua
-his qui ex fide Veteris Testamenti ad fidem novi
Evangelii veniunt; et cum in Evangelium veniunt,
ex fide legis, in fidem Christi diriguntur. Justus au-
tem meus ex fide vivit, id est, Veteris et Novi Te-
stamenti : nam alterum sine altero integritatem
vitze non habet. Aliter ez fide predicantium, ín fidem
credentium, Sive ut Augustinus expouit, ex fide
verborum quibus nunc credimus quod nondum vi-
demus, in fidem rerum, qua in xteraum quod nune
credimus, obtinebimus. Quare non homo vel vir ex
fide vivere dixit, ideo ne reprobaret opera dum huc-
usque fidem et gratiam commendavit, hic vero opus
ostenditur, dicens : Justus est, fide vivet ; quia ju-
stum indicat, bona opera habentem.
Revelatur enim ira. Dei de celo. Sicut in. illo qui
credit justitia Dei revelatur, ut. supra memoravit,
ita et in eo qui men credit ira Dei revelatur de
ealo. Auctoritas celsitudinis hoc loco ostenditur,
sie est illud : Paler noster, qui es in colis ( Matth.
v1). Sic : Omne datum optimunt et omne donum per-
fectum | desursum est, descendens & Putre lumitum
(Jacob. 1). lta et justa vindieta, qmi ira Dei appel-
latur, non nisi de superni judicis throno descendit.
Ira Dei videtur interdum virtus ipsa qui pricest poe-
narum ministris, et que supplicia infert peccatoribus,
dici. Interdum tentationis afflictig ira Del nominatur,
sicut Job dicit : Ira Dei in corpore meo? Et quia spi-
»itualia nequitie , adversum qui nobis certatheh
est, in ccelestibus esse dicuntur, consequenter in
eos qui ab his separantat ira Dei de ewlo dicitur
jaculari.. In. omnem impiétatem. 1d est, Judzorum
et gentium, Impietas, in. eum pesoeste 8st : ii-
quitas, in homines : im Deum ergo et in ho-
maines peecant q«i vweritatem in iniqmitete deti-
nent. Non dixit. qued non habent veritatem, sed
veritatem quam sciunt, in iniquitate detinent ;
Bam veritatemr nominis Dei in injustitia ihdi-
gne materia detinent idolorum. Quia qnod notum
est Dei. Notilia Dei manifesta est ex fabrica mundi ;
ut enim Deus, qui natura irivisibilis est , possit sciri,
epus factum ab eo est, quod opi(icem visibilitate sua
manifestaret, ut per certum incertum posset seiri.
Quia quod notwm ext Dei. Id e&t, quod cognosci de
replet universa. Non magnificaverunt. Quia nec di-
gnum honorem Deo dederunt. Aut gratias egerunt.
Pro eo quod tales facti sunt, ut Deum possent agnoz
scere, si vellent. Sed evanuerunt in cogitationibus
suis. Per cogitationum suarum vanitatem dum for-
mas ei imagines corporeas requirunt in Deo, in-se-
metipsis Dei imaginem perdiderunt : quos Anthre-
pomorphitas ecclesiastici viri solent nominare. Ob-
cPcalum est. insipiens cor eorum. Recedentes a lu-
mine veritatis sapientes, quasi qui invenissent quo-
modo invisibilis Deus per simulacrum visibile co-
leretur. Stulti facti sunt. Non intelligentes nullam
similitudinem habere mortuum immortalis, et cor-
ruplibile sempiterni conditoris. Quamvis ad omnes
G homines quibus inest naturalis ratio, maxime tamen
hec spectant ad sapientes hujus mundi, et eos qui
philosophi nominantur, quibus przeipue creaturas
mundi et omnia que in eo facta sunt discutere
disciplina est, et per h:ec quie videntur ea qui& non
videntur ratione colligere. Et mutaverunt. gloriam
immortalis Dei. Moc est, nomen et honorem Dei
idolis dederunt; a vivo enim Deo recedentes , mor-
tuis favent. Primi enim Babylonii. Deum vocave-
runt-ügmentum Belis, hominis mortui, qui princi
patum dicitur in eis egisse. Coluerunt et serpentem,
draconem, quem occidit Daniel , homo Dei, cujus
similitudinem babent. AEgyptii colebant quadrupe-
dem, quem dicebant Apim, in similitudinem vacce :
quod malum imitatus est. Jeroboam; et volucres ,
quia chronica sacra habebant pagani, id est, ut
aquila Jovis, graculus et cornix diceretur. Sed bre-
viter, et omni in unum collecta de&nitione dicamus:
Adorare alium Deum pr:ter Patrem, el Filium, et
Spiritum sanctum, impietatis erimen est,
Propter quod tradidit ülos Deus in desideria cordis
eorum. Isti autem vertentes se a Deo, traditi sunt dia-
bolo. Tradere hoe est. permittere, non incitare, auí
immiUere, ut ea qux in desideriis coneiperent, exple-
rent in opere. Per hoe quod deserunt , traduntur in
desideria eordis soi. Qual: judicio erga divinitatis usi
sunt venerationem, dum Dei incorruptihilis gloriam,
ad fcdas et indignas deducunt bominum et anima-
lium formas, tali eam erga semeüpsos uvaniur
21
COLLECT. IN EPIST. AD ROM.
wie, ut rationabiles homines vivant more irratio- f& sum reprobum. Deus neminem tradit, sed relinquit,
nabilium bellugrum. lem Auguetinus ia libro de
Gratia Dei,et hbero Arbitrie. Propterea. tradidit
iilos Deus in desideria cordis eorum. Serigtur. est in-
Provarbiis Salomonis : Sicut. ippeius aque sie cor
regis in manu Dei. : quocunque voluerii, inclinabit
illud.. E& in. Epistole Pauli. ad. Romanos : Propterea
tradidit illos Buue 3e. desideria, ote. His et talibus
testimoniis divinorum eloquiorum, satis, quantum
existimo;.manifestatur, operari Deunr in cordibus ho-
minum ad inelinandas eorum. voluntátes quoeuaque
voluerit, sive ad bona pre stra inymensa misericordia.
sive ad mala premeritis eorum : judieio autem suoali-
quando aperto, aliquando occalto, semper autenr ju-
$80. Àc per hoc, qmando legitis m divinis lifteris.a Dee
nec adjuvat eum. qni. peeeat. Repíetos omni iniqui-
(ate et malitia. Principales causae ostendi& esse
omuium vitiorum. Joannes Metropoltonus heo di-
Qt: Iniquitas est generale nomen. omnis peecali
ab origine; manr quisquis de awquitste nolurz, vel
mandatorum: Dei labitur, iniggus dieitur : unde' ini-
quitas dicta est, quasi inzquitas: Malitia vero, quasi
major latio : molitur enim, vel magis vult quam ne-
cesse est. NFornicatio diek& ost, quasi forma neca-
tio, per quam forma bonu naturalis anim:e necatur.
'Fornicatio autemr est a legitimo conjugio foras exire.
Impudieitia est pedcatum publicum, et perseverans.
Avaritia dicta est quasi ab auro respecta. Avarus.
dicitur, quasi avidus auri. Invidic est odiam aliene
seduci homines, aut ebtundé, aut obturavi eonda eo- B felicitatis. Homicidiem est innocentis ocoisio. Con»
rom; nolite dubitare preeessisse mala wesita eorunt,
ut juste pateréntur. Pn. ómmandíria. Qux. est in. Umrpi-
bus mysteriis, vt eentwmeliis afficiant corpora sua,
dum sibi m sacramentis idolórume cauteria e$ bu-
Stiones infligunt , ut quasi amentes ipsi iv se
suorum sint vitidices delictortemr. Oui commntave-
runt veritatem Dei in mendacium. Hoc est, nomen Dei:
qui verus est, dederunt his qui nom samt dii, lapi-
dibus scilicet et lignis, atque metallis. Qu? simula-
crum colit, convertit veritatem Dei in mendacium ; :
nam mare veritas est, boc est, vera creatura : Nepto- '
nus autem mendacium, factunr ab homine, conversx
veritate Dei in mendacium, quia Deus fecit mare,
homo autem simulacramy Neptuni. Ét coluerunt, ud
servierunt creaturgz potius quam Creatori. ld. est,
nom solum dilexerunt, sed etíam servierunt. Sed
quicunque alicujus credturz cupiditate vincitur, ipsi
servit; a quo euim quis superatus est, hujus et ser-
vus est. ()ui est Denedictus in secula. Cui si servis-
sent, et ipsi fieri benedicti in secula potuissent.
Nam femine eorum immutaverunt naturalem usum,
in eum usum qui est contra naturam. Omnia per-:
verterunt in Deum perversi; neque enim ordinem
nature servare poterant, qui nature dereliquerant
auctorem. Similiter autem et masculi, relicto naturali
usu femine. Aliam dare Satanas legem non potest,
nisi ut concessa et licita in alium ordinem vertat, ut
dum aliter fiunt quam concessa sunt, peccata. sint.
Ezarserunt. Quia. effrenata. libido modum servare
non novit. Et mercedem guam oportuit erroris sui
in semetipsis recipientes. Oportuisse non est ve-
ritus dicére Apostolus, ut qui creature potius quam
Creatori servierunt, erroris sui mercedem , non inviti
hzc turpia patiendo, sed libenter faciendo, recepe-
runt : judicio scilicet non alicujus hominis immun-
dissimi quem talia delectarent, sed justissimi Dei qui
tradidit illos in passiones ignominix, ut crimina cri-
m'nibus vindicarentur, et supplicia peccantium non
sint tormenta, sed incrementa vitiorum. Et sicut non
probaverunt Deum habere in notitia. Non nescierunt,
sed minime probaverunt : ille enim probat Deum -
habere in notitia, qui semper illum pr:esentem ha-
bens, peccare non audet. Tradidis illos Deus in sen-.—
tentio est, abi non ratione aliquid; sed" animi perti-
nacia deferiditur; ubi: non tam veritas quzritur, sod
intentio fatigatur. Contentiosas est qui: aliquid con-
tra conseienuam saam: nititur defensare. Dolus est
oeculta malitia, blandís sermonibus adornata Ma-
lignitas est malitizsé opus, dicta a male agendo. Su-
surrones. Murmuratores non in faciem, sed in au-
rem loquentes. Deo odibiles. Nibil eninr est tam odi-
bile Deo quam idololatrz. Coniumelíosi sunt, qut
veloces swnt in verbis injurim. Superbia est. amor
aliene excellentie, qui volt supergredi quod est
super se. Inventores malorum. Quia semper superbia
excogitat et invenit mala : sicuf auctor superbis
per elationem suamr invenit sibi malum quod ante
non faerat. Elatus autem dicitur, qui se jactat super
niensuram suam. [tem elati sunt, qui se jactant ha-
bere quod nom habenf. Parentibus non' obedientes.
Veri parentes sunt qui per semen verbi generant in
lucem et vitam zternam. Insipientes. Incompositos :
Inordinatos. Qui a fonte sapientie reeesserunt, ne-
cesse est ut inordinate ferantur. Sine affectione.
Affectio est adimpletio charitatis. Sine misericordia.
Quomodo enim aliorum poterunt müsereri, qui sibi
crudeles sunt.
Tertio inven.mus ab Apostolo positum : Tradidit
illos. Et primx» quidem traditionis causas addidit :
Quia cum cognovissent Deum, non sicut Deum magni-
ficaverunt, eic. Propter quod , inquit , tradidit. illos
Deus in desideria cordis eorum , etc. Seeund:e tradi-
tionis causam videtur przmittere , cum dicit : Quia
commutaverunt veritatem. Dei in mendacium. Pro-
pter hoc, ait, tradidit illos Deus in passiones igno-
minie : qux: tamen secunda traditio gravioribus fla-
giüis videtur obnoxia : etenim femine, inquit,
eorum mulaverunt. naturalem usum, etc. Terti»
quoque traditionis causas videtur dare, cum dicit :
Et sicut. non probaverunt. Deum habere ín. noti-
tia, iradidit illos Deus in reprobum sensum, etc.
Verum distinctiones ist: causarum , non mihi vi-
dentur congruere satis ad ea qux singulis quibusque
subjecla sunt crimina. Quomodo enim turpioribus tra-
ditur flagitiis is qui creatorem deseruit, magis quam
ille qui gloriam incorruptibilis Dei mulaverit in si-
25 SEDULH SCOTI 24
militudinem imaginis corruptibilis hominis, et vo- A peccator peccatorem tui similem judicas, quanto
lucrum, et quadrupedum , et serpentum? Aut quo-
modo supra utrumque horum, velut examini cuidam
traduntur malorum, hi qui non probaverunt. Deum
"habere in notitia? Magis itaque mihi videntur om-
nes h:& cause qua traditionibus singulis| proferun-*
tur, in nnum. coacervand:e, et rursum traditionum
species in unum, ut verbi causa ita dicamus:: Quod
commutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in simi-
litudinem | imaginis corruptibilis hominis; et , quia
commutauerunt. veritatem Dei in. mendacium : et,
nec probaverunt Deum habere in notitia ; propter
hec omnia tradidit eos Deus in. desideria cordis eo-
rum ; et tradidit in. passiones. ignominic, et tradidit
illos Deus in reprobum sensum, ut. facerent. qua non
magis Deus justus te judicabit injustum ? Secundum
veritatem. Humanum enim judicium multis modis
corrumpitur, amore, odio, timore, avaritia. Sspe
judicum integritas violatur, et contra justitiz regu-
lam interdum misericordia inclinatur. Illud est quod
in hoc loco videtur ostendi quia solius Dei sit se-
cundum veritatem judicium. Sunt enim quaedam
qua committuntur opere quidem malo, animo autem
non malo : ut si quis, verbi causa, homicidium non
voluntate commiserit; et alia fiunt opere quidem
bono, sed animo non bono : ut si quis misericor-
diam non pro mandato Dei, sed ut laudetur ab
hominibus faciat ; alia vero sunt in quibus sive im
bono, sive in malo, animus cum opere concordat ; et
conveniunt, qui erant repleti omni iniquitate et malitia, B quia corda hominum nosse solius Dei est, et mentis
et czteris quie «cripta sunt malis. In his autem tri-
bus universas impietatis species enumerasse videtur
Apostolus, vel eorum qui idola colunt, vel eorum
qui creature deserviunt potius quam Creatori, sive
eorum, qui non probaverunt Deum habere in noti-
tia. Ín quorum primo titulo promiscue pagani; in
alio sapientes eorum et philosophi designantur;
putc quod hoc tertio indicentur hzretici, vel creato-
rem Deum negantes, vel diversas blasphemias in
Excelsum loquentes. Certum est autem quod siqui-
dem tradiderit Deus vel in desideria cordis, vel in
passiones ignominiz, vel in reprobum sensum, con-
tinuo in eo qui traditur seges criminum surgat.
Qui cum justitiam Dei cognorint, non intellexerunt,
hoc est, oculos habent et non vident; non enim in-
tellexerunt tales a Deo, etsi non in presenti, tamen
in futuro esse puniendos. Non solum qui faciunt, sed
etiam qui consentiunt (acientibus. Sunt. quidam qui
se reos non putant, si non operentur que mala
sunt , assentiunt autem facientibus. Ássentire autem.
facientibus est, si cum quis possit reprehendere, ta-
ceat: ut audiens fabulas, aduletur; etita est, ut
qui fomitem prebent delictis eorum, dignum est
ut pari crimine rei habeantur. Sunt item alii qui
non solum faciunt mala, sed etiam consentiunt male
facientibus : duplex ergo horum nequitia est; illi
enim non tam mali sunt qui faciunt, et facientibus
contradicunt.
CAPUT Il.
Propier quod inexcusabilis es, o. homo omnis qui
judicas. Quoniam facientem maligna et consentien-
tem facientibus morte dignos ostendit, ne forte is
qui facit et non consentit facientibus excusari se
posse putaret, docet hujuscemodi inexcusabiles esse
propterea, quia non consentiendo facientibus, sed
magis judicando illos se in his judicat, quia hzc -
ipse agit qu:e in illis damnat.
Scimus autem quoniam judicium Dei est secundum
veritatem. Hic terrorem incutit, ut quero incuriosum
illi dicunt, iste malos secundum veritatem Dei dicat
judicaturum, hoc est severissime reddere secundum
mensuram uniuscujusque, non parcere, Si enim tu
secreta agnoscere, idcirco ipse solus est qui secun-
dum" veritatem potest habere judicium.
Existimas autem, o homo. Hoc est, nunquid tibi
examen datum est vel potestas judicandi de malis et
stupris, cum eadem agis, et non est qui de te ad
prosens judicet? Effugies judicium Dei. Non utique
in futuro evades. Án divitias bonitatis ejus, et pa
tientie, et longanimitatis contemnis? Divitiz boni-
tatis Dei, quibus bona pro malis dat. Patientia vero
est, qua peccatores impunitos patienter converti to-
lerat. Longanimitas est, qua longum spatium pee-
nitentiz dat. Divitias bonitatis ille agnoscere potest,
qui considerat quanta in terris mala quotidie homi-
nes gerant, tamen his Deum producentem solem
C suum quotidie, et pluvias ministrantem. Sustentatio
vero, vel longanimitas, ac patientia in hoc videtur
differre, quod qui infirmitate magis quam proposito
delinquunt, sustentari dicuntur : qui vero pertinaci
mente velut insultant in delictis suis, patienter ferri
dicendi sunt. Sed sicut omnia in mensura fecit Deus,
et pondere et numero, ita etiam patienti: ejus certa
mensura e$t. Tu autem secundum duritiam, et impo
nitens cor. Impunitatem sperans peccatorum non s0-
lum durat, inconversibilis et. incontrectabilis ma-
nens, sed adhuc peccat, securus quod non sit ultio
futura. Cor durum in Scripturis dici videtur, cum
mens humana, velut cera a frigore iniquitatis ob-
stricta, signaculum imaginis divin: non recipit.
Thesaurizas tibi iram. Hujus verbi in Scripturis
D significantiam triplicem legimus : dicitur enim in
Evangelio thesauros esse quosdam in terris, ia quo
prohibet Dominus thesaurizari; et alios thesauros
in cclo jubet fideles recondere; et hic nunc Apo-
stolus dicit irxe thesauros. Ira autem Dei nihil aliud
quam justa vindicta intelligitur. Crassitudo vero
cordis est, ubi subtilis et spiritualis intelligentiae non
recipitur sensus. Qui reddet unicuique secundum ope-
ra sua. Sciendum quod ex Jeremia Apostolus hoc
testimonium sumpserit (Jer. xxv). lllud quod in Eze-
chiele scriptum est, huic sententize videtur adversari ;
dicit enim : Cum avertit se justus a justitia sua, et
fecerit iniquitatem. secundum omnes iniquitates quas
[ecit iniquus, omnes justitic ejus quas fecerit non com-
25
COLLECT. IN EPIST. AD ROM.
26
memorabuntur in lapsu ejus, quo lapsus est : sed in A bonum est, justitiam diligat, misericordiam teneat,
peccatis qui peccavit, in ipsis morietur (Ezech. xvin).
In quo videtur latenter hujusmodi inseruisse inteb
lectum, ut si forte non secundum omnes iniquitates
quas fecit iniquus, fecerit justus, non omnes justi-
tie ejus de memoria auferantur. His quidem qui se-
cundum patientiam boni operis gloriam, et honorem,
et. incorruptionem querunt, vitam aeternam. Boni
operis merces per patientiam exspectatur, quod in
presenti vita non redditur; per fidem enim ambu-
lamus, et non per speciem : patientiam autem boni
operis in illis esse certum est, qui agones et certa-
mina perferunt. Gloriam. Decus form: qua sancti
fulgebunt sicut sol. Honorem. Filiorum Dei, quo
nihil est majus, per quem etiam angelos judicabunt
(Matth. xui). Incorruptionem. Vitze seilicet. perpe-
tux. Signanter autem addidit meorruptionem, prop-
ter indiscretionem szecularis glorix& atque honoris,
qui corruptibilis est.
His autem qui ex contentione sunt. Subaudi, erit.
In divinis Scripturis :gritudines animzxe numerantur,
sed unus ex cxteris languor est, et animx quidem
pessimus. Coutentio anim: intelligenda est, per
quam omne opus pravum geritur, per quam hzre-
ses nascuntur, per quam schismata et omnia scan-
dala quz in ecclesiis fiunt : dum videlicet qui apud
semetipsos prudentes sunt, et in conspectu suo sa-
pientes, quidquid libuerit pro lege defendunt. Diffi-
dunt. Hoc est, non credunt, vel non obediunt, ut
Origenes ait. Veritati. Id est, doctrine evangelica.
Credunt. autem. iniquitati. Hoc est, idololatriz. Ipse
cruciatus, qui ex przdicta conscientia anim: incu-
titur, ira appellatur ; indignatio enim ipsius irz tu-
mor quidam est, et per singula quzeque commotio,
ut si, verbi gratia, aliquod pessimum vulnus iram
ponamus, hujus autem tumor et distentio indignatio
vulneris appellatur. Tribulatio vero, quam stibsequi-
tur angustia, non est similis putanda illi tribula-
tioni, de qua dicit Apostolus : Quia tribulatio patien-
tiam operatur (Rom. v) :.illa enim talis tribulatio
angustiam non habet subsequentem. In omnem ani-
marh. Ànima pro toto homine dicitur, sicut in Genesi
legimus Jacob cum septuaginta et sex animabus
A gyptum introisse. Gloria autem, etc. Hic contra-
ria superioribus opponuntur : nam gloria contra
iram, honor est eontra indignationem, et quod supra
incorruptionem, hic pacem appellat. Sciendum est
quod triplex divisio in his sententiis Apostoli claret.
Nam veri Christiani cum bonis operibus in primo
ordine ponuntur, ubi dicit : His qui secundum pa-
tientiam boni operis, etc. In secundo vero loco, in-
credulos et impios absque bonis operibus ex utro-
que , sive ex Judaico, sive ex gentili populo posuit,
dicens : His autem qui ex contentione, etc. Tertio
autem loco incredulos, cum bonis tamen operibus,
ex Gentibus, vel Judzis collocavit, dicens : Gloria
autem et honor et pax, etc. Potest enim fleri ut ex
his qui in lege sunt, si quis persuasione quidem
oommuni Christo non credit, operetur tamen quod
charitatem et continentiam servet, modestiam leni-
tatemque custodiat, atque omne opus bonum opere-
tur, hic etiam si vitam non habeat :ternam, qui
credens soli Deo vero, non credit filio ejus Jesu
Christo quem misit, tamen gloria operum ejus, et
honor et pax poterit non perire. Sed et Grecus, id
est, gentilis, qui cum legem non habeat, ipse sibi
est lex, ostendens opus legis in corde suo, iste licet
alienus videatur a vita :terna, qui non crediderit
Christo, et intrare non possit in regna celorum, qui
renatus non est ex aqua et Spiritu sancto, videtur
tamen quod per hxc qux dicuntur ab Apostolo, bo-
norum operum gloriam, et honorem, et pacem per-
dere penitus non possit. Dubitari igitur non puto,
5 quod is qui pro malo opere condemnari meruisset,
idem si operatus est opus bonum, remuneratione
boni operis dignus habetur. Vides enim dicentem
Apostolum : Quia omnes non stare oportet ante tri-
bunal Christi, ut reportet. unusquisque propria cor-
poris sui, prout gessit, sive bonum, sive malum. Judco
primum et Greco. Semper Judeum anteponit prero-
gativa patrum, ut aut coronetur prius, aut damne-
tr, qui credens propter Abraham honorificatior est,
diffidens pejus tractandus est, qui donum promissum
patribus refugavit. Vel Judxo primum dixit, quia
prius credita sunt eis eloquia Dei; Graecum quoque
subjunxit, propter sapientiam Graecis traditam. Ira
est, non ei qui judicat, sed ei qui judicatur, dum sit
reus. Irasci enim dicitur Deus, ut vindicaturus cre-
datur. Nam Dei natura ab his passionibus immunis
est, et uL non solum irasci, sed et vindicare creda-
tur, adjecit, et indignatio. Angustie vero sunt, qui-
bus sententia constrictus tribulabitur in poena. Qui-
cunque enim sine lege peccaverunt. Requirendum est
utrum de sola Moysi lege intelligendum sit, an de
lege Christi, vel etiam de quacunque humana lege,
sub qua unumquemque mortalium vivere contingit,
quo secundum ipsam judicari possit qui in ea peccat;
an qui extra solam Moysi legem, etiamsi aliqua lege
vivat, velut extra legem positus, cum peccavent
pereat. Nam ipse apostolus Paulus, cum, dicit his
qui sine lege erant, se tanquam sine lege esse (cum
sine lege ,Dei non esset, sed in lege esset Christi),
ostendit se in lege quidem Moysi non esse, esse tamen
in lege Christi. Per legem judicabuntur. Utique qui in
lege Christi est, per legem Christi, et qui in lege
Moysi per legem Moysi judicabitur, ut pereat. Neque
qui sub lege Christi est, quamvis etiam subditus legi
Moysi videatur, judicari tamen secundum eam pu-
tandus est, cur non sit circumcisus, vel cur sabba-
tum non servet : quod et si juxta Moysi legem pu-
tandus est judicari, secundum hoc quod lex spiri-
tualis est judicabitur. Hi peribunt et judicabuntur.
Unum voluit intelligi, quia qui perit, per judicium
Dei perit, et qui judicatur, peccator perit.
Cum enim gentes que legem non habent, naturaliter
eaqua legis sunt faciunt, ejusmodi legem non habentes,
ipsi sibi sunt lex. Ne quis forte diceret : Legem gen-
SEDULII SCOTI
tts non habent, ad quam formam poterunt judicari ? À rum apostolorum, et omnium fidelium díspensato-
Qul ostendit opus legis scriptum. in cordibus suis.
€ertunr. est qnod gentes qux: legem non habent,
notaralfer qui legis sunt facere, non pro sabbatis,
vel meomeniis dfemntur, vel sacrificiis que in lege
scripta sunt : Nor enim hec lex in cordibus gen-
Gur dicitur esse scripta; sed hoc est quod natura-
Hter. sentire possunt, verBi gratis, ne homicidium,
ne adulterium faciant, ae fatentur, ne falsum test-
monium: diexnt, ut horovént patretí et matrem, et
horum similis. Fortassis et quod Deus unus Creator
sit omnium, scriptum im cordibus gentium; magis
famen nihi vidente hec, qus ir corde scripta esse
dicuntur, evangelicis legibus convenire, ubi cuncta
ad naturalem refertmtur s$quitatem : quid enim na-
rum tanti sacramenti. Non omnes illi evangelium
conscripserunt, sed tamen omnes evangelium przdi-
Caverunt; narratores quippe dictorum, factorum,
passionis resurrectionisque Christi, proprie dicti
8uut evang: lista.
Si autem tu Judaeus cognominaris. Hinc convertitur
8d Jud:eos, docens opere, non nomine tantum debere
esse Jud:eum, eumque esse verum, cujus occulta sinf
bona. Notandum est quod non dixit : Si tu Judzus
es; sed Judeus cognominaris, quia non idem esf
esse Judzum, et cognominari Judeum : quia vere
ille est Jud:eus, qui in occulto circumcisus est cir-
cumcisione cordis; qui spiritu, non littera legem
custodit ; cujus laus non ab hominibus, sed ex Deo
turalibus sensibus proximius, quàm ut qux nolunt B est. Et requiescis in lege. Id est, securus es in lege.
sibi fleri homines, hxc ne faciant aliis? Legi vero
Moysi eoncerdare lez naturalis secundum spiritum,
Bon seeundum Hiteramr potest : hzc autem lex
seripta est, now atexmerto, sed Spiritu Det vivi. n
cordibus. Seiendetn est xutem rationalem anima vir-
futeiá co solere moninart. Opus legis est fides, quia
quod mandat lei ultro facit, at credat in Christum.
Testimonium ipsis reddere conscientia eorum, et inter
86 invicem cogitationibas accisantibus, aut eliam defen-
dentibus. (uod ad presentis vitz cogitationes pertine-
ye videtur, eum qtid faciendum, vel non faciendunr
Sit, diutine defiberatione cogitamus, et invicem se
eogitationibus acemsantibus, quia cogitationes nostrze
erumé in die judicfl ante oculos nostros, tanquam
Et gloriaris in. Deo. Gloriaris (e solum nosse Deuin,
ejusque agnoscere voluntatem. Et probas que utilio-
fa sunt. Ita ut non. solum quz sint bona scias, ve-
rum etiam qu:xe sint meliora et utiliora discernas.
Confidis teipsum esse ducem cecorum. (uorum ob-
Scuratum est fumen in tenebris ignorant. Insi-
pientium eruditorem. Erudientem rudes, qui sapien-
tiam non habent. Magistrum infantium. Id est,
parvulorum, ztate vel sensu. Habentem formam
scientie. Ad quam semper respiciens errare non
pessis. Qui ergo doces alium , teipsum non doces.
Similiter et gentibus dixerat : Qui enim alium judi-
cas, teipsum condemnas. Qui in lege quiescis, o Ju-
dze, cur transgrederis legem ? Qui gloriaris in Deo,
qu:edam hístort» cognoscend:, sicut scriptum est : C quare inhonoras Deum, dum testimonium ejus quod
Arguam te, et statuam illum contra faciem tuam. Sed
netandum: est quod hoc in foco schema, quod xpovu-
p3e dieitur, elacet, per quam speciem diversa tem-
pera pfe sls temporibtrs ponantur ; nam participia
praesentis temporis pro fetari. temporis participiis
posuit, dicens : Cogitatiowibus accusantibus, aut
etiam defendentibus, pro accusaturis ac defensuris.
In die cum jedicabit Dominus occulta hominum.
Dwte cogitationes itr homine se accasobunt invicem,
bona et mala : bona accusat malam, quía contradixit
veritati ; mala Pertmr accusat bonam, quia non se-
OWfa est ut sensit. Rectam judicium Dei quis dubi-
té, ubi scewsatotés et defensores adhibentur, ef
conscientis festes? Sed sciendum quod nen utique
ile cogitationes qu: tunc na-centur, vel accusabunt
animam, vel defendent, sed ist» qu: nunc sunt in
nobis; eum enim, sive bona, sive mala cogitamus,
velut in exteris, ità in cotde nostro tam bonarum
quam mnlarum cogitationum noLe quxdam et signa
relinquentur, que in occulto nunc pectoris posita,
im illa die revelari dicuntur, a nullo alio, nisi ab eo
qui solus potest occuMa hominum scire : quorum
signorum causss nón latere Deum, etiam nostra
conscientia testabitur; quod judicium secundum
evangelium Pauli, foc est, quod Paulus annuntiat
per Jesum Christum fiet : Pater enim. neminem ju-
dicat, sed omne judicium dedit Filio. Quod autem
erat apostoli Pauli evangelium, hoc etiam cztero- -
dedit Filio suo, non recipis? Ipse enim dixit : Hic
est Filius meus dilectus (Matth. nt). Qui nosü volun-
tatem ejus, quare non obtemperas voluntati ? Qui
probas utiliora, quare inutilia sectaris? Dux czco-
rum, quomodo viam non vides rectam ? sí enim vi-
deres per ipsam utique ambulares. Si lumen es
aliorum, quare non abjicis opera tenebrarum ? Eru-
ditor insipientium, ut quid timorem Domini, qui est
initiunr sapientie, reliquisti? Magister infantium;
quomodo puer es sensu? Qui habes [(ormam scien-
lie, et veritatis in. lege, quare nec ipse sequeris, nec.
alios pessimo exemplo perimis? Et qui predieas
non furandum, tu adventum et przsentiam Christi,
qui in universo mundo effulsit, furaris. Macharis.
Non est autem tna mecha ; nam totum quod debet
Deo anima, si alicui preter Deum reddiderit, mo-
chatur. Qui negas mechandum. Tam grave adulte-
rium committis, ut adulterum sensum litterz intro-
ducas ad synagogam, et collocas eam cum legis lit-
tera qux» foris esti, cum scriptum de ea legas : Quia
omnis gloria filie regis intrinsecus. Qui abominaris
idola, sacrilegium committis. Verum Dei templum,
quod est Christus Jesus, violans; solvistis enim tem-
plum quod in tribus diebus resuscitandum est his qui
credunt. Sed et qui ex lege et prophetis sermonera
Christum pronuntiantem furatur, et occultat ne po-
pulus audiat, et credat, sacrilegium committit, et
vere templum Dei violat; item quoque hic qui
2) COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 30
eognominatur Judzus, et gloriatur in littera legis A bitur ille de genere suo, quia testamentum 'Dej dissi-
Moysi, prevaricator legis arguitur cum non credit
Christo. Sacrilegium est quod proprie in Deum
committitur, quasi sacrosancli violalio. Per istos
ergo tales qui dicuntor Judei e$ non sunt, no-
men Dei blasphematur inter gentes, non solum pro
operibus eorum pessirais, sed et propter husnilem et
dejectam intelligentiam quam habent in lege et pre-
phetis : ridicula etiam in ipsis gentibus fiunt, cum
legis litteram sequentes dicunt : Ne teligeris, ne
gus:averis, ne contaminaveris.
Nomen enim Dei per vos blasphematur inter gentes.
IIoc ideo dixit Isaias, quia nomen Dei blaspheinatur
inter gentes, non solum pro eperibus eorum pessi-
mis, séd quando Jud:eos pro obnoxiis suis tradendes
non advertebant, sed idolis suis dabant glorias,
quasi qui Judxorum Deum vícissent in Judzis; et
tempore apostolorum Dei nomen blasphemabatur in
Christo, quia credentibus gentibus Judei suadere
nitebantur Christum non dicendum Deum, ut blas-
phemia gentium ab Jud:is auctoribus sit profecta.
Sicut scriptum est. Praposterato ordine ante po-
suit testimonium quam diceret scriptum : ita enim
dicentis sermo dilapsus est, ut quod ex propria in-
tentione dicebat, eodem sensu scriptum in propbeta
reperiret. Sciendum est hxc apostolum per ironiam
dicere ad Judzos; neque enim vere requiescit in
lege, et gloriatur in Deo, et probat utiliora hasc quae
enumerat. Possunt tamen hac eadem hzrelicis
aptari; ipsi euim Christiani nominantur, et non-
nulli eorum, lege instrueti, doclores se esse cxco-
rum ei magistros infantium se esse profitentur, pro-
bantes utiliora qux» latere ab ecclesiasticis dicunt.
Sed isti quoniam furantur verba et intellectum eo-
rum perversa expositione usurpant, adulterum fidei
sensum ad sponsam Ecclesiam Christi in regios tha-
lamos inducunt. Recte ad eos dicitur : Qui predicas
no8 furatdum, furaris; qui dicis non machandum,
macharis ; et qui abominaris idola, sacrilegium eotn-
mitis, preliosa vasa de templo Dei, id est, verge
fidei margaritas de Scripturis sanctis furantes. Per
ques et nomen Dei blasphematur inter gentes, dum
casta et honesta Ecclesiw Dei dogmata corruptis ac
turpibus maculant hareticz pravitatis erroribus.
Circumcisio quidem prodest, si legem custodése, In
Genesi scriptum primo de cireumcisione mandatum,
cum responsa darentur ad Abraham, hoc modo : &t
dixit Bominus ad. Abraham : Tu autem iestamentum
meum servabis, e£ omne genus (uum. post te in genere-
liones (uas ; el hoc est testamentum quod, disposui im-
ler mae eL vos : GCircumcidetur omne masculinum. ve-
strum, et circumcidelis carnem preputii vestri, et erit
in signo testamenti inter me el vos; e$ puer octdvo
die circumcidetur in vobia; amnis etMasculus im gene-
rationibus vestris, vernaculus et pecunia emptus, ab
omnibus filiis alienigenarum, et qui non. esl em se-
mine (uo, circumcidetur : et erit. testamentum meum
super carnem vesuram. Masculus, qui non fuerit jcir-
€Wneipus in carne praputii sui die octava, extermina-
parit (Gen. xvii). Non nos tamen latere debet quod
in aliis exemplaribus non habemus positum, octava
die. hem in Levitico scriptum est: Ét locutus est
Dominus ad Moysen dicens : Loquere filiis Israel, et
dices ad eos ; Mulier quecunque susceperit semen, et
pepererit. masculum, immunda erit septem diebus se-
cundum dies purgationis ejus immunda erit, et die
octava circumcidelur caro. preputii ejus, et triginta
diebus sedebit in. sanguine suo immunda. Nec. dubi-
tari de hoc potest quod non solum semen Ábrabz
et vernaculus servus domi genitus, prascepto gentis
illius, et pecunia emptus ab alienigenis circumcide-
batur, sed quicunque cum Judxis judaice pascha fe-
cerat, circumcidi debebat. flactenus nobis de cir-
B cuincisione carnali pro viribus dictum sit. Age jam
secundum eam quie dicit quia lex spiritualis est,
quid etiam allegoricis legibus de ea sentiendum sit
videamus. Circumcisio quidem prodest, si legem ob-
serves : si autem. pravaricator legis sis, etc. Circum-
cisio est ex genitali membro, per quod successio
humani generis et carnalis propago ministratur, am-
putare aliquam partem : per hoc ergo judicari figu-
raliter reor, amputandum esse ab anima, si qua illi
ex consortio carnis adhzret impuritas, si qui eam
libidinis malesuade sensus obtexit. Quid autem es-
set absurdi, si ad discretionem czeterarum gentium,
populus qui sub lege Dei instituebatur, proprium ali-
quod gestaret insigne. Et si necessaria visa est par- .
tis alicujus amputatio, quid tam conveniens fuit,
quam eam invenire qux» videbatur obscena, et illa
auferre, quorum diminutio nihil ad officium cor-
poris impediret? Quod vero quidam dicunt, quia si
necessaria non erat pars illa membri, fleri a creatore
non debuit : si aulem necessaria facta est, non de-
bet auferri, interrogemus eos et nos, $i necessa-
riam dicunt filiorum yrocreationem. Necessariam
sine dubio respondebunt. Erunt ergo culpabiles, qui
continentix et virginitatis obtentu, necessaria natu-
r2 non ministrant, et erunt cogendi ad nuptias om-
nes qui secundum Evangelii leges semetipsos castre-
verunt propter regnum Dei. In summa vero dicen-
dum est, quod sicut multa necessaria erant bapü-
$mala ante baptismum Christi ; et. multz puridca-
tiones, antequam purificatio per Spiritum sanctum
D fieret; et inultx hostiz, antequam una hostia, agnus
immaculatue, semetipsum pati offerret heetiam
Christus : ita eliam multis eircumeisionibus opus
fuit, usquequo una in Christo cireumcieio omnibus
traderetur ; et multorum senguinis e(fusie praeees-
sit, usquequo per unius sanguineu ornium redem-
puo fieret, Quod autem: octava die cireumcisio da-
batur, illud designari arbitror quod presenti qui-
dem saculo septimana deputata est. Oetavus mutem
dies futuri seculi mysterium venet; illetum ergo est
circumcisio spiritualis, qui futuro sseculo militant in
quo neque mubent, neque nubentuf, ei quorum in
terris ambulantium in ccelis est eenversatio. Scien-
dugà osi sequndunt allegoria. duo gcnera esse eie-
v) SEDULII SCOTI $9
cumcisionum : cordis circumcisio est, nihil sordi- A abscindere vitia et cessare a malis circumcisionem
dum, nihil indignum sentire de fide; carnis circum-
cisio est, nihil immundum, nihil contaminatum in
opere gestisque committere, secundum Ezechielem
qui dicit: Omnis filius alienigena incireumcisus corde,
et incircumcisus carne, non intrabit in sancta mea
(Ezech. xriv). Jeremias ait: Ecce circumcise sunt
aures vestra (Jerem. v1), hoc est, ne recipiant obtre-
ctationem. Hoc autem modo et incircumcisus labiis
dicitur, qui non circumciderit blasphemiam, scurri-
litatem, turpiloquium de ore suo, qui non posuerit
custodiam ori suo, et ostium circumstantizx labiis
suis, qui non etiam a verbo otioso circumciderit os
suum. Incircumcisus preputio carnis suz dicitur is
qui erga.naturalem coitum immoderatius et intem-
perantius effluit. Jesus filius Nave, ex precepto Do- B
mini filios Israel secundo circumcidisse cultris
saxeis memoratur, quod utique quantum ad litte-
ram spectat, impossibile factu videtur ; semel enim
circumcisus in carne przputii, quid invenire possit
secundo circumcisio quod auferret? Sed hanc diffi-
cultatem melius quidam explanat dicens : Verum de
circumcisione quia sermo est libet inquirere quare
Moyses ipse, qui legem circumcisionis patribus a
Deo datam et sibi toties inculcatam refert, toto du-
catus sui tempore neminem circumcidi voluerit,
prater unum solummodo fllium suum Gersam, quem
mater Sephora arrepta petra acutissima, ne a Do-
mino feriretur, circumcidit ? Si omnes qui in eremo
nati sunt a Josue circumcidendos reliquerit, morem
videlicet divinitus imperatum, quadringentis et 'sex
annis observatum, annis quadraginta continuis in-
termittens, nequaquam hoc frustra, sed magno my-
sterio hoc factum crediderim. Moyses enim circum-
cisionem praedicat, sed Josue perficit. Quia lez per
Moysen data est, gratia autem et veritas per Jesum
Christum facta est, nihilque proderit littera jubens,
nisi adfuerit gratia juvans. Omnibus itaque nostris
gratia Salvatoris vitiis tunc in nobis completur,
quod in Jesu Nave scriptum est : Hodie a vobis abs-
tulit opprobrium /Egypti. Opprobria namque JEgy-
pti secum fert is qui in Ecclesia positus et sub Jesu
duce militans, JEgyptios mores et motus animi bar-
baros non amputat. Circumcisio quidem prodest, si
legem observes. Quse sit. circumcisio quam prodesse D
dicit, vel que lex custodiatur? Hzc, ut opinor, est
circumcisio quam prodesse dicit Apostolus, si legem
litterze, cujus et cireumcisionem [circumcisio est] in
carne, non recipit, sed legem spiritus, secundum quam
cireumciditur corde. Littera enim occidit, spiritus au-
tem vivificat (II Cor. 1), quia et lex Dei non refertur
atramento scripta, sed digito Dei, qui est spiritus
ejus, et non in tabulis lapideis, sed in tabulis cor-
dis. Verum potest nobis objici, quod si ista circum-
cisio non alia intelligitur quam animi purgatio 'et
abjectio vitiorum, quomodo addit adhuc, ita pro-
desse hujusmodi circumcisionem, si legem custo-
dias, cum h:ec ipsa circumcisio, nisi ex legis ob-
gervantia fieri pon videatur? Sed intuere, ne forte
"t 491
significet : agereque quse bona sunt et efficere que
perfecta sunt, custodire sit legem ; neque enim in eo
perfectio est si cessetur a malo, sed in eo si agan-
tur bona, juxta Psalmographum, qui ait : Declina a
malo, et fac bonum (Psal. xxxvi). Verum considera
si possit hoc in loco et ille intellectus admitti, ut
dicatur etiam post adventum Christi carmalis cira
cumcisio, que ex lege observabatur, prodesse al.
quid custodientibus legem, secundum hoc quod ini
tio fidei nostr adhuc a credentibus observabatur,
ut in Actibus apostolorum docetur, vel Petrus in dis-
cretione ciborum, vel Paulus in sacrificiis purga-
tionis fecisse. Sed illud attendendum est quod ad
Galatas scribens, ait: Si cireumcidamini, Christus
vobis nihil proderit (Galat. v). Quod ita est intelli-
gendum, quod nihil prodest circumcisio his qui ex
ea putant aliquid justificationis assumi, prodest au-
tem his qui putant sibi ad Christum veniendum non
esse Sij eis circumcidere filios vitaretur. Erant enim
nonnulli in initiis qui cireumcisionem velut insigne
vernaculum gentis sue nimio amore servarent, et
impediri videbantur a fide, si hoc eis vitaretur quo
carere non poterant. Circumcisio quidem prodest.
Potest dici e contra : Si prodest, cur pretermitti-
tur? Sed prodest, si legem custodias; tenenda igitur
circumcisio est, et ut possit prodesse, servanda est
lex. Circumcisionem pro genere posuit Abraham,
quia ex Abraham circumcisio : hoc enim ait, ut do-
ceat tunc prodesse generi Abraham, si lex servetur,
id est, si in Christo credatur, qui promissus est
Abrahe:si autem quis non credit in Christum,
transgressor est legis.
Si autem. pravaricator legis sis, circumcisio tua
preputium facta est. Hoc est, gentili similis factus
es, non credens in eum qui signo circumcisionis fi-
lius promissus est Abrahz. Illud óbservandum est,
quod cum dixisset, circumcisio quidem prodest, si le-
gem custodias, non addit : Si autem non custodias,
sicut consequens videatur ; sed ait : Si autem preva-
ricator sis legis. In quo aliud ostendit esse non cu-
stodire legem, aliud przvaricari legem, nam et Pau-
lus ipse non semper legem custodit, nunquam tamen
prevaricator est legis. Custodit ergo legem is qui
secundum litteram custodit ; et is przvaricatur eam,
qui spiritalem ejus non tenet sensum. Si, ergo in-
quit, prevaricator sis legis, non agendo qux bona
eunt, circumcisio tua preputium facta est, dum et
hoc tibi, quod abstinere a malo visus es, opera fidei
et justitie non agenti, ad infidelitatem reputatur.
Neque enim possibile est alicui carnalem circumci-
sionem rursus: in prputium verti, cum utique ab-
Scisa caro preeputii ultra redire non possit. Dignum
est ergo et evidenter intelligitur, quod continentia
mali operis qux» per circumcisionem significatur, si
opera fidei non habeat, ad immunditiam reputetur.
Si igitur preputium justitias legis custodiat, nonne
preputium illius in. circumcisionem reputabitur ? Ju-
stitia moralis loco est legis. Lex enim generale vocas
55 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. | | 5
bulum :justitia vero legis pars est. Continet enim À cumcisionis ? Dehinc tertio loco objectionem, quze ab
lex justitias, et judicia, et mandata, et justificatio-
nes, aliasque quam plurimas species. Et bene addit
legem perficiens : ille enim qui secundum litteram
vivit, custodire dicitur legem ; iste autem qui se-
cundum spiritum, perficere : custodit autem legem
carnalis Judzeus, perficit autem spiritualis, et qui in
occulto Jud:us est. Et judicabit te, qu& ex natura
est. Credens gentilis, duce natura in Christum, con-
demftabit Judzum, cui lex promiserat Christum, et
adventum Dei credere noluit. Qui per litteram et
circumcisionem prevaricator legis es. Sive dum lit-
tert circumcisionem sectaris, circumcisionem spi-
ritus accipere dedignaris : sive non sequendo quoc
lex dixit, hoc est, ut Christo credens veram circum
cisionem acciperes cordis, de qua scriptum in lege *
In novissimis diebus 'circumcidet Deus cor tuum, et
seminis tui, ad Dominum Deum tuum amandum
(Deut. xxx). Et iterum : Circumcidite vos Deo vestro
(Deut. x). Et Jeremias : Circumcidite preputium
cordis vestri (Jerem. 1v). ltem Moyses ait : Circumci-
detis duritiam cordis vestri. Circumcidere cor, sublata
nebula ignoranti?, agnoscere est auctorem. Quod
autem in tali membro circumcidebantur, h:ec causa
est prima, ne aliud membrum aut debile fieret, aut
turpe, quod publice videretur; item propter gratiz
promissionem, in qua erat per castitatem placen-
dum. Cui laus non ez hominibus. Hoc est, qui non
possunt inspicere spiritualem circumcisionem. Quid
adversario praecedenti responsioni objici poterat,
per peusin proponit, perque apocrisin mira brevi-
tate refutat, dicens: Absit. Cujus brevissimz re-
sponsionis, invincibilem confirmationem subintulit,
dicens : Est enim Deus verax, omnis autem homo
mendax. Sed ut ipsa confirmátio robustissima vide-
retur, Davidicam subjunxit sententiam, sicut scri-
ptum est : Ut justificeris in sermonibus tuis (Psal. 1).
Et hzc quidem quantum ad ordinem sententiarum.
Apostolicze disputationis profundius interiores me-
dullas perscrutanti, non in prolatione verborum, sed
in virtute sensuum duo principalia syllogismorum
genera, cathegoricus videlicet, atque hypotheticus
syllogismus, quasi duo deliciosi pisces, sponte sese
B mentis obtutibus offerunt. Itaque cathegoricum syl-
logisuuum hoc modo conteximus : Omnis veracis fl«
dem nullius incredulitas evacuabit; Deus autem ve-
rax est : Dei igitur fidem nullius incredulitas eva-
cuabit. Vel hoc modo: Ábsit, ut omnis veracis fidem
aliquorum incredulitas evacuet; Deus autem verax
est : absit itaque ut Dei fidem aliquorum increduli-
tas evacuet. Item hypothetici syllogismi nexilitas
hoc ordine contexatur : Si Deus verax est, aliquo-
rum incredulitas fidem Dei non evacuabit. Non est .
itaque dubitandum quod in apostolicis dictis, velut
in profundissima abysso disputatoriz disciplinz, ta-
les suavissimi pisces tranare non desinant, quos
amatores sapientie gratissune mentis hamo ca-
ergo amplius Judeo? Videtur sermo apostolicus in * piunt. O mirabilis profunditas! O mellea fluenta,
dialecticam incurrisse rationem ; neque hoc miran- C Hyblxo nectare dulciora! O novum saporem ex pa-
dum : nam, ut beatus Hieronymus ait, quidquid in
ssculo dogmatum perversorum est, quiaquid ad
terrenam scientiam pertinet, et putatur esse robu-
stum, hoc dialectica arte subvertitur, et instar in-
cendii in cineres favillasque dissolvitur, ut probetur
nihili, quod putabatur esse fortissimum. Est autem
dialectica cognomento logica, qux disputationibus
subüilissimis ac brevibus, vera sequestrat a falsis,
cujus discipline veracissimis disputationibus sape
Apostolus proponit, assumit, confirmat atque con-
cludit, quzxe species proprie artis dialectic:e atque
rhetoric; sunt. Sed dicit aliquis : Nec partes ips»
syllogismorum, nee nomina schematum, nec alia hu-
juscemodi ullatenus inveniuntur in Apostolo. Inve-
Diuntur plane, non efflaione verborum, sed in vir-
tute sensuum. Sicut enim vina in vitibus, messes in
semine, frondes in radicibus, nucleos contemplamur
in nucibus, sic et de profundissima abysso, delicio-
sus piscis attingitur, qui ante captionem suam hu-
"manis oculis non apparet. Merito ergo dicimus esse,
quod nihilominus in virtute sentimus.
CAPUT Iii.
Quid ergo amplius Judeo est? Quantum igitur da-
tur intelligi, in hac apostolica dissertione dux» spe-
cies principaliter eminent, qux» Grece mre et
&róxpwicy Latine percunctatio et. responsio appel-
lantur : zsüc:c quidem in eo quod proponit, dicens:
Quid ergo Judao amplius est, aut qua. utilitas cir-
radisiacis fontibus ccelestis Hierosolym: terrigenis
allatum! O lac parvulorum, solidum sapientium ci-
buimn, medelam zgrorum, mensamque refertam omni
copia bonorum! His praxgustatis, nunc ad singula
exponenda recurramus
In hoc Paulus 'velut arbiter quidam inter Judzos
residens et Grecos, id est, inter eos qui de
gentibus credunt, sive de promissionibus me-
morat, sive de ponis, ad utrumque populum
dividit verbum. Verbi gratia, cum dicit : His
autem qui ex contentione sunt , qui diffidunt ve-
ritati; credentibus autem iniquitati, ira, et indigna-
tio, tribulatio, et angustia, in omnem animam ho-
minis operantis malum, Judai primum et Greci. De
promissionibus vero subjungit : Gloria autem et
honor et paz, omni operanti bonum, dJudeco pri-
mum ei Greco. Rursus de gentibus dicere videtur :
Quicunque enim sine lege peccaverunt , sine lege peri-
bunt. Et iterum de circumcisis : Et quicunque in lege
peccaverunt , per legem judicabuntur. Rursus vero
gentes elevans, dicit : Cum enim gentes, que legem
non habent, naturaliter qua legis sunt faciunt, hujus-
modi legem non habentes ipsi sibi sunt lex, qui osten-
dunt opus legis scriptum in cordibus, etc. Et ne videa-
tur nimius esse in increpationibus Judzorum dicit :
Circumcisio prodest, si legem custodiat. Sed iterum ne
erigat eos qui nimium in cireumcisione gloriantur :
' addidit : Si autem pravaricator legis, circumcisio tua
ss BEPIIAI SCOTI |
pra puits faeta au. Yi enteo panlnlum eornm qui À est promissio, ut credentibus proficeret. Ibi Aposto-
ex gentibus eredunt, animos allevaret, subjungis : Si
suem prapuliym justitias legis custodiat, nonne pra-
putium sllius in. circumcisionem reputabijur? Alque
si legem perfactius serwarepk, meliores effici
Judsis, dicit : £J judicabit id guod ex natura est pre-
ptio, degem perfuions , 4e, qui per lütorau at cir-
cumcisionem prypspricator legis £s, Yerum quoniam
sciebat apwites je lege et prophetis zepromissionee,
que ad Judeos feri videntur, me possent despe-
rare gapies, aanguam 4ui nihil ja conscriptis repre-
axissiopibue babeant, docat eos quod secundum my-
&cam rakenem edam ipsi Judzi ini, et abeat
£izouscisione : ideo dieit : Nou enun qui in mani-
festo Judmus eu, ete. Rursym vely£ guerelis eorum
lus indi, ebsit, jbi breviter commendatur veritas.
Fidem Dei. Moc est, fidem promissorum Abrahz, cui
diclum est : Quia in semine tuo benedicesiur omneg
tribus terre (Gen, xxi). Est enin Deys veraz , omnis
Aulem bomo wendaz, sicul scriptum esi. Quia. ergo
$nni$ bomo-menpgdax, propterea Judzorum quidam ,
nt homines mendaces , nop crediderupot. Fiat autem
Deus verax. Jta enim in Grecis exemplaribus ipveni-
Jur. Qmuis homo menduz. Igitur Paulus et Davffl, qui
homines eranf, mendaces fuerunt, falsumque erit
quod dixerust? Hos ergo ad quoe sermo Dei fit
Dominus is Evangelio non homines, eed deos pro-
puntiat. Quia ergo et ad David, tanquam propbetam,
et ad Paulum, tanquam apestolum sermo Dei factus
quj ex circumcisione sugt, occunreygs , propooit sibi J) est, sine dubio non erant bepniues, eed dii, Quemode
Ipsibac gus in prasenti capitulo eop&inentur, dicens :
Quid ergo oxaplius eat Judco? 8i ergo, inquit, is qui
autem dicit, tibi soli peccoei, cum ulique et in ipsum
Uriàm peocavif, e£ in propinquos ejus, sed et in
in manifesto Jud:eus est, et que manifeste ip carpe — ipsam Bersabee, aique omnem desmum cjue, cum in-
£st circumcisio, non reputabitur, sed qui ig oeculjo — &ulisset aaculam , videlicet adulterii? Ideo tibi soli
Judmue esp: et cjrcumcjsio cordis, quce (JJ. spiri, — peccaci, et ranlum coram te (oci, spin exeleri omnes,
ips» est vera.circusocisio, dices mibi, guid amplius — a pole anunesjes bomimos, se qmi spirituslis sum,
est ip bis Judaeus, qui hac appellaBone censentur? — eem si erravi, dijudicare aom posssnt, quia spiri-
vel gu: in. corrnplibil circumcisione habetar utij- — fuelie jadicot otnia, $pse 8 nemine judicatur (1 Cor.
ias? ae ub sidealyur infer atrumqee populum jusig$ — gu). Sed quia addil Pauius spiritualis, et dicit t, Qui
Axbiüer residere, propupjiab quid amplius habea — «£m judicet me, Dominus est, boc sciens et. David,
Judgus, et ea gue ip carne est circumcisio : dici$ quia &olus Deminus eat, qui epiritualem dijadicat,
eos habere amplius multyun per opynerg x»odume,(Quid — idcireo dici : ibi &oli peccavi, & quo solo possum
autem 1nulto si amplius, &ubjungiur, Prime igüw;, —ijudicari : Nazy humgua dies déjndieare non potest
quia credita sunt illis eloquia Dei. Quid hoe? nopae |. spiritualegn, Sed quod sequitur ad bunc zespiet sen-
e gentibus punc creduntur. eJoguja ? Sed illis , ai, " sum. Ut juptificeris iu sermonibus tuis , et vincas cum
pruno sun credita. Require kamen quid est quod die — judiearis, Judicauir massque Deus in disputationibus
citur, primum eis credita sunt eloquia Dei, uirumge — eapiegtiuip, dum alii bec medo, alii alio modo, et
de Jitteris hoc dicat e£ libris, ap de sensu ántelligeg- — diverse sentiunt de Deo. ipse ergo vineit eos qui de
Jie legis? Considerandum est quia non dixii:littera$ —se judicant, cum errantibus eunctis de se, quomode
esse creditas, sed eloquia Dej: via vobis datur jno- — vel qualiter credendgs ac wenersnéus eit, revelat
telligendi, quia his qui legunt, et non jntelligunt, et — jpee sentoptiw, Est enim Deus veraz. ja. dab hujus
non credunt, littera sola sit credita, illa de qua dicit — eg& exegeplum : Deus jtaque est werez, opud quem
Apostelus : Littera occidit. Eloquia autem illis sunt — guod factum ect ummutsbile perseverat , sieut dicit :
credita, qui intelligentes, et credentes his que Moy- — Ego sum, &( nom inumiuor : Horoinis est enim falli,
ses seripsit, credunt, et Christo, sicut Dominus — quem temyora et caus faciunt esse qmutabilem, per
dixit : Quia st crederetis Moysi, crederetis forsitan
el mihi (Joan. v). An et ipsis, qui ex gentibus ve-
niunt ad Christum, est nbi babeant aliquod amplius?
Àudi Dominum dicentem ad centurionem ex genti-
bus credentem : Amen dico vobis, nec in Israel tantam
fidem. inveni (Matth, vi). Vide ergo ubi venitur ad
fidem, quanto amplius habeant gentes? Quanquam
sunt, quxe ad honorem et meritum pertinent seminis
Abrah: : hoc tamen solum aperte memorat Áposto-
lus, quia maxime laudis eorum, est, ut legem, per
quam discerent rectum a perverso distinguere , digni
judicarentur accipere.
Quid enim, si quidam eorum non crediderunt, nun-
quid incredulitas eorum fidem Dei evacuabit ? Non,
inquit, quía quidam eorum credere noluerunt qus
promisit Deus filiis Abrahz, idcirco przjudicahjtur
czteris Judzis credentibus ne digni judicentur acci-
pere quod promisit Deus, Absit. Quippe cui sic facta
id quod praesentiam Dei neo habeat. Qmnero. autem
hominem mendacem dicit, et verum icit; natura
enim, qus fallitur, non abeuede dieitur mendax. Ali-
qusado itaque eudio, aliquando errore mendax di-
citur. Ut jestficerés in cer monibus 4uis. Beum justum
ie promissis ef verbis euis propheteus sermo testa-
tur, neg aliquorum perüdia fidem ejus minui, sed
dando vincere, «uod per&üdi non credentes negant
eusa daturum. Debit ergo quod judicatur non. datu-
rus, ut vincet, €aciendo quod negatur facturus. Ali-
ter tibi soli peccavi, cegitando videlicet flagitiosum
facinus perpetrare. Tài jtaque perverse cogitando
&oli peccavi, qui solus carme(as bominum cogitationes
DosU. Sequitur : Et mele. coram (e [eci. Duplex
facinus in opere perpeurapndo, adulterium scilicet at-
que homicidium. In que notandum qued non ait : F&
malum coram) ie eolo feci : quippe cum illud adu-
terium, et bomisidiam, etiam coram hominibus e»
"W COLLECT. JN ERST, .AD ROM. 36
ctum ést. Hoc teatimonium pase .adversa ita propo- À nobis det quod promisit ganctis, diaeps : Quia quam-
&uit, guasj dixerit David: Propterea ego peccavi uf
tu jsstue appareas me judicando. Sed verus sensus
eie se habet : quia promiserat se Deus sine persona-
rum .acceplone in,peccantibus vindicare, .guidam
ejus patientiam xnendacium judicabant. Cum judica-
tur ergo, vincit, quando eorum facta punit, in quibus
Demo putaverat vindicari. Sj enün injustitia nostra
Iustitiem JDei commendat, quid dicemus? Venientem
£latere.questionem, umoze suo proponit e£ solvit.
Aliquando etam ad «ohzrendem disputationem
Iransit, .et juxta morem suum, quidquid alius ,obji-
cere potest, antequam olyjiciatur, .edisserit. Quidam
enim gauperziorem prophetiz sententiam ita perverse
interpretabantur, .guasi David Jdixeril : Propterea.ege
vis peccatores sumus, reformamyur famen per pai-
tentiam, ut non jam jpeocatores, sed ablnti promis-
&jonom accipere mereamur. Nop exgo hic sensus esf
ip xenbis prophetz: David, cum dioit ; Tibi soli pacc
€avi,-elc. Quia malorum hominum iwrava inferpreta-
tione asseritur, ut peceata baminum , et mali actus
Dei jusüficatieni proficiaat, ej per mala nostra illum
justum ostendant. Sed hoc absit: non enim vul nos
peccare : ideoque justus est si infert iram. Sequitur.
Aliogui. Hoc est, quod si aliler, id es£, si iniguitas .a
Deo non abest. Quomodo judicabit Deus huuc anum-
dum. Ip boc loco, mundum, homines qui in boc mun
do sunt, dicit. Iterum mihi syllogistica connexio in
hoc loco arridet, sic :,Si, Deus iniguus est, non judi-
peccavi u£ tua, .o Deus, justitia , dum mes iniquitag 9 cabit hunc mundum : atqui Deus judicabit bunc
follata fuerit, magis -clarescet. Ad gloriam itague
jusütie £u pea pro(ei ixjuslitia. Quem sensum
Aposgtalus acte dialectica sub vertiL Injustus xidebitur
Deug, 4ui iram bomipibug inferat, cum per bominum
Aginsütiam .auag ([jugtitiap ] videat approbari.
Si gostza. Hoc,es hominum jnjustitia.. Justitiam
JDai coxumendat. JNon utigue paona digni homines xi«
debupiur, per.guos justitia Dei probabilior videtur
«t elarior, Uhi mibi .bypethetici ayllagismi formula
s&ucescit, at sit ita ordina nexilitae syllagismi : Si
Jnjustitia nostra justitiam Je commendat , iniquus
est Deus qui infert ixam, Absit autem pt iniguus si
Deus.gui infert iram; non igilur ipjustilia -postza
Dei justiiam .commendat, hoc est, quasi indigeret
mundum non igitur Deus iniquue est. Si enim veritag
Dei in meo mendacio abundavit in gloriam ipsius,.quid
adhuc et ego tanguam peccator judicor? Jtem hypox
thetici syllogismi formula hac in parte resplendet,
ut sit hoc modo nexillis ratiocinatio : $i aeritas Dei
in meo mendacio abundavit in gloriam ipsius , guid
adhuc ego tanquam. peccator judicor ; atgui ego tan-
guam peccator judicor, pen itfague veritas Dei in
jueo mepdacio abundavit ip gloriam ipsius. Sed in
Superficie apostolice asserHionis en(hywmemata, hoc
£51, unperfecti syllogiemi appareni : in profunditate
vero sensuum plena xis syllogismorgro latet :;eic
enim vina in vitibus, nucleos contemplamur io nu-
cibus. Et nom, sicut blasphemamiwr. Utguid me ita
JDeus Jiostra ipjustitig : nen .quod ápsi .boc-dicerent € Deus judicat.guasi peccantem, et non potius me ju-
Jed:guod ex illorum .perversitate .cansequeptar án-
Jertur, Secusdum laminam dico, Jt iniguus Deus
Jlieatur, pon secundum Deum negue secundum Dei
Japientiam illud dicitur, .sed .secundum hbominero ;
& secundum hoc guod dicitur : Qmais homo men-
dax. Absit autem, inguit, uL hoc ila recipiamus, ini-
guum videri Deum qui infert iram adversum homi-
Aes: quomodo .enim justus pulabitur, .qui judicat
Jnundum, cum ipso nomine judicis ostendatur nibil
Sine judicio facere? Iibi enim judicium est, copslat
tse justiliam, À justitia namgue et judex et judi-
sium nominantur. [tem : $i autem iniquitas nostra
Dei justitiam. commendat, guid ,dioemus.? Hoc juxta
sensum prepbete David suhjecit Apostolus : David
enim quando ,peccaxerat causa Urie Cethzi, sciens
guod promissip peccantibus dari non polest, exorat
ut justificatio verberum -Dei vincat judicium , quo
judicantur ii qui peccant, et peenitentem reformat
sanctificans, ut det eig .qued justis se daturum pro-
misit. Àc propter hoc subjecit: Si enim injustitia
nostra justitiam Dei commendat, guid dicemus ? ld est,
5i quia nos peccatores sumus, Deus justificatur, ini-
quus erit si vindicet : Absit, ait, secundum hominem
dico, hoc est, hic sensus homini convenit, non Deo:
quia jon cadit in Deum ut iniquus sit, sed in hami-
nem: nam si injustitia nostra ei proficeret, siue
dubio iniquus esset si damnaret peccantes : quia in-
justitia nostra.Deum facit injustum , si peccantibug
dicat quasi ad gloriam ipsius recte agentem? Sicuf
quidam aiunt nos dicere, Quod quanto inajora mala
faciamus, tanto majora bona recipiemus hoc .est,
unde quiestionem sibi fecit Apostolus: a perversis
enim hoc qpponebatur, quasi hic esset sengus prsedi-
cantium remissionem peccatorum, ut facerent mala,
et venirent bona : hoc est, peccarent , ut remittendo
illis Deus videretur bonus, secundum quod supra-
dictum est, quod blasphemiam appellat. Hoc autem
fortassis ideo dicebant guia non intellexerunt quod
Apostolus dicebat : Ubi abundavit peccatum, super-
abundavit gratia. Quorum damnatio justa est. Horum
qui zmulatione ipvidi istud de nobis ipterpretantur,
damnatio justa est, Quid ergo amplius precellimug
eos? Adbzret ista sententia superiori, qua ait : Qui
ergo amplius est Judgo? Nos itaque gui sumus Judei
peccatores, ju quo amplius precellipus gentes?
guamvis nobis eint credita eloquia Dei , quibus pre-
varicatores legis egse convincimur : Non enim ipsa
galvant,.sed reos convincunt. Ergo reddita ratione
guod lex contempta non prosit, et.quod carnalis cit-
cumcisionis praerogativa, multis operibug freta, vana
sit, quasi interrogat quid amplius habeat Judzeus ex
cujus persona respondetur. Multum per omnem mo-
dum. Nam si ipsius Apostoli sensus est, multum per
omnem modum, quomodo postea contravenit dicens :
Si autem iniquitas nostra Dei justitiam commenda,
quid dicemus? Postremo, quomodo Judzos niliil atn-
59 | SEDULII SCOTI 40
plius habere confirmat, si hic multum habere com- A cari non potest : sed cum exierit de corpore, et do
memorat? Causati enim sumus. Hoc est, certis causis
ostendimus. In hac Epistola Paulus velut arbiter
quidam inter Judzos et gentes residet. Probavit er-
go, Grecos quidem, id est gentiles, esse sub pec-
cato cum ait : Dicentes enim se sapientes , stulti facti
gunt, et mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei , etc.
Judsos vero, cum dicit : Si autem tu Judaeus cogno-
minaris, et requiescis in lege, etc. Sicut scriptum est
quia non est justus quisquam, etc. Hi octo versus ne-
que apud Hebreos, neque apud quemquam repe-
riuntur interpretum, neque apud ipsos qui Lxx edi-
tionem babent vulgatam : et qu:ritur a quibusdam
cur Apostolus ad Romanos horum facit memoriam ;
nescientibus de.diversis Scripturarum locis, et maxi-
me Psalmorum hos esse textus, et apostolum Paulum
in divinis Scripturis eruditissimum , quod volebat
exprimere, hinc inde singulos vel binos versiculos
texuisse : sicut omnis pene ad: Romanos Epistola de
veteri. structa est Instrumento, sic et hoc testimo-
nium de Psalmis et Isaia contextum est. Nam duo
primi versus : Sepulcrum patens est guttur eorum :
Linguis suis dolose agebant quinti psalmi sunt. Illud
autem quod sequitur : Venenum aspidum sub labiis
eorum, cxxxix psalmi est. Rursumque quod dicitur:
Quorum os maledictione et amaritudine pvenum est, de
nono psalmo sumptum est. Tres autem versiculos
qui sequuntur : Veloces pedes eorum, usque, non.co-
gnoverunt , in Isaia propheta reperi. Ultimus autem
versus, id est octavus, Non est timor Dei ante oculos
eorum, in xxxv psalmi principio est. Illud etiam ne-
cessario ducimus admonendum , quod in nonnullis
exemplaribus ea qui subsequuntur, ex integro in-
veniuntur posita. In Grxcis autem pene omnibus
non amplius in xri psalmo quam usque ad illum ver-
siculum scriptum est : Non est qui faciat bonum, non
est usque ad unum. Sed quod dixit Apostolus, quia
non est justus quisquam , nón est intelligens, non est
fequirens Deum, non eisdem sermonibus invenietur
in psalmo, sed alii permutantur, alii assumuntur,
alii relinquuntur, diligentius puto inchoari apostoli-
cam auctoritatem , ut cum Scripture testimoniis
utendum fuerit, sensum magis ex ea quam verba
capiamus : hoc etenim in Evangeliis factum frequen-
ter invenies. In tertio decimo igitur psalmo ita scri-
ptum est : Dominus de colo prospexit super filios ho-
minum, ut videret. si est. intelligens, aut. requirens
Deum. Et videtur idem sensus servari etiam in eo
quod Apostolus posuit : Non est intelligens, non est
requirens Deum. EX quod dixerit: Non est justus
quisquam, puto, ex eo sumpserit ubi scriptum est :
Non est qui faciat bonum, non est usque ad unum. In
quo etiam si sermo videtur converti, sensus tamen
unus servatur. Non est justus quisquam. Ac si dice-
ret : Non est qui faciat bonum, qui idem sensus est ,
licet dissimilia verba sint. Explanari autem potest
quod dixit : Non est justus quisquam, vel quod ait :
Non justificabitur in conspectu ejus omnis vivens,
quia donec quis vivit in corpore isto , plene justifi-
vite hujus agone discesserit. Unde Ecclesiastes ait
(cap. 1v) : Et laudavi omnes defunctos qui mortui
suni magis quam vivos qui adhuc vivunt, sed melior
super utrosque qui nondum natus est , quia quicun-
que minor est in regno Dei, major est eo, qui in
corpore est.
Non est intelligens , non est requirens Deum. Quia
non intelligit, non requirit; sive ideo non intelli-
git, quia non requirit, Deus autem quzritur, cum
ejus voluntas inquiritur. Omnes declinaverunt. Non
dicitur declinasse, nisi is qui aliquando in via
recta stetit, naturx rationális-opus a Deo factum
est, sed qui ab hac ad levum peccati iter de-
torsit, merito nunc dicitur declinasse, sicut Adam de
B paradisi via recta ad pravas semitas declinavit. Si-
mul. Hoc est Judzi et gentes. Inutiles. Qui inutilia
sectantur. Non est qui faciat bonum. Si non est qui
faciat bonum, quomodo inferius arguit plebem suam
devorantes , et inopum consilium considerantes,
plebs enim Dei non erat, si bonum non faciebat. Non
est enim qui faciat bonum, hoc est perfectum et inte-
grum bonum. Si autem requiramus qui sit vere bo-
nus, is qui dicit : Ego sum Pastor bonus (Joan. x).
Usque ad unum. Vel cum ipso uno potest intelligi, ut
nullus hominum excipiatur, vel prster unum, ut
accipiatur Dominus Christus, sicut dicimus : Iste
ager usque ad mare est, non utique simul computa-
mus et mare. Sepulcrum patens est guttur eorum. Pa-
tens autem sepulcrum dicuntur hi qui immunditias
suas in propatulo habent. Vel sepwicrum patens. est
guttur eorum, hoc est, fetore doctrinz et adulationis
Su: contaminans et interficiens audientes. Ideo enim
sepulcrum diligenter clauditur, ne adhuc viventibus
exhalationis su:e generet pestem. Linguis suis dolose
agebant. Dolus est, cum aliud quis lingua loquitur et
aliud corde volutat. Venenum aspidum. Sicut morsu
serpentis venenum corpus interimit, ita morsus verbi
venenati fraude animum necat : bene addidit aspi-
dum, quia horum serpentium pessimum fertur esse
venenum. Sub labiis eorum. Hoc est, in corde. Quo-
rum os maledictione et amaritudine plenum est. Non
est unius generis maledictio, quidquid enim malo
voto dicitur, maledictum appellatur. AÁmaritudo est
contraria dulcedini verborum Dei, maledictioni ama-
ritudo conjungitur, quia ex iracundis felle depro-
mitur : per iracundiam enim ac furorem ad male-
dicendum lingua compellitur. Veloces pedes eorum.
Hoc est, impigri ad malum et ad homicidia perpe-
tranda. Pedes hoc loco illos intellige, de quibus dicit
Propheta : Mei autem pene moti sunt pedes (Ps. Lxxu).
Hoc est consilium quo agimus iter vit». Ad effun-
dendum sanguinem. Sicut homicida dicitur ille qui
corpus ab anima separat, per quam vivificatur; ita
etiam verissime vivus ille homicida dicendus est, qui
animam a vera vita separat, quod est Deus. Contri-
tio et in[elicitas in viis eorum, llam dicit contritio-
nem, qua peccatores conterere jugum Domini dicun-
tur, et projicere a cervicibus suis. Infelicitas, qua
A COLLECT. IN EPIST. AD ROM. i2
miser bomo effectus est, etiam infelix, qui cum in A non solum concupiscimus et peccamus, sed etiam
honore esset non intellexit, comparatus est jumentis,
et similis factus est illis. Et viam pacis non cogno-
verunt, non est timor Dei ante oculos eorum. n timore
Dei omnia conclusit; qui si Dei timorem semper
ante oculos habuissent, non utique deliquissent :
neque enim audet servus peccare praesente domino;
neque quia dicit : Omnes declinaverunt, totam peni-
tus plebem significat, sed hanc partem plebis in qua
omnes mali se condiderant : semper enim duo po-
puli sunt in una plebe. Scimus autem. quoniam que-
cunque lex loquitur, his qui in lege sunt, loquitur. Ne
dicerent Judei hec in psalmo de gentibus tantum
dicta, ostendit quze in lege dicta sunt, his qui in lege
sunt, dici. Quzritur sane quomodo Judzxi dixerint
approbamus peccata : in lege pugnamus publice, sed
vincimur; in gratia pugnamus et. vincimus; in pace
nulla pugna erit. Joseph in carcerem missus est,
licet per calumniam, et pincerna, et pastor Pha-
raonis causa peccati in carcere trusi sunt, quomodo
ergo latebant peccata? Triplex quidem est lex, ita ut
prima pars de sacramento divinitatis Dei sit; se-
cunda autem quae congruit legi naturali, quz inter-
dicit: tertia vero lex factorum, id est, sabbata, neo-
meniz, circumcisio, etc. Hzc est ergo lex naturalis,
qu:e per Moysen partim roborata est, partim auctori--
tatem accepit in vitiis cohibendis : itaque lex Moysi
peccatum quidem cognitum fecit, non quod lateret,
sicut diri, sed ostendit peccata quz fiunt, non im-
non esse Deum, ut in fronte ipsius psalmi legitur : B pune fotura apud Deum, hocergo est quod lex osten-
Dizit insipiens in corde suo, Non est. Deus (Ps. xin),
non utique verbo, sed opere : nam quem confitentur
se nosse, factis autem negant. Illud autem attenden-
dum quia psalmi sint supplementum legis : idcirco
psalmorum testimoniis, quasi auctoritate legali, ad
eos confutandos utitur. Ut omne os obstruatur. Non
solum gentium, sed et Judxorum, dum non habent
unde se glorientur. Et. subditus fiat omnis mundus
Deo. Dum omnes indigent misericordia Dei, tam
Judei, quam Graci. Áut subditus sit omnis mundus
Deo, humili scilicet confessione peccatorum. Quia
non justificabitur ex operibus legis omnis caro coram
ipso. Operalegis, dicit circumcisionem, et sabbatum,
et czeteras ceremonias, quz» non tam ad justitiam,
quam ad carnis l:etitiam pertinebant : quia per fidem '
decrevit Deus justificare homines, non per legem :
8i qui enim in veteri lege justi erant, non nisi per
gratiam justificati sunt. Omnem carnem, omnem
hominem dixit, ut est illud : Et videbit omnis caro
salutare Dei (Luc. n1). Sed et hoc. quod addidit, co-
ram ipso, non otiose accipiendum, quia aliud est
justificari coram Dco, aliud coram hominibus, hoc
est, ad comparationem aliorum hominum, potest qui
emendatius vixerit, justus videri ; ad comparationem
autem Dei, non solum homo non justificabitur, sed
sicut Job dicit : Stelle autem non sunt munde coram
ipso (Job. xxv), que utique coram nobis mund»
sunt, hoc est, ad comparationem hominum munde
habentur. Per legem enim cognitio peccati. Non remis-
$io, nec ablatio peccatorum, sed cognitio. Ideo enim
per legem quid sit peccatum agnoscitur, quia in
oblivionem ierat lex nature : ante autem legem, 1e-
viora quz que non cognoscebantur esse peccata, id
est, quz aliis non nocebant, ut concupiscentia, et
ebrietas, et cztera hujusmodi. Sollicite satis hzec
legenda sunt, ut neque lex ab apostolis improbata
videatur, neque eorum liberum arbitrium sit abla-
tum. Itaque quatuor istos gradus hominis distingua-
mus : ante legem, sub lege, sub gratia, sub pace.
Ánte legem, sequitur concupiscentiam carnis; sub
lege, trahitur ab ea; sub gratia, nec sequimur eam,
nec trahimur 3b ea; in pace, nulla est concupiscen-
Ua carnis. Ánte ergo legem non pugnamus, quia
PATROL. CIII.
dit. Origenes ait de lege : Sicut ipse justitia est, ex
quo omnes justi fiunt, et veritas, et vita, ex qua om-
nes vivunt; ita et ipse lex est, ex qua omnes in lege
sunt : veniet ergo ad judicium, non tanquam qui in
lege sit, sed tanquam qui lex sit. Quzerendum utrum
justi sub lege sint; ad quod respondendum : Sicut
justi Deo subditi sunt, sicutque Deus lex est, ita
quoque sancti legi sunt subjecti : czeteri vero Mosaicze
legi non subduntur, nam et Apostolus ait : Non est
justo lex posita. Nunc autem sine lege justitia Dei
manifesta est. Justitia Dei est sanctificatio per fidem,
et remissio peccatorum. Sine lege. Sabbaü scilicet,
et circumcisionis, et neomenis, et vindicte : non
tamen sine sacramento divinitatis Dei, quippe cum
justitia Dei de sacramento Dei sit. Testificati per le-
gem et prophetas. ideo hoc addidit ne indulgentia
peccatorum contra legem videatur, quippe quz olim
in lege promissa est futura esse per adventum Sal-
vatoris. Ideo autem justitia Dei dicta est, qua vide-
tur esse misericordia, quia de promissione habet ori-
ginem : et promissio Dei, cum redditur justitia, Dei
dicitur. Justitia autem. Dei per fidem Jesu Christi in
omnes et super omnes qui credunt. in eum. In omnes
Judzos et Gra:cos, quantum ad interiores ipsorum
animas pertinet. Et super omnes, hoc est, supei
corpora lavacro sacro baptismatis. Aliter, in omnes
Judzeos, et super omnes, id est, gentes et gentiles
populos. Requirendum sane quare in superioribus
dixerit Àpostolus, Per legem enim manifestatio pec-
cati, nunc sine lege justitia Dei cognita est. Ad quod
dicendum, quia omne quod manifestatur luz est. Pec-
catum, quia lux non est, non manifestatur, sed
agnoscitur : idcirco et in superioribus agnitionem
peccati aptius dixerit. Omnes enim peccaverunt. Sup-
ple originaliter in Adam, et proprize voluntatis prze-
varicantia. Et egent gloria Dei. ld est, gratia Dei,
qui non habent suam gloriam, quia creati sunt.
Justificati gratis. Hoc est, sine ullis operibus praece-
dentibus, per baptismum gratis peccata donavit. Per
, redemptionem. (jua nosredemit suo sanguine de morte,
qui per peccatum venditi fueramus, licet sumus
nostris alienati ab eo delictis. Christus autem nos re-
demit, offerens se pro nobis : permisit enim se [morti],
i5 | S&pULit $OUTI : | u
nesclente diabolo; sed quit Yirtitem ejus [superare] A Jess, que soltieet niodittofem. ses. ad deitatem
non potuit, orinies quos tétrébat, simu! cam eo dimisit.
Quem. propostit. ld ést, disposuit Deus yropitimm se
fatürum esse Irrmano generi, si credant im sanguine
ejus $e esse liberandos. Ad ostensionent justitie snc.
Hoc est, üt promissunr éuuattt pafam faceret, qao nos
« peccatis Iberarét, sicut ante promiserat ; quod cuin
iimplevit, fastum se ostendit
Propositim propitiatorem Dent: Proptetea passus
est Christus, tt propositunr Dei sedatef; qtro tàndenr
punte dectevetat peccatores. Alitet sciems Deus
propositutt Yoltntatis sux, quo censuit peecotoribüs
stffjvehife; tut his qui sunt apud saperos, quant his
quà Mtférno detinebantat, ttresqae diutissime exspe-
cteVit, eaeuzns Sententiam qua justem videte em-
Christ), 4éd humanitatem seforéóndam doceret. Lon-
gitudo ergo ejus portet et latitudo : lorgftuds Had
signifieat, quod tendit ad Deum Trinitetique sóeia-
tur ; latitedto, qued fnter hominea; qui ttam epatio-
sameqfé viam ineedete. sofent, eotrtersstuf : et ideo
medtstoris jeete homine neneupatut, duié; et dial,
anima h»c saneta, media quedam! fuit inter dieisi-
tateen Trinitatis et fragilitatem hormatfistie : ehera-
bir plenitedo sclentiatum, sieut de Christo dieit Apo-
stolas: Fr quo surtt otmtes thesauri sajflentie et scientie.
Sed et ilItd observa quod noti dizit, Cherub aherin ex
latere dextro, et €herub altad ex fatere sinistto ; sed
ait, Cherub unum ex latete hoc, et Cherub aliud ex la-
tere altero, utostenderet fn ifo propitiatoblo, loe est irr
nés dmmiberi; tà ostetidteret nobis quod olim decréve. B anima Christi, smisttum hihil faisse : facies (toque
rát hinhanutn genslibetsre per Christum. In susten-
tafiene. Ad hoé spectars üt tatidemr nos liberaret. In
Noe tertipote. ratis videlicet Novi Testamenti. Sus-
téhtstio Dei est, vbi peccator non statim ut peceat,
sed Seeundeti iod ibidem dizit Apostolus, per ps-
tletitiamn Dei &ddeacitar ad poenitentiam. Bene vide-
let eddit, in Aoc témpore, 'priesentis enim secti
terapore, ih sustentatione Dei, est justitia Dei ; faturj
véro, In retributione. Certum est in. omnibus pene
leeis, Apéstoli sensum 6x legis et prophetaram ma-
nare thosturis. inquiramtis ergo ubi appellationem
propitietoril imvénerif, et uhde hoc nemeh sssempse-
rit. Mesnin? in Exodo Mqáentem Dominum ad
Moysen, 6i praceipiientem que üporteret eum facere,
primo qiilest mandare arcani, et vectes ejus, atque C
anmulus per atc» latera feri. Post hse F'aéies, th-
quit, prepitlatorium ex auto puro, duobus cubitis et
setis lofigihidinem ejus, e£ unum. cnbibwi ef sethié
latitudinem ejus, et facies duo cherubin aüren. inter-
tornata, et iperpones ea per singula latera. propitia-
torii, ei [ncies ut duo cherubin sint ex. duobts. [ateri-
bus ejus, extenderitid alas stas, et obumbrantia super
propitiatofiwm, et [acies cotta s» iiper propitiato-
riim ; & imponet propitiatorium super arcam, et. ín
arcani mitte? testimonia que dabo, et inrtotescam tibi ;
inde et loquar ad. te desarsum auper. propitiatorium
inter medium duorum cherubin, que sunt super. ar-
cam testamenti, secundum omnta quie pracipiam tibi
ad filios Isract (Exod. xxv). Evidenter spparet quod
nomen propitiatori? Apostolus in his locis inventum,
in suis muaric litteris posuit. Potest dutem arca testa-
menti, sameta ejus caro, im qux beata frec anima
collocattre, intelligi, habens in se testimonia Dei,
qus intellígantur Christi. Sed et quod latitudo ejus
unum et dimidium cübitari habere metnoratur, pro-
phéta quidem: adinirandz ac singularis vocationis
deseribitu*, non tamen ex toto in duafertt numerum,
quit interdorn etiam pro immtndis ponitur, corruis-
se : quirmis éníim eartem natur stisciperet, ex tn-
cotitarinat4 (3mert virgmme assumpsit, et casta sahicti
Spiritus operatione : propterea ergo Apostolus de
mediatore disserens, evidenter distinctione sigtiavit,
dicens : Afediator Dei et hominum, homo Uhristus
contra $e invicem, super hanc beatam átümam:
Cherubín vero kabere dicitur, per quod corisors ei,
et consonum a filio Pet et Spirítu sancto sensus dí-
vinitatis infenditur. Quem proposuit Deus, etc. Magts
de anima Jesi qaam de Deftate dictutn sentitur :
proposüit enim intelligit, quas] prius posuit, hoe
est, priusquam esset : quod énfm ést, ponitur; quod
nondum est, proponitur : tión. ergo cotivetit de eo
«ui semper érat, id est, de Verbo Dei dici, quod
propositus etat, sed dé anuitoa ejus.
Ubi est ergo glotiatio tua? Reddits tatione, ad Ju-
dzos loquitur quí agunt sub lege, quod sine causa
gloriantur, blandientes sibi de lege, pfopterea quod
sínt genus Abralie, aut quód precepta Dei recepe-
runt pef Moysen. Ubi ést ergo gloriatio (üg, in qua
gloriabaris fe operibus miéruisse Justitiain? per quam
legem, subaudis, &nó xewo3. Exclusd est. Exelosa
est gloríatio Judaica, oii per légem operum, sed pet
legem fidei, quas est in Clifisto. Ubi ést ergo gloria-
tio tia? tanquam interragantis sermone dixerat Ápo-
slolus, et ad hxc ipse respondet ; Exclusa esi. Et
rursum quasi ipse intefroget, ait : Per quam legem?
Operum ? et respondet sihi Iu :
Non, sed per legem fidei. In przesenti leco duarum
legum facit iterum mentionem, ef dicit legem ope-
rum, et legeni fidei. Considera etiam ipse qui legis,
utrum ad legem Moysi, et legem náturalem sermo
hic debeat iuicliriari, ad legent littere, et àd legem
spiritus : gloriationem vero talemi dicit, qualis erat
illa Pharis:i, dicentis : Deus, gratias libi ago, quia
non sum sicut citerl hoinines, raptores, injusti, adul-
tetl, sicut publicanus iste. Hzc fortassis vere dixit,
sed secundum Domini sententiam, morbo jactanti:
corraptus, nou descendit fastificatus & templo. Talis
ergo gloriatio, quas véníebat e operibus legis, excfu-
ditur, qux nori habet humtlitatent crücis Cliristl, in
qua gloriatur, qui dicit : fihi autem absit. gloriari,
nisi in. cruce Doritini nostei Jesu. Ühristi, per guem
mihi mundus crücifizus est, et ego msthdo. Arbitra-
muf etit fustificarí Rominem per fidem, etc. Sine
quibus operibus legis &postofus fustiflcari fiominem
per fiet dixisse credendus' est? scilícet circumci-
sionis, et sabbati, et coterorum hujusmodi, not
A5 | COLLECT. ÍN EPIST. AD ROM. A6
absque justifie operibus, de qtfbus beatas Jacobus A dicitur naddt, et non ex niuliere. Legem ergo désirti
dixit : Fides síne operibus mortua est : Hic autem de
illo dicit, día ad Christam veniens, sola, eum cre-
dit, flde salvatur, Addendo autem, sine operibus le-
gis, ostendi ease etiam gratix opera, she quibus
morífua est fides. Quomodo justificatur homo sine
operibus legis? Credit aliquis, percipit fidei sacra-
menta, et mortuus est : defuit illi operandi tempus,
plane dicimus Justiflcátum, credentem in eum qui
justificat impium : erga Iste. jostificatus, et operates
non est. Impletur sententia kposteli, dicentis : Arbi-
tramur justificatl hominem per fidem sine. operibus
legis, ut lateo, qui cut Chitfsto cruciffxus credidit,
et justiffeatus est, Potest ergo homo justiftcari ex fide
sine operibus legis, cum fldes per. dilectionem ope-
mus per fdein? Legem ergo, qua eiroumeidi prace-
pit, seperfieam judiesmus? Absit, Imo stare facimas
verum es&e «quod dixit, legem legi, Testemegtum
Testamento, cireumcisionem cireemeisioni, sucoee
garam. (uomode voro se legem confipmerd proenun-
tiat, qui in superioribus dixit quia nen justificahitur
omnis earo ex eperibus legis? Et Salvator in Ewan
gelio. dixit s-quia Moyses de me seripsit. Qui ergo
noe erodit Christo, legem destruit ? legesque ton
firmat, qui eredit in Christem. Sed non est gue-
tereuuduin quod contraria sibi sctibere videter Ape-
stolus cum in presenti quidem diei nom desinere
se legem, sed confirmare ;in secunda vero ad Co-
rinthies ita seribit : Quod si. minieteriunt morto i»
retur in corde, etiamsi foris nom exit in opere. For- B litteris fotmatim i». lapidibue, faetum e«t. in. gloria,
tassis autein haec allquis audiens, resolvatur, et bene
agendi negligentiath eclplát : siqeidemr ad jestiB-
candum sola fides sufficiat. Ad quem dícemus, quia
post justificationem si injuste quis agat, sine dubio
justificstionis gratiam sprevit, meque enim ob hee
quis accipit veniam peccatorum, uf. Püisum sibi pu-
iet peccandi licemtram datam ? Indülgetrtià nsmque
tion füturerüm, $ed proteritoram ctimitum datur.
Quoniam quidem tnus Deus, eic. Yd est, Fadéseos cre-
dentes per proputium, gentes vero jastiieatas per
fidem Chrísti sigirificat, id ipsum est et fide, et per
fideut : sed Sctiptdrárum mos hic est wf in eisdem
causis malit mutare quati repetere sermonem, sient
mi Devide setiptam est ? Propter. Abrafiam. sereum
ita wt noit. possent filii Ioracl in fecitm Meaysi vespi-
cere, propter gievi&t vultus ojua quaes destonióur, quo-
moda son» meg ministerium spiviéue exit in. glo-
ria? eto. (HI Cor. ni). Non est iiem qued dixit, legem
desivuhnue, e$ lex desetruar. Peulue ergo ip pre-
senti loce hoc proütintiaf, quód legém ipse nen de-
struat : ham etsi destruitur len per eam, qne» auper-
eminet gloriam, hon pet Paulum, neque por alius
aliquem sanotorum destruitur. Unde 6t ipse. Demi-
nus dieebat : Nom cesi. sclyere legem, sed adimplere
(Matth. v). Nulias ergo sanedoram, neque. Domievts
ipse destrwit legein, sem glérir ejus temporalis &
preeteriens, a gleria zferna et pormanente destéuiu
se supersit. Nain ex. Compsdatioyes seajoris yderidi,
finm, e$ ]saac difectum a te (Ps. ere). Non tili vi- G que in Cbristo est; ebtegt cs obserrari e2z gloriam,
detor. saperffua. owrtino haberi ista propositionis ^ ques in lege qst, dicit;
mne commutatio : invehitmes enite aD eo im se
Yocis diffetértiam distinctionis hujas esse Hétoostiito
obsefvatam, siet de Deo loqaitur : Quoflain às ipes,
et per ipsttin, et in ipso [acta sint omnia. YÀ won 10-
lum Spostolus Penlus hare distinetiejum obser-
vatitlas tenet, sed et Joames, qui eum de Verbo Dei
dicat : Quod. omia per ipsum facta. sumi. (Joan. ?),
vitam rfon ipsum, sed in ipso factam esee testatur
dicens : ()étod facium est ih. ipso vita ost. FA «nod
eit, ex ipso, primo erestioris otwrritrin, et hoc isum
quod qti sunt ex Dee esee ctepereet, stenifieantiam
dedit. Pe? ipst, qued ea que prius facta fue-
rant, regunto? et dispensanter per eum, s quo strb-
GAPUT IV. .
Qsié exa inbesnisse Kicemus Abreham patroew: no-
strum secundum vsarneém ? Revoeat illos ad eaput
eirewmoisjenis, nt quod ab iae comsiteri ,. id
hnabeatur ?x toto; Iiimd praetereundum tiinime vide-
tui quód patrete mostrum seeafidunm earbenr foeavit
Rhbrahzm: gentium etemim pater Abraham seeun-
dum fldem, nen secu&dum carnem videtar; Si onim
Abraham ex operibus legis justificatus est; habet gle-
fíam, sed hon epsd Deum. Hoc proposuM sibi : mam
Abraham es fide Jestiftozstus est, quod nalis. debiiam
est; sed quod «qui legent servant, sivo Moysi, sive
nature, justiffteántür ad prodóhs, nee re? fiut pne-
sistendi initiam trahunt. Im ipso, quod hi qui jam ^ sentí judicio. Ideo ait : si AbroAtni e» operibks logis
correct: et etendati sunt, in ipsius perfeetione — justificatus est, note aipmd Deurh. babet gloriam » qeód
consisieht. Potes et in presenti loco taBs qte- — qui fecerit legem vivet 1n ea, 1d est, noa raorieter
dam obeetvarí differenti; ht eiteumeftio; que — wt reus, nec tamen meritein ex hoe liabebit apud
velt locó priino et. orditié jastifteatur, ex ftde, et
nor per fidein justifieata iniethoretur; przypotiunt ve-
ro, quód sécunde loco ad jastiftestionem trahiter,
nott ex lide, sed per fidest justificatar. Puto in ea
Deum. Quare meritum: apad Deum habet &brabsm,
sed fidei eausa. Cum superius doas proposwerat le-
ges, quarti unam óperemw, siam fidei sppellavit,
per qaam legem fel excludi gierificationem dieit
differentia designari quod sofiptum est : Sicut erm — eotum qui in legis operibus glorianter, et prowen-
mulier es vire, ità. o£ vir per mtdierem (E Cor. 31);;— Uaverkt fide justificari hominem sime openibus legis,
primo eienim loco vir est, ex quo descendere muller — consequenter nane, ut h»c de Seripturid asserven-
dicitar, et now pe* virum; secemdo vero loco per — tur, Abrahe producit exemplum, et dieéé : Quia
meilierem) vir, qeis thinistrare quodam modo videa- — Abraham si ex operibus legis yustificatus eet, habet glo-
tur mulier auctori viro, et ideo per inulierem vir riam, sed non apud Dewn : quod quidem sine arte
41
SEDULII SCOTI
dialectica disserit : nam si is qui ex operibus non À introducens, quam prius fuerat malorum, tegere
habet gloriam apud Deum : Abraham autem constat
babere gloriam apud Deum, non ergo Abraham ex
operibus legis justificatus est. Per omnem itaque
hunc textum Apostolus hoc videtur dicere quod
dux quedam sint justificationes, quarum unam ex
operibus nominat, aliam vero ex fide ; et aliam qui-
dem qua ex operibus est, dicit habere quidem glo-
riam, sed in semetipsa, non apud Deum : ut pote
apud inspicientem corda hominum, et scientem qui
credit in occulto, et qui non credit. Et ideo merito
apud solum Deum habet gloriam, qui affectum fidei
ejus pervidet in occultis. :
Quid enim Scriptura dicit? Ac si diceret, Inter-
rogemus Scripturam. Credidit Abraham Deo. Hic
peccata dicatur. Übi vero jam ad perfectum venerit,
ita ut omnis radix de ea. malitie penitus ampute-
tur, ibi jam summa perfect»? beatitudinis promitta-
tur, cum nullum possit Dominus imputare pecca-
tum. Iniquitas sane a peccato hanc habet differen-
tiam, quod iniquitas in his dicitur qux contra le-
gem committuntur : unde et Grecus sermo &vopiox
appellat iniquitatem, hoc est, quod committitur
contra legem : peccatum vero etiam illud, si contra
quod natura docet, et conscientia arguit, delinqua-
tur. Beatitudo ergo hec. 1d est, remissio peccatorum
per fidem. In circumcisione manet tantum, an etiam
in preputio? Ac si aperte diceret : In utrisque ma-
net, quia tribus legibus haec beatitudo ascribitur,
sermo ex Genesi sumitur, ubi non Abraham, sed B vult istam beatitudinem tribus temporibus desi-
Abram dicit ad Deum : Quoniam non dedisti mihi
semen, hic vernaculus meus hereditabit me. Et dizit
Dominus ad eum : Respice ad. celum, et numera
stellas , -si potueris dinumerare eas, et ait ad eum:
Sic erit semen tuwum. Et credidit Abraham Deo, et
reputatum est ei ad. justitiam (Gen. xv). Ei autem
qui operatur merces secundum gratiam. Quia non
illi gratis donatur justificatio, &ed merces redditur
operum pristinorum. Et vero qui non operatur.
Convertentem impium per solam fldem justificat
Deus, non per opera bona, qux non habuit prius,
alioquin per impietatis opera fuerat puniendus.
Hoc.dicit quia sine operibus legis credenti impio in
Christum, reputatur fldes:ejus ad justitiam, sicut
gnare, naturz, circumcisionis, Christianitatis. Dici-
mus enim. Hoc cst, sensu legis loquimur. Reputata
est fides Abrahe ad justitiam. Omnes enim confite-.
mur et consentimus, ut quod ratio de Abraham in-
venerit, hoc de cxteris observemus. Áb origine in-
cipit, ut omnem tergiversationem cavillationis exclu-
dat, quà quia a capite excluditur, non habet unde in-
cipiat facere questionem. Quomodo ergo deputata est,
in circumcisione, an in preputio? Hoc est, videamus
utrum circumcisio ex justitia, an justitia ex cir-
cumcisione sit nata. Et signum accepit circumcisio-
nis. Ne dicerent ergo, Superflue circumcisus est,
signum ait esse justitiz, non augmentum.
Signaculum accepit justitie. Illius quam preputii
Abrahs:et hoc justum est. Credere autem non * C; fides meruit: tam enim perfecta fuit et pretiosa,
voluntatis est : neque enim potest cogi ad id quod - ut signaculum mereretur : semper enim res plena
manifestum non est, sed invitatur. Quamobrem
assentientibus prwmiis afficiendus- est, sicut et
Abraham, qui quod non vidit, credidit.
Secundum propositum gratie Dei. Id est, quo gra- |
tis proposuit per solam fidem dimittere peccata.
Sicut David dicit, Beatitudo hominis, etc. Beatitu-
dinem hominis, remissionem peccatorum per fidem
appellat: magna beatitudo est, sine labore legis et
posnitenti», Dei gratiam sola fide promereri. Ini-
tium justificari a Deo, fidesest qui [quz] credit in ju-
stificantem, et hsc fides cum justificata fuerit, tan-
quam radix imbre suscepto hsret in anim: solo,
ut cum per legem Dei excoli ccperit, rursum in
eam surgunt rami, qui fructus operum ferant.
Non ergo ex operibus radix justitize, sed ex radice
justitizse fructus operum crescit: illa scilicet radice
justiti», cui Deus acceptam fert justitiam sine ope-
ribus. Beati quorum remissa sunt. iniquitates. Quod
remittitur, non tenetur, et quod tegitur, non appa-
ret, et idcirco minime imputatur. Vide si potest iste
ordo in anima una eademque intelligi, ut quia ini-
fium est conversionis animse, mala derelinquere,
propter hoc iniquitatum remissionem mereatur ac-
cipere. Cum autem ceperit bona facere, velut sin-
gula queque quz prscesserant mala bonis recenti-
hus obtegens, et abundantiorem bonorum numerum
* Non videtur redundare.
signatur. Sive ut ostenderet quia justus et fidelis
esset, qui dolorem sibi mandato Dei non dubitavit
inferre, non putans esse superfluum, quod a scien-
tiarum Domino jubebatur : sicut nec parricidium
credidit impium, quod fons praeceperat pietatis.
Profundam in his Pauli sapientiam contemplamur:
fortassis enim aliquibus eumdem sermonem dicere
videretur, id est, signum et signaculum : sed mihi
uterque sermo multam inter se videtur habere
differentiam. Signum namque dicitur, cum per hoc
quod videtur, aliud aliquid indicatur : sicuti, verbi
gratia, de ipso Domino in Evangelio dicitur : Ecce
hic positus est. in ruinam, et in resurrectionem multo-
rum, ei in signum cui contradicetur (Luc. n) : con-
. tradicebatur enim, in quo Christus venerat, quia
. aliud in eo videbatur, et aliud intelligebatur. Caro
cernebatur, et Deus credebatur. Sic ergo accepit
, Abraham signum, et quod esset signum in conse-
. quentibus dicit : circumcisionis, inquit, et ostendit
quia carnalis tunc illa circumcisio, signum erat
, Spiritualis circumcisionis, qux non in carne susz2i-
pitur, sed in corde. Quod vero dixit, signacula.x,
ita intelligendum puto : signaculum dicitur quod
. alicui rei servandz pro tempore custodiz ponitur:
quomodo alius, nisi ipse qui impressit, debeat re-
signare. Per istud enim signaculum, ut exponit
49 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. | 5o
Apostolus, justitia fidei, quam in preputio positus A enim lex factorum, id est, observatio sabbatorum,
Abraham accipere meruit, judicatur et pater esse
multarum gentium. Et ut adhuc apertius de signo
et signaculo disseramus, cum signum sit, ut dixi-
mus, ubi indicatur aliquid per hoc quod videtur;
Signaculum vero, ubi clauditur aliquid et non patet:
potest etiam ita intelligi quod mysteria in lege
et patriarchis adumbrantur, hujusmodique erant,
que et signis indicanda essent, consignaculis ob-
servanda. Quod ergo signis indicanda erant, in his
qui credebant ex gentibus, signum accepisse dicitur
Abraham. Quod vero his ex circumcisione non
erant credituri, observanda erant et obtegenda,
signaculum accepisse dicitur, quod signaculum uti-
que illo in tempore designabitur, cum in novissimis
neomeniarum, circumcisionis, escarum discretio,
animalis mortui sanguis, mustelz:e observatio. Non
omnem prevaricationem generaliter in hoc loco
annuntiat appellatam, sed ejus qui in lege positus
deliquerit, ut gravius delictum videatur ejus qui
per legem prohibitus peccat, quam ejus qui nulla
lege fuerit commonitus. Ideo autem ex fide. Subau-
ditur, heredes sunt. Ut secundum gratiam firma sit.
promissio. Firma esse non potest omni homini ex
omni gente promissio, nisi fuerit ex fide, quia origo
promissionis ex fide est, non ex lege, quia qui sub
lege sunt, rei sunt : promjssio autem reis dari non
potest. Quia patrem multarum gentium posui te.
Hoc est, non tantum unius generis Israelis. Ante
diebus postquam plenitudo gentium introierit, omnis B Deum. Recte attendit ex sua interpretatione Apo-
Israel salvus flet : ideirco ante Ahraham justifica-
tur in fide, dum adhuc circumcisus esset, et postea
circumciditur, ut ostenderetur primo pater futurus
multarum gentium, et postea eorum qui ex circum-
cisione credituri sunt : neque enim hi qui secundum
carnem nascuntur ex Abraham, filii Abraham di-
cendi sunt, nisi fldem et opera Abrahain habeant:
efficitur ergo utriusque generis pater. Non enim
per legem promissio. Quia promissio quz facta est
Abraham, non ex Moysi lege constiterat : ante enim
quam Moyses legislator existeret, Dominus Abrahz
dixit : Benedicentur in te omnes tribus terra, hoc est,
hzredem tactum esse totius mundi. Ut heres esset
mundi. Sive ut in semine ejus, quod est Christus,
" benedicerentur omnes gentes, qui sunt date illi in C
hzreditatem a Patre : sive ut cum eo recumbant
gentes in regno celorum. Si enim qui ex lege here-
des sunt. Si illi soli, ut vos vultis, circumcisi hz-
redes sunt, non implevit Deus promissum Abrahz,
ut patet esset multarum gentium : et si ita est, jam
videbitur Deo sine causa credidisse. lllud etiam
sciendum quod sicut non ex lege Moysi promissio
facta est ad Abraham, ita nec per legem naturz,
sed per legem fidei justificari promeruit. Quamvis
enim lex natur: de bono et malo testimonium red-
dat, secundum judicium conscientixs, tamen legi
fidei non potest ex:equari, qua Deo credidit Abra-
ham, et justificari meruit, atque amicus Dei appel-
lari. Lex enim iram operatur. Ut penitus ostendat
non posset justificari hominem per legem, sed, sicut
ante ponit, per fidem. Non ira ergo lex est, sed iram
operatur peccanti, id est poenam non agnoscit, sed
vindicat : poena vero per iram generatur, ira autem
nascitur ex peccato. Vel : Lex enim iram operatur,
quia lex non donat peccata, sed damnat; et ideo
non potes omnes gentes filios Abraham facere,
qui secundum quod omnes sub peccato inventi sunt,
omnes erant utique puniendi : fldes autem, dimissis
per gratiam peccatis, omnes credentes filios efficit
Abrahz. Ubi enim non est lez, nec prevaricatio.
Hoc est, sublatis reis de potestate legis, data venia,
prevaricatio nulla est : justificati enim sunt qui per
prevaricationem legis fuerant peccatores; cessat
stolus ante Deum. Cui credidisti. Hoc est, pater po-
Situs est multarum gentium, ante Deum cui credidit.
Aliter, ut unum Deum doceat omnium, loquitur ad
gentiles, Abraham justificatum esse ante Deum, in
quem gentes eredunt, ut sit talis sensus, cui credi-
disti, o gentilis popule: qui vivificat mortuos, hic
mortuos ad generandum ducit, ut presenti causs
conveniat. Hoc dicto ad fidem Abrahz gentes in-
vitat, qui cum esset in prsputio, credens Deo je
stificatus est cum sua conjuge : cum enim essent
senes ambo, revixerunt ita, ut non diffideret habitu-
rum se ex Sara filium, quam sterilem sciebat, in
qua jam fluxus muliebrium natura defecerat. Et
vocavit ea, Id est, viscera muliebria, que non sunt
fecunda scilicet. Tanquam ea. Hoc est, viscera.
Quo sunt. Partu videlicet fecunda, ut Cetbura foit:
quamvis in principio creandi vocaverat qus non
erant, et.statim esse coperunt, tamen hic quia jam
non erant, eis tempora generandi vocavit.
Qui contra spem. in spem credidit. Contra spem
nature erat ut centum annorum homo ex muliere
vque jam fessa, qui etiam in juventute sterilis
fuisset, semen suum sicut stellas coli et arenam
maris crederet esse futurum. Cum non spem habet
generandi Abraham, credit Deo, sperans contra
spem generare se, sciens omnia posse Deum. Item
secundum alios. Qui vivificat mortuos. Idest peccato-
res, qui secundum interiorem hominem mortui sunt.
. Et vocavit ea. Hoc est, genera gentium, ut sint in
fide. Tanquam ea que sunt. Id est, tanquam patriar-
chas, et prophetas, et apostolos, qui sunt in fide
perfecta, constituit.
. Non consideravit. corpus suum. emortuum.^ Nihil
nature considerat fides, quia omnipotentem novit
eum qui dixit. Quzritur quomodo Abraham emor-
tuo corpore de Cethura filios genuerit, qui de Sara
ante non potuit. Idcirco ergo de Sara non genuit,
quia vetusta erat et sterilis : in illa vero quasi in
juvene cursu nature facile potuit generare. Sie
8olvi solet et ista quistio : Quod de Cethura postea
genuit Abraham fllios, quia donum gignendi quod
a Domino accepit, etiam post obitum Sar» uxows
mansit. Item Ambrosius ; Non consideravit corpus
-
5n SEDUIAM SCOTI 59
suum emor(uum : hortatur gentes ad hanc fidei fir- A pacem Dei venimus, quando adversus diabelum per.
mitatem, ut Dei promissionem et gratiam sine ali-
ua ambiguitate suscipiant, securi exemplo Abrahz.
Quomodo is videbitur emortui corporis, qui multo
senior effectus quam tunc erat, et uxorem accipere,
et sex liberos procreáre possit? ltaque dicamus
Abraham non infirmitatis emortuum, sed secundum
illam virtutem sanctorum, luit in illo mortificatio
etiam membrorum, nam non incitabatur luxuria,
non urebatur libidine : hoc idem erat et in Sara,
quia defecerant muliebria. Non erat in illa lascivia
mulieris, aut incontinentix solutio, neque in usum
libidinis przcipitabàntur inviti. Sed et tu si morti-
ficas membra tua, qux sunl super terram : si abje-
cto omni fervore libidinis, eniorluum corpus serves,
et nullis óbnoxiuifi vitiis, pólés generare Isaac,
quod est gaudium. Et hié est primus fructus spiri-
tus, potest semen tuum el opera ascendere in cc-
lum, et efficeré operà lucis, et stellarum lulgori
splendorique conlférri, üt cum dies resurrectionis
adfaerit, tanquam stella differas in claritate. Àm-
plius adhuc díco,'potes, sí tami purus mente, tam
$anctus corpore, tam immaculatus áctibus fueris,
etiam ipsum generare Christum, seeundum illüm
qui dicebat : Filtoli met quos iterum pafturío, donéc
formetur Christus fn vobis (Gat. 1v) ; et sieut ipse
Dominus dicit : Qui fecerit voluntatem Patris mel,
qui in colis est, hic est mens frater, soror ?t maler.
Non fesit diffidentia. Nec de senectute possibili-
tatis neéé de magnitudine promissionis dubitavit :
née enhn Sdes habet meritam, cum humana ratto C
ptóbét experimentum.
Bans gfóriam Deo. "fanquam de petcepto dono
gratias agens. Non est uutem scriptum propter iptum
tantum. Hoe est, non ut ejus fidem solam sciretóus,
sed ut ejus quasi patris imftemuy exemplum, quià si
nós ita eredamus Deo ut ie credidit, etiam nóbis
tepttabiter fides ad jastitiam. Hoc modo competesa-
ter videbitur habita cómparatio fidei Abraham , et
eorum qui credunt in eum. Qui suscitavit Jesum Chri-
sium. Quid quod ille futurum credidit, sicut de eo
PBoménus dicit: Quid Abraham pater vester exsuttavit,
«t videret diem meum; el viit, et gtvisus est (Joan.
vil, a wobis ereditur faetum. Qui traditus est propter
deticta nostra. Ut estendat quod ea pro quibus Chri-
stus tradítus est, etiam nes abhorrere debemus et
abjicere: quomodo enim alienum nobis et inimicum
ducitur omne peceatmm , »ro quo Redemptor noster
traditus memoratur in mortem ? Resurrexit proptey
jyeetíficatonem nosttam. Justificat Christus eos tan-
tammodo, quí wovam vitam exemplo resurrectiónis
ipsius susceperunt, et vetusta injustitiz atque iniqui-
tes indementa, velut causam mortis, abjiciunt.
CAPUT Y.
Jusrificati igitur ex fide pacem habemus ad Deum,
per Dominum nostrum Jesum Christum. Pertractata
causa, quia nemo eorum ex operibus justiflcatus sit,
sed omnes ex fide, quod exemplo Abraham probat,
pacem habere eos hortatur ad Deum. Tunc magis in
sistimus, et quando adversum carnis vitia dimicá-
mus. Et quia Dominus Jesus hujus gratie minister
est, per ipsum pacificati sumus Deo.
er quém accessum habemus per Ridem in graliam
istam. Hoc est, per Quemi accesserimus prope, qui
eramus longe. Quomodo accessum habeamus per
Dominum nostrum Jesum Christum, ipse Salvator
ait: Ego sm ostium, nemo venit ad Patrem, nisi per
me (Joan. x). Sed videamus quale est osiium, ut
sciamus quales esse debeant qui intrant per ipsum,
et accessum habent ad gratiam. Istud ostium veriias
est: et sj ostium veritas, non possunt introire men-
daces. Et rursum : istud ostium justitia est, et per
osiium justitia: non ingrediuniur injusti. Istud ostium
B dicit: Discite a me, quia mitis sum, et humilis corde
(Math. x1). Per ostium ergo humilitatis el mahsuetu-
dinis, nec iracundus ingreditur, nec superbus.
In qua. stamus. Ídeo dixii stantes, quia Jacuimus
prius. Et gloriamur in spe glorie fliorum Dei.
'Gloriamur noS sperare glorlam filiorum Dei, qua
justi [ulgebun sicut sol iy regno Patris eorum (Matth.
yin), et erunt sicut angeli Dei in coelo. Movet me cur
non dixerit se gloriari it gloria Dei, sed in. spe glo-
rie Dei, in quo deesse quidem aliquid elocutionis
videtur, ita ut subaudiri debeat, in spe videndz glo-
riz Dei. Non solum autem hoc, sed et glorigmür in
tribulationibus. Non solum in glorié spé, sed etiam
in saluberrixmjis tribulatioiribus gloriamur, ii magni-
tudinemy praemiorum sperantes , sicul Jacobus àil :
Ümxue gaudium exístimdte, cum in terlaliones varias
incideritis |Jacob. 1). Unde ét optaré debeniüs aliquid
pati pro nomine Domini, ut acquiramus de tribula-
tione flnienda premium infinituin : considerato eiim
praemio, nullum possuraus conilignumi xstimaré Jà-
borem. Habemus ergo unde glorlemur: magna enim
gloria est de imis ad summa crescere, el de nihilo
ad maxima pervenire, de liió ad ccelum, et de ser-
vitute ad regnum: si tamen omni seculi gloria cl
jucunditate contempta, in illo solo, quod nobis pro-
mittitur, gloriemur : et si hoc feceris, tale est, quale
8i quis, nummo plumbeo contemplo, gemmam regiam
consequatur. (Quanquam nec sic sit digna compara-
tio, quia his quamvis pretium distél, manet ulrisqué
comparatio : ibi vero incorrüplibilibus éorruptibilià,
et :eternis caduca éomparantur : Scientes quod tri-
bulatio patientiam operatur. Boc esi, tribulationem
patientiam operari, si tribulatio ipsa molum non
patiatur infirmitatis, aut dubitationis.
Patientia enim probationem. Quia patientia si lalis
fuerit, qualem dixit, firma videbitur probatio, unde
S3lómon àit: Vasa figuli proba! fornax, et homines
fustos tentátio (Eccli. xXvn).
Probatio autem spem. Spes yero quia probatur,
videtur nec immerito dici : dignus enim scitur acce-
pturus remunerationem in regno Dei. "ribulatie
sanctorum proprie est, impiorum vero e£ injustorum
flagella appellantur : Denique in psalmo sic dicit.
Multe tribulationes justorum (Psal. xxxin). De jstis
& COLLECT. IN EPJST. AD ROM. n
aulem aià: Mul/a ffagolla pescotormm (Psal. xxui). À salvos facipt in vita ipsius, cum resnrrezit a aortuis !
Spes auem non con(undit. Spes (oturorum omueu — quia eiut. mors ejus a. diabolo aes eripuit, ita vita
eopfugiopam gexpeli&, nde probMur nop habore — de diejsdici storna. mort? nos düberebit: ilem pro
fidem, qui in. prexeps confunditar. Spes non con- — perseiutóribus Filium mori perroisit, quid faciet pro
fenda , dum. einli noe 9t hoboles e. porfdis judi- — jstcolis, niai servot eos &b ira ventura ?. Nom so-
(QM. luep. edem hec. Id e$, 6n solem nobis per Christum
Quis charitas Doi diffusa out in. cordibas nostra — dirins glori, sicut disit dasnpes apostolus; JVon-
per Spiritum eancium, qui deíus est sobie, Mognitude — dum apporuü quid eximius, acnus quoniam cum oppa-
beneficjorua exhilet ia se maqiiéudiuem charilatis, — ruerit, siumias vi erimus (Joan. su). Per quem nunc
qua confundi eL tiere pep novit, lllud copsiétran- — reconciliktionem acotpanus. Ut qui aequontes Adam ,
dum iibi videiur, uuunne bie charitatem illem di- — disoesaerasens & Deo, per Chrisuume reconciliezaur
cat, qua nos diigoguw Beum,an iam qna diligimer, — Dee. Reconciliatio antem Dei eot, eum ejus iza fini-
diffqsam 668e per Spiriaua sanc in cerdibus no- — tur, Nam quemedümodwa per unwn &oginem ig huuc
siris ; e$ siguidem illa cheritas, qua Deum diligamug — endum intravit peccatsum, etc. Gum Bupra aperuls-
inteigjar, ere iele ascertiome mon indigot: si — Rel arcega secreta mysierii, quod cum inimici esse-
vere dilíuse Dei cbarites in cordibus nostris ista po- B uus Deo por mortem Filii ejus reconciliati sumus :
Gus intelligenda ek, qua daigumur a Deo, oortum — Puac oí causes OMP injnici fuerunne, vel cur morte
est quod velut eumamum et maxinaum donum samceti — Filii Dei indiguerit ista reconciliatio, comsequenter
Spirius cberdaiem sonat, que velut nmumere prius exponit, wi ininenjes quanta nobis pretstterit Deus,
suscepto , per hne ipsum diligere possimme Deum, — et Domipus Jesus, imo ot quonia pne nobis perile-
qued diligisuur & Deo, per Spiritum sanctum qui — fit, ràdicole crga euss fide, et insepanebili cbaritote
datus eet nebis, Quomodo nos diligat Deus, ex hec — teneamur. Hie cum diketit, Siont par wann bominem
eognoseipiés, quie non solum mobie per Filii cei — peocatum in hpac muesdus ipiravit, €& per paocatum
mortes pecenta digieit, sed et Spiritum sanctam — mors, et iq at omnes bomínes perumasivi, our bon
nobie dedii, qui jam ostendat gloriam (futurorum. netulit ut diceret, verbi grade , Ha et per gnum ho-
Uiguid onim Ghrius, adhuc cuu infirmi cssemus, ee-— Dünen justitia intrayit ig bunc rpupdum, ot per ju-
cundum iempus pro impiis mortuss est? Utquid indo- — sitam vita, ot cic in omnes homines yita partzonsit,
bite pre 2obie morbuaS €sL, nisi ut mapifestaret suadi — 9m «uo emnes vivificat ubt! Hoc enim videbstur
Cbaritajep ? eum $dhue peccatorum ek scelerum lap. — ppnepositi cloqmii sensus expelere. Toxees propier
guoribus proxopremur, Secundts tempus. Sive quia negligendores quosque, ae forte resolyi possent , si
in uis sundi tempere passus eét, tive ad tridui audirent quod sicut 1Rors in omnes homjnog por pac-
tempus, nt prodicatur, mortuus est. Ad tempusesüum — catum, ite et in omnes pertransiit vita per Cbrigtum,
Drs eM. qni (orta die reesurfexit a. mortuis... ooneiderqvit palam hec et publice non debere dici :
Apud hopmipes mori vísus est, cune spad ipfetos Simul et ostendeas illud quod etiam per bominem
vivus inferpi cleustra sonírinqeret potestate viris — Christum , juetitia iniroivi$ án hunc gundum, boc
8Ug, | e&t, in terrenos homines, et per justitiam vita, i
Vig snim pro jeoio quis moriur. idcirco admi- —perusasivit àn omnes bomines, tamen nen io pre-
randa esf paseio Salvatoris pro ims, cum yix pro — senli elatiaa coplingere, nat oliosis accidepe, aad his
justo quis gooripur, Forte audeat quia mori pro juste. — qui multo éempore pulsopt que «Jeusa eunf, et con-
Aut forte nen enden, quia nmbigue dicendum est. sidera que. abscondita syn&, Sed huic Origenis
Sed ut boc facilius intelligntar, cogitemus üeri posse, — expestitieni oeourrit illud qued elihi Apostolus ait:
verbi gratia, ut aliquis piseimus filius pro charis- — Sic in. Aden omnes nnoriuptyr, it& 0t in Christo om-
Sio proque bomo genitore, seu fratre, vel amico mes wisificasup (I Cor. xv); aom ibi e& publico hane
quolibet vitam suem effectu charitatis morti objiciat: — Salvetoris graliam, eive prexo gratie monifestiesumpo
pre impio vero, proque iniasico, nullus aniwam suam p prsicet. Nee propter aegligentiores quosque im-
uadit, njsi ille eolus quj est fons summe choritetis, — mensitatem grate yoee defective nelioet. Mihi ikaque
bonus autem ipse est, quia et justus, dicit euima — videlur quod ig hoc apostalioo eloquio nullus defectus
libi: Mandatum. justum, et sancttm, et bom. — ipest, sed analogica quadam similitude elucescit.
Commendat autem euam charitatem Deus in nobis, — Gum ilaque superius nos inimieos Deo fuisse dixerat,
Hec esf, dum inimicia benevolus est, et mittit eum — nunc modum ef eausam ipsius inipiritize ostendit,
qui salvos faciet eos, cum utique non merentur. [n — dicens: nam quemedmedum per uvaum bominem in
songuine ipsius. Id ost, non in brujorum animelium — hunc mundum peceatum inreivit, peus videlicet
sanguine seounduma veterem legem. Si enim cum íni- — primitus homines mordens, et pnr peocetum mors :
"aici «seems feconciliati sumus Deo per mortem Félá — sequitur anologica eimilitudo, e& ita in omnes homi-
ejus, suite magis reconciliati salvi erimus in 9a — nes pertansiisee. In quo »otendum, qued ibi et
ipsius. Si per mortem Chrieti salvati sumus Deo, — conjunctio vacat, sicut in mukig locis, et in. apesfo-
quapto magis in ejus vita glorificabimur, si eam fge- — licis dictis boe &spe comperies. 1- Dispztemus per
ritaus injitati, qai si ut reconciliaret nos sibi Deus, — quem in unundum introivit peccatum, ubi si require-
Fijum merü tradidit, quanto magis recencilistos tur exemplum imitationis, diabolus invepitur. sj
—-
55 SEDULII SCOTI | 56 —
contagium generationis, Adam. Proinde dicens Apo- A linquebant. Quo facto gaudebat Satanas, quod causa
stolus : Per unum hominem peccatum intravit in mun-
dum, non imitationem, sed generationem volebat in-
telligi : sicut enim a muliere initium peccati fuit, sic
et initium generationis a viro est: prior enim vir.
seminat, ut femina pariat. Ideo per unum hominem
peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum
mors, et iia in omnes homines pertransiit. Utrum pec-
catum, an mors, an utrumque per omnes homines
pertransiisse dictum sit videtur ambiguum. Sed quod
horum sit, res ipsa tam aperta demonstrat: nam si
non pertransisset peccatum, non omnis homo cum
lege peccati, quz& in membris, nasceretur : si mors
non pertransisset, non omnes homines quantum ad
istam conditionem mortalium pertinet morerentur.
Ade relictum a Deo hominem in possessione habe-
ret. Usque ad Moysen. Nam lege data ccpit non
regnare : ecperunt enim scire homines creatorem
Deum judicatarum genus humanum, et paulatim ab
ejus dominio recedere. Aliter, regnavit mors ab Adam
usque ad Moysen, novum Moysen , atque coelestem ,
non susceptorem Testamenü unius, sed auctorem
Testamentorum duorum : non famulantem uni legi,
sed utrique dominantem : non qui veteres jugo ser-
vos genuit, sed qui gratia nos liberos procreavit.
Fiegnavit ab Adam usque ad Moysen. Quia nec lex per
Moysen potuit regnum mortis auferre ab Adam usque
ad Moysen, non super omnes, sed in eos qui pecca-
verunt in. similitudinem pravaricationis Ade. Nam
In quo. Hoc est, in Adam. Omnes peccaverunt. Quia B introivit quidem mors in mundum, et in omnes per-
omnes originali peccato infantes, immunes esse non
possunt, nisi ab ejus reatu per Christi baptismum
resolvantur. Manifestum est in Adam omnes pec-
casse, ipse enim per peccatum corruptus, omnes
quos generavit nati sunt sub peccato. Usque enim ad
legem peccatum in hoc mundo fuit. Hoc dictum est,
non quia deinceps in nemine fuit, sed quia non po-
terat per litteram legis auferri quod solo poterat spi-
ritu grati». Peccatum autem non deputabatur cum
lez non esset. Quasi ante legem peccatum non fuerit,
nec reputatum fuerit, antequam lex daretur Moysi,
cum legamus et Cain et Lamech reputatum esse pec-
catum. .Et ne per singulos immoremur, in tantum
pro peccatis hominum exacerbatum esse Deum, ut
diluvium mundo introduceret. Et rursum Sodomitas
igneus imber et sulphurea flamma vastaverat. Quo-
modo in vindictis talibus negabitur reputatum fuisse
peccatum? Putabant se homines apud Deum impune
peccare, sed non apud homines. Nec enim naturalis
lex penitus obtorpuerat: quia non ignorabant quia
quod sibi nolebant fleri, aliis facere non debebant.
Non ergo lex naturalis apud Deum reos facere puta-
batur: ignorabatur enim Deus, qui judicaturus genus
humanum, ac per hoc non imputabatur peccatum,
quasi peccatum esset apud Deum, incuriosum Deum
asserentes. At ubi lex data est per Moysen, manife-
stum est curare Deum res humanas, et non impune
futurum his, qui male facientes in presenti evadunt.
Quippe cum Sodoma et Gomorrha per ignem judi-
cata sint perire, quod oblivio quidem texerat, Moy-
ses autem ut confirmaret Deum judicem fore, scri-
bendo manifestavit. Lex autem naturalis tres partes
habet, cujus prima hec est, ut agnitus honoretur
Creator, nec ejus claritas et majestas alicui de crea-
turis deputetur. Secunda pars est moralis, hoc est,
ut bene vivatur, modestia gubernante. Tertia vero
pars ejus est docibilis, ut creatoris Dei, et exemplum
mortis czteris tradatur. Sed regnavit mors ab Adam
wsque ad Moysen. Quoniam non imputabatur pecca-
tum antequam lex daretur, ipsa usurpationis impu-
nitate regnabat mors, id est, diabolus : omnes enim
suos videbat esse, quia qui facit peccatum servus est
peccati : impune enim peccare putantes, magis de-
transivit, non tamen in omnes regnavit. Aliud est
enim pertransire, et aliud regnare: peccatum etenim
pertransit etiam in justos, et levi quadam eos con-
tagione perstringit, in prevaricationibus vero, id
est, quia se tota mente ac devotione deficiunt, re-
gnum tenet, et omni potestate dominatur. Si vero,
ut in nonnullis exemplaribus invenitur , etiam in eos
qui non peccaverunt in similitudinem: Ade, mors ista,
qu: in inferno animas detinebat, regnasse dicatur,
intelligimus et sanctos quoque sub istam mortem,
etiamsi non peccandi, sed certe moriendi lege deci-
disse. Christum vero idcirco in infernum descendisse
non solum ut ipse nDOp teneretur a morte, sed eos
qui ibi non tam prevaricationis, ut diximus, crimine
quam moriendi ditione habebantur absolveret. Infantes
sunt qui non peccaverunt in similitudinem prevari-
cationis Adze, quia non habent actuale, sed originale.
Qui.est forma futuri. Sive ideo forma fuit Christi,
quia sicut: Adam sine coitu a Deo factus est, ita ille
ex virgine et Spiritu sancto processit * et sicut ex
latere Adam Eva facta est, ita sponsa Ecclesia ex
latere Salvatoris formata est. Sive, ut quidam di-
, cunt , qui est forma futuri, videns requiri posse e
contrario, hoc est, sicut ille peccati caput, ita et iste
justitize. Sed non sicut delictum, ita et donum. Cum
superius dixisset Apostolus de Adam, qui est forma
[uturi, videns requiri posse, quod si Adam forma
Christi, ergo et in eo quo peccavit, necesse est ut
formam Christi habeat: hoc autem de Christo vide-
batur absurdum, continuo subjungit: Sed non sicut
delictum, ita et donum : et incipit ex hoc sermone
veluti semetipsum explanare, quomodo dixerit for-
mam Christi esse Adam, nec sine arte profunda di-
cendi Apostolus formam Christi esse Adam posuit,
qus sit per genus similis, forma et specie contraria.
Per genus namque similis forma in eo, quod sicut
ab uno Adam in plures homines diffunditur. Species
vero contraria, quod ex Adam prevaricatione certa
peccatores constituti sunt.multi, Christi vero obe-:
dientia justi constituuntur multi.
- Multo magis gratia Dei, et donum in gratia unius
hominis Jesu Christi, in plures abundavit. Ex his as- -
serit, completa esse, qua defuisse in prioribus vi--
51
COLLECT. IN EPIST. AD ROM.
98
debantur : nam multum interest, quod ibi in omnes 'A unius hominis peccatores constituti sunt multi, ita et
homines dixit pertransisse peccatum : hie vero do-
num et gratiam Jesu Christi in plures abundasse,
cum et omnes homines plures intelliguntur, et plures
multos intelligi non videtur absurdum, maxime cum
jn sequentibus dicat apertius : Sicut per unius deli-
cium omnes homines in condemnationem, sic et. per
unius justitiam omnes homines in justificationem vita.
Et ut evidentius ostenderet, omnes homines, et mul-
tos homines idem esse, addit his: Sicut. enim per
inobedientiam unius peccatores constituti sunt multi ,
sic et per unius obedientiam justi constituentur mul-
ti; quod superius omnes homines dixerat, hic eo-
dem sensu multos nominavit. Si enim ob unius de-
lictum multi mortui sunt, etc. Ut intelligatur, non
per unius obeditionem — justi. constituentur. muli.
Sicut exemplo inobedienti& Ads» peccaverunt multi,
ita et Christi obedientiz justificantur multi. Grande
ergo crimen inobedientia est, quod tantos occidit.
Lex autem . subintravit , ut abundaret. peccatum. Ne
dicerent Judzi : Sed nobis peccata dimisit. Non,
inquit, venit peccata dimittere, sed demonstrare de-
licta, et dum scienter peccatur, ccepit abundare de-
lictum : ac si diceret, Ut video, lex peccata non abs-
tulit, sed adjecit, non tamen suo vitio, sed illorum.
Subintravit autem, hoc est, subito intravit, et ita
contigit, ut abundaret delictum : quia inimicus plus
exarsit, videns hominis curam habere Deum , ut
illum etiam per legem reum faceret, ne Deo aspici
magis in multos, cum iniqui magis multi sint qui B mereretur. Aliter : ut abundaret delictum ; nam
damnabuntur, sed magis abundavit : quia in: his qui
per Christum redimuntur temporaliter, valet forma
mortis ex Adam. In ternum autem valebit vitz forma
per Christum. Quamvis ergo, inquit, Adam futuri
forma sit, e contrario tamen plus prestat Christus
eis qui regenerati sunt, quam eis nocuerat ille ge-
neralis.: Sed non sicut delictum , ila et donum : quia
mors quidem unius delicto regnavit per unum. Qui
autem abundantiam grati» et doni justificationem
accipiunt, non solum ultra non regnat in eis mors,
quod et ipsum utique non parve esset gratie, sed
et alia. duo eis feruntur bona: unum, quod pro
morte in eis regnat Jesus Christus; aliud, quod
etiam ipsi regnabunt per unum Jesum Christum.
Cum ergo necessario hzc in eos eveniunt, id est , C
ütregnum mortis effugiant et pro morte regnet in -
eis Christus : imo ut cum eo ipsi regnent in vita,
manifestum est quoniam non sit delictum ita ut do-
num. Volens autem Apostolus ostendere quanto ma-
jora per Christum anima recipit, quam amiserat per
Adam, frequentat istos sermones, ut dicat mulio
magis et abundantiam grati:x, et doni, et justitie,
et regnabunt per unum Jesum Christum gratia Dei,
qus» pertinet ad remissionem peccatorum per ba.
ptismum : donum abundantia donationis Spiritus
sancti, quia multa sunt ipsius dona. Nam judicium
quidem ex uno in condemnationem : gratia autem ex
multis delictis in. justificationem. Ex uno ergo quid
nisi delicto? quia sequitur : Gratia.autem ex multis
delictis in. justificationem ; quomodo ex uno delicto
in condemnationem? nisi quia fuit ad condemnatio-
nem etiam unum originale peccatum, quod in omnes
homines pertransiit. Gratia vero ideo ex multis de-
lictis in. justificationem, quia non solum illud solvit
quod originaliter trahitur, sed etiam cxtera qu: in
utroque homine motu propri: voluntatis adduntur.
Jgitur sicut per unius delictum omnes homines in
condemnationem, subaudis, pervenerunt : nullus
enim hominum, nisi per Adam, trahitur ad damna-
tionem, de qua.per lavacrum regenerationis homines
liberantur, et nullus hominum ab hac damnatione ,-
nisi per Christum liberatur: ideoque ex utraque
parte dicti sunt omnes. Sicut enim per inobedientiam
abundantius et permiciosius est, quando ab .sciente
et prevaricante peccatur. Nam prohibente lege
violentius peccatur , quam,si nulla lege prohibita
committantur. Lez autem subintravit , lex scilicet
membrorum, repugnans legi mentis. Ipsa ergo sub-
intravit legi nature, ut abundaret delictum. Ubi
autem abundavit delictum , superabundavit et gratia.
Sicut ait Salvator : Cui plus. dimittitur, amplius dili-
git (Luc. vn). Manifesta est enim quantitas peccati ,
ut sciretur gratie magnitudo. Est autem grandis
superabundantia, quod ubi peccatum fuit et mors,
ibi nunc est gratia, ct justitia, et vita seterna. Su-
perabundavit gratia. Donum Dei omnium peccata
contexit, ut diaboli invidiam nihil profecisse doceat.
Superabundavit ergo gratia, quia peccatum ad tem-
pus regnavit, gratia autem in zternum: Dei enim
est regnum gratia regnante , sicut diaboli regnum
erat peccato regnante.
Ó CAPUT VI.
Quid ergo dicemus? manebimus in peccato, €t gra-
tia abundet? Quoniam superius dixerat , quia ubi
abundavit peccatum, superabundavit | gratia. Nascen-
tem ex hoc quastionem nunc sibi ipse proponit :
Ergo peccandum est, ut gratia plus abundet? Sed
absolutionem citam qu:stionis ostendit, cum dicit :
Absit. Et continuo rationem subjecit, mortuos di-
cens peccato eos, in quibus abundavit gratia.
Nam qui mortui sumus peccato, quomodo amplius
vivemus in eo? Vult tam firmum esse baptizatum ,
tamque perfectum , quasi qui peccare non possit.
Superveniente gratia Dei per Christum, et in nobis
per fidem lavacro spirituali regnante, cepimus vivere
Deo, mortui autem peccato, qui est diabolus. Sicut
Deo vivere dicitur is qui secundum voluntatem Dei
vivit, ita et peccato vivere dicitur is qui secundum
voluntatem peccati, id est diaboli, vivit.
An ignoratis, fratres, quia quicunque baptizati su-
mus in Christo Jesu, in morlem ipsius baptizati su-
mus? Observa diligentius ordinem dictorum et con-
sequentíam : comparat enim mortem, quz» per Adam
erat, vite qux» per Christum est, et dicit : Non sic-
ut delictum, ita et donum. Et. item post hzc ait le-
gem subintravisse , ut' abundaret peccatum ; abun-
59 SEDULU SCOTI 60
dante vero peccato, superabundasse gratiam. Et in A ipsa novitas innovanda est, ut nunquam sit quando
his solvit quod videbatur esse contrarium, et dicit :
Qui enim mortui sumus peccato, quomodo vivemus in
eo? Volens rebus ipsis ostendere quid sit mortuum
esse peccato, dicens : Án ignoratis, fratres, etc. ; do-
cens per hzc, quia si quis prius peccato sit mor-
iuus, is necessario in baptismo consepultus est Chri-
$to. Si vero non ante quis moritur peccato, non po-
test sepeliri cum Christo : nemo enim vivens ali-
quando sepelitur. (juod si non sepelitur cum Chri-
sto, nec legitime baptizatur. Ét intuere diligentius
adhuc cónsequeptiam mystici ordinis; morere prius
peccato, üt possis cum Christo sepeliri : mortuo enim
sepultura.debetur. Si enim vivis adhuc pec£ato,
€onsepeliri non potes Christo, nec in novo ejus se-
pulcro collocari, quia vetus homó tuus vivit, et non
potest in novitate ambulare, in Christo Jesu, id est,
in nomine Jesu Chris. In morte ipsius baptizati su-
fias. Hoc est in similitudinem mortis ejus. Cur
Apostolus de baptismo nune loquens, et de Jesu
dixerit, consepulti sumus per baptismum, et nun-
quam dixit, Christo conbaptizati sumus? cum uti-
que non haberetur legitimum baptisma, nisi sub no-
mine Trinitatis. Sed intuere prudentiam Pauli :
quandoquidem in presenti loco non tam baptismi
rationem quam mortis Christi discutere cupiebat,
ad cujus similitudinem étiam nos suaderet mori de-
bere peccató, et consepeliri Christo. Et non erat uti-
que conveniens ut ubi de morte dicebat, vcl Patrem
nominaret, vel Spiritum sanctum. Verbum caro fa-
ctum est, et merito übi caro est, ibi de morte tracta-
tur. Si mortui sumus peccato. et consepulti sumus
Christo, et consurreximus cum eo, necessario vide-
bitur secündum hanc formam ostendi, quomodo
etiam cum ipso tres dies ef tres noctes in corde terrae
fuerimus sepulti, et Side i possimus tres dies con-
sepMil'Chfist facere. Cum plenam Trinitatis con-
fessionem capimus : lux enim Pater, et in. lumine
ejus, qui est Filius, lumen videmus Spiritum san-
clum. faciamus autem et tres noctes, cum tenebra-
rum ignorantia, Patrem una cum mendacio, quod ex
eo natum est calcamus. Sed et tertio loco spiritum
erroris destruimus, qui inspirat pseudoprophetis, ut
dicant : Hc. dicit Dominus, cum Dominus non mi-
sit. Sicut Christus triduana morte sepulcro condi-
tus fuit, ità et nos intra aqua, jd est, intra cognitze
naturas sus trina mersione dispositi, dum descen-
dimus, sepelimur; dum emergimus, suscitamur. Vi-
des quid distet inter aqu:e interque Spiritus sanct
operationem, per quam deduci videmus in tumulum,
per spiritum praparari probamus ad regnum, ita et
n0$ in novitate vite ambulemus. Novitas autem vitze
est ubi veterem hominem cum actibus ejus deposui-
mus, et induimus novum hominem, qui secundum
Deum creatus est, et qui renovatur in agnitionem
Dei, secundum imaginem ejus, qui creavit eum
(Coloss. ui). Sicut autem vetus semper veterascit, et
de die in diem semper vetustior efficitur , ita et no-
vus hic semper innovatur, et quotidie, si dici potest,
hec innovatio non augescat. Baptismum jtaque re-
surrectionis pignus est et imago, et ideo per «quam
celebratur : ut. sicut aqua sordes abluit, ita et nos
per baptismum ab ompi peccato spiritaliter purgatos
et innovatos credamus. Si enim complantati facti su-
mus gimilitudini mortis ejus. Quid est complantari
similitudini mortis Cbristi? quo velut plantam ali-
eujus ostendit mortem Christi, cuj nos complabtatos
vult nunc esse ex succo radicis ejus: radix quippe
guccrescens producat ramos*justitiz, ef fructus affe-
rat vite. Quod si vis de Scripturis agnoscere qua
sit ista planta cui complantati esse debemus, et cu-
jus generis arbor, audi quid de sapientia scribjtur :
Arbor, inquit, vite eet omnibus sperantibus jp se, et
DB qui confidunt in ea tanquam in Domijao : Christus
ergo virtus Dej, et Dei sapientia, ipse est arbor vitze,
cui complantari debemus, et novo quodam atque
amapbili dono, mors illius nobis vita arbor efficitur.
Omnis planta hiemis tempore x0orieg, resurreedio-
nem veris exspectat : si ergo et nos in Chrisli morte
complaniati sumus, in hieme sxculi ejus et presen-
tis vite, etiam ad futurum ver invenjemur fructus
jusütis ex ipsius radice proferentes. Sima et re-
surrectionis erimus. Duplex intelligitur resurrectio , .
una, mente et proposito ac fide cum Christo a ter-
renis resurgimus, ut coelestia cogitemus ; altera, quae
generalis omnium erit in carpe resurrectio. Vel: Si
enim complantati, etc., id est, si in. baptismo omnia
vitia deposuimus, resurgentes in novitate, et de cz-
tero non peccemus, simul et resurrectionis illius si-
miles erimus, in corporis scilicet gloria , non in di -
vinitatis natura. Sciextes quia uetus homo gogler si-
mul crucifixus est. Velus homo noster intelligendus
est vita prior quam duximus in peccatis, cujus finem
et interitum, facimus, ubi reciprmus ip pobis fidem
crucis Christi, per quat ita destruitur corpus pec-
cali, ut membra nostra, qu: serviebant peccato, nl-
tra ei non serviant, sed Deo. Simul crucifixus est.
Scilicet Deo. Per baptismum cum Christo te cruci-
fixum intellige, qui membrum de corpore ejus factus
es, et ille quidem innoxium corpus appendit, ut no-
xium suspendas à vitiis : in quo mysterio Moyses
serpentem zneum in deserto suspendit ( Num. xxi).
Ut destruatur corpus peccati. Ut destruatur corpus
nostrum a servitute peccali , ut flat mancipium ju-
stitize, quod solebat esse peccati : Omnis enim qui
facit peccatum, servus est. peccati. Üorpus est pectati.
Id est, iniquitas, cujus caput diabolus, cujus mem-
bra enumerat Apostolus essesuper terram : Que sunt.
fornicatio, avaritia, contentio, ira, dolus. Ytem secun-
dum Arbrosium : vetus homo nosler, malos actus
crucifixos dicit, id est, mortuos. In cruce aulem au-
clor peccati, id est, diabolus destructus est: qui enim
mortuus est, justificatus est a peccato, hoc est, alie-
nus est a peccato, mortuus euim ommino non pec-
cat : ita et qui natus de Deo est, non peccat; cruci-
fixus enim, omnibus membris dolore occupatis, pec-
care vix poterit. Si autem mortui sumus cum Chri-
dl COLLEGT. 3 RPIST. AD ROM. 62
s(o. Presenti sermone Apestolus conclusiomem om- A vuli, sed perfecti, quasi pedagogus puero dicat:
Dium faci$ quo in quperioribus astruserat, et dicit :
Bi autem meriui syunug cum Christo, per bac scili-
cel, qua superius ostendit. Credimus ef. conpivemus
ei. Non dixit, e£ eonviximus ei, sicut dixit mortui
sumus, eed convivemue, at ostendat quia in presenti
minors operstur, vita autem operatur ip futuro, tunc
sciliceh cum CGhrisuie manifestus fuerit, qui est vita
nostra, abscondita in Deo. Unde consequenter intel-
ligitur quod ejcus mertui nog sumue, aon e€onvive-
mus, quia hujus non eumus membra. &ciestes quod
Christus surgens « Wortuis, jam non moritur. Secu-
ritatem de resurreetiene Salyatoris ostendi , ad quam
Bic venire condinget, si melieris vite fuerit zexaula-
$4io:sive jam mem potestis iterum bapiizari, quia
Noli facere vium sermonis, non enim adhuc audis
grammaticum, sed oratorem. Si non peccemus , non
8uIDus $ub lege, sed sub gratia. Si Sutem peecerus ,
verluuur sub lege, ci imcjpiet nostri dominari pec-
cam, quia qui (acit peccalum, servus est. peccati.
Quid ergo? peccabimws , quoniam xon sumus sub
lege? Ne dicerent, Ergo cessanje yindicia legis im-
pune peccabimus. Absit. Quia $i peccatis, sub gratia
on eritis, sed quasi &ub lege, vel sub dominatione
peccati. Au nescitis, cui. exhibelis vos servos ad obe-
diendum ? Nunc ge aliud profiventes , aliud facia-
Das, e£ conservi Dei dicamur , gestis autogn zabuli
inveniaumur, presmonet et denuntiat ejus nos servos
esse, eujus voluntatem operibus eectamur : nau hoc
Chrietus nop potest iteram pro vobie erucifigi, eicut B Deus accusat, dicens : Plebs hec labiis me benorat,
flicit ad Hebreos. Impossibile est, qui semel eunt ii-
[wninati, ete, (Hebr. vi). Quibus non poenitentiam
pegoat, sed iteraüenera baptismi diffitetar, Qui enim
mortuus est peccato. Quin ipse peccata Boetra porta-
vit, e&. pre nobis doluit, ne de cetero. peccaremus :
nee Ghrisuas iterum passurus erit, nec mors domina-
bitur in eum. Quod gutem vivit, sivit Deo. Vivere
eniem Deo, ia intelligendum 6l, quasi expleto eo
quod in lorma Dei positus , ezxinanivit semetipsum ,
formem servi accepit , et [acuus es obediens Patri
ueque ad meriom (Philip. i), rursam permaneat ia
forma Dei atque «qualis Patri. Ita ei vos. aetimate
vos moriuos quidem esse peccato, Non sine cqusa
autem dixit, existimate vos moríuos esse peccato, quod
Jaclius quidem in Greco habetur : Cogitate vos mor- €
$uos esse petcato *. Res enim de qua sermo est, in
cogitatione consistit, quia bujusmodi mors gen in
efleciu, eed im eogilabiona habenda gej : qui enxn
Cogite£ vel existimet apud semetipsum aer(um se
£8se peccate, verbi gralia, 6i eoncupigeentia senlieris
trahat, si asgenti, ei auri, si praedii cupiditas pulset,
et pogam in €orde meo quod mertuus sim cum Chri-
810, et. de morte eogiLem, exstinguitur eontinuo eon-
£apiscentia, et efiugatur peccatum. Sed et hoc quod
&ddit, Viocentes autem Deo in Christo Jesu, non mihi
videtur otiosum : simile enim puto esse viventes Deo
in sopientia, in pace, ia justitia, in sanctificatione ,
quse smnia Christus est. In his ergo vivere Deo ,
hoc est, in Christo Jjesm. Non regnet ergo. peccatum
in vestro morfali corpore. Mortole corpus est ex ceusa
proevaricationis Ádse, ex áide antem Christi forte ere-
ditur in morjoje, si non regnet petcatum.
Sed neque exhibeatis membra vestra arma iniquita-
&is peccato. ld est, diabole : nnumquodque mem-
brum, si effciune suum io s02los usus verterit, arma
iniquitasis effcitur, ad justitiam expugnandam.
Sed exhibote vos Deo. funquam ex mortuis pventes.
Peccato scilicet mortui, et justitis viventes. £4 mem-
bra vestra arma justitie Deo. Ut oculus , qui ante
videbat ed concupiscendum , nune videat nudum ad
vestiendurm, sie de reliquis membris. Non estis sub
lege. Noa vos vincet. peccatum , non enim esus par-
* Ote 96 ducis Yojlztofs fuucode vexpode tiv eb cà &papriá.
£or awem eorum longe est a ai€ (Matth. xv). Videtur
poruwi integra elocutio, quia 211: Servi esie ejus cuj
ehedisüb, sive peoca in monem, sive oheditioni :
jestite per obedientiam, cum ratio poposcerit dici,
seryi estie ejus cui obedislis, sive peccati, sive jusli-
fáe. Sed in eo qui per inilium) sermonis sponte pro-
fMeWr, srte compositionis requirere euperfiuum
puto, eum sensus habeatur evidentior ; hoc autem
&9& quod im hec looo Apostoius docet, quia unus-
Auisque in mann sue habet e£ ju arbiuii potestate,
M4 gut poceati seryusg sit aut justitiz ; &ed omnes qui
(aciunt peceatun, servi sunt peoceti, Ad boc respi-
rit, quamvis non adjeceri : Et omnis qui . faoit ju-
siam, seryus est justis ; qued fortasse putet
Alius idcirco subrelietum, ut cum sequentibus queci
debeat intelligi, mihi tamen consulte videfar non
Additm ; neque enim dici cenvepiehaeh, quia oanis
qui (acit justitiam, servus est justitise, n$ omnis qui
facit. peccatum, sereus est peccati. Nom ek Deus ipse
faci justitiam, et non idcirco servus justidàe dici
potest; nam et ipse diabolus sine dubio peccati ser-
vus est, quippe qui descenéi a servitute justitis.
Gratias axtem. Deo, quie. (wisis servi peccati. Unde
vereor ne forte plurcs sMheg qui védeamur eugce-
pisse doctrinez, justidis videamur obedire, corde
vero obediamus pecca4o. Move& me etiam hoe quod
non dixi, obedientes ex corde, ig quam tro üi
estis, aed formam doctriug qosmil, aec puto quod
unum esse senserit Apostolus doctrinam et formam
doctrine, quod minus esee eciverit fotmam «uam
ipsam doctrinam. Et nune quidem in presenü vita
dum in corpore eumus, formam docérine habemus,
non ipsam doctrinam, sicot alibi dicit ; Videmus
eune per speculum in. enigmmte (1. Cor. xi). 1psa
autem doctrina sit de qua dicitur : Tunc autem. wi-
Slebimus (acie «d faciem. Unde et in praesenti vita
puto quod formam et umbram virtutum tegere pos-
Simus, ipsas vero virtutes tunc, eum venerin£ illa
que perfecta sunt. Et ob hoc Jeremías fortassis in
Lamentationibus dieit : Spiritus vultus nostri Ghristus
Dominus, cui dicit : in umbra ejus viremus in. gen-
tibus. Quod si Christus est justitia, et eopientie, et
SEDULII SCOTI
04
veritas, amatores ejus videbimur. Liberati autem a À tatio; arbor, bona vel mala voluntas; fructus, opera
peccato. Quis est qui liberet a peccato? sine dubio
agnitio veritatis : sic enim dicebat Jesus ad Judzeos
qui crediderant ei : Si credideritis verbo meo, agno-
scetis veritatem, et veritas liberabit vos. Humanum
dico propter infirmitatem carnis vestre. Hoc est, hu-
manum dico, quia nondum ad plenum potestis au-
dire divinum: cum enim multo magis debeatis ser-
vire justiti:e quam peccato, cui ante servistis, ego
tamen concedo infirmitati vestre: ut tantum justitise
serviatis; sive ita humana ratione digna loquor,
quod omnes mecum sentire possunt et nullus ab-
nuere. Pudorem quemdam per hzc incutit Áposto-
lus auditoribus, ut hoc saltem obsequi debeant ju-
8titie et sanctificationi , quod prius immunditize
iniquitatique detulerant. Quid ergo tam humanum,
quid tam leve, quid tam sine onere, et quod nulla
possit prorsus infirmitas excusare? Sicut, inquit,
exhibuistis membra vestra servire. iniquitati. Multo
enim amplius et multo intentius honoranda justitia
est : si ergo, inquit, humane et communiter ago,
eadem postulo, similia requiro. Dudum requirebant
pedes vestri demonum templa, nunc currant ad
ecclesiam Dei; protendebantur prius manus ut
aliena raperent, nunc ut propria largiantur proten-
dantur, circumspiciant pauperes, debiles, egenos,
ad miserandum; aures delectabantur auditu vano,
vel bonorum derogationibus, nunc convertantur ad
audiendum verbum Dei, ad explanationem legis, et
ad capiendam sapienti disciplinam; lingua, qua
conviciis et maledictis, et turpiloquiis consueta est,
convertatur nunc ad benedicendum Deum in omni
tempore, sermonem sanum proferat et honestum,
ut det gratiam audientibus et veritatem loquatur
cum proximo suo. Sed quid opus est hec singula
persequi, cum pateat etiam uniuscujusque membri
ministerium, quod exhibuit vitiis, aptare virtutibus,
et actum quem exhibuit immunditie, nunc ad sancti-
tatem et castitatem convertere? Itaque et nunc exhi-
bete membra vestra servire justitig in sanctificatione.
Videtur hic sane justitiam nominasse: pro omnibus
simul virtutibus, sicut e contrario iniquitatem pro
omnibus simul vitiis posuisse. Cum enim servi essetis
peccati, liberi fuistis justitie. Hoc est, in nullo ser-
vientes ei, ita et nunc liberi estote ab emni peccato.
Quilibet a Deo est, servus peccati est. Sane notan-
dum est esse et libertatem culpabilem, et laudabi-
lem servitutem : nam liberum esse justitiz: crimen
est, servum vero esse laudabile est. Liberi a justi-
tia non sunt, nisi arbitrio voluntatis; liberi autem
non sunt a. peccato, nisi gratia Salvatoris; unde li-
beros a justitia dixit, a peccato autem non liberos,
sed liberatos, né sibi hoc tribuerent. Quem ergo [ru-
ctum habuistis in. his, in quibus nunc. erubescitis?
: Nullus sine dubio fructus est in ea re qus per poni-
tentiam erubescitur, et cujus etiam recordatio vere-
cunda est. Quadriformis autem varietas in omni ini-
quitate atque justitia videtur inesse : semen scilicet,
arbor, finis, fractus; semen est bona sive mala cogi-
*
justiti:e vel injustitiz, vel justificatio, vel immun-
ditia; finis vero est mors, seu vita zterna.:Non est
omittendum quod fructus quidem eos, pro quibus
nunc erubescimus, in quo sint noluit nominare. Eo-
Tum vero fructum qui liberati sunt a peccato, et
servi facti sunt Deo, dicit esse in sanctificationem :
bonorum enim frequentius quam malorum habenda.
memoria est. Nam finis eorum mors est. Finem dixit
exitum vit et actuum, cui aut mors, aut vita succe-
dit, sed huic fini mors, a morte autem ad mortem
transit. Stipendium enim pectati mors. Stipendium
pro opere militiz redditur ; peccatum, nam ideo dixit
süpendium peccati mors, ut mortem peccato non
immerito illatam, sed debitam demonstraret. Gratia
B autem. Dei vita eterna. Bene autem metaphoram, id
est, figuram militiz ex initio propositam servat, ut
militantibus sub peccato rege, imo potius tyrannide,
ei a parentibus stipendia debita mortem dicat. Deum
vero non erat dignum militibus suis stipendia, quasi
debitum aliquod dare, sed donum et gratiam, quz
est vita aeterna. Quinque autem species sunt mortis ;
nam prima mors est separatio anim: a corpore ; se-
cunda, separatio anims a Deo, quie per peccatum
evenit ; tertia est secundum illud quod auctor mor-
tis ipsius diabolus mors appellatur; quarta mors no-
minatur inferni lacus, quo przvaricatrices animae
detinentur. Dicitur vero et illa mors laudabilis, qua
peccato quisque moritur et Christo consepelitur.
CAPUT VII.
C An ignoratis, fratres, scientibus enim legem loquor.
Hinc incipit difficultatem legis ostendere, ut illos
hortetur ad gratiam sine ejus timore transire, ut
animas eorum firmet iu doctrina divina, exemploque
legis humans utitur, ut per terrena suadeat ccele-
$tia. Sciunt enim legem Romani quia non sunt Bar-
bari, sed comprehenderunt naturalem justitiam,
partim ex se, partim ex Grzcis, sed Greci ex He-
brzis; nam lex Romanis ex Athenis allata est. Quia
lex dominatur in homine, quanto tempore vivit. Non
est occultum, omnem vitam hominis esse sub lege
nature, hxc lex generalis est. Nunc vero aliam pro-
posuit specialem, per quam probare vult assertionem
suam. Nam que sub viro est mulier, vivente viro alli-
gata est legi. H:ec lex de Evangelio est, non ex Moyse,
neque ex justitia terrena. Suadet ergo Christianis
mundum esse a lege factorum, non ab omui lege,
nec ultra jam expedire esse sub lege, ne gratiam
Dei evacuet reversus in legem. Neque legis erit
adulter, sed Evangelii, qui mortua lege junctus Evan-
gelio, postea redit ad legem. Mortua lex dicitur,
quando quem continebant reum incognitus est ei:
si autem servientes legi accedere se putant ad Evan-
gelium, rei erunt et adulteri : qui viva lege junxerunt
se fidei, erunt in utroque adulteri. Scientibus autem
legem loquitur Paulus, id est, scientibus qu: sit in
lege vetustas litter: et novitas spiritus. Nam sicut
morte viri mulier liberatur a lege conjugis, et so-
ciandi viro aljo accepit libertatem, ita anima, cujus
65 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 66
vir lex est, veluti mortua sibi lege secundum litte- A fructum faceret morti secundze. Lucrum ' "enim tunc
ram, libertatem accepit nubendi alio viro, qui est
spiritus legis, spiritus autem Dominus est.
Quod autem dixit: Lex dominatur quanto tempore
vivit, non ad hominem, sed ad legem refertur. Hoc
enim et in consequentibus indicat, ubi ait : Vivente
viro alligata est legi. Et ipsius exempli quod assum--
ptum est, plenius is ordo declarat : legem enim viri
loco posuit, et de ipsa dicit :
Si autem mortuus fuerit vir ejus, soluta est a. a lege
viri. Sed quomodo sit mortuus pervidendum est :
potest quidem etiam in hoc videri mortuus, cum
spiritualis intelligentia excludit, et velut interimit
corporalem, et ostendit refugiendam esse occiden-
tem litteram, et sequendum vivilicantem spiritum.
facit mors, cum peccatur. Nunc autem soluti sumus
8 lege mortis. Id est, dum remissionem accipimus
peccatorum : non enim habet in nos potestatem,
infidis autem et peccatoribus dominatur. Lex autem
mortis ideo dicta est, quia punit reos mortis.
' Nunc autem soluti sumus a lege mortis. Hoc est,
nos mortui cum Christo per baptismum sumus, nisi
enim quis mortuus fuerit cum Christo, ab ista lege
non solvitur.
Ut serviamus in novitate spiritus. Hoc est, spiritua-
lis gratize preceptis, non littere legis. Lex enim
vetus non criminis nomen est, sed temporis vel zeta-
tis. Senuit autem, quia cessavit. Lex autem spiri-
tus est ipsa lex fidei, quia fides in animo est, nec
Itaque, fratres mei, et vos mortificati estis legi. No- B operibus addiscitur, sed corde creditur, et mens ipsa
luit juxta eomparationem legem illis dicere mor-
tuam, sed quod inter Judsos dicere non audebat, in-
tellectui nostro reliquit per corpus Christi. Quomodo
Salvator corpus suum zabulo crucifigendum permisit,
Sciens esse pro nobis contra illum : idcirco per cor-
pus Christi salvos nos dicit factos. Cui ergo dimit-
tuntur peccata, moritur legi, hoc est, liberatur a
lege. Mori autem legi, vivere Deo est. Per corpus
itaque Christi hoc consequimur beneficium. Tradens
enim corpus Salvator, mortem vicit et peccatum
damnavit, id est, diabolum ; in ipso enim peccavit
diabolus, cum illum innocentem occidit per corpus
Christ, in quo corpore iniquitates nostras tulit, et
peccata nostra portavit, et qui exuit principatus et
potestates, triumphans eos in semetipso.
Ut sitis alterius, qui ex mortuis resurrexit, ut (ru-
ctificetis Deo. Ille fructificat Deo, qui operibus ju-
stitie, in pomorum modum, primitus in florem,
deinde operibus in fructum, postremo ad summam
pervenit maturitatem : nullus enim fructus semper
in flore est. Ut sitis alterius. Hoc dicit, quia ideo
mortui sumus, ut de c:xetero Christi simus servi so-
lius, et hoc inerit fructificare Deo. Acquiritur enim
qui in gratia ejus permanet, dignus resurrectione
promissa. . "E
Cum enim essemus in carne. Hoc est, cum essemus
in carnali conversatione, passio concupiscentiz ope-
rabatur in oculis, et in ceteris membris czeterz pas-
siones, quz? tamen per legem ostendebantur esse
peccata vitiaque. Per legem erant, hoc est, per le- D
gem enim ostendebantur : per legem ostendi, non
per legem fieri monstrat; index enim peccati lex
est, reos faciens peceatores. Quxnam ista lex est,
per quam vitia peccatorum operantur? Nunquid lex
Moysi, etiam si secundum litteram observaretur ,
vitia generat peccatorum? Sed in aperto est quod
illam legem dicat membrorum qu:e resistit legi
mentis. Ista ergo lex est quie facit in his qui secun-
dum carnem vivunt, vitia peccatorum abundare,
ut fructificarent morti: ad hoc namque est ista in
membris nostris, ut resistentes adversum legem
mentis, captivos nos ducat peecato, et hos (ructus
offerat morti, sive ut fructificaret morti, hoc est, ut
intelligit, nature su: esse quod credit, nec oculis
cernitur, nec manibus palpatur. Est et alia interpre-
tatio legis spiritus, ut quia prior lex ab opere malo
inhibuit, bxc cum nec in corde debere peccare dicit,
lex spiritus vocatur, ut totum hominem faciat spiri-
tualem. Non idcirco nos Christus abstraxit a lege
peccati, ut vetustati litter, serviamus, id est, ut
circumcisionem accipiamus, et ezttera qu: vetustas
legis litterze continet, sed ut legi Dei in spiritus no-
vitate serviamus, id est, ex omnibus qus in ea scri- -
pta sunt spiritualem sensum Spiritu donante capia-
mus, sicut idem Apostolus alibi dicit : Quia velamen
est positum in facie Moysi : cum atitem. conversus [ue-
rit quis ad Dominum, auferetur velamen. Dominus
C spiritus est : ubi autem spiritus Domini, ibi libertas
(4I Cor. m).
* Quid ergo dicemus? Non ergo peccatum est lex,
sed index peccati. Bona autem et justa est lez. Osten-
dere enim imminens periculum bonum est, sed hic
magis gratias agit, qui ereptus a periculo vivit. Nam
concupiscentiam nesciebam. Non dixit, Non habebam,
non faciebam , sed nesciebam, hoc est, nesciebam
concupiscentiam esse peccatum.
Üccasióne ergo accepta per mandatum. Omnem
dicens concupiscentiam, cuneta peccata significat. :
— Sine lege enim peccatum mortuum est. Hic duplici
genere intelligendum est, ut et zabulum in peccato
$ciat significatum. Mortuus dicitur fuisse zabulus,
quia cessavit ab illusione hominis, quia securus erat
de possessione ejus. Peccatum autem mortuum dixit,
quia putabatur quod non imputaretur apud Deum,
ideo apud hominem mortuum erat, quasi impune
peccaretur : sine lege enim pene lex in oblivionem
ierat naturalis, qux suggerebat quid esset pecca-
tum. Idcirco lex littere» supra dicta est, ut comme-
moraret oblitos. Quid est sine lege vixisse, cui lex
semper sit? nam quia sine timore Dei vivebat,
securus quod non esset Deus judicaturus actus hu-
manos.
Sed ubi venit mandatum, peccatum revixit. In fine
oblivionis recognitum est peccatum adveniente man-
dato, ut omnis qui illud fecerit mortuum $e esse
cognoscat. Peccatum autem revixit, quia vixerat per
2. - t
61 SEDULA SCOTI 08
scientiam naturalem, et mortuum fuerat pet obfivio- Á — J'am non operor ilfud, sed quod habitat in me pec-
nem, idcirco dícitur revixisse per legem. Ego áufem
mor(uus sum. Mortuus est homo, qui videt se ream
apud Deum, qui ante se putabat non futurui ob-
noxium ex his qua» peccabat.
Nam peceatum occasione accepta per mandatum
seduzxit me. Peccatum boc loco zabulum intellige, qui
auctor est peccati, quique decipit hominem sugge-
stionibus malis, ne faciat quod lex precipit. ]taque
lex quidem sancta. Ut nihil suspicionis perverse re-
maneret ia lege, sic illa commendat, ut non solum
justam, so4 et samctam et bonam pronuntüet, et
mandatum bonum : quod enim prohibet malum, bo-
num est. Quod ergo bonum est, mihi factum est mors?
Absit. Non eniin. mibi ipsa lex causa mortis existit,
catum. Nunquid quí invitum homirent dicit peccare,
immunis debet videri? non utique, ipsius enim vi-
tio et desiderio hzc coepta sumt ; qui nisi maneipas-
set se pet assensum peccato, mom illius dominare-
tur. Primam enim suadet ut vieto dominetur. In-
tenio igitur legem volenti mihi [acere bonum. Legem
Moysi asserit voluntati suxe dare consensum contra
peccatum quod in carne habitat, qued aliud cogit
faeere quam vult bomo et let. Hic olocwtiones in-
tegrie. non. videntur, sed tali qnodam ordine legere
debemus, ut intellectus lueidior fiat: Ergo quia
malum mihi adjacet volenti facere. bonum, invenio
leget Dei, et eohdelector ei secundum interiorem
hominem. Per quod ostendit qued interior homo,
Sed ego qui peccando invenio mortem. Sed ut pecca B b*'6 est, voluntas, e$ propositum, quo initianr scei-
tum appareat peccatum , per bonum operalum est
mihi mortem. Inimicus, hoc est diabolus, quem in
-peccato significat, ut. appareat esse inimicus, per
bonum accepit occasionem operari homini mortem :
dum enim ad illicita illum suadet, apparet esse ini-
micus. Ut fiat supra modum peccans peccatum per
mandatum, Ánte legem modum habebat per igno-
rantiam, supra modum est cum scienter admittitur.
Scimus auem quod lez spiritualis est. Quia spiritualia
mapdat, ardua praecipit opera spiritus, prohibens
peccata, et ideo non potest impleri.
Ego exem carnalis sum, Ego quicunque legem ac-
eipie, et carnaliter vivere consuevi. Quod enim ope-
ror. Koc est, carne, sive carnali coneupiscentia. Non
intelligo. Non intelligit quod operatur, quia videt se
aliud seire et aliud agere. Si autem quod. nole illud
[acio, consentio legi Bei, quia bona est. Si ipsum ma-
jum molo facere quod committo, utique cum lege
sentio, que mala non vult, sed prohibet. Nunc au-
lem nen ego operor illud. Hoc est, secundum spiri-
tuale desiderium nen ego illud operor. Non ego ope-
ror illud, qui velut invius operor, eed consue-
tudo peccati, quam tamen necessitatem ipse mihi
paravi.
Bed quad habitat in me peccatum. Hoc est, consue-
tudo peecandi, ab Adam twansíusa. Habitat autem
quasi bospes, et quasi alid in alio, nog quasi acci-
dentia scilicot non naturalia. Sicot, verbi gratia, si-
quis jam dio jurare vel irasci consuevit, etiam cum
non opíat, incurrit. Scio enim quod non habitet in me,
hoo est, in carne mea, bonwm. Non dixit, Non est
caro mea boha, sed quod non habitat in. carne, hoc
est, in carmali concupiscentia, virtutis bonum. Nam
eoiunias benefaciendi adjacet mihi. Est voluntas, sed
nen est effectus, quie carnalis consuetudo volun-
tati resistit. Perficere autem bonum non imenio. Hoc
esi, sine admüniculo grsttis non me video facere
bonum. Non enim quod volo facio bonum. Sesuper
repetit ut dilucidet : hoc ergo est quod predictum
est,quia ut captivus per supradictas causas illud
cegitnr facere quod &en vult, peccata quod illius
dominetur.
pk converti ad Dorsinum, leg! Dei consentit; et de-
lectatur iR ea, sed, &t diximus, hon ststim ut vo-
lantatem quis habuerit cenverü ad bona, etiam
ueas bonis operis sequitur : cita enim res est vo-
luntas, et sinó impedimento vertittr, opus vero
tardum est, quia e$ usum, et srtem, et laborem re-
quirit operandi. Verbi grada : vult aliquis sapiens
fer), nectamen statim ut valuit. sapiena effectus
est: voluntas quid précessit, pee sine volantate
sliquis sapiens fieri potest. Sed tamen cum voluntas
faerit, adhibendug est labor, studium, soliieitedo,
vigilix, doetrina, institutio ; et vix aliquande usu
lengo et meditatione eontinua sapiens, eflicitwe. Iste
orde de pudicitia habendus, et de mansuetudine, et
€ patientia, et de singulis quibusque virtetibus scien-
durs est, in quibus omnibus dici corrvenit, quia con-
deleetor legi. Dei, hoc est, virtatbus, secundi in-
teriorem hominem. Video aeiem alim legem feps-
gnantem in. membris meis, Aliam legem desideria
consueta dicit, vel persuasionem inimiei. Repugnan-
fem legi mentis mee. Conscientis scilice$& naturali,
vel legi divinse, qt in mente consistit, qued eupra
dixit * velle enim bonum adjacet miM, hle volunta-
tem boni legem mentis nominat, quse lex mentig
convenit cum lege Dei et consentit ei, Sed rarsum
motus corporis et desideria earnis, legem membro-
rum dicit, qux captivam ducit apimam, et peeeati
legibus subdit. Ei sicut lex. mentis, qus» €onsen-
tit cum lege Dei, si animam potuerit obiinere, ad-
ducit eam ad legem Dei, ita et lex quie in membris
est, et concupiscentia earnis, si sedaxerit animam,
peceati eamr legibus subdit. Cmm hie Paulus, as-
sumpta fragiliore pérsona, intra. hominem haberi
éertamina docwisset, exelamatione utitar adhuc ex
persona illius quem descripsit, et dicit : Miser ego
homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus ?
Vit se miserum, intra quem tot leges sibà invicem
repognant, tot prelia commnoventur, pughat caro
adversus spiritum, spiritus vero adversus carnem.
De corpore mortis hujus ? Merito corpus mortis ap-
pellatur, in quo habitat peccatum, quod est mortis
causa, hanc dicit mortem, quam ostendit in nece ho-
minis per peccatum inventam apud inferos, Corpus
69 , COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 10
autemg mortis cuncta peccata significat : multa enim Á rat, per hominem condemnarit, sicut ad Hebreos
unum cerpus sunt, secundum singula quasi membra
uno auctore inventa, ex quibus homo ereptus gratia
Dei secundam mortem evasit. Gratia Dei. Quem
lex non. potuit liberare. Nunquidpam Paulus non-
dum erat gratia Dei liberatus? Unde probatur quia
ex alterius persona loquitur : Mezie servio legi Dei.
Legi Dei eum dicit, Moysi significat legem et Chri-
&ti. Ege ipse, ld est, qui liberatus sum de corpore
mortis, Casne autem legi peccati. Id est diaboli, qui
per carnem sabjectam sibi suggestiones malas inge-
rit apium.
CAPUT VIL
Nihil ezgo uunc damnationis est his qui sunt inChri-
810 J esu, qui nom secundum carnem ambulant. Verum
est quod nulla erit damnatio eorum qui sunt in Chri- B
Sto, animo legi Dei servientes. Lex spiritus vitz
ipsa est lex fidei qux, dum mortis peccata dimittit,
lex vite est, non per litteram constans, sed per
Spirkum : quia corde creditur, et spiritus est qui
credit. Hzc itaquelex ip Christo Jesu, hoe est per
fidem Christi, liberat credentem a lege peccati et
mortis. Lex peccati est, quam in membris dixit ba-
bitare. Lex vero mortis Moysi lex est, quia pecca-
tum augebat, ut reum faceret hominem apud legem,
ut damnareiur ab ea. ldeoque lex reis mors est,
bonis vero spiritualis est. Aliis enim est odor vite
ad vitam, aliis odor mortis ad mortem (1I Cor. n).
Utrumque conünetlex, et litteram occidentem, et
spiritum vivificantem, Unde conaidera, ne forte hu-
jus rei formam teneat et illud lignum, de quo scri-
ptum est, sciendi bonum et malum (Gen. n). Utrum-
que in uno, sicut in lege, continetur. Nam quod
ímpossibile ergt legi. Hoc dicit u4 baptizatos securos
reddat, quia a peccato liberau sunt : quia quod im-
possibile erat legi. Cui impossibile? nabis scilicet
impossibile erat mandatum legis implere, quia sub-
jecti eramus peccato, Ob hoc misit Deus Filium suum
in similitudine carnis peccati. Aliter ippossibile erat
legi ut homines carnales faceret custodire justitiam
mortificande carnis, exemplo non dato. In quo in-
firmabatur per carnem. Hoc est, in eo quod lex in-
firmabatur non in se, sed in illis infirmabatur. Un-
de subinfert per carnem, hoc est: per carnalem
concupiscehtiani. Quod dixit : ig similitudinem car-
nis peccati, ostendit nos babere carnem peccati, Fi-
lium vero Dei similitudinem carnis peccati. Nam
naturam quidem corporis nostri habuit, pollutionem
peccati, quae ex concupiscenti: motu conceptis Lra-
ditur, omnino non habuit.
Et de peccato, vel ut. verius habetur apud Grz-
cos, pro peccato, damnavit peccatum in. carne. Ho-
stix:* quas pro peccato offerebant in lege, peccati no-
mine vocabantur, cum ipse delicta nescirent, sicut
scriptum est : Et imponent manus super caput pec-
cati sui. Sic et caro Christi, quee pro peccatis no-
stris oblata est, peccati nomen accepit. Quidam sane
dicunt quod peccato Judzorum, quo Doininum oc-
ciderunt, peccatum diaboli, quo hominem .decepe-
dicit : ut per mortem. destrueret. eum, qui habebat
mortis imperium (Heb. n), peccatum peccato proprio
condemnavit : Christus enim a peccato crucifigitur,
damnavit peccatum in carne: ibi enim damnatus
est ubi peccavit, sicut et alio loco ait : Triumphans
illos in semetipso (Col. 1). Hoc itaque peccato reus
factus Satanas, amisit dominium refentarum ani-
marum, ut jam signatas signo crucis, ín quo victus
est, in secunda morte tenere non audeat. Damnavit
autem peccatum, dum irrita fecit delicta remissione
peccatorum concessa. Pro peccato, inquit, damnavit
peccatum in carne sua. Ut justificatio legis implere-
tur in nobis. Ut. quomodo in illis, repugnante car-
nali consuetudine, impleri nom potuit, in nobis sal-
tem impleatur, qui exemplo Christi mortificamus
carnem. Damnatum dicit peccatum, ut impleretur
in nobis justificatio legis datz: a Moyse, Quomodo
. impletur ? nisi cum datur remissio peccatorum, ut
sublatis peccatis, justiflcatis appareat, mente ser-
viens legi Dei, hoc est non secundum carnem am-
bulare, sed secundum spirifum. (jui enim secundum
carnem sunt. Homo ex spiritu et carne corstruetus
est ; quando ergo carnalia agit, totus caro dicitur :
quarido spiritualia, totus spiritualis appellatur ; una-
queque enim substantia, cum eam altera in suam
ditionem redegerit, et vim quodammodo propriam
et nomen amittit.
(Jue carnis sunt sapiunt. Id est, carnalia bona pro
summis bonis concupiscunt. Noa enim quod. volo
lioc [acio bonum, sed quod odi malum hoc age. Mul
hunc focum ita íntelligi debere diífiniunt, ut hoe
ipsum Ápostolum non ex &ua, sed ex peccantium
persona dixisse confirment. Quid enim boni quod
ille non posset implere? et quid e contrario quod
malivolens et odiens admiserit? Ad quam vero pec-
cati legem ille vas electionis, in quo Christus loque-
batur, potuit captivus abduci? Non intelligentes,
qui boc diffiniunt, quod supradicta testimonia non-
nisi ad solos pertineant perfectos, et eorum tantum
qui apostolorum merita subsequuntur, congruant
sanctitati. Caeterorum quo pacto, id est, peccatorum
person:x poterit convenire quod dicitur : Nou quod
volo hoc facio ? Quis enim delinquentium nolens
adulteriis fornicationibusque contaminetur ? . Quis
ínvitus proximo tendat insidias? Quis necessitate
cogatur, ut falso testimonio hominem opprimat fur-
tove decipiat, aut alterius spolium concupéscat ? vel
sanguinem fundat, et czetera mala perficiat ? Supes-
est igitur ut hacc sententia non ex peccatorum per-
sona, sed ex Apostoli, ipsiusque similium dicta esse
intelligatur. Sed tamen diligentius indagemas quid
sit principale bonum quod Apostolus non poterat!
perficere cum vellet. Multa enim novimus bona que
beatus apostolus Paulus omnesque illius meriti ha-
buisse credimus, idest, castitas, continentia, prw-
dentia, sobrietas, temperantia, misericerdia, justitia,
qua omnia in Apostolo ejusque similibus fuisse nou
dubium est. Quod ergo unum optat facere, scilicet
LE
"A SEDULI SCOTI 792
theorica, pro qua vita Maria prefertur Marthz, ut A Hic apparet quod non cárnem, sed opera carnis ac
est. Maria optimam partem elegit. Hzc ergo theori-
ca, id »st, contemplatio Dei, omnium justificationum
genera vel merita preecellit, et illa quidem omnia,
qu: in Apostolo fuisse pr:diximus, non solum bona
et utilia, verum etiam magna atque preclara sunt.
Sed sicut, verbi gratia, stanni metallum, quod ali-
cujus utilitatis et gratie putabatur, fit argenti com-
paratione vilissimum ; et rursum, auri contempla-
tione meritum evanescit argenti, aurumi quoque
collatione gemmarum, gemmze vero claritate marga-
ritarum contemnuntur : ita illa ornamenta sancti-
tatis, quamvis non solum ad presens bona et utilia
sunt, verum etiam donum :eternitatis acquirunt,
tamen si divine contemplationis meritis comparen-
tur, vilia censebuntur, et comparatione theorice
claritatis fuscantur : multum enim sanctos, quam-
vis bonorum operum, terrenis tamen studiis occu-
patos, a contemplatione illius boni retrahunt ac tar-
dant.
Nam prudentia. carnis mors est. Ipse dicit, pru-
dentiam humanam esse, pro malo vicem reddere. -
Talis ergo prudentia mortem parit transgrediendo
praeceptum. Spiritus vero prudentia pacem habet
non reddendo vicem, et vitam in futuro percipiet.
Prudentia vero a providendo est appellata. Pruden-
tía ideo dicitur cum res stulta sit, quia industria et
astutia illorum in eo est ut peccet. Sapere enim
sibi videntur, si istud diligentius curent. Est et alia
prudentia carnis quze, mundanis rationibus inflata,
negat aliquod fieri quod mundi careat ratione, unde
ridet Virginis partum, carnis resurrectionem. Pru-
dentia autem spiritus vita et pax. Vere hxc est pru-
dentia qux» vitam requirit, et pacem sequens spiri-
tualem, conteinptis illecebris vit: przsentis, habe-
bit vitam cum pace, id est, sine inquietudine. ... 3
Quomam prudentia carnis inimica est Deo, legi
enim Dei non est subjecta. Ostendit quid dixerit ini-
mica, ne quis putaret ex adverso aliud venire
principium, subjungit et dicit. Legi enim Dei non
est subjecta, nec enim potest. Ergo facere contra le-
gem, hoc est inimicum esse in Deum, non quia Deo
aliquid nocere potest, sed sibi potest nocere, quis-
quis resistit voluntati Dei, hoc est enim calcem mit-
tere adversus stimulum. Sic est dictum : Legi enim
Dei non est subjecta, neque enim potest. Tanquam
8i dieeretur, nix non calefacit, sed resolvi potest
et fervere ut calefaciat, sed cum hoc facit, jam nix
non est. Sic et prudentia carnalis, cum anima pro
magnis bonis temporalia bona desiderare coeperit
contemnere, et spiritualia desiderare, desinit esse
carnis prudentia, et spiritui non resistit. Ea nam-
que anima cum inferiora appetit, prudentiam car-
nis habere dicitur ; cum superiora, prudentiam spi-
ritus, non quia prudentia carnis substantia est, qua
induitur anima vel exuitur, sed ipsius anime affe-
ctatio est, quze omnino desinit cum se totam ad su-
perna convertit.
Qui enim in carne sunt. Id est, voluntate earnis.
cuset. Totus mundus caro est : omne enim visibile
carni deputatur, cognita enim sunt carnis, ideoque
qui mundanis rebus obtemperat, in carne est.
Vos autem non estis ín carne. In carne positi, di-
cuntur non esse in carne, sed in spiritu, hoc est, spi-
ritualibus occupati. Si tamen spiritus Dei habitat in
vobis. In illo spiritus Dei habitat, in quo apparent
ejus fructus, sicut ait ad Galatas: Fructus autem
spiritus est gaudium, charitas, etc. (Gal. n). Hoc
ideo ambigue dicitur quia in legem inducti, non ad-
huc perfect» fidei erant, sed spem in eis videbat
perfectionis, unde aliquando quasi perfectis loqui-
tur, aliquando quasi perfecturis, hoc est, aliquando
laudat, aliquando commonet. (ui enim in carne sunt,
B Deo placere non possunt. 1d est qui voluptatibus car-
nisjacquiescunt : ne quis enim de his dictum putaret
qui de hac vita nondum excesserunt, opportunissime
subjunxit : Vos autem in carne non estis, sed in spi-
ritu : utique adhuc in hac vita constitutis loquitur.
In spiritu enim erant, quia in fide, spe et charitate
spiritualium rerum acquiescebant. ;
Si quis autem spiritum Christi non habet, hic non
est ejus. Spiritus autem Christi, humilitatis, patien-
tio, omniumque virtutum est , qui dilexit inimicos
et pro eis oravit. Spiritum Dei, nunc spiritum Chri-
sti dicit: quia omnia Patris Filii sunt. Hoc ergo di-
citur, quia supradictis erroribus qui subjectus est,
ad Christum non pertinet: spiritum enim ejus non
habet, quem ut Filius Dei esset, acceperat. Hic non
est ejus. Cum in Psalmis dicat: Mee sunt. omnes
fere silvarum , jumenta in montibus, el boves (Psal.
xLvi). Et si ferze et jumenta ejus sunt, quomodo ho-
mines ejus non sunt? Potest et sic intelligi quod
qui non habet spiritum Christi, hic non ejus est :
nam hic creatura quidem ejus est, sicut silvarum
fer», et jumenta in montibus, et.boves, sed disci-
pulus ejus non est. !
Si autem Christus in vobis est : corpus quidem mor-
tuum est propter peccatum. Si Christum imitamini,
carnalis sensus quasi mortuus vobis non resistit.
Vel propter peccatum, etc., hoc est merito peccati.
Peccati causa corpus mortuum asserit: corpus
autem dicens, totum hominem significat mortuum
peccati causa. Spiritus vero vivit propter justificatio-
nem. Hoc est, spiritus vivit, ut justitiam operetur :
non enim hoc solum quxritur, ut a carnalibus ces-
semus, sed spiritualia faciamus. Mors autem corpori
peccati causa, id est, ne peccet, imponitur. Quod si
corpus peccato mortuum est, spiritus necessario ad
faciendam justitiam vivit. Qui enim in corpore mor-
tuus nec servit peccato, necesse est ut in spiritu vi-
vat et justitizx serviat. Sic etidem apostolus in quo-
dam loco dicit tradidisse quemdam in interitum
carnis, ut spiritus salvus flat.
' Quod si spiritusejus qui suscitavit Jesum a mortuis.
Quoniam quidem supra dixerat de his qui ad simili-
tudinem mortis Christi corpora sua mortificant, ne
peccent, necessario tunc mentionem ejus facit qui
5 . COLLECT. IN EPIST. AD ROM. "4
suscitavit Jesum a mortuis, ut similitudine et pari A per charitatem mortificatu? et exstinguitur. Gau-
ratione, qua commortui sunt et consepulti, sciant
se per spiritum ejus qui Jesum a mortuis suscitavit
vivificandos esse, et ad Christi similitudinem resus-
citandos esse a mortuis. Et quatenus id flat, osten-
dit; dicit enim : Propter inhabitantem spiritum
ejus in vobis. Unusquisque sic habere in se spiritum
Christi probatur. Christus sapientia est : si sit sa-
piens secundum Christum, et quz Christi sunt sapiat,
habet in se per sapientiam spiritum Christi. Christus
est justitia: si quis habeat in se justitiam Christi,
per justitiam habet in se spiritum Christi. Christus
pax est ::si quis habeat in se pacem Christi , per
spiritum pacis babet inse spiritum Christi. Sic et
charitatem, sic et sanctificationem , sic et singula
dium similiter fructus est spiritus ; tristitia vero hu-
jus szculi, quz mortem operatur, carnis est actus :
hzc ergo exstinguitur, si sit in nobis gaudium spi-
ritus. Pax fructus est spiritus; dissensio et discor-
dia, carnis est : sed certum est diseordiam mortifi-
cari posse per pacem; sed et cxtera vitia cseteris
virtutibus mortificantur. Quicunque enim spiritu
Dei aguntur, hi. filii sunt Dei. Hos dicit spiritu Dei
agi, in quorum actibus consilia principum et pote-
statum hujus mundi non videntur : in quorum enim -
. videntur, non sunt fllii Dei, sed Zabuli.
Non enim accepistis spiritum servitutis iterum in
timore. Judi acceperunt,spiritum qui illos ad ser-
vitutem cogeret per timorem. Timere enim servo-
queque, qux Christus esse dicuntur, hic qui habet B rum est; diligere, filiorum. Qui ergo opera cbarita-
spiritam Christi, in se habere credendus est, et
gperare quod corporale corpus suum vivificahitur,
propter inhabitantem in se spiritum Christi.
Et mortalia vivificabit corpora vestra. Quia supra
propter peccatum corpus dixerat mori morte secun-
da, id est totum hominem, hic iterum propter bo-
nam vitam mortalia corpora vivificare promisit, id
est totum hominem. Non autem ait qui suscitavit
Jesum Christum ex mortuis, vivificabit mortua cor-
pora vestra, cum supra dixisset corpus mortuum ;
sed vivificabit, inquit, et mortalia corpora vestra, ut
scilicet jam non solum non sint mortua, sed nec
mortalia, cum animale resurget spirituale, et mor-
tale hoc induetur immortali, absorbebitur mortale
a vita.
Ergo, fratres, debitores sumus non carni. Hoc to-
tum ait, ut ostendat eis legem non esse necessa-
riam, quz carnalibus data est. Spiritum Christi ha-
bitare in nobis, et dona spiritus in nobis collata su-
perius docuit: consequenter ergo nunc addidit, quia
debitores eorum sine dubio quz a spiritu consecuti
sumus. Carni autem, inquit, non sumus debitores,
neque enim propterea fecit nos Deus ad imaginem
suam, ut carnis servitio essemus obnoxii, sed ut po-
tius creatori suo anima deserviens, ipsa servitio ac
ministerio carnis utatur. Sed fortasse dicat aliquis :
Quomodo non sumus debitores carni, cum victum ei
et indumentum providere naturx necessitate coga-
mur? Non ergo hoc negat nos esse debitores, sicut
alibi dicit: Et carnis curam ne feceritis in concupi-
sceniiis. Non utique negat curam carnis habendam
in necessariis, sed in concupiscentiis.
Si enim secundum carnem vireritis, moriemini.
Nihil verius quam sli secundum carnem vixerimus,
moriemur. Adam enim prevaricans vendidit se pec-
cato, carni deputatus. Omne enim peccatum caro
est, propterea enim quod deforis peccatum tantum
est. Si aulem per spiritum facta carnis mortificaveri-
tis, vivetis. Hoc est, si spiritualibus actionibus carnis
opera subjeceritis, vivetis. Notandum sane opera
carnis, non substantiam condemnari ; mortificat au-
tem quis hoc modo actus carnis. Fructus est spiri-
$us charitas; odium carnis est actus : odium igitur
f Parnor. CIII,
tis voluntate nolebant, timoris vindictzx* necessitate
coguntur. Nos vero omnia voluntarie operemur, ut
filios nos probemus. Hoc ergo est quod docet Pau-
lus : Qui posteaquam commortui sumus Christo, et
spiritus ejus factus est in nobis, non iterum spiritum
servitutis in timorem, hoc est, non rursum parvuli
et initia habentes effecti simus, sed quasi per-
fecti semel.
Jam accepimus spiritum adoptionis, in quo clama-
mus : Abba pater. Neque enim pater alius quisquam,
nisi filius, vocat : Abba pater. Qui vocat patrem, filium
se profitetur : debet ergo in moribus similis inve-
niri, ne pro nomine quoque in vacuum usurpata,
majori peenz; subjaceat. Abba pater, hic duo verba
C unum significantia posuit, propter duos populos in
unum redactos, ut unum semen Abrahe flerent.
Ipse spiritus. testimonium reddidit spiritui nostro,
quod sumus filii. Testimonium adoptionis quod ha-
bemus spiritum, per quem ita oramus: tantam
enim arrham non poterant, nisi filii accipere.
Si autem filii, et heredes. Cum Deus Pater nullo
modo mortuus dici possit, Christus ejus Filius mor-
. tuus dicitur. Causa incarnationis quidem est, ut hic
qui mortuus est, semper viventis hzres esse dicatur,
cum hzredes utique non nisi mortuorum sint. Sed
hzc causa humanitatis est : nam apud Deum, que
apud nos hereditas dicitur, donum est patris in fi-
lios obedientes transfusum. H:res quis efficitur Dei,
cum que Dei sunt meretur accipere, id est, incor-
ruptionis e£ immortalitatis gloriam, thesauros sa-
pientie et scientix€ reconditos.
Coheredes vero. Christi, Cum trans(ormabit cor-
pus humilitatis nostre, conforme corpori glorie sua,
sicut Apostolus ad Hebrzos dicit, Testamentum testa-
toris morte firmatur (Heb. 1x) : propterea mortuo
pro nobis Christo, novum testamentum esse asserit,
cujus similitudo vetus lestamentum erat, in quo
mors testatoris per victimam prefigurabatur. Si
ergo quzeratur quomodo simus secundum verba
ejusdem Apostoli cohzredes Christi, fiatque hxres
Dei, cum hzreditas morte decessoris firma tenea-
tur, nec ullo alio modo hzreditas possit intelligi,
respondetur, ipso quidem mortuo. nos factos essq
3
'—
"5 — SEDOLIL SCOTI s 16
hierewes, quo filii etam ejus dieti sumus. Non jeju« À sionum : Non. entm condigne. suat. pasttoges. hujus
nant, inquit, Rlii oponbi, quandíu cun illis est spon-
&us. Hiseredes ergo ejus dicemut, quía reliquit nobis
paeís eeclesiastic:e possessionem, quod testatus est
dicens : Pacem meam do vobis, pacem relinquo vobis
(Jomn. xiv). Cohsredes autem ejus efficimur, quo-
niam videbimus eum sicuti est. Hareditatem nos
ejus patris quomodo morte adiyiscimur? quia mori
noh potest, quandoquidem, Inquit, ipse fit hzreditas
nostra, secundura Hlud quod scriptum est : Dominus
pars hereditatis mew (Psal. xv). Sed quomodo con-
vocati sumas adlrue parvuli, et ad spiritualia con-
teniplanda minus idonel? Üsque ad humillimas no-
&tras cogitationes se misericordia divina porrexit.
Cum autem venerit qnod perfectum est, auferetur quod
tempóris ad futuram gloriam.
Nam exspectatio creature | revelationem. filiorum
Dei exspectat. Diversi hunc locum diversis modis
exponunt. Sive omnis creatura resurrecíionis tem-
pus exspectat, quia tunc in melius commutabitur ;
sive angelica rationalis creatura : Petrus enim dicit
etlam angelos desiderare gloriam sanctorum. Reve-
lationem filiorum Del exspectat. Hoc est, cum revela-
buntur ea quz preparata sunt bis qui filii Dei me-
rebuntur esse; aut certe cum, sublato ab his vela-
mine quo obteguntur, manifesti fuerint ipsi qui filii
Dei sunt. Quz: autem est creatura quz revelationem
filiorum Dei exspectat? Hxc, inquit, qux vauitati
subjecta est. Subjecta autem non ea conditione,
ex parte est. Convenlenter enim dicitur nioriturum D ut maneat semper subjecta vanitaü, sed cum qua-
esse quod auferetur * ut quomodo cum cernere nite-
remur quod non evidenter atque perspicue ccpera-
mus, ita nobis quodammodo moritur Pater in
wenigmate, et idem ipse flt hxreditas, cum facie ad
faciem possidetur : non quia ipse moriatur, sed
quia imperfecta in eum nostra visio perfecta visione
perimitur, et tamen tiisl. illa prior nos nutriret, ad
illam plenissimam et evidentissimam non efficere-
mur idonei. Qnod si etiam de Domino nostro Jesu
Christo, non secundam Verbum in principio Deum
apud Deum, sed securidum puerum, qui proficiebat
etate et sapientia (Luc. 1), pius intellectus admittit,
"propria illa susceptione servata, quxe communis ei
cum cxteris hominibus non est, manifestum est
cujus tanquam morte possideat hxreditatem ; non
enim nos cohzredes ejus esse possumus, nisi et ipse
hzres sit. Si autem pietas non admittit at primo
ex parte videret homo Dominicus, deinde ex toto,
quanquam in sapientia proficere dictus sit, corpore
suo intelligitur hzrtes, ld. est, Ecclesia, cujus cohz-
redes sumius, quamvis ex nobis constet. Sed rur-
&tm qu:eri potest cujus morte simus nos etiam hz-
feditas Dei, secundum illud : Et dabo tibi gentes in
fuereditatem. (Psal. 1), nisi forte hujus mundi, quo
prius tanquam dominante tenebamur. Post autem
cum dicimus : Mundus mihi crucifixus est et ego
mundo (Gal. vi), possidet nos Christus, mortuo illo
qui nos possidebat, cum ej renuntiamus, morimur-
que illi et ipse nobis.
Si tamen compalimsr. Videamus ergo quid sit
compati. Compati est persecutiones tolerare, et car-
nem crücifigere cum vitiis et coucupiscentiis. Exi-
stimo enith quod hon sint condigna passiones hujus
. temporis ad futuram gloriam. Hinc vult futuram glo-
riam commendare, ut presentes pressuras facilius
toleremus. Nihil quidem dignum inveniri vel com-
parari ad futuram gloriam potest: in quo enim
mortale immoftalibus conferas? aut invisibilibus vi-
sibilia? aut zternis temporalia? aut perpetuis ca-
duca? Puto quod in presenti vita consolatio quae
dalur Justis, secundum mensuram cruciatuum de-
tar. Gloria vero futura, de qua dicit Apostolus, quze
Fevelabitur in nobis, non secundum mensuram pas-
dam spe. Quz autem spes, ita commemorat, dicens :
Quoniam et ipsa, inquit, liberabitur a servitute, Quid
est ergo quod vanitati subjecta est, nisi quia quae
generat caduca sunt : operatur enim ut fructus fa-
ciat corruptibiles. Omnia enim quas nasountur in
mundo, infirma, caduca, et corruptibilia, ac per hoc
vana sunt, quiP statum suum tenere non possunt.
Non autem sponte subjecta est vanitati, noB enim sibi
proderit quod subjecta est, sed nobis, et propter eus
qui subjecit eam in spe : quoniam contradicere nom
potest creatura creatori suo, ejus causa subjecta est
in spe. Vide ipsius solis et lunze, ac stellarum coeli,
et totius mundi ministeria, quomodo subjecta sunt
vanitati, corruptionique deserviunt. Ad usum nam-
que hominum alunt segetes, fructus produeunt ar-
borum, herbamque camporum, atque eosdem im $e
revertentes anni circulos volvunmt : reparaat enim
qua pretereunt, et prieterire rursum qua reperata
sunt sinunt. Ipsos quoque angelos huie retiomi
credo subjectos, etiam non volentes, eed prepter
eum qui subjecit in spe : voluntati enim ejes quis ro-
sistit? Ego etiam de archangelis tale aliquid iméelli«
gere propheticis invitor eloquiis. Quid emim ientae
vanitatis et tant» corruptionis invenies, quam bella
gerere in hoe mundo, pugnas adversus me, regnum,
et geutes commovere? Vide ergo quod in his prtci-
puuum archangelici operis babetur officium, sicut
Daniel propheta testatur, cum dicit, quia arebange-
lus loquatur ad enm, qui diceret ei quod pugnaret
adversum principem Persarum : e wemo, inquit, fuit
mihi in adjutorio, nisi Michael princeps voster (Dan. x).
Ergo per singula deprebenditur rationabilis ereafura
vanitati esee subjecta, non volens, sed propter ewm
qui subject in spe. Spes namque est ab hie rebus
corporeis et corruptibilibus aliquando ceseendum :
hanc enim habet exspectationem creatura isi ra-
tionalis, ut revelatio flat filiorum Dei, propier quos
angeli mittuntur in ministerium, uj et ipsi eum his
quibus ministraveruni haereditatem capiant salulis,
ut coelestium et terrestrium at unus grex et. unus
pastor, u£. si£ Deus omnia in. omnibus. Qxnis. enim
creatura congemiscit, et cowparturit, et dolet. Sicut
gaudent angeli super pesnitentes, ita dolent supe[
"n — COLLECT. fN EBIST. AD ROM. — "
: eenverht nolontes; Requirendam. est cur in superio- A quasi jam acceperit, ita secura est de nondam acce-
ribue nominaverit ereaturam, et nunquam dixerit,
emnis creature, ad ultimum vero dicet : Scimus
enim guoniam omnis creatura congemiscit, et condo-
let, hoe est, qu: necessitati eorroptibilis eorporis
subjacet. Omnis sutem ereatura est, qux dolenti-
bus eondolet, et qus& gementibus eongemiscit. Om-
nis autenm& ereatura smperiort agones et certamina
nostra speetat, et condolet eum vineimur, eum vin-
cimus eorgaudet. Ipsa igitu? elementa cum sollicitu-
dine opera sua exhibent, quia et sol et Tuna non
"sine Iabore statuta sibi spatia implent, et spiritus
&nimalium magno gemitu arctatur ad exhibenda
servitia, satis de nostra salute sollicita sunt, scien-
tes ad snam liberationem proficere, si modo nos ci-
fius agnoséamus auctorem.
Non solum autem iffa. Non solum angeli, qui beni-
gniores sunt nobis, de hujusmodi dolent, séd efiam
10$, qui jam spiritum habemus, de talibus ingemisci-
mus. Primitias spiritus habentes. Hoc ergo quod in
eos pre ceteris sublimius et pr:clarius collatum
est, sancti Spiritus donum appellavit, et ideo dici-
tur, sed et nos ipsi, in quo specialiter desiguare vide-
tur apostolicam dignitatem. Nos ergo, inquit, ipsi,
— hoc est, apostoli, primitias habentes, qui electi su-
mus ad hoc, ut primitias spiritus acciperemus, nos
Ipsi intra nos gemiscimus. In tantum, inquit, nulla
creatura est qua» doloribus et gemitibus vacet, ut
etiam nos ipsi, qui summa a Spiritu sancto et ele-
cta dona percepimus, tamen exspectantes redemptio-
nem corporis nostri, necessario dolemus et gemisci-
mus. Scrutare librum Quastionum, ut scias quid de
hac lec(ione beatus Augustinus sentiat. Spe ergo
salvi facti sumus. Hoc dicitur quia sperando quod
promisit Deus in Christo, meritum nobis fecimus ut
liberemur. Ergo in spe liberati sumus, quia non
aliud putamus quam credimus. Spes autem. que vi-
detut, non est spes. Quod videtur, non speratur, sed
proprium est ac possidetur. Nulla enim in rebus vi-
sibilibus Christianis spes est, nec nobis presentia
promissa sunt, sed futura. Non est spes. Nihil est
ergo prorsus sperandum in futuro de bis quz viden-
tnr. Oculus enim non vidit que preparavit Deus his
qui diligunt eum. Videt autem oculus celum et ter-
ram. Non ergo oportet hoc quod videtur credi pra-
paratum esse a Deo his qui diligunt eum, sed coelum
quidem, imo potius celos multo eminentiores et
celsiores quam est istud firmamentum quod videri
potest. Et terra speranda est, non tamen bzc arida
qu:e oculis subjacet, sed illa erit mansuetorum terra
quam oculus non vidit. Spes qu videtur, nom est
spes. Tunc ergo erit res, quxe nunc spes est, cum
apparuerit quid erimus, id est, similes illi, quoniam
videbimus eum sicuti est. Manifestum est non esse
spem qua videtur, sed qux non videtur, ac per hoe
$perantes praemiis reficiendi sunt, quia quz non vi-
dent sperant. Si awem quod non videmus speramus,
yer patientiam exspectamus. Ideo fides per patientiam
€randis est praemii, quía quod non videt, credit, et
: ptis, sicut diclt ad Hebreos : Patientia vobis necessa-
ria est, ut voluntatem. Dei facientes reportetis reyro-
missionem (Hebr. x). Spes enim sine patientia esse
non novit, per patientiam exspectamus : hsec exspe-
ctatio patientia est.
Similiter enim Spiritus adjuvat. infirmitatem ve-
stram. Quia qux ante petuntur quam peti debeant,
et sunt coritraria, non sinit fleri. Qus autem sit Irr-
firmitas nostra, Dominus docet eum dicit : Spiritus
"quidem promptus est, caro autem infirma (Matth.
xxv1). Ergo infirmitas nostra ex carnis infirmitate
descendit. Ipsa enim ést quz: concupiscit adversus
spiritum, et dum concupiscentias suas ingerii, vir-
tutem et libertatem spiritus impedit, et sincerítaterh
B orationis suffocat. Sed ubi viderit Spiritus Dei Iabo-
rare spiritum in adversando catni et adhserendo
Sibi, porrigit manum, et adjuvat infirmitatem ejus;
et velnt magister ejus suscipiens rudem discipuluih
et ignorantem penitus litteras, ut eum docere pos-
sit et instituere, necesse habet inclinare se ad disci-
puli rudimenta, et ipse prius dicere nomen litterz,
ut respondendo discat, et. fit quodammodo magister
ipse incipienti discipulo similis, ea loquens et ea
meditans quz incipiens loqui debeat ac meditari.
Quid orare, quid a Deo petere oporteat ignora-
mus : interdum enim qu: contraria saluti sunt pe-
ümus vel cupimus infirmitate cogente. Sicut. enim
quis in zgnritudine corporis positus non ea quz sa-
nitati conducunt, sed ea qux przsentis infirmitatis
desiderium suggesserit, poscit a medico, ita et nos
in hujus infirmitate languentes, interdum a Deo pe-
imus quod non expedit nobís. Infirmitatem nostro
orationis ignorantiam signifücare declaravit : falli-
mur enim putantes quà poscimus prodesse, cum
non sint. Denique eidem Apostolo deprecanti ut
tentationes a Deo cessarent, quia crebre erant,
dictum est a Domino : Sufficit tibi gratia mea :
nam virtus in infirmitate perficitur (1I Cor. xi).
Sed ipse Spiritus postulat pro nobis gemitibus in-
enarrabilibus. Hic gratiam Spiritus Spiritum nomina-
vit; postulat autem, quia postulare nos facit gemiti-
bus qui enarrari non possunt. Sicnt tentare nog
dicitur Deus, ut sciat, hoc est, scire nos faciat qua-
p les sumus. Sed et usu communi quo. aliquis fleri ju-
bet, ipse dicitur operari, ut : ille zedificavi domum,
aut, ille codicem fecit, cum. nec ille scripserit, nee
ille struxerit. Qui autem scrutatur. corda, scit. quid
desideret Spiritus, quia. secundum Deum postulat pre
sanctis. Ostendit quidem, mon tam verba nostra ía
oratione, quam cor mentemqne. perpendi : ipae enim
est qui scrutator est cordis et. epum. Seimss enim
quoniam diligentibus Daum omnia cooperantur im bo-
sum. Hoc dieit, quia si imperite precati sunt, non
ilis eberit, quia propositum cardis eorum scieng
Deus, non illis imputat que adversa postulant, sed
ea annuit quz danda sunt a Deo amanübus; unde
et Dominus ait; Scit enim Pater vester quid opus
sit vobis antequam. pelatis ab eo (Matth, vn). His qui
*
19 SEDULII SCOTI
secundum. propositum vocali sunt sancti. Secundum A stinare. Preescientia itaqué gerenda przn6ecit, post-
quod proposuit salvare sola fide quos prascierat cre-
dituros, et quos gratis vocavit ad salutem, multo
magis glorificabit operantes.
(uos prascivit et predestinavit. Hos quos prsesci-
vit futuros devotos sibi, ipsos elegit ad promissa
premis capessenda. Puto quod sicut non de omni-
bus dixit, quos predestinavit, ita nec de omnibus di-
xit, quos prascivit. Non enim secundum opinionem
vulgi communem putandum est bona malaque pra-
scivisse Deum, sed secundum sanctz Scripturz con-
suetudinem sentiendum est. Observet enim qui stu-
diosus est in Scripturis, sicubi invenit Scripturam
dicere quod malos prescierit Deus, sicut in przesenti
Joco de bono manifeste dicit : Quia quos prescivit,
modum :prsdestinatio retribuenda describit. illa
praevidet merita, hzc predestinat premia. At ad-
versum eos qui nobis hujusmodi suscitant quzstio-
nes etiam hoc possumus dicere : Si quos praescivit,
illos et przedestinavit : non autem omnes preedesti-
navit, ergo non omnes prescivit, et secundum eoe
erunt aliqua qu: ignorat Deus, Si vero przenoscere
secundum hoc accipiatur quod praediximus, hoc est
in affectum recipere, sibique sociare, verum erit,
quod sicut non omnes przdestinavit, 1a neque om-
nes przcognovit : sic enim et Jesus dicitur non co-
gnovisse peccatum, hoc est, qui nescierit homici-
dium, vel adulterium, et his similja. Àn neque ad-
hesit ei peccatum, sicut scriptum est : Qui servat
predestinavit conformes imaginis Filii Dei, de bonis B mandatum, non cognoscet. verbum malum, hoc est,
tantum dici ; czeteros vero non prescire, sed nesci-
re dicitur Deus: Novit enim Deus qui sunt ejus.
Ad eos autem qui non sunt digni ut sciantur a Deo,
Salvator dicit : Discedite a me, quia nunquam cogno-
vi vos, operarii iniquitatis (Matth. vi). Non. quod
aliquid potest illam naturam, qu:e ubique est, sub-
terfugere, sed quia omne quod malum est, scientia
ejus vel przsentia habetur indignum. Fortassis ab
attentis lectoribus etiam hoc requiri videbitur, cur
non dixerit conformes filii, sed conformes imaginis.
Et quamvis arduum hoc videtur et difficile, tamea
vide si possumus illud dicere : Quia specialis et pro-
pria imago, qu: eam totam atqueex integro suscipit,
et in semetipsa formabitur, ipsa Jesu anima dicenda
est, que semper omnia verbo ac sapientix€ Dei ita C
coaptat, ut nullo prorsus ab hujus similitudine de-
color habeatur :ita ut quicunque summam perfe-
ctionis ac beatitudinis consectatur, ad illius imagi-
nem ac similitudinem tendat, quz primo loco et su-
per omnes csteros Filii Dei imago est : ita ut sit
ipse primogenitus in multis fratribus, in his videli-
cet quorum conformatione imaginis Filii Dei prima-
tum tenet. Similes ei erimus, id est, Deo, sed tan-
tummodo Filio, qui solus in Trinitate corpus acce-
pit, in quo mortuus fuerat, et resurrexit, atque ad
suprema provexit. Et in ista parte imago Filii Dei
facti sumus, quia sicut ille habet, sic et nos confor-
mes facti immortale habebimus corpus, non Patris
imaginis ac Spiritus sancti.
Ut sit primogenitus in multis fratribus. Recte pri-
mogenitus, qui ante creaturam non factus, sed na-
tus est. Est et primogenitus in regeneratione spiris
tus; est primogenitus ex mortuis, cujus natura mori
lgnorat : est primogenitus, post victoriam ascendens
in celos; primogenitus igitur in omnibus frater no-
ster dicitur, quoniam homo dignatus est nasci; De-
minus vero, quia Dominus noster est.
Quos autem. predestinavit, hos et vocavit. Quos
prescivit credituros, hos vocavit. Vocatio autem
volentes colligit. Ergo vocantur per predicationem
ut credant ; credentes justificantur per baptismum,
glorificantur in virtutibus gratiarum, sive in resur-
rectione futura. Aliud est przscire, aliud prede-
nonrecipiet verbum malum. Illos vocavit. Vocare est
cogitantem de fide adjuvare, aut compungere eum
quem sciat adjuvare.
Quid ergo dicemus aa. hec? Hoc est beneficia
quz predicta sunt. Deus quomodo pro nobis sit, ma-
nifestum est ex his quz supra exposuit, id est, quod
spiritus Dei habitat in nobis, et quod spiritus Chri-
sti, vel Christus, in nobis est, quod spiritus ejws
qui suscitavit Christum a. mortuis habitat in. mobis.
Vel spiritu Dei agimur. Vel quod spiritum adoptio-
nis accepimus. Vel quod sumus filii Dei et heredes
et coheredes Christi ; vel primitias spiritus accepi-
mus ; vel quod nobis omnia cooperantur in bonum
diligentibus Deum : vel quod secundum propositum
vocali sunt, et praecogniti, et praedestinati, eL san-
ctificati, et glorificati. Horum omnium memoriam
faciens, et simul omnia repetens ait: Quid ergo di-
cemus ad hec? hoc est ad hxc omnia que supra
diximus, quia si sic Deus pro nobis est ut hacc no-
bis euncta concesserit, quis esse adversum nos po-
terit? Non quod omnino neminem nobis dicat ad-
versum, alioquin quomodo stabit quod dictum a Pe-
tro : Adversarius vester diabolus sicut leo rugieras
circuit, quarens quem transdevoret (1 Pei. v). Sed
hoc est quod ostendit, quia, Deo agente pro nobis,
contemptibilis et nullus efficitur adversarius vester,
dicente David : Dominus illuminatio mea, et salus
mea : quem limebo? (Psal. xxvi.) Qui etiam proprio
Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradi-
dit illum. Pro omnibus ergo tradidit eum, non so-
lum pro sanctis, non solum pro magnis, sed pro
minimis omnino, qui sunt in Ecclesia. Tradidit Fi-
lium proprium Pater, et ideo etiamsi minorum ali-
quem et infirmorum lzdat quis percutiens infirmam
conscientiam, in Christum peccare dicitur, quo-
niam quidem scandalizet animam pro qua Christus
mortuus est. Quomodo non per illum omnia nobis
donavit ? Quid potest habere charius quod nobis
neget, qui Filium suum non negavit? Quis accusa-
bit adversus electos Dei ? Multa sunt in Scripturis
qu: nisi proprio modo enuntientur, in contrariam
recedunt sententiam, sicuti est : Quis accusabit ad-
versus electos Dei ? Deus, qui justificat. Quod si quasi
al COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 82
confirmative observato genere pronuntiationis suz A tiatur, nec si in presenti honorem conferat, nec si
dicatur, magna perversitas oritur. Sic ergo pro-
nuntiandum est ac si diceret . Deusne est, et subau-
ditur, non utique, sed justificat. Quos ergo Deus
elegit credentes, ac signis et virtutibus justos os-
tendit, quis de pristinis audebit accusare delictis?
vel pro contemptu legalium mandatorum? Videtur
mibi quod ait : Quis accusabit adversus electos Dei ?
polliceatur gloriam futurorum, neque si virtutes
operetur, nec si celum promittat, et in infer-
no .deterreat, vel profunditatem scienti sua-
dere conetur, unquam nos poterit a Christi secer-
nere charitate. |
Neque creatura alia. Omnem pene creaturam no-
minavit, et non fuit hic contentus, nisi adderet :
. de diabolo dicere: nullus enim electus, et ita ma-
gnus, quem ille non audeat accusare, nisi illum
solum qui peccatum non fecit, qui et dicebat : Nunc
venit princeps mundi, et in me nihil invenit (Joan.
xn). Sed diligentius intuere quod non dixit Apo-
&lolus : Quis. accusabit adversum. vocatos, sed ad- — ut si alia nobis daretur vita quam hzc quz a Deo
versum electos; nisi enim fueris electus, etin om- — data est, aut si futurorum spes alia nobis promitte-
nibus te probabilem exhibueris Deo, habebis accu- B retur, vel altitudo, vel etiam creatura, quie pro no-
satorem. Sienim causatua mala est, quid tibi prode- — pis congemiscit, quod fleri utique non potest, nec
rit advocatus, etiamsi Jesus sit qui interpellet? Je- hzc quidem a charitate Dei separare nos possunt.
sus enim veritas est, non potest ergo pro te veri- — Cum pro his, inquit, omnibus beneficiis, qux con-
tas fallere. Deus qui justificat, hocin Isaia propheta — secuti sumus, fixi et radicati sumus in charitate
est, quod hic quasi suum ponit quia omnino est Dei, quis nos ab ea poterit separare? Tribulatio
alius, qui quidem .nos arguet, ne forte nos ipse si venerit : In tribulatione dilatasti me (Psal. Iv).
Deus accuset, sed non potest quos justificat accu- — Angustia si fuerit mundi, et ex necessitate corpo-
sare simul. ris venlens, sapientie Dei et scientie latitudinem
Jesus. autem. Christus qui mortuus. est, imo qui — requiremus, in qua nos angustare non potest mun-
et resurrezit, qui est. ad dexteram. Dei, qui etiam — dus; fames si adfuerit, turbare me non potest :
interpellat pro nobis. Ut cum ipso simus ubi ipse — habeo enim panem qui de cxlo descendit, et reficit
est, Solent Ariani ex interpellationis causa movere — esurientes animas, nec aliquando potest panis iste
calumniam, dicentes : Quod qui interpellatur, in- deficere, est enim perfectus et sternus; et nuditas
terpeliante sit major. Quibus respondendum est, non me confundit, indutus sum enim Dominum
Deum oblivionem non pati, ut cum illis moveatur ^ nostrum Jesum Christum, et habitaculum nostrum
semper quos elegit. Sed hoc est interpellare eum, — quod de ccelo est semper indui spero. Oportet enim
dum semper Patri hominem quem suscepit quasi — mortale hoc induere immortalitatem (1 Cor. xu). Pe-
nostrum pignus ostendit et offert, ut verus pontifex — riculum non timebo : Dominus enim illuminatio
et elernus. ^ mea, et salus mea, quem timebo ? (Ephes. v.) Gladius
Quis ergo nos separabit .a charitate Dei ? Post — terrenus terrere me non potest : babeo enim meum,
tanta prxclara beneficia vel promissa, qui poterit — gladium spiritus, quod est verbum Dei, qui est pene-
tam gravis esse pressura quze nosab ejus charitate — trabilior omni gladio ancipiti (Hebr. 1v) : si ergo
divellat ? Tribulatio? id est, omnis malorum perpes- gladius mundi venerit super cervices meas, ma-
Sio. Angustia ? Carceris.. . jorem mihi conciliat charitatem. Dicam namque ad
Periculum? Maris, sicut scriptum est in psalmo — eum, sicut scriptum est: Propter te mortificamur
videlicet quadragesimo tertio. (Quia propter te mor- — tota die : dum enim illius amore pendimus poenas,
tificamur, hoc est, non propter aliud crimen, sed — sensum doloris non recipimus : illius enim charitas,
etiam si sit alia creatura, nec ipsa poterit separa-
re. Nimirum hyperbolice hoc dicit Apostolus, hoc
est, non solum per ea qu: accidere possunt, sed
nec per ea quidem quie evenire omnino non possunt,
ullo pacto a Dei charitate deflectemus : verbi causa,
propter eum qui dixit : Beati estis cum vos oerse-
guuntur, eic. Tota die : non enim sufficit mihi una
hora moti pro Christo vel cruciari, sed tota die,
hoc est, omni vitz: mex tempore ; et ideo : n his
omnibus, inquit, superamus. Non nostra virtute, sed
propter eum qui nos dilexit, sed in his omnibus su-
peramus, hoc est, has tribulationes pro nihilo du-
cimus.
Qui nos dilexit. Etiam ut moreretur pro nobis, et
quando pro ejus nomine morimur, tunc maxime
triumphamus.
Confido enim quod neque mors, neque vita, neque
angeli, neque principatus, etc. Pro certo contido
quia necsi mihi quis mortem minetur, nec si vi-
tam promittat, nec si se angelum dicat a Domino
qua nos dilexit et nostrum ad se -^apit affectum,
cruciatum corporis et dolorem sentire nos non fa-
cit: ideo ergo in his omnibus superamus. ltem :
Neque creatura alia. Quod ita potest intelligi, quando
quidem sciebat Apostolus, multas et innumera-
biles creaturas Dei, quarum etiam ipse non om-
nem, sed ex parte ceperit scientiam, quarumque
non solum species, sed et nomina in presenti szeculo
ignorarentur
Confido enim. Confidentia est enim hzc de spon-
sione Christi, quia promisit in tribulatione adju-
vare se dedicatam sibi fidem. Neque angelus, hoc
est, nec si se angelus nobis ostendat ad seducen-
dos nos, subornatus fallaciis patris sui diaboli, pre-
valere debebit adversum nos. Neque si virtus ab
destinatum, nec si se angelorum principem men- aliquo factasit, sieut. dicitur de Simone Mage i4
19 SEDULII SCOTI
secundum propositum vocali sunt. sancti. Secundum A stinare. Proscientia itaque gerenda prenéecit, pest-
quod proposuit salvare sola fide quos preescierat cre-
dituros, et quos gratis vocavit ad salutem, multo
magis glorificabit operantes.
Quos prascivit et predestinavit. Hos quos preesci-
vit futuros devotos sibi, ipsos elegit ad promissa
premia capessenda. Puto quod sicut non de omni-
bus dixit, quos predestinavit, ita nec de omnibus di-
xit, quos prescivit. Non enim secundum opinionem
vulgi communem putandum est bona malaque pra-
scivisse Deum, sed secundum sancta Scripturz con-
suetudinem sentiendum est. Observet enim qui stu-
diosus est in Scripturis, sicubi invenit Scripturam
dicere quod malos przscierit Deus, sicut in przesenti
loco de bono manifeste dicit : Quia quos prescivit,
predestinavit conformes imaginis Filii Dei, de bonis B
tantum dici ; czeteros vero non przscire, sed nesci-
re dicitur Deus : Novit enim Deus qui sunt. ejus.
Ad eos autem qui non sunt digni ut sciantur a Deo,
Salvator dicit : Discedite a me, quia nunquam cogno-
vi vos, operarii iniquitatis (Matth. vi). Non. quod
aliquid potest illam naturam, qu:e ubique est, sub-
terfugere, sed quia omne quod malum est, scientia
ejus vel presentia habetur indignum. Fortassis ab
attentis lectoribus etiam hoc requiri videbitur, cur
non dixerit conformes filii, sed conformes imaginis.
Et quamvis arduum hoc videtur et difficile, tamem
vide si possumus illud dicere : Quia specialis et pro-
pria imago, quz eam totam atque ex integro suscipit,
et in semetipsa formabitur, ipsa Jesu anima dicenda
est, que semper omnia verbo ac sapientie Dei ita
coaptat, ut nullo prorsus ab hujus similitudine de-
color habeatur :ita ut quicunque summam perfe-
ctionis ac beatitudinis consectatur, ad illius imagi-
nem ac similitudinem tendat, quz primo loco et su-
per omnes ceteros Filii Dei imago est : ita ut sit
ipse primogenitus in multis fratribus, in bis videli-
cet quorum conformatione imaginis Filii Dei prima-
tum tenet. Similes ei erimus, id est, Deo, sed tan-
tummodo Filio, qui solus in Trinitate corpus acce-
pit, in quo mortuus fuerat, et resurrexit, atque ad
suprema provexit. Et in ista parte imago Filii Dei
facti sumus, quia sicut ille habet, sic et nos confor-
mes facti immortale habebimus corpus, non Patris
imaginis ac Spiritus sancti.
Ut. sit primogenitus in multis fratribus. Recte pri-
mogenitus, qui ante creaturam non factus, sed na-
tus est. Est et primogenitus in regeneratione spiri«
tus; est primogenitus ex mortuis, cujus natura mori
Ignorat : est primogenitus, post victoriam ascendens
in colos; primogenitus igitur in omnibus frater no-
ster dicitur, quoniam homo dignatus est nasci; De-
minus vero, quia Dominus noster est.
Quos autem. predestinavit, hos et vocavit. (uos
prescivit credituros, hos vocavit. Vocatio autem
volentes colligit. Ergo vocantur per preedicationem
ut credant ; credentes justificantur per baptismum,
glorificantur in virtutibus gratiarum, sive in resur-
rectione futura. Aliud est prescire, aliud prede-
modum -predestinatio retribuenda describit. Illa
previdet merita, hzc predestinat praemia. Át ad-
versum eos qui nobis hujusmodi suscitant quzstio-
nes etiam hoc possumus dicere : Si quos prescivit,
illos et praedestinavit : non autem omnes predesti-
navit, ergo non omnes prescivit, et secundum eos
erunt aliqua qux: ignorat Deus, Si vero pronoscere
secundum hoc accipiatur quod przdiximus, hoc est
in affectum recipere, sibique sociare, verum erit,
quod sicut non omnes przdestinavit, 1a neque om-
nes przecognovit : sic enim et Jesus dicitur non co-
gnovisse peccatum, hoc est, qui nescierit homici-
dium, vel adulterium, et his similia. Án neque ad-
hesit ei peccatum, sicut scriptum est : Qui servat
mandatum, non cognoscet. verbum malum, hoc est,
nonrecipiet verbum malum. 1llos vocavit. Vocare est
cogitantem de fide adjuvare, aut compungere eum
quem sciat adjuvare. .
Qwid ergo dicemus aa. hec? Hoc est beneficia
qu:e przedicta sunt. Deus quomodo pro nobis sit, ma-
nifestum est ex his quae supra exposuit, id est, quod
spiritus Dei habitat in nobis, et quod spiritus Chri-
sti, vel Christus, in nobis est, quod spiritus ejus
qui suscitavit. Christum a. mortuis habitat in. mobis.
Vel spiritu Dei agimur. Vel quod spiritum adoptio-
nis accepimus. Vel quod sumus filii Dei et heredes
et coheredes Christi ; vel primitias spiritus accepi-
mus ; vel quod nobis omnia cooperantur in bonum
diligentibus Deum : vel quod secundum propositttm
v0cali sunt, et preecogni, et predeslinati, et san-
ctificati, et glorificati. Horum omnium memoriam
faciens, et simul omnia repetens ait: Quid ergo di-
cemus ad hec? hoc est ad hxc omnia quz supra
diximus, quia si sic Deus pro nobis est ut hzc no-
bis euncta concesserit, quis esse adversum nos po-
terit? Non quod omnino neminem nobis dicat ad-
versum, alioquin quomodo stabit quod dictum a Pe-
tro : Adversarius vester diabolus sicut leo rugiens
circuit, querens quem transdevoret (I. Pet. v). Sed
hoc est quod ostendit, quia, Deo agente pro nobis,
contemptibilis et nullus efficitur adversarius vester,
dicente David : Dominus. illuminatio mea, et salus
mea : quem timebo? (Psal. xxvi.) Qui. etiam proprio
Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradi-
dit illum. Pro omnibus ergo tradidit eum, non so-
lum pro sanctis, non solum pro mognis, sed pro
minimis omnino, qui sunt in Ecclesia. Tradidit Fi-
lium proprium Pater, et ideo etiamsi minorum ali-
quem et infirmorum lzdat quis percutiens infirmam
conscientiam, in Christum peccare dicitur, quo-
niam quidem scandalizet animam pro qua Christus
mortuus est. Quomodo non per illum omnia nobis
donavit ? Quid potest habere charius quod nobis
neget, qui Filium suum non negavit? Quis accusa-
bit adversus elecíos Dei ? Multa. sunt in Scripturis
quie nisi proprio modo enuntientur, in contrariam
recedunt sententiam, sicuti est : Quis accusabit ad-
versus electos Dei ? Deus, qui justificat. Quod si quasi
84 COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 82
confirmative observato genere pronuntiationis suz& À tiatur, nec si in presenti honorem conferat, nec si
dicatur, magna perversitas oritur. Sic ergo pro-
nuntiandum est ac si diceret . Deusne est, et subau-
ditur, non utique, sed justificat. Quos ergo Deus
elegit credentes, ac signis et virtutibus justes os-
tendit, quis de pristinis audebit accusare delictis?
vel pro contemptu legalium mandatorum? Videtur
mihi quod ait : Quis accusabit adversus electos Dei ?
. de diabolo dicere: nullus enim electus, et ita ma-
gnus, quem ille non audeat accusare, nisi illum
solum qui peccatum non fecit, qui et dicebat : Nunc
venit princeps mundi, et in me nihil invenit (Joan.
xu). Sed diligentius intuere quod non dixit Apo-
stolus : Quis accusabit adversum vocatos, sed ad-
versum electos; nisi enim fueris electus, etin om-
polliceatur gloriam futurorum, neque si virtutes
operetur, nec si ccelum promittat, et in infer-
no .deterreat, vel profunditatem scientie sua-
dere conetur, unquam nos poterit a Christi secer-
here charitate.
Neque creatura alia. Omnem pene creaturam no-
minavit, et non fuit hic contentus, nisi adderet :
etiam si sit alia creatura, nec ipsa poterit separa-
re. Nimirum hyperbolice hoc dicit Apostolus, hoc
est, non solum per ea qu: accidere possunt, sed
nec per ea quidem quie evenire omnino non possunt,
ullo pacto a Dei charitate deflectemus : verbi causa,
ut si alia nobis daretur vita quam hzc qux a Deo
data est, aut si futurorum spes alia nobis promitte-
nibus te probabilem exhibueris Deo, habebis accu- B retur, vel altitudo, vel etiam creatura, quz pro no-
satorem. Sienim causa tua mala est, quid tibi prode-
rit advocatus, etiamsi Jesus sit qui interpellet? Je-
sus enim veritas est, non potest ergo pro te veri-
tas fallere. Deus qui justificat, hoc in Isaia propheta
est, quod hic quasi suum ponit quia omnino est
alius, qui quidem nos arguet, ne forte nos ipse
Deus accuset, sed non potest quos justificat accu-
sare simul.
Jesus autem Christus qui mortuus est, imo qui
et resurrexit, qui est. ad dexteram. Dei, qui etiam
interpellat pro nobis. Ut cum ipso simus ubi ipse
est, Solent Ariani ex interpellationis causa movere
calumniam, dicentes : Quod qui interpellatur, in-
terpellante sit major. Quibus respondendum est,
Deum oblivionem non pati, ut cum. illis moveatur
semper quos elegit. Sed hoc est interpellare eum,
dum semper Patri hominem quem suscepit quasi
nostrum pignus ostendit et offert, ut verus pontifex
et slernus. -
Quis ergo nos separabit a charitate Dei ? Post
tanta prxclara beneficia vel promissa, quie poterit
iam gravis esse pressura qux» nos ab ejus charitate
divellat ? Tribulatio? id est, omnis malorum perpes-
Sio. ÁAngustia ? Carceris.
Periculum? Maris, sicut scriptum est in psalmo
videlicet quadragesimo tertio. Quia propter te mor-
tificamur, hoc est, non propter aliud crimen, sed
propter eum qui dixit : Beati estis cum vos oerse-
quuntur, etc. Tota die: non enim sufficit mihi una
hora moti pro Christo vel cruciari, sed tota die,
hoc est, oinni vite mew tempore ; et ideo : Im his
omnibus, inquit, superamus. Non nostra virtute, sed
propter eum qui nos dilexit, sed in his omnibus su-
peramus, hoc est, has tribulationes pro nihilo du-
cimus.
Qui nos dilexit. Etiam ut moreretur pro nobis, et
quando pro ejus nomine morimur, tunc maxime
triumphamus.
Confido enim quod neque mors, neque vita, neque
angeli, neque principatus, etc. Pro certo contido
quia necsi mihi quis mortem minetur, nec si vi-
tam promittat, nec si se angelum dicat a Domino
destinatum, nec si $e angelorum principem men«
bis congemiscit, quod fleri utique non potest, nec
hzc quidem a cbaritate Dei separare nos possunt.
Cum pro his, inquit, omnibus beneficiis, qux con-
secuti sumus, flxi et radicati sumus in charitate
Dei, quis nos ab ea poterit separare? Tribulatio
si venerit : In tribulatione dilatasti me (Psal. 1v).
Angustia si fuerit mundi, et ex necessitate corpo-
ris veniens, sapientie Dei et scientie latitudinem
requiremus, in qua nos angustare non potest mun-
dus; fames si adfuerit, turbare me non potest :
habeo enim panem qui de ccelo descendit, et reficit
esurientes animas, nec aliquando potest panis iste
deficere, est enim perfectus et :xeternus; et nuditas
nen me confundit, indutus sum enim Dominum
nostrum Jesum Christum, et habitaculum nostrum
quod de cxlo est semper índui spero. Oportet enim
mortale hoc induere immortalitatem (1 Cor. xi). Pe-
riculum non timebo : Dominus enim illuminatio
mea, et salus mea, quem timebo ? (Ephes. v.) Gladius
terrenus terrere me non potest : habeo enim meum,
gladium spiritus, quod est verbum Dei, qui est pene-
trabilior omni gladio ancipiti (Hebr. 1v) : si ergo
gladius mundi venerit super cervices meas, ma-
jorem mihi conciliat charitatem. Dicam namque ad
eum, sicut scriptum esL : Propter te mortificamur
tota die : dum enim illius amore pendimus penas,
sensum doloris non recipimus : illius enim charitas,
qua nos dilexit et nostrum ad se ^apit affectum,
cruciatum corporis et dolorem sentire nos non fa-
cit: ideo ergo in his omnibus superamus. ltem:
Neque creatura alia. Quod ita potest intelligi, quando
quidem sciebat Apostolus, multas et innumera-.
biles creaturas Dei, quarum etiam ipse non om-
nem, sed ex parle ceperit scientiam, quarumque
non solum species, sed et nomina in presenti szeculo
ignorarentur
Confido enim. Confldentia est enim hac de spon-
sione Christi, quia promisit in tribulatione adju-
vare se dedicatam sibi fidem. Neque angelus, hoc
est, nec si se angelus nobis ostendat ad seducen-
dos nos, subornatus fallaciis patris sui diaboli, pre-
valere debebit adversum nos. Neque si virtus ab
aliquo facta sit, sieut dicitur de Simone Mage id
85 SEDULH SCOTI
gs
aere volasse; nec siin altitudine se nobis ostendat, A quia qui vult aummanm suam. salvam facere, gerdet
de qua dicit Apostolus : An ignoratis altitudinem
Satan? a juvatione nos Domini Jesu debebit au-
ferre. Neque si per phantasiam profundam, qua
seducere meditatur, nobis ostentet horrorem mi-
randum. Neque si futura nobis spondeat, quz pro-
misit JEvse, assensum dabimus illi. Nec si arte et
subtilitate astute sue aliam creaturam adjun-
gat adorare, sicut. junxerunt Jamnes et Mambres
palam Pharaone, conveniens est ut per hsc a
Deo creatore nos evocet, quem ignoravimus crea-
turam condidisse in saternum existentem. Qui-
busdam videtur aliam creaturam de idolis dictum,
sed non est verum, quia hanc debuit significare
quam sub admiratione seductionis videtur fingere
Satanas.
CAPUT IX.
Veritatem dico in Christo Jesu. Contra Judxos
acturus, primum illis satisfacit, non se odii causa
bzxo dicere, sed amoris, eo quod doleat illos Christo
non credere, ad quos primum salvandos advenerit.
Videamus quare dixerit Veritatem in Christo, quasi
ostendens esse aliquam veritatem qua non sit in
Christo, et vide si possumus tali modo veritatem
qua in Christo est ab ea que non est in Christo
distinguere : veritas ergo Christi esse credenda est,
ubi et relique virtutes, qu:x Christus esse de-
Seribitur, id est, ubi justitia, ubi pax, ubi est
verbum Dei, ubi est et veritas Cbristi. Est autem
veritas et injusta, ut si, verbi causa, dicamus : Daee-
monium illud Pithonis, quod in Actibus apostolo-
mum refertur in ancilla quadam habitasse et cla-
masso ad apostolos quod hi servi Dei sumtni sunt,
qui appuntiant hominibus viam Dei. Erat veritas
in his verbis, verum enim erat quod dicebatur,
sed non erat ista veritas in Christo, et propter-
ea oonversus ad eam Paulus dixit : Obmnwutesce, et'exi
ab ea. Et ideo Apostolus ad distinctionem verita-
tis ejus, qu» extra Christum est, in Christo lo-
quitur veritatem, Sed et boc quod dicit : Testimo-
niu mihi perhibeste conscientia mea in Spiritu san-
cfe, similem weihi videtur habere intelligentiam :
eam; ideo et mihi videtur ille hec omnia premi-
si$8e, quod nulla possint a Dei charitate divelle-
re, ut cum se offert anathema pro fratribus euis,
non lapsam ejus passibilem judices, eed sicut ille
qui inseparabilis a Patre est per naturam, et im-
mortalis i mortem venit, et ad inferna descendit,
ita et iste imitando Magistrum cum separari a Chri-
'$8ti charitate non possit, a Cbristo anathema fiat
pro fratribus suis, devotione utique, non prevari-
catione. Hieronymus in libro Queestionum ad Aiga-
siam : Optabam enim anathema esse pro fratribus
meis. Cerne Apostolum, quant» charitatis in Chri-
8to sit, ut pro illo cupiat mori, et solus perire, dum-
modo in illum credat omne hominum genus : perire
DB etiam non in perpetuum, sed imprssentiarum. Vult
ergo Apostolus perire in carne, ut alii salventur in
Spiritu; suum sanguinem fundere, ut multorum aníi-
mee conserventur. Opiabam, inquit, non opto, qui
scit fieri non posse effectum, tamen dilectionem circa
genus humanum ostendit. .
Qui sunt cognati seeundum carnem. Qui propin-
quos et fratres appellat secundum carnem, in spiritu
a se ostendit alienos. Quorum adoptio est Aliorum.
Quz significantius Grece dioitur vioüseix, de quibus
quondam Dominus lequebatur : Primogenitus meus
Israel. Adoptati enim sunt fllii Israel à Deo tune
cum divideret Excelsus gentes, et. diepergeret filios
Adam secundum numerum angelorum [filiorum 1s-
rael] , et facia est portio domui Jacob funiculus he-
reditatis ejus Israel (Deut. xxxn). Adjecit adhue ut
et alios pro bis dolere faciat, dicens : Et glória, et
testamentum, et legislatio, et obsequium, et promissa.
De gloria date legis sepe jam dictum est, sicat et
ipse Apostolus dicit : Si enim quod evacuatur per
gloriam est, hoe est Vetus Testamentum , multo
magis quod manet in gloria est, Evangelii scilicet
przdicatio. Sed quod dicit, Testamentum et legisla-
tio, unum fortasse dicere nonnullis videtur : lex
enim quz data est ipsa etiam Testamentum appel-
latur. Sed ego hane esse distinctionem peto, qnod
legislatào quidem una fuerit, et semel habita per
reddit enim testimonium «conscientia etiám geniti- Moysen. Testaments vero frequentez statuta sunt :
bws, sotundum quod in superioribus idem Aposto- quoties enim peccaverunt et ahjeeti sunt, toties
lus ai$ ; Testimonium roddente eis. Nam non. poet p 9xheredati videntur. Et rursus quoties repropitiatus
did «pod in walis actibus in Spiritu sancto con-
acieptia testimonium reddat, ubi cogitatioges inter
se imvitem suní aoccusantes. [n Apeetolo vero,
uhi cegitatio jama »o& babet quod accwset, re-
ete conscienlia im Spire sapcio testimonium
reddit.
. Quoniam tristitia mihi est, et continuus dolor cordi
meo. Esto, baboss. tristitiam, esto, dolorem capias
dicitur Deus, revocavit eos in hzereditatem suse pos-
sessionis, tolles reparasse testamebia, et heredes
eos scripsisse eredendes est. Obaequium saeerde-
taedia dicuntur ofücia. Promissiomes, qua patribus
faete sunt, et separatim dandz his qni per fidem fllii
dicuntur Abrahz.
Quorum paires ex quibus esf Christus. secundum
carnem. IIoc est, Abraham, Isaae, Jacob et cseteri.
de perdiene fraram tuorum, qui sont cognati — Qui est super omnia Deus benedictus in secula. Super
sSeeundusa carnem, munquid eo usque ut optes ana- — omnia, wu in nomine Jesu omne gens flectatur, catle-
thema feri a Chzisto? Et quid tibi predest illo- — stéum, terrestrium, et infernorum (Phil. n). Hec sunt
rum s3lus, si tu a salute separaberis? et quod omnia super qus dixit Deus, Chbrietus est : nulla
salvaxesis alios, si ipse pereas? Non, inquit, ita autem discretio eost, quia qui aderat Filium adorat
esl, aed ege s Magistre et Domino meo [didici] et Patrem : et qui serwit Patri servit et Filio. Non
COLLECT. IN EPIST. AD ROM. 86
enim eacidit verbum Dei. Apostolus hano sententiam A bitu Isaac geminos concepisset, nondum partu edito,
profert de reprobatione Judzarum, et de electione
genümm in fidem seeus. Judzos ; quod plangit Apo-
stoluse dicens : Quoniam tristitia est mihi. Hic etiam
incipit ratiocinare quare, alte et justo judicio Dei .
repulsis Judgeis, gentes sint. intromissz : quia supe-
rius dixeret dolere se quod genus lsrael proprio vitio
exeluderetur a regno, quorum h«c omnia fuerant :
hie ostendit illos qui non crediderunt, non esse filios
Abrahz, ne omnibus Judzis predicare putaretur et
objieeretur illi ;: Nunquid ergo Deus mentitus est
Abraboe 1
Nee enim omnes qui sunt. ex Israel, hi sunt I;-
raélite. Hoc est quod vult intelligi, non ideo dignos
posee omnes quia üliü sint Abrahz: sed illos esse
neque ullis actibus puerorum bonis malisve inter
homines habitis, erga Jacob divina habetur electip,
et dieitur, quia major serviet minori : Jacob dilexi,
Esau autem odio habui : Seir, pilosus ; Edom, san-
guineus. Ad hoc tempus veniam. In Genesi ita legitur
hec sententia, trium Abrahze loquentium in valle
Mambre qui dixerunt ad eum : Ubi est Sara uxor
iua? Ille respondit : In tabernaculo est. Cui dizit :
Hevertens veniam ad te tempore isto, et habebit filium
Sara uxot tua, et erit Sare filius. Hic ostendit po-
steriorem populum more Isaac esse promissionis,
hoc est, in Genesi, quod prefiguratum in Christum
est, ut futurus Christus promitteretur filius Abrahz»,
in quo promissionis verbum impletur, ut in Christo -
dignes qui filii promissionis sunt, id est, quos scit B benedicerentur omnes gentes terre. Quando enim
Deus promissionem suam suscepturos, sive ex Ju-
dig, sive ex gentibus : bi enim digni sunt dici Is-
raelita, id est, videntes Deum. Nam de Isaac utique
omnes hi fllii sunt Abrahz, quia omnis propago ge-
neris Judeorum per Isaac est: sed quia, sicut dixi, hi
sunt vere fllii Abrahz, qui promissionem sequuntur
qua in Isaac facía est. Ac per boc reliqui fllii non
Sünt dicendi Abrabz : Abraham enim credens Isaac
accepit propter fidem, quia credidit Deo, in quo
mysierium futurze fidei designatum est, ut illi essent
fratres l1saac qui eamdem fidem haberent in qua
Isaac natus est, quia Isaac habuit typum Salvatoris.
Natus est ex repromissione, ut qui credidit Chri-
8aüm Jesum promissum Abrahae, hic filius sit
Abrabes, íreter vero 1saac. Sed in Isaac vocabitur
tibi semen. la Isaac solo vocati sunt etiam tunc filii
Abraham, noQ etiam in Ismael, cum et ipse ex ejus
stirpe descendat : Ismael enim secundum usum car-
nalem natus est ex ancilla, 152ac vero super natus
ram ex senibus, ex repromissione Dei est generatus.
lta nune Christianos promissio facit filios Abrabzo,
qui meruit fide ut pater sit plurimarum gentium.
Premissionis enim. verbum hoe est. Proposuit ergo
. Apostolas persequi, quia licet repudiatus sit populus
israel per iafidelitaterb, non tamen promissiones
Dei qux erga ees habite fuerant, decident et fru-
Sirawe sin$: docetque quia cum multi fuerint filii
Abrahz, it solo Isaac sit facta promissio. Non enini,
inquit, qui filii carnis, hi sunt filij. Contendit osten-
dere quomode Ieaag non filius sit carnis, sed sit fi- D
lius Dei, et redit ad ea quae de ipso in Genesi scripta
sunt. Pronméssionis, inquit, verbum hoc est : ÀAd hoc
tempus veniam, et erit Sare filius. Non ergo, inquit,
per ordinem nmoltivitatis carmalis leaac nascitur:
Quippe cum et Abraham emortui jain corporis babe-
retur, et vulva Sara, emortua esset, sicut supra di-
ctum est, sed per virtutem ejus qui dixit : Ad hoc
tempue veniam, et. etil Sarz filius. Mero ergo non
carnis, sed Bilias dieitur, qui ex. adventu et sermone
nascitur Bel. Hsec érgo, ingnit, ratio, non solum de
Isaac, sed e$ de Jacob reeipiendà est: Nam et Be-
becea, inquis, non seeundum carnalis nativitatis
ordinem protulit partum. Cam enim ex uno ooncu-
promissio facta est Abrahz, in qua promissione et
audivit Abraham : Quia in semine (uo benedicentur
omnes gentes terre, Christus utique illi promissus
est ex traduce Isaac, in quo hoc completum yide-
mus. Non solum autem illi, sed et Rebecca ex uno
concubitu habens Isaac patris nostri. Hoc est, non
solum Isaac et Ismael, qui quamvis uno patre, diversa
tamen matre generati sunt, non sunt unum apud
Deum, sed etiam Jacob et Esau, qui ex uno sunt de
Rebecca nati concubitu ,; antequam nascerentur,
apud Deum fidei sunt merito separati, ut propositio
jam maneret. Ita ergo et nume quos przscivit de
gentibus credituros, elegit, et ex Israel rejecit in-
credulos. Non tantum ergo Sara in typum dicitur
GC generasse Isaac, sed et Rebeccam uxorem Isaac.
Sed alia causa est in Isaac, alia in Jacob et Esau,
quia Isaac in flgura Salvatoris natus est, Jacob et
Esau duorum populorum habent typum, id est cre-
dentium et non credentium. Ut ex uno sint diversi,
sint tamen unufn. In singulis enim et gens signifi
catur, ut unius generis dicantur, qui in causa fidei
unum sunt, vel perfidi», unus enim significatur in
multis, non per traducem carnis, sed per commu-
nem causam, qui ex Esau et Jacob laudatur. Om-
nes ex eo nati, fllii ejus merito dicendi sunt, aut
quia Esau displicuit, omnes ex ejus origine reprobi
sunt, cum videamus eL de Jacob traduce natos factos
perfidos, et Esau fideles, et Deo charos. Nam quia
de Jacob multi sunt perfidi, dubium non est. Omnes
enim Judzi non credentes ex eo habent originem :
et quia de Esau sunt boni et fideles, probat Job, qui
est filius Esau, quintus ab Abraham, hoc est, nepos
Esau. Ex wuno concubitu habens Isaac patris. nostri.
Quz intelligitur prima geminos edidisse, in eo quod
quasi novum aliquid accesserit, praeterita Deum in-
terrogaret. Ut secundum electionem propositum Dei
maneret ; non ex operibus, sed ex vocante dictum est
ei : quia major serviet minori. Preescientia Dei flagi-
fatur in his causis, quia non aliud potest evenire
quam novit Deus futurum. Unum elegit proscientia
ei alterum sprevit; et in illo quem elegit, proposi-
tum Dei manet, quia aliud non potest evenire quam
scit, et proposuit, ut salue dignus sit. Et in illo
81
SEDULII SCOTI
quem sprevit, simili modo manet propositum, quod À eum Deus : Miserebor cujus misertus ero. Quod si
proposuit de illo, quia salute indignus erat. Sciendo
enim quid unusquisque illorum esset facturus, dixit :
]lle erit dignus qui erit minor; et qui erit major,
erit indignus salute; hoc quasi prescius, non per-
sonarum acceptor, dicit : Nam neminem damnat an-
tequam peccet, et nullum coronat antequam vincat.
Priscientia enim diffinitum habet, qualis uniuscu-
jusque futura voluntas sit in qua mansurus est, per
quam damnatur aut coronatur. Denique quos scit
in bono mansuros, frequenter ante sunt mali : et
quos malos scit permansuros, aliquoties sunt prius
boni. Unde cessat querela, quia Deus personarum
acceptor non est.
Major serviet minori. Majorem populum Judzorum
ita est, inquit, non ergo volentis, neque currentis est
salus, sed ejus cui miseretur Deus. Nam et Pha-
raoni inquit Deus : (Quia ad hoc ipsum te suscitavi,
ut ostendam in te virtutem meam, et ut annuntietur
nomen meum in wniversa terra. Ut ex hoc videa-
tur ostendi quia sí ad hoc electus est Pharao ut
per eum virtus Dei omnibus declaretur, non fuit
in sua potestate quod periit. Et addit post hzc
omnia :
Ergo cujus vult. miseretur, et quem vult obdurat.
Hoc est, inquit, quod asseverasti qui contradicis :
quod sine causa conqueritur, et arguit homines
Deus. Si enim ipse quem vult eligit, et quem vult
abjicit, Voluntati ejus quis resiste? Per qu: omnia
minori Christiano serviturum dicit. Aut major, id est, B illud sine dubio contradictio ista molitur, quod in
Jdumzus populus, serviet minori, id est Israelitico
populo.
Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Quid mirum
est si justitia diligat innocentiam, et si respuat ini-
quitatem apud quem etiam futura sunt facta? Sed
requirendum quare hoc dicatur, cum alibi scriptum
sit: Non est acceptio personarum apud Deum (Ma-
lach. 1). Si quis habet duos debitores, et alteri vult
-dimittere debitum, ab altero exigere, cui vult donat,
sed neminem fraudat. Ambo gemini natura filii ire
nascebantur: nullis quidem operibus propriis, sed
originaliter ex Adam vinculo damnationis obstricti.
Sed quod dixit : Miserebor cui misertus ero, Jacob
dilexit per misericordiam gratuitam, Esau autem
odio habuit per judicium debitum. Sentiens autem
quemadmodum hoc quod dictum est permoveret eos
qui penetrare intelligendo non possunt hanc altitu-
dinem gratiz,
Quid ergo dicemus ? nunquid iniquitas est. apud
Deum? Absit? Iniquitas enim videtur, ut sine ullis
bonorum malorumve operum meritis, unum Deus
diligat, allerum oderit. Qua in re, si futura opera
vel bona ejus, vel mala illius, qux Deus utique
presciebat, vellet intelligi, nequaquam diceret : non
ex operibus, sed diceret ex futuris operibus : eoque
modo istam solveret quzestionem : Moysi enim dicit :
Miserebor cui misertus ero (Exod. xxxu). Hoc. in
Exodo dictum est, quando ad rationem vituli Deus
in populum vindicare proposuit. Hxc elocutio ita
intelligenda est : Cujus justitiam esse cognovero,
cujus promptam fidem videro, quem preceptis meis
obedire perspexero, quem meam voluntatem facere
probavero.
Et misericordiam, inquit, prestabo cui miserebor.
Id est, cum collatam a Deo misericordiam subdita
et sollicita mente servaverit, ampliorem conseque-
tur. Igitur non. volentis, neque currentis, sed mise-
rentis est Dei. Ex persona contradicentis sibi dicit
Apostolus : Nunquid iniquitas est apud. Deum? et
initiis respondet : Absit, ut ad omnia csetera, quze
ex persona contradicentis objicienda sunt, ab Ápo-
'stolo semper responderi videatur : Absit. Iste ergo
uui coptradicit utitur Moysi verbis, quibus dicit ad
hoc non sit libertas arbitrii, nec habeat unusquisque
sui potestatém ut salvetur, aut pereat. Velle et cur-
rere meum est, sed ipsum mcum sine Dei auxilio
non est meum. Non volentis, neque currentis, eic.
Cum procul dubio si homo ejus statis est ut ratione
jam utatur, non possit credere, sperare, diligere,
nisi velit, neque ad palmam supernz vocationis Dei
pervenire, nisi voluntate cucurrerit : quomodo non
volentis, neque currentis est, nisi quod ipsa volun-
ias, sicut scriptum est, a Domino prx»paratur? Et
in alio loco Apostolus dicit : Deus enim, qui operatur
in nobis et veile et operari. Alioqui si propterea di-
ctum est, non volentis, quia ex utraque sit, id est,
ex voluntate hominis et Dei misericordia. Ut sic
C dictum accipiamus, non volentis, neque currentis,
tanquam diceretur, Non suffücit hominis voluntas
50la, si non sit etiam misericordia Dei: non ergo
sufficit sola misericordia Dei, nisi sit etiam voluntas
hominis. Àc per hoc si recte dictum est : Non vo-
lentis hominis, sed miserentis Dei est, quia id vo-
luntas hominis sola non implet, cur non e contrario
recte dicitur : Non miserentis Dei, sed voluntatis est
hominis? quia id miser$cordia Dei non implet. Porro
8i nullus dicere Christianus audebit : Non miserentis
Dei est, sed voluntatis hominis, ne Apostolo aper-
tissime contradicat, restat ut propterea recte dictum
intelligatur : non. volentis, neque currentis, sea Dei
miserentis, ut totum detur Deo, qui hominis volun-
tatem bonam praeparat ad adjuvandum, et adjuvat
D preparatam. Precedit enim bona voluntas hominis
multa Dei dona, sed non omnia: quz: autem non
precedit ipsa, in eis est et ipsa : nam utrumque
legitur in sanctis eloquiis : Et misericordia ejus pre-
veniet me, et misericordia ejus subsequetur me ; no-
lentem przevenit ut velit, volentem subsequitur ne
frustra velit. Cur enim admonemur orare pro ini-
micis nostris, utique volentibus pie vivere, nisi ut
Deus operetur in eis et velle? Item cur admonemur
petere ut accipiamus, nisi ut ab illo flat quod vo-
lumus, a quo factum est ut velimus? Oremus ergo
pro inimicis nostris, ut misericordia ejus preveniat
eos, sicut prevenit nos. Oremus pro nobis, ut mise-
ricordia ejus subsequatur nos, [tem mon volentis,
89 COLLECT. IN EPIST. AD ROM.
-
aeque currentis; nam libero arbitrio male utens À et per judicium, quem vult obdurat , nec tamen ini-
nomo, et se perdidit, et ipsum. Sicut enim qui se
occidit, utique vivendo se occidit, sed se occidendo
non vivit, neque seipsum poterit resuscitare cum
occiderit : ita cum libero arbitrio peccaretur, vi-
ctore peccato amissum est liberum arbitrium : a quo,
enim quis devictus est, huic et servus addictus est,
sed ad benefaciendum ista libertas unde erit homini
addicto et vendito, nisi redimat, cujus illa vox est :
Si vos Filius liberaverit, vere liberi eritis : Ego plan-
tavi, Apollo rigavit, Deus autem incrementum dedit.
Qui vult et qui currit, hoc videtur esse quod est ille
qui plantat : et eum qui rigat nil esse dicit Aposto-
lus, non quo nihil habeant, sed quoad comparatio-
nem Dei qui incrementum operi vel effectum dat, '
illi nihil esse ducantur. Quia in. hoc ipsum te exci- B
tavi ut. ostendam in te virtutem meam. Hoc autem
fecit Deus more sapientissimi patrisfamilias, qui
unicuique servorum suorum opera virtutibus et ar-
tibus eorum convenientia proponit. Si quis vero in-
obediens et rebellis corrigi verberibus noluerit,
pena digna ei promittitur et mors, ut czeteri servi
illas poenas videant, et terrore correpti similia com-
mittere non audeant. Sic nimirum Pharao rebellis,
decemque plagis percussus, corrigi non valuit, do-
nec iram judicis emeruit, per quam suum populum
emendare Deus voluit. Ponamus ergo patremfami-
lias istum, id est Deum, vel regem, vidisse tempus
quo emendari deberent hi qui in ejus mores ac di-
Sciplinam multa commiserant, et eis dedisse ali-
quem durissimum, et his ipsis qui corripiendi sunt C
multo duriorem, qui pro sceleribus suis jam non sit
dignus emendatione, sed morte. Volens vero inte-
ritum ejus ad emendationem proficere czterorum ,
mittit eum ad illos quos morte ejus corrigi cupit, et
dicit ei : Quia ad hoc ipsum excitavi te, ut ostende-
rem in te virtutem meam. Vide enim quod non dixit,
Ad ipsum te feci, ne ad conditorem referri culpa
videretur, sed ait: Ad hoc ipsum te suscitavi, ut per
animi tui malitiam, quam infrenis et sine Dei timore
vivendo quzesisti , et in alios irrogetur utilis ac fru-
etuosa correctio, et in te ipsum, ad posteritatis
exemplum, famosissimus conferatur interitus. Cum
Dei misericordiam commendasset, in eo quod ait :
Non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei,
deinde, ut etiam commendaret judicium, quoniam in
quo non fit misericordia, non iniquitas fit, sed ju-
dicium debitum : non est quippe iniquitas apud
Deum, continuo subjunxit atque ait : Dicit enim
Scriptura Pharaoni : Quia in hoc te excitavi. Quibus
dictis utraque concludens, id est, ad misericordiam
et judicium. Ergo, inquit, cujus vult miseretur, et
quem vult obdurat. Miseretur scilicet magna boni-
tate, et obdurat nulla iniquitate , ut neque liberatus
de suis meritis glorietur, neque damnatus nisi de
suis meritis conqueratur : sola enim gratia redem-
ptos discernit a perditis, quos in unam perditionis
Concreaverat massam , ab origine ducta causa com-
muni. Érgo per misericordiat; cui vult miseretur;
que aliquid facit. Vis scire quia divina moderatio in
Pharaone causam induratz mentis operatur : id est,
ipse Pharao in decem plagis positus cum pereutere-
tur, mitigabatur; cum relaxaretur, ingravabatur, ae
impium divina severitas inclinabat, bonitas obdura-
bat : castigante Deo populum, dimittebat, parte re—
vocabat. Perspicue quomodo rebellem spiritum co-—
lestis lenitas obdurat, accedentibus mitescit flagellis,
recedentibus insolescit. Dei patientia induratus est
Pharao, cessante enim plaga Dei durior fiebat; et
quamvis sciret eum non converti, tamen etiam in
ipso suam clementiam voluit demonstrare. Et wt an-
nuntietur nomen meum in universa terra. Ut in hoc
cxterze gentes addiscerent non esse alium Deum
preter hunc qui Judzeorum erat : ad hoc ergo serva-
tus est Pharao, ut multa signa et plagz ostenderen--
tur in illo, quasi jam mortuo : suscitatus autem dicit
ei quia cum apud Deum mortuus esset, modicunr
tempus accepit ut vivere videretur. Quid igitur que-
ritur adhuc? Tanquam propterea non videatur esse
jalus culpandus, quia Deus cui vult miseretur, et
quem vult obdurat. O homo, tu quis es qui respon-
deas Deo? Hoc loco quidam stulti putant Apostolum
in responsione defecisse, et inopia reddend: rationis
repressisse audaciam contradictoris. Sed magnum
habet pondus quod dictum est : O homo, tu quis es,
etc. Et ut in talibus quzstionibus ad sux capacitatis
considerationem revocaret hominem ': verbo quidem
sed reipsa magna conredditio rationis ; si enim hac
non capit, quis est qui respondeat Deo? * si capit,
magis non invenit quod respondeat. Vide enim uni-
versum genus humanum tam justo judicio divinoque
in apostatica radice damnatum, ut etiam si nullus
inde liberaretur, nemo recte posset Dei vituperare
justitiam. Et qui liberantur, sic oportuisse liberari,
ut ex pluribus non liberatis atque damnatione justis-
sima derelictis, ostenderetur quid meruisset universa
conspersio, quod etiam justos debitum judicium Dei
damnaret, nisi in ejus debitum misericordia subve-
niret, ut volentium de suis meritis gloriari omne os
obstruatur : et qui gloriatur, in Domino glorietur.
Nec Apostolus hoc loco sanctos prohibuit a qu:e-
rendo, sed eos qui nondum sunt in charitate radicati
et fundati, ut possint comprehendere cum omnibus
sanctis latitudinem, longitudinem, altitudinem et pro-
fundum, quz in eodem loco exsequitur. Non ergo
prohibuit a quxrendo qui dicit : Spiritualis autem
omnia judicat , ipse autem a nemine judicatur. Quos
ergo prohibuit, nisi luteos atque terrenos qui, non-
dum intrinsecus generati atque nutriti, imaginem
illius hominis portant qui primus factus est de terra
terrenus? Talibus dicit Apostolus : O homo, tu quis
es qui respondeas Deo ? nunquid dicit figmentum ei qui
se fingit, Quare sic me fecisti? Quandiu ergo figmen-
tum es, nondum perfectus filius , quia nondum hau-
sisti plenissimam gratiam, qua nobis data est pote-
stas filios Dei fieri, qua possis audire : Jam non ai-
tam vos servos (Joan. 1), Tu quis es qui respondeas,
0l SEDULI SCOTI 92
et velis nosee Dei Filium? Legimus et in Evangelio A
eos qui proterve et infideliter inquirebant à Domino
in qua polestole hac (acerel, el quis ei dedisset po-
testatem hanc (Matth. xxi), responsione quidem indi-
gnes habitos. Similiter quoque et in presenti loco,
metum videmus Apostolum, et adversum insolentes
questiones per ea que respondit proponentis com-
- tumaciam confudisse ; O homo, tu quis es qui respon-
deas Deo? Certe boe est homo apud Deum quod apud
figulum lutum ; et sicut servus nequam, 8i forte vide-
hit domino fleri debere aliquod opus , quod et ratio-
ni$ et utilitatis plenum sit, ille autem operari nolens
ea que is jubet, discutere incipiat, et requirere a
dewüno ut quid hoo opus fleri jubes? cui prodest?
ubi necessarium est? eontumaci servo qui erit tam
digna responsio, nisi u& dicatur ei : Tu quis es qui
respondeas Deo ? ita placet, ita Domino videtur. Si fide-
lis servus et prudens interroget, volens intelligere et
mirari sapientiam Domini, quod dieatur ei : Tw quis
es? demique eum Daniel propheta voluntatem desi-
derasset agnoscere : unde et vir desideriorum appel-
latus eet; non est ei dictum, T& quis es? sed missus
est angelus , qui eum de omnibos Dei dispensationi-
bus et judiciis edocetet ( Dan. 1x). Et nos si aliquid
de secretis Dei et reconditis desideramus agnoscere,
desideriorum et non contentionum viri sumus, oc-
cultius in divinis litteris inserta Dei judicia fideliter
et humiliter requiramus, propterea namque et Do-
minus dicebet : Scrutamini Scripturas (Joan. xv).
Legentem hzc meminisse convenit attentius simili-
tudinis illius, quia in superioribus libris apostolici
sermonis dispensatione posuimus : ut tanquam regi»
eujusdam domus, que multiplicibus sit ingressibus
egressibusque distineta , et ex uno in aliud conclave
it& transestur ut vix ingredientis indicia aut egre-
dientis appareant : à etiam Paulum divinorum se-
creta paululum quidem subaperientem videri, nom
tamen plane aperteque pandentem. Denique cum pro
his quie superius dixerat de Isaae, et de Jacob, quid
per electionem exposito Dei antequam aliquid operis
boni malive gessissent Deus dixerit, vel de illo :
Ad hec jempus veniam, et erit Sare filius. Vel de
hoc : Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Cum in
prasenti antem capitulo introduxisset aliquam per-
sonam, velut contradicentem sibi, et questiones mo- T
ventem , et diceret : Nesnquid iniquitas. eit apud
Deum ? et si non volentis, neque currentis, sed mise-
rentis Dei est : et si Pharaonem propterea elegit, ut
in ipso potenti&m sw virtutis ostenderet, et si ipse
cujus vult miseretur, et quem vult indurat : utquid
de omnibus, inquit, queritur, e& cur qui peccat cul-
patur? cum talis de uno quoque ipsius voluntas ba-
beatur. Hzc ergo et his similia eommoventi, atque
in hujusce mysterit cubiculum protervius et impor-
tunius ingerenti, eum inerepatione dignissima ex-
clamationis oceurrit : O homo, tu quis es, qui eontra
respondes Deo ? quasi dieeret, Tu quis es, qui te in au-
Jam regis immergis, et interioris eubieuli ausus es
secreta pepetrere? Nunquid dicit figmentum ei qui a6...
finxit, Quid me jeciuti sic? (1sai. xiv.) Hoc de Isaia
propheta est, quod hic proprium quasi ponit, per
quod ostendit, contra auctorem opus ejus non posse :
in potestate enim auctoris est qualem velit condere
creaturam. Quid sibi vult homo de hac massa perdi-
tionis, ut Deo respondeat , et dicat : Quare sic me
fecisti? Si vis ita cognoscere, noli esse lutum, sed
efficere filius Dei per illius misericordiam , qui dedit
potestatem fiios Dei fieri, credentibus in nomine
ejus : non autem, ut tu cupis, antequam credant di-
vina nosse cupientibus.
Aliud quidem vas in honorem, aliud in contume-
liam. De Pharaone facile respondetur, prioribus me-
ritis, quibus afllixit in regno sue peregrinos, dignum
effectum cui obduretur cor, ut nec manifestissimis.
signis jubentis Dei cederet. Ex eadem enim massa.
Id est, peccatorum et misericordie vasa protulit,
quibus subveniret cum deprecarentur filii Israel. Et
vasa ire. Quorum supplicio illos erudiret, id est,
Pharaonem et populum ejus, qui quamvis essent
utrique peccatores, et propterea ad unam massam
pertinerent, aliter tamen tractandi erant, qui uni
Deo ingemuerant , ut eis subveniret : aliter illi, quo-
rum injustis oneribus ingemuerant. Quod si volens
Deus ostendere iram, et notam facere potentiam suam.
Quia illum diu sustinuit blasphemantem, et duris ope-
ribus suum populum affligentem ; preterquam quod
innoxiam ztatem parvulorum crudeliter jusserat ene-
càri. Vasa autem misericordie Israelitas dicit, qui
digni erant misericordia, quia et minora admiserant,
et graviter fuerant afflicti. Sepe de incompositis elo-
cutionibus Apostoli, defectibusque earum commo-
nuimus, quod in presenti loco nihilominus inveni-
tur : non enim redditur ad aliquid hoc quod ait in
principio capituli, quod si volens Deus, verbi causa,
ut in aliis ipse dixit : Quod si primitie , sancta est et
massa. Nihil mortale reddit, sed quasi vagam con-
junctionem istam reliquit, quze etiamsi non assuma-
tur, lucidior absque ea dabitur intellectus. Verbi cau-
ga, ut ita legamus : Volens Deus ostendere iram et no-
tam facere potentiam suam, sustinuit in multa patien-
tia vasa irc, in perditionem apta, wt notas [aceret di-
vitias glorie suc in vasis misericordie. In quo vide-
tur intelligi quia, dum sustinet Deus et patienter
fert incredulos et infideles, notam facit hominibus et
patientiam et potentiam suam. Patientiam , dum diu
sustinet si forte resipiscant et convertantur ; potón-
tiam, dum aliquando punit. Et rursus in vasis miseri-
cordi», hoc est, qui semetipsos emundaverunt , no-
tas facit divitias glorie : quz vasa non irrationabili
aliqua , aut fortuita gratia, sed quoniam a peccati
sordibus se expurgaverant praeparavit in gloriam.
Notam ergo facit Deus potentiam suam, dum impios
castigat et corripit, ut secundum Scripture senten-
tiam, dum flagellatur pestilens, innocens astutior
fiat (Prov. xix). Quidam vero a superioribus repe-
tunt: O homo, tu qui es, qui respondeas Deo? (uod si
volens Deus ostendere iram , etc. Patientia et longa-
nimitas est Dei, qux sicut raalos preparat ad inter-
0s COLLEOT. IN EPIST. AD ROM. 9
itum , ita et bonos prosparat ad coronam : divitia À sus paucos justos perire eum multitudine impio.
autem glorie sunt, dignitas multplex preparata
credentibus. Eo ipso quod ait : In mulia patientia,
satis significavit priore eorum peeoata, in quibus eos
pertalit , ut opportune tunc vindicaret , quando illo-
rum vindicta subvenienda erat : his qui liberantur
innotescunt divitie Dei, cum erga eos qui inter ho-
mines spernuntur, et humiles sunt, misericordia ejus
ostenditur quod non in divitiis suis, nec in potentia,
808, 86d in Domine sperant : sicut et tunc Hebreo-
rum gens dispersa inter bomines et abjecta, a Deo
misericordiem censeenta est. Ita ergo etiam populus
genüum qui spernebetur et desperabatur ab bis qui
in eircumeisione gloriantur, misericordiam consecu-
tus est. Vecabo non plebe meam, plebem meum.
rum. Quod semen lsaias Domino dieit derelietum 1
illud sine dubio quod idem Apostolus exponit in aliis,
eum dicit ad Abraham dictum : Tibi dabe terram
hanc, et. semini tuo : Non autem dicit et seminibut
tanquam in multis, sed semini tuo, tumquam in wno;
qui est Christus. Non autem otiose Isaias semen no»
minavit quod reliquum est : semen namque dicitur
quod seminatur in terra, et inde resurgentem fru:
clum plurimum totius Ecclesi» multitudines prola-
turum, sicut ipse Dominus dieit : Niel gremum fre
menli in terram ceciderit, et mortuum fuerit, fructum
non affert; aut fructus hujus seminis est indulgentia
peccatorum. Quid ergo dicemus ? quod gentes, quas non
sectabantur justitiam, apprehenderunt justitiam. Quo-
Apertum est de gentibus dictum, quia prius non erat B modo hic dicit quod gentes nop seetabantur justi-
plebe Dei, postea autem ad opprobrium Judzorum
misericerdiam accipientes voeatz sunt, ut in loco ubi
nen vocabatur plebs Dei vocarentur ibi filii Dei vivi :
prius enim nusquam vocabantur filii, nisi in Judea,.
hoe est, in Hierusalem , ubi domus Dei erat; ui:
Notus in Judea Deus ( Psal. yxxv). Ieaiae autem
proclamai pro Israel, hoc est, clamat pro his qui cre-
dunt in Ghrietum, hi enim vere Israelite, sieut dicit
Dominus ed Nathanael? Ecce vere Israelita, in quo.
dolus non est (Joan. 1). Reliquim salve fiant. Pauci-
tateu eorum credituram esse demonstrat. Providens.
de futuris propheta videbat quod plurimi ex Israel
futuri erant vasa ire non credentes vitz sus, sed
Deuminum mejestatis erucifigentes, illi qui non sal-
vantur, tanquera arena maris sunt : reliquie vero
salv fiant, tanquam stelle coli sunt : utrumque
enim promissionis, qux ad Abraham facta est, eonti-
net sermo : erit, inquit, semen (uum situ arena maris.
Verbum enim consummans et brevians in cquitate.
Hlisteris habet hoc sensus : Sicut ego verbum ab-.
brevio et cito diffinio, ita Deus hoc omni velocitate
perficiet. In prophetia autem breviatum verbum No-
vum Testamentum accipitur, quia in eo omnia brevi-
ter comprehensa sunt et clausa. Salvari hos promit-
tit, quos reliquos dieit per verbum quod brevlavit
Dominus super terram, hoe est, per fidem, cum sub-
latis omnibus neomenii$, et sabbato, et eircumci-
sione, et lege escarum, et oblationibes pecorum,
tiam, et comprehenderunt justitiam? Vide ergo si
hoc modo possimus respondere : aliud est seetari,
aliud est insitam habere. Seotari dicitur, qui do«
ctrina et lectione multa assequi aliquid cupit : uade
et a sectando sect» appellate sunt hujusmodi de;
ctrine qu» hominum traditione diseuhtur. Genies
ergo qua legem tabulis vel litteris scriptam non ha-
bueruní, non dicuntur secuti esse justitiam, habue-.
runt tamen insitam, quam lex eos naturalis edocuit :-
idcirco ergo proximi fuerunt justitiat el quie ex. fide
est, id est, Christo.
Israel vero sectans legem justiti , in. logem mon.
pervenit. Et hie locus, sicut supra diximus, obser
vandus ; in uno eodemque versieulo diverse nomizia!
C legem. CerWum est enim quia sectabatur legem josti--
ti: secundum litteràm , sed in legem non pervenit :
quam legem? sine dubio spiritus. Neque esim hoc di
ceret Apostolis, quia legem quam seetabatue, ef
quam tenebat, et qnam babebat, in. banc nom per-
venit. Prima justitia est cognoscere Creatorem, de
inde eustodire quse preecepit.
- Quare? Quia non ex fide :* sed quasi es opetibus.
Reddit causam quare uon invenerit justiGam, quia
false in operibus gloriati eredere noineratit.
Offenderant enim in lapidem offenlonis. Id est, im
Christum ; quia non credidetant in eum. 1des lapis
offensionis est : cai videre lioet lapidem mon offendit ;
qui autem caecus impingit se, quod contigit Judmis,
sola fides proposita eat ad salatem qus abbreviata p qvos sua malítia exco»eaviti, ut. Christant nen agnos.
est ex lege : quia qus i^ fide sunt habentur, dicente
Salvatere : De me enim scripsit Moyses. Sive Yerbum
breviatum est totius doetrinze, ut quod prius lex et
prophetis «continebant in lauütudine praeceptorum, vo-
nieus Dominus pronuntiaret, et diceret : Diliges Do-
minum Deum ex. ioto corde iuo, et provimusm tuum
sicut to ipsum : in hie dusbus mandatis pendet omnis
lez et prophete ( Metth. 1111) , in quo evidenter pro-
phetas et legez duobus his sermenibus brevisvit. Po-
test et breviatum verbum dici symboli, quod creden-
tibus traditur, ia quo totius mysterii summa paucis
connexa sermonibus contine(ur.
Nisi Dominue sabaoth relignisset nobià semen, sicut
Sodoma (acti ssstmue, eic. (Jani. D). Quia noh ox pae
5centes erüciftgerent. Sed ideirco lapis offensiokis et
petra scandali praedictus est Christes, quia mui it
nativitate ejus et passione seandalum patiuntos. Ecce
pono ia Sion lapidem offensionis et.potram aafidali.
Seiendum est quod in Kais propheta hoc testimo- -
nium scriptum sit, Compertum est ih peira vel in.
lapide Christute esse signifleatum. Daniel enim pro-
pheta lapidem hono dieit, qui abscissus a mente sine
matiibys , percussit 0€ comminuit omnia regna, et re-
plesit emnem terram ( Den. 1), quod evidenter de
Christo dictum est. Et in lego petra, de qua fluxe-
. rant aqux, Christus est appellatus : Petra eutem ,
inqmit, éxat. Christme. Offensio ergo posita in Sion
Christus est ; Sion voro aitiéudo eat, sivo eivites ipea
o5
SEDULH SCOTI
96
Hierusalem, quie propter notitiam Dei non immerito À dzis. testimonium perhibet Paulus quod xmulatio-
excelsa dicta est, in qua Salvator a Deo Patre posi-
itus predicator, offensio factus est Judsis, dum se
Filium Dei praedicat, natum de Spiritu sancto ex mu-
liere. Per corpus autem contra scandalum passi sunt,
et dicebant : Nonne mater ejus et fratres ejus apud
n0s sunt (Marc. v1)? quomodo ergo hic dicit, quia de
ccelo descendit? Hzc itaque petra scandalum est Ju-
dzis et petra offensionis, qus? petra sine dubio corpus
iutelligitur Salvatoris, hzec excisa sine manibus, pro-
pterea quod sine viro de Spiritu sancto nata est. Om-
mis qui credit in eum non confundetur. Non Jud:zeus
solus , sed omnis qui crediderit, de pristinis delictis
non confundetur.
CAPUT X.
Fratres, voluntas quidem cordis mei, etc. In his
qua nuper exposita sunt, multis testimoniis ad-
versum Israel usus est prophetarum, ita ut profer-
pet de Isaia : Nisi. Dominus Sabaoth reliquisset. se-
wen, etc., propterea solari nunc rursus populum
volens, et per hoc invitare ad fidem, dicit : Fratres,
voluntas quidem cordis, etc., et causam cur voluntas
sua et obsecratio pro illis apud Deum habeatur,
ostendit. Testimonium enim , inquit, perhibeo illis,
quod aemulationem, etc. Quamvis, inquit, tot et tan-
lis sint involuti peccatorum suorum malis, tamen,
quia ineffabilis zelus et &mulatio Dei est apud illos,
hzc me commovit causa obsecrare Dominum pro
ipsis, ut vel in fine aliquando perveniant ad salutem :
habent enim zelum Dei, sed non secundum scier.&iam.
Et probatquomodo non seeundum scientiam zelua: Dei
habeant : Quia ignorantes, inquit, Dei justitiam, suc ju-
stitie obtemperant. Non multum ergo prodest habere
zelum Dei, et non habere scientiam zeli. Denique Judzi
putantes se zelo Dei agere, sacrilegi exstiterunt in
Filium Dei, quia non secundum scientiam zelati sunt :
sicut Phinees, filius Eleazar, qui secundum scien-
tiam zelatus interemit Madianitam pariter et Israe-
litam fornicantem cum ea. Poterat autem dicere et
de aliis Apostolus qui charitatem Dei habent, sed
non secundum scientiam : si enim habeat quis affe-
cturh erga Deum, ignoret autem quia charitas pa-
tiens est, benigna est, non invidens, non perperam
agens, nom inflata, non est ambitiosa, non querens
que sua sunt, h»c et his similia si 1n charitate non
habeat, solo affectu diligat Deum competenter, et ad
ipsum dicetur quia charitatem Dei habet, sed non
secundum scientiam. Similiter autem dici potest et
de alio qui fidem Dei habet, sed non secundum
Scientiam, si ignoret quia fides Dei sine operibus
mortua est. Potest et de alio dici qui castitatem ha-
bet, sed non secundum scientiam, quippe si ab ho-
minibus laudari vult. Et alius abstinens potest dici,
sed non secundum scientiam, si propterea ut bomi-
nibus appareat. Et sic per singula quzeque qus ge-
rimus. Denique et apostoli dicebant ad Salvatorem :
Auge nobis fidem (Luc. xvi) : hoc est, habentes eam
fldem que non est secundum scientiam, habeamus
eam fidem qus ost secundum scientiam. Interim Ju-
C
nem Dei, licet non secundum scientiam, tamen quia
"utcunque habeant causam docet Áposfolus, qua ob-
secratione pro illis offerret Deo: melius est enim
habere zelum Dei, licet non secundum scientiam,
quam penitus non habere. Sed non secundum scien-
tiam. Veteris scilicet legis, qux prophetavit quod
crederet totus mundus Christo adveniente : sed non -
cognoverunt quia Christus advenit. Ignorantes jw-
stitiam Dei. Ignorantes enim hunc esse Christum
quem promiserat Deus, alterum exspectajidum di-
cebant, huic justitias suas quas ex lege habebant
anteponentes, qui est Dei justitia in fide : justitia
enim ipse est, quia quod promiserat Deus, in ipso
implevit. Finis enim legis Christus. Hoc est, perfectio-
nem legis habet qui credit in Christo; cum enim
nullus justificaretur ex lege, quia nemo implebat
legem, nisi qui speraret in promissionem Christi,
fides posita est, qux» crederet pro perfectione legis,
ut in omnibus praetermissis fides satisfaceret pro
tota lege. Moyses enim scripsit. Ipse Moyses distinxit
inter utramque justitiam, fidei scilicet atque facto-
rum, quia altera operibus, altera sola credulitate
justificet accedentem. Quoniam qui fecerit ea vivet in
eis. Id est, vindictam legis effugiet et bona terre
accipiet. Quidam ex hoc loco putant Judzos pre-
sentem tantum vitam ex legis operibus me-
ruisse, quod verum non esse Domini verba de-
clarant, qui de vita interrogatus zterna, mandata
legis opponit, dicens : Si vis in vitam venire, serva
mandata (Matth. . xix). Unde intelligimus. quod qui
suo tempore legem servavit, dcternam vitam habuit.
Que autem ez fide est justitia, sic dicit. Id est Moy-
ses. Ne dixeris in corde, ec. Hoc est, nec de pas-
sione, neque de ascensione ejus, quia a semetipso
factum est, in corde tuo debeas dubitare. Quod
ergo ait, Ne dixeris in corde tuo, exceptis his
qua media interserit, oc est Christum dedu-
cere, vel a mortuis reducere, de Deuteronomio vi-
detur assumptum, ubi hoc modo scriptum est :
Mandatum hoc quod ego mando tibi hodie, non est
superexaltatum a te, nec longe a te : non est in colo,
ut dicas : Quis ascendet. a nobis in celum, et accipiet
illud nobis, ut audientes faciamus illud ? neque trans
mare, ut dicas : Quis transibit nobis mare, et accipiet
illud, wt audientes faciamus illud? Verum juxta te
est. valde in ore tuo, et in manibus tuis, ut facias
illud (Deut. xxx). Justitiam hanc dicit esse fidei, si
non dubitet de spe Dei qux in Christo est, quia ideo
passus est, ut exspoliatis inferis, virtute Patris de-
vieta morte resurgens, cum animabus ereptis in co9-
lum ascenderet. Sed quid dicit Scriptura? Hoc est,
ut! ascendamus deducere Christum, confitendo eum
nostro ore, quod est quasi ccelum nostrum, et in-
tremus in abyssum nostri cordis, de quo oportet
nos revocare Christum , ut quod corde credimus,
ore confiteamur. Hoc scriptum est in Deuteronomio,
quia non est longe ab animo nostro vel ore, quod
nobis dicitur ut credamus : quamvis enim oeulis
97 COLLECT. IN EPIST. AD ROM, 08
non videatur, a natura tamen animorum et loquendi A crediderunt, et ideo nec invocant eum in quem non
ratione noh discordat quod credimus. In ipsa enim
natura inserta sunt velut semina, quz auditu et vo-
luntate ex cultura fructificant testimonium creato-
ris, hoc est, verbum fidei. Nullum opus dicit, sed
solam fidem dandam in causam Christi.
Quia si confitearis in ore tuo Dominum Jesum. Qus
superius locutus est, hic illa manifestavit : hanc
esse regulam fidei, credere Dominum esse Jesum,
et non erubescere quia Deus illum ex mortuis de-
duxit in celum, confiteri Quod Deus illum suscitavit
a mortuis. Certum est quia suscitavit eum, ad justi-
ficationem sui credit : alioqui quid proderit scire
me et credere quod Jesum Deus suscitavit a mor-
tuis, 8i in me ipso eum non habeam suscitatum?
crediderunt. In hoc autem arctissima eos conclu-
sione constringit : Salus, inquit, non est nisi invo-
canti; nemo vero invocat qui non credit : ergo quia
non creditis, non invocatis ; et quia non invocatis,
non salvamini.
Sed quomodo, inquit, credent ei quem non audie-
runt? Possumus sic intelligere, ipsum in carne po-
Situm, vel Apostolos ejus predicantes de eo audire
noluerunt. Potest autem et hoc intelligi, quia etiam
nunc Christus semper tanquam verbum et ratio uni-
cuique loquitur in corde, et de pietate docet, de
justitia, de castitate, de pudicitia, et de omnibus
simul virtutibus protestatur, sicut et ipse dicit ?
Üves mee vocem meam audiunt (Joan. xxx). Sic
Ego si in novitate vitz: non ambulo, et vetustate B denique in corde Pauli ,loquebatur, ita ut ille dice-
peccandi consuetudinem non fugio, nondum mihi
Christus resurrexit a mortuis. Ad hunc autem sen-
sum ea conveniunt qux sequuntur. Dicit enim Scri-
ptura. In Isaia : Quia omnis qui credit in eum, non
erubescit (Isa. xtv). Erubescit autem omnis qui
peccat, sicut et Adam peccavit, et erubuit, et abs-
condit se. Qui ad hunc ruborem peccati incurrit,
eredere non videtur.
€orde enim creditur ad justitiam. Ergo si fides suf-
ficit ad justitiam et confessio ad salutem, inter Ju-
daum et Gentilem credentes nulla discretio est.
Omnis qui credit non confundetur. Cum examen cope-
rit fleri omnium rerum in die judicii, et omnia falsa
eommenta vet dogmata in confusionem deduci, tunc
in Christum credentes gaudebunt videutes omnibus
manifestari quia quod crediderunt verum est : aspi-
eient enim inter c:xteros se gloriosos et prudentes,
qui 2stimati fuerant contemptibiles et stulti. llic
enim est vera probatio, ubi et remuneratio et con-
demnatio. Non est enim distinctio Judai et Graci.
Generaliter autem confundi propter diffidentiam
dicit aut sublimari causa credulitatis, quia sine
Christo apud Deum nulla salus, imo pcena est. Dives
in omnes qui invocant eum. Unus Dominus omnium
et abundantiam misericordix et salutem habet unde
largiatur. Non dixit, Dominum divitem credentibus,
8ed invocantibus illum : credentibus enim sola datur
remissio peccatorum. Sequitur autem ut precibus
deditus liberetur a malo, et possit consequi quod
promisit" Deus toto corde vigilantibus. Hz sunt divi-
tie Domini, si justitia nobis, et veritas, et eapientia,
et sanctificatio, quod totum est Christus Dominus,
dominetur. Hx enim sunt ejus divitiz:, utpote in
quo sunt omnes thesauri sapientie et scientix abs-
conditi. Videtur mihi grande aliquod in Scripturis
divinis sub invocationis nomine designari : non
enim de qualibuscunque viris, sed ingentibus et pre-
cipuis scribitur, quia Enos primus ccpit invocare no-
snen Domini (Gen. 1v).
Omnis enim quicunque invocaverit nomen Domini
salvus erit (Joel. 1). Apud Joelem prophetam hoc
scriptum est: Quomodo ergo invocabunt eum, in
ret: An experimentum ejus queritis qui loquitur in me
Christus? Sequitur : Quomodo autem audient sine
predicante? In hoc magis predicantium sermone
Christum ostendit audiri, in quibus secundum ea
quse supra diximus, Christus loqui et docere mon-
stratur. '
Quomodo autem predicabunt nisi mittantur ? Diffl-
cultas mihi quzedam in hoc sermone videtur exsur-
gere. Si enim ita intelligamus quod propterea nom
praedicent quia non mittantur, nullo autem przdi-
eante non audiant, non credentes enim non invoca-
bunt, non invocantes non salvabuntur, colligitur ex.
his, ut causa qua non sunt salvati, ad vitium redeat
auctoris qui non miserit predicantes. Sed magis ad
illum nos, qui rectior est, in intelligenti: tramitem
deflectamus, et quod dixit, Quomodo autem predi-
cabunt nisi mittantur? sic accipiamus, quasi dicat
Apostolus : Nos prwcones et predicatores Christi
non possumus predicare, nec annuntiandi nobis
virtus ulla subsisteret, nisi adesset nobis ipse qui
misit. Quod si predicantibus audire non vultis,
vestra jam culpa est; et si audientes non creditis,
et non credentes non invocatis, salvi esse nequitis.
Quia ergo missi sunt ad praedicationem, idcirco de
his qui ab ipso missi sunt scriptum est : Quam spe-
ciosi sunt pedes evangelizantium pacem, evangelizan-
tium bona! Hoc propheta dicit Nahum. Pedes di-
cendo, adventum significat apostolorum cireumeun-
tium mundum et regnum Dei predicantium : ad-
ventus enim ipsorum illuminavit homines, viam
ostendens qua itur in pace ad Deum. Aut certe pe-
des in hoc loco pro sensibus posuit : de his pedibus
et in Evangelio Salvator ait : Sicut ego Dominus et
magister lavi pedes vestros, et invicem lavate pedes alter-
utrum : exemplum enim dedi vobis (Joan. xi). Videa-
mus quod sit istud exemplum, quo magistri discipulo-
rum lavare debeant pedes, aut de qua aqua lavare. Si
quis inveniat aquam vivam, et si quis accipiat de
baptismo, et aqua illa fiat in eo fons aqua salientis
in vitam seternam, iste de hac aqua doctrin:e spiri-
tualis potest lavare pedes discipulorum, ei omnes
ex animo ipsorum immunditias sordesque diluere;
8 4 -c n
[7 SEDULII SCOTI
100
plsm. Quz autem bona sint qu: evangelizant (quam- A tales non solum vocis, sed verba et rationem perre-
vis hoc ipsum quod dicit evangelizare, interpretatur,
bona annuntiare), quz sint tamen bona quz bonis
addidit, requiramus. Unum et verum bonum est
Deus, cujus imago bonitatis est Filius, et Spiritus
ejus qui dicitur bonus: illud ergo unum, quia in
Deo Patre, et Filio, et Spiritu sanclo est, bona no-
minavit; hoc est enim quod annuntiant evangeliste
secundum praeceptum Dei et Salvatoris nostri di-
centis, Jte, docete omnes gentes, baptizantes eos in no-
mine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth. xxvun).
Exemplum vero boc de Isaia videtur assumptum ;
Sed ibi propheta ad ipsum Dominum evangelizandi
officium retulit, lta enim ait : quia ego ipse qui [a-
quebar ecce adsum. Quam pulchri in montibus ut pe-
des evangelizantis auditum pacis, ut evangelizantis
bona (Isai 11)! Verum mibi videtur Paulus, quia
propheta dixerat, ut pedes evangelizamiis bona, et
hoc quasi ex alterius comparatione commemo-
fasse, velut si diceret: lta adero, ut homo qui
evangelizat pacem el evangelizat bona.
Sed non omnes obediunt Evangelio. Ergo si nec
Illi omnes obedierunt ad quos isti missi sunt, quanto
minus isti ad quos nemo est destinatus. (Quis credi-
dit auditu vestro? Firmavit exemplo prophetico
Judeos esse contradictores evangelicm veritatis :
hunc autem numerum tangit qui fidem non recipit,
quod ponit Apostolus, quia Isaias dixerit : Domine,
quis credidit auditui nostro ? Quis pro raro dictum
est. Et observare debemus quod sermo hic in Scri-
pturis interdum pro raro, interdum pro nullo omni-
no ponitur. Verbi gratia, ut cum dicitur : Quis. sa-
piens , et intelligit hec? Ubi vero dicitur : Quis
gscendit in celum, hoc est, Christum deducere; vel
quis descendit in abyssum, loc est, Christum a mar-
tuis reducere? Hic quis nullus intelligitur : nullus
enim est qui ascendit in coelum Christum inde dedu-
cere. Nunc ergo Domine, quis credidit auditui no-
tro? quod dicit Isaias, rarum quemque significat.
Videtur tamen [Isaias hxc ex persona 'apostolorum
prophetare, quibus creditum fuerat praedicationis
officium ; nam et ipsi cum raritatem credentium de
populo Israel viderent, dicunt ad Dominum : Do-
mine, quis credidit auditui nostro? Ergo fides ex
nisse pronuntiat : quod utique audientes sermonem
fldei etiam perscrutari possunt. Sed dico : Nenquid
Israel non cognovit ? Gentes scilicet esse vocatas ad
fldem. Videtur ea quz superius dixit de Gentibus
prolocutus : nunc vero, ut sibi moris est, etiam de
Israel subjungit, et vult quod inexcusabilis sit fsrael
testibus idoneis comprobare. Ipse, inquit, Moyses
dicit, ex persona Del : Ego ad &mulationem vos ad-
ducam in non. gentem, de Christianis sine dubio dl-
cens, qui a Deo ad zmulationem prioris popull tn-
creduli concepti et assumpti sunt. Ad emulationerk
vos adducam. Quia per se Judzl im ira mtssi excru-
ciantur, quando audiunt prophetas et legem ad nos
pertinere qui Christum credimus. [n gentem insi-
B pientem. Hoc est, sine lege et non adorantem Deum
verum. lsaias autem audet et dicit. Dicit Apostolus
de Isala quia audet et dicit : hoc indicat, quia mor-
tem contemnens et persecutiones qux inferebantur,
quamvis sciret sibi imminere periculum, audet ta-
men et przedicat Verbum Dei. Et ex persona Christi
dicit : Hic Israel carnalis est, hoc est, Abrahae
filius, sed non secundum fidem : nam Israel verus
et spiritualis est, qui credendo videt Deum. Inventus
sum ab his qui me non interrogabant. Quia non
Deum sed dxmonia interrogabant, per augures et
astrologos, atque aruspices idolorum. Ad Israel au-
tem quid dicit? Superiora quidem ad Gentes, se-
quentia vero exponit ad Israel esse referenda. Tota
die expandi manus meas. Hoc est, toto tempore mi-
rabilia vel plagas extendi : nec sic crediderunt. Cer-
tum est autem quod gentes erant quie Christum nec
quzrere noverant, nec de eo interrogare didicerant;
invenerunt tamen quem non quzsiverunt, quia ipse
eos quzesivit prior. Pastor enim bonus et ovem que
perierat requisivit, et sapientia est quxe drachmam
perditam quxrens invenit. Judzi autem interrogant
Scripturas de eo, et inveniunt quia crux ejus Judzis
est scandalum. Ideo dicit adeos : Tota die expandi ma-
nus meas, hoc est cum penderet in cruce, illi non &o-
lum invenerunteum, sed insuper dixerunt ei : Si Filius
Dei es, descende nunc de cruce, et credimus. In exem
plaribus autem Hebrzorum non habet contra dicen-
tem , Apostolus autem secutus LXX interpretum
auditu est, auditus autem per verbum Dei. Quia nisi y veritatem in suis Scripturis, sicut illi interpretati
dicatur aliquid, nec audiri potest, nec credi. In om-
nem terram exivit sonus eorum, Hoc de Psalmo xvi
assumitur, ubi ait : Non sunt loquela, neque sermo-
nes. In quo pro linguarum et sermonum varietate
Gentes sine dubio intelliguntur, et dicitur quia apo-
stolorum Christi in omnem quidem terram sonus
eiierit, in fines vero orbis terre, non sonus, sed
verba pervenerint: quod ita intelligi potest, quia
terram imperitos quosque et indocibiles omnes di-
cat, ad quos non verba, ip quibus ratio fidei com-
monetur et explanatio sapientim, sed sonus fidei
communi et simplici przedicationc pervenerit. Finem
vero orbis terrz, eruditores quosque appellaverit ;
finis enim perfectionem indicat rerum, Ád hos ergo
anuo at qu/fotm --
sunt, ponit.
CAPUT XI.
Dico igitur: Nunquid repulit Deus hereditatem suam?
Quia satis illos bumiliaverat, modo quasi bonug
doctor consolatur eos, ne illos nimium exacerbare
videretur. Ábsit. Non omnes , ait, repulit, nisi illos
qui non erediderunt. Iam et ego I'sraelita sum. Quia
non idcirco expulsi sunt. quod genus sunt lsrael.
Non ergo repulit Deus plebem suam , quam prescivit
esse credituram. Et ut hoc probaret exemplo, sub-
juugit, dicens : Nam el ego Israelita sum. An nesci-
tis in Elia quid dicit Scriptura ( I1I Reg. xix y? Né
videretur parvum quod exemplo sui non esse repul-
gam plebem Dei docebat Apostolus, validiora requi-
101
COLLECT. IM KPié'T. AD ROM.
104
rit exempla, dielt : Ax rnestcitie , eU. In quibus do« À mandata contemnerent, unde a Salvatore arguuntur:
cet, quod .prepheta aliquawio Deo repletus, chm
apud Deum querelam populi ptevarieatoris expone-
ret, qui non solum prophetas oecidisset el altaria
subverüsset , verum ot Eliam, qui videbatur solus
. $uperesee ex wrophetis Domini, conaretur exstin-
guere, Bomiae dioebat * Et ego relictus sum solus, -
et quaerunt; animam meam. Sed quid. dicit illi divi-
mum rosponsum ? Reliqui mihi septem millia virorum
qui non curpgnerumt genua ante Baal. Aperta. sunt
bue. Ogendii enim non solum Kliam remansisse,
qui devotus Dee non adoraverit idola, sed multos
qui in fide Dei permangerunt. Huic rei et historize
congmiit quod multi per spelsncas oceultati sint, por-
pter Aobab regem femaris et dezabel uxorem ejus ,
qui per peendeprophetas credentes Dei prophetas per- B
sequebantur, e£ populum ad idololetriem cogebant.
Quid autem et ipse nomerus septem millía virorum
indicet, videamus. Septenarius numeras ad requiem
perünei : in septimsa enim requievit Deus. Audi ergo
quomode Ghristlus eredentes sibi invitat ad requiem ,
el dici : Venite ad me, omnes qui taboratis, et egorefi-
£iem vos. Ad iatum ergo septenarium numerum per-
tinet oxnis qui veniens ad Christum deposuit onera
peccati, et requiem salutis invenit. Sie igitur et hoc
tempore religsía sesundzm electionem. gratie Dei
salem faote eunt. Belignias dicens eos qui ex cir-
euncieioae .rediderunt, tam apostolorum quibus
86 quoque sonpumerat, quàm et ceteros qui cum
ipsis seenti sunt fidem Chricti. Quod dicit secundum
eleetienem gratàz Dei eateas factas. esse. reliquias, €
non mihi videtur esse euperfiae lectionis adjectio :
potuit enim dicere, reliquie per gratiam, et sine
eleciione , et eum electione. Nam omnes quidem qui
per fidem aalvanüir, per gratiam sine dubio salvan-
far: qui antem pet electionem gratie salvantur,
períectiores enimse mihi videntur ostendi. 5i autem
gratia , non ez operibus. Seiendum est opera que
Paulus repndiat et frequenter vituperat , non esse
opera justifie quz» mandantur im lege, sed ea qui-
bus hi, qui secundwm earnem legem custodiunt,
gloriantur : id ost, vel cireumcisionem, vel ritus
sacrificiorum , vel observationem sabbatorum et
Béomeniarum, lee et ejusmodi ergo sunt opera,
ex quibus dieit neminem potuisse salvari, et de qui-
bus ia przsemii looo dicit, quia non ex operibus,
eic. Aliequi 9geatia won est gratia. Hoc est, si ex
operibus malvm facte 4unt, hon erit gratia, sed
merces eperis: quia 8 gratuMo munere gratia ap-
pellaur. Quid enim? quod quicvobat Israel , hoc non
esí consecutus ; electio euwtém. coneecuta est , ceteri
wre exceocati sant, in his Apostolus Israel in duas
divisit partes, quarum unam electionem voeat, quie
consecuta gi qued quserebat ; aliam eeteros appel-
lat, qui non solnm consecuti non eant quod qure-
bané , Sed exceecati sunt epiritu compenctionis. Ideo:
autem 1otus israel non est consecutus justitiam,
quia illama non ex fide qu:»rebant, sed ex solis ope- ^
Tibus legis se justificari putabant, cum maxima legis
Culicem linquentes, camelum autem glutientes (Matth.
xxii ). Dedit illis spiritum. compunctionis. Hoc est,
spiritum erroris vel infidelitatis, seu invidiz. Oculos
tut non videant, et aures ut non audiant. Quistio
nobis quomodo de bono digne dictum videatur, quod
ipse dederit oculos residuo Israel quibus non videat
et aures quibus non audiat: et vide ne forte hec
magis retributio sit et merces incredulitatis, se-
cundum ea qus in superioribus exposuimus, ubi
quia non probaverunt Deum babere in notitia, tra-
didit illos Deus in reprobum sensum : hinc etenim
oculus et auris cordis, non corporis dicitur, quibus
exc:cati sunt, et non audiunt, hi utique Christum
videntes in corpore, et audientes doctrinam ejus,
nec credere operibus qux» videbant, nec verbo quod
audierant obedire voluerunt. Usque in hodiernum
diem. Hoc est, usque convertantur, sicut de vela-
mine cordis ad Corinthios dicitur (17 Cor. 11), Vel:
Usque in hodiernum diem, hoc est, usque ad con-
summationem seculi, Fiat mensa eorum coram ipsis
in laqueum. Quia in passione Christi hletati sunt
pascha comedentes : hoc enim de illis prophetatur
qui Salvatorem aceto et felle petabant. Quod dicit,
fiat mensa eorum in. laqueum et. captionem , nou ha-
betur scriptum in Psalino, neque in postris Septua-
ginta interpretum exemplaribus, negue in Hebrae-
rum. Sed rursum in Psalmo habetur : Fiat mensa
eorum coram ipsis in laqueum ( Psgl. rxvpi ), Apo-
stolus autem non posuit , coram ipsis. Ergo sciendum
quod auctoritas apostolica nunquam Hebraeorum
exemplaribus fidem facit, nec verbis eemper in-
terpretum servit, sed Scripturarum sensum verbis
quibus competit explicat. Omne quod appellatur Ve-
tus Testamentum mensa est Jsrael, ip qua mensa,
$i quis volebat edere verbum Dei, appositis sibi
legis et prophetarum sermonibus pascebatur. E&
hanc puto esse mensam, de qua dicit Salomon : Si
redieris cenare ad mensam potentis , intelligibilifer
intellige que apponuntur tibi, et mitte manum tuam ,
sciens quia talia te parare oportet ? Omnis ergo Scri-
ptura mensa est sapientis. Aliter, fiat mensa eo-
fum coram ipsis in laqueum ; hoc impletum est
quando occisi sunt in vindictam crucis pascha 1man-
ducantes, in laqueum scilicet obsidionis? Sive in
laqueum mensa divine Scripture Judzis efficitur,
quando e& quz de Christo prophetata sunt, non nigi
ad litteram perverse interpretantur, in captionem
scilicet transmígrationis, qu» sub Tito et Yespa«
siano faeta est. Potest autem et illa capio mepag
hujus videri, quia Dominus £os cepit, cum ad eos
dixit : Quid vobis videtur de Christo ? Sequitur : Et
non potuerunt ei respondere verbum ( Luc. ww). Et in
retributionem. Hoc est, in mali operis vindiciam :
fit autem et in scandalum mensa hoc modo. Ex
Scripturis didicerunt Judi, guia. Christus in. giter-
num manet ; Jesum vero videntes in carge, e$ non
solum iu carne, sed in morte, et morte crucis, &can-
dalizabantur in eum , nescientes quia e(si passus e«
105
SEDULII SCOTI
[O1
ez infirmitate carnis, sed vivit ex viriute Dei. Dorsum A scientia pura ( I Tim. n), non jam bonum grande,
eorum curvatum est semper. Neque enim debent ultra .
ccelum despicere, qui in escatorem cceli peccaverunt:
sed dorsum significat fortitudinem Judzorum ad ser-
vitutem redactam extraneis gentibus. Dico enim, nun-
quid sic offenderunt ut caderent ? Id est , non ita pro-
pter improbitatem suam czecati sunt, ut curari non
possint : sicut et Zabulon legimus cecidisse, dicente
1saia propheta : Quomodo cecidisti de celo , Lucifer
( Isai. 1v )* Casum apostaticum significavit : non
ergo hos sic offendisse dicit ut caderent, sed offen-
sionis sux causa ad tempus obtusos. Sed illorum
delicto salus est. gentibus, ut illos emulentur. Quo-.
modo ex illorum delicto salus gentibus detur osten-
dit, hoc est, ut conversionem gentium videntes , et
sed jam malam sibi poenam conquirit , tanquam qui
contumeliam fecerit divino ministerio , quod 'simili-
ter de cseteris et omnibus ecclesiasticis gradibus in-
telligendum est. Si quo modo ad emulandum carnem
meam provocem. Hoc est, ut omni modo talem me ex-
hibeam, quatenus me desiderent imitari. Si enim
amissio eorum reconciliatio est mundi. Unde Gentibus
assumptio, nisi ex illorum viverent morte, ex Ju-
dais mortuis? Christus vel apostoli vita fuerunt
Gentibus, si quos inde liberavero, ad vestram pro-
ficient vitam. Si ergo, inquit, Israelite hujus gentis
adjectio reconciliationem prestitit mundo, et tanta
fuit erga gentem istam gratia, qux sublata ab ea
universum mundum Deo reconciliare sufficeret ,
testamentum Dei, quod ipsi prius acceperant , illis B quantum putas tunc merebit mundus, cum etiam
traditum, et legem et prophetas apud eos majore et
digniore haberi observantia , zelum capiant etiam in
novissimis saltem temporibus. Et sicut nunc illorum
lapsus salutem gentibus dedit, ita gentium fides et
conversatio Israeli z2mulationem conversionis et sa-
lutis conferat : usque adeo illos dilexit; ut propter
salutem illorum gentes vocaret , quo eas videntes ad
regnum Dei admitti, vel sic facilius convertantur.
Quod si delictum illorum divitie sunt mundi , et di-
minutio eorum divitie gentium , quanto magis pleni-
tudo eorum. Si delictum illorum tantum vobis pro-
fuit, ut sine operibus legis vos illis faceret cohz-
redes; et si pauci eorum credentes omnes vos ad
salutem vocarunt, quanto magis si omnes crederent
prodesse vobis poterant per doctrinam. Considera
in his Dei sapientiam , quomodo apud Deum ne ipsa
quidem delicta et lapsus inutiliter cedunt : sed cum
unusquisque ex propositis in voluntate vel liber-
tate delinquat, dispensatione divin: sapientis hoc
ipsum, in quo illi damno sux negligentix: pauperes
fiunt , alios divites facit. Vobis autem dico gentibus :
Quandiu quidem ego sum gentium Apostolus. Quan-
diu in corpore fuero constitatus, Honorificabo mini-
sterium meum. Dum exemplo meo plures eorum sal-
vare contendo. Ostendit gentibus, quonam affectu
diligat Judzxos ; nam ministerium suum , quod Apo-
8tolus gentium est, honorificat, si propter affectum
generis sui data opera etiam Jud:eos acquirat ad
fidem : honorificatior enim fit, si et illos, ad quos
non missus est, lucretur ad vitam. Patribus enim in
Jaude maxima erit , si fratres invenerit qui perierant.
Quid tam dignum quam ut unusquisque ministerium
suum , quod Dei providentia suscepit , exornet ?
Exornat autem et illustrat ministerium, qui bene
ministrat : sicut ex contrario dehonestat ministe-
rium suum , et notabile facit, qui negligenter et in-
digne ministravit. Verbi causa , ministerio Ecclesie
diaconus , inquit, bene ministravit, bonum sibi
grande acquirit , et multam fiduciam in fide Christi
Jesu : si vero non bene ministravit, hoc est, si non
se talem exhibuerit qualem describit Apostolus :
Gravem, non multo vino deditum, non turpis lucri
appetitorem , sed habentem ministerium fidei in €on-
e^ "y
»
gens ista reconciliari meruerit ? Et quid aliud sit,
quod ex reconciliatione Israel mundus acquirat bre-
viter ostendit, dicens : Vita ex mortuis. Tunc enim
erit assumptio Israel, quando jam et mortui vitam
recipient, et mundus ex corruptibili incorruptibilis
flet, et mortales immortalitate donabuntur. Absurdum
namque videretur, si cum offensio ipsorum reconci-
liationem mundo donaverit , assumptio ipsorum non
majus aliquid mundo et przstantius largiretur. Quod
si delibatio sancta est, et massa. Hoc est, si qui
crediderunt pauci sancti sunt, et omnes sancti si
credant. Quod unius substantie est, unum est;
ideoque ostendit non posse indignos dici ad fidem
hos quorum jam parentes adepti sunt fidem : quia
sj pars Judzorum credidit, cur non et alia pars
posse credere dicatur? Et si radix sancta est, et ra-
mi. Immutatis verbis eadem repetit , ut sensum com-
modet duobus exemplis. Radix patriarcharum, hoc
est , primi et novissimi sancti ex ipsis. Radicem vero
hanc quidam Abraham, alii Seth, alii unum ali-
quem ex patribus ponunt. Ego autem radicem aliam,
qua saneta sit, et sanctas primitias nescio, nisi Do-
minum nostrum Jesum Christum ; ipse est enim pri-
mitie omnium, vel delibatio secundum id, quod
alibi de eo dicitur : Qui est primogenitus omnis crea-
ture ( Col. 1), huic namque radici , omnis qui sal-
vatur, inseritur : et hac deliberatione saneta omnis
massa humani generis sanctificatr. Et sicut radix
sancta manentibus in se ramis sanctificatis pinguetu-
dinem prebet, dum per Spiritum suum sanctum
adherentes sibi vivificat, verbo excolit, sapientia
floridos reddit, et in omnium virtutum plenitudine
afferre fructus uberes facit, ita et ipse dicat de eis :
Ego autem sicut oliva fructifera in domo Dei ( Psal.
L1). Etenim si rami qui fracti sunt, propter incredu-
litatem fracti sunt ; et qui stant, flde stant : qui
salvi erunt in quo stant, nisi in Jesu Christo? et quis
alius est, a quo per incredulitatem fracti sunt , nisi
ipse cui non crediderunt? Sed tamen ex tempore
adventus ejus multus oleaster inseritur huic radici,
vel ramis ejus, apostolis scilicet et prophetis , et qui
inseruntur eis, socii flent radicis pinguedinis Chri-
. Bii. Quod si aliqui ex ramis fracti sunt. Hoc est non
1U5
COLLECT. IN EPIST. AD ROM,
106
propter te illi fracti sunt , sed propter illos tu inser- A olo enim vos ignorare, ,ratres, mysterium hoc. Adhuc
tus es, quia illi fracti. 7u autem cum oleaster esses.
Oleaster, olea quidem , sed inculta ac silvestris. Noli
gloriari adversus ramos. Hoc est, noli de illorum
perditione gaudere, alioquin audies: Quia non illi
per te stant, sed tu per illos ; nec illis vitam prz-
stas, sed illi tibi. Dicis ergo: Fracti sunt rami ut
ego insererer. Dicis illos ideo fractos, ut tu insera-
ris : videamus si propterea, et non magis propter
incredulitatem suam ceciderunt. Tu autem fide sta.
Quia Judei per diffüdentiam lapsi sunt, hos fide
dicit stare, quia cum prius jacerent , credendo stare
cceperunt. Noli altum sapere, sed time. Yd est, noli
dicere quod fidem Abrahz habeas, ultra populum
Judaicum fidelem. Quidam bunc locum non intel-
ad eos qui ex gentibus crediderunt, quasi elatos et
superbientes adversum ramos qui fracti sunt , et pu-
tantes quod hoc non Dei bonitate et ineffalili di-
spensatione sapientix ejus, sed suis meritis conse-
cuti sunt , ut, illis detractis, ipsi cum essent. olea-
stri insererentur in bonam olivam. Mysterium autem
dicit arcanum , quod hominibus ignoratum est , quare
salvate sunt Gentes, quia occasionem eis salutis
etiam czecitas prestitit Israel. Est mysterium quod
ignorabatur ab his qui insultabant hujusmodi , quo-
modo in dispersione filiorum Adam , cseteris quibus-
que gentibus secundum angelorum numerum distri-
butis, propria quzdam pars facta est Israel , ad quos
et repromissiones bonorum, et testamenta, et legisla-
ligentes , nec attendentes causam vel personas, de B tio facta est. Manente ergo illa parte Domini in statu
qua et de quibus loquitur Apostolus , putant hic
sapientiam esse prOhibitam : quod si ita est, se-
cundum illos invenietur sibi ipsi esse contrarius,
cum hic vetet quod alibi, ut Ephesii et cxteri ac-
cipiant, magnis supplicationibus a Domino depre-
catur. Noli ergo altum sapere, hoc est, noli contra
eos esse superbus, sed cave ne tu offendas. Me-
Yuento quod omnis qui se exaltat , humiliabitur: nam
possibile est etiam te peccare. Si enim Deus natu-
ralibus ramis non pepercit , ne forte nec tibi parcat.
Hoc est , si illis non pepercit propter incredulitatem,
quia ex radice sancta sunt, quanto minus tibi si pec-
caveris?Vide ergo bonitatem et severitatem Dei. Bonum
Deum gentibus esse testatur : quia cum idola seque-
rentur, et nec sic requirerent, ipse ultro vocavit illos,
et peccata remisit eis. Judaeis autem severus est , et
exczcavit illos, quia donum Dei spreverunt ; potest
enim Deus iterum inserere illos. Apud homines qui-
dem impossibile est aridos surculos reformare, apud
Deum autem omnia possibilia atque facilia. Nam si
tu ex naturali excisus es oleastro. Quia jam olim pa-
tres eorum per naturalem legem degeneraverunt a
natura, et per successiones peccandi consuetudine
permanente, quasi naturaliter amari et infructuosi
esse cceperunt. Et contra naturam insertus es in bo-
nam olivam. Contra naturam olivz est inserere olea-
strum , quia magis solet ramus radicis vim mutare,
quam radix ramorum in suam vertere qualitatem.
Ideo insertum dicit oleastrum, ut surculus fructum
radicis afferat, socius ejus effectus. Olivam fldem,
per quam Abraham justificatus est, accipiamus :
oleastrum vero, quia sterilis et infructuosa natura
est, perfidiam significat. Ác per hoc si bi qui sem-
per inimici Dei fuerunt, conversi in fidem Abrahe
inserti sunt ex cujus origine non sunt, quanto magis
Jud:i, si post diffidentiam credant, patern:z reddendi
sunt naturz , inserti iterum in suam promissionem ?
Sed nec hoc quidem lateat nos in hoc loco, quod noh
eo ordine Apostolus olivxe et oleastri similitudinem
posuit, quo apud agricolas habetur : illi magis oli-
vam oleastro inserere, et mon oliv: oleastrum s0-
lent , Paulus vero apostolica auctoritate ordine com-
mutato, res magis causis quam causas rebus aptavit.
PaTRoL. CIII.
Suo, possibile non. erat nos, qui eramus gentes,
introire in hxreditatem Dei , et in sceptri ejus jura
succedere. Sequitur : Ut non sitis vobis ipsis sapien-
fes. Hoc est, ne secundum humanam sapientiana
dicatis : Nos Deus elegit , et illos abjecit. Quia insul-
tare lapsis et gloriari adversum ramos qui confracti
&uní, non fit per Dei sapientiam, sed per huma-
nam, mutabilem et ignorantem mysterium Dei.
Quod enim secundum Deum sapit, in beneficiis
Dei non insultat 'abjectis : sed cum timore gratias
agit misericordize largientis. Qwia cecitas ex parte
Israel contigit. Id est, non omnibus patitur Deus,
sed aliquibus ex Israel fleri c:ecitatem. Aut in tan-
tum Israel et delicta et perfidia occupaverat, ut
veniret tempus quo gentes omnes admitterentur in
vitam, et ita omnis Israel per fidem solam salvare-
tur, quomodo gentium plenitudo, ut zquales essent
in Christo qui equales fuerant in delictis. Donec
plenitudo gentium intraret. Id est, multitudo creden-
tium ex omni gente. Non omnes omnino gentes,
juxta figuram synecdochen. Sicut scriptum est :
Veniet ex Sion qui eripiat et auferat iniquitates ex
Jacob (Isa. Lxxix). Quod si vis, inquit Apostolus ,
scire quomodo etiam post cxcitatem salvandus sit
Israel, audi quomodo scriptum sit : Veniet ex Sion
qui eripiat, etc. Sciendum sane est quod de propheta
Isaia unum testimonium istud Paulus assu.npsit, pro
eo quod dixit Apostolus : veniet ex Sion, scriptum
inveniet, propter Sion. Et quod ait hic, cum abstu-
lero peccatum eorum , ibi omnino scriptum non est,
sed nec apud Hebraeos quidem, Apostoli tamen au-
ctoritate sumptum est. Verum meminisse debemus.
quod przsentem locum Apostolus quasi mysterium
haberi voluit : quo scilicet hujusmodi sensus, fideles
quique et perfecti inter semetipsos velut mysterium
Dei silentio tegant, nec passim imperfectis et minus
capacibus proferant. Mysterium regis, ait Scriptura,
celare bonum est (Tob. xi). Et hoc illis a me testa-
mentum, cum abstulero peccata eorum. Novum sci-
licet Testamentum, quod promittit Jeremias, quod
non nisi novi, abolitis per baptismum peccatis, acci-
piunt : Fratres secundum Evangelium inimici propter
vos. Causa incredulitatis jnimici sunt Evangelio, ut
Á
107
SEDULI SCOTI
108
gentibus error et delictum illorum aperiat viam ante À pervenire, unoquoque tempore decrevit quid esset
tempus intrandi ad fidem, sicut supra memoravi.
Hoc dicit ut non insultet his quorum delictum pro-
foit gentibus : illis enim insultandum est quorum
peccatum obfuit aliquibus. Eadem persequens, adhuc
de Israel et gentibus Apostolus, et ramis oleastri ,
qui insultabant ramis olive , defractis, imputans
etiam hoc addidit : quia Israel secundum Evangelium
quidem Inimicus factus est Deo, quia non credidit
Christo : quantum autem spectat ad honorificentiam
patrum, electus et charissimus habetur apud Deum.
Sed et quod dicit: Propter vos; quorum saluti sci-
licet invident, prohibentes apostolos gentibus loqui,
et persequentes qui annuntiant Christum. Secundum
reliquias vero, qux salvandz» dicuntur, in quibus
*
electio credentium subsecuta est ex Israel. Charis- .
simi propter patres. Quorum scilicet fidem sequentes,
credunt in eum qui suscitavit Christum Jesum a
mortuis. Sic enim aliquando et vos non credidistis Deo:
Post hzc etiam latentes et profundiores incredulitatis
eorum aperit causas, et dicit : Quia sicut vos Gentes
quondam non credebatis Deo, nec tamen idcirco
penitus reliquit vos Deus. Sed aliquando ad ultimum
misericordiam consecuti estis propter incredulitatem
illorum. Occasio tamen conferendz in vos miseri-
cordix populi Israel incredulitas exstitit, ita etiam
nunc hi qui de populo Israel non crediderunt, noh
usqe relinquuntur in incredulitate sua. Postquam
plenitudinis gentium impleta fuerit dispensatio ,
eiiam ipsi misericordiam consequentur. Sine peni-
tentia. enim. sunt. donationes et. vocationes. Si cre-
diderint, illis non poterunt imputare peccata, quia
Deum non poenitet Abrahze semini prorhisisse. Con-
clusit enim Deus omnla in incredulitate, ut omnium
misereatur. Noti vi inclusit, $ed ralione, quos inve-
niit in incredulitate, hoc est Jud:*os omnes et gentes
conclusit, quia ante Judxi peccatores tantum erant,
non etiam perfidi. Postquam autem Christo rion cre-
diderunt, gentibus surit zequales, ut omnes similiter
mnisericordiam consequantur. Hoc est, omnia con-
clusisse in increlJulitate, ut tunc decretum donum a
Deo veniret , quando omnes diffidentia laborarent ,
ut gratia muneris esset gratissima. Itaque nemo
se jactet : miserum est enim superbum esse eum
cui ignotum est: O altitudo divitiarum sapientie et
scientie Dei, Miratus tantum profundum, nullis
precelentíibus meritis gentes intromissas, et in
pérfidia Judxos derelictos ; unde exclamat dicens :
O aliitudo divitiarum sapientie et scientie Dei.
Laudat sapientiam Dei, qu:e tam diu exspectavit se-
cundum prescientiam , donec omnes misericordia
indigerent; ut hominibus de falsa jactantia gloria
tolleretur. Excelsum et immensum Deum in divitiis
sapientiz et scientiz su:e, cum omni laude gratiarum
actionis testatur : est enim consilium et judicium
ejus incomprehensibile, Nam ab initio sciens con-
versationes et opera hominum, quia neque sola
severitate Justiti:e salvari posset humanum genus,
neque sola misericordia ad profectum meritorum
przdicandum, ante tamen permittens unumquemque
sibi : quia natura ipsa duce, cognitio justiti:e obtor-
puerat, consuetudine delinqueudi data lex est, ut
humanum genus terroris metu lege frenaretur : quia
non se cohibentes rei tenebantur a lege predicta.
Misericordia est, qua ad se confugientes salvaret,
refugientes autem czcaret ad tempus, ad promissie-
nem eorum gentes, qu:? prius justitiam Dei datam
per Moysen sequi noluerant, advocans, ut horum
saluti dum invident, ipso zelo ad radicis salutaris
originem se reformarent promissi in lege. Hzc est
altitudo divitiarum sapientie et scientie Dei, qui
tam Judxos quam gentes manifestata providentia
acquisivit ad vitam. Considerans sanctus apostolus,
tantas esse bonitatis Dei divitias, et tantum divitiis
sapienti opus erga rationabiles agi creaturas, et
quod tantum Deus dives *st in misericordia, et dives
in omnes qui invocant eum , et tante sunt bonitates
ejus, et longanimitates , et sapientie, repente ut
interioribus eas cordis oculis intuens, immensitatem-
que earum perspiciens, stupore simul ac pavore
perculsus, exclamet et dicat : O altitudo divitiarum
sapientie et scientie Dei, quam inacrutabilia. sunt
judicia ejus ! Judicia Dei abyssus multa, ad liqui-
dum ériim comprehendi non possunt. Imserutabilia.
Ut scrutari judicia ejus, quil.us unamquamque ani-
mam atque naturam rationabilem dispensat, nemo
sufficiat. Sed requirendum quare dicat inscrutabilia
esse judicia Dei, cum Psalmographus dicat : In la-
biis meis pronuntiavi omnia judicia oris tui. Ad quod
ita respondendum est, Nam addendo oris tui quaa
scripta sunt a prophetis, et quz facilia sunt ad in-
telligendum significat. Et investigabiles vie ejus,
hoc est cogitatio dispensationum ejus, sive vie Do-
mini, scilicet misericordia et judicium. Quis enin
cognotit sensum Domini ? An nemo cognovit? Nam in
presenti ipse Paulus sciebat, qui aliis ostendebat :
sive sine lege ipsius per se nemo cognovit, boc certe
de creaturis dicit : quippe cui nihil eit cur creatura
commune. (Quis enim cognovit sensum Domini ? hoc
in Isaia scriptum habetur. Manifestum est, solum
Deum esse qui novit omnia consilia, et hunc unum
esse qui nullius eget, quia ab ipso sunt omnia, et per
hoc consilium ejus a nullo nec metitur, Bec com-
preheuditur, quia inferiora superioris sensum capere
non possunt, Denique Judzis Bon credentibus im-
possibile videbatur, consilium et voluntatem Dei esse
ad redemptionem gentium. Similt modo et gentibus
arduum ct incredulum Judzos, qui non crediderunt,
Salvatore posse converti, et credere ut salvarentur.
Aut quis consiliarlus ejus fuit ? Hoc est, quasi minus
ipse consilio sufficiens, indigeret alterius, sed con-
silii participem nullum quidem inter creaturas esse
pronuntiat : consilium vero sapienti necessarium in
sapientia sua est, qui est Cliristus, et in sanctitate
est Spiritus sanctus. Aut quis prior dedit illi, et re-
tribuetur ei ? Nemo cnim aliquid factori suo prior
contulit, quippe cum etiam hoc ipsum unusquisque
109
COLLECT. IN EPIST. AD ROM
116
a Conditore suscepit. Quoniam ex ipso, et per ipsum, À corpora sua exhibeant hostiam viventem , sanctam,
el wn ipso sunt omnia. Vides quomodo in ultimo
ostendit quod in omnibus qu: supra dixerat segre-
gaverit mysterium Trinitatis, nam cum dixit: Aíti-
tudo divitiarum, Patrem ex quo omnia dicit esse,
significat: et sapientiz altitudinem , Spiritum san-
ctum , qui etiam alta Dei novit et declarat. Verum-
tamen quod dicit, ez ipso, hoc ipsum quod sumus
indicat; per ipsum autem, quoJ per ejus providen-
tiam dispensamur in vita; ín ipso vero, quod per-
fectio omnium, et finis in ipso erit, tunc cum Deus
erit omnia in omnibus. Ab ipso omnis creatura ac-
cipit initium , et per ipsum regitur, et in ipso omnia
concluduntur, nec ipse continetur ab ullo. /m sc-
cula. Propter hoc quod perfectio omnium non in-
placentem Deo. Viventem dicit hostiam , qu:e vitam,
hoc est Christum, in se gerit; sanctam dicit, in qua
Spiritus sanctus habitat, ut Apostolus dicit: An
nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus sanctus
habitat in vobis? Placentem Deo, ut pote a peccatis
et vitiis separatam. IIx»c autem omnia rationabilis
est cultus Dei. Potest enim pro tali cultu reddi ra-
tio, et ostendi quia dignum est Deo tales hostias
immolare : arietes autem, et hircos, et vitulos im-
mortali et incorporeo Deo offerri, nulla ratio ho-
nesta sinit. Et nolite conformari huic seculo. In quo
ostendit esse quamdam formam hujus sxculi, et
aliam esse s:xeculi futuri. Vide ergo ne forte cum venit
ira in cor tuum, conformem te faciat huic szculo.
tra unum szculum concluditur, sed in multa proten- B Similiter autem et concupiscentia mala, et avaritia,
ditur. Amen. Ut intelligamus per illum ad istam
beatitudinem veniendum, de qua scriptum est in
Apocalypsi.
CAPUT XII.
Obsecro itaque, fratres, per misericordiam Dei.
Non per salutem illorum , neque per Christum obse-
crat, quamvis misericordia Dei in Christo sit, tamen
per misericordiam Dei orat illos, per quam ex mor-
tuis vivere ceperunt, ut memores ejus sollicite agant
circa obsequium ejus a quo illis data est, per quem
ex impiis gratis justificati sunt. Cum per omnem
textum Epistolze in superioribus docuisset Apostolus
quomodo a Jud:is ad gentes, a circumcisione ad
fidem, a littera ad spiritum, ab umbra ad veritatem,
ab observantia carnali ad observantiam spiritualem
religionis summa translata sit , et hzc ita ad futura
propheticis socibus ostendisset designata : jam nunc
spiritualis hujus observantie, ad quam cultus Dei
ritum docuit esse translatum, aggreditur mores et
instituta sancire, et ait : Obsecro ilaque vos, fratres,
per misericordiam Dei. Et hxc doceo, non quasi
imperans : nihil enim proficit legis imperium, sed
quasi qui officium suscepimus reconciliando vos Deo.
Quid est autem quod vos obsecro? Ut exhibeatis
corpora vestra hostiam viventem , sanctam , Deo pla-
centem ; non animalium, sicut in veteri lege, qux
tamen, licet in figura fierent, immaculata offerebant
et viva. Rationabile obsequium vestrum. Omne opus
bonum tunc placet Deo, si rationabiliter fiat : nam
alias mercede privatur: ut pote si quis hominum
causa jejunet, bonum obsequium insipienter facit.
Obsequium hic cultum dicit, qui cultus, quoniam
dudum in corporibus multorum pecorum consiste-
bat, nunc, inquit, in corpore rationabilis hominis
offeratur, et corpora magis vestra quam pécorum
fiant sacrificium Deo. Pro viribus autem explanare
tentabimus quomodo unusquisque ratienabili obse-
quio cultus Dei exhibeatur. Si superbiam corporis
60i vincat, immolat vitulum ; si iracundiam superet,
arietem jugulat ; si libidinem vincat, holocaustum
offert hireum; si vagos et lubricos cogitationum
resecel volatus, columbas et turtures immolaverit,
Nune autem Paulus obsecrat in Christo credentes, ut
cxteraque quibus presens seculum delectatur, for-
mam tibi szculi presentis imponant. Si vero e con-
trario mansuetudo, patientia, lenitas, continentia,
fides, veritas czterzque virtutes habitent in sensu
tuo, conformem te futuri szculi facient, et ita pul-
chram anima tux speciem reddent, ut Verbum Dei
quo despondet eam sibi in misericordia et flde, dicat
ad eam : Tota es formosa, proxima mea, et macula
non est in te (Cant. iw). Sed reformamini in novitate
sensus vestri. Renovatur autem sensus noster per
exercitia sapientix:, et meditationem Verbi Dei, et
legis ejus intelligentiam spiritalem, et quanto quis
quotidie ex Scripturarum proficit lectione, quanto-
que altius intellectus ejus accedit, tanto novior sem-
per efficitur. Quod bonum, et placitum, et perfectum.
Hoc est, quod bonum sit, et melius, et optimum,
verbi causa : Bonum conjugium, melius autem con-
tinentia, optimum virginitas. Dico enim per gratiam,
que data est mihi. Prohibitus humana sapientia ,
quz priter legem est, non sensu proprio loqui se
dicit, sed auctoritate gratix spiritualis. H:ec gratia
peritia intelligitur doctrinzs Dominice, per quam
humilitati studendum tradit. Videndum est quia Pau-
lus, sicut et alias dicit, non in suasoriis sapientie
carnalis verbis, sed per gratiam qux sibi data est,
loquitur. Est enim multa differentia per gratiam
loquentis, et per humanam sapientiam. Denique
compertum est, nonnullos eloquentes et eruditos
viros, cum multa in Ecclesiis dixerint, et ingentem
plausum laudis acceperint, neminem tamen audito-
ruin ex his quxe dicta sunt, compunctionem cordis
accipere, nec proficere ad fidem, nec ad timorem Dei
incitari : sepe autem viros non magne eloquentix,
nec compositioni sermonis studentes, verbis simpli-
cibus et incompositis multos infidelium convertere.
Denique scriptum est quia et Joseph invenit gratiam
in conspectu principis carceris, et Esther invenit
gratiam apud regem. Reperimus autem nos in quo-
dam secretiore libello Scripturarum, quasi angelum
quemdam gralie, qui etiam vocabulum ex gratia
traheret ? Anachel enim dicitur, quod interpretatur
gratia Dei. lloc ergo Scriptura illa continet quod
missus esset a Domino iste angelus ad Esther, ut ci
—-—— o —- —
111 SEDULU SCOTI 119
graüam daret apud regem. Videamus quid est quod A studium erga sapientiam Dei et doctrinam verbi ad-
per gratiam quis data est sibi Apostolus dicit :
Omnibus qui sunt inter vos, non plus, inquit, sapere,
quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietater. Yi-
detur adhuc ad superbientes ramos oleastri, et in-
sultantes ramis qui de bona oliva defracti sunt, etiam
hunc aptare sermonem , et dicere eis: Non debere
plus, hoc est, superbe sapere. Ego autem dico quia
et heretici plus sapiunt de Christo quam oportet
sapere, qui negant eum in carne venisse, et natum
esse ex Virgine, sed coleste ei corpus assignant.
Plus vult sapere qui illa scrutatur quz lex non dicit ;
unde et Salomon ait : Altiora te ne scruteris, et
majora te ne quasieris, sed que precepit tibi Deus
illa cogita semper (Eccl. w).' Aperte ostendit hoc
nos debere sapere, quod justiti: terminos non egre-
diatur, sed sapere, inquit, ad sobrietatem , quod in
Grzco dicitur eogporó»n , in nostris codicibus, hoc
est, in Scripturis divinis, sobrietas a majoribus in-
terpretatum est : ab aliis tamen eruditis yiris tem-
perantia ponitur. Sapere ergo ad temperantiam, hoc
est, ut in omnibus, vel qux agimus, vel loquimur,
vel sentimus, temperantiam teneamus. Et unicuique
sicut Deus divisit mensuram fidei. Mensuram fidei ,
virtutum intelligenda est gratia, quam non nisi fide-
les accipiunt. Sicut divisit. Deus. mensuram fidei ,
hoc est, ut sciat unusquisque et intelligat qux» in eo
sit mensura grati Dei, quam consequi meruit per
fidem. Interdum enim accepit quis a Deo ut sapiat
in opere charitatis, aut ut sapiat in officio visitandi,
aut erga viduarum et pupillorum defensionem , aut
erga hospitalitatis sollicitudinem : hxc ergo singula
divisit unicuique Deus secundum mensuram fidei :
sed si is qui accipit gratiam ut denuo alicui horum
sapere velit, et non intelligat mensuram gratiz sibi
dat», sed velit sapere de sapientia Dei, de verbo
doctrine, de profundioris scientie ratione, in quo
gratiam non accepit, et non tam discere velit quam
docere qua nescit, iste cum minus sapiat, plus vult
sapere quam oportet : non enim sapit ad temperan-
Uam, ut custodiat unicuique sicut Deus divisit mensu-
ram fidei. Verum, ut evidentius adhuc de iis Aposto-
lus assignaret, introducit exemplum, dicens : Sicut
enim in uno corpore multa membra habemus. Per com-
parationem corporis eos ad concordiam cohortatur,
ne vel hinc moveantur, quia dona accipere diversa,
et omnia babere singuli non poterant, ne superbi-
rent nullius egentes, nec omnes eadem, ut corporis
Christi nobis similitudo demonstretur. Membra au-
iem omnia non eumdem actum habent. Non enim
potest oculus audire, nec auris videre, etc. Sic sin-
guli alter alterius membra. Ut prestando alterutrum
quod habemus, magis ac magis charitas confirmetur,
ordinatissime per hec componens omne corpus Ec-
clesie : ut sicut proprios actus habent, et officiis -
suis unumquodque deservit, nec tamen possibile est
ut non consensu mutuo sibi invicem cedant; ita, in-
quit, et in Ecclesia, qux est corpus Christi, diversos
singuli habemus actus, verbi gratia: alius omne
hibet, et in meditatione legis divinz& die ac nocte
persistit, et est magni hujus corporis oculus; alius
erga ministerium fratrum et indigentium curam cet
est sancti corporis ejus manus; alius studiosus au-
ditor est verbi, et auris est corporis: alius ad viden-
dos decumbentes et requirendos tribulantes, et po-
sitos in necessitaubus eruendos est impiger, qui pes
sine dubio ecclesiastici appellatur corporis : et ita
invenies unumquemque propensius erga unum ali-
quod officium et specialius operam dare, cxtera vero
sequentia habere. Quomodo autem corpus istud in
Christo sit, id est, in veritate, et sapientia, et jus-
tiia, et sanctificatione, qux: omnia Christus est, s:epe
jam diximus. Habentes autem donationes diversas.
B Cum dixisset singulos quosque credentium membra
esse unius corporis Christi, nunc quasi diversorum
membrorum diversitatem operis enumerat, et verbi
causa, velut oculorum, ita menti, qux est interior
oculus, prophetiz assiynat officium, et alii tanquam
manui ministerium ascribit, et alii tanquam lingue
doctrinam tribuit, similiter etiam cxtera. secundum
rationem mensurz fidei. Nunc autem illa officia de-
putata membris merito fidei enumerat, ut quod vi-
derit membrorum, quod sibi deputatum" officium est,
non perstrepat alteri, cui videt dliud traditum, sed
congaudeat ut corpus Ecclesi*€ sit perfectam. Sive
prophetiam secundum rationem fidei. À prophetia in-
cipit, qux prima probatio est, rationabilem esse fldem
nostram; denique credentes accepto spiritu pro-
phetabant pro modo capientis, hoc est, causa quan -
tum exigit propter quam datur. Prophetia intelli-
genda est, quam docet Paulus, non illa per quam di-
citur, Hzc dicit Dominns. Sive ministerium in mini-
strando, hoc est, ministerium sacerdotale, vel dia-
conatus officii ministratio. Possumus hzc omnia ad
illam regulam revocare, qux superius est dicta, hoc
est, non plus sapere quam oportet. sapere, ut verbi
causa dicamus : non debere eum qui ministrat in mi-
nistrando plus sapere quam oportet sapere; et qui
docet, in doctrina non plus sapere quam oportet sa-
pere : multi enim accepto ministerio vel accepta do-
ctrina plus sapuerunt quam oportuit sapere, et elati
in arrogantiam, velin delicias resoluti praecipites
corruerunt. Sive qui docet, in doctrina? Similiter di-
citur adjuvari doctorem in doctrina, ut in quantum
fides ejus est ad docendum, in tantum inspiretur ad
tradendam doctrinam oclestem. Sive qui exhortatur
in exhortando. Qui docet major est co qui exhorta-
tur : exhortari enim possunt eliam rhinus periti, la-
cessit enim fratres ad bonum aut incredulos ad
fidem. Qui tribuit in simplicitate. Qui tribuit indigen-
tibuf$ et prestat, oportet, inquit, ut in simplicitate
cordis hoc faciat, hoc est, ne videatur quidem bene-
facere indigentibus, corde vero laudem quzxrat ab
hominibus. Non ergo simplicitas est, si aliud agi vi-
deatur in manibus, et aliud quaratur in corde. ()ui
praest in sollicitudine. Qui praeest in Ecclesia vel
fratribus, debet esse sollicitus, non de sxcularibus,
us
COLLECT. IN EPIST. AD ROM.
14
sed de Ecclesie neécéssitatibus : qui Ecclesie pra- A czeter:xe creaturx: Deum benedicere jubentur : sed Dei
sunt, recipiant sollicitudinem, qualem Apostolus di-
eit : Concursus in me quotidianus, sollicitudo om-
nium Ecclesiarum. Quis infirmatur et ego non infir-
mor ? quis scandalizatur, et ego non uror ? (I1 Cor. n.)
Qui miseretur in. hilaritate. Videtur fortassis unum
atque idem esse, quod supra diximus, qui distribuit
in simplicitate, et hic qui miseretur in hilaritate, sed
mihi videtur unum fortasse opus esse, non tamen et
operis ipsius unum effectum : aliud est enim dare
indigenti, et aliud est. affectu misericordix cum in-
digente partiri in hilaritate : Hilarem enim datorem
diligit Deus '(11 Cor. 1x). Dilectio sine simulatione.
Tota puritas debet esse in Christiano, sicut Deus pu-
ra lux est : fingere enim servorum est; ut diligamus
quidem benedictio aliquid muneris semper his qui
ab eo benedicuntur impertit. Homines vero Deum
benedicere, pro eo quod est laudare et gratias referre
dicuntur. Sed in hoc prohibet Apostolus, ne pro ma-
ledictis maledicta reddamus, sed faciamus quod ipse
de semetipso scribit, ubi dieit : Maledicimur et bene-
dicimus (1 Cor. ww ). Gaudete cum. gaudentibus, flete
cum flentibus. Non cum illis qui flent mortuos suos
jubemur, aut qui flent damna szxcularia, scientes
quia hujus seculi tristitia mortem operatur; non
sunt ergo.lacrymz» cum talibus, sed cum illis flen-
dum est, de quibus dicit Dominus : Beati qui flent,.
quoniam ipsi consolabuntur (Matth. v). Gaudete cum
gaudentibus, id est, gaudio spirituali, in bono pro-
non lingua tantum, sed opere et veritate, ita utetiam, B ximi, et in conversatione ejus ad Deum. Id ipsum
8i necesse fuerit, pro nobis invicem moriamur. Ad-
herentes bono. Non magnum dicit vitare malum, nisi
adhzreat quis bono : nec benignum esse fraternita-
tis amorem, si non mutuis se obsequiis przevenerint.
Observandum etiam hoc quod sicut in aliis dicit :
Qui adheret Domino, unus spiritus est (1 Cor. vi), ita
et hic dicit, adherentes bono, sine dubio ut con-
tingat nobis unum esse cum bono, Charitate fraterna
invicem benigni. Ita vos diligite, quasi ex una matre
generati. Honore mutuo prevenientes. Hoc est, quod
et Dominus docuit, cum notaret Seribas et Phari-
$3:08, prima sibi loca in conviviis vindicantes, ut
cum vocatus fueris tu ad coenam, in novissimo loco
recumbas (Luc. xiv). Sollicitudine impigri. Ne pet
invicem de vobis sentientes. Sermo iste non natura
sui, sed interpretatione obscurus factus est: hoc est
enim quod dicit, ut ita de fratre sentiamus, ot de no-
bis ipsis, et ita velimus proximo, sicut et nobis vo-
lumus, ut Dominus in Evangelio dixit: Omnia quo
vultis ut faciant vobis homines, eadem et vos facite
illis (Matth. vi ). Id ipsum, id est, compati in fratris
tribulatione. Non alta sapientes, sed. humilibus con-
sentientes. Álta sapere, superbe sapere est, ut elatio
sit in animo ut presumens forte deincolumitate aetus
sui, non condoleat fratri, sed exprobret peccatum,
quod denotat Dominus dicens : Ejice trabem de oculo
(uo, et tunc videbis ejicere festucam de oculo fratris
tui (Luc. vi); ipsa enim elatio peccatum est. Sed
seculi sollicitudinem pigri in Dei opere efficiamini C humilibus consentientes, id est, ut deposita superbia
vel inertes. Spiritu ferventes. Quia frigidos Dominus
non amat, et in tepidis nauseatur. Tunc plane spi-
ritu fervemus , si seculo frigeamus. Domino ser-
vientes. Non sxculo, nec vitiis, sed omnia propter Do-
minum facientes. Spe gaudentes. Spe gaudet, qui
non respicit ea quze videntur, sed ea qu& non viden-
tur exspecíat, et qui scit quod non sunt condigna
passiones hujus temporis ad futuram gloriam que re-
velabitur in nobis (Rom. vmi). Orationi instantes. In
quo enim non sufficit hamana fragilitas, auxilium
Dei orationibus implorandum est. Necessitatibus
sanctorum communicantes. Manifestum est quia qui
preces suas exaudiri vult, :emulus debet esse vits
sanctorum, ut hoc sit memorem esse et communi-
catorem, imitari actus illorum. Aliter, memores
sanctorum communicantes : hoc est ministrantes eis
qui, propter Christum omnia contemnentes, alienis
ad tempus indigent ministeriis. Hospitalitatem sec-
tantes. Non illud solum ostendit ut venientem ad
nos hospitem suscipiamus, sed et quzramus et sol-
liciti simus, et sectemur, ac persequamur ubique
hospites, ne ubi forte in plateis sedeant, ne extra
tectum lateant.A Recordare Lot, et invenies quod
non illum hospites, sed ipse qu:sierit hospites, et
hoc erat hospitalitatem sectari. Benedicite persequen-
tibus vos. Sermo benedictionis in Scripturis diverse
. invenitur, nam et benedicere inter homines vel cz-
* tera quz creaverit invenitur Deus, et homines vel
alienam causam suam faciat, et suam alienam. No-
lite esse prudentes apud vosmelipsos. Hoc in Isaia
scriptum est (Cap. v), quod hic Apostolus quasi suum
ponit : Nolite in humana sapientia gloriari, sed stul-
ti estote szeculo, ut Domino sitis sapientes, sicut scri -
ptum est : Beatus quem. tu erudieris, Domine, ei de
lege tua docueris eum (Psal. xcii). Qui sibi prudens
videtur, hic eum arrogantia stultus est: nec potest
veram Dei sapientiam scire, qui suam stultitiam quasi
sapientiam colit. Ergo qui apud seipsum sapiens
est, non potest esse sapiens apud Deum. Nulli ma-
lum pro malo reddentes. Si malum inferre peccatum
est, et reddere malum, non ut quibusdam videtur
justum est, sed simile peccatum est, et ut ego ar-
bitror etiam gravius : nam ille qui malum prior in-
tulit, non sentit malum esse qued fecerat ; qui au-
tem reddit malum, eo ipso quod ad ulciscendum
motus est, confessus est sensisse se malum esse
quod reddidit. Nemini malum pro malo reddentes.
lloc est quod dicit Dominus : Nisi abundaverit ju-
stitia vestra plus quam Scribarum et Phariseorum,
etc. Mandatum enim in lege erat : Diliges prozimum
tuum, et odio habebis inimicum tuum. Hxc quantum
videtur justitia est, sed ut abundet justitia Christia-
norum, docentur non reddere malum pro malo, ut
perfecti esse possint. Providentes bona. Providere
est futura ante oculos habere, ut ea gerantur quise
possint, postquam facla fuerint, in reprehensionem
4$
SEDULM SCOTI
146
mon venire, sed magis laudi esse, sive apud Deum, A sericordia, et pietatis opere congregantur. Aliter,
sive apad homines, no qdis existimet quia apud
Deum illicita non displicent, idcirco non curandum,
$i fratri scandalo sint. Hoc ergo prw»monet, quia
illud fieri debet quod et Deo non displicet, et fratri
scandalum non sit. Coram hominibus providet quis
bona, ut non placeat singulorum" vel vitiis, vel mo-
ribus, alioquin contraria erit illa Apostoli sentemiia
qux dicit : Ego, sí hominibus placere vellem, Christé
servus non essem (Gal. 1). Si fieri potest quod ex vo-
bis est, eic. Quod vestrum est, vos cum onmibus
pacem habetote, et dicite cum Propheta : Cum his
qui oderunt pacem eram pacificus (Psal. cix). Optan-
tes conversionem eorum atque salutem, sicut in
vobis est ut fieri possit. Quomodo potest fleri ut
pacem cum omnibus habeamus ? et quid faciemus
de Scriptura qu:xe dicit : Si videbas furem, currebas
cum eo, et cum adulteris portionem tuam ponebas
(Psal. xyix). Ideo ergo bene Apostolus addit, quod
ex vobis est, hoc est proposito vestro et fidei vestra
cenvenit : cum malis enim habere paceim et socie-
tatem, íidei vestre proposito fideique convenit.
Quamvis et alio in loco possit haberi distinctio :
aliud est enim crimina amare, aliud homines dili-
gere : Qui homines, creaturam Dei diligit; qui cri-
mina diligit, diaboli sectatur inventa. Qui ergo per-
fecti sunt, boc ipsum quo oderunt crimina, homi-
pes amant, et odio. habentes in eis illud quod pec-
cant, illud quod Deus creavit amare non desinunt.
Non vosmelipsos vindicantes, sed date locum ira.
Aut a fugiendo, auta permiuendo noceri, hi qui
Beipsos mox vindicant quomodo locum dant ir?
Verbi causa : manum manui non referunt, aut con-
vicio convicium reddunt, ire illius qui feeit inju-
riam,- pertranseundi et evanescendi locum dede-
runt : nemo enim ita rabidus invenietur qui, illata
injuria, si invicem non recipiat, iterum szviat, sed
quasi effuso ac digesto furore mecessario mitescat.
Est ergo grande lucrum, ubi et multitudo compe-
Jwcitur peccatorum, et injuriam passi patientia pro-
babilis apud Deum. Est autem et boc modo irz
locum dare, pro his qux» inferentur injuriis, quod
hi qui peccant secundum Pauli sententiam, iram
sibi thesaurizant in die ire, tne reddet. Deus uni-
cuique secundum opera swa. Si esurierit inimicus
iuus, ciba illum. Noli illi negare quod Deus nulli
negat, quamvis sit blasphemus et impius. Non $0-
hun vindictam Deo reservari debere ostendit, sed
et beneficia dare inimicis. Hoc enim faciens carbo-
wes ignis congeres super caput ejus. Fortassis isti
carbones ignis qui congregantur swper caput ini-
mici, in adjuteriem ipsius congregantur. Potest
enim fieri ut animus ferus ac barharus inimici, si
beneflcium nostrum sentiat, si humanitatem, si af-
fectum, si pietatem videat, compunctionem cordis
capiat, commissi poenitudinem gerat : et hoc ipso
ignis in eo quidam suecendatur, qui. eom pro com
wissi conscientia torqueat et adurat, et isti erunt
carbones ignis, qui super caput ejus ex nostra mi-
a
si inimicus bona pro malis recipiens, nulla malitiae
sue penitentia movetur, ipse sibi thesaurizat iram.
Caput vero principale cordis appellatur, et merito
caput dicitur, cujus intellectu et prudentia membra
reguntur universa. Noli vinci a malo, sed vince in
bono matum. Vincitur a malo, qui & malis provo-
catus reddit maluio. Bono autem vincit malum, qui
acceptis malis restituit bona. Certum est enim hane
esse uiali naturam , ut ex similibus eui augeatur et
crescat, sicut ignis, si ei ignem jungas ; sicut noctis
tenebris si aeris nubilum sociatur. Bonum vero si
adhibeas, exterminatur malum. Contraria samque
contrariis perimuntur, sicut per aquam ignis exstin-
guitur, per lucem tenebra fugantur.
| CAPUT XIH.
Omnibus potestatibus sublimioribus subditi estote.
Omnis h»c causa adversus illos prolata est qui se
putabant ita debere libertate Christiana uti ut. nulli
honorem deferrent aut tributa dependerent. Quo-
cunque ergo modo eos humiliare desiderat, ne forte
propter superbiam magis quam propter Deum con-
turaeliam patiantur. Ideoque docet illos bunilitate
tempus redimere. Non enim est potestas, nisi a Deo.
Quid, et illa potestas, qu: servos Dei persequitur,
fidem impugnat, religionem subvertit, a Deo est ?
Ad quod respondendum quod etiam talis potestas a
Deo dala est, ad vindictam quidem malorum, lau-
dem vero bonorum. /taque qui resistit potestati. Non
hic de illis potestatibus dicit, qux persecutiones
inferunt fidei : ibi enim dicendum : Deo obtemperare
magis oportet quam bominibus (Act. v) , sed de istis
communibus dicit qux non sunt timori boni operis,
sed mali, quibus utique qui resistit, sibi damnatio-
nem pro gestorum suorum qualitate eonquàrit. Nam
qui principantur non sunt timori boni operis, sed mali.
Malus debet timere potestatem : nam bonus non ha-
bet quod timeat, quia si juste occidatur, gloriatur.
Vis autem non timere potestatem, hoc est, aceipe con-
sHium meum, ct nunquam timebis. Quod autem di-
cit de potestate : Fac quod bonum est? la die ju-
dicii, et habebis laudem ex ea, altius mihi requi-
rendum videtur : non enim consuetudo est potesta-
übus seculi laudari hos qui non fuerint criminosi ;
Dam peccantes quidem puniunt, Rec peccantes vero
collaudare eis mos est nullus. Ergo sciens Paulus
quod omnes qui in lege peccaverunt, per legeu judi-
cabuntur, unumquemque enim in judicio illa lex sine
dubio arguet secundum quam vixit. Ostendimus
autem Spiritum sanctum in multis humanz legi lo-
cum dedisse. Certum enim est quia in die judicii
habebit etiam ex ipsis legibus laudem apud Deum
is qui nihil contra statuta commiserit, cum ei di-
celur: Euge, serve fidelis , intra in gaudium do-
euini tui. Et habebis laudem ez illa. Laus ex pote-
Slate tunc fit, cum quis inpocens invenitur. Si ay-
tem malum feceris time. Nam in te habet officium $i
peccaveris, nec tibi proficit ad mercedem, sive sa-
cerdotes portant gladium spiritualem, sicut. Petrus
)
117
COLLECT. IN EPIST. AD ROM.
118
percussit Ananiam, et Paulus Magum. Dei enim mi- A occidere eum potest? non etiam. Et iterum, nun-
nister est tibi in. bonum. Quia pro tua solicitns est
quiete, quoniam futurum judicium Deus statuit, et
nulluni perire vult in hoc s:eculo, rectores ordinavit,
ut terrore interposito hominibus velut p:edagogi
sint erudientes illos, quos servent, ne in ponam
faturi judieii incidant. Ideoque subditi estote non so-
Ium propter iram. Recte dixit iram, id est, ultionem
przsentem : ira enim judicium parit, sed et propter
judicium futurum , ubi accusante conscientia pu-
nientur. Ob hoc mihi videtur dicere : Ideo necesse
est subditos esse, non solum propter iram, verum
etiam propter conscientiam. Conscientie quoque
quis subditur, eum habet in se quo accusetur a con-
scientia. His ergo etiam tributa pendimus, dum ad-
huc secundum carnem vivimus, et quz carnis sunt
cogitamus : nam si vineam Domini colamus, et vi-
tam veram, qu: est Christus, exerceamus in nobis,
de ista vine» non ministris szculi tributa pendimus,
sed ipsi Domino fructus in tempore reddimus, se-
cundum quod ipse Salvator in Evangelio dicit :
Quia colonis malis vineam tulit, et dabit eam
aliis colonis, quí reddent ei fructus in. tempore
suo (Luc. xx). Reddite ergo omnibus debita.
Potest etiam eleemosyna debitum appellari, di-
eente Scriptura : Inclina pauperi aurem tuam,
et redde debitum taum. Cui tributum, tributum, hoc
est, reddite tributum, cui reddendum est tributum.
Tributum est quod manu tribuitur. Vectigal autem
quod vehiculis vehitur. Primum ea qu: sunt pote-
statis regize debite exsolvi jubet, quia major his ne-
cessitas est. Cui timorem , timorem. Potestati timo-
rem exhibendum dicit, quia timor prohibet pecca-
tum, deinde Domino, parenti terreno, ut gratias
agat, a filio, a servo Christiano. Cui honorem, ho-
norem. Potest hic honor circa eos esse qui sublimes
videntur in mundo, ut videntes humilitatem servo-
rum, Christum laudent potius quam vituperent do-
Ctrinam evangelicam. Nemini quidquam debeatis.
Hic incipit przdicare charitatem. Pacem vult fleri,
si potest, cum omnibus, dilectionem vero cum fra-
tribus, et hic tamen honore servato. Idcirco autem
debitores dicit, quia homini qui dignus est honore
sive przsenti sive futuro, dignum est et Justum in-
C
quid qui proximum suum dHigit, in uxorem ejus
adulteriuma committit? Nunquam profecto. Sic et in
cxteris. Hoc ipsum intelligendum est hoc verbo
restauraiur : quia in proximi dilectione omnis justi-
tia recapitulatur : Diliges protzimum tuum sicut. te-
ipsum. Hoc in Levitico (Cap. xvr) scriptum est. Et
hoc scientes tempus. H:ret oum superioribus, ubi
dixit : Subditi estote. (Quoniam hora est jum nos de
somno surgere. Ut ad perfectiora tendatis : non enin
debetis semper parvuli et lactentes esse. Ergo de
somno inerti:z et ignorantix consurgite, jam enim
scientia lucet. Nune enim propior est salus nostra,
quam cum credidimus. Quotidie propior est nostra
salus, sicut et Dominus cum consummationis sxculi
signa distingueret, dixit : Cum audieritis hec omnia,
allevate capita vestra, quoniam appropial redemptio
vestra (Luc. xu). Noa pracessit, dies autem appropin-
quavit. Comparat diei scientiam, et ignorantiam no-
eti. Abjiciamus ergo opera tenebrarum, et induamur
arma lucis. Cum ignorantia abjiciamus simul et
opera ignorantie, etarma lucis, hoc est, opera lu-
minis induamus ; qui enim male agit, odit lucem :
qui vero veritatem facit, venit ad lucem. Tenebra-
rum sunt opera vitia carnis, arma vero lucis gesta
sunt bona. Boni ergo actus arma lucis sunt ; impu-
gnant enim tenebras, quis sunt vitia carnis. Qua
Sint autem opera tenebrarum quz abjicienda sint,
consequenter enumerat et dicit : Non in comessa-
tionibus. Comessationes autem, sicut inhonesta et
luxuriosa convivia, ouibus necessario comes est tur-
pissima temulentia, et quid aliud subsequitur, nisi
cubilia et impudicitie. Non in contentione et emula-
tione. Recte ab bis coerceri monet, quia omnis con-
tentio et elus inimicitiam parit: hec enim omnia
tenebras vocat, qua ad lucis premia pervenire non
possunt
Sed induite vos Dominum Jesum Christum. Fre-
quenter diximus , Christum sapientiam esse, et,ju-
gtitiam, et sanctificationem , et veritatem , et omnes
simul virtutes, quas utique qui assumpserit, Chri-
stum dicitur induisse. Si enim hxc omnia Christus,
Becessario qui hzc habet, habet et Christum : qui
autem hec habet, carnis curam in concupiscentiis
clinari. IHi enim quis inclinatur, à quo honorem y, hon facit : Et carnis curam ne feceritis in desideriis.
accipit, idcirco debitor dicitur: si enim non hoc fe-
ceris principi tuo, superbies : aut enim merito quis,
aul atate. honorandus est. Qui ením diligit prozi-
mum, legem. implevit. Legem datam a Moyse imple,
bit, quí prosimum diligit; nam nev» legis manda-
tum est etiam inimicos diligendos ; aliter secundum
parabolam Domini sine discretione cunctis miseri-
cordiam fleri jubentem, omnis homo proximus cen-
sendus est. Quomodo possit quis legem in uno ser-
mone complere plenissimam reddit rationem , di-
cens : Dilecto proximi malum non operatur : et ideo
plenitudo legis est dilectio. Ponit enim per singula
mandata legis dilectionem, et vide quam facile cun-
cta complentur. Nunquid enim qui diligit proximum
Sic Salomon ait : Post concupiscentias tuas ne eas.
In ho? necessaria non prohibuit sed concupiscentiaf
resecavit.
Ü CAPUT XIV.
.0 Infirmum autem im. fide accipite. Hoc est, Judzum,
nuper in Christum credentem nequaquam offendite,
sed adjuvate, ut arundinem quassatam non confrin-
gatis (Matth. xxi). Non in disceptatione. Ne dixeritis
el, vel ne imputetis, quod non oporteat fleri quz
carnaliter observat; nam quo pacto ausi sumus
ferre sententiam de alterius corde quod non vide-
mus? Qui autem infirmus est, olus manduce-.. slinc
probatur, quia non de Judzis, ut quidam putant,
sed de abstinentibus dicat; non enim carnes secun-
119
SEDULII SCOTI
120
dum legem mundas, sed sola olera manducabant. A tiflcant membra sua quie sunt super terram.
Qui manducat , non manducantem ne spernat. Habe- :
bant inter se scandala : illi illos quasi carnales ju-
dicabant, et illi illos tanquam stultos irridebant, et
superstitiosos putabant. Deus enim illum] assumpsit.
Hoc est, ita illum Deus vocavit in unitatem fidei,
sicut el te. Tu quis es qui judicas ? Cujus auctoritatis
es, ut judices eum quem non judicat lex ? Unde Ja-
cobus ait: Qui judicat fratrem judicat legem, scili-
cet sapientiorem ae judicat lege. C:eterum ipse Pau-
lus contra mandatum facientes judicavit, et aliis ju-
dicandi tribuit facultatem. Suo Domino stat aut
cadit. Hoc est, sive vivit, sive moritur, quia et ille
propter Deum abstinet, et ille secundum Deum non
abstinet. Stabit autem, potens est enim Deus statuere
illum. Qui tres pueros leguminibus pastos meliores
apparere fecit quam illos qui de mensa regis ede-
bant, potest et illos facere diutius in corpore stare
vel statuere, hoc est, in fide robusta ponere. Nam
alius judicat diem inter diem. Subaudis jejunare,
hoc est, modicum edere. Jud»i in escis diem inter
diem judicare non poterant. Ergo de jejunio et ab-
sünentia dicit, qux» non sunt sub certo modo legis
redacta : unusquisque tantum faciat quantum po-
test, et quantum mercedis habere voluerit. Unde
sequitur, ut unusquisque id faciat in tali causa dun-
taxat, quod melius judicaverit. Et qui manducat,
Domino manducat. Quia propter Deum manducat, ut
predicando evangelium possit habere virtutem, per
quam conversi gralias referant Deo, non sux gule
studens, sed aliorum saluti. Eo qui non manducat,
Domino non manducat. Quia per exemplum illius
multi salvantur. Et gratias agit Deo, hoc est, non
solum labiis, sed exemplis et operibus. Nemo, fide-
lium sibi vivit, et nemo sibi moritur. Quia Christus
pro omnibus mortuus est, ut et qui vivunt, jam non
sibi vivant, sed illi. Cavendum est autem, ne nos e
contrario aut nobis vivamus manducando, aut pro-
pter homines moriamur jejunando. In hoc enim vixit
Christus et mortuus est. Adventus Christi et vivos in-
veniet, et mortuos suscitabit, quoniam vivis osten-
dit viam salutis, et se obtulit pro eis, mortuos vero
liberavit de inferno, tam vivorum quam mortuorum
dominatyr; ex- perditis enim iterum reformavit sibi
illos in servos. Puto quod duobus modis constat in
omnem creaturam Christi dominatio : uno quo vi
majestatis et necessitate potenti:e dominatur ; altero,
quo rationabilis spiritus exspectat, ut sponte veniat,
ut voluntate et non necessitate bonum quaerat, et
docendo magis quam imperando , invitando potius
quam extorquendo persuadeat. Inde denique usque ad
mortem dignatur volentibus peccato et vitiis immori,
derelinquere exemplum , et propter hoc in przsenti
loco Apostolus dicit idcirco eum mortuum esse et
vixisse, ut et vivorum, et mortuorum dominetur :
vivorum prefecto illorum , qui resurrectionis ejus
exetiplo novam et coelestem in terris exigunt vi-
làm ; mortuorum illorum, sine dubio, qui morti-
ficationem Christi in corpore cireumferunt , et mor-
Tu autem quid judicas fratrem tuum ? Docet non
oportere in hac re judicare, quia nec continetur in .
lege; propterea Deum judicem exspectemus. Et con-
fitebitur omnis lingua Deo. Hoc est, tria genera
filiorum Noe, de Sem enim 27, de Cham 92, de
Japheth 22 lingu», hoc est 72 nate sunt. Sed in
hoc judicate magis ne ponatis offendiculum fratri vel
scandalum. Hoc est, ut non carnem manducetis co-
ram abstinente quolibet, vel coram infirmo Judzo in
fide. Nam si propter escam frater tuus contristatur.
Non dixit, propter jejunium ; sed ne illum qui aut
infirmatur, aut abstinet, tuo exemplo provoces aut
conipellas,
Jam non secundum charitatem ambulas. Quia invi-
B tus manducat, quod illi non expedit. Etiam non dili-
gis proximum sicut te, si non illius utilitatem cogi-
tas quasi tuam. JNoli cibu tuo illum perdere. Non
dixit abstinentia tua, sicut quidam volunt. Non
ergo blasphemetur bonum nostrum. Bonum, hoe est,
libertas, quam habemus in Domino, ut omnia nobis
munda sint; non ea ita debeinus uti, ut videamur
propter gulam et epulas ambulasse. Bonum nostrum,
hoc est, doctrina Dominica , cum sit bona et salu-
taris, non debet blasphemari per rem fragilem :
blasphematur autem, cum dubitatur de Dei creatura.
Non est enim regnum Dei esca et potus. Hoc est, non
propter escam justificamur, etc. Sed et hoc notan-
dum, quia non dixerit jejunium et sobrietas non est
regnum Dei, sed escaet potus. Sed justitia et pax et
C gaudium in Spiritu sancto. Quz: per wbstinentiam faci-
lius custoditur. Ubi vero justitia, sicuf se proximum
diligendo, ibi et pax : et ubi pax, ibi et gaudium spi-
rituale, quia ex dissensione semper tristitia et mo-
lestia generantur. ltaque quc pacis sunt sectemur.
Hoc est, ut non invicem de hujusmodi judicemus.
Et quo cdificationis sunt invicem custodiamus. Hoc
est, quie fratrem non offendunt, z»dificat autem ab-
stinentia. Noli propter escam destruere opus Dei. Ho-
minem scilicet creatum a Deo. Omnia quidem sunt
munda. Repetit quod superius dixerat, ne creaturam
damnare videatur. Bonum enim est non manducare
carnem, et non bibere vinum. Exponit quid sit per
quod offendi dicebat infirmum : offenditur sensu,
scandalizatur fide, qus est offensio major. Aut in-
firmatur. Scilicet pudicitia ; vinum enim et mulieres
apostatare faciunt etiam sapientes (Eccl. xix). Quod
autem dixit : Habes penes teipsum. Jactantiam rese-
cat, ne magis in ostentatione sit, quam virtute quod
credimus, vel quod non mordet conscientiam in eo
quod facit. Beatus qui non judicat semetipsum in eo
quod probat. Hoc est, qui non suam firmitatem pro-
bando se considerat, sed alterius infirmi salutem.
Qui autem discernit : Si manducaverit damnatus est.
Id est, qui se ita dijudicat : idipsum est enim discre-
tio et judicium, quia et judicium discernendo fit, et
discretio judicando ; vel, discernit credens malum
' esse illud, vel illud manducare, et tamen manducat
contra fidém suam, jam damnatus est,
- e
121
COLLECT. IN EPIST. AD ROM.
129
Quia non ex fide. Qux per charitatem operatur ; À cut scriptum est :. Propter hoc confitebor tibi in gen-
quidquid enim alium destruit, ex fide non est, et id-
*irco peccatum est.
CAPUT XY.
Et non nobis vlacere. Yd est, ut propria commoda
querentes, nostram faciamus voluntatem.
Ad bonam cdificationem. Ostendit modum pla- .
cendi et causam, ne ad vanam gloriam placeamus.
Simul et cum dicit: Bonam adificationem , esse
ostendit et malam, ut est illud : /Edificabitur ad
manducandum idolothyta.
Etenim Christus non sibi placuit. Ideo vos qui
membra Christi estis, non debetis placere vobismet-
ipsis. lmitator et discipulus Christi non qu:zerit suum
commodum : ille enim ob aliorum salutem etiam
tibus,.Domine. Hoc est, faciam gentes confiteri tibi
in gentibus, Domine. Vox Christi est ad patrem. Tu- '
litque Judaeis arrogantiam, cum de Gentium salute
dicit esse predictum: Christus autem in Gentibus
confitetur eos misericordiam consecutos, quia et ipsi
sunt in corpore ejus per baptismum.
Letamini, gentes. Hoc in Deuteronomio scriptum
est. Cum plebe ejus. Hoc est, cum Israel. Erit radix
Jesse. Radix Jesse est arbor David qu: fructum fe-
Cit per ramum, qui est Maria virgo, que Christum
genuit. Deus autem spei repleat vos omni gaudio.
Omne gaudium fidelium in spe debet esse futura.
Deus spei, id est, in quo speratur vita futura. Ibi
autem omne gaudium, ubi pax est: nullum. vero in
mortuus est, et improperia amarissima supportavit B dissensione gaudium, sed universa moestitia. In vir-
dicentium : Vah ! qui destruebas templum Dei, etc.
(Marc. xxv). Quod si requiras cur exemplum, quod
e psalmo protulit, ita habeat, quasi improperia,
qu: improperantur Deo, ceciderint super Christum
(Psal. vxvni), ita possumus explanare, quod sicot
dixit: Qui: me recipit, recipit eum qui me misit (Matth.
x), ita et hoc accipi potest: Quia qui mihi impro-
perat, improperat ei qui misit me.
Ut per patientiam et. consolationem. ,cripturarum.
Per Scripturarum consolationem et solatia, spem fu-
turorum patientissimi exspectamus, sicut scriptum .
est : Paz mulia diligentibus nomen tuum, et non est
in illis scandalum. (Psal. cxvin). Hoc est, qui con-
solatione legis utuntur, moveri nulla tentatione pos-
sunt, ut per exempla patienti: et consolationis eo-
ruur quze scripta sunt, speremus consolationem et in
presentibus, et sicut Lazarus in futuro. Magni et-
enim causa solatii est, si quod nos patimur, Domi-
num nostrum et sanctos ejus sciamus esse perpes-
sos. Item et consolationem Scripturarum, id est, ut
ipsa exhortatione proficiamus ad 'spem, non diffi-
dentes de promissis, si adhuc tardent. Spem habea-
mus. Id est, promissionis, ut spes pr:mii solatium
sit laboris.
Secundum Jesum Christum. Ut unusquisque quz-
rat alterius salutem quasi suam, sicut Christus sua
morte omnes salvavit a morte. In uno ore honorifi-
celis Deum. Unum os dicitur, ubi unus atque idem
per diversorum ora sensus et sermo procedit. Pro-
pter quod suscipite invicem. Propter honorem Dei in-
vicen onera vestra portate, et sic adimplebitis le-
gem Christi : qui nos suscepit in se, cum essemus
impii, quanto ergo magis nos invicetn, ut similes no-
stri sustinere debemus! JDico enim Jesum Christum
minisirum. fuisse circumcisionis. Iterum utrumque
populum ad unitatem hortatur. Consentio vobis, o
Judzi, quia Christus vobis promissus, ad vos vene-
rit primum, et Gentes propter misericordiam Dei vo-
cal sunt, tamen unum estis corpus effecti : Nom
enim venit ministrari, sed ministrare, et dare animam
suam in redemptionem pro multis. Ad confirmandas
promissiones patrum. Ut videlicet impleret quod pro-
misit patribus : Cui plus dimittitur, plus diligit, Si-
tute Spiritus sancti. Si enim qui credit virtute Spiri-
tus sancti munitur, certum est quod plenitudinem
gaudii semper habeat, et plenitudinem pacis. Aliter.
Et virtute Spiritus sancti, quia abundantia spei in
Spiritus virtutibus consistit et signis.
Certus sum. autem et ipse de vobis. Bonus doctor
laudando provocat ad profectum, ut erubescant ta-
les non esse, quales ab Apostolo esse putabantur.
Et repleti omni scientia. Hoc est, Veteris et Novi
Testamenti. Audacius autem scripsi vobis. ldeo ma-
gis scribendi fiduciam habui, quia novi vos ut pru-
dentes cito accipere ralionem , sicut scriptum est :
Árgue sapientem, et amabit te (Prov. 1x). Tanquam
rememorans. Hoc est, recordans vos esse prudentes,
sive ut non ignaros doceo , sed ut scientes comme-
moro.
Propter gratiam que data est. Non propter com-
moda terrena, vel laudem, sed ut impleam officium
quod accepi.
Sanctificans evangelium. Meo exemplo sanctum
esse demonstrans. Quidam enim ut bumanum con-
temnunt, quod predicant ut divinum , et ita fit ut
res bancta videatur esse non sancta, cum non perfi-
ritur sancte. Unde dicitur: Sanctificate jejunium,
hoc est, sanctum facite, sive monstrate. Ut fiat obla- -
tio Gentium accepta. Ut exemplo meo Gentes effi-
ciantur hostia Deo accepta, non igne sanctificata,
vel suscepta, sed Spiritu sancto, sicut scriptum est :
Quia sedit super apostolos quasi ignis, et vise sunt il-
lis varie lingue (Act. 1). Habeo igitur gloriam in
Christo. Sciendum sane est quia bic Latini gloriam
pro gloriatione posuerunt : Qui gloriatur, in Domino
glorietur. Gloriam igitur habeo ad Dominum, licet
apud homines infamer et maculer.
Non enim audeo aliquid loqui eorum, qud per me
non efficit Christus. Non ausus sum dicere aliquid
me in his duntaxat rebus propria virtute fecisse,
et non omnia per me esse Dominum operatum,
Signa minora, hoc est sanitates vivorum. Prodigia
majora, veluti est suscitatio mortuorum; Signa vo-
cantur, in quibus sit aliquid mirabile, indicant quo-
que aliquid futurum. Prodigia vero in quibus tan
tummodo mirabile aliquid ostenditur,
123
SEDULII SCOTI
124
Sed sicut scriptum. est : Quibus non est annuntia- À dum peregrinationis causa dicitur. Cenchris portus
4«m de eo, videbunt ; et qui non. audierunt de co,
intelligent (Isai. 11, 5). Ostendit suum laborem ante
pradictum. Videbuat. Videtur Christus in apostolis
per virtutes quas in. ejus nomine faciebant. Propter
quod et impediebar plurimum venire ad vos. Fundavi
ecclesias occupatione detentus in his regionibus,
Achai», et Macedemiz, vel ab Hierusalem in lilyri-
eum. Sed cum proficisci capero in Hispaniam. Utrum
vero in Hispaniam venerit, incerüum habetur. Spero
quod preteriens videam vos, et a vobis deducar illuc.
Quia ita vos exhibetis, ut nec apud vos locum aut
necessitatem habeam diutius remorandi, ideo et ex
parte'illis fuisse dicit, quia credere non indigebant,
sed tantummodo conürmari; sive ideo ex parte,
Corinthi, quia omnes qui ad Corinthum veniunt,
mansionem Cenchbris habent. Ut assistatis ei. Sive
sumptibus, sive solatio adjuvetis eam.
Adjutores meos. ld est in opere doctrinz. Omnes
autem quos salutat, intelligimus ex hominibus fuisse
peregrinis, per quorum exempla ae doetrinam, non
absurde existimamus credidisse Romanos. (ui est
primitivus Asie. Hoc est qui primus credidit Christe
in Ecclesia. Que multum laboravit in vobis. Docet
et in hoc debere etiam feminas laborare pro Ecclo-
siis Dei. Nam et laborant, cum docent adolescentu-
las sobrias esse, diligere viros suos, filios enutrire,
pudicas esse, castas, domum bene regentes, beni-
gnas, subditas viris suis, hospitio recipere, sanete-
quia nulla magnitudo temporis faciat charitatem.-B rum pedes lavare.
Nunc igitur proficiscar in. Hierusalem minisirare
sanctis. Sancti erant in Hierusalem, qui omnibus
suis distractis, et ante apostolorum pedes depositis,
orationi, lectioni ac dectrin:» vacabant.
Probaserunt enim Macedones. Probaverunt autem
hoc sibi utile fore, si collationem aliquam sumptuum
facerent sanctis. (Quod autem. placuit Macedoniet et
Achaim. Subiliter ae vereeunde dum Gorinthios
laudat, hortatur Romanos : facilius enim devote
mentes ad benefaciendum exemplis quam sermoni-
bus invitantur. Quomodo si spiritualium eorum par-
ticipes facti sunt Gentiles. Id est doctrinz et oratio-
nis. Reliqui doctores ex ipsis habebant, et socii
fuerant pinguedinis radicis : ideoque unusquisque,
qui quo abundat, debet alteri impartire.
In abundantia benedictionis Christi veniam. Quia
abundantius in adventu meo Christus in vobis be-
nedicetur : sive. benedictionis, id est gratie Christi.
Obsequii mei oblatio. Id est eleemosyna quam porto.
Accepta. Grata. Ut cum gaudio veniam ad vos. Si
videlice& sancti aeceperint hanc eleemosynam. Ut
re[rigeres vobiscum. Non corporalem utique requiem
quaserit Paulus, sed illam que consolationem habet
ex Deo, sieut et ipso ip primis hujus Epistolse parli-
bus dixit : Consolari in vobis, per eam que invicem
est fidem vestram atque meam.
Deus aum pacis sit cum omnibus vobis. Deus
pacis Christus est, qui non nisi in pacificis habitat.
Cognatos meos. Potest quidem fleri, ut et secun-
dum carnem isti cognati fuerint Pauli, et ante
ipsum crediderint in Christo. Qui swnt mobiles in
apostolis. Et nobiles habiti sunt in apostolis Christi,
de quibus possibile est et illud intelligi, quod for-
tassis ex illis septuagiuta duobus, qui et apostoli
nominati sunt fuerint, et ideo nobiles suorum et in
apostolis dicat, et in his apostolis qui ante eum
fuerunt. Concaptivos. Tolerando ab Judas persecu-
tiones. Salutate Ampliatum. Hunc quasi amicum sa-
lutat, sed in Dominae amicum, non tantum uui inter-
fuerit labori ejus aut captivitati. Adjutorem meum.
Adjutor autem apostoli in Christo, non alius intelli-
giur quam apostolici operis particepe. Probum in
Domino. Hoc est probatum, qui in multis tribulatio-
nibus probatus est. Salutate eos qui sunt ex Aristo-
boli domo. Quoniam nihil otiosum et in litteris
apostolicis additur vel minuitur, istos qui sont vel
de domo, vel de familia Aristoboli, non frustra, ne-
que dilectos, meque probos, neque adjutores ia
Christo nominat, sed forte qui nihil tale habebant
in meritis, idcirco eos solo titulo salutatienis hono-
ravit. Aristobolus iste intelligitur congregator fuisse
fratrum in Christo. Seluate eos qui eun ex. Narcissi
domo. Videntur quidem plures fuisse ex domo, vel
familia Nareissi, sed hon omnes in Domitio fuisse,
et ideo addidit, eos salutandos esse qui sent in Do-
mino. Salutate Rufum. Huc usque judzos , nune
Pulchre autem ín pace finivit, duobus populis ad b Romanos salutat. Et matrem ejus et meam. JEtate,
pacis concordiam revocatis
CAPUT XVI.
Commendo vobis Phuebem sororem nostram, que
est in ministerio Ecclesie, qua est Cenchris. Hoc jam
quasi ünite textu. Episteke, ut solent, commenda-
tionis vel salutationis gratia subter adnexuit. Qua
est in ministerio Ecclesie. Sicut etiam nunc in Orien-
(alibus locis diaconissse mulieres in suo sexu mini-
sStrare videntur in baptismo sive in ministerio verbi,
quia privatim docuisse feminas invenimus, sicut
Priscilia, cujus vir Aquila vocabatur : hi duo ciesnm
Paulum virgis, vino oleoque, et aliis rebus medicati
sunt. Hanc minisiram esse Ecclesie Cenehris ait ;
€t quia mulis adjutorio fait, etiam ipsa ad adjuvan-
non partu. Salutate Asyncritum , etc. De istis simples
est saldtatio, nec aliquid eis insigne laudis adjengi-
tur. Suo exemplo nos docet quales amicos debeamus
nostris litteris salutare: non divites seculi faculta-
tibus, vel dignitatibus honoratos, sed gratia ac fide
locupletes. Herman. Puto autem quod Hermas iste
sit scriptor libelli illius, qui pastor appellatur, que
scriptura valde mihi utilis videtur, et ut puto divi-
nitus inspirata ; quod vero nihil ei laudis ascripsit,
illud declarat, post riGjta peccata ad poenitentiam
fuisse conversum. Saíttate Philologum. Hi homines
unanimes intelliguntur fuisse, quos hac causa simul
salutat, quorum meritum ex his qui simul cum eis
erant dignoscitur; sanctos nuncupat eos, ut merito
1295
COLLECT. IN EPIST, AD ROM.
196
illos salutare videatur. In osculo sancto. Ex hoc ser- À lioc mundo (I Cor. mj. Simus ergo stulti, accipien-
mone, alisque nonnullis similibus, mos ecclesiis
traditus est, ut post orationem osculo se invicem
suscipiant fratres. Hoc autem osculum sanctum ap-
pellat Apostolus, quo nomine illud docet ut casta
Sint oscula quz in ecclesiis dantur, tum deinde ut
simulata non sint, sicut fuerunt Jud: , qui osculum
labiis dabat et proJitionem corde tractabat. Oscu-
. Ium vero fidelis primo, ut diximus, castum sit, tum
deinde pacem in se simplicitatemque habeat, in
charitate non ficta. Fratres, obsecro vos, ut observetis
ees qui dissensiones el offendicula preter doctrinam
quam vos didicistis, faciunt. Alienus vobis sit, nec om-
nine recipiatur inter vos qui certamina commovet,
qui serit jurgia, qui lites excitat, et studia conten-
tionis exercet. Qui enim tales sunt, Christo Domino
nostro qui est nostra pax, non serviunt. De illis
dicit qui ex circumcisione illo tempore venerant,
jejunia et abstinentiam destruentes, et. neomenias,
et sabbata, et ceteras ferias ventris gratia przdica-
bant, dissentientes ab apostolica doctrina, et fratri-
bus offendicula przxparan*es. Vestra enim obedientia
in omni loco divulgata est. Hoc est, si illis obedistis
quibus obedire non debuistis, quanto magis nobis
obedire debetis! Subtiliter sane Paulus indiscretam
et facilem Romanorum obedientiam notat, eamque
asserit ubique non laudatam, sed pervulgatam : sed
ne eos rursum, si pro hoc apertius castigaret, in-
obedientes efficeret, addidit :
In vobis igitur gaudeo. Gaudet Paulus super obe-
dientes, certus quod cum docuerit eos non vulgari
obedientia, quam incaute omnibus prx»bent, uti de-
bere, sed illa sola qua obedire oportet Deo magis
quam hominibus , relictis czeteris ipsa sola. utantur.
Volo enim vos sapientes esse in bono. Simile est hoc
illi dieto, quod ad Corinthios scribit, dicens : Mali-
lia parvuli estote, ut sensibus per[ecti sitis (I Cor.
xiv). Sed et illud quod Dominus ait : Quia filii hu-
jus seculi prudentiores sunt quam filii (ucis in gene-
ratione sua (Luc. xvi). Huic convenit dicto : Filii
autem seculi hujus prudentiores sunt in malitia,
pro eo quod aliquid semper profundius et subtilius
inveniunt in ea, unde plus noceant et vehementius
ledant. In. bono autem stulti sunt : vix enim inve-
niunt quid faciant boni. E contrario. vero Paulus
vult nos sapientes esse in bone, hoc est semper plus
invenire aliquid, plus exquirere, et profundius cogi-
tare quid faciamus boni, ita ut, etiamsi impediamur
per alicujus malitiam ab opere bono, nos si sapien-
tes sumus excogitemus quomodo si bonum opus non
possumus, vel sermonem honum proferamus : quia
$i nec hoc licet, votum saltem bonum et animum
demonstremus. Sic ergo sapientes esse in bono debe-
mus, simplices tn malo, ut si pulsamur malitia et
injuria, non simus callidi et versuti artes et argu-
menta querentes, quibus reddere malum pro malo,
et nequitiam pro nequitia debeamus. Sed in tali
loco meminisse debemus illius sententiz, qu:e dicit:
Si quis vult sapiens esse apud. Deum, stultus. fiat in
tes injuriam, et non reddentes, ut sapientes simus
apud Deum, qui dixit : Mihi vindictam et ego retri-
buam, dicit Dominus (Ezech. 1x). Quomodo potest
idem ipse et sapiens esse et stultus? Respice ad ar-
tes istas qu:& in usu bominum habentur, quomodo
ille qui, verbi causa, sapientissimus grammntieus,
in arte fabrili insipientissimus : vel rursus sapien-
tissimus gubernator, quomodo in arte medicine
invenitur insipiens: sic ergo possibile est in his
qu» ad Deum pertinent esse sapientem et in his qux
ad seculum pertinent insipientem: Deus autem pacis
conterat Satanam. Ut est illud : Dedi vobis potestatem
calcandi super scorpiones et. serpentes (Luc. x). Sub
pedibus vestris velociter. Hoc est sensibus mundis et
B simplicibus. Viletur mihi in hoc loco dixisse . Sata-
nam, omnem spiritum qui credentibus adversatur.
Satanas enim nostra in lingua adversarius interpre-
tatur. Quidquid ergo animz tendenti ad Deam re-
Bistit eL adversatur, et quidquid paci ejus contrarium
est, hoc ei Satanas esse nominatur. Ideo denique
premisit, dicens : Deus pacis, hoc est, Deus cui pax
placet, conterat eum qui contrarius est paei, et dis-
sensiones operatur. Saíutat vos Timotheus. Huc usque
salutatos, nune salutantes dicit. Videtaremihi de
his quos sequestravit ab omni catalogo salutantium
plus aliquid sensisse. Denique Timotheum adjutorem
suum dicit et omnes simul eognatos suos. Et quidem
de Timotheo plenissime refertur in Actibus aposto-
lorum, quod fuerit Derbensis cujusdam filius mulie-
ris Jude fidelis, ex patre gentili. Lucium quidam
perhibent esse Lucam, qui Evangelium scripsit, pre
eo quod soleant nomina interdum secundum patriam
declinationem, interdum etiam secundum Gr:ecama
Romananique proferri. Sosipater vero qui his juu-
gitur, suspicor quod sit in Actibus apostolorum scri-
ptus : Sosipater pater Pyrrhi Beroensis : hi cognati
sunt fide catholica Paulo. Jason autem Thessaloni-
censis erat. Ego Tertius. Proprium nomen est. Don
ordinis, sicet ex Greco codice evidenter cognosci-
tur, ubi scriptum est : 'Aomátouac ope &yo Téprus,
qui scripsi epistolam in. Domino, id est in adjutorio
Domini. Salutat vos Caius. Fertur majorum tradi-
tione, quod hic Caius primus episcopus fuerit Thes-
salonicensis ecclesi». Hospes meus. Cum quo maneo
nunc in hospitio. Erastss arcarius civitatis. Ipsum
puto esse Erastum, quem dicit quià remansit Corin-
tho, videtur dispensator civitatis ostendi. Sed non
puto quod ex hoc offleio magnopere Paulus mentio-
nem ejus in Epistola sua fecerit, nisi ferte aliquid
in eo amplius sensit, et arcarium eum, id est dispen-
satorem illius civitatis dixerit, cujus artifex et con-
ditor Deus; et ideo nec nomen posuerit cujus. civi»
tatis, sed tantum eum arearium nominaverit. Gratia
Domini nostri Jesu Christi. Sciendum sane ess qnia
omne quod habeat homines a Deo gratia est; nibil
enim ex debito habent: quis enim prior dedit illi,
et retribueter ei. Item : Grati& Domini nostri Jesu
Christi : hzec est subscriptio manus ejus in omuibug
121
SEDULII SCOTI
1925
Epistolis, et in ea etiam commemorat beneficia Chri- A vit. In secula seculorum. Moris est divinze Scripture
sti. Ei auem qui potens est vos confirmare juxta
evangelium meum. Subaudis commendo vos, hzeretque
cum superioribus, ubi dixit : Commendo vobis Phaben
sororem nostram, etc. Duas mihi causas Paulus vi-
detur ostendere quibus roborantur hi qui in fide
evangelii confirmantur : unam qua eis przdicatio
Pauli, que est et Christi przedicatio, innotescit; et
aliam qua reve,atur eis sacramentum, quod omnium
temporibus seculorum in silentio habitum est. Nunc
vero. Hoc est in adventu Christi, et prz:sentua cor-
porali manifestum est et apertum, et quantum ex-
spectat non sine idoneis testibus, sed Scripturis
propheticis astipulantibus declaratum existit, ut per
prdicationem quidem evangelii, Gentes ad obedien-
tjam fidei vocarentur; ex revelatione vero sacra-
menti agniti a Dei sapientia gloria et claritas soli
sapienti Deo redderetur in szcula szcelorum. My-
slerii. Abscondite vocationis Gentium ad fidem
Christi. Quod temporibus «ternis in silentio. fuit.
Quod scirent quidem prophetz; ex Scripturis enim
propheticis manifestatur, sed hominibus, id est
vulgo non manifestaverint, nec patefecerint, sed si-
lentio texerint. Secundum praeceptum «terni Dei.
Usquequo tempus adesset ut Verbum caro fleret, et
habitaret in nobis, et manifestaretur omnibus Gene
tibus ad obedientiam fidei. Soli sapienti Deo. Sa-
pientem Deum non ita accipias, quasi quem sapien-
tia fecerit sapientem, ut inter homines habetur.
Sapiens enim inter homines dicitur unusquisque ex
immensitatem per hoc temporum designare.
Amen. Aut quasi ad confirmationem omnium quz
superius scripta sunt in fine posuit, per quod ver-
naculo Hebreorum sermone vera et fldelia esse,
qu: sunt scripta signaret. Do
Achaia, frater meus, vel Dominus quis. Androni-
cus, decorus quod standum. Apelles, congregaris
eos. Apollo, mirabilis. Arethe, distentio. Aquila,
dolens vel parturiens. Arabes, humiles vel campe-
$lres. Appia, continens vel libertas. Árastus, frater
videns, vel mons operis amplioris. Aristarchus, susci-
tans coronam. Áristobulus, suscitans dolore germen.
Archippus , longitudo operis. Barnabas, filius con-
solationis. Bithynia, filia speciosa. Corinthus, oritur
B ipse. Corinthii cives, sive decuriones eorum. Clau-
dius, spes tranquillitatis. Cilicia, cvetus, vel luctus,
vel assumptio, vel vocatio, lamentabilis. Colceia,
vox facta. Crispus, sciens. Chloes, investigantes,
vel omnes, sed melius conclusio, vel consumptio.
Damascus sanguinis potus. Demas, silens. Erastus,
frater meus videns. Epaphroditus, frugifer. Epaphra,
videns, vel recens. Evodiam, apprehendentem Do-
minum. Ephesum, voluntas ejus, sive consilium
meum. Philetus, declinans. Philologum, ore princi-
pium. Galatia, magnifica vel translatio. Junia, inci-
piens. Julium, incipientem. Lucius, ipse suscitans.
Onesimus, respondens. Philippenses, os lampadum.
Persida, tentans. Priscilla, agnoscens. Philemon,
mire donatus. Paulus, mirabilis. Quartus, plangens
participatione sapientie; Deus vero non quasi qui C superflue. Saulus, tentatio respicientis vel securitas.
ex sapientia sapiens factms sit, sed qui auctor et
genitor sapientix , sapiens appellatur. Merito soli
sapienti Deo. Solus est enim ita sapiens Deus, ut
sapientiam ipse magis genuerit, cum ex sapientia
factus sit sapiens. Cui gloria. Recte ei gloria per
Jesum Christum refertur, qui ita sapientem esse
solum Deum, ut ipse sapientiam genuerit Christum
Jesum qui est Dei virtus, et Dei sapientia, declara-
Saul, expetitus vel-petitio. Silvanus, missus. Sodo-
ma, pecus silens. Sosthenis, gaudium da mihi. Sosi-
pater, narrans. Sosipatruus, salvans dispersos. Thes-
salonicenses, festinantes. Tharsis, exploratio gaudii.
Tertius, adjungens vel applicans se. Thessaloni-
cam, festinam umbram stawere. Tyberius, visio
ejus, sive bonitas ejus. Tyranni, continentes. Timo-
theus, beneficus. Titus, quxerens, vel bonum. Tychi-
cus, tacens. Urbanus, luce gaudens.
II.
IN EPISTOLAM I AD CORINTHIOS.
—
CAPUT PRIMUM,
Paulus vocatus Apostolus. Quod nomen suum prz-
ponit Epistolis, auctoritatis esse noscendum est:
sicut reges lenge positi his qui sub eorum potestate
sunt scribunt, et quia minoribus epistolas mittunt,
sua his nomina praeponunt.
Vocatus. In via, vel Benjamin, vel in presentia
Dei. Porro quod ait, Apoftolus, cujus autem? Chri-
sii Jesu : tale mihi videtur, quasi dixisset : Przfe-
ctus pretorii Augusti Coesaris, magister exercitus
Tiberii Czesaris? Ut enim judices hujus sasculi, qui
nobiliores esse videntur, ex regibus quibus serviunt
D et ex dignitate qua intumescunt vocabula sortiun-
tur : ita et Apostolus grandem inter Christianos sibi
yindicans dignitatem, Apostolum se Christi titulo
prenotavit, ut et ipsa lecturos nominis auctoritate
terreret, indicans omnes qui in Christo .crederent,
debere sibi esse subjectos. Et Sosthenes frater. Hunc
idcirco &ecum scribentem inducit, quia et ipsis do-
ctor erat, et pro his valde sollicitus. Ecclesie Dei.
Notat Ecclesiam qu:x& non est Dei, ut : Odivi eccle-
siam malignantium (Psal. xxi). Cum omnibus qui in-
vocant nomen Domini. Hoc est, non solum opto ut
gratia et pax vobis multiplicetur vocatis sanctis,
19€
COLLECT. IN EPIST. 1 AD COR.
150
sed omnibus qui invocant nomen Domini nostri. À debuerunt. Divisus est Christus? Dividitur corpus,
In omni loco. In tota Corinthia. Ipsorum. ld est,
Corinthiorum. Et nostro. Quia nostrum est quod
ipsorum est. Aliter, invocare nomen Domini proprie.
est sacerdotum. Unde scriptum est : Et Samuel inter.
eos qui invocant nomen ejus (Psal. xcvi). Quem sa-
cerdotem fuisse probatur, quia Heli sacerdoti suc-
cessit, et hostias offerebat, et de eo Dominus ait:
Suscitabo mihi fidelem sacerdotem. Qui licet non ex
genere Aaron, tamen de tribu Levi in Paralipomenon
fuisse describitur. Hieronymus in tractatu libri Isaiz:
In Epistola quam scripsit Paulus ad Corinthios,
cum ad unius scribatur populum civitatis, pro va-
rietate habitantium, id est, sanctorum et peccato-
rum, nunc laudat eos, nunc corripit, nunc dolet,
nunc reprehendit, nunc provocat ad continentiam,
nuptias non recusat, retrahit ab idololatria, instruit
in resurrectionem, digamiz porrigit manum, ne lo-
cum tribuat fornicationi. Gratias ago Deo meo. Ut
solet primum provocat profectum laudando, et dicit
se quidem gaudere de eorum scientia, sed scire illos
debere quia vera scientia non inflat, neque dissen-
tit. Sicut testimonium Christi confirmatum est in vo-
bis. Testimonium Christi est totum Evangelium, vel
illad : Omnis scriba doctus in regno colorum, similis
est. homini patrifamilias , qui profert de thesauro suo
nova et vetera. Ita ut nihil vobis desit. Unde Salomon
ait: Venerunt mihi omnia bona cum illa. Exspectan-
libus revelationem Domini nostri Jesu Christi. Ule
vere exspectat adventum Domini, qui in omnibus
preparatus est. Ideo autem revelatio dicitur adven-
tus Domini, quia modo absconditus est a nobis.
Qui et confirmabit vos. Sua scilicet doctrina. Usque
in finem. Vel vestra przsentis vitz, sive perfectio-
nis. Sine crimine. Principali. Fidelis Deus. Qui red-
det vobis mercedem sicut promisit. Per quem vocati
estis. Ut : Nemo venit ad me, nisi Pater traxerit eum
(Joan. vi). In societatem Filii ejus. Si enim socii
fuerimus passionum, erimus socii in gloria. Obsecro
autem vos, fratres. Hucusque cum laude praefatio:
hine jam contra dissensiones aggreditur, ut idem
ipse dicit : Unum sit verbum, et unus sensus in omni-
bus vobis. Schismata. Contentiones pro doctoribus.
Significatum,st mihi ab his qui sunt Chloes. Qucritur
quomodo Apostolus credit de absentibus, cum scri-
ptum sit ? Ne credas auditui vano. Sed hanc gratiam
ipse habebat ut sciret quid absentes agerent, ut ad
Colossenses dicit: Et $i corpore absens, spiritu tamen
prasens. Chloes, civitas Colossensium est.
Ego quidem sum Pauli. 1n Apostolorum personis
boc de pseudoapostolis dicit, qui per sapientiam
mundi circumveniebant eos, ut unusquisque se di-
ceret esse hujus, cujus doctrinam diligebat, cum
diversas doctrinas haberent. Si ergo de veris apo-
stolis non permittit dici, quanto magis de falsis dici
non licebit? Item. Ego quidem sum Pauli. Hac causa
prohibitum est, duos episcopos esse in una civitate,
ut Hlieronymus dicit in tractatu Epistole ad Titum.
Ego autem Christi. Pauci dicebant, quod omnes dici
cum membra dissentiunt. Nunquid Paulus cruci-
fixus est pro vobis? ldeo in solo Christo gloriandum
vobis est, quia ipse vobis hzc duo, id est crucem
et baptismum tribuit, non Paulus, nec Apollo. Gratias
ago Deo meo, quod neminem vestrum baptizavi. ld-
circo neminem vestrum baptizavi, ne quis me pu-
taret in meo nomine baptizasse. Nisi Crispum et
Caium. Qui se non dicunt in meo nomine baptizatos.
Non enim misit me Christus baptizare. Non usurpavi
minora facere, qui potui implere majora. Item : Qui
ad majora mittitur, minora non agit. Sed evangeli-
zare. Quod majus est, ut portet nomen meum coram
: regibus et gentibus. Non in sapientia verbi. Mundanz
philosophi», in qua vos gloriamini. Ne evacuetur
B crux Christi. Id est, ut non eloquentiz fides erucis
Christi deputetur, quia crueem Christi evacuat, qui
aures hominum declamatione permulcet : quia auri-
bus sapientium hujus sxculi displicet dicere Domi-
num, qui fecit coelum et terram, posse crucifigi ; et
tamen si hoc dici evitetur, evacuatur crux Christi.
His autem qui salvi fiunt, id est, nobis, virtus Dei est.
Quia diabolum superavit et'mortem. Perdam sa-
pientiam sapientium. In Isaia sic legitur : Peribit
enim sapientia a sapientibus ejus, et intellectus pru-
dentium ejus abscondetur (1sai. xxix). Ubi sapiens?
Subauditur apparebit? Sapiens, ex gentibus. Scriba?
Doctor legis ex Jud:zis. Conquisitor hujus seculi?
Qui quxrit de occultis naturis hujus sxculi. Nam
quia in Dei sapientia non cognovit mundus per sa-
pientiam Deum. Factura mundi Dei sapientia est
fabricata, in qua per sapientiam naturalem, quz
ad hoc data et creata fuerat, debuit cognosci ipse
qui fecerat: sed quoniam non cognoverunt homines,
alia illis succurritur medicina. Ergo per sapientiam
suam intelligendum, per naturalem sapientiam, quae
ad hoc data est ut cognoscatur Deus ; qua naturalis
sapientia, et Dei sapientia. dici potest, quod a Deo
sit creata, aut certe Dei sapientia fons est et crea-
trix naturalis in hominibus sapienti:x.
Placuit Deo per stultitiam praedicationis salves fa-
cere credentes. Non quod vere stultitia sit przedicatio
crucis, sed quia secundum putàátionem infidelium
sic haberetur. Quoniam Judei signa petunt. Ut ad
Christum dicunt : Quod signum ostendis nobis
(Matth. xiv)? Hoc autem faciunt ex consuetudine
prophetarum, qui 5xpe signa ipsis faciebant Ju-
dais. Et Greci sapientiam. Artis scilicet dialecticae
et bumanz sapientiz rationem. Judeis quidem scan-
dalum. Judei scandalizantur, si audiunt Christum
a se crucifixum. Sive scandalum illis est audire
Christum mori potuisse, quem illi quasi immorta-
lem exspectant, dicebant enim : Nos audivimus ex
lege, quia Christus manet in zeternum : non intelli-
gentes, quia primum illum pati oportebat, et sic in-
trare in gloriam suam. Gentibus autem stultitiam. Hoc
est, Deum credere crucifixum. Ipsis vero vocatis. ld
est, credentibus ex utrisque. Christum Dei virtutem.
judxwis petentibus signa, quae devicta morle homi-
19b
BEDULM SCOTI
nem revoeatí ad'vitam. Et Dei sáplentiam. Graecis À de dzemonibus ait : Seiebant onim ipsum esse. Si dae-
quzrentibas sapientiam, qux nos a dominatione
diabeli liberavit.
Quia quod stultum est Dei. Velle erueiligi. Sapien-
tius est hominibus. Quia crux Christi diabolum fe-
fellit, et vicit, hominesque liberavit, quod nemo
hominum per sapientiam suam potuit. Et quod infir-
mum est Dei. ld est, mori fortius est hominibus:
quod enim ne€ gigantes evadere potuerunt, infir-
pitas crucifixi evasit. Vídete enim vocationem ve-
siram. Ac si diceret: Videte eos per quos vocati
estis ad (idem, quod non sapientes, sed stulti, et
piscatores erant, quando et ipsi vocali sunt. Aliter:
Videte vocationem vestram, hoc est, in vobis ipsis,
o Corinthii, probate quod dico, quod stultos vos vo-
cavit, et pon sapientes.
Quia non multi sapientes. Hoc contra illos oblique
qui se legis peritos, et fortiores apostolis et nobilio-
yes ex sacerdotali stirpe descendere jactabant. Sed
quc stulta sunt mundi. Stulta, id est, corda, vel in-
genia. Ut confundat sapientes. Id est, swculares,
dum nen ipsos elegit. Et ea que nom sunt. ld est,
sapientia, fortia, nobilia. Ut ea que sunt. Talia, hoc
est, sapientia, fortia, nobilia dissiparet. Qui factus
eai nobia sapientia. Qui sibi semper sapientia fuit,
nobis factus est sapientia, ut nos faceret sapientes,
et justos, et sanctos. In Domino glorietur. Non enim
sibi, sed Deo dona qux accepit reputet.
CAPUT II.
Et ego cum venissem. ad vos, fratres, veni non cum
mones sciebant, quomodo petestates ignorabant?
Quibusdam videtur principes et potestates hujus
seculi, Judaeorum majores et principes dixisse, qui
juxta Petri Apostoli dicta, igaoraverunt quod male-
facerent : ait enim : Scio, fratres, quia per ignoran-
tiam fecistis hoc smalum, sicut et principes vestri (Act.
H1). Judzorum principes hi fecerunt, non tamen
hujus s:eculi principes dici potuerunt, quippe qui in
potestatem redacti fuerant Romanorum, profitentes
non se habere regem nisi*Coesarem, hi autem prin-
cipes, quos alio loco signavit Apostolus dicens :
Non est nobis colluctatio adversus carnem et sangui-
nem, sed adwersus principes et potestates, adversus
: mundi tenebrarum. harum rectores. (Ephes. vi). Si
B ergo hi sunt principes, qui nescientes Dominum
majestatis Christum esse, illum crucifixerunt quo-
modo a da&monibus potuit sciri? Non aliter scierunt
demones, quam sciebant principes hujue szculi:
sciebant enim ipsum esse qui promissus erat in
lege per signa prophetis, non tamen mysterium
ejus, quod Filius Dei erat, ex eterno sciebant, ne-
que sacramentum incarnationis. Nunquam Domi-
num tmajestglis crucifizissent. Pro unitate persons,
et Deus dicitur cruciüxus , et Filius hominis esse in
ccelis, cum quando ista dicebantur Dominus esset in
corpore. Quod oculus non vidit. In Isaia sic habetur:
À seculo non audierunt. auribus, neque perceperunt,
oculus non vidit Deus absque te, que preparasti
exspectantibus te (Isai. xiv). Ergo. memoratorum
eminentia sermonum. Noluit pomposum eloquentix € Principum mens hzc videre non potuit, quia credere
sermonem jactare in praedicatione divina mysterio-
rum Dei, hoe est, incarnationem Christi, et voca-
tisnem Gentium. Et hunc crucifzum. Quod stultum
apud homines videtur esse. Et ego in infirmitate.
Non jactantia, sed humilitate, seu quod nec plagas,
et vindictam potenter in aliquos dedi. Timore. Ne
vos Christum negaretis. Et tremore. Ne meo aliquo
exemplo offenderem vos.
Et sermo meus. ld est, quotidiana exhortatio.
Predécatio mea. Publica curam populo doctrina.
Non in persuasione humane sapientia. Quia diale-
etici erant Corinthii, noluit apud illos disputatione
üt, ne heo quoque illis nova aliqua philosophia
videretur, sed magis illis virtutes et miracula mon-
stravit. Sapientiam autem. loquimur inter perfectos.
Àc si diceret, ne putetis nos sapientiam non habere,
quia nos habemus sapientiam divinam, sed vos eam
nunc eapere Lon potestis, quia adhuc lacte nutri-
mini, ei 't? tide parvuli comprobamini. Neque princi-
pum. Hoc est, regum, vel philosophorum, qui in
hoc s$culo primatum tenere videntur. Dei sapien-
Ham. Ohrnistem qui est abeeonditus ab incredulig
ek insipientibus. Quam nemo principum hujus seculi
cognonil. Hoc est, Pilatus, et Caiphas, et Herodes,
et principes sacerdotum, vel dzemones. Unde Apo-
stolus de principibus et potestatihus hujus seculi
dicit : Si enim cognovissent, nunquam Dominum ma-
lestatis cracifixissent. Et contra Marcus evangelista
noluerunt. Quidam sane dicunt: Oculus non vidit
virginem peperisse; nen auris audivit illud : Tunc
justi falgebunt sicut sol (Math. xw). Qui habet, inquit,
aures audiendi audiat. Nec in cor hominis ascendit
(Rom. viu), cohzredes Christi futuros. Quid videt
oculus? Colores. Quid sudit auris? Crimina. Quid
in cor hominis ascendit? Sapientia. Procellentius
est autem omnibus, quod prestat Deus diligentibus
se in vitam seternam. Item quid est quod Apostolus
dicit ex Isaia propbets; quod oculus non vidit?
Hoc sensu Apostolus dixisse credendus est, quod
carnalibus oculis, et aure carmali, et cogitatione
mortali, non possunt spiritualia comprehendi, dicit
enim Apostalus : Nobis autem revelat Beus per Spi-
ritum suum (1 Cor. m). Si autem revelatum est
Apostolo, intelligere debemus, quod et ille aliis re-
velavit, nobis autem revelavit Deus per Spiritum
suum, hoc est, non merito nostro, sed sua gratia,
quia per &dem aecepimus Spiritum sanctum, qui
voluntatem Bei nobis ostendit. Sancti videbunt,
quod Paulus testatur : mobis autem revelavit per
Spiritum sanctum, quod futuri sumus, ut Joannes
testatur, quia eum videbimus sicut est. Quis enim
scit hominum qua hominis sunt, ld est, qus cogita»
tiones versantur in homine. Nisi spiritus hominis.
Hoc est, conscientia, ut Hieronymus exponit. Non
docilis humana sapientam verbis. Quis vonis aunun-
tiamus, non a philosophis, vel grammaticis, sed a
495
COLLECT. IN EPIST. ] AD COR.
154
Spiritu Dei eruditi sumus. Spiritvalibus. Hominibus, À predicare, przeter Jesum, cui fide firmissima credi-
qui capere possunt. Spiritualia. Documenta. Com-
parantes. Prodicantes.
Animalis autem homo, etc. Qui spiritum Dei non
babet, animelis est, qui ritu animalium vivit, sola
enmmeds carnis sectans. Animalis enim habet ani--
mam, »on habet intellectum, ideo non percipit qux
sunt spiritus Dei, id est, spiritualia, qu: spiritus
doeet, verbi gratia, quomodo Christus incarnatus
sit, vel quid gratiz credentihus confert crax Christi.
Btultitia enim est iil. Primo stultitia est illi, quando
audit natum Dominum, et passum, et resurrexisse;
secupdo, contemnere qux sua sunt; tertio preebere
muaxillam , e$ catera similiter.
emnia dijudioat. Quia omnia discernit, et intelligit,
Spiritualis. autem:
distis. Aurum, argentum, lapides pretiosos. In Ec-
clesia tria genera sunt bonorum : est bonum, et
melius, et optimum. Quod autem primo aurum po-
8uit, ut sermo mclius texeretur, id ad fortitudinem,
non ad speciem comparavit : quia argentum fortius
auro, ideo meliori ponitar loco. Tria e contrario
genera malorum : malum, pejus, pessimum, que
lignis, feno, stipulzte comparantur. Aut eerte aurum,
poenitentes significat ; argentum conjugatos ; lapi-
des pretiosi virgines. Item, ligna virginitas, sed im-
perfecta ; fenum, irratioBabile matrimonium ; sti-
pula poenitentia, sed non vera. Item aurum, cogita-
tiones bonas ; argentum, sermones justos ; lapides
pretiosi, opera pertecta : ligna, vana opera, non i1n-
et sensus illius nen intelligitur ab homine carnali. B tegra materia ; fenum, vanas cogitationes, quz ma-
Quis enim cognovit sensum Domini? Nisi videlicet
spiritualis home. Nos autem sensum Domini habemus.
Dum spiriteasles semus? Hoc autem dieit, ne puta-
rent quod ille deficeret ad docendum, eum ipsi fm-
becillos esaent ad audiendum.
CAPUT Ill.
Et ego, [raires, non potui vobis .oqui quasi spi-
vifualibus, sed. quasi carnalibus. Infirmis in fide, et
contentiosis.
Quasi parvulis. Non setate carnali, sed in Christo.
Si ergo parvuli adhuc illi sunt qui omnem malitiam
abjecerunt, quia nondum sunt in virtute pexfecti,
quid de illis censendum est quibus omni malitia
teria sunt fructuum ; stipula, otiosa verba, arida,
sine fructu. Et uniuscujusque opus quale sit ignis
probabit. Aurum et argentum hon solum non arde-
bunt per ignem, sed et splendidiora radiabunt : li-
gna vero et cetera concremabuntur. Sed exa-
minationem judicii igni voluit comparare, juxta
consuetudinem Scripturarum. Sic tamen quasi per
ignem. Quia igne purgatorio judicii probabitur. Au-
gustinjis autem aliter exponit : Est quidem ignis
tentatio tribulationis, de quo dicitur: Vasa figuli
probat fornax, et homines justos tentatio tribulatio-
nis (Eccl. xxvi). Iste ignis in hac interim vita fa-
cit, quod Apostolus dicit : sic accidet duobus fldeli-
bus, uní cogitanti qux sunt Dei, quomodo placeat
dominatur? Lac. Rudem doctrinam. Nom escam. C Deo, hoc est, zdiflcanti aurum, argentum, lapides
Obscura mysteria solidamque doetrinam. 4mula-
tiones. In: mente selus. Contendiones. Verbo erga
Magistros.
Secundum hominem. Carnalem conversationem,
non secundum Deum. Nonne homines esiis? Vult eos
plus esse quam homines. Quid est ergo Apollo? Si
nos nihil sumus, vel quos ministros ipsi constitui-
mus, quanto magis pseudoapostoli quibus credidi-
stis? Et unicuique sicut Dominus dedit. Hoc ipsum
non ex nobis, sed Dei donum est, ut per manus
meas sigha fierent, Que vos excitarent ad lidem;
et Apollo sua vos doctrina firmaret : quia sicul
plantatio sine aqua, sic fides sine doctrina marce-
scit. Si ergo et plantatio ct fons Dei est, quid nobis
ascribitis, quasi aliquid nostra virtute fecerimus?
Ego plantavi. Vide. Apollo rigavit. Baptiemo, vel
doctrina. Sed Deus incrementum dedit. In bonis ope-
ribus. ita neque qui plantat est aliquid, Nisi Do-
minus iacrementum dederit, sine causa laboramus.
Nos mercenarii sumus in agro alieno, alienig uti-
mur ferramentis : nihil habemus proprium, nisi
morcedem nostri laboris. Dei enim sumus adjutores.
Plantantes et rigantes vineam ejus. Dei edificatio
estis. Hoc est templum Dei. Alius superedificat. ld
est, Apollo, vel alius quilibet doctor. Quomodo su-
perxdificat? ut diligenter doceat, et rationabiliter.
Fundamentum enim aliud nemo potest ponere.
Mon est alius Christus, quem possit vobis aliquis
pretiosos ; alteri eogitanti qua sunt. mundi, quomo-
do placeat uxori, id est, :xdificanti ligna, fenum,
stipulam : illius opus exuritur, quia ea dilexit quo-
rum amore cruciaretur. Exuritur autem hujus, quo-
niam sine dolore non pereunt quz cum amore pos-
sessa sunt. Sed quoniam alterütra conditione pro-
posita, eis potius maluil carere quam Christo, nec
timore amittendi talia deserit Christum, quamvis
doleat cam amittit salvus est quidem, sic tamen
quasi per ignem, quia urit eum dolor rerum quas
dilexerat amissarum, non subvertit fundamenti sta-
bilitatem. Nemo vos seducat. Ac si. diceret : Dum
templum Dei estis, nemo vos violet per mundanam
sapientiam. Sí quis videtur sapiens esse n. hoc sa-
D culo. In humana sapientia. Stultus fiat. Hoc est,
credat Deum cruciflxam, quod stultitia est Gen-
tibus, percutlenti prebere alteram maxillam, non
reddat malum pro malo : que omnia quasi stulta
esse. videntur : Sapientía enim hujus mundi. He
est : malum pro malo reddere : vel philosophorum
inflata scientia atque ventosa. Nescitis quoniam tem-
plum. Dei estis. Ac si diceret : Ideo aurum, et ar-
gentum, et lapides pretiosos superzdiflcate, quia
femplum Dei estis, et dum non bene zdiflcans pri-
vabitur, quanto magis violans peribit ? Violat vero
corpus suum peccando, sive Ecclesiam per malam
doctrinam seducendo, sive exemplum perversum
ostendendo. Reprehendam sapientes. Ad effugien-
— —- -—————-—
(55 SEDULII SCOTI 156
dam manum Dei nulla suffragabitur illorum astutia. A apostolos novissimos, nos omnium ultimos ad Gen-
Sive hoc sub Christo impletur, quando vincebat
Scribas et Phariseos, astute tentantes eum in qua-
stionibus.
Nemo glorietur. Ut est illud : Maledictus qui ha-
bet spem in homine (Jer. xvii), in doctore Paulo, et
Apollo, et pseudoapostolo. Sine vita. Dum per il-
lam servitis Deo, ut mereamini vitam futuram. Seu .
mors. Qus porta estper quam itur ad regnum.
Ergo omnia creata sunt propter sanctos, quia cum
njhil habeant, cuncta possident.
CAPUT IV.
Ut ministros Christi. Non ut fundamentum. Hic
jam. ld est, in ministerio praedicationis, vel in pr&-
tes tanquam ad mortem direxit. Novissimos autem
dicit tempore, non merito. Sed quidam ex vobis
putant nos esse novissimos apostolos, nec dignitatis
merito primis apostolis comparandos, qui przsen-
tem in carne Dominum comitati sunt. Primi autem
apostoli prophete intelliguntur, qui missi sunt a
Deo. Novissimi vero duodecim apostoli, aut primi
duodecim apostoli, qui ante passionem suam a Do-
mino electi sunt. Novissimi autem Paulus, et Bar-
nabas, et Apollo, qui postea sunt electi. Vel novis-
simos, non ad ordinem, sed ad ministrationem per-
tinet, quasi dixisset novissimos esse miseros, et ul-
ümos omnium, sicut statim subjungit. Spectaculum
facti sumus. Omnes spectant nostras injurias. Et
senti seculo. Queritur. À nobis dispensatoribus. B enoelis et hominibus. Bonis videlicet et malis. Nos
Ut fidelis quis inveniatur. Hoc est ut. unusquisque
dispensator fidelis fiat; ac si diceret : Hoc tantum
quixrimus, ut fideles inveniamur, et non quzrimus
laudari a vobis : unde subjecit : Mihi autem pro mi-
nimo est, ut a vobis judicer. Laude dignus. Aut ab
humano die. Sed Domini die, id est, die judicii ;
non ab humano die, in presenti seculo judicari,
hoc est, laudari appeto. Sed neque meipsum judico.
Hoc est, ego qui conscientiam meam optime novi,
neque aliis meexcellentiorem esse judico. Nihil enim
mihi conscius sum. Unde super omnes debeam glo-
riari. Si hoc Paulus dicit, quid a nobis dici debeat
cogitandum est. Sed non in hoc justificatus sum.
ln quo me quidam laudant : quia ita quisque aliena
laude non justificatur, ut nec maculatur infamia.
Unicuique apud Deum quod est, non quod dicitur,
imputatur. Occulta tenebrarum. ld est, opera quie
in tenebris aguntur. Propter vos. Propter vestram
utilitatem. Nihil enim mihi conscius sum. Id est, in
aliquo criminali peccato, postquam per gratiam Sal-
vatoris liberatus sum, et ab omni peccato purgatus.
Sed non in hoc justificatus sum. Licet non sim mihi
conscius in aliquo capitali crimine, non tamen ob
hoc,perfectam justitiam mihi vindico, propter levia
et minima peccata, quibus nullus sanctus in prz-
sentis vitz:e curriculo carere potest.
Ne supra quam scriptum est. Ut supra. scripsi :
Qui gloriatur, in Domino glorietur. Et: Nemo glo-
rielur in nomine. Et : Nolite judicare ante tempus.
Quis enim te discernit ? Aliisscilicet meliorem esse ;
aut quis te discernit a massa perditionis, nisi Deus?
non merita tua, neque scientia. Et tanquam respon-
denti : Fides mea me discernit, merita mea, pro-
positum meum: statim occurrit. Apostolus : Quid
autem habes quod non accepisti ? Quid habes ex te-
ipso nisi peccatum ? Jam saturati estis, Doctrina.
Divites. 1n sapientia. Sine nobis regnatis. Non indi-
gentes nostra doctrina, exemploque. Nos stulti. Iro-
nice loquitur : aut increpantüis affectu pronuntian-
dum est
Utinam regnaretis! Id est, utinam non essetis falsa
gloriatione decepti ! forsitan simul regnassemus.
Puto enim, quod Deus nos. Non ut vos qui regnatis
C
stulti propter Christum. Hoc est, in tormentis positi
pro Christo. Ironice quz videtur confirmare, negat ;
et quz videtur negare, confirmat. Vos axtem pru-
dentes in Christo. Ut putatis. Nos infirmi. Dum no-
lumus reddere malum pro malo. Vos nobiles. Vobis
nobilitatem terrenam vindicatis. Usque in hanc ho-
ram. À quo tempore copimus predicare usque
nunc. Item : Vos autem prudentes in Christo, hoc
eSt, vos ita vultis Christiani esse, ut prudentiam
szeculi teneatis
Peripsema. Abjecti, humillimi. Peripsema, rasura,
aut limatura cujuscunque rei. Non wt confundam
vos hec scribo. Ac si diceret : Non pro gloriatione
operum meorum bonorum hzc dico ; sed hzc po-
tius commemoro, ne vos gloriemini in mundana sa-
pientia. Poterant confundi de sua gloria, si eos non
relévaret : non enim ruborem illorum cupiebat, sed
perfectionem : Decem millia. Finitus numerus pro
infinito. Pedagogorum. Doctorum, nutrientium et
custodientium vos in fide Christi.
Ego vos genui. In novam vitam reformavi. Imita-
tores mei estote. Quia bonorum filiorum est bonos
imitari parentes. Qui vos commone[aciat vias meas.
Et meis litteris, et suo exemplo docebit : aliud enim
sine alio perfectum esse non potest. Tanquam non
venturus essem ad vos. Hinc incipit causam fornica-
tionis arguere. Inflati sunt quidam. In humana sci-
licet. sapientia : quia omni peccato, et viro acci-
D pienti uxorem patris sui vos consentitis. Et in sa-
pientia humana vos contenditis, quasi non peccata
essent. Virtutem. Operum et fidei. Non enim in
sermone, Nihil enim prodest doctrina sine justitiz
operibus, ei qui non facit quod faciendum docet.
Regnum Dei. Id est, acquisitio regni Dei. Quid vul-
tis. Benignus magister est, qui discipulorum corre-
ptionem in eorum posuit voluntate.
In virga veniam. ld est, vindicta : quali virga Pe-
trus ad Ánaniam et Saphiram, et ipse Paulus ad Ma-
gum usus est.
CAPUT Y,
Et vos inflati estis. Quia vana scientia inflamini,
et curan de his qui pereunt non habetis, ut aut
152
COLLECT. IN EPIST. I AD COR.
158
eorrigantur, aut ab Ecclesia separentur. Ef non À ctorum hominum adacquirendum multos ad vitam
magie Iuxistis. Quia boni pastores semper pro po-
puli peccatis flent. Praesens autem. epiritu. Praesen-
tem dicit spiritu, ne ex solo auditu absentem dam-
nare putaretur : secundum illud Elisei dicentis ad
Giezi : Nonne spiritus meus tecum erat in via ? Cum
virtute Domini nostri. Qui pro me erat prxsens, lit-
terarum mearum auctoritate, per quam Domini quo-
que virtus assistere judicetur. Tradere hujusmodi
hominem Satana. Id est, tortori diaboli, ut tormento
carnis spiritus salvaretur : oportebat enim ut per
diabolum sanaretur, qui per Diabolum peccavit.
Non bona gloria vestra. Dicendo, Ego sum Pauli,
ete. Non bona, dum non corrigitis adulterium. To-
tam massam. Ecclesixwe. Corrumpit. In Greco, fer-
per coelestem doctrinam. Qui contemptibiles sunt in
Ecclesia. Hoc est, qui minimi sunt in Ecclesia, aut
certe qui injurias suas contemnunt ; ac si diceret :
Qui minores sunt in ecclesiis, et nullis magnorum
donorum pollent, ipsi de terrenis negotiis judicent,
quatenus per quos nequeunt majora, minora bona
suppleantur, quos contemptibiles nominat, et tamen
sapientes vocat, cum dicit : Si non est inter vos sa-
piens quisquam. Qua ex requid aliud colligitur,
nisi ut hi causas terrenas examinent, qui exterio-
rum rerum sapientiam acclpiunt? Qui autem spiri-
tualibus addicti sunt, terrenis non debent negofiis
implicari. Ac si apertius diceret : Qui penetrare in-
tima sapienti» nequeunt, saltem necessaria foris
mentat [Cupgoi]. Vetus fermentum. Forniaationem. B operentur. Item contemptibiles, qui minores sunt
Ut sitis nova conspersio. Ut in gratia sacri baptisma-
tis conspergamini, sicut conspergitur farina aqua.
Azymi. Sine fermento peccati. Etenim pascha no-
strum. Ideo debetis azymi esse, quia Judzi quando
agnum immolabant, azyma comedebant, sic et nos
debemus. Sed in azymis sinceritatis. Similitudine
Hebrzorum.: quia ipsipostquam immolabatur agnus,
et post diem Paschzx azyma comedebant per septem
dies : sic nos vero agno immolato, tota vita nostra,
qu: septem diebus peragitur, azymis bonorum ope-
rum vescamur. Etveritatis. Id est, wquitatis judi-
cii. Si enim lactuca erat cum flliis Israel pro fer-
mento, ne cibum insulsum comederent pro celeri-
tate ambulandi, sic zquitas judicii et sinceritatis
cum Christianis. Scripsi vobis. Pro scribo, Vel ideo
preteritum dicit, quia cum legerent, tempus scri-
bendi preteritum esset. Non utique fornicariis hujus
mundi. (uodluce clarius est. Ab illis enim olim
separati estis, et idcirco nolite iterum illis commi-
sceri. Si quis frater nominatur. Id est, solo nomine
appellatur eum fornicator detegatur, aut fur, ab hoc
separari jubemur. Qui foris sunt. Infideles extra
Ecclesiam. Qui intus sunt. Hoc est, fideles intra
Ecclesiam. Éos autem qui foris sunt Deus judicabit.
Foris Ecclesiam sunt hzretici, Judzi, Gentiles.
CAPUT VI.
Audet aliquis vestrum, negotium habens adversus
a.terum, judicari apud iniquos. Notandum quod ali-
quando Apostolus in media causa quam agit, quos-
dam inserat sensus, et de latere jactet : quibus ex-
plicitis, rursum revertitur. Audet ergo aliquis ve-
strum, etc., contra scilicet preceptum Domini di-
centis : Si quis vult. tecum contendere judicio, tu-
nicam tuam dimitte ei, et pallium.
Án nescitis quoniam sancti de hoc mundo judica-
bunt. Sicut Dominus apostolis promisit, dicens :
Sedebitis et vos 'super sedes. duodecim, judicantes
duodecim tribus Israel. (Matth. xix), omnibus hoc
promittens, qui apostolos fuerint imitati. Si ergo
Sancti de hoc mundo judicabunt, cur de minimis
vestris negotiis non judicant? Inm vobis judicabi-
tur. id est, per vos. Angelos judicabimus. llli an-
geli judicabuntur in judicio, in comparatione san-
ParBoL. CIII.
in doctrina, quos dona spiritualia non exornant. Vel
contemptibiles, id est, sancti qui a vobis despiciuntur.
-. Ad verecundiam vestram dico. Nam erubescere
debetis eo quod nemo sit inter vos tam sapiens, qui
noverit causas inter fratres discernere. Et hoc apud
infideles. Duplex peccatum est, et quod judicio con- -
tenditis, et quia apud infideles ad jurgia provocatis.
Jam quidem omnino delictum est in vobis. Ideo hoc
iterat : nam potuit putare, judicium habere adver-
Bus alterum non esse peccatum, sed tantummodo
peccatum esse extra Ecclesiam velle judicari, nisi
adjungeret : Jam quidem omnino delictum est inter
vos, guia judicia habetis vobiscum. Et ne quisquam
hoc ita excusaret, et diceret justum $e habere ne-
gotium, et iniquitatem se pati quam vellet a se ju-
dicum sententia amoveri, continuo talibus cogita-
tionibus vel excusationibus occurrit, et ait: Quare
non magis injuriam accepistis ? Ut impleretur illud:
Si quis vult. contendere judicio tecum, et tunicam
tuam tollere, dimitte ei et pallium-(Matth. v). Sed
tamen (dia negotia per infirmos judicari in Eccle-
8ia secundum indulgentiam concessit fratribus inter
fratres judicantibus : extra Ecclesiam vero judi-
cari terribiliter vetat. Sed vos [raudatis. Cum illa-
tam injuriam secundum preceptum Evangelii et
Domini exemplum patienter sustinere deberetis,
vos e contrario non solum non suffertis, sed etiam
non facientibus irrogatis. Et hoc fratribus. Id: est,
vobis, quibus nec quidem vicem reddere inimicis
concessum est. Án nescitis quia iniqui regnum Dei
non possidebunt ? Àc si diceret : Dum iniqui regnum
Dei non possidebunt, nolite vos ipsi iniqui fleri
fraudando, et injuriam faciendo. Nolite errare. Hoc
est, seduci, existimantes de multis, et non etiam
de uno peccato puniendos. Aut nolite errare vos-
metipsos et alios iniquos putantes regnum Dei pos-
sidere. Et hoc aliquando fuistis. Sed nunc non estis.
Nolite ergo timere de preteritis, tantum ne post
baptismum criminosum aliquid committatis. Molles
sunt, cum quibus virile perficitur scelus, et quo-
rum virilia in pueritia castrabantur, ut semper es-
sent imberbes, et muliebria, hoc est, mollia core
pora haberent. Hi erro apud gentiles in honorem
b
REDULA 380071
T
Mauris deorum esstrabantur : at Augustinus ín làhro A, ehriosya et gulogns fuezj ? Nanguid 2, ...,. , in
septíme de Civitate Doi ostendit dicens : His autem
amputeter viriltas, ut aee conyertanter in. (emi-
nam, nec viri renquepter. Et iteram do mollibus :
Kidem Betri megne coptre omnem virorum Ii
lieramque verecundiam ceasecrafi eunt, qui Mnue
im extzemum |hegterpam] diem m9didip capillis,
et éacle deslbata, feendijus membris, incessn Le-.
mineo per plateas vicesque Cartlegipis, etigm à po-.
pulis, uade turpiter viverent, exigebat, Jibi Varro
dieere voluit, aec uspiam legisse mw comimeinini,
Defecit interprejatio, erubuit ratie, conlieui4 oratio.
Sod ablutii estis. &cilicet pez haptismum. Sed sasn-
ctificati estis. Reg Spiriti sancjum ac verbum.
Sed justifcoti estis. lp. bonis pperibus. 1n sowin
Domini. id est, in conÉessione nominis Domini.
Omnia mibi licont, ted uon omnia expediani. Que
de foreiegtione £ractat, Yulé aeoteriam forniealiopis,
id est, gule iempersmiism ostendene, alu] ajque
degtruere. Lice engo nobis menducare e£ bibere ;
sed si suljeeerimus nos comessionibus, ipeum
licitum perducet nos 34 illicitum, hec est, od forni:
contionem : xa et de omnibus intelligendum o quer
£ubque peoeata non SW, 90C3SiODAS BOSE f2me3
daxe delictorum. Sed ego ub nullius redigar pote-
elate. ld est, bi ei rei joi zedigor polestate, hoq
£9À, DoB ane) dominabus : non epim sic succum»
bam uL serviem. Poulus eui cuncta licent, sub nul-
dius poíestede se nedigii, quia seretipsum a licis
:estsingendo, ea.que deleciata premerept, despe-
B ad loudegp Dej, ve] ad. gervienduan
Cogpus $uniQ pon pegeat ? Forgicafie esp (pxag exire
a legipo eonjugig. Ümgg auem petcsHun potest
ah upo compiti, gui megbrapo dici poles, non
men cerpus, in iorpicaHong uem duo pereunt,
eam toam corpus &ragde éng9 mualum est jn
que due anis pereuat vel meoriupuy, Yult ergo
gravare fgrpicaHiopis causam, quay illis per eonsue-
Wipem levissima videbar, Aup iu eorpu auum
péccab : quia hoc witiupp. puagis volupjejen) Carnis
prasiat, quam csetera yitia, Lege Angusuipum. Cor-
pus xeyo tepoplu Bei fot ; Deum ergo decet babi-
tere ip domq spa, nop geccatum, pec diapolum.
Quod si in yobis Spirilus 5encjus est, acljole guod
200 ad fornicationem facta sunt membra vestra, sed
Deo. Jon estis
pesiri. Qni non esp suug, npn deber sibi viyere, sed
illi cujus sanguine empiug fgi. Empti enim. estis.
Non auro, uon argento, $ed sanguine Christi. San-
guis ggrorum alijs noce) ; sanguis vero Christi mun-
Jum redemjt. £4orificate Deum, Hoc esp, agite ut
gloriücetur Deus per operq yegyrg. Et gortaig-; Spi
rige spilice) sanc&um eujus superiNe membra ve
pira. templum ease testetj sumus.
CAPUT YH. !
De quibys autem acripsistis mihi. Huc usque gratis
docyij, pugc ad ipterrogeta respogdet. Nunc aulem
Am ipit de conjugüs tracfare; apte enum expugnavit
illicija, qyam de Jicitis lqqueretur; Coripthii pam-
gve ad Paulum epistolam miserunt, mi jlos doceret,
ip iropsoendit. Esce sogtri. 1d. got, convenit vel G Bj popt acceptam fidem licitum eset UX9reg qimit-
4ReQha ep. Sed Dowipgo. Boc egt, ad aeryiendum
Rosmine, yelut si desoplwm Domioo. E Dominus
£orpori. (Quasi proprio templo. Deus ewe susaia-
Aw Ronunp Jem. Quia caput noswum gusciéavis,
et nos queque sembra ejus, si per eangitatem
fperimys; ausciabit. Ergo debemus memo postre
pancüficare, ut Àp eo x»aneme mereamur. jCorporg
zestra qnembra Cbristi suut. Quia agnis Ecolesig
«epus gst(hristi; sipgub autem xnembra : .capu£
Autem Christus eat. Tollegs ergo mapnbrg Ghristi,
feciaxp mepbrg meretricis? Abgcindens me à cor-
ore Ghyisti, facium gyembra meretricis ? Non dixit
fornicatoris, ut. ogtenderet eum ejusdem esse cri-
minis et nomipis, cujus illa est; apud homines
enim minus videtyr'viri quam mulierisadmissum. An
nescitis gyoniam gni adhaeret mergtrici, unum corpus
efficitur ? Corporis unitate per immunditiam. Erum
gnim, inquit, duo in carne una. Hiec est prima pro-
pbhetia Adam. Quomodo autem cum uxore licita, sic
ei cum 1neretrice una caro efficitur, propter amorein
illicitum. In carge una. Propter conjugalem conne-
xionem, aut in generando et concipiendo filio. Fu-
gite fornicationem. ld est, mente, et loco, ut fu-
git doseph. Omne peccatum quodcunque fecerit
homo. Nunc ostendit quantum reatum fornicatio
habet, quz illis. per consuetudinem levis videba-
(ur. Quid si homo seipsum occiderit ? .Quid si
* Videtur hic aliquid deesse.
lere, aus quomodo uxores ficite haberentur. Bong
est homini mulierem non tangere. Bonum. fuerat jllud
quod yobis ip primordio prsedicayi, hoc est, secun-
dum conjugii usum non tangere mulierem ; sed quo-
niam multos continentes huic doctrigz loco scripsi-
8tis refragari, concedatur remedium ne fornicando
moriantur. Ergo Apostoli hoc exemplo jn primjs
virginitas et continentia predicanda est- Seg objicere
amatores Juxurig solent : Ut quid ergo prima Dej
benedietjo Grescite et smulfjplicgmipi, concessit? Lt
terra scilicet repleretuy. Quis jam impleta est, debe-
pus ab incoptinentia nos tempergrg. Suam. Non
alienam. Uzorem. Nop gxopee. Similiter aufem et
uxor virum. Jn hoc optimum legiülimurmgue copju
gium yidetur, quando hi amb9 secupdum &pgstolum
in sua voluntate Gunt. Mujier suj zorporis potestatejn
non habet. Scilicet ad continentiam carnig, nisi ex
consensu viri. Nolite fraudare. A debito conjugii.
Ad tempus. Hoc est, gpecialibus alternisque diebus,
aut quadragesimali tempore, yel ad teppus oratio-
nis, sive per dies purificationis. Nejentet vos Sata-
nas. Ne uno se subtrahente alter fornicetur, et Sata:
nas tentandi locum ipvepiat.
Secundum intelligentiam. Infirmis hoc jngulgeo,
non perfectis precipio, qui omnes hogines velim
me imitari. Sicut meipsum. Id est, viduum, sey. .cq-
stum, virginemque, quod magis creditur. Alius qui-
41A
COLLECT. [N EPIST. 1 AD COR.
142
det sig. 1n egstitate. Aly verg eie. In. matrimonio, A instar cireumcisionis est pon habere uxorem, dum
Melius est. enim pabere. Ànte votug. Dicit autem
meliug gsse Ruere, in pomparatione deferioris ac
peierit zej, nisi culpa gcjlicet ad copjugium veniant,
sj tamen nondum mliorg devoveruny, quam uri vel
srdere effregatg libidinis, yel jpfgrnali igne post
fgrnicatignem, His guía dico, qui matrimonio. Pro-
prie Jogpitur ad egnjunetos, pe dimitterent uxores,
etaliag duegpepp, auf pulchras, aut divites, sicut
Judei facigpanj. Nen € «00; sed Damigus. Qui dixit ;
Qui dimiterit yxgrey sjug capa, facit. gam macharg
(Jpan. 1x1). Mgners ippvnigim: ]d est, ut. non nubat
alij ire. dat rirg rezonriliari- Quia melius est, si ad
yirgm suom Feseriatur, quam ut jlii viro ny at.
Nam ceteris. Dui. videlice neqne amb Christiani
supt- Quapropter? Scilicet. p dimittatur conjux in- ]
fidelis, u $p consequentibus Apostolus dicif, qupm-
xj meliug sjt ngn dimiMerg, Atgmen non licet ge-
fundum prrecegpum Daminj gt gimitfatur capjux,
nisi cauga forpicalignis. Farnicatio eg etiam ipsa
infidelitas. Dicimus ajfem permisit causa fornicatio-
niswzonem dimi; sed quis pepmigi, pop jmsgit,-
Bed) locnm Apostolg monepdi, nt quj glnerit nan
dimiltat vxarem. infidelem, quia pic forlasse possit
fidelis $ezi. Aljoggi filii vesjri immundi essent. Ác 5i
gixigse4; Si parmibepem? virum infidelem Kum filiis
puis discedere à muliere füdeN, fli ipsius viri ] im-
mundi essent. Itgm 5i ambo jnfideleg. essetis pecessa-
rio filij vog ipifareptur, ppc autem forsitan fidelem
initabuntur. Nugc. gutem. gangfj gunf. Quia fideles
mulier quasi mengbrum rorpors est viri, et una
sunt caro. Àt yero uxorem habere instar' preputii
est : quia sient plenitudo corporis 'est in przputio,
ita in conjugali consortio. Non adducat preputium.
à est, uxorem, ut dixjmus. Aliter : Non putet se
superflue circumcisum, ne de hoc ponniteàt. : fuit
egim necessarium suo tempore. Sive boc modo:
Non adducat przputium, ut quis sine legis ceremo-
yiis vivat, quia tym quibusdam apostoli permitte-
bant opera legalia | custodiri, ne subito a lege re-
tracti scandalum paterentur. Non circumcidatur. Hoc
ést, non dimittat uxorem. Circumcisio nihil est. ld
est, virginitas, vel castitas, sine bonis operibus. kt
preputium nihil £st. Conjugium absque operibus.
Servus vpcatus es. Id est, conjugatus. De libertate.
Id est, de continentia. Sed et si potes liber fieri. Hoc
est, si potes 1 habere dissidii occasionem, et repel-
lere eam abs te, magis utére legitimo conjugio. Servus
eonjugatus, libertus est Domini ; quoníar enim fuit
jn conjugio, in paganismo tunc servus fuit, quia non
legitimo usus est conjugio : quoniam vero ád fidem
Christi yocatus est, libertus Domini est, dum legi-
timo conjugio utitur : nam libertus es liber de-
Servo factus. Similiter et quilibet. ld est, a conjugio
Servus est Christi, quia virgines et cohjugales gér-
yiunf Christo. "Nolite feri hominum servi. Dum. sci-
Mcet Christi sanguine empti estis. Be virginibus
autem. preceptum non habeo. Scriptis respondet;
guia illi dicebant - Ubi precepta est virgirütas? ut
per praedicationem sorum parentum. Jtem filii ye- C guperfluum demonstraret, quod sub precepto ' non
stri immundi essent, si jpfidelem parentem comita-
reptupjam mon bapHizaW, aup, sj bapHigM essent,
ex Chrisianiate jn paganismum trapgirept infide-
lem parentem sggHando- Nop ergo ah ingicem disce-
dap). yon qst epig) servirutj dgdityg Írater. Hoc est,
ni seryiaj pt pereat propter glterug jnfidelem ; non
gnim 3 gatus egt in hujusmodi causa, quasi vere
Mi servire peceee sii, e$ propter ajjerum jnterirg.
In ga«e ggim npegyil vos- Geterpio on ad. dissidium
&umus yocad; pltro ergo discedere pon debegus.
À id auem redit qnod predixit, ne discedendi pre-
parer ocrasig. ligi uyicuiqye sicut Dominus fi-
visit. Nisi hoc unum scis, quod umjcuique est sicut
. Dominus jlli divisit. Sicuf | wocavit. Deus. Sive cum
est. lta virginitatem preetulimus, ut tanien nüptiarum
ordinem seryemus : quia si Dominus virginitatem
Amperaret ; condemnare videretur conjugium. , et
seminarium hominum excideret, unde vitginitas pro-
creaía est. Quare receptum Dominí de virginibus
non habuit, q quia majoris mercedis est quód non
ut
.Cogitur, sed offertur. Existimo e enim. Hic . existimo
pon prp dubio ponitur, sé sed pro certo. Propíer instan-
fem necessitatem. Íd' est, *" dolorém parturiendi et
servitutis in matrimonio. Quoniam bonum est homi-
ni. Duplex bonum est, et sollicitudinibus mundi ca-
rere, et virginitatis premium exspectare. "Noli que-
rere solutionem. Nisi forte ex consensu illius. Solutus
es ab. uxore. Per continentiam, vel morte ipsius. Et
fidei conjuge, siye eliam cum infideli, sive gne D , si acceperis izorem, non peccasti. Id est, arte votum
uxore, siye jp praqutjo, sive jn circoncisione, siye
servus, siye liber. [1a ambulet. Hoc est, conversetur.
Circi pliquis vocpfus grt. Infert subito parabo-
Jap eirggmois), ephnici, geryi, et liberi, et sub me-
Jophora gogum de puptis digpytat. et innuptis. Àc
primum quia nopgullos banc intelligentiam Tépre-
hensuros apbitror, interrogare libet, qu: sit con-
sequentia, ut de maritis et uxoribus digputans. Ie-
pente transiret ad comparationem Judsj, et eilinici,
seryi et liberi, et rursum hac disputatione finita,
rediret ad virgines dicens De virginibus autem pre-
ceptum Domini non habeo. Ergo circumcisus aliquis
vocatus est, id. est, castus sine muliere, quoniam
virginitatis. Et si nüpserit virgo, non peccabit. id
est, antequam voverit virginitatem, quia nuptiz per
se peccatum non habent, sed per : sollicitudinem sz-
culi sepe peccatum incurrunt. Aliter illos dicit non
eccare si nubant, quia nondum v. voverunt Deo casti-
aliud fecerit, habet "damnaiionem, quia primam Rdem
irritam fecit; quod, enim erat licitum, "per votum sibi
(E anias et Sapphira. Tribula-
tionem carnis habet. Maledicto Eva subjacentes per
sollieitudinem szculi, tribulationem et tristitiam
atientes. Hujusmodi. ld est, virgines nubentes. Ego
autem vobis parco. Hoc suádeo vobis, quod minus
145
SEDULh SGCUT.
144
laboris, et quod plus przmii habet. Itaque dico, fra- A Suc voluntatis. Ut faciat quod' voluerit de filia sna.
tres. Hic omnes ad continentiam hortatur. Fraires
autem dicit, ut libentius audiant. Tempus breviatum
esf. Dicamus breve, etiamsi nongentis viveremus
annis, ut antiqui homines; tamen breve putandum
esset quod haberet aliquando finem ; nunc vero quod
brevis sit non tam Letitia quam tribulatio nuptia-
rum, quid accipimus uxores quas cogimur amit-
tere? Quasi non habentes. Ille uxorem habens, sed
quasi non habet, qui sic studet placere conjugi, ut
tamen non displiceat creatori. Flet quoque, sed tan-
quam si mon fleat. Qui sic temporalibus damnis
affligitur, ut tamen de zxternis lucris semper ani-
mum consoletur. Gaudet quoque tanquam si non gau-
deat. Qui sic temporalibus bonis hilarescit, ut tamen
Judicavit. Prefatus pater. Aliter ut Hieronymus
exponit : Si quis, hoc est, quisquis homo; super vir-
ginem, id est, carnem propriam suam ; quid vult ipse
homo, id est, virginitatem an conjugium ; quia libe-
rum arbitrium habet, non peccat, quia matrimonium
non est peccatum. Statuit. Id est, permanere in
virginitate. Non habens necessitatem, quia non co-
gitur a carnali voluptate. Potestatem habet, id est,
facere'quod vult. Mulier vincta est legi. Nunc incipit
dé digamis et viduis. Liberata est. A vinculo conju-
gali libera facta secundum legem post mortem viri,
8i nec tunc potuerit se continere. Cui voluerit nubat.
Tantummodo Christiano, non Gentili, tantum in Do.
mino propter continentiam. Pto enim quod et ego
semper perpetua tormenta consideret, et in hoc quod B spiritum Dei habeam. Ideo. sic loquitur, quasi dubie,
mentem gaudio sublevet, hanc continuo pondere
providi timoris premat. Emit quoque quasi non pos-
sidens. Qui et ad usum terrena praeparat, et tamen
cauta cogitatione prz:videt, quod hzc citius derelin-
quat. Mundo quoque utitur, sed quasi non utatur. Qui
et necessaria cuncta exterius ad vitx sux ministe-
rium redigit, et tamen hec non sinit sue menti
dominari, sed ut subjecta foris serviant, et nunquam
intentionem animi ad alia tendentis frangant. Ali-
ter: Sunt qui patiuntur labores et pressuram in
presenti quasi non paterentur: quia ista in brevi
spatio pertransibunt et finientur. Sic et sequentia
exponi possunt. Preterit enim figura hujus mundi.
Hoc ss$culum quasi umbra pertransit. Nolite ergo
de eo multum esse solliciti, ne possessionem perdatis
eternam, et figuram querentes incipiatis amittere
veritatem. Hic enim mundus imago futuri est. Si
ergo talis est imago, ipsa veritas qualis est? Unde
si Hoc tam impense diligitis, quanto magis illud im-
pensius amare debetis; nam secundum hoc nos di-
missuros quotidiana morientium exempla testantur?
Àn forte nos solos esse credamus immortales, quasi
non simus ex hominibus generati. Item, Preterit
enim figura hujus mundi. Si mundus transit, quo
universa clauduntur, imo figura et conversatio hujus
mundi quasi nubes praeterit, et inter cetera mundi
opera, et nuptie preteribunt. Si enim mors finis est
nuptiarum, cur necessitatem in utilitatem non verti-
mus ? Divisa est mulier et virgo, id est, dissimiles
sunt. Ut sit sancta et corpore et spiritu. Quid pro-
dest carnem habere virginem, si menti quis nupse-
rit, ut sit frequens oratio ? impedit enim conjugium
jugitatem orationis. Si quis. Id est, pater. Turpem
se videri existimat. "Turpis videbitur, si cum ad per-
fectam ztatem pervenerit, neutrum deliberet, vel
virginitatem servare, vel nubere, si nubere volenti
non permittat, et illa fuerit fornicata. Quod vult.
Id est, pater vel filia faciat, id est pater non peccat,
siipsa puella nubat. Qui autem statuit in corde suo.
Id est, si pater quisque disposuit. Firmus. Id est,
duin consentit ei (ilia sua. Non habens. Id est, pa-
ter. Necessitatem. Quia non cogitur a filia sua, ut
daret eam viro. Potestatem autem habet. Ipse pater.
ne jacetanter de se loqui videatur. Spiritum Dei ha-
beo. Hoc est, nolite contemnere, quia non ex me
hoc ipsum est quod dico, sed spiritus Dei est, qui
loquitur in me, quem contemni non expedit,
CAPUT VIII.
De his autem que idolis iinmolantur. Subaudis,
dico, de quibus scripsistis mihi. Hic autem Paulus
scriptis Corinthiorum respondet, quia illi epistolam
scripserunt ad eum, ut sciret quid facerent. Nam
alii eorum in templis idolorum 'idolotbyta mandu-
cabant, ut. contemnerent idolum; quidam vero qui
erant infirmi in fide et conscientia, non audebant
manducare, et contristabantur valde alios videntes
coram se manducare, qui dicebant : Quia omnis
C creatura bona sit, et nihil sit idolum; et hac imagine
magis quam ratione veritatis errabant. Idolothytum,
id est, idolum occisum, vel immolatum. 60v Grz-
ce, occido. Itaque solas carnes immolatas hoc no-
mine significabant. Scimus quia omnes scientiam ha-
bemus. Hoc est, non plus illi sciunt qui inflati sunt,
quam vos. Scimus. Id est, quod nihil sit idolum.
Scientia autem sine charitate inflat per superbiam.
Illa scientia inflat, que ex sensu proprio et huma-
no descendit, et qux conjecturis magis utitur quam
exemplis. Charitas vero edificat. Quia non quzrit
qua sua sunt, sed qux :edificant fratres. Illius ergo
charitas zdificat qui dicit: Licet me non impediat
manducare idolothyta, tamen propter idolum , ne
aliis. displiceat, non manducabo. Quod si quis se
existimat scire aliquid, nondum cognovit. Hoc est, si
quis sibi videtur sapiens, et si quem inflat scientia.
Quemadmodum oporteat eum scire. Id est, sine ela-
tione, cum humilitate et charitate. Si quis autem di-
ligit Deum. lle diligit Denm, qui zediflcat fratres.
Hic cognitus est ab eo. Hic diligitur a Deo, ut est
| illud : Novit Dominus qui sunt ejus (11 Tim. n). De
escis autem qua idolis immolantur, scimus. Nunc re-
petit quod superius dixerat, et quid sit evidentius
ostendit. Quia nihil est idolum. Sive in ccelo, id est,
angeli ; aut sidera coeli, ut Saturnus; sive in terra,
. utidola. Sed non in omnibus est sciertia. Non omnes
sciunt quod propter contemptum idoli hoc facitis,
sed putant vos propter venerationem hoc facere. Im
145
COLLECT. IN EPIST. I AD COR.
446
conselentia ueque adhue idoli, quasi idolothytum man- A tabernaculo. Que de sacrario sunt edunt. Quia qux
ducant. Adhuc si habent.in conscientia idolothytum,
quomodo antequam crederent manducabant. Et con-
&cientia ipsius, cum sit infirma, coinquinatur. Decli-
nando : ad idololatriam per malum exemplum ve-
strum, aut putando aliquid religionis essc in vescen-
dis idolothytis. Esca autem nos non commendat Deo.
Sed charitas sxdiflcans fratres. Qui habet scientiam
ín idolo. loc est, quod idolum nihil sit, et quod
munda sit omnis visibilis creatura, nonne conscien-
tia ejus id putabit, quod idolis immolare sit licitum ?
4Edificabitur. Corroborabitur, suscitabitur. Et pe-
ribit infirmus. Dum contra fidem et conscientiam
manducat. Omne autem quod ez fide non est pecca-
tum est. In tua conscientia. Quia flrmiter credis ido-
Ium non esse. Percutientes conscientiam eoru'n infir- B
mam. Nondum validam in fide Christi. Non man-
ducabo carnem in aeternum. Dat exemplum de se,
Ssed'tamen quod licitum erat non facit , ne aliis offen-
diculum faceret.
CAPUT IX.
Non sum liber? Liber sum omnia visibilia mandu-
care, dum apostolis dicitur : Manducate quae apud
illos sunt. Non sum apostolus ? Ita legendum est :
Nunquid non sum apostolus? Suum illis exemplum
replieat, quod cum habuisset omnia in potestate,
noluerit facere quod illi licebat , propter aliorum sa-
lutem. Opus meum, id est, apostolatus mei opus. Etsi
aliis non sum apostolus. Id est, Jud:eis, ad quos non
sum missus, sive czeteris gentibus preter vos. Nam
offerebant filii Israel ad templum, hi qui in templo
erant manducábant. Et qui altari deserviunt. ld est,
sacerdotes et levite. Gloriam meam. Prx»mium quo
gloriatus sum, non comedere de evangelio. Evacuet,
Si necessaria ministret. Si enim evangelisavero, non
est mihi gloria. Hoc est, si evangelizavero ut ista
fiant in me, id est, si propterea evangelizavero, ut ad
illa perveniam, et finem evangelii in cibo, etpota, et
vestimento locavero. Sed quare nou est gloria ? Ne-
cessitas enim mihi, inquit, incumbit. Id est, ut ideo
evangelizem. Ve enim mihi, inquit, si non evangeli-
2avero. Sed quomodo debet evangelizare ? scilicet
ut in ipso evangelio, et in regno Dei ponat merce-
dem : ita enim potest non coactus evangelizare, sed
volens. Si enim, inquit, volens hoc facio, mercedem
habeo : si autem invitus, dispensatio mihi credita est.
ld est, si coactus inopia earum rerum qui tempo-
ralis vit» sunt, necessario przdico evangelium, alii
per me habent mercedem evangelii , qui evangelium
ipsum me przedicante diligunt : ego autem non ha-
beo, qui non ipsum evangelium diligo, sed ejus pre-
tium in illis temporibus constitutum, quod nefas est
fleri, ut non tanquam filius ministret quisque evan-
gelium, sed tanquam servus, cui dispensatio credita
est, ut tanquam alienum eroget, nihil inde ipse ca-
piat preter cibaria, quz de participatione sustenta-
eulum misers servitutis dantur extrinsecus, quan-
quam alio loco et dispensatorem se dicat. Potest enim
et servus in filiorum numerum adoptatus, eam rem,
signaculum. Indicium apostolatus est, quod vos per C; in qua cohzredis sortem meruit, fideliter dispensare
me credidistis, signis et virtutibus provocati. Mea
defensio. Mea defensio apud illos qui dicent : Qualis
est Paulus, utrum apostolus est, an non? Hic re-
spondebitur quod Paulus apostolus sit Corinthiorum.
Nunquid non habemus. Ego et Barnabas ? Potesta-
tem. Nobis a Deo concessam. Manducandi. De ve-
stris, ut dignus est operarius mercede sua. Mulieres.
In Greco sorores [436192], non mulieres legitur.
Circumducendi. Per provincias ad ministrandum.
Sicut et cateri apostoli. Nonnullos contemnit, sed
suum dat exemplum. Illi enim fidelioribus pr»dica-
bant: et apud Judeos antiqua consuetudo erat, ut
necessaria doctoribus a discipulis preberentur, quod
gentes adhuc rudes poterat scandalizare. Quis plan-
(at wnquam ? Per comparationem vinew et gregis,
populum: vult intelligi, sicut scriptum est : Vineam
de JEgypto transtulisti (Psal. .xxix) : Et : Dabo vobis
pastores secundum cor meum (Jer. 1). Non alliga-
bis os. Hoc est, non fraudes doctorem cibo et vestie
mento. Bovi trituranti (Deut. xxv). Id est, doctori
triticum virtutum a palea vitiorum separanti. (Quo-
niam in spe. Debet fructum laboris sperare. Qui arat.
ld est, przedicat. Si alii potestatis vestra participes
sunt. Pseudoapostoli, qui nihil utilitatis przstiterant.
Ne quod offendiculum demus evangelio Christi. Ne
per nos pseudoapostolis occasio cupiditatis detur,
aut ne alii dicant, quod causa avaritie predicemus
evangelium Christi. Jn sacrario. In templo, vel in
participibus suis. Sed nunc ubi ait: Dispensatio mihi
credita est, talem dispensationem intelligi voluit, qui
alienum dispensat , unde ipse nihil accipiat. Ut non
abutar potestate mea. Sive, ne utar potestate qui ac-
cepi vivere de fructu evangelii, sive dum voluero ac-
cipere, vilem faciam potestatem meam, cum propter
ventrem docere existimor. Nam cum liber essem. Id
est, licita edendo propter doctrinam. Ab omnibus.
Id est, necessitatibus. Omnium me servum feci. Om-
nibus compassus sum. Et factus sum Judaeis Ju-
deus. Circumcidendo scilicet Timotheum, quod tem-
pore gratix sciebat esse superfluum.
Tanquam sub lege essem. Yd est, caput radendo,
et purificando se in templo. Tanquam sine lege essem.
Quia non tam legalibus doctrinis quam rationalibus
argumentis illos ad fidei credulitatem provocabam ,
sicut dicit in Actibus apostolorum : Circuivi aras ve-
stras, et inveni aram in qua scriptum erat : Ignoto Deo
Act. xvii). Cumque de eorum superstitione sermo-
nem fuisset orditus, tanquam et ipse sine lege esset,
sub occasione profani illius tituli fidem Christi intu-
lit, dicens : Quod ignorantes vos colitis, hoc ego an-
muntio vobis. Et post pauca, velut si divin: legis pe-
nitus esset ignarus, gentilis poete versum potius
quam Moysi aut Christi maluit proferre sententiam :
Et sic quidam, inquiens, vestrorum poetarum dixit :
Ipsius enim genus sumus.
.. Factus sum infirmis infirmus. Dicens de matrimo-
n
SEDULII Scorl
1i
ulo, fevertitur in idipsum; et sic propter nfirmos À Nejue leniemuis bominum. Dicenies : Nunquid potest
ulera mahducavi, eum possim securus carnibus vesci.
Uihnila omnibus factus. $um. Ac si diceret : Ut ih
hrevi tomprehendatii quod per partes dixi, Omnia
'ohisibui factd$ sum, non inentieri$ astulià, sed
tdhipatielitis áffectu; id est, noti omnia tialà homi-
Hüm fallacitet ágendo, Sed aliorüm inalis tàÓnquam
Hl 5ua Essent, misericordem nibtileliidii prüeurándo,
lieb aliis faciens quie sIb! ab àllls flet] vellet, $1 liot
ilt opüs esset; Ut phrilceps ejus. id est, mistcedis
&ju5 Efficlar." Neitliti juod hi qui 1n stadid curtunt.
Sladiulü est dctàtil [ars inillidrii, 195 píassus ha-
lleti& : passus vero (üirique hdbet pedés. Hic auleih
sta:lb curstith justitlb vel fldei compatatit. Bravium
tius Hbeifit palfhám: UdrfarfiliS erédéhdo , &pa-
FiidU; desidBtanto, corpus castigitido. Ul coipré:
fehdüti. Coronahi vitdi dlernz, dd quá ipse dicit !
fibposità est milii cürónd Rislltie. Non dilhli In inctt-
ini. Nón étiln iil. incertum turflt; (üt &d cdilesteri
Hiefüsolyriam féstitiat: Incertühi vero Bst, qui ill
stadió cnrfüfit; trum pérelpitarit pilihiami; ah ron:
Noniptnitfüera éielens: Hdcest; doi trinh cuiisectans;
'sleitt jutir gone Egni&tidil, derem vekletat telis.
CAPUT X.
Nol6 film 63 Mghoraib, [rütres. Hie compiti
páttes RoBtFl mrieb isB. n&BE fuerint. Ideo hoc dicit,
né quid tonBdut In ed soló dod baptizatus est, aul
in esda hpiFitu&li ; a&t jiu; EE putet Sibi Deut DHb-
ebré, si Etittiindsüti] aliquid Eoniitil&erit. AlileF. Pà-
1riutti. protnittil exémpluifi; EinE itt merito prüld:
turi $i prffcejtà BérPVarbhtur. SIPUE init de fiv.
pte & serVilitd Phatágdnis Istael liberatus est, sub
-hubt &t id Moyse Baptizattis ésl; ac in üesertuln vé-
Bit, sit ho8 4 tenebris pbcErtorum liberati à servis
hte tütifdus; 4tqbé hub nube; fic ést, divinó alxi«
M dutfiHi. Et ómriék ih Moyse. ld üst, Il meriio ei
potestate Moysi, fiysilcà in Clitislb.
Büptikall £&ht in n&&e: Baptizati sürit fgurdliler,
quia hübés bFopriuiti humoréftit püri$bat : mystite : r
if nube, 1d est Iri Bplrita edrcto. El in mati. Mystitid
im baptisttib. Fátdsi &pirilulilefh. Ideo ihaiiá spills
tdolis eibus diciluE, qi& spiritualitér Beh àngelus
mihisttatum fuit : üb : PatiEm àrigélorith tidnditca-
vit hómó : sive quist figürdvit spirtitalla, id Est cut-
pus Chridi. Similitér et potds dicli Bpiritulis:
Bibebani dutem de apititunli corsejtieitle eos. pelra.
Quid Christus postmodum étát seeuturüs, cujus figu-
T4in tdiic petra gerebat, idcirco dizit, consejuerile eos
petra, Alil putant, quod finvius secutus sit &os put
désertum; Sicul illi. conenpierürit; Cárnetii, 6t ! Ad-
htc éscü eUrtmi. eflil ín ote ipsorum, Et aurrexéhint
ludere (Exod. xxxi). ld est, vitillur adoráte. Et ci.
tiderunt (Nus. 2301). Pét ángelühi Hoe faétum ést.
Deiis parare mensam in deserto (Psal. ixxix)? Et a
serpentibus perierunt. Propter quos sneus serpens
lactüs ést. Neque tmirmuraveritis. Ín tribulationibus
pro Cliristo. Ab ezlérmiiatoré. ld est, àb angelo
percüliente eos il extremis castris per igneim, cui
pag: succurrit Aaron curii thüribülo olfereris pro eis.
' Ad correclioneii hóstram. Sí énim parvülis adhuc
ét tadibusnon pepércit, quanto iiàgls nobis , qui legem
petfectioni$ áccepimiü$ nón párcet, si tálià leceri-
tritis ? Ih dios finis éGiculorüm devehit. Id ést, in quos
iota perféctio ternpordni cadit, vél qüi sunius lil line
becüli. Hague qui sé existimat staré. ld ési, lorti con-
-
$98 s *
sciéntia inànducáido idoloilipià, nunc íncipit re-
Ín iribulatibribds adfatutüiti , til ibi : Mulle iribula-
limes jusióFum, &t dé bilibus shis. lbérabll eo Do—
ffilinià (Psal. xxthí). Sed [aciél éuni télllátione eliaifà
pfoveiltim. Vid facit pfüvenité, quód possilis &us -
tiher&. Fugite WB illolUMifll cultürá. Nod Véscendo
idolultiytis. (usi pritlentibus lojuor. Sü&det ut pru-
dentibus, quo libehtius aüdidtur. Nonne cómniüni-
eio Pit kaitgninls ChFisti ?*. Slcul ifse áit : Dui itian-
dütat Edrheti flet, 91 Dibit sánifüllieni meum, iii ine
füunel, Ut pgó t bo. (judsi dixissél : Siéut é Gori-
ifári Càli£ tdoloPtrh datitoriufa Cóihntumicatio, íla
ét panis ldolothytt dxitriüritrm patticipatii &sse imon-
Sttatür. (Juoitidrh &na$ pdhis. Sicüt enim panis ex
umiüllis granis cupulatür, si nos ex multis géhtibus,
Hdéllbusqué ir uiri corptis Christi coligr&gamuf.
Unuhi &ubbus fhulti fumus. S1 cum idololattis dé uno
páne eotedirtlüs, unti cuth. iflis corpus efficlitiur.
Videle Istael. secundum carletu. 1d. est, liospltalis
Ístaél, carnalis Ístael, carnalés hostis offerebat ;
Spiritualis spiritualia sicrillcià effert Christo. Nonne
qui edunt hostias patlicipes. dud ültarí ? Sicut
Ili edentes hoslias pártltipes fibBattt divluf attaris,
Ita isti simihtef faolorat. Qaid ergü dica 9 Práve-
rít, ne quis dicéfl : Etgo dicis vit aliquinid libere
iddfütn, vel posse pollüére. Nori, kitiuit, idof&rfi fhsen-
&iUIle pollet, sed dilmohes quí témilis práesidetit d
Bodillies défiidindu3 vt à&&o serfitio rhatnechpándos:
COLLECT. IN EPIST. 1 AD COR.
150
An wmeldter Dont ?. Natiqaid nom irrifamus & nem. Aut prophetans velato capite. Id est , futura
eum sd selem U0RUAS nos; ef ad Hacandiam provo-
camas hóo fácleitus, Nafquid foritores illo sumus?
Hoe est ; metquid potittint$ futorem ejas sustinere
pre bee innlo quód faéieina ? Afitet : An ettulümat
Domim ? id 09, husquid eserhpfum Domítit has
pemus : qui eótiversatas in esxrme , hünquid cóme-
dit idolothyta ? Neneuid fortiores illo sumus, flde ei-
eclesitie, ut fapitinus quod Det Hose Holt fectt,
neé mamdecavit, quaest diligénfióres Du) exssertrüs f-
Oinnis mihi Hen. 1d vut, ómhit que fege loft pto-
bibestdt, leest ? quid pot 0 hón Nábefit pertatum ;
sed men semper o1pédiumt , quii oecastonem non-
nünqim denerabl delinquendi, vel éMIvndetidi frattes.
Omne adteu quod expedit lieet, hoh omne quod fícet
expedit. Omne quod. in macello venit manducate. St
vultis manducare carries, saKém üe macello compor-
tate; tanium te jn idolió coniédstPs; & noiiie hrter-
rogare ütreme imrmecl 206 sint : ne. égnoscentés fos,
ommia immolste ebso respondeahl; àt fort possitis
prepter eonseientidfES mahdueare. Domini est tefta
eí plenit&dy cjus. (Pyot, xxm).
nyunds sunt omnia wihplicitér tttetitfbhs; et pleni-
ttdo ejus, id 6st, ümntá que m tertá sant. Er ibitls.
Non disk R5 quia tatc debet Cliristiamis ire ad in-
fidelema, Mi HovH ésád profecta, id est, sí scit posse
emit Merk. N8lité ntandacare. Ne quis putet illa
vos (hal éduéfà coiicdere. Propée? but. Infdeferi.
Net Watt, Oui forti és. Sed alterius. Infirroi, vé
vel 08 biasphémet, vel ipse idolts itmmulata comedát.
Utquid eniim libertas veu jndicatitr a aliéna conscien-
tin ? Hos ést, ^d quent profectum utar libertate mea;
ut t6 alias féprihiendal * Ab Injiéli conscientia. 1d
est , vitupéfinié. Judicelur. Id est, blasphemetar :
Si eiim idola detestinrur, iare idolothytis vesci-
murs! Si éryo gratie partieipo. Nóit ideo sob gratia
sutude, wt Hiertatis specie oceastonem demus Inh: |
: . ef Operis nepihilis türpitud9 ajpareat.
delíbus blaepherniandi.
Quid aluo Masphemo?? 1d est, írritando cóntra
x36 blaspliéiani, Bói tite oportet blasphentiam pra- -
bere de betefieiii Del. Pro eo quod gratias ago. Id
est, mendaeó idolothyit ctim gratiarum actione.
Omnia in gioriam Bei [acite. Hoc est, nihil faciatis,
nisi in que glorificetur Déos. Sine offensione estote.
Quia ét Jadssl tanquam.de idelolatriis scandalum pa-
tientes, evellere fron stdebánt : Gentes vero cum in
colendis idolis firitábantur, et Christtahi tall. de-
struebinthr exeniplo.
Bicui e$ ego oribus placeo per omriia. Car alibi
dict * 88 Adiaitibts plucétem , servus Christi. non
essen (Gal: 1)? Placet ergu Paulus et non placet: placet
exhibendo piétdtem ; et nion placet , quoniam nulli
consentit ib malis. Onid miki arfle est. Id est car-
nalibus corimiodis.
CAPUT XL
Imitetetes tei estote. Rine offenaigne éstote, sieut
el ego sum. Laude auiem vos. Quid est quod subite
laudat, ques ante vituperdvit ? ldem ubi legis prz-
cepta men habet, blandimentis prevocat ad ratio-
S& Domini sunt, -
predicans; ideo autem non velato capite vir pr»-
cipitur órare, quia nulla potestas mulieris debet esse
super virum. Mulier vero velato capite. Dum illa sub
potestate viri est. Deturpat caput suufa. Notat con-
suetadinem Corinthiorüm, qua mulieres eorum inte-
cto cápite ad ecclesias veniebant, gloriantes in cri-
nibus : quod hon solum inhoriestum erat, sed etiam
concupiscentíe foómerntá prxstabat videntibus :
virl comam mnutrirent Indifferénter, et voscebanter
in lemplis, et inflati sapientia $xculari, resurrectio-
uenr carnis negarent. Quoniam imago esi ei gloria
Del. Ergo, sicut intér imaginenti et eum cujus imago
est. rulittii velamen interponitür , ita vir non debet
velameri habére, quia nulla creatura ínter ipsum et
B peum itterposita est, si géneralitet ad naturalem
viri gloríattt respexeris. Sed mulier propter virum.
Id est, ádjuiorium viri, ut : Faclamus el adjutorium
simile sibi. Proptér angefos. 1d est, sacerdotes, vel
mitristros altaris, vel omseri cleruth, qui Dei pra-
ceptà dinrantiat, sicut. scriptum est : (Juia angelus
Dénhini exercituum est , ne videlícet carnali concupi-
sebntia eorum impediantur sensus : sive propter ho-
norem angelorum , qui Ecclesix assistere perhiben-
tur. ]temr Hieronymus ím expositione Ezechielis :
Cumque Ingrédientu? portas. atrii in interioribus, ci-
düres liheas Itabent siper capita sha.. Si vírorumi est,
Secundurt Apostolurti hort operiré capot, videtur esse
contrarium quomódo nene sacerdotes capite ténus,
vel cidare opetti videntur. Sed si legamus diligen-
tius, ex. prioribus solrentur presentia : supra enim
dicitur, quando ministrant in portis atrii interioribus
et intrinsedns : s! enini ingredramur ad sancta, et ste-
mus ih conepeéct& Domiti, cipita hostrá operire de-
bensds : quia non^ jactificabitut fM. oonspeclu tuo om-
nis Vives. Denique et. fentínalibtà utimur ihtrinse-
cms, ne ulli in eonspeeto Pomint pollut:é eonscientize
. Verumtámon néquo vir shi! nidliere , neque mulier
sine vifo ín Dottino. Cómsolattre eas, ne nimium ntü-
listes Ktavasse videatur : et dicit quod néc alfertiti
taatum Deus elegit ut diterum reproliatetf, quia
noh pte une, séd pro tüfeque sexu Christus pas-
" $Ub est.
in Domino, 1d est, in Qde et emnitate Doriinl. Ali-
ter t Nee vie eine diuliere, treo inuliev sine viro rasci
potest, et hoe i! Domino, id est, in petestale Domi-
ni. Vos ipsi judicate. I ipsorem judicio ponit, ut ex
süa conscientia eonvincantur.
1gnominia est i18. Comám videlicet nutrire ad si-
militudinem mulieris, licet Nea2rzi , ut comam hu-
trirent, ex Dei praicepte devotissime faelebant. Sí
quis uxtem videtur cententiosus. esse. Pritvenit illos,
ne quis diceret, Ulii lioc. seripfum est? vel ne aliis
argumentis huie rationi resisterent, sc se diceret :
Nos dixlmus qua nobis honestá videbantur et justa :
8i quis autem.vélene acquiescer? t2rifati, quarrit quid
respondeat, scíat se responsione indignum, quí ma-
gis contendere paratus est quam doceti. Talem con-
151
SEDULII SCOTI
159
suetudinem. Sive contendendi, sive talia faciendi. À tur; sed putamus consuetudinem esse potius quam
Hoc autem. praecipiens. Id est, qui primus hortatur
de ordine virorum et mulierum. Von laudo. De con-
sequenti causam dicit. Sed in deterius convenitis.
Hic enim tria principalia peccata in eis reprehendit,
ut in sequentibus demonstrat, quod cibum corpora-
lem in ecclesia sumebant, quod ante communionem
corporis Christi ipso cibo vescebantur, quod nihil
pauperibus dabant, et quod contentiosi erant. Opor-
tet enim. hereses esse. Non quod haereses Deo pla-
ceant, sed quod per eas fideles exercentur, ut qui
' Deo noti sunt, hominibus manifestentur : unde enim
gubernator laudabitur, si navis in. portu vel in tran-
quillitate consistat? Ut et qui probati sunt. Sive
doctores in resistendo, sive fideles in permanendo.
culpam. Tribus sane causis infirmitates adveniunt
corporales : aut ex tentatione, sicut Job et Tobiz ;
aut ex peccato, sicut Ássa regi, qui dolore pedum
vgrotans mortuus est, quem ei Dominus immisit,
quia amicitiam Benadab regis Syris habebat: aut
ex aliqua intemperantia, ut Timotheo et his qui
jubentur medicum honorare. Huic tantum causz hu-
Inana potest succurrere medicina. Dum autem judi-
camur a Domino. Id est, per aliquam praesentem in-
firmitatem corripimur. Correptio paterns pietatis
est, ut peeniteamus, ne cum infidelibus mundi dam-
nemur. Judicem exspectare. Id est, usquequo sa-
crificium accipiatis. In judicium. Id est, in vindi-
ctam , Cetera vero. Id est , de ipsius mysterii sacra-
Suam cenam presumit. Quia ante sacrificium ede- B mentis,
bant, et pauperibus nibil afferebant, neque imper-
tiebant. Apud Corinthios quondam, ut alii asserunt,
prava invaluit consuetudo, ecclesias passim dehone-
stare conviviis, in quibus vescebantur ante Domini-
can oblationem, quam coenam noctibus adorieban-
tur ; cumque divites ebrii ad Eucharistiam venirent,
vexabantur inopes fame. Mos vero iste , vt referunt,
de gentili adhuc superstitione veniebat, unde etiam
in quibusdam locis per JEgypti vel Syrix loca, die
Sabbati nocte, post cenam dicitur ad ecclesiam
convebiri. Aut 'ecclesiam Dei contemnitis ? Facientes
eam triclinium epularum. Accepit panem. Id est, in
convivium, ut vos facitis : hinc jam de sacramentis
quasi oblitos commemorat, quam magnum sit hujus
CAPUT XII.
De spiritualibus autem. Nunc de divisionibus gra-
tiarum praedicit, et de volentibus novis loqui linguis.
Ad simulacra muta. Hoc dicit ut cognoscant , qui
ante misericordiam illius fuerunt, muta adorando
idola : et ut sciant quanta munera illis per Spiritum
sanctum collata sunt. Prout ducebamini. ld est, a
magistris et aruspicibus et philosophis. Nemo in
spiritu dícit anathema Jesu. Quia. fortasse alii per
spiritum diaboli dixerunt anathema Jesu, quasi dixis-
set, Si aliquis dixerit anathema Jesu, nom spiritu
Dei, sed spiritu diabolico loquitur. Anathema, per-
ditio, detestatio interpretatur. Jesum tamen in spi-
ritu Dei [non] loquitur, quandiu paganus est. Et ne-
mysterii sacramentum. Hoc facite, et dixit, accipite, C, mo potest dicere Dominum Jesum. Id est, corde, ore,
hoc est corpus meum. Quasi Paulus : Cavete ne illud
corpus indigne comedatis , dum corpus Christi est :
indigne hoc comedetis, si pauperes confundatis, si-
que escam aliquam ante spiritualem et Dominicam
ccnpam sumatis. Hoc facite in meam commemoratio-
nem. Suam memoriam nobis reliquit, quemadmodum
si quis peregre proficiscens, aliquod pignus ei quem
diligit derelinquat, ut quotiescunque illud viderit,
possit ejus beneficia et amicitiam recordari, quoniam
ille si perfecte dilexit, sine ingenti desiderio et fletu
illud non potest videre. Hic est caliz Novi Testamen-
ti. Quia Vetus hoc per sanguinem brutorum anima-
lium portendebatur. Ideo autem calix testamenti
vocatur, quia testatus est, post paululum passionem
futuram, et nunc testificatur factam. In meo san-
guine. Vetus et Novum per sanguinem dedicatur,
quia sine morte firmum esse non potest testamen-
tum, secundum Epistolam ad Hebraeos. Rews erit *
corporis et sanguinis Domini. Quasi illum occiderit,
ut Judei, qui tanti mysterii sacramentum pro vili
despexerunt. Probet autem. Id est, mundet : nam si
in linteum, vel in vas sordidum nemo illud mittere
audet, quanto-magis in cor pollutum? Non dijudi-
cans corpus Domini. Id est non discernens ipsum a
cibo communi. Ideo inter vos multi infirmi. Id est,
dolore totius corporis. Et egri. ld est, imbecilles
quibusdam membris, ut ceci et claudi : erat igitur
prosens correptio et nunc est, et multi talia patiun- .
opere. Mos est Scripturarum dicta pro factis ponere :
ergo dicere, invocare est, vel credere Dominum Je-
sum, hoc est, ut ipse sit servus Domini Jesu, ac Do-
minus ejus Jesus. Nisi in Spiritu sancto. Id est in
dono Spiritus sancti : Unde statim disserit, quibus
et quot donis Jesum quisque fateatur, dicens : Diri-
siones autem gratiarum sunt : idem autem spiritus. Ne
tot putarentur spiritus quot sunt dona. Gratiarum
vocabulum spiritui gratis inspiranti omnia dona
convenit. Et divisiones ministrationum sunt , idem
aufem Dominus. Dominus, qui servis suis diversas
ministrationes et ecclesiastica officia largitur. Et di-
visiones operationum sunt , idem vero Deus , qui ope-
ratur omnia in omnibus. Id est, insignium virtutum
D ac miraculorum Deo nomen competit , qui potentia-
liter hz:c per suos electissimos operatur. Hzc itaque
tria nomina, id est, spiritus, et Dominus , et Deus,
Spiritui sancto conveniunt, qui gratis et non merito
cuncta spirando ac servus ministrat et potentialiter
quasi Deus perficit. Manifestatio spiritus. Unum-
quodque donum, per quod se manifestat. Ad utilita-
tem. Non ad inanem gloriam', ut vultis variis loqui
linguis, sed ad utilitatem incredulorum et infidelium.
Sermo sapientie. Sapientia pertinet ad intellectum
eternorum. Scientia vero ad ea quae sensibus cor-
poris exprimuntur. Gratia curationum. Ut quis curet
cgros. Operatio virtutum. Opus virtutum est d:emo-
nes ejicere vel mortuos suscitare. Alii discretio svi-
155
COLLECT. IN EPIST. 1 AD COR.
154
rituum. Ut quisque seiat quod spiritus suggerit ali- À ra previdet. Ut non sint schismata in corpore. Id est,
quid agendum esse vel non. Alii interpretatio sermo-
num. Hoc est, ex alia in aliam linguam aut diffieilium
sermonum explanatio. Operaiur unus atque idem
spiritus. Potest. unus esse, licet diversus, ut unus
mihi illam rem heri donavit, vel ministravit, et unus
hodie : nam talis locutio etiam de diversis personis
potest convenienter intelligi, sed ne diversus spiritus
aliqua successione temporis, vel sui mutatione in-
telligeretur, signanter ab Apostolo hoc additum est :
Atque idem spiritus. Ne quia diversa sunt dona, di-
versus spiritus ac varius putaretur. Sed unus et
idem semper sine ulla mutabilitate cum Patre et
Filio manens prout vult, non ait, ut homines meren-
tur, quia dona diversa et indignis tribuuntur, ut est
ut pro invicem solliciti simus, dum altero indigea-
mus. Sive (etatur. Incolumitate. Congaudent omnia
membra. Ut Sallustius ait: Corde letante vultus
floret. Vos autem estis corpus Christi. Nunc physicam
similitudinem mystice explanat. Secundo prophetas.
Novi Testamenti, ut fuit Achab et filii Philippi.
Deinde virtutes. Facientes majora signa, ut mortuos
suscitare. Gratias curationum. Ut leprosos mundare.
Opitulationes. Id est, eleemosynz erga pauperes.
Gubernationes. Ecclesiarum Dei. Nunquid omnes
apostoli? Sicut nec totum corpus oculus est. Quod
enim in singulis hominibus universa dona Spiritus
sancti esse non possunt, non Spiritus sancti, sed ho-
minis inflmitati deputandum est. /Amulemini. 1d
illud : Nonne in tuo nomine daemonia ejecimus B est imitemini Charismata meliora. ld est, dona me-
(Matth. vn)? Et sicut alibi scriptum est : Spiritus
ubi vult. spirat (Joan. m). Sicut enim. corpus unum
est. Per comparationem corporis ostendit, non na-
turam membrorum, sed officia esse diversa, et ne-
minem curare debere cujus sit officii, dum omnes
eodem spiritu animentur. Et omnes unum spiritum
potaverunt. Id est, doctrinam spiritus, quam Chri- .
stus fluminibus aqux» comparavit dicens : Qui credit
in me, flumina de ventre ejus fluent aque vive (Joan.
vit). Ita et Christus. Notandum quod tota Ecclesia
cum suo capite Christus appellatur : nam ut corpus
non est unum membrum, ita non potest totum cor-
pus unum officium agere, hoc est, ut totum corpus
vel videat, vel audiat, sed unumquodque membrum
suun officium habet. Si dixerit pes, quoniam non
aum manus, non sum de corpore. Pes Ecclesie dici
solet, qui ad intercedendum egreditur ; manus, ille.
qui operatur; os, ille qui docet vel qui loquitur lin-
guis. Num ideo non est de corpore? Decebat enim
non esse de corpore Ecclesie, qui hane, quam alil
acceperant, gratiam non habebant. Si fotum corpus
oculus. Hoc est, si omnes doctores sunt. Ubi audi-
tus? Id est, ubi sunt auditores? Si totum auditus. Si
omnes sunt auditeres. Ubi odoratus? Hoc est, quis -
erit boni odoris malive discretor? Nunc autem posuit
Deus membra. Id est, in prima conditione hominis.
Non potést oculus. Id est, vir tbeoricz vitz. Dicere
mansi. Homini actualis vitz. Ideo invicem indige-
mus, ut magis ac magis charitas confirmetur : nam
$i unus omnia haberet, adversus cseteros inflaretur.
Infirmiora membra. Venter et cztera intestina. Ne-
cessariora. Id est, dum vitam corporis custodiunt.
Itaque membra qu:e spernitis in Ecclesia, majoris
utilitatis approbantur; si in corpore sine manibus
pedibusque vivitur, sine intestino omnino non vivi-
tur. Abundantiorem circumdamus honorem. Dum
cautius vestimentis et diligentius custodiuntur. Que
autem honesta sunt. Id est, qux per se pulchra sunt,
nt caput et manus. Et cui deest. 1d. est, honestas.
Abundantiorem honorem tribuit. Hoc est, minoribus
Ecclesie membris majora dona concedens, ut qui
honore minor erat, gratia abundet. Si dixerit auris.
Id est, sapiens auditor. Ocwlus. Doctor, quique futa- .
liora quam loqui linguis. Et adhuc excellentiorem
viam vobis demonstro. ld est, charitatem , per quam
pervenitur ad Deum.
CAPUT XI.
Si linguis hominum loquar et angelorum. ld est,
non solum omnium linguis, sed etiam ei quse ange-
lorum lingus. Et noverim mysteria omnia. Id est,
notitiam omnium secretorum, hic et in foturo. Et
omnem scientiam. ld est, Veteris et Novi Testamenti.
Et si distribuero in cibos pauperum omnes facultates
meas. Hoc est, si non propter Deum, sed propter
gloriam humanam. Et tradidero corpus meum ita ut
ardeam. ld.est, in martyrium, si in ipso martyrio
adversus fratrem retineam iram : contemnens eum
qui jussit nos malitiam proximi oblivisci, et in ipsa
etiam morte praevaricator existens. Charitas patiens
esi. Quia multa mala sequanimiter tolerat. Benigna.
Etiam inimicis. Charitas non emulatur. Bona alte-
rius. Non agit perperam. ld est, contra rationem, ut-
Gennadius dicit. Vel perperam, vitiose, corrupte.
Non quarit que sua sunt. Non querit quod sibi tan-
tum utile, sed quod multis. Non irritatur. Ad jurgia.
Non cogitat malum. Non solum non facit, sed nec
cogitat. Congaudet. autem veritati. Quia ut sit dili-
gens, ezterum per hoc quod rectum aliis conspicit ,
quasi de augmento proprii profectus hilarescit.
Omnia suffert. Suffert injurias , satisfacienti credit.
Omnia sperat. Ejus emendationem, et donec corri-
gatur patienter exspectat. Aliter, omnia sperat, id
est, premia. Omnia credit. Promissa a Deo, ac retri-
buta malis et bonis. Omnía sustinet. ld est , promis-
83. Charitas nunquam excidet, sive prophetiae evacua-
buntur. Superveniente enim completione , cessabit
prophetia, quia nihil futurum erit. Sive lingu:e ces-
sabunt, quia tunc non necessariz erunt. Sive scientia
destruetur. Id est, imperfecta et dubia. Cum essem
parvulus, loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulus,
cogitabam ut parvulus: Cum. autem. factus sum vir,
evacuavi que erant parvuli. Hic physice loquitur.
Nam praesens tempus :etati parvuli comparat, futu-
rum vero tempus viro perfecto. Videmus nunc per
speculum. Nostre scilicet mentis, vel divine Scri-
pturc. In eniqmate. Id est, obscuritate. Tunc autem
X SEDUER SCOTI
[aeie, Nostre mehtia. Ad. (aciem. Del. Tunc antem A rüm, quid prodetit? cüns omiim in aéra silvanter,
cegnéscám; Deum, et qud éunt Dei. In tatitum co-
gíosco, quantum potest de Doo mens hümsfia co-.
gnobeere : maltás énixi Deirm, sieut est, scire potest.
Mem, tüno eofnóscam, hoe ost, mout me perfeete
Dominus novit, Ha tono ego, tsi quantum treaturg
potest Hitdléctualis, q&x sunt divina eognoscam.
Tune cognoscam eicut et cognitus sum. Non ait, hi taz
tum cognoseam, duáhtum a Beo eognitas sum, sed,
sjcMt el cognWwe sum : etaicut non qualitas, sed sisi
litudo ostenditat. Tria hec. In. pritseniia iria h&c,
in future sol charitas permanebit. Maf&e esti.
Erge quod semper erit, quiu quod aliquando eds-
et nulli prefieient, ét nihil ebrnm sine voeo ég$ ;
proprium est enim unieseujusqte linguas habéfe vo-
cent. Ero cui loquar barbafus, Omnis enim sermo
qui non ipnteliiyitür barbarus judicatur, Bé ideo qwi
loquitur lirigna. Id est, ignota. Oret at imerpretctar.
Oratio hoe lece oris eletutio intdlügfitur, Bic étgo
lequaWer, ut. grammistica Verbh «pae dicteyus sit
imellgamur, vel oret uí lii ieterpretemdi gratia
dotíetur, Nam s. orem. lihg&a. Mibi ignota. Nuno
ditertit Seriaguom ad seipsum ; 84 éxim sino fructu
dei. Mens int ipso Momins, si sibsente mehté et imtel-
ltete spiritus oret, duánto magie qud ignorantur ab
auditoribus dioi hon ptodest? Mens autem mea. sine
sabit. :
D , , «àPUT XIV. [wet est, Dum mon. intelligg quod loquor : est. an-
. 4Emwlemini syfrituatio, 1d. eot, spiritualis dopa B. tem spiritus vis quedami anims mehte imfefior, ubi
ves querere non. prohibeo, id et; etiám loqui lip- — corporalium rerum fieilittdines expriindrtar. OrePo
guis, Sed magis ut prophetesié bxherter. 1d eb, pre — spiritu. Oratio hbe.loec oris narratio ittelligMur.
dicetis. ldeo autem preedicatio profihetia dicwr; ^ Ergo erabo spiritu, lioc est, ignotá lingue in spiriba
sicut enim propheti& is tfiljds temporibus contine- — meo expresee eloquar. Otabé et mente, 1à ost; intel
tur, its et prasdicatio im prsesenti corrigit, et proie- —leotu mentis mem aliis predicabo : qui enim inter-
ritas paseienés sapctorem. in meniorixm rovodst, e — pSeHtür, neceese est ut. Ipse prius. intelligat quod
de pomis piismnisqas futuris terret àc solatur. Qui. — aliis dieturus est, Non ergo sufficit ut quis. sele gpi-
euim. logsitw? lingia. Id est, igsota quatibes lh. — rita alióné lingua loquator, nisi mens et intellectus
gia. Non Aénibebus lógaltur. Dutd non intelligam, . accesserit, quatenus ipse eognoseat quid loquatur,
quia barbara est. Sed Deo. Quà inweligh, svo. 3 ahi6 ipterpretandeo patefaviat, Caterwmn. ei bene
dum per hoe ipse fhagniftoatur. Nemó enim audis, :— dixeris spiritu. 1d: 9t; uino interpretatiene, quatenus
ld est, intelligit, Bpiritu exirü logwiiur rmiystehie, —alii9 clareseat quod loquoris. Quis supplet locum idio-
Spiritwali doro piedius, vel sue spiritu loqui. 1&7 Qued ipse diceret idie£e, id est, nuper baptizati,
tur. Lequitwr mificationem , dthertationetis , son- ,, €& qui nullam prater propriam intelligit, linguam,
selationem. Iyxpostit quot medis inteigahda dit Ü «quod proprium est auditoribus. Quomodo dicet Amen.
prophetiae Quicunque ergo lo habes, propheta Hoc est, quomodg tue benedictioni perhibebit tes-
dicendus eet, Kdifieotionem, Buadehdo fidem. timonium, vel eonmseneum , €um ignoret ipsius lin-
Exhortationem. Exempla sanctorum Patrux pro- gus qualitate? Nom (w quidem bene gratias agis.
ponendo. Consolatienens, Priemia eoolestio reghlpre:. (Qued superiué dixerat, si benediseris spiri, hoc
mittendo, Seipsuns edificat; Dum s0lug ipse intelligit. ipsum exponit : hàm benedicere spiritu, es6 gratias
vel glorifcatur. Ecclesiam cdificat. Dum nmltis pro- . agere, lieet ignota idiotis lingua. Gretias ego Deo,
ficit. Nisi interpretetur, Ex ignota lingua in aliquam , quod otium vestrum linguis iequor. Hoc ideo
notam. Major est enim qui prophetei quam qué [(o- diciv, ne putarent quod ipse linguas ignoraret, ei
quitur. Lingua. Sicnt profectu sic e& merito majer. propterea linguas eondemnaret, Sed im Ecclesia
esi. Nuno axtém [ratres. $i venero ad vos lingua (o- — velo sensu meo quinque verba loqui. Mavult pauca
quens. Suo exemplo hortütur eos, iliud non pto ma-
£09 querere gued non prodest Eoclesiz., Quid vobis
prodero, nisi vobis loquat, àut iu revelntione, aub in
verba lucida semsu reoto loqui, quam imnumera-
bilia obscura et incognito , que auditeres non
wdificant : quie meliora sunt pauca verba que
scientia, aut in prophetia; aut in doctrina? In reve- [) prosunt, quem mulia que non prosunt. Nolte
latione. In allegorico sensu, cum aliquid ex futuris
revelatur, sicut ipse Paulus dieit : Patres nostri. sub
nube fuerunt, quod significas baptismi sacramentum.
Aui in scientiae Id est, tropologieo vel morali sensu,
ut omuis vir erans vel prophetans velato capite, de-
furpat caput suum. Áut in prophetia. Id est, anago-
gico sensu, ut est illud : Noimmusautem vos iguerare,
[ratres, de dormientibus, ubi futuram corporum re-
surrectionem prophetat. Aut in doctrina. Id eat, in
historia secundum litteram, ut est, Jn hod enim
vizit Christus, et mortuus est, et resurrecit, ut viven- .
tium et mortuorum dominetur, ubi nuda bistoria.
docetur. Eritis enim in aera loquentes. Hoc est, si
etiam tam mulia lequamini, ut genera sunt lingua-
pueri effiti sensibus. Àe si diceret : Puerilis est
variarum liugüarum cupiditas, m qua sola delecta-
to est, nom utilitas, nisi aecedat interpretatio. Àut
nolitd pueri effici sensibus, sed seire debetis quare
data sunt lingues, In iege scripium (150i. xxvn). Le-
gem vocat prophetiam Isaim. Quoniam in aliis lingwis.
Ideo hoc dici& ut osteudat quod in isto tempore
liogntis aliis non indigetur, dum :nultj &üdeles suni,
et wnaquaébque lingua doctorem habet ex se. Nam
lingus in principíe ideo date sunt, ut infideles cre-
derent ipsarum adiiratiébe, atque sua lingua doce-.
réntur. Unde sequitur : ltaque (inyum in signum
sunt non fidelibus. .Hic ergo oBtenditur crescente fide
Siga cessare, quando infdeljum causa danda esse
ld
COLLECT. iN EPist. f AD COR.
158
praedicantur. Prophetig. ld ést predicitiones. Non. A Fídua, die lertid resusgelte (De. tvt]: Plus guingen-
infidelibus, Qul adbuc nón recipiuhl. Sed fidelibus.
Duni recipiunt éí credunt. Nase dicerit juod insü-
niti ? Sicut Judi Ápustolis dixerunt: None miui-
io repleii sint isti (Act. 11)? Üccüllá cordis eju. Quo-
hiam ejus Conscieritià per doctrinam pulsatür. Ma-
iifesla füsl. Bibi isi iü $uá conscientia, au alils
püfé corilitétido. uid ergo ét, [rdtréd. id est, quid
érga fácitlidtiiti, vel quid dilfinimitis essé tehendum?
Pialthini abet. ld est, invétleétorn peattil, vel nitif
bàbet nisi Càntàté psalmum. Doctriidri Rubel, His-
torita geslá hiarràti, vel serinone quotidiano tuutes
&orrigil. Apocalijpsth hdbbl. Revelatioheth mysteria
rütu, ant si afiqtia visio tlli réveletut. IHliekreriito-
nein habet. É4 qua Gbstüra suntdrlucidittis. Eiliguam
hàbel. ld est, Vartis loutiéds Hhgtils. kl hdus inier-
pretetus. Urin Quitibel ex ipsis tribus. SIM udteiti lo-
tfhaliik, Ki &st, fn sua consciehtlà. E? Deo. (ul scil.
Quod di: &RÍ fevelütum. fuel. Si sEhtdt dedéns pilis
quaii lé qüt prledicat: UT bninés diseiní. Taceiiló
£t Une exHoriehlur. Érdiicimag. El ípiriius pro-
bhetárturi prophetis fubjetius ési. (aid Spititüalis gra-
tl4, qul suis [qtixe luit] tit prophetts, sutfecta dst notis
dposiolls, et 1pdsioficis virg, dd pERedicatotfbus. Sive,
spirits fianillttatie et cliarltatis, quí estift prophe-
tis, 1d ést, pisedithioFibus, debet suljjectiri Esse altis
pruphiédis, id dst, prauieatutibus, et tdéireo alter-
ütrütrl sibi ltivicem | cedárt : ut und loqlitrité. prior
tàcdilt, quia Deos (iti in (ptis est, tutt est. BisselisiU-
iis, &d pacis. Màqae per. fiet omia flortalur &us
tis fratribus. Ho6 (ifdem feetutw csse vrodimes; lioet
in Evangelio non sit sertfttim. Defede Jucofo. Might
fllio, qui se testattié dM s &dilia Dutrilf) now oome-
süfürà Darei, usquequo viddfet ^ Oinbetum resür-.
geRteht : sicht 1 Eeittipelió Seimindui . Bebrmes. le-.
gitilr. Tüiyaan? aborto. Mà bet, do euis vita. de-
spéFdbater. Viské edt ot miM. 1d Via, vel i templo
Hiefüsslern: Hot. ideó &leit, he putareirt eniti eqdita
potles qüam $is4 Barrite.-Vuokd nóH ful. .1d estj
Sie Hraetü et iilitordni WHiiltté, devi My qui
abuEohdit táfemtüm fn tetts: S04. Plus Wlib. oninibhg
lübofaét. Hec est; quod ique vousevetit ab Evan.
B6Ho predicando, tedué. tdfnen &b Evdngelig vitam
gtidifhi &astéritiverit. Obifiei: Id est; vpostulittum. Sie-
B ul protlicasiiruis. 18 ést; quod. Chrtstüs resurtexit,
el bffmes pér ilitt Festirgent) Bh GileiW fesurractió
Wórlüorüne niti eit; neas Ghriehus festrrésii: Alte-
vui 3b sliéro péndVb: suf Riftmque Negsio, hut
*vifüíiue eorifteMt nebésii egt. 9) very otput re-
Xifiésit, quettiudo membra nen resitgem? Neque
Gifillus Véfrresit. Cüta ipea mortuüs estsetunduin
télhéfh. Ádiae (hill estis I. promis vestris: Quia
fón jistos vos efücit reerteetiu Ohristi; de qua
Pelis diéli : Resurresit propier Fustifiidtionam noo-
Tám (Boni. 1v): Itéthi estis enitn àdhuo ih peocatib
"Védlris, quiá si mentitus est post triduum reiurreo-
tofüih; mentitus eat sd étiam pecedia dinriltere, qmod
ADF: El qui dotntierint in Christo. 1d esi, qui im Chri-
sto ihüttui dunt ? sind. eatsa euliti Hane vias perdi-
ad coticórtllami, ne rmriagnílddine donorari et sapten- C dertnt, si vitara eternam iiott habebunt. Mierabilio-
li$ hascáritur! discordizi. An a tobis VetBlt Dei pro- — ved diltts onibus hontisibus. 8i In haé vit& tantum
cessit ? Nuhquid a4 vütis doétrina Chrisü iuilluüth — sépérántes Suitills, nülla phiertlia $pifilfites vitse futarg.
éurtipátu? Aat tt doloé bs de2enit Y dd. esc, Ut heni-— Nunc tute Ghrislli Voshrfbsit, B voPbuie, 1d ebt,
hen vos slititis predicare? Propheta. ld e&t, prsdi- — quud nallus Christianus dubitit. Pfiniltite dofmten-
catu. Aat spiritalis. 1d est, Viriguls loque. Sl quis — dut. Quia prius it Hücárrüptihe aivrttit ; 8l ergo c-
utilem ignokul, ighofdbliur. Et hoe probatis vétum — :Dtit testrtéxit, tiédedsB est bkiaii ut B6 ienmbra on-
'essd proptietam, di ista cognoverit. WÍ quid atilefh — tera sabsequiaiiti?, Biéutéttfi Hb Addm 6Mais IndiHlh-
Igiiórat ht, igdofabitut, el a flobis ét 4 Deu, 1i- — iuf. Quia icti flle náoriihlidtit fridM Est; itt etiste
eétite eí5 qui se tn. &jus nortiltie pirophétasse dicent: — fesurgentium. Tn sid oMPHfe. Th adó SEHHGHL hottore,
Néclo vài (Matth. v). Ottmin. vesird honeste. Miti —- vel urditié, llnpote serriló, quit phil Ohrisitts.
perversó ükdiné, aut par edritemtionem, aut. itátré — Deiftde Iti qai strit CPI, 18 (uio tabitbir dà renei-
gloflam fácidtis. Mülietéd táceant. Supra diti. — Mtüohe mortdóroih inkquórurti, duis noti ad glurio-
Prophite duo dut. trv$ dijudicent : scifitél ne füt4-
féttur fémfite it hoé eodelddi, ideo subjuigfi Mt
dicll ? niulleres tneaant. Sieut. et lex üiclt ut fir Ge-
nesi : Sub. elri potéstalb efl$, ét erit. feverkio bull at
Pirüim bum, et ipsé lui dothinübitur (Gen. 1m). 'Tur-
pe eit éhiti mulieres in ecclesia loqui; Alibi aedem
concédil età dóbete suam pradéntiam el eastitateni,
sed hoe pHtratim.
CAPUT Xv.
Notti iillàórh vobis facld. Nune dé resutrectiorie
Incipit di&erere, quar quidaid Corinthioruri nega-
bant. (Jttod et accepi. Per. tevelationem. Secundum
Scripliirds. Prophetias, ul : Tráditus est propter. int-
quitales hoslvas (Iso. xr). E). uid sepultus. Ut. est
illud, Et erit seplermm ejsd gloriosum. Bt illa eur-
reri tertia. die. Sicut in Osee: Vivificubit nos in
kártt itaih tésiltdénl. Domilé fh; Mundi it uith-
darf totivét&dtlónià. Uhkm fraffdéHi; Cota quasi
lahótetn et opti. Südti. Regrilim. I8 esb, Eeclesie
Deo ássignaverit, et in. illius tontetitplátiotiem pet-
düxerit. Deu Patri. Deo Christo sééliriduxti humani-
' latem, et Pali secundum deitatem, Traditio regni
nósita est perfectio; édim etiámi ex iütegto filii esse
meruefimus, ut Joannes: Viifébirius, inquit, eum
(Joan. v). Regtrur Dei tiatürülite? juidem pet om-
nia est, Bel fthc proprie regndre icititr, cum. ili
homines füeéHiti volüntite Subjecti; sieut fégrum
diabolicutri, Cutti 1H] se hüininés $póte. sihjocerint.
Üut ebacii? Ht omnem. prinelputum. Náli evácuatis
peccatis, evdcüabuntuf 8 ndbi$ ómines tóntrarim
potestates. Omnem. principatum, " ]d est, ab. &o. qu;
nobis sequentibus principatur. Et pofiWéitit$u, Qua
159
SEDULII SCOTI .
160
nos eorum dominatui subjecti sumus. "Bt virtutem. A rectionem negantium. Zgnorantiam. Dei. Id est, pu-
Qua nos vicerunt : virtus enim eorum nostra pecca-
ta sunt. Oportet enim illum regnare. Istud de homine
dictum non negamus, de eo qui passus est crucem,
qui postea sedere jubetur a dextris. Quid sibi vult
hoc quod ait : Oportet enim illum regnare donec po-
nat omnes inimicos eub pedibus ejus? Nunquid tam
diu regnaturus est Dominus, donec incipiant inimici
sub pedibus ejus esse, et postquam illi sub pedibus
fuerint, regnare desistet? cum utique iunc magis
regnare incipiat. Domec ponat omnes inimicos sub
pedibus. ld est, aut voluntate, aut necessitate sub-
jectos. Sub pedibus ejus. Aut sub Christi humanitate,
aut sub apostolis, quibus mundum peragravit. De-
siruetur mors. 1d est, diabolus, qui auctor est mortis,
sive mors corporis destruetur sorbente immortali- B
tate : potest hic excludi hsreticus, ne ipsum pa-
trem subjiciendum Christo dici putaret. Tunc et ipse
subjectus erit illi, qui subjecit sibi omnia. Hoc dicit
pro parte humanitatis, vel pro membris Ecclesise.
Aliter, subjectio non semper ad diminutionem hono-
ris pertinet, sed etiam ad charitatis officium, maxi-
me cum et spiritus prophetarum prophetis dicatur
esse subjectus, ut non sit Deus dissensionis, sed pa-
cis, cum et ipse Dominus Joseph et Marix scribatur
fuisse subjectus. Ut sit Deus omnia in omnibus. Sa-
lus, vita, victus, et copia, gloria, et honor, et pax,
et omnia bona. Alioquin quid facient qui baptizantur
pro mortuis ? Quicunque in Christo baptizati sumus,
in morte ipsius baptizati sumus, id est, ut jam quasi
comiportui cum illo simus, quid ergo prodest nobis
mundo mori, si hunc contemptum voluptatum vita
non sequitur sterna? Aliter, pro mortuis, id est,
operibus qu: generant mortem. Ut quid periclite-
mur? Si nihil esset in futuro, nonne eramus stultiut
.tantas tribulationes pro aliis pateremur? Quotidie
morior pro vestra gloria ^. ld est, causa vestrae gloriz:
semper enim sum paratus, et quotidie me exspecto
pro vestra gloria moriturum. Per non semper signi-
ficatio juramenti est : nam si dicam, Per puerum
misi, non statim per puerum jurasse putabor. Quam
habeo in Christo. Bonus enim doctor particeps est
glorie discipulorum. Si secundum hominem. Hoc
est, si nihil remunerationis a Deo pro hoc certami-
C
tantes Deum non posse suscitare. Sed dicet aliquis.
Ipse sibi ex contradicentium persona proponit. Quo-
modo resurgent mortui? Id est, dum corpora in pul-
verem redeunt. ()uali autem corpore redeunt? Hoc
est, utrum ut sepeliantur, sic resurgunt? verbi gratia :
Si cxcus etleprosus sepelitur, utrum idem czcus
et leprosus resurget? Atque his duabus interroga-
tionibus statim respondet, dicens . Insipiens tu. Quia
non attendis quid quotidie coram tuis oculis geritur.
Quod seminas non vivificatur nisi prius monatur, et
quod seminas ? non corpus. Ad illud respondet quod
praemisit : quali autem corpore veniunt? Non corpus
quod futurum est. Ac si diceret, Non spicam semi-
nas in terram, sed granum et sicut cum grano se-
cundior cum granis resurget arista, ita et incorrup-
tibile corpus in gloriw*: resurget augmento. Deus
autem dat illi corpus. Id est, ab initio disposuit ut
omnia semina cum putruerint, in amplius reformen-
tur. Proprium corpus. Non alienum, sed secundum
genus suum proprium : ut pote triticum de tritico,
hordeum ex hordeo, sic homines sua propria corpora
recipient, non aliena. Non omnis caro eadem caro.
Tota comparationis hujus diversitas ad hoc valet,
Ht credas unum genus facile reparare posse, qui
tanta fecit ex nihilo, sive tantam meritorum ostendit
esse distantiam justorum a peccatoribus, quantum
distant coelestia a terrestribus: et ipsorum inter se
justorum in tantum distare fulgorem ostendit quan-
tum differunt luminaria a luminaribus. Corpora ce-
lestia. Ut sol et luna, ita et resurrectic mortuorum,
non omnium, sed tantummodo sanctorum. Semi-
natur in contumelia. Quid tam ignobile, ut cadaver!
Seminatur in infirmitate. Id est, doloris et mortis.
Surget in virtute. Sanitatis ct immortalitatis. Serni-
naiur corpus animale. In. corporibus resurgentium
tanta felicitas erit, propter quod et spiritualia dicta
sunt, cum procul dubio corpora sint futura, non spi-
ritus. Sed sicut nunc corpus animale dicitur, quod
tamen corpus anima non est, ita tunc corpus spiri-
tuale erit, corpus tamen non spiritus erit. Proinde
quantum attinet ad corruptionem, que non aggra-
vat animam et vitam, quibus caro adversus spiri-
tum concupiscit, tunc non erit caro, sed corpus,
ne spero. Quare pugnavi Ephesi contra bestias? Id p quia coelestia corpora perhibentur, propter quod
est, h:zreticos, et sz:vos homines. Àn ut hominibus
placerem ? Manducemus. increpat exemplo prophetze
(Isa. xxu), gue. deditos desperatione futurorum.
Nolite seduci. Id est, ab his qui talia dicunt. Cor-
rumpunt bonos mores colloquia prava. Hieronymus in
expositione Epistola ad Titum dicit : Ad Corinthios
quoque de Menandri 5 comoedia versum sumpsit iam-
bicum : Corrumpunt mores bonos. Mos est apostolis
de mundana sapientia accipere testimonia, et si non
ad auctoritatem, tamen :xdificationem, ut illud Vir-
gilii in Actibus apostolorum : ]psius enim. genus su-
mus, Sobrii estote. Nonseducat vos ignorantia resur-
* Sedulium legisse per vestram gloriam patet. ex
commentario.
dictum est : Caro et sanguis regnum. Dei non possi-
debunt. Et tanquam exponens quid dixerit, neque
corruptio incorruptionem possidebit, et quod prius
regnum Dei, hoc posterius incorruptionem ; quan-
tum autem attinet ad substantiam, etiam tunc caro
erit. Idem in libro de generibus visionum : Corpus
quod futurum est in resurrectione mortuorum, spi-
rituale appellat Apostolus, ubi ait : Semina(ur cor-
pus animale, surget corpus spirituale, eo quod miris
modis ad omnem felicitatem et incorruptionem spi-
ritui subdatur, et sine ulla indigentia corporalium
alimentorum solo viviflcetur spiritu : non quod in-
b Menandri Arati in Phoenomenis, .
COLLECT. IN EPIST. ll AD COR.
-
e 102
corpoream substantiam sit habiturum, neque enim A commissum. Victoriam. Vel peccati contra legem
et hoc corpus quod nunc habemus animze habetsub-
stantiam. Sicut scriptum est. Idest, in Genesi (Cap.
J). Et factus est homo in animam viventem. 1n spiri- -
tum vivificantem. Novissimus Adam in spiritum vivi-
ficantem. Non prius, sed quod spirituale est : sicut
prior est terrenus Adam, et posterior coelestis, ita
prius animale, posterius spirituale corpus accipimus,
De celo celestis. Non quod corpus de celo attulerit,
sed quod conceptus sit de Spiritu sancto. Sicut por-
tavimus imaginem terreni. Peccator imaginem Ad,
portat justus vero imaginem Christi. Ergo sicut por-
tavimus veterem hominem ante baptismum, ita et
post baptismum portemus novum. Caro et sanguis
regnum Dei non possidebunt. Id est, vitia et opera
carnalia, qu:e postea nomine corruptionis appellat : B
frequenter enim Scriptura carnem pro operibus
carnis nominat, ut alibi: Vos autem non estis in
carne, sed in spiritu. Sed non. omnes. immutabimur.
In gloriam et vitam :eternam : quia de morte in
mortem transire non est immutatio : nam gehenna-
lis paena mors secunda est, ideopeccatoribus immu-
tatio non deputatur. Et in ictu oculi. Per.ictum
oculi nimiam brevitatem vult significare momenti, ut
quanta sit pstentia cx resurrectione cognoscas. In
novissima tuba. Id est, voce archangelica, ut: Media
nocte *lamor factus est (Matth. xxv). Et mortui re-
surgent incorrupti. ld est, quia mortem carnis ultra
non habebunt, aut cum integritate membrorum
suorum resurgent. Oportet enim. Id est, necesse esl
fieri, quod Deus promisit. Absorpta est mors. Hoc in
Osee prophetia scriptum est. Ubi est mors. Jam vi-
vemus,jam non moriemur in illo qui pro nobis
mortuus est et resurrexit. Aculeus autem mortis
peccatum. Stimulus vel sagitta mortis peccatum est,
per quod anims jugulantur. Virtus vero peccati lex.
Dum fortius et violentius fit peccatum per scientiam
commissi, vel illam qua mors absorbebitur in vic-
toria. Staviles. Id est, in fide resurrectionis perma --
nentes. Abundantes in opere Domini. Id est, ne sit
fides vestra mortua. Non est. inanis. Propter spem
resurrectionis. |
CAPUT XVI.
Nam de collectis, que fiint. in sanctos. Nunc in-
cipit de sumptibus qui, per singulas ecclesias col-
lecti, in Hierosolymam sanctis pauperibus mitte-
bantur. Per unam sabbati. Una sabbati, Dominica
dies est, ut Dominica die semper paulatim congre-
garentur per tempus, ne plus gravarentur: ideo
autem in Dominico hoc permissum est, quia non
opus est servile eleemosynam congregare. Gratiam.
Eleemosynam, quia gratis datur. Quod si dignum
fuerit. Ut eos ad largiorem provocaret collationem,
infert : Quod si dignum fuerit, ut ego eam, mecum
ibunt. 1d est, si talis fuerit oblatio vestra, qux mea
quoque mereatur prosecutione deferri. Ostium enim
mihi, etc. Hoc est, aditus predicandi, fideique ipsorum.
Per Epistolas hos mitto. Ad commendandos eos in
Hierusalem. Cum fratribus: Id est, mecum exspe-
ctantibus, sive commeantibus. Vigilate. Oculis sci-
licet mentis, ad astutias diaboli przecavendas. Sub-
jecti sitis ejusmodi. Id est, ut consilium eorum vos
regat. Laboranti. In ministerio predicationis. Quod
vobis deerat. ld est, quod mihi a vobis deerat de
necessariis, ipsi suppleverunt. Maranatha. Syrum
(C est, et interpretatur, Deus noster venit, quasi ergo
aperte Ápostolus diceret : Qui non amat Dominum,
sit perditio, id est, pereat in adventu Domini. Cha-
ritas mea. Id est, ut quomodo ego vos diligo, ita et
vos invicem diligatis. In Christo Jesu. Id est, non
secundum s»culi charitatem. Amen. Confirmatio
benedictionis.
XII.
IN EPISTOLAM II AD CORINTHIOS.
CAPUT PRIMUM
Paulus Apostolus Jesu Christi per voluntatem De.
Non hominum voluntate. Simul et ostendit, non sine
Patris voluntate 8e missum a Christo, ut: Nemo
venit ad me, nisi Pater trqxerit eum. Ecclesie Dei.
Signanter dixit Dei, quia est. Ecclesia qux non est
Dei, id est, hereticorum et malignantium. Pater
tnisericordiarum. ld est, a quo est omnis misericor-
dia. Multas dicit autem misericordias, quia multe
sunt human: miseris. Sed requirendum quare de
misericordia et consolatione in primis dicit, quia de
misericordia et consolatione eorum hanc Epistolam
scripsit. Totius consolationis. Perfectze consolationis :
nam homo ex parte consolatur. Ut possimus et ipsi.
Propterea consolamur et liberamur, ut et nos alios
D consolari et de tristitia liberare possimus. Aut ita
formam dat nobis alios consolandi. Per exhortatio-
nem. Qua ipsia Domino consolamur: agnoscimus
quod Deus timentium se neminem derelinquat, et
multo magis in futuro remuneret, quando nos in
presenti etiam non deserit. Abundat etiam consolatio
nostra. Ut : Dominus mortificat ei vivificat. Ut Petrus
.de carcere liberatus, ut ipse Paulus in visione Do-
mini voce confirmatus in templo. Pro vestra exhor-
- tatione. Quia vos ad salutem hortamur : sive ut nobis
. exemplum toleraptiz prebeamus. Sive exhortamur.
Ideo liberamur, ut ipsa re confirmemini non perti-
mescere tribulationes, sive ut vos hortemur patienter
. ferre illa, qua et presentem. consolationem obtinent
. et futuram. Non enim volumus ignorare vos, Suas:
. ^
(6b e
SEQULM G£QTI
iG
paesíones narrat, ut (Hj se ad illarum comparatienem A eh lo digcimps gt neg mpeniiqmur; sicnt enim ille
párva pati cognoscant. Onerati sumus. Ipso pondere
passionum. Supra vires. Nisi Dominus adjuvasset.
Ut tederet nos etiam visere. ld est, nt mori omoi de-
siderio Gupqremus. Respoksum moxtis habuimus, eic.
ld est, ipsa mors docuit nos omne hupeeuip. AuKi- ,
lium defecisse, et ab.ifjo spesendgm esse remedium
cui etiam guscitare possibile est. Aliter, mortem quasi
ante oculog | habere se dicit, denique eripi de ipsa
pressura, resuscitatum se asserit : aut certe minantibus
eis mortem, responsum mortis habuerunt. Et adhuc
eripiet. Scit se multa passurum, qui sperat se etiam
liberandum. Adjuvantibys 'etiam vobis per orationem.
Multum valet oratio Ecclesiz, (qua | etiam Petrum de
carcere liberavit. Ut ex multarum personis fácierum,
ejus quod in nobis est donationis per multos pro nobia
gratie refgrantur. Hoc dicit sensus, ut ex multorum
conventu pro eo quod vobis donamur, Domino gra-
ti referantur. Aliter per multos, qui sunt ejus do-
nationis el gratie participes, quz in nobis est. Nam
gloria nostra hec est. Ideo i in ipsis passionibus glo-
hendit, quod r nec temporalis gloriz, vel lucri causa
docere videamur. fp simplicitate. Non aliud ore di-
eentes, et aliud corde retinentes. Abundantius autem
ad vos. ld est, dum necessaria ab aliis accipimus, a
yobis autem nibil. Non enim alia scripsimus. In hoc
apparet quia non ip carnali sapientia, sed in simpli-
citate et sinceritafe et gratia Dei przdicavi vobis,
dum pon aliud legistis in Scriptura sacra; qui enim
non menpiur, eic nos membra ejus. Np fuit jn
illo esf et gon, Sj in Chrjst non (yit est ef yon, quare
cup promisissep se ire ad cepturjogis puerum, gon
perrexit ? seg adfujt epiritualj grajia, quj. Dn adfuit
cerporali presentia : quoil etiam de Payle similiter
djcere possumus. Sed egi in. jllo fuit, Hog el, in-
commulabilis yeritgs, Sieg illud Moysi : qui eat,
mij me. je enim rere esb, gui Pemper idem
egt. Quojquog epjm prpmijssipgeg. , . ; ; im illo
est. fuia pep ilum ipyletg sunt. [deo r per
ilum. Chrisum : oam ger ipsum incarpatum ompes
figiraliones legis, e£ prqmissiones Dei vere sunt et
hupleke. 4men. Verum, ye] est. amen, jd est veri-
tig jmpletio. Ad gloriam. Per | nos. Ompig * veritas
b promissionis Patris jy Christo est, qui per nos ad
Dei glorjam predicatur. Qui confirmat nos. Àc sj
Qjceret : Non. possumus ire ad vog et predicare yo-
bis, pisj quango Dominus yolugrit, Et ideo non levi-
tafe usus sum non yeniendq ad yos. kt qui upzit.
Spiriy gancto. Ef qui signgvit. Signo crucis in
fronte; illud autem signatur quod sliquid | intrin-
secus conjjnef pretiosum ; unde Bubjungit : Et dedit
glgnyg Spiritus in cordibus nostris. Eqo a autem testem
Deum invoco. Reddit causam non impleti romissi,
hoc fel, non sue levitati, sed illorum infirmitati
asserit depujapdum. Pappens vobis. Ne in vobis
acrius vindicarem. Xon veni uljra. : A Macedonia, i in
qua scripsit lianc Epistolam. Et pic disponendo, non
veni Corinthum ultra. Ergo i ire distulit, ut tunc iret
habet carnalem sapientiam commutat quod verum 6. ando emendatiores. essent. Nam fide stgijs. ] ideo: non
est, causa placendi hominibus et cupiditatis. Ez
parte. Quod quzdam pars ex vobis intelligit nostram
doctrinam et simplicitatem, sive quod etiam nunc
ex parte. Gloria vestra sumus. Sie gloriantur disci-
puli de bono magistro, quomodo et magister in bonis
discipulis gloriatur. Unde Salomon dicit: Gloria
'senum fiti filiorum, ei. gloria fiorum paires eorum.
1n die Domini. Quando et veri magistri et boni disci-
pui probabuntur. Et hac confidentia. Quia glorig
vestra sumus. Ut secundam gratiam haberetis. Quia
priorem in priore meo bsbuistjs adyeotg, siyp ut
Secundam gratiam przsentie mes post literas ha-
beatis, aut gratie p«enitentiam post baptismum.
Nunquid pois usus sum? Quia promissum non
impleverat, ne levitatis putaretur excusat. Aut qua
cogito . secundum carnem cogito ? Secundum carna-
lem scilicet voluntatem : carnale est enim nulla ma-
jore causa existente, pon f. facere quod promittitur,
sicui mnlti carpales homines facere solent. Ut sit
apud. me est et non. Quia qui secundum carnem co-
gitat, fit apud illum est et non, id est, verum et men-
dacium. Carnalis enim cum aliquid proponit, si ei
aliud aliquid supervenerit quod magis ' commodis
earnis proderit, suo proposito non constringitur :
non sic qui spiritualiter cogitat. Est autem et non
dicitur, quando quod spondendo promittitur, non
— inplendo denegatur. Dei enim Filius. Ac si diceret :
ominamur vestrae fidei, sed "id julores ; Janjums sumus.
CAPUT
ee
Et quis est qui me Jetificet ? Nullus est, pisi quos
contrito : et tunc me letum facietis, si emenda-
veritis ea pro quibus contristo vos. Nisi qui contri-
satur ez me ? Si enim contristatur, intelligit se pec-
casse; sic :eger qui dolorem sentit potest percipere
sanitatem, e et ad medici letitiam pertinere. Tristi-
tiam. Non emendandi vos. Super tristitiam. Mex
pressura) ip Asia. £opfideng. Confido quod me taliter
diligitis, ut meum gaudium vestrum esse ducatis.
Per multas lacrymas. Flens vestra peccata. Si quis
contristavit. Filius, qui thorum patris polluit. Nonne
contristavit. In quantum ipse tristis penituit. Sed ex
parte. Ex ea sola parte qua sibi nocuit, non ea qua
hristificus penituit. Ut noh onerem omnes. Ideo scribo
vobis eum recipi, ut non oneremini, et multum con-
tristemini, si per durissimam increpationem de sa-
lute sua desperavit. Sufficit. Cum peenituit. Ne forte
abundantiore tristitia. Hioc est, ne forte per dispen-
sationem indulgentiz. Absorbeatur. Gurgite vitiorum,
et a diabolo persuasus, ad infidelitatis et blasphemize
majora przcipitia' deducatur. Ad hoc enim scripsi.
Hanc secundam Epistolam. Ut cognoscam experi-
mentum. Id est, ut videam si quomodo Deo obedi-
stis in vindicando, ita obediatis indulgendo. Propter
105
COLLECT. IN EPIJf. H AD COR.
vos. Id est, ne vos gravemini vel eontristemini. f« A. Bpistota Cheisti. 1d est, imago Chaisti Bur pos. infor-
persona Christi. Quia vice fungimur Christi, vel in
persona Christi, qui dixit: Quodcwmmque solveritis
super terram, erit solutum et in eatis. Ut cum cir-
. euwmeeniamur a Satana. Per nimiam increpationem,
ut peceatores desperent. Nec enim versutic ejus igno-
rantur. Àstutia disboli est ut aub specie justitim
fallat incautos, id est, vertendo bonum ín malum,
hoe eat, possitentiem in desperationem. Cum. autom
veniesem Vroadem. Modo illis vult probare, quanto
amplies eos diliget, quoram causa tantum sollicitus
est , ut oum illi emnlia prospera siet, nullam requiem
habuerit, quie Pitum quem ad eos visendos miserat,
Bon ipronít, timens ecilicet quod eos minime eorrevis-
set, quia nondum ei quidquam renuntiaverat Titue,
meta, pt sicut. posteyimus imaginem taprepi, da et
pertemueg imaginem oclesüs. AMiwipipste e nobis.
Per pradicationem. Nos sitamenio. Giant &ojgRpn-
datiti» epistolm. Sed ín tahuj/is «ordis. it». Apfesgm
& vobis cor lapideum, et dabo olia ker cornevay
(Ksech. xi). Fiduciem. oetem. 4dalom.. Hog Coh, quia
quie uovugus ves per nee ckedidiee, yel quia pos
non hamens epistola, aed qzatie Dai armepdat.
Bed sufficientia nostra. ld eot, doctrina, gue nobis a
Deo donata est. ANevi Testamenti. Exyangelió. Aon
littera. ld eet, legis. Sed spiritys. ld cat, grotio mi-
pistrantes ? Littera enim occidit. Quamode ergo alibi
dicit legem esse spiritgalgps? fed epiritualiug $pi-
rituslis est. (ieéerum pexestoros occidié, M, Rpi-
Ostium. GpportunKas. predicandi fidei, quia Deus B cunque boe vel iliid conniserit, mpi mnriabir ;
corda eorum epervit. Ko quod non invenerim Titum. Id
est, quod non redisset ad me, quatenus me de vobis
feceret certiorem. Bed valedicens eis. Quamvis ha-
buerim occasionem predicandi in Macedonia, pe?
quam a vobis Titus erat utique rediturus : vicinior
est enim Macedonia Aehai quam "Troadi. Denique
- duse ibi esset, Titum postea advepisse dicit. FPrium-
phat 505. Hoc est, triumphare nos facit de tribula-
tionibus per Christum, eive in nobis ipse triumpbat,
quod aiii eredgn* án virtute Ghrist. K« odorem noti-
de eux. Sicut senütur antequam videatur iliud,
cujus odor est, sic odgr Dei antequam Deus
ipse videatur, per predicationem apostolorum Sen-
tur, ut est illud : Fn odorem unguesitorám. tuorum
currimus. Gdor outem dicitur, quia primo credentes
aliquid tanquam per modicum odorem sentire vo-
lebant. Odor onus. Bona. fama eet. Per Christianos
vero qui male yivunt, nomen Domini blasphematur,
super bones laudatur. Odor mortis. id est, anim,
vel corporis. In mortem. Ut Petrus ÀAnaniam et Sa-
phiram anultavk. Ódor vit in vitam. 1d est, cor-
poris et anim, sicut umbra Petri sanabat infirmos.
Aliter : Amasti bene agentem, unxisti bono odore :
invides et deuahis bene agenti, mortuus es bono
odore. &t ad hec quis idoneus ? 4d est, ad hxc mini-
siranda et facienda quis potest tam idoneus esse
quam nos qui ad hoc sumus electi ? Adulterantes
verbum Dei. Pseudoapostolos tangit, humanum sen-
sum divinz przdicationi miscentes, ut est : Gaupones
tei miscent aquam vino. Sicut ex Deo. Hoc est, ex
Deo processit doctrina quam scimus, ipso presente,
iu pertona loqui Christi, id est, sicut ipse pra»
dicavit
CAPUT III.
Incipimus iterum nos ipsos commendare? Non ut
commendemys nos vobis, ista docendo laudare nos
volumus, sed hzc ne ob aliis seducamini cogimur
memorare. Gommendatitiis epistolis. Quos non com-
mendat gratig virtutum, illos digne commendant
epistoke amicorum. Epistola nostra vos estis. Ut alibi :
nam signaculum apostolatus mei vos estis (1 Cor. 1x).
Inscripta cordibus nostris. Id est, in nostro amore
, concluso, et in spiritu vinculo charitatis expressa.
gratip wero impips conventantem justióeat. Quad si
ininisiratig mortis. Lex que. poptileal pocnetonps.
Goeterum ipse eam ot sanctam, ot justos, ed houak
glibi appellat. Ha ut non possent fliá. Israel. Signé
fica$ quia postea futurum Chrisum videre Bo poc
tuicsebt. (uc evacuaiss, Quia gloria legis per glo
riam Evangelii evacuatur, sed ita evacuatur, p£ pey-
ficiat. sicut infantiaro ipse &yit evacuari in viri per-
Lec aiam, aegaep quippe eyaquauw dn froctum.
Mimistratio spirius. 1d cab, prasdicatio spirilsalig le-
gis. In gloriem nostram. Scilice quandogne futuram,
qua, ut perfecta, pon poterit eyacuari, Si egigs ex mj-
nisterio domwolionis. Kxyosuip quod. supering gixe-
ras, litteram ogeideye, minisfratiouem 58e IQOIMG,
Ü oilicet damnando peccatores. Mipiperiupe iustitic.
Quos minisiyat jusam dimiMendo peccato. Yam
nec glorificaium. es, quod. clarujf in pag prte. ]u
comparstone evangelise glorie wmbratur gloria
legis, sicu£ orto sole. obiunditgr lung lygen, cum
tamen suo tempore magnum baheat fulgorem. Si
enim quod evacuatur. Hoe es, Yelpg Teslamentum.
Exacuatur autem in Deomeniis e& eelhasis, et falibyg
observatiqnibus. Quad ueset. 1d eet, Nox. Testa:
mentum, quod esi jniium) vite cune. Habegteg
igüur taem. spem. Fobare glorie: quia 5pe slyj
facti sumus. Et se» cu Moyses. M gil; nop ita
agimus : quis omnes jsp Chrisani videns gloriam
Christi, sanclo Spiri rexelenje, licel ex parie, quia
non est nunc volamen super faciom (grjst. Dsqwe
in finem ejus. Yideliceg vite pjup; ia pb lex non
intelligitur usque in finem, id es, nsque sum Cbri-
stus credatur. ()uod evocuajur. Quod velaxyen gync
evacustar ip. Cbriso. Idipgum velagen. Scilicet le-
delitatis , cujes üguram ile gesjabet in lacig.
Quod non revelgtur. Duro non credupt ip. Christum.
Velamen. ignoranti ej infidelitagis. Coupersus (uerit.
judeus infdelis. Dominus eutem spiritus est. Nibil
ergo per obscurum velatum, sed sepsps spiritualis
apparet. Ubi asdem spiritus, ibi libertas. Liber egi
spiritus, et'ideirco non potest velamen accipere,
cum magis omnia ipse revelet. Qui ergo spiritum Dei
habet, omrria illi nuda sunt et aperta, quja spiritus
omnia scrutatur. Nos astem revelata (ecie Bomipi
101
SEDULH SCOTI
168
gloriamur. Videmus nunc, dixig per speculum in A mori pro illo, sicut ille pro nobis mortuus est. Ut et
enigmate. Certum est, quod speculo nisi imago cer-
nitar: hoc ergo facere conati sumus, ut per hanc
imaginem, quod nos sumus, videremus utcunque
a quo facti sumus. Tanquam per speculum. Hoc si-
gnificat etiam illud quod ait Apostolus : Nos autem
revelata facie gloriam Domini videmus. Speculantes
dixit speculum videntes, non de specula prospicien-
tes, quod in Graca lingua non est ambiguum, unde
in Latinam translatz sunt apostolice litterz.. Quod
vero ait, ín eamdem iniaginem trans(ormamur, utique
imaginem vult intelligi eamdem, dicens istam ipsam
Scilicet quam speculamur, quia eadem imago est et
gloria Dei. Transformamur ergo de forma in for-
mam, mutamur atque transimus de forma obscura
vita Jesu Christi manifestetur in corporibus nostris. Si
enim commorimur ei, vita ei in corpore nostro ma-
nifestabitur in gloria resurrectionis.
Vita autem in vobis. 1deo morimur, hoc est, pa-
rati sumus ad mortem, dum evangelizamus ut vos
vitam possideatis eternam, et bene sit vobis. Ha-
bentes. eumdem spiritum. Fidem incarnaGonis Chri-
Bti, sicut patriarche et prophetz priores, de quibus
dicitur : Sic enim persecuti sunt prophetas. Credidi
(Psal. cxv). Ut : Corde creditur ad justitiam (Rom. x).
Scientes. quoniam qui suscitavit Jesum. Firmiter te-
nentes hanc fidem, a qua nec morte divellimur.
Omnia enim patimur propter vos. Omnia enim ideo
patimur, quia fideliter vestram salutem quzxrimus
in formam lucidam, quia et ipsa imago Dei. De glo- B et optamus. Ut gratia abundans. Est sensus : Ut per
ria in gloriam. De gloria creationis in gloriam justi-
ficationis, vel de gloria fidei in gloriam speciei. De
gloria in qua filii sumus, in gloriam qua similes ei
erimus, quoniam videbimus eum sicuti est. Quod vero
adjunxit. Tanquam a Domini spiritu. Ostendit gra-
iui) nobis conferri tam optabilis transformationis
bonum.
CAPUT IV.
Non deficimus. In tribulationibus nostris. Occulta
-. dedecoris. Id est, omnis peccati. Non ambulantes in
astutia. Id est, non turpis lucri gratia praedicantes.
Adulterantes. Hoc est falsa permiscentes. Sed in ma»
nifestatione veritatis. Ut ita manifestum sit apud ho-
mines verum esse quod dicimus, ut etiam eorum
conscientia testimonium nobis perhibeat. In quibus
Deus hujus seculi excecavit mentes infidelium. Ordo
est : Iu quibus Deus exczcavit sensus infidelium hu-
jus seculi. Quid est imago Dei. Hoc est, imago sub-
stantie Dei expressa, sicut scriptum est ad He-
braeos. Sed hzc imago zequalis est ipsi Patri. Non
etim nosmetipsos predicamus. Id est, laudamus. Qui
enim propria commoda quzrit, non Christum, sed
se przdicat. Propter Jesum. Hoc est, propter amo-
rem Christi populum ejus conquirentes. Qwi dixit
de tenebris lucem splendescere. Ut : Fiat luz, et facta
est Ix (Gen. 1). Ad illuminationem scientie claritatis
Dei. Id est, ut sciatis claritatem ejus. In facie Jesu.
Hoc est vice Jesu : ut pro quo legatione fungimur.
Habemus autem thesaurum in vasis fictilibus. Thesau-
rum gratizx spiritualis in fragili corpore, bajulamus,
in quo etiam cum alios sanemus, ipsi aliquoties in-
firmamur ; ut quod facimus non nostre virtutis, sed
Dei esse noscatur. In vasts fictilibus. Hoc est, in cor-
poribus fragilibus. Hinc Isaias dicit : Absconde hunc
librum in vase fictili, id est, Evangelium. Sed non
coangustamur. Propter spem coelestium prz:miorum.
Aporia vulnus, angor, tristitia. Non destituimur. Id
est, Dei auxilio non deserimur. Humiliamur. Co-
ram regibus et Judicibus. Sed non confundimur. Quia
Ipse loquitur per nos, ut : Nolite putare quomodo ,
aut quid loquamini (Matth. x). Manifestetur. 1n re-
surrectione. Mortificationem Jesu Christi in corpore
nostro circiunferentes. Quia parati sumus semper
multitudinem credentium propter abundantem gra-
tiam, gratiarum actio abundet in gloria. Propter
quod. ld est, propter vos, et propter gloriam Dei.
Exterior homo. Id est, vivum corpus. Interior homo.
Id est mens, ubi imago Dei reformatur. Supra mo-
dum. Tribulationis : nulla enim comparatio zeternis
ad temporalia potest esse. /Efernum pondus. Quia
illud leve dixerat, ideo hic pondus posuit, servans
metaphoram staterz. Que enim videntur, temporalia
sunt. Sive bona, sive mala sint, sive prospera, sive
adversa. Que autem non videntur. Pramia et poenae.
CAPUT VY.
Scimus enim, quoniam si terresiris domus nostra
C hujus habitationis dissolvatur. Domus nostra, ipquit,
terrenum corpus, in quo in hoc szculo adhuc cor-
ruptibiliter habitamus. Si ante adventum Domini
vel passionibus, vel conditione nature fuerit disso-
lutum, coelestem incorruptionem ex Deo, corpore
reviviscente, sumemus. Etenim in hoc. Id est in cor-
pore. Ingemiscimus. Id est, desiderio flemus. Habita-
tionem nostram. Spirituale corpus. Que de colo est.
Id est, quam in celo habebimus. Si tamen vestiti',
non nudi, inveniemur. Nam etsi volumus sterna
vita et immortalitate vestiri, tamen timemus hac
vita nudari. Non enim volumus cum dolore, et
morte istam amittere, etsi nos ab ipsa gravati inge-
miscimus, sed ut absorbeatur quod mortale est a vita
vterna sine mortis labore.
Eo quod nolumus ezxspoliari. ld est, corpore no-
Biro. Sed supervestiri. Id est, in. immortalitate su-
perveniente, absque separatione sarcinz tuniczque
corporis nostri. Ut absorbeatur mortalitas. Hoc est,
Sicut a vit:e sanitate inflrmitas, ita immortalitate
mortalitas absorbeatur. Qui autem perfecit nos. Ideo
Deum dicit hoc facere, ne cui impossibile vi-
deretur. Qui dedit nobis pignus spiritus. [d est, ut
credamus absorbendam esse mortalitatem. Vel ut
sciamus, quia templmn sui spiritus perire non pa-
titur. Peregrinamur a Domino. Quia non sumus ad-
huc in hzreditate paterna. Audemus ergo. ld est,
prorsus hoc audenter eligimus. Sicut alibi ait : C«-
vio diesolvi et esse cum Christo (Philip. 1). Peregri-
109
COLLECT. IN EPIST. II AD COR.
410
nari de corpore. Bene ait peregrinari, quia ad id A sium. Quis eis peeudospostoli exempla veterum pro-
sumus iterum in resurrectione reversuri.
Ideo contendimus. Jam modo tales esse actu cona-
mur, quales futuri sumus in regno, natura incorporales
sine dubio et perfeeti. Absentes. ld est, in presenti
vita. Sive presentes. In futura beatitudine, ut : Pla-
cebo Domino in regione vivorum (Rom. xiv). Ante
tribunal Christi. Pro magnitudine potentiz sedentis
magnitudo tribunalis et terror judicii zstimanda
sunt. Scientes ergo. Scientes quantus metus sit di-
vini judicii, hominibus suademus ut caveant. Deo.
autem manifesti sumus. Si non et nos formidamus,
vel qua causa suademus. Manifestatos esse. Id est,
probatos. Gloriandi pro nobis. Contra pseudoaposto-
los, qui eis primo per detractionem odium aposto-
ponebant, ait Christum carnaliter eum Juds:is cir-
cumcisum omnia celebrasse, sed nunc jam istam |
non novimus, quia post resurrectionem Christi No-
vum est Testamentum. Aliter : Etsi ante resurre-
ctionem secnndam «carnalem fragilitatem et indi-
gentiam Christus vixerat, tamen post gloriam illius
resurrectionis, nihil imbecillitatis in eo est. Nova
creatura. Id est, Ecclesia per sanguinem Christi re-
novata. Áut si quis credit in Christo, nova est crea-
tura, per sacramentum baptismatis renovata. Ác sic-
ut novitate vit intelligens vetera suo tempore defun-
cta fuisse, ita modo novo more vivendum, vitam
transire, peccatum videlicet Ada et vetus lex.
Omnia nova. Id est, evangelia, mandata et vita
lorum volebant inserere. Ut habeatis vos. Ut sciatis p nova in Christo secundum «corpus et animam , et
quid respondere debeatis contra pseudoapostolos.
Qui in faciem. Qui in superficie tantum et in bypo-
crisi, non in pura conscientia, nec in virtute Dei
sese jactant. Siveergo menteezcedimus Deo. Evange-
lium dicit : Videbitis celum apertum, et angelos ascen-
dentes et descendentes super Filium. hominis. Audiin
snus Deo, sive lemperantes sumus vobis. Quid est, mente
excedimus, ut illa videamus qu:xe non licet et homini .
loqui? Quid est, quod iemperantes sumus vobis?
Nunquid judicavi scire me aliquid inter vos, nisi
Christum Jesum, et hunc crucifixum? Si ipse enim
Dominus ascendit et descendit, manifestum est
spiritum, et mentem. Gratias autem Deo, cum non
a nobis sit hoc tam magaum beneficium. Ministe-
rium reconciliationis. d est opus, vel officium evan-
gelizandi. Quoniam Deus erat im Christo. "Tribus
. modis Deus erat in Christo. Primo, secundum in-
. finitatem omnis creature, quod ubique est, ut :
uno loco ipsum apostolum ascendentem et descenden- .
tem in una sententia. Sive enim, inquit , mente excedi- .
Nonne ego impleo celum et terram? Eo autem modo
est Deus etiam in peccatoribas. Secundo, juxta
sanctilücationem et peculiarem inhabitstionem qua
in sanctus est, ut est illud : Inhabitabo in eis, et in-
ter eos ambulabo. Tertio, secundum plenitudinem
divinitas, quod Christo sigillatim convenit, juxta
illud quod in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis
corporaliter. Tanquam Deo ezhortante. Id est, non
quod et predicatores ipsius ascendunt in illumi- C ex nobis loquimur, eed ex Deo. Cem qui non sove-
natione, descendunt in praedicatione. Verbum ecsta-
sis Grece, Latine quantum datur intelligi, verbo
uno exponi potest, si dicatur excessus. In excessu
vero mentis duo intelliguntur , aut pavor, aut inten-
tio ad superna, ita ut quodammodo de memoria
labantur inferna. In hac ecstasi fuerunt omnes san-
cti, quibus arcana Domini mundum istum excellen-
tia revelata sunt. Hoc ergo ait, sive mente excedimus
Deo, id est, ad meditationem Dei. Ille enim videt
quod videmus in mentis excessu ; ille solus revelat
secreta sua, quippe hoc ille loquitur, qui se dicit
abreptum esse, et ablatum usque ad tertium calum,
et audisse ineffabilia verba, quas non licet hominibus
loqui. Tantus autem fuit ille mentis excessus, eive
. fat. peccatum. Hoc est, Pater pro nobis Christum ,
qui peccatum nesciebat, Peccatum | fecit. Quia sicot
hostia pro peecato oblata peocatum vocabatur in
lege, sicut in Levitico scriptum est :; Et imponet
manum super caput peccati eui, ita et Christus pro
peccatis nostris oblatus, peccati nomen accepit. Ut
80s essemus justitia Dei. Non nostra, non in nobis,
sed inipso, id est, in Christo, quasimembra in capite.
CAPUT VI.
Adjuvantes. ld est, exemplo. Et obsecramus. Id est,
verbo doctrinse. Gratiam Dei. Indulgentiam peccato-
rum in baptismo. Tempore enim, inquit. Sicut Deus Pa-
ter per Isaiam (Is. xrix,, 8). Acceptabili tempore. ld est,
Novi Testamenti. Exaudivi te. Ad Christum ejusque
im corpore, sive extra corpus, mescio, Deus scit. D Ecclesiam hoc dicitur. Ecce nunc dies ealutis. Nunc
Charitas enim Christi urget nos. Àscendere mente
ad celum, et descendere ad terram ad proximos.
Ut et qui vivunt. Ei debemus vitam nostram, qui il-
lam in omnibus sua morte servavit. Si quis ergo po-
tius suam quam Dei voluntatem facit, sibi vivit, et
non illi.
Qui mortuus est, et resurrexit. Propter calumniam
semper morti resurrectionem adjungit. Itaque nos
ez hoc neminem novimus secundum carnem, ld. est,
dum Christus pro nobis mortuus est secundum car-
nem, id est, carnaliter viventem, vel secundum ob-
servationes veleris legis in sabbatis et neomeniis, et
reliquis. Et sic cognovimus secundum carnem Chri-
. PATROL. CIII.
autem dicit : Nemo enim;in inferno confitebitur tibi.
Nemini dantes ullam offensionem. Id est, neminem
malo exemplo ledentes. Sic enim non vituperabitur
ministerium przedicationis nostre. Sicut Dei mini-
síri. Dei ministri debent prout possibile est, Deum
imitari. Inm necessitatibus. Per aliquam vim il-
latis. In. angustiis. Angustia est. omnis egentia. 7n
laceratione. 1d est, membrorum. !« laboribus. Seu
manuum, sive huc et illuc discursuum. 7n castitate.
Corporis ac mentis. In scientia. Scripturarum. In
longanimitate. In sustinentia longa. In Spiritu san-
cto. Dum digeos nos ejus habitaculo preparamus.
In charitate non ficta. Verbo non tantum diligentes,
6
A
4n
SEDULH 60071
172
sed opere et veritate, In virtute Dei. Non noatra fa- A fina ypropMete, ete. (CRl. v), Dilesemtnt, M em, tato
tultate, sed auxilio Dei. Per erms justitia. Qui ad
Ephesios describit, quae sunt, loriea justitim, fidei
&cutum, zona continenga, caleeati pedes in propa -.
ratione evangelii pacis, galea salutis, gladium verbi
Dei. À dextris et a sinistris. Hoc est, ne prosperis
elevemur, ne frangamur adversis. Per gloriam. Vir-
tutum a Deo. Et ignobilitatem. Id est, carcerum.
Per infamiam. Cum blasphemamur ab inimicis. Et
bonam famam. Cum laudamur ab amicis et fidelibus.
Ut seductores et veros. Hoo vest, 4b. alils àt ve-
races laudamur, ut seduetores áb liis iInfarttamur : -
que omnia ieqwaliter ferimus, hee extollüht nos:
laudantes nec dejitituit détrahentes, duta xolet utra-
que pars aliquandó mentiri. Unde &d eonésctenitiam ;
redeuntes, non debemus fidem &His m&gis accont-
modare qu&m nobis. Sien! igReti. 1d est, perfidis et :
ingratis. Cogniti. Fidelibus et justis. Quast rhoribn-
tes. Hoc est, usque sd morfern petvenimns, el. ecce
vivimus; sicut quando iapidatus est, ei fnütidus
eslimatus, surgens docébál in Lystris. Sicul éyeni.
Rebus corporalibus. Msítos autem locupletdntes.
Eleemosynis, divitiis ecelestibus. Et omnia poniden-
tes. Nam excepto quod omnis Dei nostra stijff, nemo
plus babet quam qui nullius eget * ille entrh ullius
eget, qui prseter necessarii nihil requirit. Pwr pro-
spera et adversa in alió lobo idem Apostolus se
Lransisse describit, tut» dicit : Per arma jittitie ,
qua a dectris ewnt, 86 m sinistris, id est, per gloriam
et ignobilitatem, per infathiam et bonam famam, ut
seductoreg et verüces, to. Omnia ergo qux feóspera
reputantur, dexi&re dieuhtur partis, qtw sanctus
Apostolus glorie et bone fame vecabule designatit ;
illa etiam qua existimantur adversa, ques per igno-
bilitatem et infamiam €videnter exjprepsit, quaque a
sinistris esse describit, efüciumtue vero perferto
arma justitize ai aHata sibi magnaninilter sustentié-
verit, quod videlicet per hzee dimicans, et istis ipele
quibus impugnari putatur adversis tanquam armis
utendo, eisque velut areu; vel gladio, scutoque va-
lidissimo contra illos qui heec ipgerüht communhitus,
profectum suz patie&tie nc virtutis acquirat, glo-
riosissimum constantis triumphum es ipsis quz le-
thaliter inferuntur cepiens hostium telis. Nec pro-
speris duntaxat elatus, ne€ dejectus adversis, sed
itinere plano, ac via regia semper incedens, ab illé
tranquillitatis statu, nequaquam kKetitia superve-
niente quasi in dexteram motus, nec ingreentibus
adversis,^ trietitiaque donante velot ad levis
rursus impulsus.
Os nostrum petet ad vos. Ka suraus vestro frofe:
ctu ad uberem predicetionetn provocati, ut. tacere
penitus non possimus : profectus enim diseipuli pro-
vocat os magistri, et oor dilatat atque &mpli&cat, id
est, facit sensibus abundare, Non angnetianini 15
nobis. c si dicat, non nos angusti in doetriiis, sed
vestra viscera non recipiunt. Eemedem autem habet
. mercedem. Quia similis retributio doctoris, et obe-
dientis discipuli, ut : Qui recipit prophetam in no-
eorde ac mente spiritoghem secipitie doetéinaiá. Cum
autem dilatantor, imper «etd füácient. Ki no-
life jugum ducere cum infiletibts. Quia joyum simul
pon trahunt, Aisi ejusdem generis pares. Noh ergo.
&randum, jugato bove sitetl et asiho. Att Qur* socie-
(as ici? 1d est, wamette, ut » Vos exti imr undi
(Matth. v). Gum ienebris, 1d est, peceatoribus, ut :
F'uistis aliquando temtbro, Que antem convehtio Chri-
sfí ad Belial ? Belial diebelam stnifteat, Interpreta-
turque absque jego. Vos enim estie téblum — Dei
vivi, Cum wbiqae Deus edt, tamet in. itis proprie
habitare se dicit, qui ejus gratia perfrauntuv. Habi-
tabo ih illis. Hoc ex faalà suiptum est : Et ero illo-
rum Deus. Deus natura oómmntam ést, volutateé vero
B paucotüm. -Exite de modio eármm. Non tànium Toco,
quantum simili Cowveisatione ác fanilfiaritate. Et
iminendum. Id 'eti fecenttut, FL. ero vobis fh po-
trei. Si vos parentes infideles abüicAterfht, ie pa-
wen habóbitig settpiberhum, ob: Püter meus, et
mater men deretiuereM me, Dominus autem as-
pumpsit me (Psal, kx vi). Dict Donithis. Ne cui Im-
possibile videreter, add MH emiipoleny. Huc. ergo
wromiesa kabet. id ent, E? ero illorum Deis.
CA vit.
Mundemas wes. Taleíh hospiteth, id est, Deum
reeepturi. A56 onus. fiquinititento. Inqtfimamentum
carnis est pooccatum quoü pee exrhém admittitur;
&piritas veto, quod soli cupitàtióne péctatüt. In ii-
, "ore Dei. Non propter lasdem hominuff, vel ti-
morem. Aecipite nos. Hoo est, cibite quod tlicimus,
eive quod vivimus, ut exéinplum nostrum téneatis.
Neminem cireuimsenhituse, Walo setricet exémplo,
wt per ataritium Miquid ejus tollerenus. Neminem
cerrupimus. Id óst, nhàfa BéctHirih. Non all condem-
hetionem díco. Hoe 65b ion ime excüsando YÓS Cales
.expono; ncn enim possuth de vobis hoc sentire quos
diligo, ut superius memoravi , sive, üilettio tantum
facit habere fiduciam. Predixi bhih, Quod ín cordi-
btts nostris. delis al) commortendum. Yd. est, epistola
mosira voe emit, acripla ih coftlibus fíoslTis. Mata
inihi libertus. id ent, multam mibi fidutinto dedistis
loquendi, quia in omnibus obedistis, sive, quod mul-
tum me a vobis diligi non ignoto. Mülta gloriatio
pre vobis. Id ost, ad alius éccleslás. Fepleius sum
censolatióne. Fd. e&t, audiens profectuin festum. et
emendationem, ost inulàrh tristitiaià Consolatione
repleios qum.
Superubundo gilla. fh tantam gandeo, ütoinium
pressurarum oblivisear. Nam éb tuih venissem. in
Macedoniam, Vuly lis dntendére, Qü&htim pressu-
ram magnitudo gaudii superaverit. Foris pugna. Id
est, contia infdelés. Turis tiores. 14 est, propter
falsos fratked. Nbh eófibi- (té 1n. ndventu ejus.
Hoc eb, mou sole Quei desiiderstns sdvenit, sed
etiam qui vestret próMclui tiunthvit, propter
quod ejus füaxiMé ékepectabahrub hàüventum. Ve.
sirum desiderium, Id ent, ad bànà perpetranda, vel
propter adventum meum. Vestrum mororem, Pro-
11$
COLLECT. i RiiSd. li AD COR.
"n
pter posdata, vdi sbeemiem moém, Velfem anuo A CUR sundcntes nos reptrerunt, ut gratanter quod of-
laetonom pro ie, 1d est, qui vlee meon semuleti. estis
Dei sesnulatione peccantes. Bano triplex est smula-
tio, sut imitationis, aut invidia, aet zeli. Ei eontri-
stasi vos. Bit ai r6 putnituisset, eo quod durius vos
corripaerim, tamen vester favit profécius tit nón ine
peenitest. Quasi medieus dient : Licet deleam tam ar-
denti me usum esse cauterio , sed nunc gaudeo,
non «quia dolutetis, sed quia delor ille profuit ad sa-
lutem.
Pemitentiem ig salutmn. En. est enim pénitelitia ^ 45.4.6. fq est, ne cum in aliis vincatis, in boc ab
diabolica adversa salati, st quis de bono opere pe-
neat. Seculi asutém: tristitia; Seculi tristia ost ,
eut de amissis tabs propriis, aot de alienis invasis
dolere, vel de alteries felicitate torqueri. Mortem
eperatar. à est, desperatione torqueri, vel. mortem D
anime :seewndum Deum suütem tristilià est, sive.
$Ua, sivo aliena lugere comnises. Quantam efficit in
vobis sollicitudinem. Id &6t, ut caveatis, he de 'c-
tero pecoetig, Sed oneusationems, 1d. est, non super-
biàm, awt contbnaptum, sed satisfactionem. Sed indi-
gnationem. Id est, adversum peccantes, non negli-
geutiam. Sed timorem. 1d &st, timiorem Del, non se-
curitatem. Sed desideria. Scilicet bonorum operum,
non fastidium. Sed emalationem. Id est, contra pec-
esntes, n6 ultra peccent, non remigsionent. Sed vín-
dictam. ld est, non veniam noxs, sed vindictam sa-
lutareiti ia eum. qui inter vos peccatum commisit.
E£hibulstis vos incontaminatos esse negotfo. Id est,
peccato ilius, qui wxorem patris stupravit. ideo
intoptaminati estis, quia eunt corripuistis. Ideo con-
s0olati sumus, duit vos castos probatis essé. negotio.
Magis gevisb. aumus super gaudium Titi. 1n hoc am-
plius gretulai sumtus, quia ita a vobis Titi spirítus
est refectas, ut nenquam de ejus mente possitis re-
eedere : profectus quippe discipalorum spiritualia
gaudia sunt wagistrorum. Et si. quid apud illum.
Quasi peritus medicus aft; qui volnus jan: prope 8a-
ferebant susciperemus in ministerium sanctoruss. Ef
non sicut speravimws. Arapilub enim quam speravi
saus fecerant. 1:2. Id est, in tanta. sunulati. sunt,
et regaremus Tüum. Et scientia. Bclentià ost Down
noes6, virtus vero eolore, Gieut ergo in itinere cele-
brando nihil prodest. viam nosee, nisi conatus ae vi-
res suppetant ambulandi, ita vere scieitià nibil pro-
dest, si virtas propria defielat.
Utez hac gratia. Yd est, faciendzs eleemosyns.
aliis superemini. Non quasi imperans dico. Hoc est, |
non impero, nec exigo, sed consilium do, ut sicut
in multis formam aliis przebuistis, ita et in isto opere
prabeatis. Est enim ingenita pietas in vobis, ut ab
aliis eam discere non indigeatis. Qui propter vos
pauper factus est. Ergo si ipse Dominus vos divites
bonis celestibus fecit, sic et ipsum vos ditate; ipsi
enim datur quidquid ejus pauperibus porrigitur
(Matth. xxv). Et consilium. ld est, imperium. Sicat
et velle capistis. Ostendit quosdam posse facere non
volentes, cum aut importunitas petentis, aut aucto-
ritas przcipientis exegerit. Nos enim ut aliie eit re-
missio. Non dico, ut vobis nihil gervetis, sed qued
utrisque sufficiat. Sed ez equalitate. Omaes enim
squaliter dabunt, si unusquisque tantum dederit
quantum potest. Aliter : Es equaliete, hec est, quo
.modo vos illorum vivitis spirituelibue, ita et Hii
yestrig carnalibus fruentur. Aliter : No. cqualitate,
C id est, ut vobis et. illis suffloiat, ita. distribuite. Jifo-
rum abundantia. Id est, dodlrina et oratione.
Ut fat qualitas. 1d. est, sufficientia. utrisque fn
spiritualibus et carnalibus bonis. Sicut scriptum est.
Hoc de manna Dei dicitur, quod populus accepit in
deserto : cujus exemplo docemur, quod omnis super-
abundantia generet vermes : simul et osfenditur
wu» Deus dat omnibus qualia esse debere, et pre-
natum blandis unctionibus fovet, ut facilius cauterii pter hujus testimonii auctoritatem vult nobis Àpo-
wstura sanetar. (nohiaum rum timore. Timebant — stolus prsentia omnia esse communia, ut perfecti
etim contristare quem dilexerant. Gandeo quod im — doctrinam non abscondant, et habentes substantiam
omnibus confido in vobis. Ideo gaudeo, quia omnia — mundi non denegent eis victum. Eamdem sollicitu-
quo de vobis audio, credo et confido vera esse. dinem. Yd est, quam habeo. Consolationem. Id. est,
CAPUT Vin. exhortationem ad docendum vos. Accepit. Id est,
Notam autem facio vobis, Nunc incipit de eleemo- p Deo, vel a nobis. Sed cum sollicitior esset. 1d. est,
Sfnis, et ad emalstionem Macedonum provocat eos. qui aliorum ele&mosyhas $mulatus est. Destinatam.
€ratiem Donrini. Id est, eleemosynam. fralris pro-— 1d est, propositam, seu aptatam. Devitantes hoc. Ne
botas. la. futre, que. facta net sub Claudio Cdsar&. — quis dicat : Quomodo Christus legem implevit, cum
Pro[unda paupertas, Id est, nimia. In divitiis simpli-
títatis. Multum quidem pauperes sunt in terrena fa-
cultate, sed in ningna simplicitate sunt. divites, cu-
pientes plus dare quam quod habeant, ac propteréa
Deus magis animum probat, quam quod porrigítar
dextera. Qui. ením quantum potest fecit, totum f4-
cit. Quia setumium viriutem testimonitm illis reddo,
et supra. virtutem voluMar fuerunt. Verbis przpo-
steris hoc dicit, testimonium ilfis reddo, quoniam
secundtm virtutem facientes, supra virtutem vo-
luntarii fuetunt. Cum. qwltis precibus orantes. Mul-
*. . *
7. 9 t
hon videamus Christianos fantum eleemosynam fa-
cere, quanta lieri in lege przecepta est? Misimus ou-
tem cum illis. ld est, Tito et Luca. Et fratrem no-
strum. Quidam hoc de Apollo asserunt dictum. Nunc
vero multo sollicitiorem. Eum probarhus, confidentes
quia vestra obedientia provocetur, sive quam audi-
'wit à Tiio, sive qua per se ipse est probatua. Sive
pro Tito. (uod dicit hoc est, ut tam Titi causa qui
eorum obedientiam collaudaverat, quam eorum qui
ad ipsos fuerant pariter deslinati, ita se exhibeant,
ut et charitatis sipcerjtatem, et apostolicz pro ipsis
.A75
SEDULH SCOTI
476
- glorim veritatem in conspectu omnium comproba- A Qui ín facie quidem humilis sum. Semper sancte-
vent.
. CAPUT IX.
Bo abundantia est mihi scribere. ld est, plus quam
seripsi. Parata est. Idest, ad dandam eleemosynam.
Et vestra aemulatio. ld est , imitatio. Nam Achaia.
. Tota provincia, cujus caput estis, per vos ad hoc
ministerium provocata est. In hac parte. Id est, prz-
parandze eleemosynz. Erubescamus nos. ld est, ego
et Titus. Ilanc benedictionem. 1deo benedictionem
eleemosynam vocat, ne parva fiat; quod enim be-
nedicitur, ad abundantiam benedicitur. Ideo benedi-
ctio abundans eleemosyna vocatur.
Sive hanc benedictionem. ld est, benedictam Deo
consecratamque eleemosynam. Sic quasi benedictio-
rum presentia propter nimiam humilitatem minus
intelligentibus potest esse contemptui. Absentes vero,
8i necesse fuerit, confidenter suam indicant potesta-
tem, qui przsentes sic sunt quasi nihil possint babere
virtutum, si tamen nihil vindicandum reperiant in
subjeetis. Audere ín aliquos. Vindicare in peccan-
tes.
Qui arbitrantur nos tanquam secundum carnem
ambulemus. Qui putant eos cxteris hominibus nihil
amplius habere virtutis. In carne enim ambulantes.
In corpore videmur incedere, sed ut Dei ministri
spiritualiter militamus. Arma quippe militiz*. noetrse
non sunt facta de ferro, nec manu. hominis fabricata
sunt, sed potentia Dei, qui plus verbo valemus,
nem. lta enim benedictio erit, si grato animo tri- B quam alii homines armis corporeis possunt. Ad de-
buatur. Hilarem enim datorem diligit Deus (Eccli.
XXXv). Ávarus autem hilariter dare non novit. Nunc
circumventionem. Id est, fraudationem. (ui parce
'seminat. Hoc est, qui parce et avare tribuit eleemo-
synam. Parce et metet. Id est, prz»mia in futuro.
Et qui seminat in. benedictione. Hic apparet, quod
in hoc loco benedictio abundantiam significat. Se-
cundum propositum cordis. Id est, voluntarius, non
eoacius. Hilarem enim datorem. Secundum senten-
tiam Salomonis : In omni dato hilarem facito vultum
tuum, Potens est Deus. Hoc dicit, ne inopiam formi-
darent. Dispersit. ld est, divisit, ut multis proficiat.
Justitia.ejus manet. Quare justitiam, et non miseri-
eordiam dicit? Quia pauperibus dare justum est.
structionem munitionum. Muniunt enim et circum-
dant doctrinam suam falsi doctores astutia argu-
mentisque, qux aries apostolicus destruit virtute
gratie spiritualis, sicut et illum Magum vias Do-
mini subvertentem perversis disputationibus verbo
delevit.
Et omnem altitudinem. Id est, superbiam. Quid
enim tam superbum, quam divinis contradicere prz-
ceps ? Que aunt secundum faciem videte. Manifesta
est rei probatio, et facillima intellectu. Sive ab hy-
pocritis vos cavete, qui in presenti gloriantur. Si
quis confidit se Christi esse. Nemo tam stultus quam
qui se solum servum Christi esse gloriatur. Si enim
abundantius gloriatus fuero. Hoc est, et si me magis
Nam te oportet, ut quod Deus tibi gratis dedit, pau- C potestatem a Christo accepisse dixero quam cxteros
peribus tu gratis des. Jus enim est, ut des egeno,
qui partem illius tecum habeg. Manet. In vterna re-
tributione.
Qui autem. administrat semen seminanti. Hoc est,
Deus qui dedit tibi unde dispenses, esurire te minime
permittet. Incrementa (rugum justitie. Fruges ju-
stitix sunt facultates, cum juste dispensantur. Cum
vero aut inique corraduntur, aut ad avaritiam vel
: superbiam possidentur, fruges iniquitatis fiunt. In
omnem simplicitatem. Ut simplici oculo bona inten-
tionis erogetis, cum multiplici ea fenore recepturos.
Non solum supplet. Duplicem potestis habere merce-
dem, et refectionem sanctorum, et gratiarum in Do-
mino actionem, et in ipsorum oratione hec omnia
operatur. Ministratio hujus officii. Quxe etiam abun-
dat ipsorum pauperum oratione pro vobis. Deside-
rantium vos. Id est, amantium. Quis enim non de-
sideret talem propter gratiam et misericordiam emi-
nentem ? Gratias autem. Deo. Qui tantam nobis gra-
tiam pietate sua ferre dignatus est.
CAPUT X.
Ipse autem ego Paulus. Qui prius rogavi fratres ,
ut irent et obsecrarentvos, hoc autem per meipsum,
non per fratres. Obsecro vos per manswetudinem.
Ea vos mansuetudine rogo, qua Christus cum se
posset de injuriosis ulcisci, noluit, ut vel sero corri-
gerentur. Mausuetudo autem in corde, modestia in
verbis est.
apostolos. Non erubescam. Qui et verum dicam, et
non mes glori, sed vestre :diflcationis causa
compulsus hac facio. Graves. Longitudine. Fortes.
Dura increpatione. Non enim audemus. Scilicet ita
Deum contemnere, ut cosquemur aliquibus, qui
suis malunt laudibus quam Dei gratia commen-
dari. Nec de nobis possumus majora jactare quam
sumus.
Et comparantes nosmetipsos nobis. Id est, non ma-
joribus, sicut illi pseudoapostoli, cum nibil sint,
apostelis se non modo xequant, sed etjam antepo-
nunt. Non in immensum gloriabimur. Id est, super
id quod possumus, nihil supra humanam mensuram
facimus, sed in apostolatus gratiam, quantum nobis
Dominus donare dignatus est, per quam etiam vobis
Corinthiis predicavimus. Nec enim hoc ipsum usur-
patione fecimus, sed precepto Dei. Non enim quasi
ton pertingentes usque ad vos. Id est, per Dei con-
silium ac praeceptum superextendimus nos, hoc est,
ut sine precepto Dei quadam usurpatione nosipsos
vestros doctores, superiores, ac sublimiores quam
vos constitueremus, Nam se Apostolus superex-
tenderet, si non Dei precepto seipsum eorum ma-
gistrum constitueret. Usque ad vos enim pervenimus.
Dei scilicet prz:cepto. Aliter. Non enim swperez-
tendimus. Id est, non ad alios transivimus. Quasi
non pertingentes usque ad vos. ld est, ut. vobis di-
missis atque imperfectis, quasi non per divinum
TI
COLLECT. IN EPIST. II AD COR.
178
preceptum ad vos non perveniremus, ad alios trans- A quare non acceperit, ut adversarii, qui docerent gu-
iremus.
Non immensum gloriantes. mmensum est in alie-
nis laboribus gloriari aliorum doctorum. Spem autem
habentes crescentis fidei. Id est, non munera,a vobis,
sed mercedem a Deo vestrz fidei exspectamus. Se-
cundum regulam nostram. Hoc est regula nostra,
post aliorum salutem ad alios transire. Aut se-
cundum regulam nostram, id est, non secundum
alienam.
In abundantia etiam. Non enim usque ad vos suf-
ficit pervenisse, sed cum vestra fides creverit , ad
alios transibimus. Non in aliena regula. Sicut pseu-
doapostoli in praeparatis jam ab aliis gloriantur im-
pudenter. Qui autem gloriatur. Etiam qui debet glo-
riari, in Domino cujus in eo virtutes operatz sunt,
glorietur. Quem Dominus commendat. )d est, virtu-
tibus signorum et doctrine.
CAPUT XI.
Utinam sustineretis. Id est, sustinete me vel mo-
dicum, qui alios multum sustinere consuevistis. In-
sipientie mec. Id est, gloriationis, qu: quasi qu:e-
dam insipientia videtur esse. Insipientem se dicit,
quia illi necesse erat aliqua de se dicere, licet vera,
ut ostendat quam vere insipientes sint, qui falso $e
laudant.
Sed et supportate me. Stultitiam meam sustinete,
dum pro amore vestro hoc dico. Amulor enim vos.
Non stimulo livoris inflammor, sed vos tanquam
pater divina :xmulatione custodio, et possim vos
immaculatos Christo conjungere, tanto majore
studio conservatos, quanto meliori estis sponso jun-
gendi.
Timeo ne sicut serpens seduxit Evam. Sicut enim
serpens majora promisit, ut propria subtraheret ,
sic majora bzretici quam quz doctrina. Christi ha-
bet promittunt, ut sanam doctrinam corrumpant.
Simplex autem sensus est verus sensus, nulla falsi-
tate intermixta compositus atque corruptus. Alium
Christum. Meliorem nostro Salvatore. Aut alium
spiritum. Hoc est, si vobis aliquid amplius gratiz
prestiterint quam per nos accepistis, recte eos nobis
proponi forsitan pateremini. Existimo enim me in
nullo inferiorem a magnis apostolis. Quanto magis ab
his qui nihil sunt. Sive ne putetis vos quam illos qui-
bus Petrus et c:zteri apostoli przedicaverunt minus
aliquid accepisse. Sed mon scientia. Ut pseudoapo-
stoli, qui cum sint scientia imperiti , in sermone tu-
mido gloriantur.
In omnibus autem manifesti sumus. Ostendit inte-
gritatem suam, qua secundum Deum omnia fecerit,
cum nec avaritiam nec gulam, nec gloriam ab eis
aliquando quzsierit. At nunquid peccatum feci? Si
forte hoc solum peccavi, qui propter vos et. illicita
et concessa contempsi. Est veritas Christi in me.
Sicut Christus quod semel statuit non mutavit, nec
est aliquando mentitus, sic faciam. Hac gloriatio.
Id est, nihil a vobis recipiendi. Deus scit. Quod vos
diligo. Ut amputem occasionem. Reddit hic causam
lam, avaritiamque sectarentur, quzrentes per Pau-
lum aditum invenire lucrandi, non haberent; ut hic.
si vel panem acciperet, illi aurum licentius exige-
rent. Ideo tollit occasionem Apostolus, ut in hoc ap-
pareat, quod propter Dominum docent, si a discipu-
lis nihil expetunt.
Operarii subdoli. Subdolus est, qui aliud fingit
dum aliud agit. Quorum finis secundum opera ipso-
r&m. Mala opera malus finis exspectat. Iterum dico
vobis. Jam superius dixerat : Sustinete me modicum,
et non reddiderat rationem, quod zelo Dei eos zela-
ret, et non glorix desiderio esset de se aliquid nar-
raturus, ne in ejus odium versi, falsos apostolos Se-
querentur.
Ne quis existimet insipientem. Ne me aliquis ex
vobis putet quod jactanti» causa, et non alicujus
profectus meipsum glorior. Velut insipientem acci-
pite. Hoc est, audite me quasi insipientem, non re-
vera insipientem, sed quasi insipientem.
Quod loquor. id est, laudem meam. Non loquor
secundum Deum. Videtur [Deest insipiens, vel quid
simile] esse, ut homo seipsum laudet, licet verum
dicat, nisi propter aliorum utilitatem, Deique glo-
riam hoc faciat. Secundum carnem. Id est, secundum
nobilitatem carnalem. Libenter enim suffertis. inai-
pientes. Ideo dixi : Accipite quasi insipientem, si vos
suffertis insipientes, id est, pseudoapostolos. Si quis
'wos in servitutem redigit. Id est, veteris legis et Ju-
daismi. Si quis devorat. Id est, muneribus. Si quis
accipit. Pecuniam vestram. $i quis extollitur. 1d est,
Judaica superbia vel scientia, vel de generis nobi-
litate. Si quis in faciem vos cedit. Hoc est, si quis
etiam przsentes vos objurgat.
Secundum ignobilitatem dico. lgnobilitas quippe
maxima est, si filii Dei de terrena nobilitate se ja-
ctant. Quasi nos infirmi fuerimus in hac parte. ld
est, quasi nos in ista parte ab illis minus aliquid
habeamus. Audeo et ego. Id est, possum audere glo-
riari, si volo. Hebraei sunt. Id est, linguam Hebrzeeam
habent. lsraelite sunt. Ydeo addit, quia multum glo-
riabantur in hoc nomine, cujus interpretatio est, vir
videns Deum.
Ut minus sapiens. Notandum si quis de Christi
saltem ministerio glorietur, non sapienter hoc fa-
ciet. In laboribus plurimis. Quorum species enume-
rat. In plagis. Sicut czsus est in Creta. Supra mo-
dum. Fortitudinis mez. Im mortibus. Id est, exspe-
ctatione mortis.
Quinquies quadragenas. Quinquies flagellatus sum
quadraginta percussionibus juxta legem, non enim
plage secundum legem quadragesimum numerum
excedunt. Una minus. ld est, causa nobilitatis meze,
quia mos erat apud Judaeos, ut servi quadraginta
percussionibus, liberi vero triginta et novem fla-
gellareatur plagis; quinque vicibus trigenas et no-
venas, quasi transgressor legis accepi, quia lex qua-
draginta diebus in monte Sina data est.
Ter virgis cesus sum. ld est, a gentibus. Semel la-
(9
SEDULM SCOTI
180
pidatus sum. ld est, a Judzis 1n Lyeaonia civitste, A ut merito mthi esset. stimulus necessarius, qui me
sicut in Actibus apostolorum legitur. Perículis ín
civitate. Id est, Bierusalem a contribulibus illatis.
— Periculis in mari. Id est, In mineribus tempestati-
bus, quasque supra dixi. In falsis fratribus. Qui no-
stram explorare subintrolerunt libertatem. In labo-
ribus, Id est, manuum. In miseris. 1d est, inopla
cibi et vestimenti. In fame et siti. Ex necessitete.
In jejunio. Ex voluntate. Preter illa que extrinsecus
sunt. Jd est, qu per consuetudinem leviora esse vi-
dentur : in proprio enim corpore sustinuit predi-
cta, non sic supposita. Instantía mea. 1d. est, qua
insto semper, ut omnes audiant evangelium et cre-
dant.
. Quis infirmatur, Cum infirmantibus infirmor, cum
hominem esse semper demonstrat.
Angelus Satane. Sive diabolus, quj tribulationes
et plagas suscitabat, slve dolor capitis, qui Satanas,
vel contrarius sanitati dicitür esse : vel lex in mem-
bris posita legi mentís su: contraria, de qua alibi
dicit : Video aliam legem in membris meis.
| Sufficit tibl gratia. 1d est, ad me glorificandum, et
ad utilitatem multorum, tibique a stimulo ad prote-
gendum. Gratia mea. ld est, gratia aposto]atug quam
donavi tibi. Nam virtus. Id est, anime, vel sanandi
alios. In infirmitate. ld est, carnis. Libenter itaque
gloriabor. Yd est, postquam cognovi prodesse quod
nocere patabam. In contumeliis. Non in honoribys.
In necessitate. Non in otio, sed in necessitate famis
pereuntibus perire me compatior ; sic uror tristitia, B et sitis.
ut animo ardere me sentiam.
Quis scandalizatur. Id est, animo, fide, opere. Si
gloriari oportet. Jam si gloriari necesse est, in hís
que non ad lztitiam, sed ad meliorationem perti-
pent glorlabor. Infirmitatis mem. Omnes superiores
necessitates uno infirmitatis nomine definiuntur, eo
quod humanz imbecillitat ista prevaleant.
Scit quod non mentior. Rem quasi difficilem di-.
eturus, quod Judzí contra eum etiam principes Gen-
tium concitassent, ante $mplorat testimonium Dei,
ne jactantiz putaretur, quod adversus eum etiam re-
gna surrexerint, et nihil potuerint przvalere. Hzec
autem orania ideo dinumerat, wt ostendat quid inter
veros falsosque apostolos intersit. Aut idcirco Deum
testem Ínvocat, ut visiones quas sequenter exponit C
. eredantur.
Prepositus gentis. 1d est, propositus gentis ilfius,
ubi regnaret Aretha. Et per fenestram. 1d est, domus
sdberentis muro.
CAPUT XII.
Non ezpedit mihi. Id est, non mihi expedit, quia
Cul necessitate compellor, sed vobis in me glorian- -
tibts contra h:ereticos. !
Veniam autem | ad visiones. 1deo hoc dicit, ne quis
ei obJiceret : Quid in his gloriaris, cum multa sint
flagella peccatoris? Ad visiones. Qux in somnis vidi.
Et revelationes. Absque somno. Domini. Sibi infirmi-
tales reputat, Domino visiones ascribit.
Scio hominem. Hoc de se humílitatis causa, quasi
in alterius persona loquitur. Sive ín corpore, etc.
Putabat quod in corpore erat quia non sensit mor-
tem : putabat sé exira corpus fuisse, pro excelsi-
tate, atque evidentia visionis. Tertium celum. Ubi
angelic:z virtutes continentur, intelligitur.
Et scio hominem hujusmodi. Quod iterum repetit,
ostendit aliam visionem folsse. In paradisum. Id est,
Al, vel ccelestem.
Verba inaudita. Id est, sive qux nulli fas est dici,
give quse impossibile est humanam naturam capere.
Parco autem. Quia sufficiunt manifesta, etiam si ce-
lentur occulta, ne quís existimet me angelum, vel
Deum esse, non hominem. Et ne magnitudo revela-
fionum extollat me. Quanta putatis esse wu: celo,
- Pro Christe. Non pro aliquo crimine. Cum infir-
mor tunc potens sum. Maxima potentia est infirmari
pro Christo, et magne divitiz indigere. Vos me coe-
gístis. 1d est, ut me gloriarer, dum pseudoapostolos
sese gloriantes recepistis. Commendari. Id est, lau-
dari. Nihil minus fui. Virtute et doctrina non so-
lum se pseudoapostolis excellit, sed etiam bonis
eozquavit, se aliud quxrerent quam quod ipse do-
cuerat.
Etsi nihil sum. Pro humilitate hoc dicit : vel, et
si nfhil sum, ut pseudoapostolis videtur. In emni
patientia. In hoe apparet, quod per patientiam signa
Virtutibus. 1d est, sanitatibus. Non gravavi vos.
Id est, non accipiehs a vobis stipendia militite mez.
Donate miki. Ironice loquitur. Ecce tertio hoc para-
tus sum venire ad vos. Primo ad illos venit, quando
ipsis przsentialiter przdicavit; secundo voluit ire
eum prima epistola, vel per ipsam epistolam ; tertio
. quod paratus erat Ire cum hac epistola, vel per hane
epfstolam, quod credibilius. -
Bed vos. Quxrens salutem vestram." Ego autem li-
benter impendam. Hoc est, quidquid habeo boni
exempli, et laboris przdicationis mez, impendo, id
est, solvo. Et plusquam vossum impendar. Perfecta
enim dilectio non solum totum quod habet impendit,
sed etiam libenter ipsa superimpenditur, si necesse
est. Dolo vos cepi ? Est interrogatio. Per omnia se
purgat, ipsorum semper conscientiam testem invo-
cans.
Nunquid circumveni vos? ld est, nunquid aliquis a
vobis abstulit ad me perferendum? Eodem spiritu.
Id est, sancto. Eisdem vestigiis. 1d est, exemplis.
Quid excusemus nos. Yd est, purgemus nos et laude-
mus, ut vobis placeamus, non coram Deo.
In presentia Dei. Patris, quem fallere impossi-
bile est. In Christo. Id est, in persona Christi ideo
mendacium non loquimur.
Et ego inveniar a vobis qualem non vultis. Vel se-
verus in vindicta: hic autem blandimentis minz
junguntur. Contentiones. Przferendo magistros ma-
gistris. Amufationes. Minorum contra majores. Ami-
mositates. Elationes animorum. Dissensiones. In cor-
igi
COLLECT. IN EPIST. AD GALAT.
183
dibus, Sepor impinmditia, 1d est, fornicaliung eopjra A vindicando in vos nos reprobos videri, tamen ut vos
nauwam, kí ormicaiione, Adulwria. Iggwicitia,
In. egaaApauingot.
CAPUT XHj
Jraderi, eui. In prime epistola. Fi pradiso. In |
hae epistola, antequam weuam 3d voi. Qui. in. we
loguiius Caristw. Qui. potest in, Yos vindicare, wisi
pooaitenliam agafis, Nom infirmetur, Id eat, in vindi:
cta sygper voi, vel in virtatihus, quas. Qperetus esf.
in vobis. Nagj etai crucifixus. Quondjcrucifisua est, no:
stra ipirmitqtia G8 £i quod viii, sug wrtits. oat,
8ed vincens cum o. ex virtuta Dei, Dabit nobis.
virtutem, uw possimus vindicare ju vos : vel in illo
vivemus ig fpiura beajitudine, Si estia im. fide. Qua
per düectionem, operatur. Nou sw. noa ntobati appa
quad bonum est faciatis. Non enim possumus ali-
quid adveraus verijatem, Cury yos pon meryeritis
vindictam, super vos dare non possurggs,
Gaudemus enóm cum nos infirmi fuerimus. Ri. non
sit necesse. ut nostra virtus appareat, eicnt l'etgi ap-
paruit jn Ánapia, et Saphira,
Infrmatur. Non dando vindictam. Vog Aie fortes
estis, ld ess, in flde, et in, bonig operibus. Vestram
consummpgtionem. Id, est, perfectionem. Iu qdificg-
tionem. Ut vos, de (tero emegdetisy et alii formi-
dent peccare. Et gon in desiruetionem. Ad quam sibi
paeudoapostoli poteatatem suscipiunt. Gaudete. In
tentationihus, Perfecti eefote. la, bopis operibus.
Deus pacis, Qni est. pax, Et dilectionis, Qui eat dile-
T6438. Mj enim aliquid maj (oeeritis, nas ini- R ctio et charitas. [n esce saneto- Vd. cst, non snb-
«ando apparebimps proha; sed malumus vel non
dolo,
IV.
IN EPISTOLAM AD GALATAS,
CAPUT PRIMUM.
Pouiya &postojgs non qb hominibus. Hoc est, non
ab lugana presumptiope, ut dicunt illi. Hoc contra
eos qui Paulum dicuns subito prorupisse in aposto-
latom, Y vel a majoribus ordinatum, Erga non ab bo-
Xpipibug, vel per apostolos alios.
Negue ger howinem, Ut Aaron per Moysen. Qua-
tuor supt apostolorum genera. Unum, quod neque ab
howinibws, neque per hominem est, sed per Jesum
Christum et Deum Patrem, ut. Isaias et caeteri pro-
pheta, et ipse Paulus. Aliud, quod a Deo, sed per
hominem, ut, Jesus filius Nave à Deo, sed per Moy-
gen. Tertium, quod ab hominibus, et non a Deo,
qum vel bominum favore aliquis ordinatur, ut. nunc
videmus. plurimos uou judicio, sed redempto favore
vulgi in. sacerdatium subrogari, Quartum, quod ne-
que, a, Doo, neque ab homipe, neque per hominem,
sed a semelipao, ut ompes preudnprophetz et pseu-
doapestoli.
Sed peg depu E EWNP Qui Pegram et ceeteros
epostolps elegit. Et. De
q mortuis. Qua ostenditur una operatio Patris et Fi-
lii Qui suscitavit eu a mortuis. Meo commemorat
Deum Patrem, qui suscifavit eum a mortuis, ut per
hunc virtutem suj apostolatus commendet, dum ab
ipso Patre missus est. Gratig vobis, Quia gralis no-
bis donantur peccata. In hoc subaudis, precor inulti
plicetur. Et pax. Qua remissis omnibus delictis (ue-
rant reconciliati Deo. Qui se dedit. Ostendit benefi-
cia Christi, , quibus existebant ingrati, ip lege que
peccatoribus data fuerat vivere cupientes. De pra-
senti seculi malo. [d est, de malis szculj operibys :
mundus enim, bonus est. Secundum voluntategs Dei.
ld esk, n non secundum facultatem et merita I05ly3.
Amen, , Conclusio praecedentis prologi. Miror e
sic tam cito transferimini, ab eo qui eos vocavit in gra-
tiam Christi n aliud evangelium.Nescio quse vos aura
a fidei rectitudine deflectit. Quod non est aliud. Nam
evangelium verum aliud esse non potest, nisi Chri-
&ti : quod enim veritati contrarium, evangelium non
(; est dieendum. Et volunt avertere evangelium Christi.
Evangelium ad legem revocant, dum litteram tan-
fum sequuntur; posteriora in faciem ponunt, et
quod in facie, post tergum faciunt. Sed et sí mos. Id
est, evangelizaverimus.
Anathema. Detestatio. Sicut praediximus. Id est,
praecedenti testimonio. Et nune iterum dico. Quia re-
petitum fortius commendatur. Modo enim homisgi-
bus suadeo, an Deo? Hoc est, nunquid propter bo-
mines vos suadeo, quod propter traditionem Jud:eo-
rum ante faciebam ? Ostendere vnlt $e odia homi-
pum non timentem, libere defendere veritatem.
$i adhuc hominibus placerem. Vd est, si Judzis
placerem. Christi servus nom essem. Quia assere-
rem legem et in fide evangelii Christo non servirem.
um Patrem, qui &uscitqvit eum D Quia non est secundum hominem. ld est, quia neque
a me finxi. Neque edoctus sum. Neque aliquis mg
docuit ut intelligerem parabolas, et obscura evapge-
lii. Sed per revelationem. Jesu Christi, In via. Da-
masci, vel Spiritus sancti revelatione. Audistis enim
, conversationem queam. Ostendere vult quia (rmiter
tenuerit Judaismum, et fideliter pro traditionibus
Patrum expugnaverit Kcclesiam : ut intelligamus
eum non potuisse inde humano consilio, nisi revela-
tione divina separari.
Quoniam supra modum. Aliorum persecutorum. Pa-
lernarum traditionum. Id est, non Dei mandatorum.
Qui me segregavit. Id est, elegit. Ab utero, matris.
Upde appgret, quod quamvis non ab utero statim in
apostolatum vocatus est, tamen in proscientia electua
SEDULM SCOTI
184
est. Et hic quiritur, cur Paulus ab utero segrega- À evangelium. Non didici tantum, sed contuli. Seorsum
tus Ecclesiam persequitur, et Petrus a Christo ele-
ctus, abnegat Christum : scilicet ut sciant compati
infirmis, et ut ostenderet exemplum poenitentiz
p g [Id est, per gratiam] dicendo : Saule, Saule,
qui etiam me in przscientia ab utero segregaverat,
quoniam ut voluit fecit quod sciebat esse futurum. -
. In me. ld est, per me. Non acquievi carni et san-
guini. Sive ut ego eo melius habens non contuli,
vel nihil ab apostolis didici, ut alii putant. Non con-
tulit plane Paulus post revelationem Christi cum
carne et sanguine, quia noluit margaritas proJicere
ante porcos, sed paulatim de carne et sanguine ver-
tit in spiritum. Aut non acquievi carni et sanguini,
id est, Judaico generi. Neque veni in. Hierusalem ad
agteceBSores meos apostolos. Id est,
Sed abii in Arabiam, et reversus sum Damascum.
Quzritur quomodo Paulus dicit se non venisse in
Hierosolymam, dux [qua] vero fact» sunt ei insidize
in Damasco (Act. 1x). Ideo ergo Lucas prztermisit de .
Arabia, quia nihil dignum forsitan in Arabia Paulus
perpetravit. Sed abii in Arabiam. Sed. de Damasco in
Arabiam ivi protinus, ut docerem quod mihi a Do-
mino fuerat revelatum.
Deinde post triennium veni Hierosolymam. Osten-
dit se non indiguisse doceri, qui jam tribus przedi-
caverat annis. Videre Petrum. ld est, videndi gratia,
non discendi. Et mansi apud eum diebus quindecim.
Septem et octo significat Vetus et Novum Testamen-
tum, propter sabbatum, et octavum diem resur-
rectionis Dominica.
Alium autem apostolum non vidi. Ne ab aliis
discere videretur. Nisi Jacobum fratrem Domini. Ne
autem hic Jacobum putes flum Zebedzi, lege
Áctus apostolorum, qui jam ab Herode fuerat pe-
remptus ; sic enim in Actibus legitur : Misit Herodes
rex manus, wt affügeret quosdam de Ecclesia. Occidit
autem Jacobum fratrem Joannis gladio ( Act. xu).
Eusebius in libro secundo Historiarum dicit: Deinde
occiderunt Judei Jacobum, qui dicebatur frater Do-
mini, pro eo quod esset filius Joseph , qui Christi
quasi pater habebatur, quoniam desponsata ei fue-
rat virgo Maria. Hunc, inquit, Jacobum, qui et Justus
cognominatus est ab antiquis, virtutum merito et
insignis vite privilegio, primum histori» tradide-
runt suscepisse Ecclesie qu: Hierosolymis est
sedem.
Que autem scribo vobis , ecee coram Deo quia non
mentior. Quz scribo vera sunt, et Deo testante con-
firmo. Eram autem ignotus facie. Hoc ideo dicit, ne
quis putaret eum ab illis evangelium didicisse. Ef
in me magnificare Deum. Qui solus potest "hoc ef-
ficere.
CAPUT Il.
Deinde post annos quatuordecim iterum ascendi
Hierosolymam. Quoniam de oneribus legis qusestio
movebatur.
Cum Barnaba. Id est, circumciso. Et Tito. Ex
Gentibus preputiam habente, Et contuli cum illis
autem. Id est, secreto per Judzos adhuc judasizantes.
Ne forte in vacuum currerem.. Judaizantes amputa-
bant libertatem nostram, qui non sumus sub lege
circumcisionis. Quibus ad horam cessimus. Qui nec
Titum circumcidimus. Male in Latinis codicibus
legitur, quibus ad horam. cessimus. [ Grece legitur :
Olc oddd mpàc pev rEapry cf Onorey. Quafes. ali-
quando fuerint. Quando eos Dominus sua presentia
docuit. Nihil mea. Doctrina. Interest. 1d est, refert,
vel distat. Deus enim personam hominis non accipit.
Quia nec tempus prsjudicat fidei, nec persona la-
bori. Dexteras dederunt. Quod est signum pacis et
unitatis. Consenserunt enim ita nos docere debere.
Mihi et Barnabe. Ambo enim missi erant, ut Genti-
ad dicendum. B bus predicarent. Tantum ut pauperum memores es-
semus. Vel sanctorum qui erant Hierosolymis, qui
: omnia sua distribuentes ad apostolorum pedes pre-
tia deponebant, vel quorum bona fuerant a Judzis
invasa, sicut legimus ad Hebraeos. Sed cum venisset et
Petrus. Galatarum infirmitas eum compellit narrare,
- qued non solum czteri apostoli nihil ei contulerint,
nec minor eis fuerat, sed ipse in Petro aliquid cor-
rexit, qui princeps. apostolorum fuit. Aliter licet
dextras concordis et pacis mihi dederunt, tamen
Petro restiti, videns quod contra Evangelii regulam
ageret. Hoc autem totum agit ut ostendat se nun-
quam circumcisionis fuisse factorem, quod de illo
falsi apostoli confingebant.
Quoniam reprehensibilis erat. Id est, dignus repre-
C hensione. Cum Gentibus manducabat. Ut in vase de-
monstratum. Et simulationi ejus. 1d est, hypocrisi»
dum aliud coram Deo credebat, et aliud coram ho-
minibus agebat
I]ta et Barnabas. (Qui tunc mecum ad Gentes mis-
sus fuerat. Dixi Petro coram omnibus. Dum enim
coram omnibus culpa commissa fuit, coram omni-
bus argui debuit. Ideo autem hoc dixit, ut Judzis
de circumcisione superbia, et Gentibus desperatio
tolleretur. Si tu cum sis Judaeus gentiliter vivis. Hoc
est, si tu non tenes quod natus es, quomodo illos fa-
cis tenere quod nati non sunt? Rationem reddit,
non injuriam facit. 7
Gentiliter. 1d est, non Judaice, hoc est, non ex
operibus legis, sed sola flde. Sic et Gentes vitam in
Christo invenisse tu nosti. Quomodo Gentes cogis
Judaizare? ld est, dum te subtrabis tanquam a pec-
catoribus. Judaisare. Id est, honorem dare cireum-
cisioni, et litteram observare. Nos natura Judei, et
non ex Gentibus peccatores. Nos, inquit, ego et tu
Petre ; illius miscuit personam et suam, ne illi fa-
cere videretur injuriam. Hieronymus de hac que-
stione dicit, quod subtiliter hoc fecit Paulus, non
vere Petro resistendo, sed in forma vituperat Pe-
trum, alios per eum observantes litteram percu-
tiendo. Cur enim ille vituperet Petrum consentiendo
Judzis, dum ipse circurocidit Timotheum per Ju-
deos! Augustinus vero asserit, quod vere Paulus
Petrum reprehendit, nec falsum sit quod superius
COLLECT. IN EPIST. AD GALAT.
in hac Epistola dizit: Que autem. scribo vobis, ecce À tamen in hoc non dubitantis sermo est, ged potius.
coram Deo quod non mentior : non enim ita lau-
dandi suBt sancti viri ut frangatur Scriptura. Sicot
alii dicunt Petrum Deum non negasese, et in hoc
mendacem faciunt Salvatorem dicentem : Ter me
negabis. Quoniam non justificatur homo ex operibus
legis, vel sabbatis, et circumcisione, cseterisque quae
non per justitiam, sed ad edomandam populi duri-
tiam sunt mandata. Sive non justiflcatur, hoc scili-
cet tempore Novi Testamenti.
Nisi per fidem Jesu Christi. Nam patriarche» et
prophete non ex operibus legis, sed ex fide justifl-
cati sunt. Inventi sumus et ipsi peccatores. Dum nec-
ipsis operibus legis justificatur homo. Nunquid ergo
Christus minister peccati est? Hoc est, si hos pro
confirmantis, secundum illud : Si tamen justum est
apud Deum. retribuere his qui vobis tribuant. tribula-
tionem. Operatur virtutes in vobis. Ostendit Galatas
aecepto per fidem Spiritu sancto dona habuisse vir-
tutum, vel prophetiam et genera linguarum. Credi-
dit Abraham Deo, et reputatum est. illi ad justitiam.
Non dixit operatus est per legem, sed sola fide cre—
didit, hoc est, quod exiit de terra sua in terram
quam ignorabat; quod Saram nonagenariam et ste-
rilem credidit esse parituram; quod in Isaac voca-
retur sibi semen, et «quod obtulit filium suum. Pro-
videns hoc Scriptura. Non quod atramentum et mem-
brana, qu:e insensuales sunt, possint futura pre-
noscere, sed quod Spiritus sanctus, et sensus qui im
quibus passus est, non. absolvit, tanquam non va- B littera latet, futura praedicant. In te. Non lege : sed
lens indulgere.
Ego enim per legem legi mortuus sum. Per legem
Christi, legi littere, sive per ipsam venientem ipsi
mortuus sum, quia ipsa se cessaturam esse pr&-
dixit. Ut Deo vivam. Qui legem suam innovavit.
- Cum Christo crucifixus sum. Qui omnibus peccatis
quibus lex data est, sum mortuus. Ergo lex mihi
minime necessaria. Vivo autem. Vivo bic vita spiri-
tuali. Jam xon ego. Vd est, vetus homo, vel non mea
facultate. In fide vivo Filii Dei. Id est, in sola fide, qui
nihil debeo legi. Non irritam facio legem Dei. Hoc est,
non debeo illi esse in gemitum, qui me tantum dilexit,
ut pro me etiam moreretur. Abjecta enim et irrita
gratia est, si mihi sola non sufficit. Irritam ergo
gratiam facit, qui post evangelium vivit in lege, et C
peccatis post baptismum sordidatur. Hucusque con-
tra Petrum. Nunc ad Galatas sermonem retorquet.
CAPUT Hi.
O stulti Galat, quis vos. [ascinavit non obedire
veritati? Hoc non est contrarium verbo Salvatoris,
quo fratrem fatuum vocari prohibuit : qui more di-
ligentis bene corripit, sicut Dominus dicit : Et vos
sine intellectu estis, et modice fidei. Jus enim est
magistris peccantes increpare discipulos. Quis vos
fascinavit? Quis vobis invidit? Fascinatio enim
Grace invidia interpretatur. Ante quorum oculos
Christus Jesus proscriptus est. Vel quibus per meam
predicationem ita manifestata est passio ejus, ut
ipse ante vos sententiam damnationis excepit. Et in
vobis crucifizus. Quasi apud vos omnia facta sint.
Sive sic : Quem vere pro damnato et mortuo etiam
nunc vilem habetis, dum putatis eum vobis non suf-
ficere ad salutem. An ez auditu fidei? Si enim ex
merito fidei Spiritum sanctum accepistis, quid vo-
' bis lex amplius dare poterit? Sic stulti estis , ut cum
spiritu ceyperitis. Magna stultitia est in servitotem
Veteris a libertate Novi Testamenti et gratie diver-
tere. Nunc carne consummamini. ld est, in legem
carnalem euntes. Tanta passi estis sine causa, si ta-
men sine causa. Galat in crucifixum credentes, a
Jud»is et Gentibus tormenta et opprobria multa
perpései sunt. Dicit ergo tanta sine causa pro Chri-
410 tolerastis, si tamen non iterum corrigatis. 5i
La
in te, hoc est, in flde tua, qui es caput fidei. Bene-
dicentur omnes gentes ( Gen. xxii). Non una gens.
tantum Judaica, sed omnes gentes. Swb maledicto.
sunt. Quia ita przvaluit consuetudó peccandi, ut.
memo jam perficiat legem, sicut Petrus Apostolus
ait : Quod neque putres nostri, neque nos portare po-
tuimus (Act. xv). Si qui vero justi non erant male-
dicti, non ex operibus legis, sed fidei gratia salvati
sunt. Sed qui facit illa. Mandata legis. Vivet £m eis.
Carnali scilicet vita, quia non est reus mortis, dura
implet mandata legis. Christus redemit nos de male-
dicto legis. Emere et redimere hoc est : quia qui
emit, alienum; qui autem redimit, id est, proprium
quod suum fuit, et suum esse desivit.
Maledictus omnis qui pendet in ligno. Non idea
maledictus quia pependit , sed ideo pendet quia ma-
ledictus. llle negat Christum maledictum, qui negat
Christum mortuum. Qui autem confitetur mortuum,
et Begare non potest mortem de peccato esse, et ob
hoc etiam ipsum peccatum vocari, audiat ipse Apo-
stolum dicentem : Quo modo vetus homo noster si-
mtl cum illo crucifizus est, et intelliget quod male-
dictum Moyses dixerit (Deut. xx1i). Ideoque secutus
Apostolus ait de Christo : Factus pro nobis male-
dictum, sicut non timuit dicere : Pro omnibus mor-
tuus est, hoc est, non mortuus quia maledictus,
quia mors ipsa ex maledicto est, et maledictum est
esse peccatum, sive ipsum quo fit ut sequatur sup-
plicium, sive ipsum supplicium, quod alio modo vo-
catur peccatum, quia fit ex peccato. Quod autem
additum est, ommis, ut diceretur : Maledictus om-
nie qui pendet in ligmo, non sane Moyses minus prze-
vidit etiam justos in cruce futuros; sed bene previ-
dit hzreticos veram mortem Domini negaturos, et
ideo volentes ab hoc maledicto Christum sejungere,
. ut a mortis étiam unitate sejungerent? Si enim vera
illa mors non erat, nullum maledictum Christo cru-
cifixo pependit in ligno, quia nec vere crucifixus
. est. Ac per hoc additum est omnis, ne Christus ad
veram mortem non pertinere diceretur, si a male-
dicto, quod morti conjunctum est, insipienti honori-
flcentia separetur. Ut pollicitationem spiritus acci-
piamus. per fidem. Quo per Joelem omni carni pro»
-—— ws -
Lr
dam de spiritu meo super omnom carnem ( Joel. u).
Fratres seeundum hominem dico. Hoe est, hutbano
utor exemple. Sive seeundum hominem ; nam ex-
celsiorem et profeediorem sensum babeo in bis pso-
missionibus, sí dicerem ; tamen non profunda pre-
fero, sed quz potest homo intelligere. Nemo irritam
facit. Quasi dixisset : 8i hominis testamentum nemo
spernit, quanto magis Dei testementum, hoc est,
- promissionem! Àe si dieeret : Quamvis lex data est
antequam impleretur promissio, tamen non in iila
lege impleta est Abrahe premiseio, sed ad hoc tan-
tum lex data est, ut per Hlam aleremur, donec au-
veniret promissio. Simplex autem sensus, qui est in
hoc loco textes, talem vim babet, ut doeet Aposto-
SEDULH 8COTY
missa est, vel universe genesi humano, ut : E/fun- A ld cst, Christus. Unse eut. Ideo hos addidit, me quis
188
putaret Christum ab unitate divim natura divigum,
quia mediatoris auacepisset effsinm, Lez «ngo ad-
vemus promüusa Bei? absit. Quia neo Jex pnohibuit,
ut promissa quu prediete Bunt potjea egupile-
rentur.
Sed conclusit. ld oni, depschepdit, Quieadit ar-
guendo peqoqta, quia volue lex posep nop deyle-
rat, sed osteadít emails aub pencata, dicendae : Non
est qui faciat bonum, non es usgue ad. vnum, id. est
Veteria Teatamenti. Ut regeomissia, ld. QRb, in cengine
(uo beuedicengr ewnes geues. ks fide, Id ost, ut
sola flde salvasopiur credenjes. Sub lege custodieba-
mu. Heo ea sepvabamur a lege huic fidei, qua
erat sug tezpore pavelanda. Copc[usi. Id est, unius
las, non posse per legem qus postea data est, re- B Dei. [teque lex podegegw. Ad discipüpam mos
promissio, nec qus» antea facta sunt ad Abraham
destrui, et posteriora prioribus prejudicare. Non
irritum facit. Id est, quz post tantur) temperis data
est lex, testamentum illud non potest evacuare,
quod Abraham Deus confirmavit in Christo. Ad esa-
cuandam promissionem. Vel ut non postea implere-
tur promissio post datam legem, quasi in illa intple-
retur. (uc post quadringentos et trigiBta annos facia
arctius retentangs perfectam doctrinam vero magistro
reservabat. Non sub perdagago suus. Nam perfecto
setatis discipuli non indigent poedagoge. Opynes enim
Alii Dei catis. Ad, hog valet, ne. Gontes de se despe-
rareni, quia 90 eustadiebautur eub pedegogo, ei
ideo se filios nan puteroat, sed per fidam indyuendo
Ohristum ognes (wf (li, nop natyre, ut unicus
qui etiam asspientig Dei est, prastagie pediatoris
est lex. Habltatio filiorum Israel, qus manserunt ín — fide, quam fidei gratiam nuuc indumentum Yvopat,
JEgypto, fuit 450 annorum, quibus expletis, eadem — ut Christo indu sint, qui in Ghristum crediderunt,
die egressus est omnis exercitus Domini de terra — ei ideo Dei fii fratresque mediatoris píleoli, in qua
AEgypti, ut Scriptura testatur Exodi. Quorum ta-
men summam annorum, chronographi a 75 anno
nativitatis Abraham, quo terram repromiseionis in«
trávit, computant sequentes editionem Septuaginta
interpretum, que dicit : Habitatio autem. filiorum
Israel, quam habitaverunt in. Egypto, ot. in terra
Chanaan, ipsi et patres 'eorum anni 450. Quam ne-
cessarío sequendam et ipsa Hebraica veritas osten-
dit, qu» narrat Caath filium Levi, quem natum esse
constat in terra Chanaan, vixisse annos 133, et filium
Amram patrem Moysi anuos 151, et ipsum Moysen 80
füisse annorum tempere egressionis de Egypto,
quia nimirum horum summam annorum constat 430
implere non posse. Ánnuit autem horum Lransia-
Uoní et Apostolus, cum ait : Abrahe dicke sunt yre-
missiones, etc. Ábrah:e autem per repromissionem,
id est, non per legem, quse nondwm erat, sad per
fide non est distantia Judei neque Grsci.
Nen est Judegws eque (racws. Ante enim non
solum inter Judwum e4 Graeyum, aed etiam inter
wribum et tribum erat diversitas magog. fed nojan-
dum, qued in hoc tres differentias, gonoris videli-
cet, conditionis, e$ aexua peri Ompes epim vos
snum. Etsi omnes unam eqrpua Christi effecti estis.
Abrahae amen ejus. Ut. tres hogredes nop ex carnali
semine, sed ex divina promissione generali.
CAPUT 1Y.
Dico autem. quandiu parvulus ost. Parvnlus filius
vel populus, propter unam fidem ad unum semen
Ahrah: perlineng, ged partim sub pzdagogo fuit ex
paste Judeprum, parjim sub eleppentis hujus mundi,
quibus tququam procuratoribus serviehapf ex parte
Gentium. Nihil diferj « serug. Quiq filis sub
eorreptione qiscipling, est quomodo geryus. Sed
repromissionem : ut : 7n semine (us benedicentur , eub curetgribus. Qui bereditalem ppero custo-
omnes teymini terra.
Quid igitur lez? propter transgressionem pesita est.
À latere venientem quzstionem eibi ipse proponit :
Quare ergo data est lex, dum non illa promissio est,
nec implet promissionem, nemeque per eam salva-
tur? ad quud respondet : Lex propter traneqreesionem
posita est, et mortis pignus feit, donec venivet se-
men. Hic autem hyperbaton est, ex omni parte een-
fusum, esj enim hic ordo : Lex posite ín ienu sae-
diatoris propter transgressionem, disposita per an-
gelos. Disposita per angelos. ()oia per apgolos lex
jinistrabatur. In manu medíatoris. 8ive Moyei, nt
guijdam uan Nam et Moyses, aiunt, inter Deum
et pepulum medius fuit; sive Christi. Dose autem.
diupt.
Et ectoribus. Qui eum ad bonog mores cogunt.
ltem, sub tutoribus, vel angelis, yel prophetis, quo-
rum verhis ip advenjgm Salvajorjs quotidie erudie-
bantur,
Suh elewentis hujus. mundi. Quibus quasi diis
usque ad adyentum Christi Gentiles serviebant. Alii
legem et eloquia prophetarum, quibus quasi quo-
dam alphabeto erudiehanpu, dicyn]. Factum sub
lege, quia eirenpocisus est, et hostia pro illo oblata
est, quis si suh lege factus non egset, Judzi in eum
credese noa poterant. Ut qdoptiouem filiorum. Nos
enim heneficio e& digpptigne misericordiz ejus Dei
sumus fii, Pecigergyus, Non. accipiamus, sed reci-
uw COLLECT. jN EPIT. ÀD CALAT. 190
pias, ui digniócanet et hoe nes amisiaes ja. Adam, A carnales vos de spiritualibus faeere eonantar, Non
ex quo m»orteles sumus. Glomeniew. Nos clamare — beno, ld est, dum sedueere vos volupé. Ut illos ev/mu-
suscitentem. &bbe pater. Consuetudo Seripturm est, — lemini, Id esb, ut sub jugo legis teneamini. CAa-
ut Hebersrum tforfbam «um interpretatione ponat, ug; rismata. ld est, dona. Awmwemiui, Id est, secta-
in Genesi est, mesech vernaculus. Imo cogniti estis a.— Toini, Filioli mei quos iterum. pariurio, Id est, por
Deo. Qnia nou ilbiqm vos quesistis, sed ille vos — banc epistolam, quia prine partarivi vos per evan-
perditoy requisivit : non quod tunc eoguovisset illos — gelinm genitos in neem veritatis, aed eundo im vote-
Deus, prmcognitos videlicet ante constitutionem — rem legem, yenesque heminum doctrinas, novam
maundi, sed quia tunc ipsi eum illies rounere, non. vitam, Chrietique formam perüidistis; sed nune vos
sue write vel facultate cognoverant. Maluit ÀÁpo« — iterum paríario, uí per ponitentiam renascaszaini,
stolus tropise loqui, ut tunc ab illo cognitos diceret, — Et mutare vocem. Id est, quia magis viva quam
cum eis cogaogtendum se pesstitit, et maluit ver-— mortua prodest.
bem suum eorrigere quo dixit : Nune autem eogno- Quoniam. con[sndor in. vobis. Confunditue, quia
scentes Dewn, quas hoc mínus soete dixerij, quod — lilii effecti servi esso ecperunt. Quoniam Abraham
proprie dixerat, et dieere imo cogniti estés wb eo, — duos filios habuit. Dedit antem regulam ex hoc loco
quem sine revocatione sibi arrogare se poteisee D Apostolus, intelligendi allegoricas rationes, scilicet
quod eis posse tile deneverat, Ad infirma el egena.— Ut manente historie veritate, figuras Testamenti
elements. Quo nene imürme et egena dieit, qupe- — Veleris exponamas ; nam enm dixisset Abraham
rius mundi elementa poscit. Inflrma autem dieee- — duas exores verissime habere, postea quae profigu,
ter, quia nfhil possunt his quí se aderamt. Egena — raverint demonstravit.
vero, quod divina gubernatione egeant. Dies obser- — Unum. lemael. De ancilla, id est, do Agar Jgyp-
vatis. Sunt quedam que levissima potarentur, nisi — tia. Ej amm. loaae. Be libore. Id ost, Sara. Secum
in Sertptoris'demonstrarentur opinione graviora. deum carmem. ld esi, secundum ussm carnalem is-
Qais zstimaret enim quod magnum peccatum eit mael mates ost, quia Abrabsm carnalem concupi-
dies observare et menses, et annos et €erpora, slout — seentiam in juventato habeas, de javenili aneilia eum
Observant qui certis diebus, sive mensibus, sive — gsunit, ..... V enim repromissionis suscitavit ilium
annis, volunt vel nolunt afiquid inchoare, eo quod ex semi preesterilique matre, aliud ex alio signif-
secundum doctrinas vanas hominum fausta vel im- — Cantia, quia qui litteram soquitr, fllius est Agar;
fausta existimentur tempora, nisi mafl hujus magmi- qui vero inteligentiam spiritealem, fiios liberz.
tudinem ex timore Apestoti pensaremus? quí talibus P Nem hec eunt testamenta. Per sacillam vetus lex
ait: Timeo vos me forte sine causa laboraverim in ' desighatug : pee liberam, nova lex ; &lii autem Agar,
vobis. NibM enim profeci vos faciendo Christianos, — fli Weferis legís ewnt, m servitutem generentis t
si Ista iterum observetis. filii autem liberz, filii Novi Testamenti intelifgun-
Estote sicut et ego. Vel veteres errores relinquite, — tur. Im serviéetom. gonorans. jadis Qotu etiam in
sicut et ego refiqui, vel in omnibus imitatores mel — presenti cogebentur ut ere; nog vero preemits in-
estote. Quonfam et ego sicut et vos. d est, errans fol — Vitemur ut. libori. Sina enim mons est in. Arabia.
aliquando, el homo sum sicat et vos. Nifi me (e- — Hoe dicit, quia sieut confinis est Sina et Bierusalem,
sistis. Sd est, ot meríto putaretis me inimicitiarum, — terminus enim tribus Jada pertingit Sina montem,
et non salutis vestre causa moveri. Lzdit discipulus — qui est in extremo Arabiz, ita utraque conveniunt
magistrum, si per negligentiam suam precepta ejus — in figuram Agar, id est, Veteris Testamenti. Sina
laboremque disperdat. Scítis quia per infirmitatem — videficet in quo lex data est, et Hierosslem in qua
carnís. Nel passionibus, vel dolore corporis; ac sl. lex custodita et tmpleta est. ferviens. Terrestris
diceret: deo dico quod non me lwsistis, quia quo- Hierusalem. Cum fifits suis. Yd est, Judzis. Item se-
modo vobis predicavi infirmus fui, et tamen nec me — cundum Ambrosium apta est similitudo Agar ad
tunc kesistis, neque sprevistis, sed mihi compass p Vetus Testamentum, eo quod ín filo sit data loce,
estis. qui locus ad gentem pertinet fflam, unde erat et
Ft tentationem vestram. Tents sunt enim cum — Agar: Agar enim JÉgyptia erat, et tamen ex Ára-
persecutionem pateretur Apostolus, utrum de- bia fuerat, queniam non modica pare JEgypti in
Sererent eum, an charitate amplecterentur; et — Arabia concludebatur. Nam quod dicit : Affinis est
dicit: Neque sprevistis, ut non swsciperetis com- — ejus, qui nunc est Hierusalem, de Agar dicitur, quo-
muntonem periculi mei : grandis itaque tentatio di- — niam illa qux apud nos est Hierusalem, hoc est, que
sciputi est, sl vir sanctus aut inflFmetur, aut impune — in seculo hoe esse videtur, zequar virtutem habet
Iedatur. ad Agar. Sara autem Hierusalem cafiestem signifi
Que ergo est. beatitudo. vestra? Nel ifla quam in. cat. Quod autem dicit: — .
vobis in initiis laudabam, nunc nulla est. (Quoniam Et servit cum filfts suis. Non de Agar dicit, sed ad
si fieri posset oculos eruissetis. Hoc hyperbolice pro — testamentum quod datum est in Sina redigit illad.
maxima dilectione dictum est. Verum pradicens Que awtem sursum est. Hierusalem. Id est, quam
vobis. Non quidquid verum, sed ut non eircumci- —przfiguravit Sara cum filio, vel spiritualis Ecclesia,
dlantor. Jwmufantur ves. "Jd est, nvident votis, qui — quie tuater est, tam Gentilium credentium, quam
191
$EDULIH SCOTI
bl
etiam Judeorum, cujus filii servi essé non pos- Á saltus, regiones consumit; unius pecudis scabies
sunt: bene autem addit sursum, quia Christiana
Ecclesia spe et conversatione coelesti desiderio sub-
levabatur, ut nostra conversatio in celis est (Phil. wn).
Quatuor figure, ut historia, allegoria, tropologia,
anagoge, hoc solo nomine quod est Hierusalem si-
gnificantur. Nam secundum historiam civitas est Ju-
deorum; secundum allegoriam Ecclesia Christi;
secundum anagogen civitas Dei illa ccelestis, quae
est mater omnium nostrum ; secundum tropologiam
anima hominis, quz? frequenter hoc nomine aut in-
crepatur, aut laudatur a Domino. Lretare sterilis.
Hoc in Isaia scriptum est (Isai. 11v). Hoc autem vel
Eeclesi: ex Gentibus, vel Hierusalem ccelesti con-
gruenter aptatur : utraque enim sterilis erat, Eccle-
sia quidem Gentium, quod nec spirituales per bap-
tismum filios Deo peperit; nec non ccelestis Hieru-
salem apostaticis angelis derelicta, hominibusque
vacua usque ad adventum Salvatoris sterilis perma-
nebat.
Que mon paris. Pro non pariebas. Erumpe. In
gaudium. Et clama. Id est, in tuba doctrinz, vel ju-
bilo lztitize exsulta. Deserte, id est, Ecclesix*. Quam
ejus, id est, synagogz, vel terrestris Hierusalem.:
: Que hábet virum, id est, sermonem legis. Perseque-
batur eum, id est, lsaac: In Genesi quidem hoc
scriptum est : Quia luserit cum Isaac Ismaél (Gen.
xxi). Sed Apostolus ostendit, non simplicem lusum
fuisse, quem persecutionem appellat : unum intelli-
gitur, quia scurrilem eum et levem, sicut ipse erat,
facere cupiebat, ne illi posset in hzreditate przferri,
ipeo Abraham de ejiciendo eo vocem Sar: jubetur
audire.
Secundum spiritum. Id est, secundum promissio-
nem et virtutem spiritus. Ita et nunc. Hoc est, ita
et isti servos sibi similes vos facere nituntur. Non
enim heres erit. Sic fllii cireumcisionis increduli at-
que hzretici, cum filiis gratiz: Novi Testamenti hz-
redes non erunt.
CAPUT V.
State. Id est, in fide Evangelii. Christus vobis nihil
proderit. Si solum illum ad salutem vestram suff-
cere non putetis. Quoniam debitor est universe legis.
Qui caput operum legis, vel circumcisionem sus-
cipit, necesse est ut cx»tera membra sustineat
ne maledictioni subjaceat. Nos enim in spiritu.
Vel spirituali gratia et conversatione, non littera.
Neque preputium. Id est, ne aliquis preputium
tantum sufficere putaret circumcisione evacuata.
Currebatis. ld est, fidei passibus. Persuasio vestra
nOn € €0 est, qui vos vocavit. Persuasio h»c, quam
nunc sequimini, non est ex eo qui in principio vos
vocavit, sed ex his qui postea vos conturbarunt:
Non ut male in Latinis codicibus legitur, persuasio
vestra ex Deo est. Modicum fermentum totam massam
fermentat. Ne quis diceret : Cur omnes corripis,
cum non omnes erraverunt? Ostendit quod modicum
erroris fermentum totam possit Ecclesie massam
corrumpere. Parva scintilla menia urbis, latissimos
-
'D
totum maculat gregem. Ita doctrina perversa ab
uno egrediens, multos invadit auctores. Fermentat
[Zupot]. Non ut male in Latinis codicibus, corrum-
pit. Ego confido de vobis in. Domino. Non per con-
jecturam, sed spiritu prophetico pronuntiat, Galatas
ad veritatis viam reversuros. Nihil aliud sapio. Id
est, nisi quod doceo per epistolam. Sí circumcisio-
nem praedico. Hoc ideo dicit, quia quidam ex ipsis
dicebant, quod Paulus obserraret circumcisionem,
dum cifcamcidit. Timotheum. Ergo evacmatum est
scandalum crucis. Vel scandalum quod patior propter
predieationem crucis evacuatum est, si non crucem
prodico, sed circumcisionem. Utinam abscindantur.
Hoc est, utinam a malo in bonum convertantur, vel
B utinam totis potius virilibus suis castrentur, qui
modicam corporis sui partem circumcidi przdicant.
Aliter, utinam aliqua vindicta tales a vobis penitus
separentur, ne vos ultra conturbent.
Vos enim in libertatem vocati estie. Potest locus
iste sic melius explanari, quasi unum corpus se in-
vicem complectens et non discrepans. Fratres, de
servitute legis vocati estis. In libertatem evangelii.
Unum obsecro vos, ne libertate pro licentia aba-
tamini, detisque occasionem carmi et luxurie;
quin polius discite, quia libertas h»c major sit
servitus. Án lex ab invitis extorquebat obsequium
hoc?
Per charitatem vobis serviatis invicem. Vos autem,
fratres, propterea secundum legem spiritualem debe-
s vivere, ut desideria carnis non perficiatis. Caro
enim frigus timet, fame attenuatur et vigiliis, etc.
E contra spiritus quce carni contraria sunt expetit.
Ita fit, ut non ideo quia sub servitute legis esse
cessastis, putetis vos esse liberos, quia non statim
etsi lex non imperat natura cessavit, non enim ita
de servitute in libertatem vocati sumus, ut carni
serviamus. Sed per charitatem spiritus. ld est, non
superbiam insinuo sub specie libertatis, sed sponta-
neum volo esse servitium. Quod si mordetis. Id est,
oculum reddentes pro oculo, vel blasphemiam. Ne
ab invicem consummamini, Id est, ne aliquis alicui
causa mortis existat. Spiritu ambulate. Id est, spiri-
tualibus desideriis et operibus. Caro concupiscit ad-
versus spiritum. Non quod caro sine anima. con-
cupiscat, sed ipsa anima, quoniam carnalia cogitat,
caro dieitur: quoniam vero spiritualia, unus cum
Deo fli spiritus. Item caro concupiscit adversus spé-
ritum, hoc est Seripturz carneus intellectus adver-
sus allegoriam spiritualem. In hoc loco carnem non
hominem, vel non hominis substantiam, sed volun-
tatem carnis el desideria pessima debemus accipere,
sicut spiritum non aliquam substantiam, sed anim
desideria bona et spiritualia designare, quem idem
Apostolus superius evidenter expressit, ita incipiens:
Dico hoc, spiritu ambulate, et desideria carnis ne
perficiatis.
. Quod si spiritu ducimims, non estis sub lege. Spiri-
tuali, vel Spiritu sancto. Manifesta autem sunt opera
493 COLLECT. IN EPIST. AD GALAT. 194
carnis. His tantum manifesta sunt, qui in Christo A bus. Legem Christi. Lex Christi charitas est, ut :
credunt. Plurimi quippe gentilium in suis ignomi-
niis gloriantur. Hic opera carnis magis videntur
mihi ad.simplicem carnem, et spiritus intelligentiam,
quam ad carnem legis , et parvulos in Christo re-
ferri. Adulterium.. Superflue in Latinis codicibus
legitur, adulterium. .
Fornicatio. A legitimo conjugio declinatio. Im-
munditia. Ut masculi in masculos turpitudinem ope-
rantes.
Luxuria. Quz in duas species, in gulam et forni-
cationem dividitur. Ire. Inter iracundiam et iram
hoc interest, quod iracundus semper, iratus pro tem-
pore concitatur. Quzrendum est quomodo hxc opera
carnis vocat, cum multa ex his etiam anim: sint
Mandatum novum do vobis. Nam si quis ex Israel.
Qui se putat non posse tentari, sive qui plus de se
laudanti se quam conscienti:x credit. Cum nihil sit. Eo
ipso quo arrogans est. Probet. Id est, conscientix
testimonio examinet. In semetipso. Id est, in sua con-
Scientia. Et non in altero. Id est, in alterius adula-
tione. Bonum enim alterius non illum adjuvat, sicut
nec malum ejus illum infuscat. Onus suum portabit.
Id est, qui meruerit vindictam, sustinebit eam, sic
et qui premium. Communicat autem is qui catechiza-
tur. Superius spirituales docuerat, ut instruerent in
spiritu lenitatis; nunc imbecillioribus imperat, ui
Sicut ipsi a magistris spiritualia metunt, sic ma-
gistris carnalia przebeant. Nolite errare. Ác si
opera, sicuti ira, et czetera similia. ltaque quo modo B aliquis diceret : Non habeo unde.doctori meo com-
caro, id est, carnale desiderium regnat, etiam ani-
ma opera ilii deputantur: quomodo vero spiritus
regnat, si qua bona opera caro fecerit, in fructibus
spiritus reputantur. Sicut prediri. Cum przsens
inter vos eram. Fructus spiritus est charitas. Mater
in primis debuit numerari. Gaudium. Spirituale.
Pax. Etiam cum odientibus pacem. Patientia. Mul-
tas injurias patienter sustinere. Benignitas. Semper
bene velle facere.
Bonitas. Bonum facere omnibus. Modestia. Nulli
injuriam irrogare. Lenitas. Nec lesus irasci. Con-
tinentia. In cibo et conjugio. Castitas. Virginitas cor-
poris et mentis. Adversus hujusmodi virtutes non
est lex. Non enim ista lex prohibet, sed qui talibus
municem. Deus non deridetur. Ipse scit si habes, an
non.
Que enim seminaverit homo. Roborat eos ad con-
siderationem earum rerum quas non vident, per eas
quas vident. In carne sua. ld est, in carnalibus deside-
riis. Aut in carne sua, id est, in avaritia carnali non
communieando doctori. De carne metet. De ipsa
avaritia. Corruptionem. Id est, defectionem divitia-
rum. 75 spiritu. ld est, in spiritualibus desideriis,
vel in spirituali largitate. Metet vitam. Largitatis:
retributionem. Non deficientes. lndeficientem enim
justitiam indeficiens premium subsequitur : qui enim
perseverarit usque in finem, salvus erit. Ad domesti-
cos fidei. Domesticos íldei supradictos magistros
pollent supra legem sunt. Qui autem sunt. Christi, C nominavit. Videte qualibus litteris scripsi mea manu.
carnem suam crucifixerunt. Si omnia simul vitia sunt
crucifixa, si et caro quasi pendens in ligno non con-
cupiscit, ad quid est nobis lex necessaria, qux data
€st ad vitia coercenda ?
CAPUT VI.
Si autem spiritu vivimus. Hoc est, sispiritualem vi-
tam habemus, spiritualiter conversemur, et non
legi carnaliter serviamus. Inanis glorize cupidus est,
qui Kalterius quamvis veram doctrinam evacuare
conatur. Provocantes alios in tram. lnstigantes.
Fratres, etsi. occupatus. fuerit homo. Hoc illis dicit,
qui non fuerant persuasi, ut preventos corrigant
mansuete. Considerans teipsum. Hic Paulus ab aliis
arguitur, quod post pluralem singularem numerum
posuit; sed tamen Hebreus in vernaculo doctissi-
mus profundos sensus aliena exprimere lingua non
valet, nec curabat magnopere de verbis, cum sensum
haberet in tuto. Ne et tu tenteris. Quia et ipse homo
cum sis, potes in aliquo prevenir, et adjutorio indi-
gere, sicut sani infirmos sustinent, et mortuos
liunt, quia et ipsi infirmari et mori posse se credunt.
Invicem onera vestra portate. Compatiendo peccanti-
Intelligite si iste litterze carnalem circumcisionem
probant an non. Àb hoe loco usque ad finem manu
8ua scripsit, ostendens superiora ab aliquo arata.
Quicunque placere volunt. Id. est, quicunque Ju-
dais carnalibus placere desiderant. In carne. ld est,
inlittera carnali. Non patiantur, Scilicet a Judzis.
Ut in vestra. carne glorientur. Hoc est, de carne
vestra circumcisa laudem apud Judzeos habeant, sive
quod discipulos ad so traxerint. Nisi in cruce. Id
est, in carne vestra gleriabor, nec in mea doctri-
na, sed in fide crucis, per quam mibi omnía pec-
cata dimissa sunt, ut ego mundo morerer et ille
mihi.
Mundus Crucifixus est. Ut me non teneat. Et ego
mundo. Ut eum quasi mortuum non teneam, neque
concupiscam.
Sed nova creatura. Id est, si quis renatus in Chri-
8l0 nova conversatione utatur. De cetero nemo mihi
molestus sit. ld est, nemo mihi resistat interrogando,
Quare hoc dicis? Ego enim stigmata. ld est, signa et
characteres non circumcisionis, sed crucis el pas-
sionis Domini in corpore meo circumfero, ut, Ter
virgis ccsus eum, et reliqua.
1$6
webULIÉ SCOTI
196
NW.
IN EPISTOLAM AD EPHESIOS.
CAPUT PRIMUM.
Refert Scriptura, testante Hietomymo, quod Puat-
lus Ephesi triennio predicaverlt Jesum Christum.
tnter omnes Pauli Epistolas vel maxime el verbis
et sensu. involuta est. Paulus apostolus Jesu Christi
per voluntatem Dei. id est, ex voluntate Dei Patris.
Ergo per voluntatem Dei, non meis meritis. Sanctis.
Non omnibus Ephesiis, $ed his qui credunt in Chfi-
$to, Et fidelibus. Onines sàhcti fideles surit, not orn-
nes fideles sancti. (ui etiarh catechumeni possunt ex
eo quod Christo credunt fideles dici, non tamen
&anéti sunt, quia noti sunt per baptismum sánetifi-
cati. Non solum ergo sanctis, sed etiam fidelibus,
qui non adhuc sanctificati sunt , Paulus gratiam
Christi exoptat.
À et iuimacutatl, quamvis non ex toto, tàmen ex parte
non incotifenlenter diel possunt. infer sanctum
et immaculatum hoc interest, quod sanctus imma-
eulatus quoqne intelligh potest, immaculatus vero
non statim sanctus, sed sieut páírtuli quoque
immaculati Sunt, qui integr! sunt corpore, tamen
tion sanct, quia sanctitas voluntiie comparatur. fn
üdoptlonem filiorum. Nato Salvator djus natura filius
est, nos vero adoptione. In fpsum. Id e&t, Chri-
stum, tit simus membra ipsius. Secttmdum proposi-
finm vero sanctum. ld est, non sécundubi merítum
nostrum. In laudem. Id est in gloriam, id est, ut
laudemus glóriam grati» ipsiub. In qua gratificavit
t0. Id est, in qua gratos nos sibi fecit.
In diecto. Ab omnibts Subauditur : nam etiam ab
Qui suit in Christo Jesu. Plures (ideles sunt, sed non B !mpiis Christus diligitur. Nam cum sit Christus sa-
in Christo : verbi gratia, si quis fideliter reddat depo-
situm. Ad distinctionem ergo posuit, in Christo. Gra-
lia vobis et pax. Gratia el pax,sive utrumque tam ad
Patrem quam ad Dominum Jesum , sive ad singulos
Bingul4 referenda sunt, ut gratia ad Deum Patrerh,
pax vero referatur ad Christum, siquidem sequitur :
In laudem et gloriam, et. gratiam, in qua grallficavit
hos in dilecto, ut. gratia. Patris sit, quod filium pro
Balute nostra mittere dignatus est; pàx vero Filii,
In éo quód per Ipsum Patri reconciliati sumus, de-
structo medio parfete. Benedictus Deus. Quod nos
bettedictos facit. Laudat Deum, quod donaverit infra
scripta. Et Patet Domini nostri. Boc est, qui est et
Pater Domini nostri Jesu Christi, vel benedictus
pientià veritas, pax, gaudium, quis hunc eliam im-
piissimus non diligat? Secundum divitías cognitionis
glorim. ld est, ut Copiosá ápud Deum redemptio
- (Psal. exxix). Que superabundavit fn nos. Hoc est
plus quam abundavit, ut non solum a morte re-
demptis gratis peceata dimitteret, sed etiam tah-
tam nobis sapientiam donaret, ut voluntatis ejus
Occulta thysteria nosCeremus. In omnia sapientia.
- Ntisiblllum et ihvisibilium. £t scientia. Tantum vi-
sibilium : non tamen in nobís est h»c omnis sa-
pientia et selentla, sed in Deo. Mysterium. volun-
Latis. Scilicet. redemptionem nostram per suum
sanguinem. Sed Deus im emmi sapientia sua hzc
fecit.
Deus ejus qui assumptus est hominis, et Pater ejus CQ Quod proposuil ín. eo. falet propositam et prz-
qui in principio apud Deum erat. Qui benedixit nos
omnl benedictione salutari. Vel in. omni abundantia
et gratía, non in una, sed in cunetis benedictioni-
bus; non quod omnes omnia consequamur, sed dum
singuli singulas, vel plures habemus, omnes per
singulas possidemus. In celestibus. ld est, ipse Deus
qui éstin coelestibus. Alitet, non in carnali prospe-
ritate, nec in terrena abundantia, sed in covlestibus
donis virtutibusque nos benedixit. In Christo Jesu.
In capite namque omnis membra benedixit. Sicut
elegit €&os in ipso. Sic nos benedixit, sicut elegit nos.
Ante mundi constitutionem. Cm omnia fatura pre-
sentia facta sunt.
Ut essemus sancti et immaculati coram ipso. Yd est,
won in hypocrisi coram bominibus. Quserendum
quare hoc dicat, cum seripturh sit: Non justificabi-
tur in conspectu tuo. omnis vivens (Psal. cxvn) , in
presenti scilicet vita. Ceterum ad hoc nos elegit,
ut essemus sancti et immaculati in futura vita, que-
niam Ecclesia Christi non habebit maculam, neque
rugam, licet etiam in prasenti vita justi, et sancti,
destinationiem hoc interest, quod prsedestinatio est
- alicujus rei prefiguratio, multos annos in mente ejus
qui destinat quod futurum sít. Propositum verto,
cum vicina sit machinatio, et pene cogitationem se-
quitur effectas. Item prasdestinatio est gratie pre-
parotio : gratia vero eet ipsa donatio. In dispensatione
plenitudo temporis. id est, postquam venit pleni-
.tudo temporum, quomiam omnis jam dispensatlo
temporum legis et hatur, prophetanmque trans-
acta est.
Becapitulare ortría in Ghríeto. Pro. tecapitulare In
Latino cedice scriptam est restaurare. Sensus atque
in praesenti 1eco isto est : Omnis dispensatio qu»
ante mundum, et postea cepit esse in mundo , tam
D iavisibilium, quam vísibiliem creaturarum, adven-
um Domini pollicebatur. Keque universa mysteria et
omnis dispensatio vetustatis, non solum quz in ter-
ris, sed etiam qus in coelis, in Christi passione
brevi recapitulatione completa sunt. Verbi gratia :
Sicut Isaac oblatus prefigurat Salvatorem ( Gen.
xxu), et Abel a Cain occisus. Instaurantur qua in
197
COLLEGT,. IN RPI6T, AD EPHES.
498
colis sunt, cum id quod in angelis lapsum est., ex Aper quos sigue et mirada fiunt. Pstestateo, Saper
hominibus redditur. Instanrantur vero que in tema
sunt, cum ipsi homines, qui predestina&i sunt in
slernam vitam, a corruptione vetustatis renovan-
tur. In quo etiam nos sorte. id est, gratuita gratia.
Vocati sumus. Id est, qui nos qui ex Judseis Ghrinto
credimus. Predestinati. Id est, praparati.
Nos qui ante speravimus in Christo. Nos aposteli
vel Judzi, qui priores Gentibus oredidimus Christo,
sive ex lege exspectavimus Christum. In uw et vos
charissimi. In quo etiam vobis Gentibus aumuntigte. est
salus. Hucusque alloquitur &pecialiter qui in. Epheso
erant Judzos, de sacramento incarnationis Christi ;
deinde Gentes, ut sint grati de benoficiis Dei. Signati
exiis. Übi imago qux perdita est, reparata est. Pri-
virtutes adversas , quorum peteetae virtetes ad- -
verse refrenanter, *e corda hbomiriufh quantum vo-
lunt tentegt. Prémeipatus, qui ipsib quoque bonis
angelorum spiritibus presunt. Domirnatiodes sont,
qui etiam principatus et potestétes dissimilitudine
alta eonscenduat, quibus cetera eginina ad obedien-
' Sinm subjecta sunt, Throni sutil, qui €anta divinita-
. tie gra£ia replentar ut in eis Domihkus sodeat, et per
eos sua jedicia discerpat. Cherubim quoque, id est,
. plenitudo scientis sunt qui tahto petfectiori selentin
. pleni sunt, quante claritatem Dei vicinius contom-
.plantur. Seraphim emtom, id e»t ardentes vel in-
cendentes, qui tanto mmis Oend&oris sui ardent
amere, qudBlio hanc vicinlus vident, inter quos et
mus homo ad imaginem et similitudinem Dei con- Bj Deum nulli alii spiritus intersent, Et dedit ei nomen.
Jitus est; secundus in secunda generatione owm -kd est, fllius. Quod eit super ómue homen, Ut : Ma-
Spiritum sanctum acceperit, üiguram Condiweris &&- — gmificosts eupbr omne nomen sanotum twi. (Pent.
cepit. Spiritu promissionis. Qui ommi oermi per cxxxvn). Et omnia subjecit &ub. pedibus efus. 14 est,
Joelem prophetam promissus est : Ut e(femdem de :gub dominatione homanitatis ejus : contrarium vi-
spiritu meo super omnem carnem, detur esse, quod alibi ait : Necdum videmus d ówm-
In redemptionem | abiuisitionie, in. louem glorie — nin subjecta, etc. Ant secamdem prescientiam. id
ipsius. Quos redimendo suo sunguime atquisivít, wt — quod futerum aM, quas] fàm factum esset eothrhes
etiam in hoe laudemus gloriam ejus, quod non Je6, — sorat, secundüm eum sensuM, quem exposuimus !
sed lewdatorilios prosit. Nox cewbo qutiap poa. — Qui benodisit Wes tà. ofhmi betedictiofé apirituafi fn
Non cesso agené && faciens, per solibcisintwt, prO, — cselestibws; aut certe sí de prbterito aeciplenduriá
MOM cesso gratos egere ot [faovre, Netuirdum vóro, — est, sic deberhus &ctipóve, quod ttiam ea que non
qnie fidem et charitatem habentibus, sapiettiaM à — sunt ejus voluntati subjecta, nature conditione de«
Deo deprecatur : noverat enim esum adjetricetà — eerviuht : verbi càüsa, d:tnotes, Joli, Gentiles.
omnium esse virtatum. Pnter. glorie, Id est, Neeuh- — Bfc inteHige : Et edil capul supe? omnem Eccle.
dum divinitetem. Ghristus tnim qioria Pabris est, € sinm. 1d 6t, non solam Nonium, sed. etlam. a3m«
sicut el sapientie. Deue Dondti ostii. idest; wevun- — welorum. Qui per omtia fh ommbus adimpletur.
dum carnem. £t revelationis. Yd est, wt fevelata -fü« — Nam quando omnes crediderint , tunc erit corpus
cie gloriam Domini tofiteplemini. [n agnitionem — &jos perfectum 1n omnibns membris; totus enim
ejus. ld. ost, ut :perfotte cogno&calis mágmiedinem — i methbris omnibus, mon in Wingalts adhihpletur,
ejus atque virtatem, qua potest promissa prec — me ulla sit diversitas memnbtortth; &ut omnia, id
vel implere -pomas. Magnitedihem, quà cum wbiqub — est, doha fh ómtibes, quota singula dona, vel plura
si, nihil eum polest ommino latere; qei cmi hoo — fier pabteb ierit fn singulis. Narh in lio Deus justitia
coguoverit pro oertt, nullo boterit in luco pocótmó
nam qui humanum testimonium "erebestit, mulb
magis divinum poterit révereri. Unde et Josnnes
est, ih alio castitás, in »Hó temperantia est.
CAPUT H. — —
Et vos &ulh essetit fPortwi delieris et peccaris vestris.
apostolus omnem qui spectat, Domm nón todtioviaio hcip eoleeta beneficia. replicare, tt. ad offletum
eonfiraat. Oculos cordis. Td est, tion corporis t spf« — Mandttorum et contemplatione donate mdufgentize
ritualia enig premisse moh misi spivitealibes 00M — avidius eohcitentur, supareouaca hoc est, delicta,
pervidentam Ut ecietis que. st epoción vestAUMit. A. quaM inifià peccatorum sunt, dum Cogitatio taeità
Si enim soiretis ad quantam epem votati estis, URN
nem sper seculi faciles contenanetis : et wl di vIMae fO
reditatis Dei videretis, omnis terrena vobia hérhebit
hereditas, Nemo enim regium enn opibes vafe ipt
rano Curator esso ,oteuediocrebi eobitontiarm possidere
dighetur. Et. eonclittsns ad deaseYoi tuafn, Noh quod
Pater votium pomi et n «6 sedeat, e Film ad det-
terama habesb, sod pee Tiobam vVimilitedinetà po-
tentiam demonstrat divinam. Super bnnem principa"
(wm, etyotestatom, & virtaiein et duminationem. No»
vem angelorum schatis onines, bhpelos, arehange-
los, virtutes, poresate, priteipatus , dominatiónes,
thronos, chergbim, beraphirh. Qui minima nuntiant,
angeli; qui summa, arehafgdli vüehntur. Virtutes,
Sübrepit: kpkoti& vero peccata sunt, Cum quod
ópere votritihimstum petvénit ad finem. Secundum
pritcipém. 1d est, dinbotum. Multi sane opinantu?
quod diabolus Th "hoc aere satellitibus Bulb 'ad deci-
qiendós divétsis peccatis hores diviserit potesta-
tem. EX eogitatiortrtn. Yn. Ciieeo menttorà. [uxo],
quoà ad dogmatà perthaet tontrarià veritati. Et
eatis nativi Rb fri». fient, quod ab adolescentia
rens horiinm apposita sit ad ynafitiam * non esl
enim horho qui non peccet. Fini frée, sive perdi-
ttónf$, sive disbo, qui ira dicltur, propter eam
quam exercet sdversus honrnes fetitatem. Deus
hoc. Hoc vocat. Per multam charitatem. Nimis Cha-
rita:is est, rekelles servos quasi filios diligere. Cone
SEDULII SCOTI
200
vivificabit nos. Id est, in justitia peccata per baptis- A tionem formam recepturum, quam et nunc angeli
mum et fidem dimittendo et purgando. Et con-
resuscitabit. Quia quod in capite prwcessit, certum
est in membris aliquando faturum. Simulque fecit.
Pro faciet. Abundantes divitias. Id est, quod daturus
sit, qux? nec oculus vidit nec furis audivit. Vere
abundans gratia est, quee nec solum peccata dona-
vit, sed etiam cum Christo resuscitatos in dextra Dei
in cclestibus collocabit. Per fidem. Id est, non per
opera. Sed ne sibi salutem ipsam flde arrogaret se-
eurus, adjunxit : Et hoc non ex vobis, quoniam ipsa
fides non ex vobis, sed ex eo qui vocavit nos. Ne
quis glorietur. Id est, suis meritis, et non a Deo
esse salvatum. Creati in Christo. Id est, renati per
baptismum. Memores itaque estote. Commemorat
habent, et ipse perdiderit; novum autem hominem,
qui quotidie renovatur et habitaturus est in novo
mundo. Aliter, in unum novum hominem, id est, in
unum populum Christianum effectum : in uno spi-
ritu pulchre tres personas dicit. In accessu duorum
populorum. Id est, totius Christiani populi generis
humani. Ergo jam non estis hospites. Ad id quod
promiserat : hospites. testamentorum Dei , nunc re-
spondet : Sed estis cives. Proemiserat, alienati a con-
versatione Israel. Hic locus adversum eos vel maxime
facit, qui diversas naturas nituntur introducere.
Quomodo enim peregrini facti sunt cives sanctorum,
et quomodo domestici Dei fuerunt quondam alienati
& conversatione Israel, si non potest [natura vel in
illos de quanta ignobilitate ad summam regni produ- B melius, vel in pejus mutari? Supra fundamentum
cti sint dignitatem, ut non sint ingrati beneficiis lar-
gitoris. Que dicilur circumcisio. ld est, non virtute,
sed nomine. In carne. Id est, non spiritu. Manu-
facta. 1d est, manu humana facta, non spiritu Dei in
corde.
Alienati a conversatione Israel. Id est, qui tunc
erat populus Dei. Et peregrini. Etiamsi ex parte cre-
debatis, proselyti tamen, id est, adven: habebamini.
Sine Deo. Errantes. In hoc mundo. Nullos falsos Deos
colentes, unum verum Deum amisistis. Gratis longe.
Deus cum ubique sit prsesens, longe tamen ab impiis
dicitur.
Facti estis prope. Id est, ut Jud:is s:quaremini,
qui eum Deo erant. In sanguine Christi. Id. est,
eredendo vos ejus sanguine et passione liberatos. Ipse
est enim paz nostra. Ipse est reconciliatio utriusque
populi adinvicem et ad Deum. Et medium parietem
macerie. Medius paries, et sepis, et materia onera
legis erant, duos populos dividentia, et ideo ipse pa-
ries inimicitie nominantur.
Solvens inimicitias. Id est, circumcisionem, etc.,
qu» non tam Dei voluntas,! quam temporis ratio a
populi duritia exegerat. Aliter, solvens inimicitiam,
id est, sapientiam carnis, qux inimica est Deo. In
carne sua. Id est, passione carnis sux. Legem manda-
torum. Id est, in qua sunt mandata, circumcisio, et
sabbata, et neomeniz. Decretis. ld est Evangelii
dogmatibus evacuans. Item, ipse est paz nostra, qui
fecit. utraque. unum. Cxeterum tota. intelligentia ad
angelos transferenda est, virtutesque celorum, et
ad animas humanas, quod in suo sanguine terrena
et colestia copulavit, quz inter se ante disside-
bant, et bonus pastor morbidam ad montes re-
vectans ovem, fecerit esse cum caeteris; atque ita .
crux Domini non solum terrestribus, sed etiam co-
lestibus profuit. Idem in expositione Habacuc : Ipse
solvit enim medium parietem Israel, id est, obscuri-
tatem veterum prophetarum, et omnia antiquz legis
aperuit sacramenta. Quod autem ait, Ut duos con-
deret in semetipso in unum. novum hominem, magis
videtur superiori de Judzis et Gentibus sensui con-
venire, sic intellige : Hominem juxta imaginem et
pimilitudinem Dei factum, eamdem per reconcilia-
2 —— t9 o n
epostolorum. Apostoli fundamentum sunt, vel Chri-
stus fundamentum est apostolorum. Christus est
fundamentum qui etiam lapis dicitur angalaris, duos
conjungens et continens parietes. Ideo hic funda-
mentum et summus est lapis, quia in ipso et fun-
datur, et consummatur Ecclesia. Summus hic
angularis lapis, quia populum utrumque conti-
net; sive juxta interpretationem coelestia jungit
atque terrena. Christus est lapis pretiosus de monte,
reprobatus a Phariszis legem :edificantibus.
In templum sanctum in Domino. In templo sancto
pon poesunt lapides poni nisi sancti. Ad comparatio-
nem templi Hierosolymz dicit exstrui corpus Chri-
sli, id est, Ecclesiam , ut multo majorem mundi-
tiam et sanctitatem habeat veritas quam imago.
Sensuum magis in Apostolo querendus est ordo
«quam verborum.
CAPUT Ill.
Hujus rei gratia. ld est, hujus rei , quam superius
memoravi, quod Filius Dei et gentes salvaverit, et
Judxos et utrosque fecerit unum. Ego Pawulus. ld
est, cognovi mysterium , vel docui. Vínctus Christi.
]d est, Christi amore ligatus Romz. Si tamen a«-
distis. Si tamen firmiter retinetis me in vobis dis-
pensationem accepisse doctrine. Notum mihi fa-
ctum est mysterium. Id est, Judseos et Gentes unum
populum esse factum in Christo. Sicet supra scripsi.
In superioribus hujus epistol: ; quoniam dixit : Ut
notum faceret vobis sacramentum voluntatis sue. In
brevi prout potestis. Non quoniam poteram ego scri-
bere, sed quoniam vos assequi valebatis. In myste-
rio Christi, non in eloquentia seculari. Nom est
agnitum filiis hominum. Signanter et caute ait filiis
hominum fuisse absconditum sacramentum, non ta-
men filiis Dei, patriarchis et prophetis, de quibus
ait : Ego dizi : Dii estis. Aliter : Qoniam revelatum
est apostolie , ignorabant prophetz ; aliud est enim
spiritu ventura cognoscere, aliud ea cernere opere
completa. Unde et Joannes major omnibus Prophe-
tis esse dicitur, quia quem czteri prophetaverunt ,
jpse conspexit, et digito demonstravit dicens : Ecce
agnus Dei , ecce qui tollit peccata mundi. 1n Spiritu
esse Gentes coheredes. Per Spiritum mihi revelatum
e
PM
4
201
COLLECT. IN EPIST. AD EPHES,
202
est, eive in Spiritu, illos sociatos esse, non car- A nitas. Hoc solus pater omnium praestat cseteris , ut
nis circumcisione. Coheredes. Id est, Israelis, vel
quod melius est , Christi : ut hzereditas Deus nostra
sit, et coh:eres Christus. Et concorporales. Id est ,
unius corporis ; non solum cohzredes, quod pos-
sunt diversi generis esse; non solum concorporales,
quia id possunt ejusdem generis filii, non ejusdem
gubstantize et glorie. Ideo sequitur : Et compartici-
pes promissionis secundum operationem virtutis ejus.
Cujus virtus me confirmat, sive cujus virtutes meum
confürmant evangelium. Mihi enim minimo om-
nium sanctorum data est gratia hec. Non puto Ápo-
$tolum cum mentis su: concordasse secreto, uí
vere omnibus sanctis minimum se esse dixerit ;
verbi gratia, his qui erant in Epheso, Corintho,
patres dicantur; sive per naturam pater Domini,
sicut czeterz:e quoque creaturz paternitatis nomen
adoptione meruerunt. Quoniam autem nos , qui non
sumus de genere Abraham, si fidem illius habueri-
mus, filii Abraham vocamur, et patriarchas et pro-
phetas patres vocamus , ita puto angelos et habere
principes sui generis, quos patres gaudeant habere
in coelestibus. In interiore homine. Ubi interior per
fidem robustus est, ibi habitat Christus, non ubi
exterior saginatur. Ut possitis comprehendere quc sit
latitudo. Quidam dicunt , quod latitudo spatiosa via,
que ducit ad mortem, intelligatur, longitudo vita
&eterna , altitudo coelestes virtutes, profundum con-
trarix inferorum virtutes ac potestates, ut scilicet
Thessalonica , vel in toto orbe. Quod cum humili- B borum omnium notitiam habentes, noverint quid
tatis indicium sit se omnibus sanctis minimum di-
cere, mendacii est reatus, aliud in pectore clausum
habere , aliud in lingua promere. Sed hoc prxcepto
Domini fecit Paulus, dicentis: Qui vult in vobis
major esse, fiat omnibus minor : et qui vult esse pri-
mus , fiat omnium novissimus ( Marc. 1x ). Omnibus
enim qui se propter Christum infirmos esse cupie-
bant, apostolus Paulus infirmior erat, et idcirco
major omnibus. Píus, inquit, aliis laboravi. Evan-
gelizare investigabiles divitias Christi. Qusritur, si
investigabiles, cur evanyelizantur in populo? Si abs-
condit», qua raüone per Paulum referuntur? Hic
ergo investigabile absconditum dupliciter sentien-
dum: quod investigabiles ante diviti:e fuerunt, et
tunc post Domini apertze sunt passionem ; aut certe,
quia natura sua homini investigabiles erant, hec
Deo revelante, in quantum tamen possumus, nobis
sunt cognita.
Et illuminare omnes. Tunc illuminat , quando Gen-
teset Jjudsos ad fidem Christi vocat. Sacramenti abs-
conditi. Id est, Incarnationis Christi et vocationis
Gentium ad fidem, prioribus temporibus soli Deo
cognitum erat. Ui innotesceret principibus. Ut per me
his qui rebus ccelestibus, donisque per omnem Ec-
clesiam principantur, multiformis sapientia innote-
scat. Item : Si principibus et potestatibus in coelis
( licet quidam princlpem aeris istius et angelos ejus
interpretantur), ignota fuit multiplex sapientia Dei,
quz nunc eis per Ecclesiam revelata est , quanto ma-
gis patriarchis et prophetis ignota fuit ? quos supra
non ignorasse mysterium Christi, sed ita ut apostoli ,
nescisse monstravimus. Ex quo intelligimus , quia
crux Christi non solum nobis, sed et angelis profuit ,
et aperuit sacramentum quod ante nesciebant. De-
nique interrogant : Quis est iste rex glorie ? Quam
fecit. Quam olim Deus in sua mente decrevit. In quo
habemus libertatem. Id est, conscientiam puram , vel
conscienüz puritatem. Et accessum. Id est, ut no-
ster ad Deuin sensus accedat. Propter quod peto. Sed
inagis gloriari debetis , intelligentes me tanta absque
eligant, vel quid refutent. Nulla rotunditas longitu-
dinem et latitudinem habet , altitudinem quoque et
profundum , sed ex universis partibus cozqualis.
Scire etiam supereminentem scientie charitatem
Christi. Hoc est, ut digni simus, per scientiam et
bonam conversationem habere Christi supereminen-
tem charitatem. Supereminet autem scienti: chari-
tas Christi, cum ex ipso nascatur, sicut superemi«
net fructus. Ut impleamini in omnem plenitudinem
Dei. Quia non prodest scientia sine charitate. Ple-
nitudo namque donorum Dei non erit, si charitas
desit. Ei autem, qui potens est omnia facere super-
abundanter, quam petimus , aut. intelligimus. Redit
ad id, quod supra dixit : Propterea flecto genua,
etc. Nuncque subinfert. Ei. autem, etc. Secundum
virtutem , que operatur in nobis. Non secandum me-
rita nostra. In omniu secula seculorum. Immensa
beneficia immensis laudibus sunt celebranda.
CAPUT IV.
Ego vinctus in Domino. Carcere scilicet vinctus ,
vel quod melius est, Christi charitate. Quidam vin-
eulum anim:e corpus dicunt. In Domino. Id est , non
meo delicto, vel obsecro vos in Domino. "Ut digne
ambuletis. 1d est , non declinantes ad dexteram, ne-
que ad sinistram. Et mansuetudine. Mansuetus nulli
nocet. Sufferentes invicem in choritate. Quia suffe-
runt philosophi . sed non in charitate. Nos vero non
ut laudemur, sed ut ille, quem sustinemus proficiat,
diligentes sustinere debemus. So! iciti servare wni-
tatem spiritus in. vinculo pacis. Nec dicentes : Ego
Apollo , ego Cephe (1 Cor. 1). Quidam hic non Spi-
ritum sanctum, sed mentis affectum dicunt, ut : .
Erat illis cor unum, et anima una. Unum corpus. Id
est, Ecclesia unum consensum debet babere in uno
corpore, omnium compago membrorum, quse ad
*' unam spem sunt vocata salutis. Et unus spiritus. Id
est, quamvis multa largitur. Unum baptismum. Quam-
vis sub tribus personis datur. Et hoc contra Valen-
tinianos , qui duo baptismata dicunt. (ui super om-
nes est. Super omnia Pater, quia auctor est omnium.
ceri spei fiducia sustinere non posse, qute apud — Per omnes. Filius, quia per ipsum creata suot. 7n
infideles pena , apud fideles victori& sunt. Que est
emnibus. Spiritus sanctus, ipse enim credentibus
gloria vestra. Pro : que sunt. Ex quo omnis pater-.. datur, et templum ejus sumus. Unicuique autem no-
Parnor. CHI.
7
SEDULII SCOTI
200
vivificabit nos. Jd est, in justitia peccata per baptis- A tionem formam recepturum, quam et nunc angeli
mum et fidem dimittendo et purgando. Et con-
resuscitabit. Quia quod in capite processit, certum
est in membris aliquando futurum. Simulque fecit.
Pro faciet. Abundantes divitias. Id est, quod daturus
sit, quz» nec oculus vidit nec furis audivit. Vere
abundans gratia est, quse nec. solum peccata dona-
vit, sed etiam cum Christo resuscitatos in dextra Dei
in colestibus collocabit. Per fidem. Id est, non per
opera. Sed ne sibi salutem ipsam flde arrogaret se-
«urus, adjunxit : Et hoc non ez vobis, quoniam ipsa
fides non ex vobis, sed ex eo qui vocavit nos. Ne
quis glorietur. Id est, suis meritis, et non a Deo
esse salvatum. Creati in Christo. Id est, renati per
baptismum. Memores itaque estote. Commemorat
habent, et ipse perdiderit; novum autem hominem,
qui quotidie renovatur et habitaturus est in novo
mundo. Aliter, in unum novum hominem, id est, in
unum populum Christianum effectum : in uno spi-
ritu pulchre tres personas dicit. In accessu duorum
populorum. ld est, totius Christiani populi generis
humani. Ergo jam non estis hospites. Ad id quod
premiserat : hospites testamentorum Dei , nunc re-
spondet : Sed estis cives. Praemiserat, alienati a con-
versatione Israel. Hic locus adversum eos vel maxime
facit, qui diversas naturas nituntur introducere.
Quomodo enim peregrini facti sunt cives sanctorum,
et quomodo domestici Dei fuerunt quondam alienati
& conversalione Israel, si non potest [natura vel in
illos de quanta ignobilitate ad summam regni produ- B melius, vel in pejus mutari? Supra fundamentum
cti sint dignitatem, ut non sint ingrati beneficiis lar-
gitoris. Que dicilur circumcisio. ld est, non virtute,
sed nomine. In carne. Id est, non spiritu. Manu-
facta. Yd est, manu humana facta, non spiritu Dei in
corde. |
Alienati & conversatione Israel. ld est, qui tunc
erat populus Dei. Et peregrini. Etiamsi ex parte cre-
debatis, proselyti tamen, id est, adven:? habebamini.
Sine Deo. Errantes. 1n hoc mundo. Nullos falsos Deos
colentes, unum verum Deum amisistis. Gratis longe.
Deus cum ubique sit presens, longe tamen ab impiis
dicitur.
Facti estis prope. Id est, ut Jud:is squaremini,
qui eum Deo erant. In sanguine Christi. Id. est,
credendo vos ejus sanguine et passione liberatos. Ipse
est enim. paz nostra. Ipse est reconciliatio utriusque
populi adinvicem et ad Deum. Et medium parietem
macerie. Medius paries, et sepis, et materia onera
legis erant, duos populos dividentia, et ideo ipse pa-
ries inimicitis nominantur.
Solvens inimicitias. Id est, circumcisionem, etc.,
que non tam Dei voluntas,' quam temporis ratio a
populi duritia exegerat. Aliter, solvens inimicitiam,
id est, sapientiam carnis, qu:e inimica est Deo. In
carne sua. ld eet, passione carnis sux. Legem manda-
torum. Id est, in qua sunt mandata, circumcisio, et
sabbata, et neomenim. Decretis. ld est Evangelii
dogmatibus evacuans. Item, ipse est paz nostra, qui
fecit utraque unum. Ceterum tota intelligentia ad
angelos transferenda est, virtutesque colorum, et
ad animas humanas, quod in suo sanguine terrena
et colestia copulavit, quz inter se ante disside-
bant, et bonus pastor morbidam ad montes re-
vectans ovem, fecerit esse cum caeteris; atque ita
crux Domini non solum terrestribus, sed etiam co-
lestibus profuit. Idem in expositione Habacuc : Ipse
solvit enim medium parietem Israel, id est, obscuri-
tatem veterum prophetarum, et omnia antiquze legis
aperuit sacramenta. Quod autem ait, Ut duos con-
deret in semetipso in unum. novum hominem, magis
videtur superiori de Judzis et Gentibus sensui con-
venire, sic intellige : Hominem juxta imaginem et
pimilitudinem Dei factum, eamdem per reconcilia-
. A 0995 -
apostolorum. Apostoli fundamentum sunt, vel Chri-
stus fundamentum est apostolorum. Christus est
fundamentum qui etiam lapis dicitur angularis, duos
conjungens et continens parietes. Ideo hic funda-
mentum et summus est lapis, quia in ipso et fun-
datur, et consummatur Ecclesia, Summus hic
angularis lapis, quia populum utrumque conti-
net; sive juxta interpretationem coelestia jungit
atque terrena. Christus est lapis pretiosus de monte,
reprobatus a Phariszis legem :edificantibus.
In templum sanctum in Domino. In templo sancto
pon possunt lapides poni nisi sancti. Ad comparatio-
nem templi Hierosolymz dicit exstrui corpus Chri-
Sli , id est, Ecclesiam , ut multo majorem mundi-
tiam et sanctitatem babeat veritas quam imago.
Sensuum magis in Apostolo qusrendus est ordo
«quam verborum. |
CAPUT Ill.
Hujus rei gratia. ld est, hujus rei, quam superius
memoravi, quod Filius Dei et gentes salvaverit, et
Judzos et utrosque fecerit unum. Ego Paulus. ld
est , cognovi mysterium , vel docui. Vinctus Christi.
Id est, Christi amore ligatus Rome. Si tamen au-
distis. Si tamen firmiter retinetis me in vobis dis-
pensationem accepisse doctrine. Notum mihi fa-
ctum est mysterium. Id est, Judseos et Gentes unum
populum esse factum in Christo. Sicut supra scripsi.
In superioribus hujus epistolze ; quoniam dixit : Ut
notum faceret vobis sacramentum voluntatis sum. In
brevi prout potestis. Non quoniam poteram ego scri-
bere, sed quoniam vos assequi valebatis. In myste-
rio Christi, non in eloquentia seculari. Nom est
agnitum filiis hominum. Signanter et caute ait filiis
hominum fuisse absconditum sacramentum, non ta-
men filis Dei, patriarchis et prophetis, de quibus
ait : Ego dizi : Dii estis. Aliter : Qoniam revelatum
est apostolis , ignorabant prophetz ; aliud est enim
Spiritu ventura cognoscere, aliud ea cernere opere
completa. Unde et Joannes major omnibus Prophe-
tis esse dicitur, quia quem czteri prophetaverunt ,
ipse conspexit , et digito demonstravit dicens : Ecce
agnus Dei , ecce qui tollit peccata mundi. In Spiritu
ene Gentes coheredes. Per Spiritum mihj revelatum
Ld
^-—.
^.
201
COLLECT. IN EPIST. AD EPHES,
202
est, eive in Spiritu, illos sociatos esse, non car- A nitas. Hoc solus pater omnium praestat czeteris , ut
nis cireumcisione. Coheredes. Id est, Israelis, vel
quod melius est , Christi : ut h:xreditas Deus nostra
sit, ei coh:»res Christus. Et concorporales. Id est,
unius corporis ; non solum cohzredes, quod pos-
sunt diversi generis esse; non solum concorporales,
quia id possunt ejusdem generis filii, non ejusdem
substantie et glorie. Ideo sequitur : Et compartici-
pes promissionis secundum operationem virtutis ejus.
Cujus virtus me confirmat, sive cujus virtutes meum
confirmant evangelium. Mihi enim minimo om-
nium sanctorum data est gratia hec. Non puto Ápo-
$tolum cum mentis sua concordasse secreto, ul
vere omnibus sanctis minimum se esse dixerit ;
verbi gratia, his qui erant in Epheso, Corintho,
Thessalonica , vel in toto orbe. Quod cum humili-
tatis indicium sit se omnibus sanctis minimum di-
cere, mendacii est reatus, aliud in pectore clausum
habere , aliud in lingua promere. Sed hoc precepto
Domini fecit Paulus, dicentis: Qui vult in vobis
major esse, fiat omnibus minor : et qui vult esse pri-
mus , fiat omnium novissimus ( Marc. 1x ). Omnibus
enim qui se propter Christum infirmos esse cupie-
bant, apostolus Paulus infirmor erat, et idcirco
major omnibus. Plus , inquit, aliis laboravi. Evan-
gelizare investigabiles divitias Christi. Qusritur, si
investigabiles, cur evanygelizantur in populo? Si abs-
condite, qua ratione per Paulum referuntur? Hic
ergo investigabile absconditum dupliciter sentien-
dum : quod investigabiles ante divitie fuerunt, et
tunc post Domini apertz sunt passionem ; aut certe,
quia natura sua homini investigabiles erant, hec
Deo revelante, in quantum tamen possumus, nobis
sunt cognita.
Et illuminare omnes. Tunc illuminat , quando Gen-
tes et Judzos ad fidem Christi vocat. Sacramenti abs-
conditi. Id est, incarnationis Christi et vocationis
Gentium ad fldem, vrioribus temporibus soli Deo
cognitum erat. Ui innotesceret principibus. Ut per me
his qui rebus ecelestibus, donisque per omnem Ee- -
clesiam principantur, multiformis sapientia innote-
scat. Item : Si principibus et potestatibus in ccelis
( licet quidam principem aeris istius et angelos ejus
interpretantur), ignota fuit multiplex sapientia Dei,
quz nunc eis per Ecclesiam revelata est , quanto ma-
gis patriarchis et prophetis ignota fuit ?* quos supra
non ignorasse mysterium Christi, sed ita ut apostoli ,
mescisse monstravimus. Ex quo intelligimus , quia
crux Christi non solum nobis, sed et angelis profuit ,
et aperuit sacramentum quod ante nesciebant. De-
nique interrogant : Quis est iste rex glorie ? Quam
fecit. Quam olim Deus in sua mente decrevit. In quo
habemus libertatem. ld est , conscientiam puram , vel
conscient: puritatem. Et accessum. Id est, ut no-
ster ad Deum 6ensus accedat. Propter quod peto. Sed
magis gloriari debetis , intelligentes me tanta absque
certe spei fiducia sustinere non posse, que apud
infideles pena , apud fideles victoris sunt. Quo est
gloria vestra. Pro : que sunt. Ex quo omnis pater-.
Parnor. CIII.
patres dicantur; sive per naturam pater Domini ,
Sicut cztere quoque creaturz paternitatis nomen
adoptione meruerunt. Quoniam autem nos, qui non
sumus de genere Abraham, si fidem illius habueri-
mus, filii Abraham vocamur, et patriarchas et pro-
phetas patres vocamus , ita puto angelos et habere
principes sui generis, quos patres gaudeant habere
in ccelestibus. In interiore homine. Ubi interior per
fldem robustus est, ibi habitat Christus, non ubi
exterior saginatur. Ut possitis comprehendere qua sit
latitudo. Quidam dicunt , quod latitudo spatiosa via,
qua» ducit ad mortem, intelligatur, longitudo vita
seterna , altitudo coelestes virtutes, profundum con-
trarix€ inferorum virtutes ac potestates, ut scilicet
B borum omnium notitiam habentes, noverint quid
eligant, vel quid refutent. Nulla rotunditas longitu-
dinem et latitudinem habet, altitudinem quoque et
profundum , sed ex universis partibus cozqualis.
Scire etiam supereminentem scientie charitatem
Christi. Hoc est, ut digni simus , per scientiam et
bonam conversationem habere Christi supereminen-
tem charitatem. Supereminet autem scientie chari-
tas Christi, cum ex ipso nascatur, sicut superemi-
net fructus. Ut impleamini in omnem plenitudinem
Dei. Quia non prodest scientia sine charitate. Ple-
nitudo namque donorum Dei non erit, si charitas
desit. Ei autem, qui potens est omnia facere super-
abundanter, quam petimus , aut. intelligimus. Redit
ad id, quod supra dixit : Propterea flecto genua,
etc. Nuncque subinfert. Ei. autem, etc. Secundum
virtutem , qu& operatur in nobis. Non secandum me-
ríta nostra. In omniu secula sceulorum. Immensa
beneficia immensis laudibus sunt celebranda.
CAPUT IV.
Ego vinctus in Domino. Carcere scilicet vinctus ,
vel quod melius est, Christi eharitate. Quidam vin-
eulum anim: corpus dicunt. In Domino. ld est , non
meo delicto, vel obsecro vos in Domino. "Ut digne
ambuletis. 1d est , non declinantes ad dexteram, ne-
que ad sinistram. Et mansuetudine. Mansuetus nulli
nocet. Sufferentes invicem in choritate. Quia suffe-
runt philosophi . sed non in charitate. Nos vero non
ut laudemur, sed ut ille, quem sustinemus proficiat,
diligentes sustinere debemus. So! iciti servare wni-
tatem spiritus in. vinculo pacis. Nec dicentes : Ego
Apollo , ego Cephee (I1 Cor. 1). Quidam hic non Spi-
ritum sanctum, sed mentis affectum dicunt, ut : .
Erat illis cor unum, et anima una. Unum corpus. Id
est, Ecclesia unum consensum debet habere in uno
corpore, omnium compago membrorum, qus ad
" unam spem sunt vocata salutis. Et unus spiritus. Id
est, quamvis multa largitur. Unum baptismum. Quam-
vis sub tribus personis datur. Et hoc contra Valen-
tinianos , qui duo baptismata dicunt. (Qui super om-
nes est. Super omnia Pater, quia auctor est omniuni.
Per omnes. Filius, quia per ipsum creata sunt. 7n
emnibus. Spiritus sanctus, ipse enim credentibus
datur, et templum ejus sumus. Unicuique autem no-
ri
205
SEDULY SCÓTI
204
strum data est gratia secundum mensuram. Nunc de A membra. Seeundum operationem , inquit, in menss-
dilferentia donorum dicit, ne ab hoc invidi fiant
invicem, cum Christus singulis dividit. Secundum
mensuram. Tam nostre capacitatis quam illius lar-
gitatis. Quamvis immensus est Deus, tamen juxta
* mensuram gratiam donat, id est, ut capere possi-
mus. Captivitatem. Nam quos diabolus tenebat in
morte , Christus captivavit ad vitam. Dedit dona. ln
Psalmo ait : Accepisti dona ( Psal. txvn ). Ipse ergo
et dat, el in suis membris accipit. Quod autem
ascendit, quid est, nisi quia et descendit ? Expouit,
cur dicatur ascendisse, quem ubique esse non dubium
est. Secundum formam scilicet servi, ad quam non
localiter, sed dignanter descenderat. Super omnes
celos. Nunquid corporaliter super omnes c«elos,
ram uniuscujusque partis. Si ergo est mensura unius-
cujusque partis, ita totius corporis, quod omnibus
suis membris constat, est utique mensura plenitu-
dinis Christi, de qua dictum est, iu mensura «tatis
plenitudinis Christi. Quam plenitudinem etiam illo
commemoravit loco; ubi ait de Christo : Et ipsum
dedit super omnem Ecclesiam, qua est corpus ejus,
plenitudo ejus, qui omnia in omnibus implet.
Parvuli fluctuantes. Inetabiles adinstar fluctus, qui
a vento movetur.
Et circumferamur omni vento doctrinam. Ut non
simus ignorantes, nec dubie vacillantes, et more
imperiti gubernatoris omnis doctrin:e vento nostra
fidei vela pandentes , ne facile naufragemus , aut ad
quos philosophi sphzras vocant , transiens, stetit in B portum perfectionis nunquam pervenire possimus.
summo coli fornice? Àut certe omnia corporalia
contemnens , et :lerna contemplans, super celos,
jd est , süper invisibilia sedisse credendus est ? quod
ego melius puto. Ut adimpleret omhia. Ut non solum
prophetas compleret , sed etiam has occultas dispen-
Sationes : reque scire possumus, quomodo et an-
gelis in inferno sanguis Christi profuerit
Et ipse dedit quosdam. Nunc tractat donorum pra-
dicterum differentiam secundum mensuram dona-
tionis Christi. Alios pastores et doctores. Non autem
ait alios pastores et alios doctores ; sed alios pa-
stores et doctores, ut qui pastor est, debeat esse
doctor. Alios vero evangelistas. Omnis apostolus
evangelista est, non omnis evangelista apostolus.
Et astutia. ld est, dialecticz artis.
Veritatem autem facientes. Omnia in veritate pro-
pter charitatem Christi, et nihil in hypocrisi fa-
cientes. Per omnia. Incrementa seu dona, vel ope-
ra. Éz quo totum cerpus compactum. Singulis mem-
bris, id est, justis quibuslibet. Et connexuwm. Nervis
et cute. Per omnem juncturam. Membrorum scilicet
a capite usque &d pedes, ex capite connexum corpus
per omnem juncturam, vel subjunctionem operatio-
Dis crescit, dum se alterutrum membra :edificant
diligendo, ità ut unumquodque membrum in sua
membra augeatur, hoc est, u$ qui est per sapien-
tiam oculus, in eorum numerum crescat , qui oculi
. Officium — erunt, et singula suo loeo proficiant
Donec occurramus omnes in unitate fidei. Ex libro de (; membra.
Civitate Dei vigesimo secundo: Si dixerimus ad
Dominici corporis modum etiam quorumcunque ma-
jora corpora redigenda , peribit de multorum corpo-
ribus plurimum , cum ipse capillum non periturum
esge promiserit. Restat ergo , ut suam recipiat quis-
que mensuram, «quam vel habuit in juventute,
etiamsi senex sit mortuus, vel fuerat habiturus,
etiamsi est ante defunctus. Atque illud quod com-
wemoravit Apostelus de mensura ciatis plenitudinis
Christi , aut propter aliud intelligamus dictum esse,
id est, ut illo eapite populi Christiani accedente ,
omnium perfeciione inembrorum zaxtalis ejue men-
Sura compleatur; aut si hoc de resurrectione cot-
peram dictum est, eic accipiamus dictum , ut nec
In charitate. Dum dicit in charitate, ad sensum
pertinet, quia hoc totum spiritualiter intelligendum
est. Hzc idcireo apud nos ebscura sunt, quia me-
taphoricos dicuntur.
Hoc igitur dico et testificor àn Domine. Quos se-
perius rogaverat, hic Domini ebtestétioBe constrin-
git: hoc ergo dico vobis, qui oceurseri estis in
mensura :elatis plenitudinis Christi.
Ne ambuletis sicut gentes ambulunt , qui desperan-
tes semetipsos. ld est, nullam epem cobesüum prze-
miorum habentes. Et avaritia. Non ad avaritiam , ut
sonat, sunpliciter per(net, sed ad libidinem atque
luxuriam, quod ponnunquam luxuriendo patiwntoar.
Non ita didieistia Christum, Discere Chéigtom ; idem
infra, nec oltra juvenilem formam resurgant cer» D est, et sapientiam audire. Si temon illum audistis. Si
pora meruorum, sed in ejus tetate et robore, ad
quam usque Chfistum bic pervenisse cognovimus.
Circa triginta quippe annos definierunt esse etiam
seeculi hujus deetiseimi hominum juventutem : quae
cuim faerit preprie spatio terminata, inde jam ho-
mimemé im detrimenta vergere gravioris ac senilis
statís. Et ideo non esse diclum in mensuram cor-
poris, vel in mensuram stature, sed in mensuram
elatis plenitudinis Christi , id est, in eo debet esse,
qui est vir perfectus, caput et corpus, quod constat -
omnibus membris, qua suo tempore complcebuntur.
Quotidie enim eidem corpori accedunt , dum zedifica-
tur Ec-lesia , cul dicitur : Vos estis corpus Ghristi, ef
2utem omnes, qui Ghristum audire videntur, audi-
rent, nunquam ad Ephesios, et eerte illoé ; quibus
Sacramenta Christi revelaverat Aposeslus, diceret : Sí
tamen illum audiatis. Et in illo docti mutis; Aliquande
per semetipsum docet nos in cordibus nosris, ak-
quando per doctores.
Bicut esi veritas 4n Fesu. Nam sáncti per speculum
et 2nigmota vident, in Jes autem veritas. Secum.
dum desideria erroris. Fáciens omnid secundum de-
gideria cordis carnalium cogitationum.
Et itduite novum hominem, ld est, Christum, eu-
jus cenversatione induimur. Qui secundam. Deum
creatus est in justitia. Ecce manifestum est, quod
205
COLLECT. IN EPIST. AD EPHES,
206
amisit Adam jestitiem et sanctitatem , et veritatem. A Spiritui sancto. In die redemptionis. In die baptismi. -
Justitia. In judiciis. Sanctitas. In operibus. Veritas,
In verbis. Loqwimini veritatem , unusquisque. cum
prorimo suo. De Zacharie sumpturh. Quia sumus
inwitem membra. Nem possunt alterutrum mem-
bra &e fallere, neque laniare, ita et vos. Jrascimi-
Ai , et nolite peccare ( Psal. 1v ). Evidenter hoc dicit
vitiis et furori vesito, ne cenniventibus vobis sol
jusütim Christus incipiat propter iracundiam ve-
&iram mentibus obscuratis occidere, et discedente
ilo locum diabolo in vestris cordibus prebeatis.
Aliter :
(Jacob. 1 ), hoc est , ut ira eit brevis, nec in diem
crastinum differatur. Neque locum detis diabolo.
Porta enim diaboli peccatum est, quemadmodum
Spiritus sancti justitia. Qui furabatur, jam non fure: B
tur. Hoc est, alienos labores aliquando direptos ,
nuno suo labore compenset, et operando tribuat in-
digentibus, qui multos furando fecit egentes. Magis
autem laboret, et operans manibus. Operatur bonum,
qui declinat a malo, et. faeit bonum, et operatur in
agro anima sue, ut spiritualibus panibus implea-
tur, et possit commodare esurienti e& necessitatem
sustinenti, duns in tempore cibaria celestis degrna-
tis ceuservis suis. Si autem talis est qui operatur
bonum, ergo et is qui furatur consequenter verba fu-
ratur et doginata, de furto vivens, de furto sibi eer-
viealia consueus, et Scripturarum panros hine inde
eolligene, «t possit tunicam facere consceissam. Dia-
belus est Grzecum verbum quod Latine dicitur cri-
minetor, lingua vere Hebraica Satanas appellatur
adversarius, sive contrarius. Et ab Apostolo Belial,
id est, abeque jugo, quod de éollo suo Dei ejecerit
servitutem, quet Áquila. apóstatam transtulit: Ope«
vané manibus quod bonum est. Non quod malum, ut
sunt melte iuhonest» vel make aries, ut maleficia ,
ete. Sed si quis bonus. Sertne qui docet vittutes. El
nolite contrietare Spiritum sünctum Dei. Non quod
ipsa Spiritus sancti substantia contristari potest
cum habeat sternam atque ineommutabilem beati-
tudinem, sed quia ita in sanctis habitat, ut eos im»
pledt charitate, qua necesse est ut homines ex tem-
pore gaudeant, profectu fidelium et bonis operibus,
Et ide6 necesse est ut etiani consttistentur lapsu vel
peccatis eorum de quorum fide 3c pietate gaudeant :
qua tristitia laudabilis est quia venit ex dilectioné
quam Spiritus sanotus infudit. Propterea et ipse spi-
ritus dicitur conteistari ab eis qui sic agunt, ut eo-
rum Ífaeitis contristentur sancti, non ob aliud nisi
quia Spiriium sanctum habent, quo deno tam boni
Sunt, ut cos mali meestifitent, hi maxime quos bo»
noe fuisse sive tioverunt, sive erediderunt : qumpros
fecto tristitia ndà aolurtr ndn colpanda, verum etinm
precipue laudands atque przedicanda est. Hem : Né:
lite comristare Spiritum saretüm. Hontinibus loquene
$es, comparetidnes ibdücit humanas, uf ex nobis
intelligamus quantam Spiriti sancto injuriam facis
mus eum donum ejus im nobis atiqtta peccati sorde
Dolluimus. In quo signati estis. Signati autem sumus
Sol non occidat super iracundiam vestram.
Amarituido. Rancor in corde, Ira. Qus in vultu apps-
rel, fatore restincto desiderat ultionem. Indignatio.
Est etx superbia, cum aliquem judicamus indignum ,
et idee nolumus eum sustineté, Glamor. Scilicet ille
qui.ex furore descendit. Cztérum Isaias bene cla-
mare jubetur, el ipse Dominus irí templu elamabat :
Qui sitit, veniat et bibat (Joan. vn). Peccatum perpe-
trare crimén est; peccatum pédcdicare, clamor. Cun
omni malitia. Compréhendlt omnia mála, dicendu
malitia. Àut malitia est, qu ihimico vicem reddere
potest. Estote autem invicem. benigni. Postquam vitl&
eradicavit, vírtates plantat , ut Jeremias dicit : Ul
eUtlias et. plantes. Benigni. Ex Corde. Misericordes.
Operibus. Dornntes. Id est, renittentes peccata.
CAPUT Y.
Estote uttem imitatores Dei. Indulgendo peccata,
ut est : Domine, ne statuas illis hoc peccatum , quis
nesciart quid faciunt (Luc. xkm, 54).
Et tradidit semetipsum. Ergo sicut ille animanr
suam pro nobis tradidit, ita et nos pro fratribus ani-
mas ponamus. Oblatíonem et. hostiam. Omne sacrifl-
eium oblatio vocatür, hostia veró de vivis; at in
Christo eontitletr utrümique, quia ipse oblatus est
et vivus. /n odorem stiatilat(. Odor suavitatis charis
tas est. Fornicatio auteth. Orbnia crimina brevite£
cempreltendit, duas critmilfiutti designando radices,
id est, fürnicátionem et avatitiam. Et omnisimmundi-
tia. Tiillatio cartis, et fluxis sanguinis ex quali-
cuhque attritu ventris.
Atl lurpitudo. Id est; libidinosa cogitatio. Inter
staltiloquitim et scurrilitatem hoc Interest quod stul-
tiloquium nihil in se sapiens ét corde liominis dignim
habet. Scurrilitas veró de prudenti menté descen-
dit, et eorisulto appétit quxdaiti vel urbana. verba,
vel rustica, vel turpia, vel faceta, quam nos joculari-
tatem alio verbo possumus appellare, ut risum mo-
veat audientibüs. Verum et hiec a sanctis viris pro-
pelleidà, quibüs magis cümvenit flere atque gai-
dére.
Séd fnagts jrati actio. Non ut Deo gratias aga-
mus, sed ut grati sive gratiosi simus apud homines,
ut : Sit sermo vester sale conditus. Hoc enim scitote.
Hoc contra illos agit qui solam fidem posse sufficeré
dicunt. Aut avafus. Qui sic honbrat divitlia$ u& deos."
Nam in avaro idololatria esl, quod scripturam ipsiué
namtii coll, ut voracium Deus venter est, ita cu-
pidürum Deits dicitur pecunia. 1 filiós diffldentie. In
Sodomitas, vel in c65 qui diluvio perierunt. Notandum
est quod sex vitiis supra prohibitis , fornicatione ,
Ititmidnditiá, avaritia , türpitüdine, stultitia, scurri-
Mfitle; dre tütlüni (rid posuerit, fornicationem ,
frhrmorrdittarif et ávariliam , quibus qui luerit obno-
xit, fitréditaierh it regno Chrisli et Dei non possit
Bábérd. Sf. dnim itá $ gtofültoqii ét scürrz alieni es-
sPAt à régfil Dui, quomodo iniquos specialitàr ge-
patavit, vrteretur sententia esse crudelis, non igno-
stete imbecillitati ffagilltatis human: , cum etiam
per jocum nos dicta damnarent. Qui enim in ser-
|
201
SEDULH SCOTI
408
mone non labitur, perfectus est. Neque vero ista di- A tum. Et quod sequitur: Exsurge a mortuis, anime
centes locum stultiloquio et seurrilitati damus, dum
non excludantur a regno, sed quoniam apud Patrem
diverse sunt mansiones, et stella a stella differt in
gloria, sic et resurrictio mortuorum, quamvis aliquis
a fornicatione; immunditia atque lascivia alienus sit,
tamen si stultiloquus fuerit et scurra, non tenebit
eum locum quem possessurus erat si hz:ec vitia non
haberet : respondeat, quia stultiloquium et scurrili-
tas non eumdem habeant reatum quem fornicatio,
immunditia et avaritia, nunquid et turpitudinem cum
tribus superioribus debuit nominare? Ad quod di-
cendum hic turpitudinem significare absconditam co-
gitationem, cui inflammatur sensus noster ad libidi-
nem, et carnis titillationibus anima ignita succendi-
coaptatur : Anima enim que peccaverit, ipsa. morie-
tur : Spiritus mortem nunquam legimus. Christus
vero lux vera orielur ei, qui surrexit a mortuis, et
ex mortuis fuerit suscitatus.
Quomodo caute ambuletis. Non ad insidías facien-
das, sed ad cavendum peccatum, ut est illud : Asza-
(us dirigit gressus suos (Prov. xiv). Aliter caute, id
est, discernentes bonum et malum. .
Redimentes tempus. Hoc est, poenitentia residuo
tempore in bonis operibus perseverantes, tempus
preteritum in peccatis redimentes, quod tempus ma-
litia hominum venditum erat.
Quoniam dies mali sunt. Per metanomiam, pro his
qui in diebus sunt, quia dies mali esse non possunt.
tur, et nihilominus Dei timore in judicio refrenatur : B Sed intelligentes. Id est, scrutamini legem, in qua vo-
et quomodo stultiloquium et scurrilitas, sic ista tur»
pitudo non perdit, nec in perpetuum extüludit a re-
gno. Participes eorum. Fornicatio, immunditia, ava-
ritia. Filii lucis. ll est, Christi, vel fidei, vel scien-
ti». In omnibus bonitate. Id est, in benignitate ad
omnes, ut : Deus solem suem oriri facit super bonos et
malos (Matth. v). Justitia. Operum et judiciorum. Et
veritate. Verborum. Probantes quid sit. beneplacitum
Deo. Quia videtur tota scatere sententia, ordine te-
nenda est : Nolite fieri participes eorum, probantes
quid sit beneplacitum Deo; etsi enim aliquando eratis
tenebre, nunc lux in Domino, ut fllii lucis ambulate.
Fructus lucis ostendite, in bonitate , et justitia, et
veritate. Et nolite communicare operibus infructuosis
tenebrarum. 1d est, quia lux non potest communicare
cum tenebris. Tenebrarum opera sunt, qus ad
tenebras ducunt. Redarguite. ld est, peccantes, dum
lux estis. Qua enim in occulto fiunt. Fornicatio, im-
munditia, avaritia. Ab eis. Filiis scilicet diffidentis.
Etiam dicere. Aliquando nominat turpia propter uti-
litatem, aliquando pro verecundia non nominat. Om-
nia que arguuntur. Quz occulta fiunt a filiis diffiden-
tie, ut ex eo quod corripiuntur, mutentur in melius,
et mutata manifestentur in publico, et publicata fiant
lumen. Omne autem quod manifestatur , lumen est.
Incipit lumen esse cum crediderit, et vobis adjun-
gitur.
Propter quod dicit : exsurge a mortuis. Ego secun-
dum ingeniolum meum omnes editiones veterum Scri-
pturarum, ipsa quoque Hebr:xorum volumina dili-
genter eventilans, nusquam hoc scriptum reperi, nisi
forte hoc dicamus, quemadmodum olim prophet:e in
concione populi loquebantur: Hec dicit Dominus.
Et : Quoniam Dominus locutus est, ita et Apostolum
Spiritu sancto plenum, repente in verba qux in se
Christus loquebatur, erupisse atque dixisse : H«c di-
cit Dominus. Nec non et illud est disserendum, quo-
modo uni atque eidem dicatur, quasi dormienti :
Surge qui dormis, quasi mortuo, exsurge a mortuis.
]gitur quia et spiritus est hominis, quem semper in
bona parte scriptum invenimus, et anima, cujus in-
firmitates et mortes legimus peccatorum, id quod
nunc dicitur: Surge qui dormis, refertur ad spiri.
*.-
luntas ejus continetur. Et nolite inebriari vino. Quo-
modo non possumus duobus dominis servire, Deo et
mammon:, sic non possumus spiritu impleri pariter
et vino : qui enim spiritu impletur, habet pruden-
tiam, mansuetudinem , verecundiam , castitatem;
qui vino, habet insipientiam, furorem, procacitz-
tem, libidinem : hoc quippe estimo uno verbo si-
gnificare luxuriam.
]n psalmis. Hymni sunt, qui fortitudinem et ma-
jestatem Dei praedicant, et ejusdem semper vel be-
neficia, vel facta mirantur, quod omnes psalmi con-
tinent, quibus alleluia vel propositum, vel subjec
tum est. Psalmi autem proprie ad ethicum locum
pertinent, ut per organum corporis, quod faciendum
et quod vitandum sit, noverimus. Qui vero de supe-
rioribus disputat, et concentum mundi omniumque
creaturarum ordinem atque concordiam subtilis
disputator edisserit, iste spirituale canticum canit,
vel certe propter simpliciores manifestius, quod vo-
lumus, eloquamur. Psalmus ad corpus, canticum
refertur ad mentem. Et canere igitur et psallere, et
laudare Deum, magis animo quam voce debemus,
hocest quippe quod dicitur : Cantantes et psallen-
tes in. cordibus. vestris Domino, gratias agentes pro
omnibus. ld est, qux» accidunt vobis, sive prosperis ,
, Sive adversis.
Subjecti invicem 1n. timore Christi. Propter timo-
rem Christi fiat subjectio, dum illum offendere ti-
memus. Audiant hoc episcopi , audiant preshyteri ,
audiat omnis ordo doctorum, subjectis suis esse sub-
jectos, et imitentur dicentem Apostolum : Cum enim
liber essem ex omnibus, omnium meipsum servum. feci,
ut omnes lucrifacerem. Etin alioloco : Servite invicem.
Salvator quoque formam servi accepit, ut serviret di-
scipulis suis, et pedes eorum lavit. Hoc interest inter
gentium principes et Christianorum, quod illi doini-
nantur subditis, nos servimus, etin [hoc] majores su-
mus, si minimi omnium faerimus. Mulieres viris suis.
Hucusque in commune, runc singulatim unumquem-
que dooet, ut debita officia singulis non cessent.
Sicut Christus caput est. Ecclesie. ld est, quomodo
iu Christo et Ecclesia saneta conjunctio, sic in viro
et muliere debet esse sancta copula. Ipse salvator
209
COLLECT. IN EPIST. AD EPHES.
210
eorporis. ld est, Ecclesiam Christus salvavit, vel vir A cordiam, etc. Forsan ergo quia decalogus exeunti-
salvator corporis mulieris in necessitatibus et dolo-
ribus dum in(irmioris sexus est. Viri, diligite uxores
vestras. Sanctus amor hic. intelligendus, ut volupta-
tes resecentur, ut pr'egnantes ad partum usque non
coeant.
Sicut et Christus dilexit Ecclesiam. Ita et vos pro
sanctitate uxorum, nec mori, si necesse fuerit, re-
cusetis. Ut eam sanctificaret. Aqua enim lavit cor-
pus, animam doctrina : ita et vos corpora uxorum
continentia, et animam mundate doctrina. In verbo
vite. Id est, in doctrina per baptismum, vel verbum
quod cantatur a sacerdote ad baptismum. Ut sit san-
cta. Id est, anima. Et immaculata. 1d est, corpore.
Sed nutrit el fovet. Ut. uxoribus vestimentum et vi-
bus de JEgypto, et prima lex data est, unumquodque .
mandatum decalogi primum est, ad comparationem
eorum praeceptorum qu: postea in lege seriptà sunt.
Qui priorem excusationem defendit , in secundo
mandato non seorsum dicet, sed sub uno textu
atque sermone non tam promissionem datam, quam
sententiam et Jaudes Dei esse finitas, facientis mi-
sericordiam, etc. In simplicitate cordis. Id est, de-
posita priore superbia et simulatione. Hic autem
providet Apostolus, ne doctrina Christi in aliquo blas-
phemetur, si credentes servi dominis inutiles fiant.
Sicut Christo. Pulchre addidit, sicut Christo, ut
Scilicet non audiat servus carnalem dominum, si
contraria prxceptis Dei voluerit imperare.
ctum et qux necessaria sunt prebeamus. Sicut Chri- B — Non ad oculum. Presentibus tantum dominis. Sic-
stus Ecclesiam. Ut : Quoties volui congregare filios
tuos, etc. (Luc. xui). Quia membra sumus. Membra
ejus debent in omnibus eum imitari, de carne ipsius
sive hominis, quem assumpsit ex Maria, sive Ec-
clesix.
Propter hoc relinquet homo patrem et matrem
suam. Spiritualiter reliquit Christus Deum Patrem ,
et matrem Hierusalem c«lestem, et venit ad terras
ad Ecclesiam. Et adherebit uxori suc. Spiritualiter
Ecclesi: Christus ex utroque popu collecte. Sa-
cramentum hoc magnum est. Sunt enim alia minora
sacramenta. Verumtamen singuli. Hoc est, licet in
Christo et Ecclesia dixerim, tamen oportet servari
in conjugio. Ut unusquisque wxorem sicut semetipsum
ut Domino. Domino servit, qui cum bona voluntate
animi servi&ium dominis facit. Cum bona voluntate.
Non cum murmuratione, ne apud homines gratia,
et apud Deum mercede privernini. Remittentes minas.
Ne vestre malitie imputetur, si effugerint. Quia
illorum et vester Dominus est in colis. Id est, sicut su-
per servos vindicare potestis , magis autem su-
per vos vindicare potest Deus. Personarum mon est
acceptio apud Deum. Qui solus tantum vindicat vo-
luntates, et juxta eas deteriori prefert meliorem,
eligens facta, nou homines.
De cetero. Post specialia mandata virorum ac
mulierum, nunc generaliter omnes admonet. Recto-
*e8 hujus mundi. Qui regunt in aere suos angelos.
diligat. Diliges proximum tuum sicut teipsum (Matth. C Diabolus enim suis angelis [Satellitibus] diversa of-
xxn), juxta interpretationem Salvatoris. Proximus
est omnis hemo. Nulla ergo erit inter uxorem et
quorumlibet hominum dilectionem differentia chari-
tatis? quod dicere absurdum est : in proximo enim
$imilitudo ponitur, ut sic eum diligas sicut te, et cu-
pias esse salvatum : in uxore autem comparationis
adverbium dicitur. Sicut non similitudinem , sed
probationem et confirmationem sonat, sicut de Chri-
8tb dicitur : Quasi unigeniti a Patre. Uxor ut timeat
virum. Duz significantiz in verbo timoris sunt : Una
est qua servi spiritum servitutis habent in timore;
altera pro reverentia dici potest, ut uxor revereatur
virum suum.
CAPUT VI.
Filii, obedite parentibus. Id est , in parentibus ea
qua non sunt Domini contraria voluntati.
Quod est mandatum primum. Quaeritur quare nunc
dixerit : quod est mandatum primum, cum sit quar-
tum vel quintum : Primum enim mandatum est :
Non erunt tibi dii alieni preter me (Exod. xx). ldeo
alii distinguunt, quod est mandatum primum in re-
promissione, quasi quatuor alia mandata, qux ante
hzc dicta sunt, non habeant promissionem. Sed vi-
dentur mihi non observasse subtiliter , sed in se-
cundo mandato repromissionem esse sociatam. Ait
enim, Non facies tibi idola, neque omnem'similitudi-
nem, usque, et facio misericordiam his qui diligunt
me, eic. Observa verba sponsionis , faciens miseri-
ficia divisit; aut rectores hujus mundi, id est, ama-
torum et carnalium hujus mundi.
Tenebrarum harum. Tota ista terrena vita tenebrse
dicitur : lux quippe lucet in tenebris.
In celestibus. ld est, in aere discurrentibus. Is
die malo. Diem autem malum praesens tempus osten-
dit, de quo supra dixerat : Redimentes tempus quo-
niam dies mali sunt, propter angustias et vitz hujus
Jabores, aut certe consummationis atque judicii,
quando diabolus inimicus et vindex sua nos cupiet
in parte retinere.
State ergo. Ne moveamini de acie, sed stabilem
figite gradum super petram Christum.
Succincti lumbos. Zona continentia : quia igitar
lumbi in generatione semper accipiuntur et semine,
videtur nobis accinxisse lumbos suos, qui nequa-
quam uxori debitum reddit, nec servit libidini. In ve-
ritate. Non in hypocrisi, nemo enim coronabitur, etc.
Loricam justitie. Sicut lorica multis circulis et ha-
mulis intexitur, ita justitia diversis virtutum con-
nectitur epeciebus.
Scutum fidej. Sine scuto omnis armatus inermis
est ; ita et hz virtutes sine fide salvare non possunt,
jn omnibus certaminibus flde muniamur. Et calczati
pedes. Docet fiduciam prwdicationis opportune et
importune, ut calceatus audenter ambulet.
Sumite, inquit, scutum fidei, in quo possitis omnia
tela nequissimi ignita resiinguere, Ergo fides est quse,
24
SEDULII SCOTI
212
excipiens ardentissima libidinum tela, metum futuri A — Ad apertionem oris mei. Ut : Domine, labia mea
judicii ex ccelestis regni credulitate mortificat. Et
loricam, inquit; charitas ipsa nempe est quz vitalia
pectoris nostri circumdans atque communiens, le-
thalibus perturbationum objecta vulneribus, eontra-
rios retundit ictus, nec ad interiorem bominem no-
strum jacula zabuli penetrare permittit, omnia suffert,
omnia patitur, omoia sustinet.
Et galeam spei salutis. Galea capitis est munimen:
quia ergo caput nostrum Christus est, debemus
semper istud spe futurorum bonorum, velut inexpu-
gnabili galea, jn cunctis tentationibus ac persecu-
(ionibus cammunire, et principaliter fidem ejus il-
Lesam atque integram custodire ; aliis enim membris
truncatum quempiam licet et debilem, possibile ta-
men est utcunque superesse, sine capite Yero, ne-
mini vel brevis vitze spatium prorogatpr.
X Et gladium spiritus, quod est verbum Dei. Pene-
irabilius namque est omni gladio ancipiti, et pertin-
gens usque ad divisionem anima ac spiritus, compa-
gum quoque et medullarum, et discretor cogitationum,
el intentionum cordis (Hebr. ww), dividens scilicet et
abscindens quidquid in nobis carnale terrenumque
reperit.
Per omnem orationem. Semper hunc gladium por
tare vel postulare.
aperies (Psal. 1), ete
Cum fiducia. Sine metu persecutionis. Omnia
nota faciet Tychicys. Dupliciter intelligendum : vel
ideo Tychicus missus est ad Ephesum ut nuntiaret
eis vincula Apostoli ad fidem Evangelii profecisse,
eo tempore quo ad Colossenses scripsit, dicens:
Omnia vobis nota. [aciet. Tychicus (Col. 1v) ; grandis
enim consolatio erat audire populum Romanum in
domina urbium triumphantem de vincu*is : vel certe
ol id Tychicus missus est, ut conversationem Pauli,
quam ignorabant, annuntiaret eis, quasi quoddam
vivendi exemplar daret discentibus gesta Apostoli
atque virtutes, et eum imitari volentibus, nec parva
esse poterat consolatio
B Pax fratribus et charita&. Pax, et cbaritas, et fe
des, perfectum faciunt. Christianum : tam epii sine
fide iufrugtuosa est charitas, quam fides sine cha3ri-
fate vel pace. Nam charitas major est pape : potest
enim odia non haberi quis, non tamen ei amari. [n
incorruptione. Sive castitate, sive in quorum corde
mullo adulterino sxculari amore Chrisíi delectatio
violetur.
VI.
[IN EPISTOLAM AD PHILIPPENSES.
CAPUT PRIMUM.
Paulus et Timotheus servi Jesu Christi omnibus
sanctis tn Christo Jesu, qui sunt Philippis. Metropoli
Macedonis.
Cum gaudio. Non cum tristitia alicujus peccati
vestri. Super communicatione vestra. Quia mihi
communicatis in Evangelio preedicando.
À primo die. Quo accepistis fidem. Usque in diem
Christi. Usque in adventum Christi. Sicut justum.
Charitas enim omnia sperat. Eo quod habeam vos in
corde. ]n tantum vos diligo, ut mihi memoriam vestri
, nec vis tribulationis, nec sollicitudo defensionis au-
ferat. In defensione. Quia defendo Evangelium ad-
versus hzxreticos. Et confirmatione. Id est, exemplo
et doctrina. Socios gaudii mei. Hoc sentio de vobis
C Bei, ut exemplum fleret ais, ut ooneslasetus Phi-
lippenses, mcestos de vinculis et tribulotione ejus in
Roma.
In omni pretorio. In domibus regum, ubi prsstoses
solent esse.
Abundantius ut. auderent. Vinoulorum meorum
exemplo sunt incitati, dum me pro Ohristo vülenent
libentissime sustinere. Alii quidem propter. énsidiam.
Hie subjungit quatuor ordines przdicantium verbum
Dei. Propter invidiam, hoc est, dum mihi apud
credentes gloriam auferre se putant, ne solus zmibi
vindicare videar scientiam prxdicandi.
Aliqui autem et propter bonam voluntatem Christum
predicant. Quia alios salvare volenges Chrislum an-
nuntiant. Alii ex charitate. Kl est, ut mibi adjutores
et credo quia sicut mez tribulationis socii estis, ita T) fiant, quia sciunt me a Deo ad defendendum Evan-
Evangelio credidisse, ut etiam im tribulationibus
meis pro ejus defensione mecum pariter gaudeatis.
Quemadmodum desiderem. Biligam. Jn visceribus
Christi Jesu. Sive ejus inesse visceribus, sive ita vos
desidero, tanquam viscera Christi. /m scientia. In
agnitione Dei. Et omni sensu. Mysteriorum. Ut pro-
betis. ld est, sciatis. Potiora. ld est, altiora mysteria.
Fructum justitie. Bonis operibus. In gloriain. Ut
glorificetur Deus in actibus vestris. Scire vos volo.
Tribus causis hoc dicit, ut magnificaret potentiam "
gelium ordinatum. Nen sincere existimantes pxesssi-
ras se suscttare vinculis meis. Alii vore dolose paz-
dicant ad me gravandum, quasi plures disoipulos
facientem, et doctrina mea totum orbem impleze
cupientem, ut ex hoo saltem mihi mpjop invidia cur-
muletur veb pressura. Quid enim? Dus omuimodo.
Non mihi cura est qua mente pradiéceni, dumsaado
quod cupio, Christi nomen omnibus innotescat, qu$-
propter et modo gaudeo et in futuro gaudebo. Sive
occasione, Odii vel invidiam contra me. Et ig hoc
215
COLLECT. IN EPIST. AD PHILIPP,
214
gaudebo. Vinculo vel opere vredicationis ebrug. A in CAristo Jesu. Vult ostendere Christum non pra-
Nam scio. Quod mibi nocere putant in salutem prop
veniet, quia non solum per verhum et passionem
ueanm, sed etiam per odium Christi Ecclesia ang-
mentatur.
. Subministrationem. , Idee subminjstratio dicilur,
quia non quod adyersarü volunt, sed aliud in 0c-
culto spiritus suhupinisirat.
Exspectationem. Id est, patientiam. Quig in nulla
confundor. Tormentq, neque in vita, neque in
morte, neque in conyimeliis, neque io. opprobriis
nos omnibus erubescimus. Sed in ommi fiducia.
Nulla res me poterit deterrere.
Et nunc magnificabitur Christus in. corpore «qo,
Inimicis suis insultat, quod ei nocere non valeant,
pter se, sed propier alios passum; sive, tam humi-
lis sensus in vobis sit, quam fuit in Christo.
Qui cum in forma Dei esset. In forma Dei erat, et
videns unius bominis deliclo mortem regnare per
populos, ereaturz, sux: non oblitus est. Nec rapinant
dujit se qualem esse Deo. Quia vere secundum
divinitatem zqualis erat Patri. Sed exinaniuit semet-
ipsum. Non substantiam evgecuans, sed honorem iu-
clinans Formam servi accipiens, in similitudinem ho-
tyinum factus. Naturam hominis induendo. Mortem
quiem crucis. Qua morte nulla formidolosior erat.
Propter quod et Deus illum exaltavit. In resurrectiona
et ascensione, et caxeterie : ita et nas si exaltari cu-
pimus, exemplo Chrisüi fratribus serviamus
Si enim eum. occiderint, martyrio corenabitur : si B Et danavit illi nomen. Quod est. Filius. Quod. est
servaverint, Christum annuptiando plurimum faciet
fructum
Sive per vitam. Ad przdicationem.
Sive per mortem. |d est, pro illo in martyrio.
Mihi enim vivere Christus est. Non alia causa vi-
vere volo, nisi Christi, id est, ut ejus corpus xdifi-
cem. Fructus operis. In zedificatiogem aliorum. £t
hoc confidens scio. Spiritu prophetico promittit. Et
gaudium fidei. Ut per profectum de fructu fidei ve-
stre gaudium habeatis. Per meum adventum iterum
ad vos. Hoc pro consolatione eorum dicit, quia suo
spiritu pervenit ad eos, licet non corpore. In sno
spiritu. Ut : Eraf eis cor unum et anima une.
(Act. 1v).
Unanimes. Quia omnis pugna upanimiter aggressa C
victoriam parit. Que est illis causa perditionis, Td
est, tentatio qua terrent vos. Et hoc a Deo. Qui yult
suos coronari probatos, sicut Job permittitur ten-
tari. Non solum ut in eum credatis. Non solum ut
fidei meritum, sed etiam martyrii meritum prz-
mium habeatis, dum vos tentari Deus patitur ut vin-
catis. .
Idem certamen habeytes quale et vidistis in me.
Nihil novum patiemjni, sed hoc quod et przsenies
vidistis in me, et nugc absentes de me audistis me.
Non sit ergo vobis indignum illa pati, in. quibus
conspicitis nog gloriari.
CAPUT 1l.
Si qua ergo consolatio in. Christa. Rogo vos bo; D
mihi prestate, ut gaudium meum unitaüs dilectiono
impleatis. Si gua est consolatio in Christo, id est,
consolamini me umbra Christi, pro vobis passum,
$i vos consolatus est Christus. Sí qua allocutio cha-
füqtis. Si aliquam charitatem ei rependere vuliis,
Si qua societas spirüus. Si spiritum ejus in vobi.
esse cupitis. Si qua viscera misericordie. Si ip eum .
misericordes estis. Implete gaudium meum. In talibus
discipulis doctor exaultat.
Eamdem charitatem habentes. Ergo nolite scindere
Cbaritatem sentiendo diversa. Non quce sua sunt
singuli considerantes. Non qux vobis solis expediunt,
sed qua aliis prosunt. Hoc seniite in vobis, quod e$.
£
*
super omne nomen. Cui enim angelorum dixit : Filius
queys es tu (Psal. 11)? itaque donavit illi nomen, non
quod ante non habuit. Unde rectius locus hic secun-
dum humanam naturam intelligendus est, quam di-
vinam. Omne genu flectatur. Non ad corporis genua,
sed ad humilem subjectionem inclinatianemque men-
Us pertinet.
Celesiium. Id est, angelorum. Coelestes autem ge-
AWa flectere dicuntur more precario, non quod ha-
herept genua, qui ineorporales sunt, sed, ut diximus,
pre hyumili subjectione et aderatione dicitur.
Terresteium. Horoinum. In(ernorum. Angelorum
qui przsunt infernalibus locis. In gloria Dei Patris.
In natura et gloria Deitatis. Cum timore. Non cum
negligentia, sed sicut ait Job : Verebar omnia opera
tnea, sciens quod non parceres delingyanii (Job. 1x).
Vestram aelutem operamini. Hoe est, custodite per
benum opus salutem a Deo vobis donatos. Sime
furmiumations. De gravitate praceptorum Dei, vel
de pressura tribulationum. E! hesitatione, Qui s9ur-
murat de praceptis, hzesitat de praenuig.
Ut sitis sine. querela. Apud bomines et Deum.
Quod conqueritur Deus expe de hominibus. in Scrip-
iuris, apparet. quod nolint credere et recte vivere,
Unde fideles et facientes voluntatem Bei conversari
diuntur sino querela, quod de illis Scriptura non
queratur.
Et simplices. Nihil prster voluntatem Dei facien-
tes vel scientes, sicut fii Dei immaculati, qui cum
sit purus et sanctus, filios non potest habere degene-
Yes. In medio generis. Judseorum et gentium.
. Pravi. Mente. Perversi. Operibus. Sicut lumina-
via, ut : Sic luceat lux vestra coram heminibus, wt
videant opera vestra bona, et glorificont Patrem ve-
s(rum qui im evlis est (Mattb. v).
. Ad gloriem mihi. Gloria enim patris filii Aliorum
ut ajt Salomon (Prov. xvi). Non in vacuum cucurri.
Qui talem populum Deo acquisivi. Sed e£ si igimolor
&euper sacrificium vestrum. Sed etigm si occidar, quia
sacrificium et obsequium fidei veste» obtuli Deo.
Vincit profectus vestri gaudium tristitiam paenaa vel
mortis, sive jam non timeo mori sacrifücio vesiro
fidei consummato, sive quia veste fldei miniatavi.
SEDULII SCOTI
*
Nam omnes sua. Commoda quxrunt, nolentes pro À et precepta hominum, et deuterosis Jud:orum ster-
aliena laborare salute.
Et commilitonem meum. Propter honorem, quia
ipse acceperat in illis apostolatus officium. Ut mox
videro quc circa me sunt. Hoc est, si liberer ab hac
catena, vel non. Et ministrum negotii mei. Id est, qui
mihi vestra vice ministrat. Et mestus erat, propterea
quod audieritis illum infirmatum. Tristitixz vestra
causa moestus fuerat. Non esse contristandum de
mortuis Apostolus significat, nam desperantium est
contristari. Et ipse inquit de Epaphrodito : Infirmus
fuit prope mortem, sed Deus misertus est illi, non so-
lum autem illi, sed et mihi, ne tristitiam super tristi-
tiam haberem. Quomodo ergo contristandum vetat,
cum ipse contristandum se, si mortuus fuisset, de-
clarat? Aliter de morte Epaphroditi si provenisset B
contristandum significavit, et aliter prohibet contri-
standum. Nam hic propter solatium adjutorii ejus
quo utebatur in Evangelio, sí mortuus fuisset, con-
tristandum se dicit, nos autem contristari prohibet,
ne obitu quasi exstinctos et. perditos lugeamus, de-
sperantes de resurrectione. Aliud est igitur solatium
requirere quasi absentis, et aliud dolore jam non
futuri : hic cessat consolatio, illic excluditur. Et
ego sine tristitia sim. ld est, pro gaudio vestro in
adventu ejus. Accessit sicut usque ad mortem. Qui
vincto mihi in carcere non timuit ministrare.
CAPUT Ill.
Eadem vobis scribere. Id est, eadem documenta re-
petere, qux» jam presens dixeram. Vobis autem ne-
cessarium. Sicut horto crebrius irrigari necessarium
est. Videte canes. Cavete pseudoapostolos, Evange-
lium Christi lacerantes. Videte concisionem. Quia
concisio potius quam circumcisio sunt dicendi.
Nos ergo circumcisio sumus. Nos sumus veri Ju-
dei, qui non unius membri pellem, sed totius carnis
vitia resecamus, illi vero concisio. Qui spiritu. Id
est, mente, non littera Deo servimus. In Greco,
melius, spiritui, id est sancto, qui est Deus. Non
confidentes in carne. ln carnali circumcisione, nosenim
circumcisio. Ege magis circumcisus octava die. Ne
aliquis putaret ideo se non gloriari, quia non fuerit
circumcisus circumcisione oetavi diei, non post ali-
quot annos, ut ajiquis peregrinus circumciditur.
De tribu Benjamin. Qus semper fuit cum tribu
Juda conjuncta. Hebreus ez Hebreis. Non ex gentibus
proselytis. Phariseus. Non quasi indoctus, sed peri
tus legis. Sed qua lucra mihi fuerunt. Ad compa-
rationem inventi auri contemnitur zramentum,
quamvis utrumque ab uno sit conditum, et pro tem-
poris qualitate necessarium.
Et arbitror ut stercora. Stercora sunt qu: ejiciunt
homines vel cxtera animalia ex utero, cum quod
forte et solidum est ad confirmandum et satiandum
corpus remanet intus, sic littera legis ejicitur, et
Sensus spiritualis ad cibum anim: in corpore Ec-
clesi: remanet. Hieronymus in expositione Habacuc :
Nou Veteris Testamenti doctrina, sed Phariszorum,
cora dicuntur ab Apostolo.
In fide ad cognoscendum illum. Ut : Nisi credidee
ritis non intelligetis.
Et virtutem resurrectionis. Ut. sciam viam resur-
rectioni$ ejus, quia ideo resurrexit ut et nos simili-
ter resurgamus : qui autem vere cognoscit, satis
agit omnino ne peccet.
Et societatem passionum ejus. Si quomodo occur-
ram ad resurrectionem, etc. Si compatimur et con-
vivemus. Si quomodo habeam gloriam in resurre-
ctione: non enim particeps glorie resurrectionis erit,
qui nunc ad configurationem mortis ejus non vult
pervenire.
Non quod jam acceperim. Perfectionem, quam
omnis homo] et universa creatura per gratiam et
non ex merito possidere potest. Aliter, non quod
acceperim, quia finis mundi nondum advenit, sed in
spe quod credimus, non in re. Aut jam perfectus sim.
Adhuc de hac perfectione, et de tali resurrectione
suspensus sum. Si comprehendam. Si comprehendam
meritum apostolàtus, in quo apostolatu a Christo
sum comprehensus. Non arbitror comprehendisse. Se
humiliando omnibus gloriam tulit [tollit], et univer-
sos provocat ad profectum.
Unum autem. Subaudis, arbitror comprehendisse,
hoc solum scio, quia quotidie proficio, et przte-
ritum laborem non computans ad priora festino.
Sive legis obliviscens. Ad perfecta Evangelii pre-
cepta me teneo. Bravium superne vocationis Dei in
Christo Jesu. Quando sanctis dicetur : Venite, bene-
dicti Patris mei, possidete paratum vobis regnum a
constitutione mundi. Quicunque ergo perfecti sumus
hoc sentiamus. Hoc est, quicunque volumus esse
perfecti. Aut, perfecti sumus ex parte, non ex toto.
Hoc sentiamus. Non comprehendisse perfectionem.
Àut vetera obliviscenda, et nova sectanda, vel futura
premia semper cogitemus. Vel sic se habet sensus
hujus loci, ut ad comparationem hominum cxtero-
rum, qui non habent curam vel notitiam Scriptura-
rum, nec mysteriorum Dei, se et similes sui pet-
fectos dicat. Ad comparationem autem scientia di-
vine majestatis dicit se non accepisse perfectionem
&cientixe, nec perfectum esse in scientia.
Et si quid aliter sentitis. Hoc est, si nec plene
futura intelligitis. Hoc vobis Dominus revelabit. Sci-
licet in futuro, ipsis rebus prxsentibus. Aut, si quid
aliter sentitis przeter quod dico, hoc est, putando vos
comprehendisse perfectionem, hoc vobis Deus reve-
labit, id est, vos nosse imperfectos esse. Verumtamen
ad quod pervenimus. Ad cognitionem licet imperfe-
ctam, seu ad fidem.
Et in eadem ambulemus. Non enim scire sufficit
absque facto. Et cognoscite. Honorate, et imitamini.
Qui sic ambulant. Sicut et nos. Sicut habentes for-
mam nostram. His tantummodo credite qui formam
exempli nostri portant. Multi enim ambulant. Pseudo
apostoli, a quibus cavete ne.vos seducant.
Et gloria in confusione. Quia gloriantur jn cir-
Li
211
COLLECT. IN EPIST. 1 AD THESS.
415
cumcisione vitiisque. Conformabit. Post resurre- A famae. Ut est illud : Provide bona non solum coram
ctionem. Corpori glorie. In monte scilicet Thabor.
Secundum operationem. Secundum hanc potentiam,
quia sibi cuncta subjecit, etiam hoc illi possibile
est.
CAPUT IV.
Gaudium et corona mea. Propter vos enim in prze-
senti lzüificor, et in futuro coronabor. Evodiam rogo
et Syntichen deprecor. Hx mulieres scientes erant
legis, quas similiter ut istos eadem sentire commo-
net et hortatur. Quorum nomina sunt in libro vite.
Ne moleste ferant sua nomina in hac Epistola non
comprehensa, scripta dicit in ccelis. Gaudete in Do-
mimo. Non in terrena felicitate. Semper. Tam in
prosperis quam in adversis.
Et iterum dico gaudete. Repetit, ut magis ac magis
confürmetur gaudium. Dominus prope est. Scit quid
opus sit vobis antequam petatis eum. Nihil solliciti
sitis. Quid manducetis, aut quid induamini (Matth.
v), hiec enim gentes inquirunt. Sed in omni oratione.
Lege epistolam ad Timotheum : obsecrationes fiunt
pro peccatis przeteritis vel przesentibus, orationes pro
adipiscendis quz speramus.
Postulationes. Cum pro aliis intervenimus. Gra-
tiarum actiones, Cum pro immensis Dei beneficiis
grates laudesque rependimus. Que superat omnem
mentem. Non solum hominum, sed etiam angelorum.
De catero, fratres. 1d est, ad extremum omnium, ut
omnia breviter comprehendam, vel de reliquo vitse
nostra.
Deo, sed etiam coram hominibus.
Si qua virtus. Tolerantizs. Si qua laus. Bonze cou-
versationis. Didicistis. Verbo. Accepistis. Exemplo.
Audistis. Auribus. Vidistis. Oculis. Hec agite. Non
enim sola sufficit cogitatio. Quoniam tandem refto-
ruistis. Hoc est, iterum flore boni operis florere
copistis, dando mihi quod prius dabatis, hoc est,
eleemosynam ministrando.
Pro me sentite. 1d est, mihi eleemosynam date.
Sicut ante sentiebatis. Eleemosynam mihi tribuentes
antequam tribulationibus occupati fuissetis. Non
quasi propter penuriam dico. Non propter meam
inopiam , sed propter vestrum profectum dico me
esse gavisum.
B Ego enim didici. A Christo omnia :quanimiter
ferre sum doctus. Scio humilitatem. Non desperans
fame. Scio abundare. (uia non extollor in abun-
dantia. Jn omnibus. Id est, bonis, sive prosperis, vel
adversis. Scitis autem et vos Philippenses , quando
profectus sum. Scitis quia vos solos, a quibus sum-
ptus acceperimus elegimus, fideliores omnibus vos
judicantes.
In ratione dati. Eleemosyne donate. Fructum
abundantem. Mercede coelesti pollentem. In odorem
suavitatis. Odor suavitatis non in re oblata, sed in
mentis oblatione consistit, Hostiam acceptabilem,
More veterum oblationum. Impleat omne desiderium
vestrum. Quia ut perfecti alia desiderare non pote-
rant, nisi qus sunt secundum divitlas Dei, non
Quacunque sunt vera. Permanentia , vel carentia C $zculi, et quee ad gloriam pertinent Christi. Qui de
mendacio. Pudica. Moribus. Sancta. Sine immundi-
tia. Justa. Debita. Amabilia. Deo. Quecutque bone
Cesaris sunt domo. Qui nuper ex Cesaris Neronis
familia Christo crediderunt.
| VII.
; IN EPISTOLAM TI AD THESSALONICENSES.
CAPUT PRIMUM.
Paulus, et. Sylvanus, et Timotheus. Quod non
dicit apostolus, significat auditorum perfectionem. .
Et Sylvanus, et Timotheus. Hi specialiter nomi- D
nantur, quod eorum doctores erant. Charitatis et
patientie spei. Qui perfectze charitatis est, sustinet
omnia patienter, propter spem futuram. Sed in vir-
tute. ld est, signorum, miraculorum.
Et Spiritu sancto. Cujus virtutem per signa mon-
stravimus. In plenitudine multa. 1n perfectione justi-
tix», conversationis et vitz.
Cum gaudio Spiritus sancti. Sicut apostolos le-
gimus fecisse. A vobis enim diffamatum est. Id est,
vestro exemplo cstere provincie ad credendum
puit nos. Dimittendo peccata, et doctrina sua, et
exemplo.
CAPUT Il:
Non inanis (uit. Non est inanis sermo quem im-
plet constantia passionis. Ante vexati. Multa enim
passi sumus, antequam ad vos venissemus.
Sicut scitis in Philippis. Quia aliquanti vestri vi-.
derunt nos Philippis passos, non expavisse persecue
tiones, nec praedicare cessasse.
In multa sollicitudine. Id est, non negligenter, nec
transitorie, sed in multa sollicitudine. Non ex errore.
Id est, perverse doctrine. Neqwe ex immunditia.
Id est, avaritie seu perversi operis. Neque in dolo.
Sermone adulationis, aut non conira conscientiam
nostram docentes ac suadentes. Sed sicut probati su-
sunt provocate. Nam natura fam: est, sive bonum, mus. Sicut probavit nos Deus dignos esse ad predi-
vel malum nuntiantis, ubique omni celeritate dis-
currere.
Aliquid loqui. De vestra scilicet laude. Qui eri-
candum Evangelium.
Neque in occasione avaritie. Omnis qui adulatur,
aut propter avaritiam , aut propter vanam gloriam
919
SEDULHI SCOTI
220
adulatur. Ille ergo probatur propter Deum docere, A Dominus passurum se ante predixit. Labor nester.
qui istam non quarit. Sed fuimus parvuli inter vos.
ld est, humiliantes nos, et nec debitum qu:rentes
honorem. Tanguane ei nutrix foveat filios suos. Hu-
miliane se in omnibus parvulo eozquat, ut illos ad
majora &na imitatione perducat. Nam et balbutit in-
terdum angua, et mandacare fingit, et cum eo [eis]
lente ambulare eonsueseit. Ka nos omnia fecimus per
que profleere poteratis. Sed etiam animas nostras.
Ut : Ego sum pastor bonus, bonus autem pastor ponit
animam suam pro ovibus suis (Joan. x). Charissimi.
Propter fidem et eenversationem nostram. Laborem
mosírum. id est, manuum. Fatigationem. In itine-
fibus ad praedicandum Evangelium. Ut nullum ve-
strum graearemus. Non gravat Corinthios, propter
Doctrina nostra. In omni necessitate. Omnem ne-
cessitatem et tribulationem non sentimus, pro mul-
titudine gaudii status vestri. Quoniam nunc vivimus.
Etiamsi occidamur, vivimus, quorum vita in vestra
firmitate consistit. Super omne gaudium. Triplicem,
ostendit, causam letiti:& nobis vestra conversatio
pristat, quia et vos profecistis, et Dominus per vos
benedicitur, et aliis prebetis exemplum. Que desunt
fidei vestre. Non ipsa fides deest, sed confortatio,
ut in fide permaneant usque in finem. Dirigat viam
nostram. ld est, remotis diabolicis scandalis, quibus
noster impediatur adventus. Vos autem Dominus
multiplicet. Sicut et nos multiplicavit in charitate.
Sine querela. 1d est, peccati prineipalis apud Deum
pseudoapostolos munera quazrentes ; hos autem non B et homines. Cum omnibus sanctio. Rive angelis, sive
gravat, ut inquietos qui erant ex illis exemplo suo
coerceret.
Quam sancte. Secundum mentem. Juste. Secun-
dum bona opera. E! sine querela. Non alios gra-
vando in sollicitudinibus. Si quis enim sanctus fuerit
doctor, non tamen sine querela est, sí alios sollici-
tudinibus supra modum aggravat. Verbum auditus
Dei. ld est, quod primum de Deo audistis, sive ut
audiretis Deum. Non ut verbum hominum. Ut ver-
bum hominum aceipit, qui contemnit. Vos autem
lta eredidistis, ut ab ipso Deo vos audire putaretis,
Ecclesiarum Dei que aunt in Judea. 1d est, quibus
dicitur : Nam et vinctis cempassi estis, et rapinam
benorum vestrorum cum gaudio suscepistis. Qui ef
Dominum occiderunt. Quid mirum si nos persequun-
tar, qui nec Domino pepercerunt. Prohibentes nos
gentibus loqui. Non solum Judxes impediunt, sed
etiam gentibus invident ad suorum cumulum pecca-
torum, Prevenit eniu super illos ira Dei. Sive quia
prodico qua pcena capti sunt, sive quia ablatus non
credentibus est intellectus, sive hic prophetizat vin-
dictam crucis quasi prius facta esset. Usque in finem.
Usque dum credunt, vel usque ad diem judici, ut:
: Opprobrium. sempiternum dedit. illis (Psal. vxxvn).
Ego quidem. Festinavi. Paulus. Non aliquos a me
muniios destinavi. Impedivit nos Satanas. "Fribula-
tionibus persequentium, sive omnis lator contra-
rius Satanas dici potest. Nam Satanas aliquando
non potest impedire virtutem animi; qus» autem ad
hbores eorporis pertinent , swpe potest impedire.
Que enim spes nostra? Non immerito vos deseramus,
pet quos et lztiti:e gaudium speramus, et gloriz co-
T6Ram non sustinentes, non patiemur ut nemo ad
vos veniret.
CAPUT Ht.
Solitarii. Maluimus enim soli remanere quam ne-
seire quid agatis. Ey misimus Timotheum. Quzritur
qaomodo "Fimotheus missus sit, qui pariter scriptus
est. Non ergo hae viee missus sit, sed prius. 7n Aoc.
Labore, ut: Ecce ego mitto vos sicut oves in medio
hsporug, ete. (Matib. x). Positi sumue. A Deo. Pra-
dicabamus vobis. Ut non vos ipsa novitas deterreret,
$ed magis prophetiam nestram firearet, sicut ct
-
:4
hominibus.
CAPUT IV.
De cetero ergo rogo, fratres. Post laudem et con-
firmationem incipit exhortatio. Abundetis magis.
Quia cum state fldei debent augere profeetum et
mores, sicul accessu carnalis xtatis et corpus cre-
&cit et studium. 4 fornicatione. Tam spirituali quam
corporali. Suum vas possidere. Proprium suum cor-
pus sive conjugem caste habere. Que non noverunt
Deum. Auctorem castitatis. Ut ne quis supergredia-
iur. Ne quis suam conjugem derelinquens, alterius
polluere quxerat uxorem, sive in quolibet negotio ne
quis alterum fraudet, ut qui pecuniam suam non '
ad usuram dederat. Von hominem spernit, sed Deum.
C Non mea verba despicit, sed ejus qui in me loquitur
Christi, cujas spiritui injuriam facit omnis qui non
sancte conversatur. À Deo didicistis. À Christo, qui
dixit: Mandutum norwn do vobis, ut diligatis invieem,
sicut dilexi vos (Matth. xxv). Et ideo novum est, ui
pro alterutro moriamur, quia hoc Vetus non jusserat
Testamentum. /n universa Macedonia. Id est, non in
Thessalonica tantum. Ut abundetis magis. Hoc est,
ejiagi ignotge quosque diligaus. P1 quieti sitis. Qui-
dam eorum inquiete per diversorum discurrebant
domus, aliqua etiam ad religicnis opprobrium ab infi-
delibus postulantes, quam causam plenius ad eosdem
exsequitur.
Et ut vestrum negotium agatis. Necesse est enim
otiosum inhonestum esse, dum, necessaria victys
requirit, adulationi quoque operam dare , novitates
eliam rumorum sectari, causarum fabularumqug
occupationes conquirere, per quas sibimetipsi adi-
tum paret ad facultatem, qua diversorum valeat
domus penetrare. Qui hzc omnia facit, inhoneste
ambulat. Honeste hic ambulat processionis, et visi-
tationis et Dei verbi causa ambulans.
Ut honeste ambuletis ad eos qui foris sunt. Yd. est,
ne vos ipsi denotent, qui pmestare videatur.
De dermientibus. ld est, de mortuis dormiunt,
quas certum est resurgere.
Verbo Domini, Ut : Qui credit ig me etsi mortuus
fuerit, vivet. Verbo Domini, qui in Paulo loquebatur
. illud quod sequitur. Quia nos qui vivimus, qui resi-
$21
COLLECT. IN EPIST. Il AD THESS.
222
dui sumus in adventu Domini, non. preveniemus eos À vigilemus. ld est, oculos semper ad Dominum vigi»
qui dormierunt. Hoe autem dieendum reputat secum
his ques vivos inveniet dies judicii, dum adhuc vi- -
wunt i» corpore. Aliter Verbum Domini est : Non
prevenimus egs qui dormierunt, quia tam velox
erit resurrectio eorum quam nostra assumptio.
In jussu. Dei, ut : Mortui audient vocem Filii
Dei (Joan, v). Kt in vace archangeli, hoc est co-
lestium virtutum, ant in. manifesialione vocis am
changeliog; alüer, ip. voee Christi, sivo Michaelis,
aut Gabrielis, quod interpretatur fortitudo Dei, qui
dicit : surgite, expergiscimini. In (uba. In clamore.
Descendet de celo. In aera, sive supra montem Oli-
yeti, unde £orpus ejus elevatum est, ibi presentia
ejus demonstratar.
lantes *, vel elevantes, Et sobrii simus, Ne cura
hujus viti inebrient paentem nostram. Nam qui dor»
miunt, gocie dormiunt. Ideo occisi et ebrii sunt, quia
in teuepris sunt, sed hie magis nox et ebrietas alle-
gorice pro igaorantia e& libidine accipiendg: sup,
Indu'i losicam. Quia alii nudj sunt gui ebrii sunt.
Fidei et charitatis. Omnis justjsja fide et eharitata
constat, quam loricz alibi comparavit, Qui wortuua
esi pro gobis, Id est, ne nos mereremur. Ut sive. vi-
gilemus, sive dormiamus. Hoc est, ut sjye in eorpore,
pive extra. eorpus inveniamur, sepyper cum ipso viv
vamus. Ut noveritis. Honorifieetis. Laborqnt, Scilicei
in doetrina. Pacem habete cugi lis. Etsi equtrapi3
vestis moribus dixerint, Corr pite inggie(qs. Vagos
Resurgesi primi. Non tempore, sed primatu glo- B huc et illuc discurrentes. Pusillanimes. ld est, inten
rie. Rapiemur in nubibus. Sicut corpus Domini in
nube elevatum est. In hoe autem velorcititem resur-
rectionis significat ; unde lsaias dicit: Sancti spe-
rantes in Domino, suutabuut fortitudinem, assument
pennas, ut aquile volantes, ete. (Isai. x).
CAPUT Y
Sicut fur. Quando omnes scierit dorzaire securos
'óin nocte , ut: Media nocte clamor factus est, etc.
(Matth. xxv). Pax et securitas. Posy occisum Anti-
christum. Tunc repeutinus eig iupeyveniet in(eritua.
Ut in diebus Noe et Sodomorum contigit. Sicut dolor
parius. Sicut illa veniepte partu dolores nom effugit.
Non estis in tenebris, Noa estis ignorantes, ut pe-
sciatis vos semper debere esse paratos. Filii (ueis.
Scientis, vel Christi. Filü diei. Veritatis. INoclis.
Dazmonis, vel peccati, Tenebrarum. Mgnorantiz. Sed
Deest fortassis kabentes.
tione desperantes vel deficientes. Suacipjte, Susti
nete. Patientes estote. Etiam ad correptos, quia im-
patientia non corrigit, sed irritat. Invicen et in om-
nes. Non solum in vos Christianos, sed ip omnes
homines. Spiritum. Loquentem varias liwguas, vel
Spiritum exbortantis, nolite perversis qumstionibus
opprimere. Prophetias no:ite spernere, Sive futura
predicantes, sive praserita disserentes. Tqutum uw
grobetis. Si legi non sunt contraria quz dicuntur, &t
$i quid tale fuerit refutate. Qmnia probate. Si a dia-
bolo, an a Deo sint. Integer apizitus. Mens in qua est
imago Dei expressa, sive formata. Ali spiritum cqn-
g&cienliam dicunt, ut : Nemo scit ea qux sunt homi-
uis, nisi spiritus qui in eo est. Fidelis eat. Et verax
in promissionibus.
Y
IN EPISTOLAM II AD THESSALONICENSES,
CAPUT PRIMUM.
Gratias agere debemus Deo. Qui sibi talem Ec-
clesiam quaesivit. In exemplum justi judicii Dei. Ut
exemplum detís justum Dei judicium exspectandi,
quem ita creditis venturum. Si tamen justum est. Hic
si tamen confirmantis est, non dubitantis, quasi dicat,
si tamen fons justitixe potest judicare quod justum
est. Nam sicut tndubitanter pro nomine Domini pa-
tientibus requiem, ita incunctanter tribulationem
his qui eos tribulant reproinisit. In flamma ignis. ld
est, ut ignis ante ipsum przcedat. Quod si potuit
flamma Dei imperio tres pueros omnino non tangere,
quare non eadem potentia aliis sxvior, aliis mitior,
fieri posse credatur? Et qui non obediunt ejus Evay-
gelio. Peccatores licet non fuerint. & fucie Domini. Ut
illud : Ite, maledicti, in ignem eternum. Mirificari in
omnibus. Cum. ipse in snis glorificandus erit megm-
bris, qua solis splendore fulgebunt, Tupc enim mji-
rabuntur impii et ixriseres huunjlitaus in subitatione
Led
salutis insperatz justorum. In quo e$ oramus. In ez-
spectatione illius diei judicii. Ja et glorifücetur no-
men Domini. Ut Christi nomen in vestris actibus efa-
rum sit, ei nos in ejus signis et virtutibus gloriosi
-'Bimus.
CAPUT H.
Rogamus autam vos, fratres, per adventum Domini.
Primum, vel seeundum, quo vobis charius nihil esse
sum certus. Kt nostram congregationem. Quando a
quatuor ventis cceli congregabuntur electi : Ut. ubi
fuerit corpus, illuc congregabuntur aquile ( Matth.
xxiv). Ncque per spiritum. Neque signa vos terreant
tanquam per spiritum facta, quia hoc et Salvator
premopuit, Neque ger verbum. Ne sermo dialecticze
fallacie vos seducat ullo modo sub qualibet specie
boni vel mali. Quasi instet dies Domini. Dicendo :
Ecce est Christug hic, vel illie, Quoniam nisi venerit
discessio |Àl., dissensio]. Hoc est , nisi Antichristus
venerit, nop veniet Chrigye. Quad auiem. disceesio-
925 SEDULII SCOTI | 224
nem hic dicit, alibi eum refugam appellavit in Lati- A Arianum, qui ideo Patrem majorem putat, quia prior
nis exemplaribus. Utrumque autem ita intelligendum — in Scripturis soleat nominari. Et dedit comsolatio-
est, quod nisi venerit refuga veritatis, sive sui prin- — nem. Promissionem , sive consolatorem spiritum. Et
eipatus désertor, sive discessio gentilium a regno — spem bonam. Quia potest et spes mala esse.
Romano, sicut in Daniele per bestixe imaginem dici- CAPUT Ill
tur. Homo. Antichristus. Peccati. Diaboli scilicet.
Super omne quod dicitur Deus. Super omnem videli- De cetero, fratres, orate pro nobis. Dat humilitatis
ce potentiam et z:eternitatem se jactabit. Et sacra- — exemplum, et occasionem charitatis, ut pro alterutro
menta culture divinz corrigere, vel augere se dicat. audacius oremus. Et glorificetur. Auditorum profe-
Et templum Hierosolymz reficere tentabit, omnes- — ctu. Fidelis est Deus. ld est, qui non relinquit nis
que legis c:remonias restaurare, tantum ut veritatis — relinquentes ee. Et patientia Christi. Sicut Christus
Christi Evangelium solvat, quz res Judsos eum pro — patientiam habuit.
Christo suscipere persuadebit, in suo non in Dei no- Denuntiamus autem vobis, ut abetrahatis vos. ab
mine venientem. Quid detineat. Hoc est, qux: mora — omni fratre ambulante inordinate. Quia in primis le-
est ut veniat. Ut reveletur. Id est, Antichristus. Suo — nius commonuimus, et tamen emendare se nolue-
tempore. Id est, apto tempore. Jam enim mysterium B runt, ut vel hoc modo quo sancti se ab eis separant,
iniquitatis operatur. Antichristus per sua membra — erübescant. Hujus plane loci auctoritate subtrahen-
agit, ut Joannes dicit : Multi Antichristi facti sunt — dus est ab omni Christiano qui non secundum
(Joan. n). In his ergo mysterium iniquitatis opera- — apostolica precepta incedit. In prima rogat, hic
tur, qui falsis doctrinis ejus pervium faciunt iter, — denuntiat; in illa blandientis affectus est, in bac ob-
quos beatus Joannes in mundum dicit exisse. Sicut —testantis severitas et minantis. Denuntiamus vobis
enim Christus nunc per membra sua operatur, sic — fratres. Quia prius rogantes contempsistis audire,
Antichristus. Qui nunc. Rex Bomanorum. Tenet. Re- — $altem nunc denuntiamus voci obedire. Ipsamque
gnum. Teneat. Regnum suum. Donec de medio fiat, — denuntiationem non nudo verbo, sed eum obtesta-
Hoc est, donec regnum , quod nunc tenet, de medio — tione nominis Domini nostri Jesu Christi terribilem
auferatur, priusquam Antichristus reveletur. Aliter: — infert, ne forte simplicem , velut humana voce pro-
Ut. qui nunc tenet, id est, Nero, teneat tunc ejusdem — latam, rursum contemnerent. Imitari nos. Qui sv-
nominis alter Nero. Donec de medio, hoc est, regno , !»us forma credentium. Non quia non habuerimus
inediante illius tunc Neronis, nascatur Antichristus — Potestatem, non quia indignus est operarius mercede
in medio regno alterius tunc Neronis. Hoc de impe- — Sua, sed ut nos formam daremus vobis ad imitan-
rio Romano dictum est, et propterea Paulum non id C dum nos, ne cui occasionem avaritie, vel otii, quod
aperte scribere voluisse dicunt, ne calumniam incur- — fons est inquietudinis, preberemus. Quoniam si quis
reret, quod Romano imperio male optaverit, cum — Aion vult operari , nec manducet. Aut sedeant quieti,
speraretur zeternum. Spiritu oris sui. Ut Isaias dicit: — ut si veri sunt apostoli, nos sequantur, si non ava-
Et spiritu labiorum suorum interficiet impium (15a. xi). — ritize, sed Dei causa ambulare se ducunt. Ut cum si-
Prodigiis méndacibus. Prestigiosis, sicüt ante prodi- —lentio operantes suum panem manducent. Comila-
ctum est, dabunt signa, ita ut seducantur, si fieri tur enim loquacitas inquietudinem et instabilitatem.
potest, etiam electi, per phantasticam virtutem, sic- — Suutn panem. Non alienum. Nolite deficere bene fa-
ut Jamnes et Mambres coram Pharaone fecerunt. cientes. Aliis qui non sunt hujusmodi; aliter, etiam
Ideo mittet illis Deus operationem erroris. Id est, per- — hujusmodi benefacite, licet eis non commisceamini.
mittet venire; nam si Deus mittit, non est operatio — Ut erubescat. Ut non penitus abscindatur.
Satane. Corripite ut fratrem. Eger enim curandus est, non
Ut judicentur. Paenam patiantur. Consenserunt ini- —Begandus, ne in apostasiam inquietudo vertatur.
quitati. Homini diabolica arte fallenti. In constitutio — | pse autem Dominus pacis. Ut possitis omnes curare
nem glorie Domini nostri Jesu Christi. Ad hoc enim — Pacifice. Quod est signum. Agnitionis. In omni Epi-
vocati sumus, ut Christi gloriam acquiramus. Scimus D stola ita scribo. Sic enim subscribebat , excepta Ga-
enim quoniam cum apparuerit, similes ei erimus, Do- — làatarum, quam ex integro propria manu subscripsit,
mínus noster Jesus Christus, et Deus Pater, contra — Ut post eam nec sibi, nec angelo crederent.
-— — — ] ———onÓ————! —í—— !—— H—— MÀ À—MÓ Fó € 'ilíÍÉá &ÉiR————
IX.
IN EPISTOLAM AD COLOSSENSES.
CAPUT PRIMUM. non pervenit. Propter spem. Non propter hominum
Paulus apostolus. Hac vice apostolatus auctoritate — laudem, sed propter vitam sternam, quz est im
utitur : in aliquibus enim auditores reprehendit. Aw- — Christo. In colis. Ut est : Exsultate quia merces we-
dita fide vestra. Non visa, vel cognita, quia ad hos ,, &ira copiosa est in celis (Math. v). Sicut in omni
925 COLLECT. IN EPIST. AD COLOSS. 226
mundo. Synecdochice$, pro parte maxima mundi. A desunt passionibus Christi. Patitur enim Paulus 1n
Fructificans et crescens. Aliud xxx, aliud 1x, aliud c,
secundum parabolam seminantis (Matth. xii). Et co-
qnovistis gratiam Dei in veritate. lle gratiam in ve-
yitate cognovit, qui ejus beneficia malis actibus non
evacuavit. Qui est pro vobis fidelis minister Christi.
: Fideliter pro vobis in oratione incumbens, ministe-
rium Christi exhibet voluntate. Jn spiritu. Id est, in
spirituali dilectione. Et postulantes. Pro his virtuti-
bus qu:ze sequuntur. Ut impleamini agnitione volunta-
tis. Quia aliter voluntatem ejus non potestis facere,
quod Propheta intelligens dicebat ad Dominum :
Doce me facere voluntatem tuam , quia Deus meus es
tu ( Psal. cxun). In omni virtute. Exsuperando vitia
spiritus et carnis. Secundum majestatem. Per auxi-
suis membris ea qux desunt passionum Christi :
omnia enim quz potuit adimplere in vita passionum
Christi assecutus est, adhuc tamen mori restat, ad
quod paratus erat. Secundum dispensationem Dei.
Doctrinze evangelicze, quam vobis gentibus visus sum
erogare. Divitias majestatis. Quia idem Deus: om-
nium, dives in omnes qui invocant illum. Quod est
Christus. Ipse est enim mysterium. Corripientes.
Propter mala opera , ut : Declina a malo , et fac bo-
num (Psal. xxxvi). Omnem hominem. Servos et libe-
ros, nobiles et ignobiles. Et docentes. ld est, ad bo-
num faciendum, ut fac bonum. In omni sapientia.
Veteris et Novi Testamenti. Contendens. Contra hase-
relicos et demones. In virtute. Potentie ejus, in
lium. In omni patientia et longanimitate cum gaudio. D signis et miraculis.
[bi vera est longanimitas et patientia, ubi aliquis
etiam gaudet se sustinere quod patitur. Sorti sancto-
rum. Sortem hereditatis Scriptura cognominat, quia
Jesus terram divisit in sorte. In lumine. Fidei et sa-
pientix. Et transtulit in regnum. 1n Ecclesiam pre-
sentem , regnumque celorum. Filii dilectionis sua.
Hoc est, filii dilecti sui, ut : Hic est Filius meus di-
lectus , in quo mihi complacui. Qui est imago Dei in-
visibilis. Similitudo est in habitu forme, zequalitas
jn mensura magnitudinis et parvitatis, imago in ex-
pressa re de altera ; nam duo ova similia et :equalia
possunt esse, non est tamen imago, quia alterum
non est expressum dc altero, in filiis vero imago po-
test esse. Christus autem non solum imago est Dei
CAPUT II.
Volo autem vos scire qualem sollicitudinem habeam
pro vobis et pro his qui sunt in Laodicea. Quz est civi-
tas in Asia Minore. Hoc ita dico. Quod in Christo sunt
omnes thesauri sapienti: et scienti: absconditi, ut
sermoném, vel sensum philosophiz, qui contra illum
est, non solum non miremini, sed etiam stultitize de-
putetis. Sed spiritu vobiscum sum. Habebant hanc
gratiam Apostoli , ut alibi positi, quid alibi ageretur
agnoscerent , sicut Elisei spiritus cum Giezi fuit in
via (1 V Reg. 1v). Et supplens. ld est, litteris implens
quod corporali przesentia non possum implere. Radi-
cati. Fide. Et supercedificati. Virtutibus aliis : nam
secundum robur fundamenti validi gupercrescit. edi--
Patris quia de illo est, et similitudo quia imago est, C ficium. Et confirmati fide. Bonorum scilicet futuro-
sed et zequalitas tanta, ut nec temporis intervallum
impedimento sit. Primogenitus universe creatura.
Primogenitus secundum assumpti hominis formam,
non tempore, sed dicitur juxta illud : Filius meus
primogeniius ]srael (Exod. 1v). Aut primogenitus di-
citur, quia ante omnem creaturam divinitate natus
est, vel primogenitus nominatur universe Ecclesiz.
Primogenitus ez mortuis. Incorruptibilitatis gloria.
Ut fiat in omnibus. Tam visibilibus, quam invisibili-
bus ; sive mortuis, sive vivis. Primatum tenens. Sive
secundum carnem, sive secundum divinitatem. Com-
placuit. Patri. Omnem plenitudinem. Habet divinita-
tis : in aliis, hoc est, apostolis, patriarchis, prophe-
tis, gratia fuit ex parte; in Christo autem tota divi-
Ditas abundat. Reconciliari omnia. Coelestia et terre- D
Siria, qux vitz dissonantia olim dissidebant. Per
sanguinem crucis ejus. Hoc est, per sanguinem aqui
effusus est in cruce. Notandum quare non dicit per
crucem, sed per sanguinem crucis : aliud namque est
crux in alto stans, aliud sanguis decurrens; ascen-
dens ergo in crucem, quasi celestia obtulit et sana-
vit, sanguis autem ejus de summo stillans sanavit
terrestria, et hoc in sanguine hostiarum prefigura-
batur, de quo aliud super altare offerebatur, et aliud
ad basim altaris fundebatur. Reconciliati in. corpore.
Ecclesiz. Stabiles. In charitate. In universa creatura.
Scilicet rationali, ut : Predicate Evangelium omni
oresture. Minister. Predicator. Et adimpleo ea que
rum spe. Abundantes in illo in gratiarum actione. Id
est, semper crescentes in illo, et pro omnibus bene-
ficiis ejus gratias referentes. Videte ne quis vos de-
cipiat per philosophiam et inanem fallaciam. Contra
philosophos agit, quorum omnis pene disputatio de
elementis est , ex visibilibus creaturis, et qui ex re-
bus naturalibus virtutem zstimant Dei, dicentes, ex
nihilo fleri nihil posse; et : animam, aut initium non
habere, aut esse mortalem; et : virginem parere om-
nino non posse, sed et Deum ex homine nasci, mori
atque resurgere, credere stultum esse. Aliter, ina-
nem seducat fallaciam, id est, Judaismum. Secundum
traditionem hominum. Sxculares litteras. Elementa.
Mandata carnalia. Non secundum Christum. Non se-
cundum fidem Evangelii Christi. Omnis plenitudo di-
vinitatis corporaliter. Sciendum corporale aliquid vel
proprie diei, cum de corporibus agitur, vel etiam
translato vocabulo, sicut dictum est : Quia in ipso
inbabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter :
neque enim divinitas corpus est, sed quia sacra-
menta Veteris Testamenti appellat umbras futuri,
propter umbrarum corpus, corporaliter dixit habi-
tare in Christo plenitudinem divinitatis , quod in illo
impleantur omnia qu:ze umbris illis figurata sunt, ac
si quodam modo illarum umbrarum ipse sit corpus,
hoc est, figurarum et significationum illarum ipse
sit veritas. Sicut ergo ipse figura significationesve
translato vocabulo utique non proprie dictz sunt um-
(1
ler inhàbitàre, lfanslato verbo usus est. In exspo-
Háttofie. Ín. circumcisione Christi, per quani totum
vetérem exspoliastis hominefn. Consepulti in bapti-
àimo. ($uià peccata sepeliuntur in baptismo. Et surre-
xit. In hovitatem vite. Üperationis Dei. Id est, resur-
réctionis Christi. Convfrificarit. Auferendo causas
inortis, id est, peccata. Delens chirographum quod
adversum nos erat. Chirographum dicit maledictum
legis, unde alibi ait: Christus nos redemit de male-
dicto legis, quo continetüt : maledictus omnis qui
non pertianserit in omnibus quee scripta sunt in libro
. legis, ut faciat ea. Quidam vero dicunt chirogfaphum
ebsé, quasi scriptam quamdam apud Deum , memo-
riarh peccatorum ; unde ipse in Cantico dicit : Nonne
&rpULH ScotI
Dto, itd duod ait plenitudinem divinitatis corporali- A
225
CAPUT nt.
S1 ergo. tonsurrexistis cum Chrisío. Consequenter
primo commortuos, deinde consurrexisse nos dicit ,
nec solum terr: mori, sed etiam collo vivere nos
hortatur : Nihil, Inquit, terrénum vos ambiatis, ne-
que mortále qu:eráti$. Que sursum. $unt sapite. Hoe
est, celestem sectaihini sapientiam, sed nos nunc
celerius humanae sapientie. studium impendimus.
Mortificate igitur membra vestra Quee sunt super ter
ram. Prius ergo quam czterá perscrulemur, qua
ista sint membra qux mortificare prxceperit , inda-
gemus. Neque enim beatus Apostolus abseissionem
manuum àüt pedum preceptione compellit, sed cor-
pus peccati, quod dique constat ex membris, quan-
tocius destrul. desiderat; de quo corpore alibi : Ut
hec congregata sunt apud me, et signata in thesauris B destruatur, inquit, corpüs peccati. Et quxe sit ejus
meis? Et Jerem. ait : Peccutum Jude scriptum est in
styfo ferreo, in ungue adamantino (Jet. xvi). Etiam
lixec ergo deleta est in cruce, dum dimissis peccatis,
étlam memoria est abolita peccatorum. Aliter chi-
fographum dicit, quod adversum genus humanum
diabolus alta memoria reconditum habebat. Affigens
illud cruci. Quiá nos de ligno tulimus illud chirogra-
pliutn , ideo non potuit deleri, nisi affigeretur ligno,
ut dicit : Tulit peccata nóstra super lignum (I Petr.
1v). Nám titulus qui scriptus est super crucem, isturn
titulum chirographi delevit. Éxspolians principatus.
D:mones, quia predam generis humani ab eis ra-
puerat. Traduzit. Alligavit. Et captivavit. Mortem.
Fiducia. Sine timore. Palam. Non latenter. Trium-
phans illos in semetipso. Devicit palam, et crucifixus C
eónfusióne contempta triumphavit; non occidendo,
ged moriendo ; nec vim inferendo, sed sustinendo, ut
nobis, confracta omni superbia, vincendi daret
exemplum. Nemo vos judicet. Nullum enim in hoc
debet esse judiciurh, quod cum umbra esset, cessavit
corpore veniente , quia imagine non est opus, veri-
tate praesente. Corpus autem Christi. ld est, rei veri-
tas. Nemo vos seducat in humilitate. Nemo ficta hu-
militate superbus, et angelos videre se mentiens,
Írustra super homines jactet, quia visiones a suo
loquitur corde. Sive nemo tam humilis sibi et reli-
£fiosus videatur, ui Angelos qui Deum vident, se vi-
dere menüiatur. Sensu carnis sua. Non spiritualiter
intelligens. Non tenens caput. Christum non credens,
qui omnium sanctorum caput est. Ex quo totum cor-
pus per nexus el conjunctiones subministratum et con-
strucium. Quicunque igitur extra hoc corpus est,
quántumlibet se jactet, ille non vivet, quia caput non
hahet Christum , qui est vita. Crescit in augmentum
Dei. 1n augmentum corpotis illius, quod est Eccle-
&ia. Ne tetigeritis. Judxis dicit. Neque gustavcritis.
inmündos cibos secundum legem. Im interitu. !psó
usi. ldeo hon debent pro magno haberi, quia inter-
eunt ét vadunt in sécessum ventris. Que sunt ra-
fionem quidem habentia. Hoc est, videntur habere
aliquam rationem, si mystice et non secundum $0-
lam litterau exponantvr, et ut non ad honorem vcl
ad satüritatem ventris historjaliter fiant.
desttuctib. consequenter exponit : Ut. jam, inquit,
non serviamus$ peccato; a quo liberari eliam cum
ejulatu postulat, dicens : fnfeliz ego homo, quis me
. liberabit de corpore hujus mortis (tom. vi)? foc ita-
que corpus peccati multis vitiorum membris proba-
tur exstructum, et ad ejus pertinet portionem quid-
quid Yel facto, vel dicto, vel cogitatione peccatur,
cujus membra rectissime super terram esse dicun-
tur; non enim possunt hi qui eorum ministerio
utuntur veridice profiteri, Nostra autem conversatio
in colis est. Primo itaque fornicationem eredídit in
ferendam, qux» carnali permixtione perficitur. Ter-
tium peccati membrum libidinem ponit, quz in se
cessibus animze coalescens, accedere cupit etiam
sed sire passione corporis non potest: libidinem
enim ab eo quod libeat dictam esse non dubium est.
Concupiscentiam malam. Qux non solum ad pre
dictam impuicitiz? passionem, verum etiam ad om-
nes noxias cupiditates genéraliter referri po:ést, quz
corrupte tantummodo voluntatis est. z2egritudo , de
qua Dominus in Evangelio : Qui viderit, inquit, ma-
lierem ad concupiscendum , maechatus est. illam
(Matth. v). Fornicationis autem genera sunt tria.
Primum, per quod commixtio utriusque sexus per-
ficitur. Secundum absque feminco tactu, quo Her,
filius Jud: patriarcha: a Domino percussus legitur,
quod in Scripturis sanctis immunditia nuncupatur.
Tertium, quod animo ac mente concipitur, de quo
Dominus inquit : (ui viderit mulierem ad concupi-
scendum, machatus est illam. Quas tria genera bea-
tus Apostolus pari modo exstinguenda pronuntians :
Mortificate , inquit, membra vestra qu& sunt super
terram, fornicationem, immunditiam, libidinem , etc.
(ue est idolorum servitus. Cernis itaquead quantam
labem rabies hxc per gradus singulos crescat, ut
etiam idolorum vel simulacrorum servitus Apostoli
voce pronuntietur, eo quod figura Dei imagine prz-
termíssa, quam devote serviens Deo immaculatam in
semelipso debuit custodire, hominum figuras im-
pre:sas auro, et diligere pro Deo maluit, et intueri.
Indignationem. lpsa est qux inebriat mentem. No-
lite. mentiri. Filios enim veritatis non licet. mentiri.
(ui renovatur in agnitione Dei. Cum quis cognoveri
235
COLLECT. ÍN EbIST. 1 ÀD TIMOTH.
950
cujus imágo esf, et in quantum potest nititur simu- À sent. Timentes Dominum. Qui ubique semper videt,
lare. Ubi non est. masculus. (uia apud Deum nori
prelicatur sexus, vel genus, vel patria, vel conzitio,
sed sola conversatio : nam carnalis est ista diversi-
tas. Sed omnia in omnibus Christus est. QuoJ ita
fiet, cum omnis amor, omne desiderium, omne slu-
dium, omnis conatus, omnis cogitatio nostra, omne
quod videmus, quod loquimur, quoi speramus, Deus
erit, illaque unitas, que nunc est Patris cum Filio,
et Filii cum Patre in nostrum fuerit sensum men-
temque transfusa, id est, ut quemadmodum nos ílle
sincerà et pura atque indissolubili diligit charitate ,
nos quoque ei perpetua et inseparabili dilectione
jungamur. fnduite ergo vos sicut. electi Dei. llla. de-
ponentes, hec índuite cum estis eleeti. Sufferentes
et odit omne quod fietum est. Scientes quod a. Do-
mino accipietis. retributionem — hereditutis. Etiamsi
ingratos domiaos habeatis, nolite putare infructuo-
sum esse servitium, quod propter Deum exhibitum,
celesti remuneratione pensabitur. Qui enim. nocet ,
recipiet id quod inique gessit. Sive servus qui Domi«
numi contempserit, sive Dominus qui contra servum
inique egerit. El non est personarum | acceptio apud
Deum (1 Petr. 1). Hoc dicit, ut consolationem habe-
rent, scientes suam injuriam non esse apud Deum
inultam. | |
CAPUT IV.
Domini, quod justum est et equum, servis prostate,
scientes quoniam et vos Dominum habetis in colo.
invicem. Exemplo Christi, qui infirmitates nostras B$ Orationi instate. Nunc generalis exhortatio subse-
portavit. Quod est vinculwm perfectionis. Charitas
enim multa membra in unum colligit corpus. Et pax
Christi. Qui pro omnibus mortuus est, et suos dile-
xit inimicos. In cordibus vestris. Non in facie falla-
citer arridente, vel sermone doloso. Grati estote. Be-
neliciis.Christi. In nonnullis exemplaribus habetur :
Et gratia estote; hoc est, nolite legi assimilari, quze
vicem reddit, sed gratize, quxe ignoscit etiam inimi-
cis. In nomine Domini. Id est, ad gloriam nominis
Domini nostri Jesu Christi facite omnia. Gratias
agentes Deo. Qui Filium suum ad hec docenda de-
stinare dignatus est. Sic oportuit in Domino. ln his
que Deo placent. JVolite amari esse ad illas. Vault
cessante voluptate non contumelias et odium , sed
dilectionem crescere. Patres, nolite provocare ad in- C
dignationem filios vestros, Ne exasperali iracundi
fiant, qui exemplo vestre patientiam discere debuis-
quitur. Sermo vester semper in sale sit conditus, 1d
est, gratum proferte sermonem, sale sapientia et
ratienis conditum, ne stulta nostra religio a philoso-
phis et gentibus wslimetur. Ut sciatis quomodo opor-
teal vos unicuique respondere. Aliter enim paganis ;
aliter Judzis, aliter hxreticis, et cxteris eontradi-
centibus veritati.
Que circa me sunt. Securos illos vult esse de sua
incolumitate, ne hac essent tristitia occupati. Conca-
ptivus meus. Simul vinctus erat, sive compatiebatur
charitatis affectu. Consobrinus Barnaba. Filius soro-
ris Baruab:e. Qui ex. vobis. De veswo genere. Hiero-
poli. Civitate, in qua sepultus est doannes Baptista.
Vide ministerium. Hic diaconus fuisse perhibetur,
Memores estote vinculorum meerum, Sive orate, ut
reddar vobis; sive imitamini tolerantiam meatum
passionum.
X.
IN EPISTOLAM 1 AD TÍMOTHEUM.
DT MEPTT
CAPUT PhrNUM.
- Pauhis dyostolis Jes Christi, secundum imperium
Dti. Nón secundüm pr:ésüntptionem meam. Et Sal-
vutoris. Unüm imperium Patri ei. Filio esse demon-
strát. Qui e3l spes nostra. Id est, in quem speramus.
Timofheó. ste Timotheus episcopus fuit in Epheso
ut ifilibro ffistoriarum dicitur. Gratia et. miseri-
cordid. Miseticordiar addit propter ejus honorem
nimiámqué éjus dilectionem. Àut quia Timotheus
stomachi doloré laborabat, ideo misericordia indi-
guerat. Sicut Fogavi te. Addit infra hoc preceptum :
Commendo tibi, fili Timothee, hoc est; sicut rogavi te
ut remanéres Ephesi, sic et hoc preceptum iterum
commendo. Nequeintenderent fabulis.Quas deuteroses
appellant. Unde in Évangelio docentes doctrinas
hominuim, condemnantur. Et genealogiis. Id est, gc-
nerationibus antiquorum , in quibus sibi summa:
scientiam vindicant, si omues generationes enumne-
rant. Füis autem precepti. Hoc est, adimpletio,
quia in precepto mendacium non .hvenitur, et fipem
habet in charitate, non ut genealogiz. Preecepti au»
tem dicit omnium mandatorum, ut est : Ümni con-
summationi vidi finem latum. Charitas igitur. Dilectio
Dei et proximi. Finis precepti est. 1n qua tota lex
pendet et prophetze. Hzec si de corde puro sit, diíli-
cile delinquere poterimus. De corde puro. Sine vi-
tiis. Et conscientia bona. Ut conscientia tua testimo-
nium perlibeat charitati. Et fide non. ficta. Ne aliud
corde, aliud ore proferamus. Bona cest lex. Hec dicit,
ne quis putaret eum spernere legem. Quia justo tex
non est posita. Novam legem implentibus, lex vindi-
ct: non est posita. Plagiariis. Qui innocentibus pla-
gas inferunt. Evangelium glorie Dei. Per quod glo-
rilicatur Deus, sive in quo narratur de gloria Dei.
Quod ignorans feci. Levius ergo esse peccatum igno-
rantix€: demonstrat. Superabundavit gratia. Non. so-
lum peccata dimisit, sed bona dedit. Fidelis sermo.
Quem ómnes credunt, et omnium conscientie verum
251
SEDULI SCOTI
253
esse cognoscunt. Et omni acceptione dignus. Id est, A prparaverit Deus his qui diligunt illum prospicit,
auribus et corde acceptabilis. Ut peccatores salvos
faceret. Ut : Non veni vocare justos, sed peccatores.
Quorum primus ego sum. Ante Paulum non erant
peccatores? Certe vel ipse Adam ante omnes, et
plena peccatoribus deleta diluvio terra, et deinceps
quam multi? Unde ergo verum est, Ego primus sum?
Primum se dixit non peccatorum ordine, sed pec-
cati magnitudine, magnitudinem sui peccati attendit,
unde primum se dixit peccatorum, quomodo dicuntur
inter advocatos, verbi gratia, primi : Primus est iste,
non quia plures annos habet ex quo causas agit, sed
quo ccpit c:zeteros superare. Primum ergo se dixit,
quia nemo acerbior inter persecutores erat, qui pri»
mitivam Ecclesiam post ascensum Domini persecuti
per ineffábiles excessus Domino refert. In omni pie-
tate et castitate. Ad hoc vult nos esse quietos, ut
pietati et castitati, non dissensioni atque luxurize tran-
quillitas nostra proficiat. Hoc enim acceptum est. Id
est, ut etiam pro talibus oretur. Qui omnes homines
vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Si
ipsi jam vocanti Deo consentire voluerint, aut om-
nes homines, scilicet predestinatos; sive omnes ho-
mines, hoc est, omnem sexum, gentem, conditionem,
etc. Unus enim Deus, unus et mediator Dei et. homi-
num. Ácsi diceret, ideo omnes vult salvare , Quia
unus Deus omnes creavit, et unus mediator recrea-
vit. Homo Christus Jesus. Quia de traditione erat di-
cturus, ideo hominem solummodo nominavit. Cujus
sunt. Ad informationem. Ad exemplum, ut nemo de- B festimonium. Ut est : In hoc enim veni ut testimonium
speret. Regi autem seculorum honor, Qui mihi tri-
buit veniam non merenti.
Hoc preceptum commendo tibi, Hucusque de statu
&uo quomodo debeat adversariis respondere; hinc
dat auctoritatem ordinandi docendique. Secundum
precedentes. prophetias. Secundum quod etiam hoc
officium habebat gratiam prophetandi. Sive prophe-
ti: vocantur, quz in. baptismo, vel in ordinatione
de eo prophetice cantata sunt, id est, quia in illo
completa sunt ; sive prophetix praedicationis intelli-
guntur. Habens fidem. Pro armis. Et bonam con-
scientiam. Implens quod docet. Quam quidam re-
pellentes. Male vivendo. Circa fidem. Quz est quasi
quzdam navis. Quos tradidi Satane. Ut. ex pre-
perhibeam veritati. Veritatem dico. Quod in hoc po-
Bitus sum, ut doctor Gentium sim. Orate in omni loco.
Non ut Judei, qui in templo tantum Hierusalem
adorandum dicebant. Non in tortis crinibus. Ne oc-
casionem dent concupiscentis. Mulier discat. À viro
suo. Honorem Deo tribuimus, quando pro collatis
bonis dignas gratias referimus; gloriam vero, cum
nostris bonis operibus ipse glorificatur. Docere au-
tem mulieri non permitto. ld est, publice non permit-
titur : nam filium vel fratrem debet docere privatim.
Sed esse in silentio. Ne mysterium sibi usurpando
superbiat, taceat in Ecclesia. Adam enim primus for-
matus est. Reddit causas cur eas velit esse subjecias,
scilicet quia posteriores in factura sunt, et priores
senti correptione discant futurum judicium non ne- C in culpa. Et Adam non est. seductus, mulier auem
gare. Traditi sunt autem ad emendandum, non ad
perdendum.
CAPUT Il.
Primum ergo omnium obsecro fieri obsecrationes.
His verbis Apostolus quadripartitam orationis spe-
ciem evidenter distinxit; sed tamen vobis indagan-
dum est, quid obsecratione, quid oratione, quid po-
stulatione, quid gratiarum actione signetur. Obse-
crationes itaque sunt, imploratio seu petitio pro pec-
catis, qua vel pro przsentibus, vel przteritis admis-
Bis unusquisque compunctus veniam deprecatur.
Orationes sunt, quibus aliquid offerimus, seu vove-
mus Deo : Grece enim oratio [postu], votum
Latine sonat. Oramus enim cum renuntiantes huic
mundo spondemus nos mortificatos cunctis actibus
et conversationi mundanz. Oramus, cum promitti-
mus nos firmissimam corporis castitatem, seu im-
mobilem patientiam exhibituros esse perpetuo, vel
cum e corde nostro radices irz, sive tristitize vove-
mus funditus eruendas. Postulationes. Quas pro aliis
quoque, dum sumus in fervore spiritus constituti ,
solenius emittere, vel pro charis scilicet nostris, vel
pro totius mundi parte poscentes : et ut ipsius Ápo-
stoli verbis eloquamur, cum pro omnibts hominibus,
pro regibus, et pro omnibus qui in sublimitate sunt
supplicamus. Gratiarum actiones, quas mens vel cum
preterita Deo recolit beneficia, vel cum praesentia
contemplatur, seu cum in futurum qua et quanta
D
seducta in prevaricatione fuit. Ex libro de Genesi ad
litteram undecimo. Vir quidem non debet velare ca-
put, cum sit imago et gloria Dei. Mulier autem gloria
viri est, non quod mens femine eamdem imaginem
capere non possit, cum in illa gratia dicat nec ma-
sculum esse, nec feminam, sed quia fortassis illa
hoc nondum perceperat, quod sit in agnitione Dei,
et viro regente ac dispensante paululum fuerat per-
ceptura. Neque enim frustra et illud Apostolus ait :
Adam enim primus formatus est, deinde Eva, et Adam
non est seductus , mulier autem. seducta est. In pra-
varicatione facta est. Ut per illam etiam vir prova-
ricaretur. Nam et ipsum dicit privaricatorem, ubi
ail: In similitudinem. pravaricationis Ade , qui est
forma [uturi; seductum tamen negat : nam et in-
terrogatus non ait: Mulier quam dedisti mihi , se-
duxit me, et manducavi, sed : /psa mihi, inquit, de-
dit a ligno, et manducavi (Gen. 1m). Illa vero : Sere
pens, inquit, seduzit me. Ita Salomon, vir tantz sa-
pientiz, nunquidnam credendum est, quod in simu-
lacrorum cultu credidit esse aliquid utilitatis? Sed
mulierum amori ad hoc malum trahenüi resistere
non valuit, faciens quod sciebat non esse faciendum,
ne suas quibus deperierat atque deflebat mortiferas
delicias contristaret. Ita et Adam , posteaquam de
ligno prohibito seducta mulier manducavit, eique
dedit, ut simul ederent, noluit eam contristare, quam
credebat posse sine sgo solatio contabescere, si ab
e
255
COLLECT. IN EPIST. I AD TIMOTH.
234
ejus alienaretur animo, et omnino illis interest dis- A aut paucos recipiens, implevit hospitalitatis officium :
cordia. Non quidem carnis victus concupiscentia ,
quam nondum senserat in resistente lege membro-
rum legi mentis suz, sed amicali quadam benevo-
lentia, qua plerumque fit ut offendatur Deus, ne ho-
mo ex amico inimicus flat: quod eum facere non
debuisse divina sententie justus exitus indicavit.
Ergo alio modo quodam etiam ipse deceptus est , sed
dolo illo serpentino quo mulier seducta est, nullo
modo illum arbitror potuisse seduci. Hanc autem
proprie seductionem appellavit Apostolus, qua idem
quod suadebatur cum falsum esset, verum putatum
est, id est, quod Deus ideo lignum illud tangere
prohibuerat, quod sciret eos , si tetigissent , velut
deos fülures, tanquam eis divinitatem invideret, qui
eos homines fecerat. In prevaricatione mulier sedu- B
cta fuit, sed non ideo desperet mulier, quia per ba-
plismum , quod est filiorum Dei veneratio, et ipsa
salvabitur, non Eva, sed credens mulier: quia Eva
ad exemplum adducta est creationis, nec de ipsius
salute proprie tractabatur. Si permanserint in fide.
Sicut superius de plurali numero mulierum ad sin--
gularem transivit, dicens : Mulier in silentio discat ,
ita et hic redit ad pluralem.
CAPUT Ili.
Humanus sermo: Si quis episcopatum desiderat.
Prius laicos instituit, de quibus optimi quique in
sacerdotium eliguntur, et sic dicit quales debeant
ordinari. Bonum opus desiderat. Ad boni operis de-
eiderium provocatur, non honoris. Oportet enim
hujusmodi | irreprehensibilem esse, unius. wxoris vi-
r&m. Primum itaque sine crimine sit, quod puto
alio verbo ad Timotheum irreprehensibilem ordi-
natum, non quo eo tantum quo ordinandus est sine
ullo sit erimine, et preteritas maculas nova conver-
satione delevzzt, sed ex eo tempore quo in Chri-
sto renatus nulla peccati conscientia mordeatur.
Quomodo enim potest preesse Ecclesie, auferre
malum de medio ejus, qui in delictum simile cor-
ruerit? Aut qua libertate corripere peccantem ,
cum tacitus sibi ipse respondeat eadem se admisisse
qua corripit? Quod autem ait ante gradum : Ünius
uxoris virum, sic intelligere debemus, ut non omnem
monogamum digamo putemus esse meliorem, sed
quo is possit ad monogamiam et continentiam
coarctari, qui sui exemplo prefuerat in docendo.
Esto quippe aliquem adolescentulum conjugem per-
didisse, et carnis necessitate superatum, accepisse
uxorem secundam, quam et ipse statim amiserit,
et deinceps vixerit continenter ; alium vero usque
ad senectutem habuisse matrimonium, et uxoris
usum, ut plerique sstimant, felicem, nunquam a
carnis opere cessasse : quis nobis videtur de duobus
melior esse, pudicior ac continentior? Utique qui
infeliz etiam in secundo matrimonio fuit, et postea
pudice et sancte conversatus est, et non is qui ab
uxoris amplexu nec senili est. separatus ziate. Or-
natum. ld est, his omnibus spiritualibus ornamentis.
Hospitalem. Laicus enim unum, aut duos, aut tres,
PaTBo0L. CIII.
episcopus nisi omnes receperit, inhumanus est. Do-
cibilem. Id est, sapientem. Non vinolentum. Ut fidu-
cialiter possit corripere ebriosos. Non percussorem.
Ne sit petulans ad c:edendum. Sed modestum. Qui
omnia facit cum mensura. Non neophytum. ld est,
nuper instructum. Ne in superbiam elatus. ld est, ne
nuper renatus cito possit per ignorantiam extolli, et
putet se non tam ministerium humilitatis quam ad-
ministrationem szcularis potestatis adeptum, et
condemnationem superbix mereatur sicut diabolus,
qui per jactantiam judicatus atque dejectus est. Ut
non in opprobrium incidat, et in laqueum diaboli. Ut
non vituperetur ministerium nostrum. Ab his qui
foris sunt. Judzis infidelibus, et Grecis, et paganis.
Omnes enim naturaliter norunt culpare vitia, et lau-
dare virtutes. Diaconos similiter pudicos. Hoc est,
oportet similiter eos irreprehensibiles esse, ut epi-
scopi eligantur. Sed qu:xritur cur de presbyteris
nulam fecerit mentionem. Sed etiam ipsos in epi-
Scoporum nomine comprehendit. Non bilingues.
Quia susurro et bilinguis multos conturbat pacem
habentes. Non turpe lucrum sectantes. Turpe lucrum
est, de coelestibus mysteriis terrena sectari. Haben-
tes mysterium fidei in conscientia pura. ld est, ut non
propter lucrum Christum prezdicent, et pro Christo
laborent, ut non quastum esse existiment pietatem.
Mulieres similiter pudicas. Similiter eas ut diaconos
eligi jubet. Unde intelligitur quod de his dicat, quas
adhuc hodie in Oriente diaconissas appellant. Dia-
coni sint unius uxoris viri. Non ut haberent dicit, sed
ne duas habuerint. Qui enim bene ministraverit.
Ostendit non ministerium tantum, sed qualitatem
ministerii premium promereri. Et multam fiduciam
in fide. Et apud Deum petendi, et apud homines
doeendi, et etiam! arguendi. Columna et firmamen-
tum veritatis. ld cst, in qua nunc sola veritas siat
firmata, quae ante in lege erat posita. Et manifeste
magnum est pietatis sacramentum. Cum te oporteat
Ecclesiam Christi docere, non est tibi ambiguum
quid doceas, dum manifeste apparet, quod magnum
est sacramentum. Dicitur hoc sacramentum, quod
primitus occultabatur. Quod manifestutum est incarne.
Quod nunc in carne Christi declaratum est, magis
. videlicet primo et pastoribus. Justificatum est in
spiritu. Justum esse in spiritu demonstratum est, in
forma scilicet columbas, sive quod prophetatum est
per Spiritum sanctum. Apparuit angelis. Quando
dicebant : Gloria in excelsis Deo ; et quando illi in
eremo ministrabant, in dieque ascensionis. Asstim-
ptum est in gloria. Ut apostolis videntibus ascendit
in ccelum.
CAPUT IV.
Spiritus autem. Sanctus. Manifeste dicit. Per ipsum
scilicet Paulum prophetalem inducit affectum, quo-
modo antiqui dicebant: Hzc dicit Spiritus sanctus.
Quia in novissimis temporibus. Postquam de sacra-
mento intimavit, nunc indicat quod illud sacramen-
tum hereticorum nubibus obscuratur. In hypocrisi.
8
235
SEDULII SCOTI
256
ld est, aliud in corde, aliud in labiis proferentes, vel A est infideli, quia etiam illi naturaliter habent circa
reunentes. Cauteriatam. Vitjatam, vel maculatam.
Prohibentium nubere. Id est, cum ipsi nubant, ut :
Qui predicas non furondum, furaris (Rom. n). 1l
autem hoc non amore qasjlifatis et. abstinentiz fa-
ciebant, sed ut sancfiores exteris viderentur. Per
verbum Dei. ld est, quo sanctiücatue cibus ac bene-
dicitur. Hec proponens fratribus. Libram justitix in
omnibus tenens, et omnia rationabiliter et moderate
dispensans. Verbis fidei. Yerba proprie fidei sunf
traditio symboli : bona vere doctrina, qua vita in-
etuitur Christiana. Inanes fabulas. Arie compo-
situm mendacium. Pietas autem ad omnia. Et ad
presens tempus, et in futurum. Nam et ipsa vidua
et in przsenti est' pasta, et merces ejus manet in
proximos pietatem ; sive si qua vidua filios orpha-
nos negligat, hujus sententise crimen incurrit. Simul
notandum est quosdam fideles esse in nomine,-qui
ipfidelibus conversatione pejores sunt. Vidwa eli-
gatur. [n ministerium diaconaus, vel ut eustentetur
Qpibus Ecclesise. Non minus annorum sexaginta.
Nau juniores viduz pogsunt ad suum opus laborare,
ut non aggravent Ecclesiam. Unius viri «xor. Unde
intelligiur, quod illa qux» cum plurimis viris fuit,
vidy3 non sit. Tribulgtionem patientes. 1n carcere
ve] aegritudine positis. $6 omne opus bonum subse-
£uta. est. Breviter universa couclusit. Juniores autem
vidugs. ld est, minoris etatis quam sexaginta an-
norum. Tales ergo devita aliis in ministerie diaco-
svo. Unde Salomon ait : Longitudo dierum in dex- p Ratus preponere, ne malum pro bono detur exem-
tera ejus (Prov. ni). Fidelis sermo. Quem de pietate
praedixit, fidelis, id est, verax apud omnium bo-
norum conscientiam, et cui nemo bonus resistat.
Qui est salus omnium. Omnium in przsenti. Fide-
lium. Etiam in futuro. Hec precipe, et doce. Pre-
cipe, ut fiant; doce, quo modo flant, vel quali prx-
mio remuneranda sunt. Dum venio attende lectioni,
exhortationi, doctrine. Prime lege, deinde exhortare
ut fiant, postremo doce quomodo intelligantur ob-
$curs, u£ possint fieri qua leguntur. Noli negligere
gratiam. llle negligit gratiam, qui acceptum talen-
tum non exercet. Per prophetiam. ld est, benedictio-
nem. Cum impositione manuum. Mearum. Presbyteri.
Episcopi. Hec meditare. Omnis enim perfectus ex
plum. In Christo nybere. ld esd, in societate Christi,
el statu viduitatis nubere yolunt.
Quia primam fidem. ld est, üdes qua se viduas
promiserant permapsuras. Hac autem regula.non
solum in viduis, sed eliam in virginibus continenti-
busque servatur.
Ütiose discurrunt. Divino minüpe timore detent»,
nec mariü potesiali subjecie, nullaque cura dome-
sticz occupationis astrictae. Curiosc. ld est, de rebus
Sibi non pertinentibus loquentes. Volo-ergo juniores.
Jd egt, nen Yoventes. Nullam eccesionem dare. Hoc
est, ne per íllarum incontineptiam religio blasphe-
jnetur. Adwersario. ld est, diabolo, vel cuilibet per-
verso homini. Jam entm gucdam comverse sunm.-
meditatione descendit. In his esto. Non enim omnis (; Reddit caugam quare eas nubere yelle praedixerat.
in his est qui meditatur. Ut profectus tuus mani-
festus sit omnibus. Hoc est, ut exemplo tuo omnes
sd meliora proficiant. Atlende tibi et doctrine.
Primo (ibi, deinde doctrine, ut uhique sollicitus
ei te actu sajwes, et illos docirina pariter e£ exemplo.
CAPUT V.
Seniorem ne increpaveris. Ne indigne ferens se a
juniore correptum, exasperetur, et non proficiat.
Sed obsecra. Ut suo quasi pater ex. &enio [exemplo]
instituat juniores. Juvenes wt fratres. Fratres ut
eoxzyi, liberi vol commonentur similiter ut sorores.
Viduas honora. ld est, necessaria eis przbendo, &0-
latia conferendo. Que vere vidue sunt. Id est, sine
viro nuptiisque. Si qua autem vidua filios, aut ne-
Ut his que were. pidwr sunt sufficiat. Id est, qua
ompi auxilio desolatg sunt. Duplici bonore. Magno
honore, vel propter gradum officii e£ dectring. Bow
trituranti. Id est, doctori praican : Ut et. ceteri
Qunorem babeant. Videntes te nqmini pepercisse.
Sine prejudicio. Ut Salomon aj: Cwp consilie
omnia fac. In declinatione. Ut: Neque ad dextram,
seque ad sinistram declines. Neque communicaseris
peccatis alienis. Si enim cito ante tempus manas cui-
dam imposueris, peccatis ejus communicahis. (wo-
rumdam hominum peccala qani[esta eunt. Statim in
ipsa examinatione apparent.
Precedentia. Antequam quis gradum ecclesiasti-
cum accipiat. Ád judicium. Mani(esta sunt. ad ju-
potes habet. 'Tandiu regat domum, quandiu edocet p dicium, hoc est, sive dam dejecti excommunicanuir,
fllios parvulos, aut nepotes, ut quod a parentibus
pietatis acceperit, filiis reddat: ita tamen, wt non
bae excusatione avariti:, studeat, eed suffejentiam
tantum sibi servet et liberis, ne in eis ipsa oecasio-
nem det szculo serviendi.
Desolata. À conjugio maritali. Et iustet orationi,
Qualis fuit Anna filia Phanuel, tales precepit hono-
rari, que in templo die et nocte orationi vacabat.
Vivens mortua. Secundum animam ; ergo e$ quoe in
deliciis est mortua, quanto magis qux in peccatis
versatur? Si quis autem suorum et mazime domesti-
corum curam non habet. Si quis viduas abjicit, aut
pupillos, vel maxime parentes et pauperes, deterior
Sive dum plagis presentibus przdamnantur. Quosdam
autem et subsequuntur. Post ordinationem sciuntur
aliorum peccata, quse celaverunt ante ordinationem,
ideo predixit: Sine projudicia mihil faciens. Et
manus cito nemini imposueris, donec seias si lateant
peccata, an mon. Subseguuntur. Hoc. est, sive sub-
sequitur in futuram judicium, sive hic dig latere noa
possunt. Non ergo debent facile ordinari. Similiter
et facta bona manifesta sunt. Non enim potest abs-
condi civitas supra montem posita (Matth. v), sed
etiam qu» ad tempus Intent, mon possunt diutius
occultari.
257
CAPUT VI.
Quicunque sunt sub jugo servi, dominos suos omni
honore dignos arbitrentur, ne nomen Domini el do-
ctrina blasphemetur. ld est, ne videantur per reli-
gionem in deterius profecisse. Qui autem fideles ha-
bent dominos. Hoc est, ne.sibi sequalitatem vindi-
cent, eosque contemnant, quorum fratres sunt per -
fidem. Beneficii. Fidei et baptismatis.
Exhortare. Premium ostendendo. Et superbus ni-
hil sciens. Super alios se extollens, cum non sit de-
sursum veniens quem pridicat sapientia. Sed lan-
guescens. Quia nec solid:e veritatis scientia convale-
. Scit, sed diversis occasionibus languet, et pugnas ver-
borum observat. Suspiciones male. Sive h:resim
de altero suspicantur, sive audientes putant deficere
veritatem. Existimantes questum esse pietatem. Quia
putant qu:estus sui causa novum venisse testamen-
tum. Est autem questus magnus. Multum acquirit,
qui habet pietatem cum sufficientia, non luxurim,
sed natura: quia quze tantum naturz sufliciunt, pie- -
tas exigit. 9
Nihil enim intulimus in hunc mundum. Nudi nati
sumus, nudi etiam morituri (Job. 1): quidquid enim
hic invenitur, hic relinquitur. Non est nostrum,
quod non semper nostrum est. Ergo illas divitias ac-
quiramus, quas nobiscum ad colestem patriam ferre
possimus.
Et desideria multa.
nunquam satiantur. Quc mergunt in interitum. Dum
ambitione honorum tumentes, in colos usque ele-
vati usque ad inferos demerguntur. Sive desideran-
tes alienas opes, ut Achab, usque ad homicidium ^
perveniunt. Radiz enim omnium malorum cupiditas.
Merito initium omnis peccati superbiam diffinivit
Scriptura, dicens
. (Eccl. x). Cui testimonio non inconvenienter apta-
tur eiiam illud, quod ait Apostolus : Radix omnium
malorum avarilia est, si avaritiam generalem intelli-
gamus, qua quisque aliquid appetit amplius quam
oportet propter excellentiam suam et propter quem-
dam propriz rei amorem, cui sapienter nomen La-
tina linguá. indidit, cum appellavit privatum. Spe-
COLLECT..IN EPIST. Il AD TIMOTH.
À cialis vero avaritia quz usitatius appellatur amor
Divitiarum enim desideria -
: [nium omnis peccati superbia.
. 938
pecuni:z, cujus nomine Apostolus per speciem genus
significans, universalem avaritiam volebat intelligi,
dicendo : Radix omnium malorwn est. avaritia. Hac
etenim diabolus cecidit, qui utique non amavit pe-
euniam, sed propriam potestatem. Radix excisa sem-
per densos reparat ramos; evellenda est ergo radix,
ne rami superflue excidantur : quia in transgres-
sione Ad: inulta erant vitia, ut est: Si de hoc (igno
gustaveri!is, aperientur oculi vestri, et eritis sicut dii
(Gen. n1). Denique cum dixerit aperientur, hic osten-
ditur cupiditas ; et quando dixerit gustaveritis, hic
gula videtur; et quando dixerit eritis sicut dii, ibi
superbia revelatur. Et inseruerunt se doloribus mul-
tis. Quanto amplius habuerint, tanto plures sollici-
B tudinum sustinent ezuciatus.
Sectare autem. Id est, in his esto dives. Justitiam.
In judiciis. Certamen fidei. Id est, ut fidem defendas.
Apprehende vitam eternam. Ut illi eupiunt tem-
poralem tenere. Coram multis testibus. Coram sacer-
dotibus, vel mihistris virtutibus c«elestibus. Precipio
tibi. Precipit autem auctoritate magistri. Sine ma-
cula. Maculat enim quodammodo, et reprehendi
facit mandata, qui peccat.
Qui tesümonium reddidi sub Popio Pilato. Dicens
ad Pilatum : Ego ed hoc seni in hunc mundum , ul
festimonium perhibeam veritati, scilicet pro ea etiam
moriendo. Qui solus habet immortalitatem. Id est, non
accipit. Quem vidit hominum nemo. Nemo vidit sic-
uti est, sed unusquisque pro merito. Nam et solem
-anto amplius «ident singuli, quanto purior fuerit
acies eculurum. Non superbe sapere. Raro enim in-
veníes divitem, nisi superbum. Ad íruendwm. ld
est, non ad occultandum, vel &d negoliandum. Ne-
que sperare in incerto divitiarum. De quibus incertus
es utrum ille tibi, an tn illis celerius subtrabaris.
Veram vitam. ld est, futuram, affirmat praesentem
vitam non esse veram. Depositum cuslodi. Id est,
commendatum a nobis serva mandatum, sive fidei
depositum custodi. Fallacis scientia. Dialectica. Gra-
tia tecum. Permaneat in zeternum.
XI.
IN EPISTOLAM II AD TIMOTHEUM,
. CAPUT PRIMUM.
Paulus apostolus Jesu Christi per voluntatem Dei
secundum promissionem vila. Quam promittit Chri-
stus condignum exhibentibus promissione servitium.
Cui servio a proavis meis. Id est, a patriarchis. Nam
et ego Ecclesiam Chris npn malevolentia, sed legis
erqulatione vastabam. In conscientia. pura. Nullum
habens criminale peccatum.
Quod sine intermissione habeam tui memoriam. Io
quod meruisti, ut te cogitem semper. Memor lacry-
D marum tuarum. Quas me abennte a te fudisti. Unde
et me ad tristitiam provocasti, quam (ua opto prae-
sentia relevari. Ut gaudio émplear. Propter tuam
iterum presentiam. Ut resuscites gratiam Dei. Hoc
est, ut de die in diem studium przedicandi renoveg.
Per impositionem manuum. ld est, juxta ordinatio-
nem tuam in episcopatura. Spiritun tünoris. Ut 6$-
. meamus perseculores, qui nos prohjbent przdicare.
Sed. virtutis. id est, fiáncize pradicandi. Et dilectio"
nis. Ut sive pro Deo, sive pro alterutro libenter etiam
SEDULII SCOTI
240
moriamur. Et sobrietas. Ut omnia sobria mente fa- A tentationes. lile fidelis permanet. Nam omnia quz
cjamus. Noli ergo erubescere. Non te pudeat przdi-
care, et testificari Christum crucifixum meque vin-
ctum pro eo.
Sed collabora. Mecum simul. Secundum virtutem
Dei. Qus nos confortat virtutibus per nos factis.
Ante tempora sacularia. Ut : Elegit nos Deus ante
mundi constitutionem.
Qui destruxit quidem mortem. Peccatum et dia-
bolum. Iiluminavit autem vitam. Ostendit quomodo
vita et incorruptio quxreretur. Sed non confundor.
]n tentationibus et in catenis. t nos e contrario so-
lis. opprobriis confundimur. Scio enim. Christum
cui credidi, id est, scio eum fidelem et potentem.
Depositum meum. Animam vel premium. Exemplum
promisit, implebit, quia veritas contra se non fa-
ciet, ne se negare videatur. Commone. ld est, im-
pera.
Testificans. Id est, fortiter docens. Coram Deo. 1n
voluntate Dei. Non per contentionem. Ne tibi nullus
credat contendenti. Probabilem exhibere Deo. Hoc
est, ita vive, ne dicta factis deficientibus erubescas.
Stulta autem et inaniloquia devita. Hoc est, irreligio-
$as hzereticorum fabulas, qui negant resurrectionem.
Proficient. Crescent.
Et sermo eorum sicut cancer serpit. Cancer esse
dicitur vulnus, quod in mamillis nascitur feminarum,
quibus nisi cito subventum fuerit, cum virus ad cor
serpserit, nullum ultra remedium est. lta lizretico-
habe. Regulam custodi. Sanorum verborum. Quz pa- B rum sunt colloquia vitanda, ne per aures irremedia-
rant sanitatem. Bonum depositum. Doctrinam, vel
mandatum, seu gradum. Scis hoc, quod averterunt se
a 1e. Idcirco te commoneo, quia quos me non pu-
tabam deserere, dereliquerunt. Omnes. Pro parte.
Ex Asia. Minore. Onesiphori domui. Non sibi soli, sed
omni domui ejus.
CAPUT Il.
' Tw ergo, fili mi, confortare in gratia, qua est in
Christo Jesu. Et que audisti a. me per multos testes.
Sive presentibus multis tibi dedi mandata, qualiter
docere debeas; sive qux dixi, multis prophetarum
testimoniis et exemplis confirmavi. Hec commenda
fidelibus hominibus. Qui fideliter possunt Dei gra-
1iam dispensare, hoc est, solius Dei causa przdi-
care. Nemo militans Deo implicat se negotiis secula-
fibus. Comparatione militantium utitur, et ostendit
mulio magis nos a negotiis szxcularibus liberos esse
debere, ut Christo placeamus, cum etiam seculi
milites a reliquis actibus vacent, ut possint regi suo
placere perfecte. Cui se probavit. Se obtulit. Nemo
enim, inquit, duobus dominis servire potest. Nem
et qui certat in agone, non coronabitur nisi legitime
certaverit. Àlia comparatione idipsum dicit : mui
enim certant, sed ille solus qui tota virtute vicerit
coronatus erit. Laborantem agricolam oportet pri-
mum de fructibus accipere. Ne quis diceret : Unde
ergo victurus sum, si me totum occupavero in do-
ctrina? ostendit eum primitias frugum a populo de-
bere percipere, mercedem quam a Domino messis
percipiet in futuro.
Intellige que dico. Quia parabolam dixit. Memor
esto Christum Jesum resurrexisse. Hoc est contra
illos qui carnis resurrectionem negabant, et adver-
sus illos qui negant Christum in carne venisse, quos
Jesus antichristos appellat ; vel sicut ille post mor-
tem resurrexit, ita et tu habebis solatium post tri-
bulationem.
' Secundum evangelium meum. Secundum quod me
przdicare non nescis. Sed sermo Domini non est al-
ligatus. Quia presentes doceo fiducialiter, et lit-
teris absentes confirmare non cesso. Propter ele-
ctos. Id est, ut sim exemplum electis. Ut et ipsi sa-
lutem consequantur. Id est, sustinentes meo exemplo
biliter vulnerent mentes.
Jam factam ease. resurrectionem. Id. est, eo quod
succedunt filii post parentes. Aut illi tantum resur-
rexerunt, de quibugjn Evangelio : Et mulia corpora
sanctorum qui dormierant surrexerunt. Áut. factam
esse resurrectionem. ld est, animas in alia corpora
transire putantes, secundum Platonicum errorem.
Sed firmum fundamentum Dei stat. Quia ii in quo-
rum corde fides Christi fundata, non sunt seducti,
vel moti. Novit Dominus qui sunt ejus. Hoc testi-
monium in Numeris scriptum est. Qui sunt ejus. ld
est, qui predestinati sunt ad vitam wternam, sicut
Moysi tempore ii qui a Dathan et Abiron subversi
non sunt, non simul cum impiis perierunt, Deo illos
C optime cognoscente. Et discedat ab iniquitate. Ut
non simul pereat cum iniquis. Qui nominant nomen
Dei. Dun illud sanctum et justum sit. In magna «u-
tem domo. Magnam domum non Ecclesiam dicit, ut
quidam putat, que non habet maculam, neque ru-
gam, sed mundum in quo zizania sunt mista tritico.
Nam resurrectionem negantes certum est in Ecclesia
esse non posse. Vasa aurea. Sensum mundum ha-
bentes, vel apostoli. Argentea vasa. Loquelas ha-
bentes doctrinz. Alia quidem in honorem. Vite
sterne. In. contumeliam. Poenz. Si quis emunda-
verit se ab istis. Id est, si quis a doctoribus se hz-
reticis emundaverit, et crediderit resurrectionem fu-
turam, et judicium Dei, per hoc omne opus bonum
implere contendet. Juvenilia desideria fuge. Id est,
D fornicationem. Pacem cum his qui. invocant. Domi-
nwm. Ad illos enim pax jungeuda est, qui jun-
gunt se Domino. De corde puro. Id est, non tantum
labiis.
Servum autem. Domini. Servum Christi, qui non
clamabit, neque contendet. Sed modestum esse ad
omnes. Non solum ad amicos. Docibilem. Qui bene
alios doccat. Cum modestia. Id est, non cum fau-
Tore.
CAPUT Ill.
Hoc autem scito, quia in novissimis diebus insta-
bunt tempora periculosa. Non sit tibi hoc mirum,
quod quotidie pejora perveniunt. Seipsos amantes.
Non Dei gloriam, sed suam quzrentes. Parentibus.
9241
COLLECT. IN EPIST. AD TITUM.
213
Id est, et corporalibus, et spiritualibus non obedien- À — Argue. Peccatores. Obsecra. Seniores. Increpa. Su-
tes. Sine affectu. Misericordiz. Incontinentes. Per
luxuriam. Speciem pietatis. 1d est, in habitu, seu do-
etrina. Abnegantes. Operibus. Qui penetrant domus.
Ad praedicandum vel seducendum. Et captivas du-
cunt mulierculas, oneratas peccatis. Id est, impunita-
tem illis et veniam promittentes, sive infirmas ani-
mas que feminis comparantur, h:eretica perversi-
tate corrumpunt. Semper discentes. Nova semper di-
scere cupientes.
Quemadmodum enim Jamnes et Mambres | restite-
runt. Moysi. Hi sunt magi, qui fecerunt signa in
JEgypto contra signa Moysi. Et hx:ec nomina inve-
niuntur non in libris legis, sed Paulus protulit, sive
per Spiritum, sive per peritiam aliarum Seriptu-
rarum.
Circa fidem. (uia non intrant in fidem, sed foris
sunt. Non proficient. Ad nocendum aliis. Sicut et alio-
rum. Id est, magorum fuit, cum confessi sunt digito
Dei se fuisse superatos.
Tu autem assecutus es meam doctrinam. Id est, id-
circo tibi non timeo, quia scio te doctrinam et vitam
meam cognovisse optime. Et ex omnibus liberavit
Dominus. Ita ét. de omnibus te eripiet. Et in errorem
mittenies. Ut est : Non solum non intratis in regnum
celorum, sed intrantes prohibetis (Matth. xxm). Et
eredita tibi. A Deo per nos. Sciens a quo didicisti.
Sive a vero apostolo, sive per legem a Deo. Per fi-
dem que est in. Christo Jesu. Sine fide enim Christi
littere legis non jam sufficiunt ad salutem. Omnis
Scriptura. divinitus inspirata utilis est ad docendum. C
Docere eonvenit de his quz agi debent. Arguere vero
peccatores, corrigere vero poenitentes, erudire, ad-
ducere hominem ad justitiam.
CAPUT IV.
Testificor eoram Deo et Jesu Christo. Contestatur
illum per universa quz credit religio Christiana, ut
verbum Dei instanter annuntiet. Qui judicaturus est
vives et mortuos. Quia vivos inveniet, et mortuos
susoitabit,
Insta. Commode. Opportune. Opportunum est li-
benter audientibus; importunum vero invitis et no-
lentibus praedicare.
perbos et resistentes. Sed h:ec-omnia cum patientia,
et secundum doctrinam perfice legis.
Magistros. Hareticos. Pruriens. Placentes au-
ribus scilicet auditorum. Aliter : Prurientes auri-
bus, hoc est, ipsi auditores auribus considerantes.
Pruritus est enim incendium carnis, sine effu-
sione sanguinis vel seminis, sic verbum hzreticorum
sollicitat aures audientium sine veritate predica-
tionis.
Ad fabulas autem. convertentur. Ad fabulosas as-
gertiones.
Ministerium tuum imple. Scilicet episcopatus, non
enim semper ero in corpore ut valeam commonere.
Certamen bonum certavi. Modo jam confidenter hoc
dicit in extremo vite limite constitutus, compara-
tione utitur sane in agone certantium. Certavi. Con-
tra octo vitia, d»mones, hzreticos, persecutores.
Cursum consummavi. In mandatis divinis. Fidem
servavi. Suscepti officii fidem in finem usque servavi.
Reposita est mihi corona justitie. Id est, hucusque
labores passus sum, nunc autem mercedem exspe-
cto. Justus Judex. Qui non personas, sed merita
respiciet. Festina ad me. Ab Epheso ad Romam.
Demas me dereliquit, diligens hoc seculum. Necesse
enim erat, ut diligens szculum relinqueret seculum
relinquentem : omne enim animal ad simile sibi jun-
gitur. Titus in Dalmatiam. Isti autem missi sunt et
deseruerunt. Penulam quam reliqui Troade apud Car-
pum veniens affer tecum. Penula est enim lacerna in
modum ecucaulle. Jtem lacerna stola, aut genus cu-
culle subtilis. Penula Latinum est, id est, lacerna
clarata. Reddat illi Dominus secundum opera ejus. In
hoc prophetat, non optat, secundum Hieronymum.
ut in tractatu Ecclesiastici ipse ait. Verbis meis.
Quanto magis tuis?
In primàá defensione. Quando defendi in Roma
evangelicam fidem, secundo anno Neronis. De ore
leonis. Neronis. Ab omni opere malo. Ab insidiantium
malignitate. Erastus. Pauli discipulus. Claudia. Qu:e-
dam mulier. Cum spiritu tuo. Quia carne mortuug
spiritualiter vivis.
XII. ?
IN EPISTOLAM AD TITUM.
CAPUT PRIMUM.
Hanc Epistolam scribit de Nicopoli, que in
AÁctiaco littore sita est, ad Titum discipulum
suum, quem Cret» reliquerat, ad ecclesias in-
struendas.
Paulus servus Dei. ld est, non peccati, aut ve-
teris legis. Apostolus autem Christi. Quia ab ipso
missus fuit predicare. Secundum fidem electorum
D Dei. Id est, secundum eamdem fldem, qua cre-
dentes electi sunt, cum cognoscerent veritatem. Et
agnitionem veritatis. Quam praedico, ut agnoscant
veritatem Novi Testamenti, relicta littera. Que
secundum pietatem est. Non severitatem veteris le-
gis. Aliter : H:ec est plane veritas, quz: non habet
pietatem; verbi gratià, si quis grammaticam no-
verit artem et dialecticam, ut inter falsa et vera
dijudicet , absque pietate notitia veritatis dele«
945
SEDULII SCOTI .
244
ciat ad presens, sed sternitstem non habet pra- À cupidum. Turpis lucri appetitio est plus quam ne-
miorum.
Ante tempora. secularia. Ànte mundi omnia tem-
pora, apud se proposuit per Filium salvare cre-
dentes. Tempora autem sccularia dicit. Hoc est, quaa
multis sxculis cyclisve ab initio mundi revolvun-
tur : sunt etenim tempora quz non sunt s:cularia,
ut unius horz, vel diei tempus, qu:e non sxculis sed
momentis constant. Manifestavit autem temporibus
suis verbum suum tn predicalione. Attende textum
et ordinem lectionis : quoniam vita xterna, quam
non mendax Deus anie secula zterna promisit ,
non alia sit absque verbo Dei : Manifestavit enim,
inquit, temporibus suis verbum suum, quod in prin-
cesse est de przesentibus cogitare.
Sed hospitalem. Hucusque quid non debeat habere
episcopus sive presbyter, nunc quid habere debeat
explicatur. Benignum. Ànte episcopatum. Justum.
In judiciis. Amplectentem eum qui secundum doctri-
nam est fidelem sermonem. Non fabulas seculares.
Ei seductores. kh Grieco, mentium deceptores [ ype-
veratac]. Maxime qui de circumcisione sunt. Id est,
qui humanas potius traditiones quam divina mandata
loquuntur. Qui universas domus subvertunt. De cibo-
rum diíferentia, et de circumcisione, et sabbato
tractantes, et hoc nen zelo Dei faciunt, sed turpis
lucri gratia. Dixit quidam ez illis proprius illorum
propheta. (Quoniam ad exitum sermonis, et ad con-
cipio erat apud Deum Patrem. Secundum imperium B tinentiam loci pertinet hoc quod ait : Dixit quidam
Salvatoris nostri Dei. Cum Paulum et Barnabam se-
gregari prxecepit, ut Gentes docerent. Hujus rei gra-
lia reliqui te Crete. Postquam credentium dura corda
mollierat, tam in signis quam sermone, et fundamen-
tum fidei jecerat, id est, Christum, reliquit Titum
Crete discipulum, ut rudimenta nascentis ecclesie
confirmaret, ipse pergens ad alias nationes. Quod
autem ait : Ut ea que desunt corrigas, ostendit
necdum eos ad plenam venisse scientiam veritatis, et
licet ab Apostolo correcti fuerint, tamen adhuc indi-
gere correctione. Corrigas. In Graco autem super-
corrigas ['Ercótog0oon]. Unius uxoris vir. Id est, quo
possit ad monogamiam et continentiam alios cohor-
tari, qui sui exemplum przferat in docendo. Fiíios
habens fideles. 1n domo propria prius doctrina sua
noscatur. Oportet enim episcopum sine crimine esse
sicut Dei dispensatorem. Ipsum dicit episcopum,
quem prius presbyterum nominavit , antequam dia-
boli instinctu studia in religione fierent, et dicerent in
populis : Ego sum Pauli, ego autem Apollo, ego au-
tem Cephe, communi presbyterorum consilio eccle-
six gubernabantur. Postquam vero unusquisque eos
quos baptizaverat suos putabat esse, non Christi, i
toto orbe decretum est, ut unus de presbyteris ele-
ctus, superponeretur csteris, ad quem omnis cura
ecclesiz pertineret, et schismatum semina tolleren-
tur. In Actibus apostolorum scriptum est, quod cum
venisset apostolus Paulus Miletum , miserat Ephe-
sum, et vocaverat presbyteros ejusdem ecclesi»,
quibus postea inter czeteros sic locutus est : Atten-
dite vobis et omni gregi, in quo vos Spiritus sanctus
posuit episcopos pascere Ecclesiam Domini, qudrá ac-
quisivit per sanguinem suum. Et hic diligentius obser-
vato, quomodo unius civitatis Ephesi presbyteros
vocans, postea episcopos dixerit. H:ec propterea , ut
ostenderemus apud veteres eosdem fuisse presbyte-
ros quos episcopos. Paulatim vero, ut dissensionum
plantaria evellerentur, ad unum omnem soflicitudi-
L-—nem esse delatam. Non iracundum. lracundus est,
non qui aliquando irascitur, sed qui semper ad le-
vem responsionis auram quasi a vento folium mo-
vetur. Non percussorem. Id est, ne aliorum conscien-
tiam mala conversatione percutiat. Non turpis lucri
ex illis proprius illorum propheta , videtur ad eos re-
ferre de quibus superius est locutus : Mazime qui de
circumcisione sunt, quos oporlet redargui qui univer-
sas domos subvertunt, docentes que non oportet, turpis
lucri gratia, ut sequatur : Dizit quidam ez illis pro-
prius eorum propheta. Quia vero in nullo propheta-
rum qui apud Judzam vaticinati sunt, hic hexameter
versiculus reperitur, videtur mihi dupliciter legen-
dum, ut boc quod ait : Dixit quidam ex illis proprius
eorum propheta, id est, Cretensium. Sed quia multa
in medio sunt, et hoc absurdum videiur, et forte
nemo recipiat, propterea cum superioribus quae ma-
gis vicina sunt aliter aptandum est, ut legamus :
. Sunt autem multi et non subditi, vanilogui et seducto-
res, maxime qui de circumcisione sunt , quos oportet
redargui, qui universas domos subvertunt, docentes
que non oportet turpis [ucri gratia, Dixit quidam es
illis proprius eorum propheta. At id quod ait : Pro--
prius eorum propheta , non ad Judowos specialiter,
qui maxime de circumcisione sunt, sed ad multos
referatur, qui non subditi sunt, et vaniloqui, et
mentium deceptores, qui utique quia in Creta erant,
Cretenses fuisse credendi sunt. Cretenses semper men-
daces. Hoc Epimenides sive Callimachus Cyrenensis,
de Laudibus Jovis contra Cretenses dixit, qui djee-
bant apud eos sepultum quem raptum putabant in
ccelum. Hunc totum versiculum Epimenides de ora-
culis scriptitans dixit; et proprium vitium gentis,
quod est mendacium , arguit. Et ideo hoc versiculo
Pxiilus abutitur scribens ad Titum ut falsos Creten-
$ium doctores proprio in suo doctore conterat;
quem ideo prophetam dicit, sive ad id alludens,
quod Jales Christiani tales mereantur habere pro-
phetas, quo modo et prophetze erant Baal ; sive vero
quia de oraculis scripserat atqué responsis, quz fu-
tura multo ante predicebant. Deniqne ipse liber
Oraeulorum titulo prenotatur. Male bestie , ventres.
pigri. Ih Cretensibus arguitur falsitas et ferocitas,
ac ingluvies et pigritudo. Testimonium hoc vermm est.
Quod dixit de illis proprius eorum propheta. Non
intendentes Judaicis [abulis. Si quis post adventum
Christi circumciditur, Judaicis servit fabulis. Et
mandatis hominum. Tradiüonibus hominum. Adver-
245
COLLECT. IN EPIST. AD TITUM.
246
santium se a veritate. Novi scilicet Testamenti. Om- ÁÀ Aliud est enim sanam doctrinam loqui, aliud ea que
nia munda mundis. Quía adhuc secundum legem im-
munda vocabant. Omnia munda. His videlicet qui in
Christo credunt, et sciunt omnem creaturam bonam
esse, et nihil abjiciendum quod cum gratiarum actio-
ne percipitur. Coinguinatis autem et infidelibus nihil
2s( mundum, sed inquinatee sunt eorum et mens et
conscientia. Propterea etiam qux sunt munda per
naturam, eis immunda fiunt, non quo vel mundum
aliquid vel immundum sit, sed pro qualitate vescen-
tium, et mundum mundis, et immundum contami-
natis fiat, alioqui infideles quosque et pollutos, etiam
panis benedictionis et calix Dominicus non juvat,
quia qui comederit indigne de pane illo, et de calice
biberit, judicium sibi manducat et bibit (1 Cor. x1).
Communia autem et illicita in lege prohibebantur ;
adventu Christi purgata sunt omnia : qux ille mun-
davit, nos communicare nunc possumus : in nobis
utique est vel munda comedere, vel immunda. Si
enim mundi sumus , munda nobis est creatura : si
autem immundi et infideles, fiunt nobis universa
communia, sive per inhabitantem in cordibus nostris
h:zresim, sive per conscientiam delictorum. Confi-
tentur se nosse Deum, factis autem negant, cum aint
abominati et incredibiles, et ad omne opus bonum re-
probi. stimant quidem in eo Deum tantum negari ,
8i in persecutione quis a gentibus comprehensus re-
nuerit Christum. Ecce Apostolus omnibus qux per-
versa sunt factis Deum asserit denegari. Christus
sapientia est, justilia est, veritas est, sanctitas est,
fortitudo est : negatur per insipientiam sapientia ,
per mendacium veritas, per turpitudinem sanctitas ,
per imbecillitatem animi fortitudo. Et quotiescun-
que vincimur vitiis atque peccatis, toties Dominum
negamus; ut e contrario quoties bene agimus, Domi-
num confitemur. Nec arbitrandum est in die judicii
illos tantum a Dei filio denegandos, qui martyrio
Christum negaverunt; sed per omnia opera, sermo-
nes, cogitationes Christum vel negatus negat, vel
confessus confitetur. Est et quzedam laudanda nega-
tio, de qua et ipse Paulus apostolus ait: Apparuit
enim gratia Dei et Salvatoris nostri omnibus homini-
bus, erudiens nos, ut abuegantes impietatem et secu-
laria desideria, sobrie, et juste, et pie vivamus in pre-
glorie magni Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi.
Quam negationem qui negaverit, et sequi Salvato-
rem voluerit loquentem : Quicunque voluerit venire
ad me, abneget senielipsum , et sic exutus veterem
bominem cum operibus ejus, et indutus novum 8e-
quatur Dominum suum. Quomodo autem quis se
abneget contemplandum est. Pudicus fornicatorem,
quod prius fuerat negat, sapiens imprudentem,
justus injustum , fortis infirmum. Et ut in com-
mune de omnibus loquar, toties nos negamus,
quoties, vitia priora caleantes, desinimus esse quod
ante fuimus.
CAPUT Hi.
Tw autem loquere que decent sanam doctrinam.
san doctrine conveniunt docere: quia in altero
simplex tantum est institutio; in altero cum eo quod
doceas vií: quoque correptio : Qui enim solverit
unum de mandatis minimis, el docuerit síc , minimus
vocabitur in. regno. celorum (Matth. v). Salvatore
precipiente discipulis, non solum ín meditatione
Scripturarum eos laborare debere, ut qus scri-
pta sunt replicent, et condant in memoria the-
saurós, sed prius faciant qux» precepta sunt. Qui-
cunque ergo fecerit et docuerit, ille magnus vocabitur
ín regno celorum. Nisi enim supergressa fuerit justi-
tia nostra Scribarum ac Pharisxorum justitiam, non
possumus ingredi in regnum coelorum. Qui supra
Moysi cathedram sedentes, dicunt et non faciunt, et
B alligant onera importabilia qux» cervicibus hominum
imponunt, et ipsi minimo digito nolunt ea contin-
gere. Hoc igitur nutic Apostolus discipulum suum
docet, ut ea loquatur qua sana doctrine conve-
niunt, quia tunc doctrine flt sanitas, cum doctoris
doctrina pariter et vita consentiunt.
Senes, ut sobrli sint, pudici, prudentes, sani in fide,
in dilectione, in patientia. Generaliter Tito ante prze-
cipiens quid loqui deberet ad cunctos, in eo quod ait :
Tuvero loquere ea que decent sanam doctrinam, nunc
per singulas species quid unamquamque :etatem de-
ceat, exprimit. Primum senibus viris convenientia,
secundo, anus quid deceat, tertio qux adolescentibus
apta sunt, tam maribus videlicel quam feminis man-
data subjicit, extremo de servis. Senes ut sobrii
sint. Id est, non luxuriosi. Pudici. Non libidinosi.
Anus similiter in habilu sancto, non criminatrices,
non multo vino servientes, bene docentes ut pruden-
tiam doceant. Hoc est, ita sint ut viri senes, in om-
nibus sobriz, et honeste, pudicz, sanz in fide, et
charitate, et patientia, et pro sexu suo babeant hoc
proprium : Ut sint in habitu sancto. Id est, non in
tortis crinibus. Non criminatrices. Blasphematrices,
vel accusatrices : hoc uique quia ipse adolescen-
fiam jam transgresse sunt, de adolescentularüum
setatibus non disputent, et dicant : Illa sic ornatur,
illa sic comitur, sic illa procedit; amat illum, ama-
tur ab illo. Cum etiam si hec vera sint, non tam
apud czteros debeat accusare quam ipsam secrete
senii seculo, exspectantes beatam spem , et adventum p Christi charitate corripere, et magis docere ne fa-
ciat, quam in publico accusare quod fecerit. Non
vino multo servientes. Signanter et expresse eil:
Non vino multo servientes. Servitus enim quadam
est, et extrema conditio, vino sensus hominis occu-
pari, et non suum esse, sed vini, Bene docentes filias
suas ut prudentiam doceant. Quia docuit quales pri-
mo anus esse deberent, et post qux cum senibus
viris babent communia, etiam propria eorum expo-
suit, ut honeste, et habitu sancto , et omni decore
sint plenz, nec accusatrices, nec aliis detrabentes,
nec vino sensibus occupatis , nunc consequenter do-
ctrine eis frena permittit, ut cum tales fuerint ,
docendi habeant libertatem, ut seilicet doceant ea
quie bona sunt. Licet enim alio loco dixerit : Docere
911
SEDULII SCOTI
248
mulieribus ín congregatioue non permitto , sic intelli- A juste, et pie vivamus in hoc seculo. Ne justitia teme-
gendum est, ut in viros illis sit doctrina sublata.
Cxterum adolescentulas doceant quasi filias suas,
primum castitatem, quia adversum hanc magis in
vetate florente pugnat inimicus, et virtus ejus omnis
contra feminas in umbilico ventris est, deinde ut
ament viros suos, diligant filios. Quz doctrina est
amare viros, cum hoc non in eloquio docentis, sed in
corde amantis sit constitutum? Vult eas amare viros
suos caste; vult inter virum et mulierem esse pudi-
cam dilectionem, ut cum pudore et verecundia, et
quasi necessitate sexus reddat potius debitum viro
quam ipsa exigit ab eo. Et filios suos ament. ld est,
ut eosdem in Dei erudiant disciplina.
Ut non blasphemetur nomen Domini vel verbum.
rata sit, pietas adjungitur. Et mundaret sibi populum
acceptabilem. Caveamus ergo, ne beneficium irritum
faciamus. Hec loquere. Doctrina. Exhortare. Exem-
plo. Argue. Eos qui non ita vivunt. Cum omni impe-
rio. Sic intelligo quod ait : Argue cum omni imperio,
ut specialiter ad increpationem, et non ad duo supe-
riora in commune referatur ; neque convenit dicere,
exhortare cum omni imperio, sed tantummodo , in-
crepa cum omni imperio. Nemo te contemnat. ld est,
talem te exhibe, ut contemni non possis.
CAPUT i.
Admone illos principibus et potestatibus subditos
esse. Ut in Evangelio dicitur : Reddite que sunt Cc-
saris Cesari (Luc. xx). Dicto obedientes. Si bonum
Verbum Domini blasphematur, vel cum contemni- B fuerit quod praecipiunt : si vero malum, responde eis
tur Dei prima sententia, et pro nihilo ducitur; vel
Christi infamatur evangelium , dum contra legem
fidemque naturz, ea qux Christiana est, ex Dei lege
subjecta, viro imperare desiderat, cum etiam genti-
les femin:x viris suis serviant communi lege naturz.
Juvenes similiter exhortare, ut sobrii sint. Sicut in
eo quod supra przceperat, dicens : Anus similiter in
habitu sancto , similitudinem anuum dixeramus ad
senes necesse referendam, ita nunc in eo quod intu-
lit, Juvenes similiter hortatur, ut pudici sint , simili-
tudinem juvenum ad anus, et per anus ad senes
arbitramur aptandam, ut senum habeant sobrieta-
tem, et honesti sint, et pudici, et sani in fide, et
charitate, et patientia : anuum in habitu sanctitatem
habeant, ut non sint accusatores, non vino multo
servientes , bene docentes , et c:xetera. Proprium ado-
lescentiorum hoc posuit, ut pudici sint in omnibus,
tam scilicet mente quam corpore, tam opere quam
cogitatione, ut nulla sit in adolescente suspicio tur-
pitudinis. Et licet "quidam de Latinis ita :zestimemt
legendum : Juvenes similiter hortare ut pudici sint,
ut postea inferant, in omnibus (e ipsum formam pre-
bens bonorum operum, tamen sciamus ín omnibus ad
superiores esse referendum, id est, hortare ut pudici
sint in omnibus. Sciendum quoque hoc, quod conti-
nentia non solum carnis opere et animi concupi-
scentia, sed in omnibus rebus necessaria sit : ne
honores indebitos appetamus, ne accendamur ava-
riia, ne ulla passione superemur. In omnibus te
ipsum praebens formam bonorum operum. Nihil pro-
dest aliquem exercitatum esse in dicendo, et ad
loquendum trivisse linguam, nisi plus exemplo do-
cuerit quam verbo. Denique qui impudicus est, quam-
vis disertus sit, si ad castitatem audientes cohorte-
tur, sermo ejus inflrmus est ex auctoritate coher-
tandi : ut e contrario quamvis sit rusticanus et
tardus ad loquendum, si castus fuerit, "exemplo
8u0 homines potest ad vitx similitudinem compel-
lre.
* In integritate. Id est, in virginitate. In gravitate.
Id est, mentis pudicitia. Jlluxit enim gratia Dei et
Salvatoris nostri. Ideo omnes indifferenter doce. Om-
nibus hominibus. Nullam conditionem excipiens. Et
de Actibus apostolorum : Obedire oportet Deo magis
quam principibus vel hominibus (Act. xv). Non liti-
giosos. Nam Christi, id est, pacis filios non oportet
ligare.
Ád omnes homines. Non solum ad bonos vel ami-
cos. In malitia. Cum persequeretur Ecclesiam. Odi-
biles. Odientes invicem. Qux major potest malitia et
invidia esse, quam contra absentes epistolas sume-
re, et odisse Christianos, et consequenter ab homi-
nibus odium promereri? Sive sub persona sua de
aliis loquitur. Cum autem. benignitus et. humanitas
apparuit. Diligentius attendamus, et inveniemus in
presenti capitulo manifestissimam Trinitatem. Beni-
gnitas quippe atque clementia Salvatoris nostri Dei,
C non alterius quam Dei Patris, per lavacrum regene-
rationis, et renovationem Spiritus sancti, quam cffu-
dit in nos abundanter per Jesum Christum Salvato-
rem nostrum., justificavit nos in vitam :eternam.
Secundum spem vite eterna. ld est, non secundum
carnalem hzreditatem. Fidelis sermo est. Ad supe-
riora jungendum est, ubi ait, hxredes simus.
Et de his. Id est, de supradictis. Volo te confir-
mare. Id est, confirmare , non inscientem instruere.
Stultus autem questiones. Plurima exempla sunt quz-
rentium non recte Deum. Judxi prave qusrunt
Deum, sperantes eum inveniri posse sine Christo.
Hzreüci vano sermonum strepitu concrepantes,
quierunt quem invenire non possunt. Philosophi quo-
que et barbari, de Deo varia sentientes, quzxrunt
D Deum; sed quia non recte quzsierunt, fuerunt eorum
fatuz quzstiones, putantium Deum humanis sensi-
bus posse comprehendi. Ab his igitur nos Paulus
revocat. Quod autem ait : Genealogias, et contentio-
nes, et rizas, que non veniunt ez lege, devita, proprie
pulsat Judzos, qui in eo se jaetitant et putant legis
habere notitiam, si nomina teneant singulorum :
qui quia barbara sunt, et etymologia. eorum non
novimus , plerumque corrupte proferuntur a nobis.
Et si forte erravimus in accentu, extensione et bre-
vitate syllabz, vel brevia producentes, vel producta
breviantes , solent irridere nos imperitizte, maxime
in spirationibas, et quibusdam rasura gulz litteris
proferendis. Hoc autem evenit vel maxime quod Se-
949
COLLECT. IN EPIST. AD PHILEM.
ptuaginta interpretes per quos in Grecum sermonem A Proprio judicio condemnatus. Propterea a semet-
lex divina trauslata est, specialiter rj heth litteram,
et y ojin, et cxeteras istiusmodi, quia duplici aspira-
tione in Graecam linguam transferre non poterant,
aliis litteris expresserunt. Verbi causa, ut Rahel,
Rachel dicerent, et Jeriho, Jericho, et Hebron, Che-
bron, et Seor, Segor. In aliis vero eos conatus iste
defecit. Nam nos et Grxci unam tantum litteram, S,
habemus, illi vero tres, DYV, qu: diversos sonos
possident : Et Sion per Y scribitur, Israel per v,
et tamen non sonat hoc quod scribitur. Seon rex
Amorrhzeorum per D litteram et pronuntiatur et
scribitur. Si igitur a nobis hzec nominum et linguz
idiomata, ut videlicet barbara, non ita fuerint ex-
pressa, ut exprimuntur ab Hebraeis, solent cachin-
num attollere, et jurare se penitus nescire quod di-
cimus. Est alia occasio superbix : quemadmodum
enim nos qui Latini sumus, Latina nomina et ori-
gines de lingua nostra habentia, facilius memorie
tradimus, ita illi a parva zetate vernacula sui sermo- *
nis voeabula peritissimis sensibus imbiberunt, et ab
exordio Ádam usque ad extremum Zorobabel, om-
nium generationes ita memoriter velociterque per-
currunt, ut eos suum putes referre nomen. Si ea
forte non ita novimus, putant se in nominibus refe-
rendis, et in supputatione annorum, et in nepotibus
ac pronepotibus', avis, proavis , atavis doctiores. Et
contentiones. Dialecticorum, quorum Aristoteles prin-
ceps est. Sunt enim inutiles. Quid enim prodest scire
quot annos vixerit Mathusalam, quoto ztatis suse
Salomon anno sortitus sit conjugem?
. Hereticum hominem post unam et secundam cor-
reptionem devita. Nec circa ipsos nos occupari per-
mittit, si correpti non corrigantur, ne tempus inani
contentione perdamus.
ipso dicitur esse damnatus, quia fornicator, adulter,
homicida, et cxtera vitia per sacerdotes de Eccle-
sia repelluntur. Hzretici autem in semetipsos sen-
tentiam ferunt, suo arbitrio de Ecclesia recedentes :
qua recessio proprie conscientiz videtur esse dam-
natio.
Cum misero ad te. Ex quo paternos Pauli in Cre.
tenses probamus affectus. Necessarium habebat Ti-
tum; tamen non eum vult ad se venire, nisi in lo-
cum ejus Artemasg aut Tychicus successor advene-
rit, ne absque doctore relinquerentur. Nicopolim.
Ipsa est que ob victoriam Augusti, quod ibi Ánto-
nium Cleopatramque superavit, nomen accepit. Et
Apollo. Apollo vir Alexandrinus , ex Judeis episco-
pus Corinthiorum , quem propter dissensiones qux
in Corintho erant, ad vicinam insulam Cretam cum
Zena legis doctore putandum est transisse, et Pauli
epistola dissensionibus qua: Corinthi fuerant intem-
peratis, rursum Corinthum revertisse. Premitte. Ut
nihil eis desit. Przcipit Tito, ut quoniam de Creta
ad Greciam navigaturi erant, ut non eos faciat si-
tarciis indigere, sed habere ea qua ad viaticum ne-
cessaria erant. Discant autem et nostri bonis operi-
bus preesse. Nostros suos vocat, qui in Christo cre-
diderant, qui quia Christi erant, recte Pauli et Titi
appellari merebantur. Habes, inquit, in discipulos
potestatem , doce eos non esse infructuosos ; sed
evangelistis , et apostolicis viris, qui bonis operibus
serviunt, mihistrare.
Ut non. sint. infructuosi. Omnis enim arbor, qux
non facit fructum bonum, excidetur et in ignem
mittetur.
XIII.
IN EPISTOLAM AD PHILEMONEM.
CAPUT UNICUM.
Propter charitatem magis obsecro. Cum nobis fidu-
Paulus vinctus. In carcere vel in catena. Christi D ciam causa ipsius dederit jmperandi , tamen chari-
Jesu. ld est, pro confessione nominis Christi. Phile-
moni dilecto. In Grzco non habes dilecto, sed dili-
gibili [T& cy«m»ó]. Inter dilectum autem et diligi-
bilem hoc interest, quod dilectus appellari potest
etiam ille qui dilectionem non meretur. Diligibilis
vero is tantam qui merito diligitur.
Et Archippo commilitoni nostro. Hic diaconus
erat, de quo ad Collossenses : ait : Dicite Archippo :
Vide ministerium quod accepisti in Domino, ut illud
empleas. Et in omnes sanctos. Qui diligit caput, dili-
git et membra. Quia viscera. Non tantum corpora,
Sed viscera sanctorum, id est, quos hospitio reci-
piens per te refecisti.
Quod ad rem attinet. Scilicet Christianz pietatis.
' vinctus sum Christi, s
tate faciente ohsecrare maluimus quam jubere. Cum
sis talis. Moribus talis, quales illi qui in senectute
etiam pro Christo vincula non recusant. Nam tu
genez es ut ego, nunc autem vinctus Jesu Christi. Et-
si ambo senes sumus, taiflen te in aliquo quod nunc
ro. Hoc addit ad cumulan-
dum verba, ut non negetur petitio.
Quem ego genti. Quia eum credentem ei in car-
cere baptizavit. Nunc autem et mihi utilis. Post-
quam credidit mihi. Et tibi. Ac si diceret, quia tua
vice mibi ministravit. Ut pro te mihi ministret. Ex
boc cognosce qualis sit, qui ita mihi plaeuit, ut
possim eum credere tua vice mihi ministrare.
In vinculis evangelii. Qu: patior propter dilectio-
951
SEDULT SCOTI
25$
nent evangelii, Sed sine consilio tuo. In hoc exem- A omnia mea sunt; si autem tua omnia mea sunt,
plum dat nobis, nullius servum fraudare. Forsitan
erint ideo discessit ad horam a fe. ftoc est , fortasse
hoe Det providenfia fitocaravit , unde nonnunquam
malunt óccasio boborem fit, ut fuit Joseph fratrihus
suis : sie nune iste si ron fagisset, Deum non inve-
nisset, si Paulum in vinculis non vidisset, fidem riori
recepisset.
Ut in. eternum illum recipias jam non at servum.
Jd est, fratrem im Christo reciperes , non secundum
conditionem servitutis, qux termperalis est. Sed pro
servo fratrem. Quia servus recessit , frater autem in
Christo revertitur. Si autem nocuit aliquid tibi , aut
debet. Fogam farto comolans, quedam domestica
rapmit a domino. Hoc mihi imputa. Id est, quod
Onesimus furto rapuit, ego spondeo redditurum,
hujes spomsionis epistola h»c, ef manus propria
testis est. Ut non dicam tibi, quod et teipsum mihi
debes. Hxc atrtem dico quasi ad extraneum loquens.
Ceterum si ad fers meunr redeam, propter sermonem
Christi, quem evangelizavi, et Christianus effectus
es, fe mihi ipsum debes : quod si tu meus es, et tua
Onesimus quoque, qui tuus est, meus est. Poteram
igitur eo u& ut meo; sed voluntati tux relinquo, ut
mercedem habeas ignoscendo.
Te fruar in Domino. Id est, in voluntate Domini.
Viscera mea. Onesimum , quem Paulas in vinculis
Christi genuit. Simul et para mihi hospitium. Quod
amplitudine sui multorum audientium possit esse
eapax, ut in ipso Paulus doceret platimos.
Salstat te Epaphras concaptivus nteus. — Vinetm
Rome cum Paulo. 7m Christo Jesu. Non alicujus
eriminis causa , sed fidei societate. Alitef simil
Epaphras, in Geschalis opptdo Judz:e cen. parenti-
bus Pauli a Romanis captus, et in Thatsum Cilicis
translatus. Gratia Domini nostri Jesu Christi cum
spiritu vestro. In toto quidem homine, et in omni
parte sanctorum gratia est Domini nostri Jesu Chri-
sti, sed a meliori et a majori parte, id est spiritu,
de toto homine dicitur. Cum spiritw vestro. Cum au-
"tem in spiritu gratia fuerit, tot&m facit hominem
spiritualem, ut caro spiritui serviat, et anima non
jungatur a carne.
XIV.
IN EPISTOLAM AD HEBRJ£OS.
CAPUT PRIMUM.
Multifarie multisque modis olim Deus loqnens pa-
tribus in prophetis. Quonixm spud Hebrzorum eccle-
sias destructor legis falsa suspicione habebatur,
voluit tacito nomine de figuris legis, et veritate
Christi reddere rationem , ne odio nominis fronte
pratatt utilitatem exchuderet lectionis. Tota intentio
beati Apostoli fuit in hac epistola Hebrzos , id est,
gentem suam ad Christi convocare fidem, emirten-
tiamque gratie, quz per fidem data est, a legalibus
discernere umbris, quis amgelitis ministratioriibus
fuerunt. Idcirco primo posuit prophetas diversis
rhodis patribus locutos esse, dicens : Multifarié mul-
lisque ntodis olim Deus loquens patribus nostris in
prophetis, Proinde non secundum hoc solum emi-
nentia Novi Testamen(i declaratur, quia patribus
quidem prophete missi sunt, nobis autem Filius,
sed quod etiam prophetarum vel patriarcharum ne-
mo nisi in similitudinibus vidit Deum, Filium vero
unigenitum incarnatum , atque in ea carne vi-
sum constat, qua idem nire Dei susceptus,
unigenitus est Filius Dei. Ideo Waox addixit : Novis-
simis autem diebus locutus est nobis in Filio. Multifa-
rie, id est, multis et variis locutionibus, ut decem
verba legis , et alia pene innumerabilia testimoniis
variis commendata. Muitisque modis. Ostensionibus,
idest, multis formis in quibus loquebatur : nune
autem in hominis et hospitis forma, ut Abrahz;
nunc ie forma militis, nt Jesu; nunc in igne, ut
Moysi in rubo; nunc in nube et aliis signis ; ali-
( quando per semetipsum loquitur, ut est: Audiam
quid loquatur in. me Dominus; aliquando per ange-
lum loquitur; aliquando per subjectam creaturam,
ut in nube : Hic est Filius meus dilectus (Matth. n1);
aliquando lucidis, ut: Si audiretis me, bona terree
comeditis ; aliquando obscuris, ut: Gladius vos dero-
fabit. Olim Deus locutus ést duobus modis; locu-
tioque divina distinguitur, cum aut per semelipsum
foquitur, aut per angelicam creaturam ad nos verba
promuntur. Cum autem per semetipsum loquitur,
de verbo ejas sie verbis et syllabis cor decetur.
Cum vero per angelum, aliquando verbis sine imagi-
nibus, aliquando imaginibus et rebus sine verbis.
Patribus nosiris, Abraham, Isaac, et Jacob, et
Loth, et Moysi. Et habebis sibilum «quando dicis in
D prophetis , id est, a nominativo prophetia. Aliter
patribus, qui cominus fuerunt in tempore propbeta-
rum , id est, toti plebi Israel, et tunc dicis in pro-
phetis sine sibilo. Novissimis diebus. Novi scilicet
Testamenti, ut : Melior est finis orationis quam prin-
cipium, pnt Salomon ait : quia firmius est quod non
audimus, quam quod illi olim audierunt. In Filio
suo. Hoc dicitur secundum assumptionem carnis,
ut : Qui proprio Filio suo nor pepercit (Rom. vii).
Suo. Id est, proprio. Multi enim filii gratia, hic au-
tem natura est. Quem proposuit. Secundum carnem,
quia secundum divinitatem non constitutus, sed con-
stitutor dicitur. Heredem omnium. Alii post patrem
hxredes sunt, bic autem vivente Patre h:zeres est.
Omnium. Visibilium et invisibilium, coelestium et ter
955
COLLECT. IN EPIST. AD HEBR.
254
restrium, ut ipse ait: Data est mihi omnis potestas in À bunt. Quia figura eorum in melius transformabitur,
celo et in terra (Matth. xxvi). Per quem. Secundum
divinitatem, Etiam fecit, et secula. Tempora, aut
creaturas, ut : In principio fecit Deus celum et ter-
ram. (Qui est splendor glorie. Patris splendor: quia
sicut splendor a sole non separatur, sic ipse splen-
dor paterne glorie ab ipso Patre inseparabilis est.
Et imago substantie ejus expressa. Ejusdem natura
et substantize formam signatam et expressam babet.
Portans quoque omnia. Gubernans, quia nisi ab eo
portarentur, laberentur. Verbo virtutis suce. Seipso,
qui et verbum est et virtus. Purgationem peccato-
rum perficit. Sacerdotes enim in veteri lege non per
semetipsos, sed per hostias hominum peccata aufe-
rebant: hic autem sacerdos exstitit et hostia, pur-
non autem substantialiter interibunt. Tw autem
idem ipse es. Non dicit, eras, vel eris, sed es. Et
anni (ui non deficient. Id est, :ternitas tua. Sede a
dextris meis. Ideo a dextris dicit, quia nihil est in
cclestibus sinistrum. Donec ponam inimicos tuos.
Donec eos superatos. et subjectos in vindicta sub te
habeas in futuro. Scabellum pedum tuorum. Pedes
Domini ejus incarnatio intelligitur, sive apostoli et
sancti. |
CAPUT II.
Propterea abundantius oportet observare nos ea
que audivimus. Dum ministri spiritus nobis -ser-
viunt, et hzreditatem salutis capimus; vel conjunge
hoc ad qualitatem omnium: supradictorum. Abun-
gavitque peccata per sanguinem et gratiam baplismi. B dantius autem dixit, id est, diligentius, dum major
Sedet ad dexteram mujestatis in. excelsis. Hucusque
breviter Paulus dixit de divinitate et humauitate
Christi, ut de his primitus indicaret Judxis , deinde
per epistolam de his redderet rationem. Tanto me-
lior angelis effectus. Quare non eum meliorem pro-
phetis dixit, id est, legem ministrantibus, dum Chri-
stum prius prophetis protulit? Ideo, quia vetus lex
per angelos ministrata est, nova autem per Christum.
Ergo hoc dicit, ut pr:ecellentiam Novi Testamenti
ostenderet , dum Christus angelos przcellit. Filius
meus es tu. Secundum divinitatem. Ego hodie genui
te. Quia in zeternitate semper natus est. Aliter : Ego
hodie genui te, secundum incarnatam humanitatem
intelligendum est. Ego ero illi in patrem. Hoc in
libris Regum et Paralipomenon legitur (/I Reg. i).
Cum introducit primogenitum in orbem terre. Id est,
Marix; vel cum ducat de ejus incarnatione in terra.
Et adorent eum. omnes angeli Dci. Nam licet incar-
natus, adoratus est ab angelis, quanto magis secun-
dum divinitatem? Qui facM angelos suos spiritus.
Duplex angelorum officium est : aut enim spiritum
consolationis , aut ignem vindict» hominibus mini-
strant, ut Hieronymus dieit. Aliter hic hyperbaton
est, el est ordo : Qui facit spiritus suos angelos , id
est, ut sint angeli, hoc est, nuntii superne volunta-
tis. Nam angelus officii est nomen, non nature;
nam omnes virtutes celestes naturaliter spiritwe
appellantur. Thronus tuus, Deus, in seculum seculi,
Significat autem principatum Christi super angelos,
Virga aequitatis. Virgam, sceptrum regni et potesta«
üs intelligimus, qua Deus alios remunerat , alios
condemnat, reddens unicuique secundum opera sua.
Unzit te Deus. O Dcus. Oleo letitie. Spiritu sancto.
Pre consortibus tuis. Regibus, sacerdotibus prophe-
tis. Et tu in principio. In Filio. Terram fundasti.
Stabile eam fecisti super stabilitatem suam. Et
opera manum tuarum sunt coli. Spiritus sancti, qui
etiam digitus dicitur. Ngrandum quod hic prius
dicit terram, deinde suvinfert, sunt coli. Sermo
enim divinus aliquando de terrestribus ad celestia
mentem elevat, aliquando de celestibus ad terre-
stria descendit, ut currus Eliz de eclo emissus, et
in celum iterum cum gloria elevatus est. Ipsi veri-
est auctoritas nostre legis, quam auctoritas ange-
lorum - ministrantium veterem legem. Xe forte ef-
fl'uamus. Ne a salute discedendo pereamus. Étsi
omnis prevaricatio et inobedientia accepit justam
mercedis retributionem. Id est, per legem acceptam.
Inobedientia vero legem non suscepit. Que cum
initium accepisset. Ut : Exinde cepit Jesus facere et
docere (Act. 1). In nobis. In omnibus Christianis
fidelibus. Nam se conjungit cum reliquis fidelibus.
Contestante Deo signis. Prwsentibus. Et portentis.
De futuris ostensa. Et variis viriutibus. Sanitatibus,
ut: Demones ejicite, leprosos mundate , mortuos
suscitate (Matth. x). Secundum suam voluntatem.
Secundum voluntatem Det, nonsecundum meritum,
C vel facultatem nostram. Non enim angelis subjecit
Deus orbem terre. Sed Christo subjecit Deus orbem
terr: futurum, id est, Ecclesiam post peractum jue
dicium multiformem. De quo loquimur. Dicendo :
Omnia subjecisti sub pedibus ejus. Testatus est autem
in quodam loco. Spiritus sanctus per prophetam.
Quid est homo, quod memor es ejus? aut filius homi- '
nis. Aliud est homo, et aliud est filius hominis. Adam
enim non genitus, neque ex homine factus ; Christus
vero ex homine suscepit carnem. Sed quod ait:
Quid est homo? dignitatis significatione interrogat.
Quoniam visitas eum. Scilicet in passione, vel resur-
rectione. Minorasti eum paulo minus ab angelis. Às-
sumendo carnem, patiendo crucem , quod utrumque
angelis evenire non potest. Et constituisti eum super
opera manuum tuarum. — Omnis creatura homini
servit, ut est : Et dominetur piscibus maris , et
volalilibus celi (Gen. 1). Sed quamvis hac Adam
conveniunt, et unicuique homini, hio tamen se-
cundum sensum Pauli tantum Salvatori competit.
Ergo constituisti eum super opera manuum tuarum,
ut : Dala est mihi omnis potestas in colo et. in terra
(Matth. xxvi). In eo enim quod omnia sibi subjecit,
nihil dimisit non subjectum ei. Preter eum qui sibi
subjecit omnia. Nunc autem necdum videmes omniu
subjecta ei. Quia non simul impletur prophetia ;
licet enim ei subjiciuntur multi, alii t&men noh, in
judicio vero omnia ei eubjicientur. Ut gratia De.
Gratia Dei Filius Dei dicitur, quia per suam gra-
455 SEDULII SCOTI 958
tiam gratis peccata dimisit, nullis precedentibus À «t et Moyses. Fidelis fuit. Aliter hoc interrogantis
hominum meritis. Pro omnibus gustaret mortem.
Celeritas mortis in gustu significatur, ut : Et cum
gustasset, nolvit bibere (Matth. xxvit).. Decebat enim
eum propter quem. omnia. Restaurata sunt, sive in
colis, sive in terris. Et per quem omnia. Consi-
Stunt, sive dum per ipsum facta sunt. Aliter : Per
quem omnia, id est, creata sunt. Propter quem om-
nia, id est, propter gloriam ipsius facta sunt omnia.
Per passionem consummari. De humilitate mortilis
carnis in gloria resurrectionis exaltari, in exem-
plum eorum quos adducet in gloriam. Aliter con-
summare, ipsum videlicet salutem perficere. Qui
enim sanctificat. Christus. Et qui sanctificatur. Homo
justificatus per fidem. Ex tno omnes. Id est, Deo Pa-
tre, sive ex Adam. Hic autem ostenditur secundum
carnem ex una eademque massa et Christum esse
qui sanctificat, et nos qui sanctificamur ab eo. Non
confunditur. Christus. Fratres eos vocare. Dum sci-
licet unum habent Patrem Deum. Narrabo nomen
tuum fratribus meis. Apostolis et omnibus sanctis.
In medio Ecclesie. In conventu et in cordibus eo-
rum. Laudabo te. Faciam te sanctos laudare. Et ite-
rum : Ego ero. Vox Christi. Fidens in eum. Patrem,
Ecce ego et pueri mei. Hoc in lsaia habetur. Pueri
mei. Apostoli omnesque in Christum credentes ; non
autem secundum tatem, sed secundum innocen-
tiam pueri dicuntur. Communicarerunt carni et san-
guini. Omnes communiter carnem habuerunt et san-
guinem. Particeps eorumdem. Puerorum assumendo
carnem et sanguinem. Ut per mortem destrueret eum.
Ut suís armis diabolus vinceretur, quibus aliis in-
sultabat. Mortis imperium. Mittere in mortem, pce-
namque perpetuam. Obnozii erant servituti. Vel ve-
teris legis, sive peccati. Nusquam enim angelos ap-
prehendit. Non enim in angelica forma venit in mun-
dum, quia non ad redemptionem angelorum venit ;
sed ideo carnem apprehendit, ut per quam peccatum
admiseramus, ipsa redimeremur. Sed semen Abraha.
Hoc est, assumendo carnem de genere Ábrahz : pro
toto autem genere semen Abrahz dicitur. Unde de-
buit per omnia fratribus similari. Verum corpus ho-
minis, animamque sumendo. Fidelis pontifex. Hoc
est, verus et potens, et idoneus implere suum offi-
cium. In eo enim. Corpore seu jure. Potens est eis
qui tentantur auziliari. Non ut pontifices legis.
CAPUT III.
Unde fratres sancti. vocationis celestis participes.
Ut : Venite ad me, omnes qui onerati estis, et ego re-
ficiam vos (Matth. xi). Vel : Venite, benedicti, etc.
Considerate apostolum. Missum a Patre. H:ec dicens,
ostendit Jesum obedisse Patri usque ad mortem, et
fidelem fuisse ei, et nos admonet, ut capiti nostro
pareamus, id est Christo. Et pontificem confessionis
sostre. Fidei nostr». Qui fidelis est ei. atri. Qui
fecit. illum.. Sacerdotem esse ex semine David se-
eundum carnem. Ipse itaque fidelis ei, ut scriptum
est de eo : Ut faciam voluntatem (uam ; et illud :
Non sicut ego volo, sed eicul tu vis (Matth. xiv). Sic-
-*
affectu pronuntiandum est. Si fiduciam et gloriam
spei usque? ad finem firmam retineamus. Per fiduciam
fides, per gloriam spei spes, per finem charitas
intelligitur, ut : Finis precepti est charitas. In his
domus supradicta continetur, quia fides fundamen-
tum est, spes vero paries, charitas culmen eminet.
Quapropter sicut dicit Spiritus sanctus. Dum domus
Domini esse non possumus, nisi illa retineamus ;
vel dum talis apostolus et pontifex Filius est. Ho
die si vocem ejus audieritis. Hodie significat omne
tempus quo vivimus in presenti. Vel hodie, in Novo
Testamento, ac si heri sit Vetus, quasi dixisset : Si
heri vocem Domini non audistis, tamen si eam ho-
die audieritis, nolite obdurare corda vestra. "Tres
B autem. requies; Apostolus in subsequentibus osten-
dit : unam sabbati, qua Dominus requievit ah operi-
bus suis ; secundam terr: repromissionis ; tertiam,
celestis regni requiem. Secundum diem tentationis
in deserto. Ad aquam contradictionis, quando popa-
lus murmuravit, et Moyses dubitavit. Probawerunt
me. Exploraverunt me. Et dixi. Cognovi. Semper er-
rant corde. Licet oculis magnalia viderunt. Sicut ja-
ravi. Id est, immobiliter proposui, vel destinavi. Ia
ira mea. In vindicta. Si intrabunt in requiem meam.
Id est, non intrabunt : quia genus juramenti, inter-
rogationisque , et negationis est. In requiem meam.
Id est, in terram repromissionis, qua requies Israel
erat post laborem deserti, in figuram vitze zeternze,
sanctis post mundi lahores donatz. Donec hodie
cognominatur. Prseniis vitz tempus. Participes
enim Christi effecti sumus. Unum corpus effecti su-
mus cum illo, id est, concorporales'illi secundum
interiorem hominem facti conformes illius glori: et
immortalitatis. Si tamen initium substantie ejus us-
que ad finem firmum retineamus. Quasi dixisset : Si
credamus quod ille quia cozquabilis est Patri, ini-
tium carnis sumpsit ex matre, et si credamus resur-
rectionem ejus, per quam magna virtus facta est,
id est, salus et resurrectio omnium ; sive si creda-
mus humanitatem ejus et divinitatem. Retineamus.
Id est, per fidem credamus. Nolite obdurare corda
vestra. Admonet Apostolus fideles Judzos et Gentes,
ut caveant ne preceptum Domini prevaricentur, ut
in requiem Dei, id est, regnum ccleste ingredi me-
reantur, qui de Egypto transierunt. Sed non omnes.
Exacerbaverunt, pr:eter duos tantum, id est, Caleph
et Josue.
CAPUT IV.
Timeamus ergo, ne forte relicta pollicitatione. De-
sperando de vita futura, vel non sectando opera,
quibus ad illam requiem pervenitur. Deesse. Scilicet
requiei. Sermo auditus. lid est, doctrina legis.
Quemadmodum dizit. Id est, quemadmodum illi non
introierunt in requiem, sic nos e contrario intrabi-
mus in requiem. Et quia de operibus requievit Deus.
Sicut enim Deus die septimo requievit ab omnibus
operibus bonis, ita erit requies zterna, cum coR-
summata fuerint opera, quz ab initio facta sunt. Et
257 !
COLLECT. IN EPIST. AD HEBR.
258
in isto rursum. In isto psalmo post legem. Si introi- À ut offerat dona et sacrificia pro peccatis. Quod de
bunt in requiem meam. Hic si pro affirmatione posi-
tum est, quasi diceret : Si introibunt, bene habe-
bunt. In requiem meam. Id est, in terram viventium.
Hic autem virtus prophetice sententiz: secundum.
Apostolum est, ut ostendat requiem :lernam. Quo-
viam ergo superest. introire quosdam in illam. Cre-
dentes propter eos qui venerant ex Egypto. Introire.
Dum ill introierunt. In illam. Hequiem scilicet
beate vit». Iterum alium diem. ld] est, requiem
teternam, non illam terrz repromissionis. Terminat.
Deus prophetam. Post tantum temporis. Post tot an-
nos egressionis filiorum Israel de /Egypto. Ex quo
manifestum est, quod non de requie terrz repro-
missionis dixerit. Itaque relinquitur sabbatismus. Id
est, :terna requies, quam Judaieum sabbatum signi-
ficavit. Populo Dei. Id est, omnibus recte credenti-
bus. Qui enim ingressus est in requiem ejus. Per
mortem temporalem. Etiam ipse requievit ab operi-
bus suis. Id est , ab hujus mundi laboribus. Festine-
mus ergo ingredi in illam requiem. Cum alacritate
mentis per fidem cum operibus curramus. Vivus est
enim sermo Dei. Hic ostenditur eumdem nos habere :
judicem, qui illos propter illorum incredulitatem
damnavit. Sermo enim Dei Filius Dei est, sive Evan-
gelium. Et eficaz. Id est, potens ad inferendam vin-
dictam vel beatitudinem. Et penetrabilior omni gla-
dio ancipiti. Id est, ad vindictam super corpus et
animam. Omni gladio. Quoniam tantum corpora
gladio secantur. Ancipiti. Id est, bicipiti. Usque ad
divisionem animae ac spiritus. ld est, carnalium ac
spiritualium cogitationum ; scit enim et probat quid
interest inter animam ac spiritum : non quod aliud
est anima, aliud spiritus , quantum ad substantiam
pertinet. Compagum quoque ac medullarum. Per si-
militudinem corporis de anima loquitur. Et est dis-
cretor. ldem sermo vivus. Cogitationum. In anima.
Et intentionum. In. spiritu. Omnia autem nuda et
aperta sunt. Duobus modis res corporalis celatur:
latens sub tecto, ideo dicit nuda ; aut conclusione,
ideo ait aperta. Oculis ejus. ld est, inspectionibus
divinis. Ad quem nobis sermo est. De quo, hoc est,
Christo, quoniam reddituri sumus coram ipso ratio-
nem de omnibus quz? gessimus. Itaque ad quem no-
bis sermo est, ac si diceret: Hic Deus est de quo
loquimur. Qui penetravit colos. Morte sacerdotis,
ultra velum in sancta sanctorum intrantis. Tenta-
tum astem per omnia. Esuriendo, sitiendo, etc. Ad
thronum gratie. Ubi ipse nunc sedet, ne damnemur
dum sedebit in throno zquitalis suse, Ut misericor-
diam consequamur. ld est, peccatorum indulgentiam.
Et gratiam inveniamus. Vite selernz. In auxilio oppor-
tuno. Sive in presenti tempore, ut Apostolus dicit :
Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis
(1I Cor. v1). Aut in periculo die judicii : ut adjutor
in opportunitatibus, in tribulatione,
CAPUT VY.
Omnis namque ponii[ez, ex hominibus assumptus,
pro hominibus constituilur in his que sunt ad Deum,
omnibus oblationibus dicitur. Aliter dona, id est,
aurum et argentum, et cztera donaria. Sacrificia.
Qus ad cibum tantu:n pertinent de pane, verbi
gratia, et vino. Qui ignorant. Deum. Et errant.
À mandatis legis. Quoniam et ipse. Sacerdos. Cir-
cumdaius est. Ideo oportet eum condolere, infirmi-
tate scilicet carnis. Secundum ordinem Melchise-
dech. Quia Melchisedech viuum et panem obtulit
Abraham, in figuram Christi corpus et sanguinem
suum Deo Patri in cruce offerentis. Qui in diebus
carnis. Quibus in carne conversatus est. Preces.
Verbis. Supplicationes. Genu flexo. Liberare. Per re-
surrectionem. Cum clamore valido. Dicens : Pater, si
fieri potest, transfer a me calicem istum : verumtamen
B non mea voluntas, sed tua fiat (Marc. xiv). Et lacry-
mis. Pro nostra salute, non timore mortis profusis.
Et exauditus est. A Deo Patre, angelo eum confir-
mante. Pro suo reverentia. lilius apud Patrem, vel
pro reverentia Patris apud illum, dicendo: Deus
meus, Deus meus, quare me dereliquisti ? Est autem
reverentia mistus dilectioni pavor. Didicit obedien-
tiam. Expertus est obedientiam, ut : F'actus obe-
diens. Patri usque ad mortem. Et consummatus. 1n
passione, ut: Jnclinato capite tradidit spiritum.
Causa salwtis terne. Quia non :ziterna salus per
alios sacerdotes ministrabatur. Juxta ordinem Mel-
chisedech. Eusebius dicit in libro Historiarum : Hie
Melchisedech in divinis voluminibus sacerdos fuisse
Dei sammi refertur. Sed qui non oleo communi per-
unctus sit, neque qui ex successione generis susce-
perit sacerdotium, sicut apud Hebreos fieri mos
erat : et ideo secundum ordinem ipsius sacerdos fu-
turus dicitur Christus, qui non olei liquore, sed vir-
tute coclestis spiritus consecretur. Et in interpretabilis
ad dicendum : quoniam imbecilles facti estis. Non
quod valeret Apostolus per spiritum interpretari,!sed
quod imbecilles erant auditores ad audiendum ser-
monem.
Que sint elementa. Rudia documenta fidei. Pro-
pter tempus. Quia longum tempus est ex quo didici-
stis fidem.
^ Eapers est sermonis justitig. 1d est, perfecto
scientie.
CAPUT VI.
Quapropter intermittentes inchoationis Christi ser-
monem. Fidei initium, aut de incarnatione et pas-
sione ejus loqui. Ad perfectionem feramur. Ad per-
fectam fidem cum bonis operibus feramur, aut de
ejus nativitate quzedam loquamur, sive de arcano
mysterio incarnationis Dominice disseramus.
Non rursum jacientes [undamentum penitentie ab
operibus mortuis. ld est, post acceptam semel fidem
et poenitentiam, non iterum de penitentia, et de fide
Trinitatis, et baptismo, et impositione manuum, et
resurreclione, et judicio vos instruamus. Nam hac
omnia quasi lac sunt, et ad initium fidei pertinent.
Ab operibus mori(uis. Qua interimunt animai. Et
359
SEDULII SCOTI.
260
fidei ad Deum baptismatum. Pluraliter loquitur, pro À Et multiplicans. Id est, numerosa peccatorum pro-
varietate accipientium.
lmposiionis quoque maxsuum. Scilicet. episcopi.
Es bec. [aciomus. Scilicet ad perfectionem feramur.
Impossibile est anim eos, qui eemel sunt. illuminati.
Sicut enim impossibile est Christum iterum cruci-
figi, ita crigminosi homiges non possunt ierum ba-
ptizas. Nog autem ia hoc penitentiam excludit. de
peccatis, sed sicut secupdam humanam nativitatem
impossibile est -bonkmes iterum cargaliter nasci, ita
secundum spiritualem regenerationem homines no&
possunt rebaptizari. Et participes facti sunt Spiri-
(vs sanct), Habenies diversas. donationes Spiritus
saneti.
*Yirtgtesque eseculi venturi. Scilieet resurrectionis,
genie, qui aren:e maris assimilantur. Et sic. longa-
nimiter. Patienter , id est, Abraham. Ferens. Per
trecentos annos. Ut per duas res immobiles. Deus,
et promissio et juramentum Dei. Item duas res iu-
mobiles dixit, Dei Patris promissiones de Filio suo,
et adventum ipsius Filii in hunc mundum pro salute
nostra. Qui confugiiys. ld est, ab Judaismo et Gene
tilitate. Quam stcut anchoram habemus. Similiter
quomodo anchora gavim jn tempestale maris, sic
spes hominem in tentationibus mundi fundat. Et ista
anchora non in mare mittitur, sed in coelum, ad in-
teriora prxmia capessenda. Usque ad interiora te-
laminis. Nostram anchoram sursum mittimus ad in-
teriora coeli, sicut anchora ferrea mittitur ad inte-
6t prouniorum, ei vile post mortem. Iterum renovari. B riora maris. Secundum. ordinem Melchisedech. Noa
Per baptismum , vel per hostias carnales, sed per
solam fidem Christi, quie per dilectionem operatur.
Ad penitentiam. Id est, per poenitentiam. Quid
ergo ? Exclusa est ponitentia? Absit, sed impossibile
est zenavari, hocest, per baptismum renasci. Rur-
um er«cifigentes. Non vere, sed quasi crucifigentes.
Sicul epim semel. Cbnistus mortuus est carne, id est,
in «nee, íta nos semel inorimur peocato in baptis-
pate.
i4 eueuui habentes. Id est, quasi despectui,
Werra euim sape venientem. Per metaphoram lequi-
iur. Mam hic terram fideles homines appellat, qui
de imbre doctrins Christi irrigantur, et faciunt fru-
etum, aliu centesimum, etc.
Et generans herbam. Ejorentes virtutes. Accipit
. éenediotionem. Abundantiam fructeum mystice, ut :
. Venite, benedicti Patris moi, etc. Proferens autem
epinas. Curas hajus seculi. Ac tribulos. Peecato-
. TUn ; sic per metaphoram loquitur de peccatore,
qui vitiis e£ peccatis nexius tenetur , cui dicitur t
Ligatis manibus pedibusque, ojicite eum in tenebrae
esteriores (Matth. xxi). Cujus consummatio in com-
bustionem. Quia peccatores igni inexstinguibili com-
burentur.
Confidimus autem. de vobis. 1deo hoc addidit, ut
bene agerent. Bonus doctor laudando eos provocat
ad profectum. Et viciniora salutis. Subaudi, conse-
qui. Et si us loquimur. Exprobrantes vobis, quod
facti estis quibus lacte opus sit. Qui ministraetis san-
ctis. Habitantibus Hiepusaleq. Et eamdem sollicitu-
dinem ostentare. Eleemosynze et doctrinze. Ad erple-
fionem fidei. Per bona opera. Usque in finem. Ut :
Qul perseveraverit usque in. finem, salvus erit (Matth.
X). Ut non segnes efficiamini. Pigri in mandatis Dei.
Horeditabunt promissiones. Nondum enim omnes
promissiones completze sunt. Juravit. Firmiter pro-
misit. Per semetipsum. Ut : Vívo ego, dicit Dominus.
Nisi benediceus benedicam tibi. Genus est juramenti,
wt est illud: Si inrabunt in requiem meam. Non enim
wisi semper pro dubitatione ponitur, nam hic pro
affirmatione eet positum. Aliter: Benedicens bene-
dicam te, id est, in sanetis et fidelibus, qui stellis
oli comparantur. -
-
secundum ordinem Aaron, quia ex tribu j,Levi in-
troiit Jesus, id est, sicut pontifex semel introibat
iutra velum sanciuarii, sic Christus introivit semel
in caelum.
CAPUT VII.
Hic egim Melchisedech rex Salem. Salem est ap-
pidum juxta Scytbopolim, quod ysque hodie appel-
-latur Salem; e£ ostenditur ibi palatium Melchise-
dech ex magnitudine ruiparum veteris operis os-
iepdens magpoifücentiam; ad quam civitatem etiam
legitur Jacob descendisse ; quz fuit.in terra Chanaan
regionis Sichem. Sacerdos Dei summi. Non idolo-
rum et demonum, TLH' per T mysterium crucis
Christi designatur, quia Christi passio nos liberat a
dominatu quinque carnalium sensuum quibus cap-
tivati sumus per (idem sanct Trinitatis cum bozis
operibus, qux» eunt x et vii, hoc est, ter sex. Nam
Abraham seeum in prelio contra quinque reges Sy-
rie cccxviu verpaenlos babuit. À cede regum. Quin-
que regum Syris, quia Loth, fülium fratris, Abra-
ham cum sua pecunia eripuerat. Occisis auteun ab
Ahraham in via, przdamque magnam ab eis ra-
puit. Et benedixit. Melchisedecb. Ei, Abralz. Mel-
chisedech, quasi melchos sadec, id est, rex justitis
interpretatar, quod mystice Domino Salvatori con-
gruenter aptatur, qui est quoque rex pacis. Sine pa-
tre. Id est, sine patre sacerdote de triba Levi. Sine
maire. Similiter de tribu Levi. Sine genealogia. Ex
sacerdotali tribu. Neque initium dierum. Hic ostn-
ditur istum Melchisededh non fuisse Sem. Nam ini-
jum dierum Sem Scriptura deseribit, Melchisedech
vero nee initium dierum habere describitur. Aliter :
Nec initium dierum, id est, electionis ejus in sacer-
dotum administrandum tate legitima annorum
xxv vel potius xxx aecundum Hebraicam veritatem,
ut Hieronymus in tractatu Ezechielis. Neque finem.
Jpsius ministerii L anno. Tunc enim ceseabant sa-
cerdotes misigtrapre, sed custodes vasorum erant;
hsec Origenes dicit. Hunc Melchisedéch, alii angelum,
slii Spiritum sanctum propter excellentiam suam
esse suspicantur : quod absit. Hebrzi vero hunc af-
firmant esse Sem filium "Noe, quem vivum fuisse
dicunt in tempore Abrahae, habens tunc annos an-
261
COLLECT. IN EPIST. AD IIEDR.
262
tiquitatis cc«c : Apostolus vero ostendit non ex Sem A ponens decimor, decimaris. Aliter secundum Augu-
fuisse, ex quo Abrabam fuit, sed ex Cham, cujus po-
eterilatem f£criptura non qaemorat. Quisquis enim
ide est, de Gentibus fnit. Omnis enim primogeni-
tus cnin gentibus sacerdos vocabatur. EL non quojd
ille patrem. et matrem non habuisset, dicitur sine
paire et sine matre; &ed quia genealogia illius in
Genesi non annumeratur, sed subi£o 'introducitur.
Assimilatus autem Filio Dei. Quia et ipse sine pa-
tre in terra, et sine matre in ccelo, sine genealogia -
seeundum diviuitatem, nt : Generationem ejus quis
enarrabit ? Similiter sine initio secundum divini-
tatem, et sine fine. Manet sacerdos in perpetuum. 1o
prolixum £emporis spatium, non unigs fantum age
ni curriculo, aut usque ad quinquagesimum annum.
sünum : Abraham et Levi decima suat a Melchjse-
dccb, propter panem et vinum a Melcbisedech acce-
ptum. Ipsaque decimatio quzdam pr»fignratio erat
Iupire medicinz per Dominu Salvatorem, idcirco
Levi in. Abrabam decimatus esf, guia curaretyz.
Non autem Christus decimatus est, quamvis et ipse
faerat in lumbis Abrabz secundum originalem $ub-
stantiam, per quexo bumanum gepus curarejur. In
quo Christi exce]lentja sacerdotii ostenditue, cum
in lumbis Abrahe mon necesse habebat decimari.
Secundum ordinem Melchisedech. Haheng regale 9a-
cerdotium sicut Melchisedech. Et non secundum
ardinem Aaron. In ohseryatiogibus legalibus. Traua-
lato eyiwt &gacerdotjo. À. Levi et Aaron, Ad Melchise-
Jniuemini autem quaMas sit. bic, Copvertit. sermo- P dech. Ad Christum. NNecesaa egt, M legis translatio
nem ad Hebreos, quibus hanc epistolam scripsit,
2€ si diceret ; Intelligite quam magbpus sif bie $a-
cerdos, qvi figuram Christi gestavit, dum tam ma-
gnus p3iriarcha ei decimas dedit ex melioribus quie
bha3beba£ Abrabam patriarcha. Ergo si Melchisedech
excelleptior sit quam Abraham, sicque Christus se-
cundum ordinem Melchisedech &acerdos manet in
aeternum, concludjtur quod Cbristus excellentior sit
quam Abraham, iu quo Judaei se jactant. Et qui-
fiat. Neque enim potest sacerdos esse sine lege, et
iesiamenio, et prgeeepüis, Ig guo enim, In Christo,
hoc est, quod secundum ordinem Melchisedech sa-
cerdos sit in efernum. Dealig tribu est. Juda, et
non Levi. Exsurgaret alius sacerdos. Propter $2-
cerdotes Leviticos. Mandqti carnalis. Quia pon per
hominem pontfeg ordipapgs est. Vig ingolubilis.
Id eet, asternzg vit, ut : Tu pa aegerdog in eternum.
Contesigtur enim. &Sypiritus sanctus per David. Re-
dem de filiis Levi sacerdotium accipientes. Hinc mo- — probatio quidem fit. Ut grati:e locus daretur. Propter
ye suo per dialecticam loquitur, dicendo et quidem — infirmitatem ejus. Quia neminem potoit salvare, Et
de filis Levi, ne quis Levi sacerdotium Melchise- . inwtitateyn. His videlicet, qui ig Ghristo nop crg-
dech precellere putaret ; e$ secundum solitam ob-
jectionem Leviticum sacerdo4ium prius exaltaf, quod
Dei mandato non ab aliquibus, sed a Dei populo, id
est, filiis Abrabam decimas accipere jubentur, cui
iamen sacerdotem Melcbisedech superexaltat, quem
genus nop nobiluat, et qui & paire, a quo omnes
Bobiltantur, id est, Abraham, decimas sumpsit.
Et cui Levi. Quasvis in patre decimas dedit. Deci-
mas sumere a populo. Tanta es enim sacerdoti ex-
cellentia. Quanquam. et ipsi. Pra, quoniam. Cujus
aujem genergiio nos annumeretur in eis. Filiis Levi,
quoniam Christus non e tribu Levi, sed magis detribu
Juda esse perhibetur; vel quoniam Clirietj gene-
Falio secundum divinitatem non ex eis nume-
yatur.
Decimas sumpsit Abraha. His ergo duobus mo-'
dis sacerdotium filiorum Levi Melchisedech suo sa-
cerdotio auperexaltat : quia decimas ab Abraham
emnium sacerdotum patre accipere mernit, et quia
hune qui repromissiones accepit benedixit. Et hic
quidem. Filii Levi, eL in veteri lege. Decimas mo-
rientes homines accipiunt. Vilii Aaron, qui mortales
homines sunt. Ibi autem. Id est, in Psalmo. Con-
testalus est. Spiritus sanclus per os David. Quia
gisit. Ut : Tu es sacerdos in eternum. Etut ita dictum
est per Abraham. Hoc est, per Abrabam decimas
dedit Levi ad Melchisedech; quia quod Abraham
obtulit, Levi secum obtulit, dum in lumbis ejus fuit.
- Qui decimas. Levi. Accepit. Postea a populo Israel.
Decimatus est. Decimas dedit ad Melchiselech. Ad
hunc in iumbis Abraham positus. Ut sit verbum de-
diderunt. Nihil enim ad perfactum. adduxit lex. Quia
usque ad passionem Christi $a infernum omnes
ibant, poetea autem colos peuetrant. Introductjo
vero wuelioris spei. Melior est egi spes, qua vita
sterna speratur, quam illa qua bona terre axape-
etantur. Jurasit Domiuus. Per semetipsum. &t non
ponitebit eum. Sient pasnituit eum hominem fecisse,
et Saul ordinasse in regem. In tauuts. Ui sacerdo-
tium ejus maneret in se&ermum, velj£ cam jureju-
rando stabiliretur. Melioris testamenti. Novi et vite
veterne, quod mulos 3d perfectum duxit. Sponsor.
Proimnissor. Quod marie probibereutur. Hic ostendit
non sacerdotium secundum ordinem Levi manere,
sed Christi sacerdotium perpetuuga esse. Acoedens per
semetipsum ad Deum. Ut : Alemo venit ad Patrem, nisi
per me. Senpar yisans. Non ut alii sacerdotes. Inno-
cens, Nulli nocena. Impollutus. Bine peceglo, Segre-
gaius a. peccatoribus. Quod nullum in e9 peccatum
fuit. Excelsioz colis (actus. Id egt, angelis et firma-
mento, ut : Adorenf eum emnes angeli ejus, Qui non
habei quotidie, Ut sacerdotes legis. Necessitatem. —
Emmolandi, oferendi. Sermo autem jurisjuraai.
Qui dicit: Tu es saccerdos in cternum secyndum
ordinem Melchisedech. Filjuns iw qiernyuno perígcium.
Sacerdotem.
CAPUT Yl,
Capitulum autem auper ea qu& dicunlur. Supmam
vel recapitulationem. Qui sedet in dexferq — sedis
magnitudinis. Secundum su» majestatis exeellen-
Liam. Sanctorum minister. Sive sanctorum homi-
num secundum suam misericordiam ; sivo miniater
SEDULII SCOTI
264
eorum quie Sancta sanctorum dicuntur. Et taberna- A ficat. Aureum vero thuribulum, corpus Christi cum
culum. Spiritus animarum sanctarum, templique
multiformis Ecclesie, in quo Deus inhabitat. Ad
offerenda munera. Aurum et argentum. E! hostias.
De oblationibus vivis. Nec esse sacerdos. ld est,
ipse Dominus Salvator, qui sic non esset necessa-
rius, si per alios justificatio fleri posset. Qui exem-
plari et. umbra: serviunt celestium. Exemplaria di-
cuntur, quia coelestium exempla ostendebant. Um-
bre autem in comparatione supervenientis verita-
tis. Celestium. Spiritualium donorum, qux nobis
per Christi sacerdotium donantur. Áut cclestium,
id est, operum, quia ex his coelestia promerentur.
Tabernaculum. Exemplar Ecclesim. Facies omnia.
Tam de tabernaculi constitutione, quam de hos-
divinitatis splendore. Arca vero, ipsa Ecclesia se-
cundum mysticum sensum, anima secundum tropo-
logicum exprimitur, aut certe arca Testamenti caro
Salvatoris Christi animadvertitur, in qua manna
divinitatis inhabitat. Urna aurea. Humanitas Chri-
$t cum divinitate. Virga Aaron, regnum Christi
significat, vel vexillum crucis. Tabule dux Testa-
menti. Cherubim. Plenitudo scientix. Propitiatorium.
De quo propitiabatur Dominus populo suo. Mystice
propitiatorium Dominus Salvator exprimitur, qui
est propitiatio pro peccatis nostris. Ministeria. Sacri-
flcia. Semel in anno. Decima die mensis septimi
secundum lunarem supputationem, qu: solemnitas
erat sanctificationum. Non sine sanguine. Sicut non
tiis sacrificiis quse in eo immolarentur. Secundum B sine sanguine Christi nos redempti sumus. Hoc si-
exemplar. Quia prius formara ejus in mente perspe-
xit in monte, antequam ipsum tabernaculum face-
ret. Nunc autem. melius est. sortitus ministerium.
Ac si diceret : Dominus Jesus Christus melius sorti-
tus est ministerium Novi Testamenti, ubi peccata
nostra remittuntur, et vita z:eterna promittitur, non
tantum bona terra. Nam si illud prius culpa vacas-
set. Ac si diceret : Si legis prioris observatores in-
culpabiles essent, nec secunda lex demum inquire-
retur. Vituperans enim eos dicit. Deus per Jere-
miam prophetam : Et consummabo. Lege veteri
transeunte, perfectiorem legem introducam, ubi
non figura, sed veritas ostendetur. Domui Juda.
Ecclesie Deum confitenti. Testamentum | Novum.
Evangelium, et legem gratiz, hoc est, ut quicunque C
ex omnibus gentibus in Christo crediderint, filii
Abraham secundum spiritualem generationem vere
sint. Quod feci patribus eorum in die. Quinquage-
simo post Pascha die in monte Sina. Et ego negle-
£i eos. Reliqui eos secundum desideria cordis eo-
rum. Post dies illos. Veteris Testamenti. In sensi-
bus eorum. Non in tabulis lapideis. Superscribam
eas. id est, super legem nature et litterz. À majore.
. Divite, nobili, sene. Usque ad minorem. Egenum,
-
ignobilem, juvenem.
CAPUT IX.
Habuit. quidem et. prius testamentum. Ac si dice-
ret : Fuerunt iu tabernaculo vasa Dei, quod apud
homines magnum ac mirabile videtur. Sed tamen
illa omnia umbre erant bonorum futurorum. Con-
stitutiones culture. Circumcisionem, sabbata, neo-
menias, hostiasque corporales. Sanciumque sccu-
lare. Tabernaculum, quod erat pro tempore. Non
sic Saneta sanctorum :wterna. Tabernaculum pri-
mum. Quod mystice significat presentem Eccle-
siam. Candelabrum vero carnem Christi, septem
donis Spiritus sancti resplendens, vel ipsa septem
dona. Et mensa. Aurea in aquilonari parte taber-
naculi, significans sacram Scripturam : Propositio
panum. Mystice corpus Christi, seu doctrina aposto-
lica intelligitur. Quod dicitur Sancta Sanctorum. In
quod solus sacerdos semelin anno introibat. Se-
cundum tabernaculum, Hierusalem calestem signi-
gnificante Spiritu sancto. Propterea ista ita constru-
cta sunt in figuram Salvatoris nostre salutis, quod
videlicet Christus pateretur semel pro genere hu-
mano. Sanctorum via. Introeundi in coslum. Et justi-
liis carnis. Carnalibus jusüficationibus per circum-
cisionem. Non hujus creationis. Terrestris taberna-
cli. Et cinis vitule. Vacces rufe, roses, carnis
' Christi. Qui per Spiritum sanctum. Quasi per ignem:
quomodo hosti» prius ignem de ccelo accipiebant.
Ab operibus mortuis. Qux ducunt ad mortem, sic-
ut si quis in lege mortuum tangeret, mundaba-
tur. Earumdem prevüricationum. Quas deleri non
poterant oblationibus prioribus. Ubi enim Testamen-
tum, mors necesse est intercedat testaioris. Animalis
cujus sanguis testatur indulgentiam peccatorum. Po-
terat aliquis ex eo, quod mortuus est Christus,
maxime non credere promissiones ejus. Paulus igi-
tur exempla ex communi assumit consuetadime,
quibus ostendit tunc firmissimum esse testamen-
tum, morte testatoris intercedente. Testamentum
enim in mortuis confirmatum est, quia testamentum
tunc firmum erit, postquam homo de hoc seculo
migraverit. Vivens vero quoties voluerit mutabit,
ut sequitur : Alioqui nondum valet. Quia quandiu
vivit testator, polest immutare sententiam, et alios
atque alios hzredes ducere in hereditatem suam.
Unde nec primum quidem. Tabernaculum. Sengwi-
nem vitulorum et hircorum. Quia uterque sanguis
sanguinem Salvatoris significat. Cum aqua. Mystice
baptismatis, vel aquam et sanguinem de latere Chri-
sti manantem signiflcat. Et lana coccinea. Quz
signilicat lenitatem charitatis Christi, qui passus est
pro nobis, aut certe per lanam coccineam Christi
passio designatur. Et hyssopo. Qu:e herba humilita-
tem Christ significat ac fortitudinem, qua interiora
nostra purgantur. Ipsum quoque libr&m. Deutero-
nomium, quod significat Evangelium consecratum
sanguine Christi. Hic est sanguis Testamenti, sic et
Christus dieit : Hic est sanguis meus Novi Testa-
menti (Matth. xxvi). Vasa. ministerii significant mi-
nistros Ecclesie. Sanguine. Fide passionis Christi
aspersos. Non fit remissio. Ex aliqua parte. EKxem-
plaria celestium — Tabernaculum et vasa ministerii.
$65
COLLECT. JN EPIST. AD HEBR,
266
His mundari. Hostiis proteritis. Nam ipsa colestia. A tio. Quia non oblatione quz offerebatur in lege, sed
Opera Novi Testamenti, sive conversamini, ut Apo-
stolus dicit: Nostra conversatio in colis est (Phil.
Ht), quz est vera Christianorum philosophia. Ali-
ter : coelestia, id est, vasa. Sed in ipsum celum.
Quasi quoddam tabernaculum. In sanguine alieno.
Hircorum, vitulorum. Alioquin oportebat eum. Id est,
si una ejus oblatio mundum totum non salvaret ante
passionem ejus et'post passionem, oportebat eum
pati 3b origine mundi, dum per singulas generatio-
nes homines peccaverunt, quia semper habuisset
quod redimeret: sed noluit nisi ut semel tantum
passus mundum in consummationem sxculi libera-
ret. Secundo. In die iudicii. Sine peccato. Sine simi-
litudine carnis peccati, autsineoblatione pro peccato.
Aliter : sine peccato, exspectantibus se.
CAPUT X.
Umbram enim habens lez futwrorum bonorum,
non ipsam imaginem. Speciem veritatis; umbra et-
enim fuit non veritas. Nam requiescebant peccata ad
tempus, non remittebantur. Consummare. Perfectos
facere. Non cessassent offerre. Non iterum offer-
rent, si per unam hostiam mundati essent, et quamvis
nos non cessemus offerre, tamen idipsum offerimus
sacrificium, non alium agnum bodie, alium cras
offerentes. Commemoratio peccatorum. Commemo-
rantur peccata, dum quotidie et per singulos annos
hostia pro peccatis offerebatur. Nos vero in com-
memorationem Dominice semel passionis quotidie
nostreque salutis offerimus. Impossibile est enim.
Si impossibile, eur ergo faciebant propter przfigu- C
rationem? Non enim veritas sine pr:euntíbus flgu-
ris venire debuit. Introiens in mundum. Christus
3pparens in carne. Hostiam. Vivam. Et oblationem.
De vino et pane. Noluisti. O Pater. Corpus autem
perfecisti mihi. Corpus ad offerendum, quia hzc
est hostia viva Deo placens. Tunc diri. Dum tem-
pus fuit, ut auferrentur umbrz legalium hostiarum.
In capite libri scriptum est de me. In fronteGeneseos,
ut : [n principio creavit Deus celum et terram. ltem:
In principio erat Verbum, et illud : Liber generatio-
nis Jesu Christi ; et item: Beatus vir, qui non abiit
in consilio impiorum. Ut faciam voluntatem tuam,
Deus. Ut corpus quod aptasti mihi pro genere hu-
mfano offeram, quia hsec est tua voluntas. Aufert
primum, ut sequens statuat. Ac si diceret : Reprobat
Vetus, et affirmat Novum Testamentum. Sedet in
dextera Dei. Quasi Dominus, nam ministrare famu-
lorum est. Contestatur autem Spiritus sanctus nobis.
Per Jeremiam, ac si diceret : Quod dicimus, Spiri-
tus sanctus dicit;" diximus enim quod consumma-
vit in zternum sanctificatos, et hoc Spiritus san-
ctus testatur, quod in Novo Testamento non recor-
dabitur Deus peccatorum. Postquam enim dixit. Or-
do, dicit enim Dominus : Dabo leges meas in cordibus
eorum, et in mentibus eorum superscribam eas, et
peccata eorum non recordabor amplius, postquam
dixit : Hoc est testamentum quod testabor ad illos. Ubi
érgo horum. Peccatorum remissio. Jam non fit obla-
PaTBoL. CIII.
sanguine Christi dimittuntur peccata. Hic ostendit
distantiam pontificis, et sacerdotis, et hostiarum,
et tabernaculi, et testamenti, et repromissionis, si-
quidem illa fuerunt temporalia, bzc autem :eterna ;
illa form:z, hzc veritas. Habentes itaque fiduciam.
Propter remissionem peccatorum, et quod cohzre-
des effécti sumus. Unde nos plus habemus fiduciam
' per sanguinem Christi mundari, quam illi qui car-
naliter hostias offerebant. Im introitum sanctorum.
In introitum regni ccelestis, vel fidei. Quam initia-
vit nobis. Consecravit, eo quod ipse primus illa via
propria carne conscendit in cclos. Viam novam.
Aut fidem Christi, aut introitum regni coelestis.
Aspersi corde a conscientia mala. Quia fides sinc
B operibus mortua est (Jac. n). Et abluti corpus. Sicut
illi ablutiones carnales habebant. Nam foris la-
vamur aqua, intus autem Spiritu sancto , ut:
Nisi quis renatus. fuerit ex aqua et Spiritu sancto,
etc. (Joan. un).
Áqua munda. Baptismatis aqua consecrata a be-
nedictionibus. Confessionem spei indeclinabilem. Non
declinemus ab ea, dum verum erit quod promisit,
sicut Israelitze, qui declinabant. Fidelis enim qui pro-
misit. Ut alibi fidelis dicitur, per quem vocati estis.
In provocatione dilectionis. Ut unusquisque alterum
provocet ad charitatem. Non deferentes collectionem.
Ecclesiam in qua collecti sumus in una fide. Sed
consolamini invicem. Dicentes : Brevis est. tentatio,
et longa remuneratio. Diem. appropinquantem. Sive
mortis, sive judicii. Offerre Deo hostiam. Scilicet
legalem secundum veterem legem. Àut crux secunda
nobis ultra non est, huic autem simile est, quod in
superioribus dixit : Impossibile est enim eos, qui semel
sunt. illuminati, iterum. renovari. Terribilis quedam
exspectatio judicii. Si autem exspectatio terribilis est,
quanto magis ipsa przsentia, quzx& consumptura est
adversarios? non ita ut non sint, sicut aurum non
consumitur in igne, sed quod immundum est in eo.
Communem cstimans. Putans nihil prodesse effusio-
nem sanguinis Christi. Et spiritui gratie contume-
liam fecerit. Legales hostias offerens : vel non crc-
dens remissionem peccatorum per gratiam Spiritus
sancti. Mihi vindictam; et ego retribuam.. Vindictam,
contumeliam spiritui gratixe facienti. In. manus inci-
dere Dei viventis. In potestatem judicii ejus, qui red-
det unicuique secundum opera ejus. Rememoramini
igitur pristinos dies. Hoc dicit, ut perdurantes in tri-
bulationibus essent longanimes, sicut jam post ac-
ceptam fidem benefecerunt. Et in altero quidem Op-
probriis. Vocibus. Et tribulationibus. Martyriis pres-
surisque. Spectaculum. Propter manifesta oppro-
bria. Estis effecti. Ministrando tribulats. Confiden-
tiam. vestram. Fortitudinem fidei, et patientiam in
tribulationibus. Nam justus meus ez. fide vivit. Quia
vita corporis animo, vita anim: fldes est, a. qua si
quis se subtraxerit, non placebit Deo.
CAPUT XI.
Est autem fides. ]n Habacuc sperandarum "erum
9
2617
.SEDULII £COTI
268
subetantia. Nam quod videt quis, quid sperat? Sed A quod Jacob figuram Christiani, Esen vero Judaici
si quod non videmus speramus, per patientiam
exspectemus. Sperandarum rerum. Synecdoehicog
hoec dicit, ab insigni parte fidem definiens. Nam fides
est triura temporum : creduntur enim preterita quod
fuerint, presentia quod sint, futura quod erunt. Fide
Abel sajorem hostiam quam Cain obtulit Deo. Melio-
rem. Abel pastor ovium erat, Cain vero agricola j
sed Abel primitias ovium Deo offerebat, prespiciens
et credens, quod Christus postmodüm tanquam ovi8
ad occisionem duceretur. Per quam testimonium con-
secutus est. Ut in Evangelio legitur: 4 sanguine Abel
justi saque ad. sanguinem Zacharie filii Barachia
(Matth. xxin).. Testimonium prohibente muneribus
ejus Deo. Quia ignis descendebat super hostias ejus,
populi gerebat. Et adoravit. Jacob. Super fastigium
virga ejus. Significans quod reges futuri essent ad-
orandi ex genere Joseph, scilicet ex Ephraim, ut Jo-
sue filjus Nun mystice designans regnum Christ in fine
seculi adorandum, sicut ipse virgam filii sui adora-
vit. Aliter : In hoc loco quidam frustra simulant ad-
orasse Jacob summitatem sceptri Joseph, quod vide-
licet honorans filium, potestatem ejus adoraverit,
cum in Hebrzo multo aliter legatur. Et adoravit, in-
quit, Jerael ad caput lectuli sui, quod scilicet post-
quam juraverat ei filius, securus de petitione quam
rogaverat, adoravit Deum contra caput lectuli sui.
Sanctus quippe Deo deditus, et oppressus senectute,
sic habebat lectulum suum positum, pt ipse jacentis
sicut dieitur : Respezit Daminus ad Abel, et ad mu- B habitus absque diífioultate ad orationem esset para-
nera ejus, ad Cain vero non respexit. Adhuc loquitur,
ut : Voz sanguinis (ratris tui clamat ad me de terra
(Gen. 1v). Fide Enoch. Propter fidem suam transferri
meruit, credens quod Jesus postmodum in colum
süblevandus esset : ante. translationem enim testi-
monium habuit, ut est : Ambulasit Enoch cum De-
mino. Et alibi : Et placuit. Deo anima ejus (Gen. v).
Quia est et. inquirentibus se. remunerator fit. In his
duobus modis totum symbolum et plenam fidem ha-
bemus. Fide Noe. Credens responsum a Deo ac-
ceptum. Aliter : Preevidit namque Ecclesiam navi-
gaturam per mero seculi hujus, ad portum vito
eterne, Per quam. Fidem. Condemnavit. seculum,
Peecatores, qui noa. meruerunt arca salvari. Fide
qui vocatur Abraham. Bignahter ait, vocatur, non
enim sie prius vocabatur quando obedivit, eed Abra-
ham tune nominatus est. Heres. Noe. Institutus.
Mundi hsres. Obedivit. Quando dictum est ei : Exi
de terra tua. Exepectabat enim fundamenta. Christum,
et apostolos, et prophetas. Civitatem. Hierusalem
colestium. Fide et ipsa Sara. Ecclesiam gentium
respexit de qua dicitur : Letare, sterilis que non pa-
ris. Prepter quod et ab uno. Homine, ex Abraham
scilicet et Sara, ut: Erunt duo in carne una. Et hoc
emortuo. Coneupiscentia earpali. Juzta fidem defuncti
sunt. Qui usque ad mortem fidem servaverunt. Non
perceptis. Ante mortem repromissionibus. Et salu-
tantes. Dicentes : Beata tempora quando lizxc ventura
erunt. Et sí quidem illius meminissent. Terre Chal-
deorum, de qua exierunt, id est, de Mesopotamia
Syrim. Non pudet Deum. 1d est, non confunditur
Deus vocari eorum Deus, ut : Deus Abraham, Deus
Isaac. Paravit enim illis Deus civitatem. Hierusalem
celestem. Fide obtulit Abraham Isaac. Cum tenta-
retur, ut : Offer mihi filium (uum Isaac. Triplex au-
tem bonum fecit, quod filium, et quod unigenitum,
et repromissionem in quo accepit offerebat. Hoc au-
tem factum est in figuram Dei Patris, Filium suum
pro nostra salute offerentis. Unde sequitur, quod
sum in parabolam accepit, hoc est in similitudinem
Christi morientis et resurgentis. Sie Christus ait :
Abraham vidit diem meum, et gavisus csl. Fide etiam
de futuris benedixit Igaac, spiritu praecognosceus,
tus. Et de ossibus suis mandavit. Ut : Extolletis ossa
mea hinc vobiscum. Mystice ossa Joseph ex J&gypto
ad terram repromissionis translata, significant Chri-
8$ mandata ex Judzis in Gentes exitura. Fide Moyses
natus, occultatus est mensibus tribus. Sigoificat Chri-
stum occultatum ab Abraham usque ad David : pri-
mus enim mensis est; dehino secundus mensis g
David usque ad transmigrationem Babylonis ; tertius
vero est a transmigratione Babylonis usque ad adven-
tum Salvatoris. Jmproperium Christi. Vel tribulatio
nes pati pro Christo, vel in figuram jmproperiorum
Christi, quod enim postea Christo evenit, ille susti-
nebat. Hemunerationem. Mercedem a Christo. Fide
celebravit Pascha. Per agnum namque cum populo
intellexit Christum verum agnum, de quo dicitur :
Etenim | Pascha. nostrum | immolatus est. Christus
(I Cor. v). Previdit namque quod hi qui in cruci-
fixum crederent, in futuro vindicta carerent. Ne qui
vastabat primogenita. ld est, angelus, Sic diabolus
vastator est, a quo liberamur per sanguinem Christi.
Fide predaverunt /Egyptios, quia crediderunt se
iterum in Egyptum non reversuros. Fide muri Jeri-
cho. Jericho defectio, vel luna interpretatur, figuram
mundi tenens. Septem vero tubas, septem epistolas
apostolicas intelligimus, in quibus sepliformis Spiri-
tus sancti gratia, doctrinaque intonat. Per septem
vero muros, septem principalia vitia designantur.
Fide Raab. Quz significat Ecclesiam gentium, susci-
piens exploratores, id est, doetores catholicos, vel,
ut alii dicunt, Petrum et Paulum, seu duas leges.
Deficiet enim me tempus. kuL hyperbolica locutio est,
aut tempus destinatum, quod ad hane scribendam
epistolam in corde suo proposuit. De Gedeon. Id est,
quid adhuc dicam de Gedeon cum trecentis viris.
Barach. Pugnante simul cum Debbora prophetissa
contra Sisaram Chananzum. Jephte. Offerente filiam
suam contraque Moab pugnante. Obiuraverant ora
leonum, Ut. Daniel, et. Samson, et Dayid, quando
pastor ovium fuit. Exstinxerunt. impelum ignis. Ut
tres pueri in camino ignis. Effugerunt aciem gladii.
Sicut David aciem gladii Saulis effugit. Consalue-
runt de. infirmitate. Ut Ezechias. Castra verteruni
exterorum. Ut Gedeon, et Ezechias, ceterique. Acce-
269
COLLECT. IN EPIST. AD HEBR.
220
perunt mulieres de resurrectione. mortuos. suos. Ut A sistis. Ac si dicat, Non ad visibile et palpabile lumen
Elias suscitavit filium vidux Jonam, et Eliszeus filium
Samaritis. Ali autem distenti sunt. Ctuciati sunt, ut
Machabaei. Non suscipientes. In. prfsenü *Ità. Ali
vero ludibria et verbera experti. Ut Jeremiae. Insuper
et vincula, et carceres. Ut Joseph. Lapidati sunt. Ut
Naboth. Secti sunt. Ut Isaias. Hxc per syllepsin di-
cuntur, quia verbi gratia, non multi secti sunt, sed
unus tantum, id est, Isaias. Tentati sunt. Ut Job et
Tobias. Jn occisione gladii mortui sunt. Ut Zacha-
rias fllius Joiade sacerdotis, qui occisus est inter
templum et altare. Circumierunt in melotis. Ut Elias
et Joannes, aliique multi. Est autem melota pellis
caprina ex uno latere dependens, qua monachi utun-
tur &gypui. Quibus dignus non erat mundus. Pra-
sens videlicet mundus, propler spem superna glo-
rix. Non acceperunt promissionem. Donec advenit
Christus. Ne sine nobie consummarentur. Hoc est,
ne ante nos in regnum Dei cclestemque coenam ex-
irent, donec omnes in novo exiremus
CAPUT XII.
Ideoque et nos. Hucusque de fide locutus est, nunc
de przdicatione incipit, Tantam habentes. nubem.
Multitudinem, vel collectionem. Testium. Patriar-
charum et prophetarum. Depenenies. omne pondus.
Peccati. Non enim quisquam bené currit eim onere
gravi. Per pstientiam curramus. Per viam, scilicet
waortem militiis mandatorum transcurrentes. Certa-
men. Tribulationum pressurarumque in prssenti
consttutarum. Ne fatigemini. Ne in tentationibus
lJassescatis, Nondum enim usque ad sanguinem resti-
tietis. Hoc est, nondum sanguinem vestrum in mat-
tyrio effudistis. Fili mi, noli negligere. Hoo per Sale-
monem dicitur (Prov. 1). Disciplinam Domini. Tri-
bulatjonem. Cujus participes [acti estia. Scilicet
diaboli. Omnis autem disciplina. Omnis a. Deo salu-
berrima eorrectio. Fructum pacatissimum. /Eterne
videlicet mercedis. Remissas manus. Pigras ad bene
operandum, atque laxatas, Et soluta genua. Propter
confessionem infirmam. Erigite. ln bonum opus.
Gressus rectos. Opera recta. Pedibus vestris. Sensi-
bus. Ut non claudicans quis erret. Inter Deum et ido-
lum, ut aliquando Deum, aliquando idolum adoret,
sicuti qui claudicatis in me et Baal. Neque radix
amaritudinis. Àlicujus peccati. Sursum germinans.
Id est, in superbiam crescens. Ne quis fornicator.
Esau enim fornicator fuit : nam contra precepta
patris de alienigenis, id est de infidelibus Hetb uxo-
reum aécepit, et jura primogeniti causa gula vendi-
dit. Qui prepler wnam escam. Lenticulam, vendidit
primitias suas, Ille autoin propter unam escam ven-
dit primitiva, qui anima sue virtutes fornicatione
perdit. Nam sicut per unam escam unius diei esuries
reficitur, sic et per fornicationem unius horz refi-
citur desiderium. Unde et Salomon pretium scorti
pani comparavit. Non enim invenit locum penitentia.
Recte poenitentiam non invenerunt lacryms que
causa superbie et invidim fuere. Non eniy acces-
accessistis, sed ad invisibilem et incomprehensibi-
lem Deut. /griem et turbinem. Hxc omnia fuerunt in
monte Sitài. Et tube sonum. Id est, angelicze vocis.
Exterritus sum. Corde. Et tremebundus. Corpore. Ad
Sion moniem. Ad presentem Ecclesiam. Ei Ecclesiam
primilivorum. Apostolorum qui primi Deo credide-
runt. Melius lequentem. Quia sanguis kbel accusabat,
sanguis vero Christi redemit. Item ut est illud : Pater,
dimitte illis, quia nesciunt auid faciunt. (Luc. XXIII).
Ne recusetis loquentem. Christum. Cujus vox movit
terram, Montis Sitat, Tunc. Quando fex data est.
Nunc autem; In Novo Testamento. Repromittit. Qom-
movere terram celumque. Dicens. In Aggoo pro-
pheta. Et ege movebo. In die judicii. Ut maneant ea.
B Specimina meliora creaturarum. Habeamus gratiam.
Novi Testamenti, remissionisque peccatorum. Ignis
consumens. Peccata comburens.
CAPUT XI.
Mementote vinctorum., In vestra misericordia. Tan-
quam in corpore. Forsitan hec eadem patiemini.
Honorabile connubium. Matrimonium legitimum in
Domino cum pudicitia fiat. Et thorus. Lectus. Im-
maculatus. Sine fornicatione. Contenti presentibus.
Ut : Nolite cogitare de crastino. Prapositorum. Do-
ctorum vestrorum. Jesus Christus heri et hodie. Ac
si dicat, ante secula, et in scula, et post secula
semper permanet, ut propheta dicit : Tu autem idem
ipse es, et anni tui non deficient (Psal. ci). Et. pere-
grinis. Àntea non audistis. Abduci, À vera doctrina
separàri. Quam escis, Hostiis legalibus seu perversis
doctrinis, Habemus. Nos fideles. Altare. Prater
altare Judzorum, unde corpus et sanguinem Christi
participamus. Qui tabernaculo deserviunt. Veteris
videlicet legis. Exeamus ilaque ad éum extra castra,
Despicientes prxesentia, et amantes futura. Imprope-
rium ejus. Crucem et passiones varias. Hostiam lau-
dis, Ut : Ímmola Deo sacrificium laudis. Fructum
labiorum. Quasi vitulum Deo offerentes, Et commu-
nionis. Largiendze eleemosynz. Promeretur Deus. Ut
nobiscum sit Deus. ()uasi rationem de animabus
vestris reddituri. Ut : Quorum animam et sanguinem
de manu vestra requiram, dicit Dominus (Ezech. qn).
Deus autem. pacis. Deo hoc adjungitur, quia aliquid
dissensionis habuerunt. Pastores. Ut : Ego sum
pastor bonus (Joan. x). Testamenti terni, Non enim
eternum erat Vetus Testamentum. Aptet vos in omni
beno. Faciat vos aptos esse in omni bono. F'aciens in
vobis, quod placeat coram se. Ut : Non volentis, ne-
que curreniia, sed sniserentis I)ei est. Ut sufferatis. Ut.
avida mente suspipiatis. Verbum solatii, Id est, rectx
predicationis, quod solatium vestris animabus pre-
stat. Cognoscite. llli vos bhenefacientes. Demissum.
À me ad vos missum. Videbo vos. Id est, conversa-
tionein vestram per ipsum intelligens. Salutant vos
de Italia. Hic evidenter ostenditur, quod hanc episto-
lam Rome scripserit,
FEE
SEDULII SCOTI
272
SEDULII SCOTI
EXPLANATIUNCULA DE BREVIARIORUM ET CAPITULORUM CANONUMQUE
DIFFERENTIA.
(Mal., Script. Collect, nova, tom. IX.)
INCIPIT
BREVIARIUM SECUNDUM MATTILEUM.
Nativitas Christi. Magi cum muneribus veniunt,
'et' reliqua. Perquirendum est quid inter breviarium
et capitulum atque canonem distet. His etenim tri-
bus, quasi quibusdam clavibus, cuncta evangelici
voluminis arcana reserantur. Nam sublatis brevia-
riis, capitulis et canonibus, omnia confusa erunt et
ambigua, et quz sunt eadem, vel vicina, vel sola,
"et qui vei quot evangeliste in quibuslibet senten-
tiis consonent, aut de quibus rebus edisserant, hoc
totum sine predictis clavibus amphibolum erit. Ita-
que hzc tria propriis differentiis ab invicem discer-
:mamus. Breviarium est rerum in contextu Evangelii
(AÀ breviario qui ve: quot evangeliste quolibet sensu
ediderunt, neque capitulorum numerus perquiritur :
alioquin quomodo contextui evangelico, sic et bre-
viario, uterque numerus canonum et capitulorum
superscribendo apponeretur. Quod quia non agitur,
manifestum est 4uod illud in breviario proprie di-
scitur, ut qu: in evangelico textu diversis capitulis
et canonibus multiplici narratione exponuntur, ea in
breviario, quasi quodam pugillo, brevi assertione
demonstrentur.
lllud quoque notandum quod sicut breviarium
sine canone et capitulis consistit, sic et capitula sine
breviario spe posita reperiuntur. Nam in exordio
Evangelii secundum Mattheum, in quo ter xiv, hoc
est xLu generationes describuntur, duo capitula
nárratarum compendiosa et brevis expositio. Unde et B duoque canones, tertius videlicet ac decimus canon,
breviarium brevis causa nominatur, eo quod per
hoc totus Evangeliorum textus breviter comprehen-
ditur. Capitulum est quzlibet in Evangeliis senten-
tia seu narratio. Canon est titulus, quo cognoscitur
concordia evangelistarum, id est quis, vel qui, vel
quot evangeliste unumquodque capitulum edide-
runt. Ob necessarias itaque causas hzc tria reperta
sunt. Nam breviarium ob hoc repertum est, quate-
nus ipse res qu: evangelico volumine narrantur,
"hoc breviter premisso et considerato compendio,
citius et lucidius patescant, ut quod in Evangelio
quisque invenire desiderat, breviariorum considera-
tione cum sumina facilitate reperiat. Canones ob
hanc causam reperti et vocati sunt, quatenus eorum
distinctione, concordia evangelistarum, id est qui C
et quot evangeliste eadem vel vicina vel sola in
Evangeliis capitula dixerunt, agnoscatur. Capitula
ob hoc inventa et notata sunt, ut per hzc qualibet
sententia vel narratio in quolibet Evangelio agnosca-
tur. Notandum quoque quod nec capitulum sine ca-
none, nec canon sine capitulo, per totum Evangelii
contextum esse possunt, quia hzc duo sibi invicem
inseparabiliter connexa sunt. Licet enim fieri pos-
sit ut ex negligentia scriptorum, quodvis capitulum
pDpumerum sui canonis non habeat subscriptum, vere
tamen aliquo canone carere non poterit. Àt brevia-
rium sine canone vel capitulis subscriptis, licet non
: absque capitulorum sensu, consistit. Non enim in
absque breviario includuntur. Si quidem in eo quod
subsequitur, Christi autem. generatio sic erat, et re-
liqua, initium breviarii exorditue. Nam ibi nativitas
Domini exponitur. Cur autem non a principio xr et
duarum generationum breviarium Evangelii secun-
dum Mattheum sumat exordium, investigandum est.
"Poterat enim tale breviarium, nulla obsistente ra-
tione, sic constare, xL duarum generationum enu-
' meratio, nativitas Christi, et reliqua : sed propter
nativitatis Dominice» excellentiam, ab ultima, id est
quadragesima secunda generatione, seu nativitate
Salvatoris, exordium breviarii sumpsit. Nec mirum
si in breviario sicuti quedam in brevi colliguntur,
ita nonnulla causa brevitatis omittuntur, cum utrum-
que breviarii sit proprium : alioquin breviarium non
' erit breviarium. Notandum quoque in cxteris evan-
gelistis, quod in his quzdam capitula et canones
ante initium breviarii posita reperiuntur, ut in exor-
diis Evangeliorum Marci, Lucz et Joannis, post
quedam capitula vel canones, initia breviariorum
: exordiuntur. Illud quoque sciendum est quod cum
canones et capitula, aliquando in principio, aliquande
in medio, nonnunquam etiam prope finem cujuslibet
gensus adnotentur, breviaria nonnisi in primordia-
libus sensuum locis exordiuntur. Unde evenit vot
: ipsa breviaria sape in principio, aliquando iu me-
' dio, nonnunquam etiam prope finem capitulorum,
sed tamen in principio sensuum, exordia suimant«
"5 €. ^^» 94
1875
EXPOSITIO IN. ARGUMENTUM EYANG. MATTILEL
274
ARGUMENTUM IN MATTHJEUM *.
/Mai., ibid.)
Matthsus sieut in ordine primus ponitur, Evange- A Christus est, qui factus est ex muliere, factus sub
lium in Judzea primus scripsit : cujus vocatio ad
Deum ex publicanis actibus fuit. Duorum patrum in
generatione Christi principia presumens : unius,
eujus prima circumcisio carnis ; alterius, cujus se-
cundum cor electio fuit : et ex utrisque patribus
Christus ; sicque quaternario denario numero trifor-
miter posito, principium a credendi flde in electio-.
nis tempus porrigens, ex electione in transmigra-
tionis diem dirigens ; atque a transmigratione usque
ad Christum deflniens, decursam adventus Domini
ostendit generationem : ut et numero satisfaceret et
tempori ; et sic quod esset ostendens, et Dei opus in
se monstrans, etiam in his quorum genus posuit,
Christi operantis a principio testimonium non nega-
ret. Quarum omnium rerum tempus, ordo, numerus,
dispositio vel ratio, quod fidei necessarium est, Deus
* Árgumentum hoc, in quod commentatur Sedu-
lius, exstabat mendosissimum apud Sabatierium,
lege, natus ex virgine, passus in carne, omnia in
cruce fixit: ut triumphans ea in semetipso, resur-
gens in corpore, et Patris nomen Patri restituens in
filiis; sine principio, sine fine, ostendens unum se
cum Patre esse, quia unus est. In quo Evangelio
utile est desiderantibus Deum sic prima, vel media,
vel perfecta coguoscere, ut et vocationem apostoli,
et opus Evangelii, et dilectionem Dei in carne na-
scentis, per universa legentes intelligant; atque in
eo quo apprehensi sunt, et apprehendere expetunt,
recognoscant. Nobis enim hoc in studio argumenti
fuit, et fidem faci» rei tradere, et operantis Dei in-
telligendam diligenter esse dispositionem quzrenti-
bus non tacere.
Explicit argumentum.
Vulg. vers. T. Ill, p. 4, quod nos demum nunc emen-
damus. '
EJUSDEM SEDULII SCOTI
IN ARGUMENTUM SECUNDUM MATTHJEUM EXPOSITIUNCULA.
(Mal., ibid.)
Inter argumentum et argumentationem hoc distat C; precipua dona largitus fuerit : primum donum, fi-
quod argumentum est sensus totius orationis, argu-
mentatio vero est argumenti elocutio verbisque com-
petentibus explicatio. In argumentis autem evange-
licis hoc precipue attendendum est quod in his et
sermonis brevitas, et sensuum clandestina subtilitas
scintillare cernitur; unde nostrum torpens ingenium
ex inerti: somno suscitant, et ante introitum do-
ctrin$ evangelic:e nos exercitatiores evigilantiores-
que reddunt, ne lippidulis fortasse oculis, pedibus-
que sensuum titubantibus, prata Dominica segniter
incedamus, sed illustrata mentis acie florida Christi
rura, coruscis praecedentibus lucernis, percurramus.
Quid etenim sunt argumenta evangelica, nisi qui-
dam celestium thesaurorum provenientes lampades
dem; secundum, apostolatum; tertium, virtutes
atque miracula; quartum, linguarum peritiam ;
quintum, Evangelium scribere; sextum, ante czte-
TOS evangelistas primum esse in ordine; septimum,
martyrii gloria coronari. Notandum vero est quod
cum ipse evangelista ex tribu Levi fuisse tradatur,
hic ez Judxa fuisse refertur. Quod tripliciter intel-
ligi poterit : aut enim ex utraque tribu et Juda et
Levi ortus est; aut, licet prosapia non sit ipse Ju-
deus, tamen ex Judsa fuisse asseritur, eo quod
forte parentes ejus, quomodo et multi ex Levi tribu,
ibidem habitaverunt. Aut si neque hoc est neque il-
lud, ex Juda Judzus ob hoc evvexdoy orc nomina-
tur, eo quod omnes lsraelit:e generaliter Judei ap-
simul et aurex claves gazas reserantes Dominicas? D pellantur.
Matthzus ex Judza, sicut in ordine primus ponitur,
ita Evangelium in Jud:ea primus scripsit. Primo no-
tandum quod in hujus argumenti exordio, vit cir-
cumstantive elucent, qua sunt: persona, res vel
factum, causa, tempus, locus, modus, materia. Per-
sona-dignoscitur, cum ipse evangelista proprio no-
mine Matthzus nominatur: cujus persons gens et
origo ostenditur, cum idem Mattheus ex Judsxa
fuisse commemoratur. Nec parve quoque laudis
preconium ipsi personz eumulatur : Matthzeus nam-
que donatus interpretatur, in eo quod ei Dominus vii
Sequitur factum, hoc est Evangelium ab eod
Matthzo conscriptum. Locus facti describitur, cum
illud Evangelium in Judza fuisse scriptum declara-
tur. Tempus Evangelli conscribendi ostenditur, cum
is Mattheus primus ante alios evangelistas suum
Evangelium scripsisse perhibetur. Causa ipsius fa-
cti manifestatur, cum subjungitur : cujus vocatio
ad Deum ex publicanis actibus fuit. Idcirco enim
tam magnificum divinumque opus scripserat, quia
ex publicanis operibus in apostolatum a Domino
electus erat. Itaque a perversis actibus segregatus,
955
SEDULH SCOTE
ad
ad actum evangelieum a Domino fuit vocatus. In A generattones In fpsa genealogla posuit; quo nume-
quo et modus seu qualitas ejugdere facti iatenter in-
sinuatur : quomodo enim vel qualiter, nisi ordi-
nate vel veraciter, nisique sapienter suum Evan-
gelium conscripserit, qui a vero Deo, in quo sunt
omnes thesaur| sapientie et scientie absconditi,
vocatus atque electus fuit? Porro principalis materia
conscribendi Evangelii ostenditur, eum subinfertur :
« duorum patrum in generatione Christi principia
presumens. » Non enim ab alia materia, nisi a Sal-
vatoris genealogia, exordium Evangelii sumendum
esse censuil : ut dum Christum fllium et duorum
id est, David et Abraham, originaliter ostenderet,
ipsum esse intimaret qui utrisque patribus quondam
promissus fuerat. Abrahz» quidem, ut : 7» semine
rO et deealogus legis et evangelica doctrina expPi-
mitur. Tempori quoque satisfecit, dum Abraham
patriarcham in. exordio Dominice genealogie po-
euit. Nam prima mundi ztas, quasi quzdam in-
'fantia, ab Adam usque Noe pretenditur. Sécunda
ctas, qu: est veluti ipsius mundi pueritia, a Noe
usque ad Abraham computatur. Tertia sitas, qus
eat quasi florida mund] adolegcentia, ab Abraham
usque ad David regem extenditur, que quidem setas
habilis ad generandum habetur. Ideoque ab Abra-
ham, quasi ab exordio adolescenti: mendi, Mat-
thzeus ipsas generationes in genealogia Christi con-
gruenter enumerat, quiai»sa ?:etas ad «enerandam
sobolem apta esse videtur.
tuo benedicentur omnes tribus terre. David vero: B — Sequitur : « et sic quod esset ostendens, et reli«
De fructu ventris. tui. ponam. super sedem. tuam.
Ac ne quis dubitaret quanti meriti sint illi duo pa-
tres, quorum principia Mattheus in genealogia
Christi presumpsit, continuo exponit cum subdit :
« unius, cujus prima circumcisio in earne; alterius,
cujus secundum cor electio fuit. » Ex precedenti-
bus, id est ab eo quod est principia, per syllemsim,
principium assumendum est, atque &mó xotvoà par-
ticipium, quod est prsumens, repetendum est, ut
sit sensus : unius, cujus prima circumcisio in
carne, principium przeumens, alterius, cujuq
secundum cor electio fuit, principium presu-
mens.
Ob quam vero causam Mattheus Abraham et Da-
vid in genealogia Salvatoris principaliter poneret,
ostendit subdens « et ex utrisque patribus Chri-
$fus, » Siquidem Christus ex utroque patre, id est
Abraham. et David, secundum carnem exonmus
est. Oportehat enim ut Balvator noster, qui spi-
ritualis circumoisionis auctor existit, cujus fidei
done nos ab emnibus peeeatis circeumeidimus, ex
Abraham, eujus prima qircumcisio per fidem in-
carme fuit, seeundum carnem originem duceret.
Et quamedo Deus de Deo natus est secundum di-
yinitatem, ita et rex filliusque Dei ex David rege,
cujus secundum eor electio fuit, nasceretur secun-
dui carnem. Quot autem generationibus genealo-
già Christi in multis patribus contexitur, protinus
enumeret subdens : « sicque quaternario denario
numero triformiter posito; » et reliqua usque :
« generationem. » Facile est quod proloquitur. Nam
sic, id est tantum duobus patribus Abraham et Da-
vid in fronte genealogie antepositia, ter xiv, idest
XLi, generationes in Deminiea genealogia oconti-
nentur. Atque in ipsa serie triplex ordo dignosci«
tur. Primus xiv generationes ab Abraham usque
ad David. Secundus xiv generationes a David us-
que ad transmigrationem Babylonis. Postremus a
transmigratione Babylonis usque ad Christum. Sed
hunc numerum ao temporis ordinem non sine certi
mysterii ratione Mattheus jn Christi genealogia
digessit, unde subditur, « ut et nimmero satisface-
ret, et tempori. » Numero satisfecit, dym ter xiv
qua usque : « non negaret. » Ob hoc precipue ge-
nealogiam Christi Matthzus eontexuit, ut non ore
tacito negaret testimonlum Christi. Nam testimo-
nium perhibet de Christo, dum ín ipsa genealogia
ipsum fllium David et Abrahs esse testatur, et
preterea conceptionem ejus de Spirltà sancto, et
nativitatem ex Virgine, et cxtora ejusdem miracula
in suo Evangelio narrat. Qui Christus non solum
in apostolis Novi Testamenti, &uo adventu multa
divina operatur, sed a principio, id est a credendi
fide, hoc est ab Abrahe tempore, etiam in his
patriarchis et prophetis et justis, quorum genus in
Christi genealogia Matthaeus posuit, in signis et
miraculis potentialiter operatus est. Sanctus itaque
evangelista testimonium perhibere de Christo non
denegat; sed quod esset ostendens, id est, quod
a Demino ex publicanis actibus vecatus sit. atque
in apostolatum electus, estendit se apostolicum mi-
Dieterium accepisse, oum testimoniuro perhibet de
Salvatore. Et Dei opus vel Evangelium Christi in
se demonstrat, dum ipsum Evangelium uon solum
Hebreicis literis seripserit, sed etiam ut verus
apostolua aliia preedioavit, Sequitur : « quarum om-
nium rerum, » €t reliqua usque ; « Deus. Christus
est. » Hiud quod ait; « necessarium est, » per syl-
lemsin ad omnia conjungendugm est ut sit 8epsus,
quarum omniwm rerum tespos pegessarium est.
Ordo quoque et numerus. necessarius est. Dispositio
vel ratio necessaria est, Quod autem fidei necessa-
rium es(, Deus Christus est. Omnes itaque res di-
cit, euntta. qua superius ip. hoc argumento dixe-
rat, hae est, quod Mathaeus ex Judaea primus in Ju-
deca evangelium scripserit, quod a publicanis actibus
ad Deum vocatus sit ,quod duo principia, idest Abra-
ham et David in generatione Christi praesumpserit,
et reliqua consimilia. Quarum omnium rerum tempus
necessarium est, id est ad digaoscendusa quo tem-
pore hzc gesta sunt. Ut, verbi gratia, a tempore Abra-
ham series genealogis Salvatonmis exermdium sumit,
extéraque eonsimilia.
Ordo quoque et numerus in supra dietis eviden-
ter cognoscuntur. Ordo, quod Majthzua in ordine
primue ante alies evangelistas ponitur. Mem quod
*ri
EXPOSITIO IN ARGUMENTUM EVANG. MATTILEI.
278
jpse prias publieanus, dehinc vocatus atque electus À eduxit. Hoc autem fecit, non in aliorum celestium
sit epostelus : nec non et ordo ia genealogia Balva-
toria cernitur, cum ab Abraham usque ad David
atque a Bavid in transmigrationis tempus, dehino
usque ad Christum, ordinata genealogiz series per-
currit, Numerus in ter repliceatur, id est in. x&H
generationibus elucescit, Dispositio, que signid-
caniius ratio nominater, abdita e& occulta causa
jpeius temporis vel ordinis seu numeri intelligitur.
Nam eum subtiliter diseutitur cur a tempore Abra-
bam usque ad David, dehinc a David ad transmi-
grationem, aique a transmigralione ueque ad Chri-
&tum, tempus et ordo ac numerus xii generatio-
num, in genealogia Salvatoris causa mysterii dispo-
Ditur, boe solum dispositio vel retio nominatur.
vel terrestrium confidens fortitudine, sed in semet-
ipso. Quo triumpho peracto, gloria resurrectionis
est ejus subaecata. Unde ipse resurgens in corpore
cunctis credentibus ad vitam :«termam predesti-
natis, spem gloriz resurrectionis sua prima resur-
Teclione premonstravit. Sleque nomen summi pa-
tris in patribus, id est, Eeclesi: pastoribus et do-
ctoribus, sibi Filio quasi capiti Ecclesie, ad sui no-
minis gloriam suamque ad imaginem restituens.
Ut quomodo coelestis Pater natura sit Pater, sic
ejusdem Patris dono, pastores Ecclesim, per Filii
resurgentis gratiam, spirituales Patres nominentur.
Quomodo autem nomen Patris summi, catbolics
Ecclesiz Patribus qui dono superni genitoris pa-
Qus prorsus omnia supradicta omnibus veritatis B tres nominantur, per Filium donatum est, sic et
amatoribus &d cognoscendum dicit esse necessaria.
Quod autem fidei necessarium est, Deus Christus
est, ac si dicat : Si omnia supradicta de Christo
cognoscimus, necessarium est ut ea per fidem firmi-
ter credamus. Quod est autem quod credere de-
beamus? Hlud profecto quod Deus Christus est, id
est, quod unigenitus Filius, qui verus et :eternus
Deus est secundum divinitatem, ídem quoque Chri-
stus, id est, unctus sit oleo Eetitiz? prx participibus
suis secundum susceptam humanitatem. Nam hoc
totum negotium in genealogia Christi Matthzeus
ostendit. Quomodo autem qui verus Deus est se-
cundum divinitatem, Christus homo sít secundum
carnem, continuo explanat subdens : « qui factus
est ex muliere, » et reliqua usque : « in cruce flxit. »
Nam qui omnium f*etor est secundum divinitatem,
ipse homo factus est secundum nostr: fragilitatis
participationem. Sed czxteri homines ex utroque
sexu fiunt; ipse vero, qui supra homines verus
Deus est, non ex virili semine, sed de superna
Spirítus Dei gratia conceptus ex muliere verus ho-
mo est factus. Et qui sue divinitatis excellentia,
summa lex supra legem est, sub lege Mosaica factus
est. Ideoque quasi legi suhditus octavo die cireum-
cisus est. Etquia ex muliere eum dicit esse fa-
ctum, ne ulla nuptialis copula in hoc cogitetur,
ipsum ex virgine Maria natum esse consequeuter
asserit. Qui dum secundum divinitatem impassi-
bilis et immortalis existat, tamen ut nos ab zlerns
mortis passione et cruciatu eriperet, passus in
carne, spontaneam pro mobis mortem suscepe-
rat, omnia nostra et originalia et propria peccata
in cruce figens.
Sed audisti passum in carne, audi quoque victo-
riam triumphantis gloriamque ab inferis resurgen-
tis. Nam sequitur: « ut triumphans ea in semetipso, »
et reliqua usque « In filiis. » Omnia, inquit, in cruce
fixit, ui triumpharet ea, scilicet peccata peccato-
rumque tormenta, ipsaque d:&monia vincens. Tunc
enim triumphator factus est, cum post passionem
suam et mortem ad inferos descendens, ipsum
qui habebat mortis imperium sua morte detraxit,
atque captivam captivitatem ad superos secum
nomen Filii, in multis Ecelesie filis, per eumdem
unigenitum Filium Patri restitutum est. Nam per
Redemptoris passionem mortemque ac resurrectio-
hem, ntrumque donum Ecclesie collatum est, ut
in Patris et Fili gratiam, multi tam patres
quam filii in Ecclesia spirituales superni muneris
largitione fiant. Sequitur : « sine principio, sine
fine, ostendens unum se cum Patre esse quia unus
est. » Brevis superiorum conclusio esse videtur,
ac si aperte dicat : Cum Christus ex Virgine sit na-
tus, passus in carne, omniaque delicta in cruce fixit,
atque ea triumphans in semetipso propria in carne
glorlose resurrexit, sicque spirituales patres et filios
in Ecclesia restituit, hisque omnibus a nullo an-
gelorum hominumque sed sola sux divinitatis po-
tentia gestis, evidentissime ostendit unum Deum se
cum Patre esse. Non quomodo carnales filii tempo-
rali spatio suis patribus sunt ztate minores; sed
sine principio, sine fine, secundum zternam divini-
tatis substantiam, unus ipse Deus est cum Patre,
Quare? Quia unus est. Siquidem unicus est ge-
cundum naturam Patris filius. Nam csteri filii
non natura, sed adoptione et gratia, filii Dei
nominantur. Hic vero unus est natura Filius.
Itaque decursa secundum Mattheum Evangelii
periocha, sequitur totius argumenti anacephaleosis,
id est recapitulatio, qua conscripti Evangelii utilitas
ostenditur «In quo Evangelio utile est, » et re-
liqua usque: « recognoscant. » In. ipso Evangelio,
in doctrina scilicet evangelica, tria quzdam utilia
esse ad cognoscendum asserit. Id est vel prima,
velimedia, vel perfecta : et quz sunt illa prima,
media et perfecta, protinus exponit dicens : «ut
et vocationem apostoli etopus Evangelii, » et reliqua.
Primo namque Matthaeus ex publicanis actibus a
Domino vocatus est ut esset apostolus. Secundo
Christi Evangelium ab eodem est conscriptum, in
quo prorsus opere donum perfecta dilectionis Dei
in carne nascentis erga humanum genus, per uni-
versa dicta et facta Dominica, quilibet studiose le-
gentes intelligere nossunt. Sic.quc in eodem Evan-
gelio ipsum charitatis donum in quo a Deo appre-
hensisunt atque electi, ipsique toto mentis ardore
219
SEDULII SCOTI
Deum fontem dilectionis apprehendere expetunt, A composuimus. Prima causa est ut nos factz, id est,
legendo et perscrutando recognoscant. Licet et aliter
prima et media et perfecta intelligi possunt, id est
quzque in doctrina evangelica, utilia, utiliora atque
utilissima. Ut, verbi gratia, conjugium, viduitas,
virginitas, quze per tricesimum et sexagesimum
atque centesimum fructum allegorice designantur.
Aliter prima sunt ea qux» in Evangelio a conce-
ptione Domini, [Cod., ac receptione Deum ] usque
ad ejus baptismum narrantur. Media, qua a ba-
ptismo usque ad imminens passionis tempus in eo-
dem Evangelio continentur. Perfecta, quz in ultimis
Evangelii partibus de ejus passione morteque ac
resurrectione conscribuntur. Sequitur : « nobis enim
hoc instudio argumenti fuit, » et reliqua usque :
cujuslibet geste rei, etin Evangelio per Mattheum
narratz, fidem, hoc est, simplicem veritatem rerum
gestarum , brevi sermone a genealogia Salvatoris
usque ad ejusdem triumphum resurrectionis, sum-
matim hoc argumento monstraremus. Secunda causa
est ut illud non taceremus, sed potius lectores hoc
argumento admoneremus, quod in omnibus quz in
Evangelio de dictis et factis Dominicis narrantur,
operantis Dei mirabilis dispositio a piis quibusdam
Deumque desiderantibus diligenter intelligenda sit.
Nam in argumeptüs utrumque necessarium est ut
et fides rei dubis efficiatur, et certa rerum intelli-
gentia monstretur, quia fidei rerum gestarum intel-
ligentia necessaria est : non enim sufficit credere,
« non tacere. » Quia argumentum est oratio, rei du- B nisi etiam intelligatur quod creditur.
bis faciens fidem, ob duas causas hoc argumentum
:Explicit in. argumentum secundum Mattheum.
: ARGUMENTUM IN MARCUM.
(Mai., ibid.)
Marcus evangelista, Dei et Petri in baptismate
filius atque in divino sermone discipulus, sacerdo-
tium in Israel agens, secundum carnem Levita,
conversus ad fidem Christi Evangelium in Italia
scripsit, ostendens in eo quid et generi suo deberet
et Christo. Nam initium principii in voce propheticze
exclamationis instituens, ordinem Levitice electio-
nis ostendit, ut predicans Joannem predestinatum
filium Zacharie, invoceangeli annuntiantis emis-
Sum, non solum Verbum caro factum, sed et cor-
pus Domini in omnia per verbum divin: vocis ani-
matum initio evangelicz predicationis ostenderet :
ut qui hzc legens sciret, cui initium carnis in Deo
et Jesu advenientis habitaculum caro deberet
agnoscere, atque in se verbum vocis, quod in con-
Bonantibus perdiderat, inveniret. Denique et per-
fecti Evangelii opus intrans, et a baptismo Domini
predicare Deum inchoans, non laboravit, nativi-
tatem carnis, quam in prioribus viderat, dicere ;
sed totus in primis expositionem deserti, jejunium
numeri , tentationem diaboli, congregationem bes-
tiarum, et ministerium protulit angelorum : ut in-
Situens nos ad intelligendum, ac singula in brevi
compingens, nec auetoritatem fact:» rei demeret,
et perficiendo operi plenitudinem non negaret. De-
nique ainputasse sibi post fidem pollicem dicitur,
ut sacerdotio reprobus haberetur. Sed tantum con-
sentiens fidei predestinata pogit electio, ut nec
sic in opere verbi perderet quod prius meruerat
in genere. Nam Alexandrie episcopus fuit, cujus
per singula opus scire, Evangelii in se dicta dispo-
nere, et disciplinam in se legis agnoscere, et divi-
nam in carne Domini intellidere naturam, qux» in
nos primum requiri, dehinc inquisita volumus
agnosci, habentes mercedem exhortationis : quo-
niam qui plantat, et qui rigat, unum sunt ; qui
autem incrementum prestat, Deus est.
Explicit argumentum.
EJUSDEM SEDULII SCOTI
INCIPIT EXPLANATIUNCULA IN ARGUMENTUM SECUNDUM MARCUM.
-
Hoc argumentum genus officiumque et electionem D interpretatur. « Dei et Petri in baptismate filius
Marci evangeliste prima sui parte declarat, secunda
intentionem ejusdem evangeliste in scribendo
Christi Evangelio ostendit, tertia ipsius Marci epi-
scopatus dignitatem cum laudis przconio describit.
Postremo qualiter per singula ipsum opus evange-
licum intelligere debeamus admonet. Itaque nomen
et offieium ipsius persone in argumenti fronte
ponitur, cum Marcus evangelista ipse designatur.
« Marcus evangelista : » Marcus Hebrx»o sermone
excelsus dicitur ; evangelista Grace bona nuntians
atque in divinosermone discipulus. » Ob hoc excelsus
merito et evangelista fieri promeruit, quia «vina
prestante gratia prius baptismate in Christo rena-
tus, in divina sapientia instructus est. Sic autem
distinguendum est, ut primo propuntietur « Marcus
evangelista, » ac deinde subinferatur: « Dei et Petri
in baptismate filius. » Marcus filius Dei est in ba-
ptismate, quia baptismatis fonte in Deo renatus, per
adoptionis gratiam Filius Dei efficitur. Filius Petri
in baptismate esse dicitur, quia ab ipso baptizatus
EXPOSITIO IN ARGUMENTUM EVANG. MARCI.
282
et instructus, recte spiritualis ejus filius nominatur. À Domini quondam fuerat predictum ; hoc est qued
De qua re Apostolus : Filioli mei, quos iterum par-
turio donec [formetur Christus in vobis. « Sacerdo-
tium in Israel agens secundum carnem Levita. »
Pristinum sacerdotale officium et nobilitas carnalis
prosapix ejusdem Marci ostenditur, ut nonimmerito
ad apicem spiritualis et excellentioris sacerdotii
postmodum transcenderet, qui prius carnale sacer-
dotium juste ac legitime in Israel agebat, cum ex
Levi sacerdotali tribu ortus est. Sed quando et
ubi Evangelium scripserit, demonstratur cum sub-
ditur: « conversus ad fidem Christi Evangelium
in Italia scripsit. Tunc, inquit, Evangelium scripsit,
postquam ad fidem Christi conversus est. Nam
antequam fidem Christi perciperet, digna de Chri-
sit angelus ante faciem Domini' przmissus, et vox
verbum Patris precurrens. Cur autem in voce pro-
phetice exclamationis, initium ipsius principii Mar-
cus inchoaret, causa ostenditur cum subditur : « ut
predicans przdestinatum Joannem filium Zachariz,»
et reliqua usque : « ostenderet. » Dum beatus Mar-
cus Joannem precursorem Domini przxdicat, quod
angelus sít ante faciem, id est, manifestam appari-
tionem incarnationis Christi, pramissus, et quod
vox sit verbum Patris, conceptione, nativitate, do-
ctrina, baptismate, precurrens, ibi procul dubio
non solum Verbum, id est unicum Dei Filium, car-
nem sumpsisse ostendit, sed et veram animam iDse-.
parabiliter habuisse declarat. Non enim juxta hzre-
sto scribere non poterat. Locus conscribendi Evan- B ticam pravitatem, Christi divinitas solam sine anima
geli ltalia esse monstratur, in qua ipsum opus
scriptum fuisse traditur: non quod Italico vel Ro-
mano, sed Grzco sermone, conscriptum sit.
. Cur sutem Marcus Evangelium scripserit, demon:
stratur cum subjungitur : « Ostendensin eo opere quid
generi suo deberet et Christo. » Nam cum ipse Le-
vita erat, ex qua tribu multi prophetz orti fuerant,
suum Evangelium a voce prophetica rite inchoavit :
et tanquam Levitam, de Joanne Baptista similiter
Levita et Altissimi propheta, ipsum oportebat pro-
phetica voce testimonium perhibere. Quin etiam
cum Christus non solum ex tribu Juda, sed ex tribu
quoque Levi carnis originem duxit, ipsi Domino
Leviticus evangelista debitor erat ut ejus Evange-
lium conscriberet. Unde subditur : « nam initium C
principii in voce propheticze exclamationis insti-
tuens, ordinem Leviticz electionis ostendit. » Claret
namque quod beatus Marcus debitum Levitarum
ministerium in opere evangelico demonstravit, dum
non alibi exordium sui Evangelii quam in propheti-
cis eloquiis instruere procuravit, et quasi bonus
opifex et architectus super prophetarum fundamen-
tum opus evangelicum construere coepit : non quod
propheta ex aliis tribubus orti non essent, sed quia.
precipue Levitice tribui secundum electionem Do-
mini propheticum ministerium fuerat concessum.
Non ergo quasi per rapinam indebitum sibi ministe-
rium Marcüs usurpavit, sed juxta electionem sus
prosapiz Evangelium scribere inchoavit.
Quod vero ait « initium principii, » difficile est ad
intelligendum. Nam hujus argumenti repertor, usi-
tatius dicere poterat : initium Evangelii, vel princi-
pium Evangelii : sed magis abstruse quam usitate
eloqui voluit. Sciendum est itaque hanc distantiam
esse inter principium et initium, quod principium
plures in se sententias comprehendit, initium autem
pars est principii, id est quzlibet sententiola prin-
cipalis intra ipsum principium conclusa. Ergo prin-
cipium Evangelii secundum Marcum totum illud in-
telligamus quod in quatuor principalibus capitulis
de Joanne Baptista refertur. Initium vero inchoa- .
mentum esse ipsius principii, id est propheticum
illnd vaticinium quod de ipso Joanne precursore
carnem, sed totum hominem secundum corpus et
animam assumpsit. In eo autem quod ait « corpus
Domini in omnia per verbum divine vocis anima-
tum, » non aliud ibi verbum quam divinam vocem
intelligere oportet, ut sit sensus; per verbum diving.
vocis, per ipsum verbum,.quod nibil aliud est quam
divina vox. Verbum namque Patris id ipsum estet vox.
Patris, per quod verbum quomodo omnia facta sunt,
sic anima Christi creata est. Ob hoc namque dicitur :
« corpus Domini in omnia per verbum divine vocis
animatum. » Audito itaque verbi vel vocis nomine,
non nobis carnalis consuetudo obstrepat, ut tale
verbum vel vocem Patris cogitemus, qualia verba
sonantia et transitoria proferimus. Sed hoc melius
in sequentibus advertemus. |
Nam subditur. « Ut qui hzc legens sciret cui, »
et reliqua usque : « inveniret. » Ordo verborum est:
Ut qui hzc legens sciret qui deberet scire et predi-
care agnoscere initium carnis in Domino, et caro,
id est habitaculum Jesu advenientis; atque id se.
verbum vocis inveniret, quod in consonanübus sci-
licet aliis evangelistis perdiderat. Áptum, inquit,
erat ut Marcus Levita de Domino Salvatore, qui ex
Levi ortus est, scriberet, ut quisquis hzc legeret
principatum, ordinem et quoddam privilegium Levi-
tic: electionis pernosceret. Nam qux congruentius
quam Levitz caro, id est carnalis prosapia et origo,
debuit agnoscere initium sumendz carnis in Domino
vel in unitate person: Domini? Qus Salvatoris caro,
quid aliud dicenda est quam Jesu, in hunc mundum
advenientis habitaculum, qui habitu carnis inventus
est ut homo? Illis enim evangelistis qui ex Levi orli |
sunt, ut Matthzeus et Marcus, dignius quam czte-
ris, mysterium incarnationis Domini, ex Levi quo- :
que, oriundi, scribere congruebat. Áptum quoque
erat'ut eadem Levitica caro, vel Marcus qui car-
nalem originem ex tribu Levi traxerat, in se, id est
in suo animo et intellectu, verbum vocis inveniret.
Ubi nobis est advertendum quod quamvis Joannes
Baptista vox, et Christus verbum nominetur, non
tamen Christus vocis vel Joannis , sed potius Patris
Verbum est vel Filius. Possumus tamen Jesum ipsum
verbum vocis, Jesum incongrue dicere verbum ,
994
Joannis, qui vox nothinatur, quia Verbum vel Chri- A osse agnoverat. Totus itaque dicitar vel plenus vel
8tum praeundo prsdicabat. Nam verbum vocis,
verbum vel sermonem , quem vox loquitur, dicere
possumus. Non quod Joannes lllud verbum genuerit,
sed quod tanquam vox, ipsum Verbum, vel Chri-
stum, prophetando antecesserit. Quis enim dubitet
quod vox nostra pNus sonat, ut postmodum verbum
audiri possit?
lllud autem quod alt : « quod in consonantibus
perdiderat, » quasi inextricabilis nodus esse vide-
tur. Nam 5i hujus argumenti effector sje diceret,
quod consonantibus prodideraet , ut esset sensus,
quod Mareus hoe verbum vocis, vel sermonerm
Joannis, etiam alils evangelistis simul cum Marco
eonsonantibus, manllestaverat, facilis intelligentia
esset. Sed cum non prodiderat sed perdiderat, in
exemplaribus scriptum habetur, perquirendum est
quomodo Marcus hoc verbum vocis in consonanti-
bus aliis evangelistis perdiderit. An forte in ipsis
hoo verbum voeis nom. invenetat, ut hoc sit perdere
quod est non invenire? Constat namque quod myste-
Fium inearnationis Christi Marcus Petri apostoll
discipulus, tam ex prophetica quam ex apostolica
doctrina perceperat. Tamen verbum divin vocis,
vel Christum, secundum deitatem Verbum esse Pa-
tris, in consonantibus evangelistis , vel Matthso
et Luea, qui secundum quosdam, ut ecclesiastica
dicit historia, ante Mareum primo sua eonscripsere
Evangelia, monstratum non invenerat, siquidem hoc
verbi mysterium aliquando monstrandum soli Joanni
tanquam altius volanti aquike fuerat reservandum.
Et cum Marcus vocem clamantis, hoc est Joannem,
vocem fuisse dictam, etiam alíis evangellstis conso-
nantibus, invenerat, Ghristum quoque verbum vocis,
licet non in aliorum scriptis, tamen jn se, id est in
sua mente, procul dubio invenit. Quamvis itaque
Mareus in consonantibus evangelistis, vel Matthzo
et Luca, ipsum Joannem nomine vocis nuncupatum
esse invenerat, tamen verbum vocis, vel unicum Dei
Filium, nomine Verbi designatum, In consonantibus
evangelistis non legerat, dum neque adhuc beatus
Joannes arcanum ipsius Verbi mysterium scriptis
monstraverat; qued tamen Verbum in se, id est, in
suo intellectu, divina revelante gratia, Mareus pro-
perfectus, quia plena et perfecta de Domino retulit.
In primis dicitur, vel in principalfbus Evangelii sui
locis : non enim per omnia in mediis neque in ulti-
mis locis, totus tota protulit, cum multa in quibus-
dam tota prztermisit, sed in primis totus h:ec tota
brevíter narravit; expositionem videlicet deserti,
Jejunium numeri, tentationem diaboll, congregatio-
nem bestiarum, et nrinisterium angelorum. Ubi no-
tandum quare jejuntum numeri, et non potius nume-
rum jejunii dixerit, nis! quia eminentior est numerus
quam jejunium. Non enim numerus propter jeju-
nium, sed propter sacratum numerum, jejunium
iHaüd tot dierum et noctium fuerat transactum. Nam
quadragenarius numerus magnum ín se mysterium
continet, et ab hoc illud jejuntum proprii juris est
ipsius quadragenarii numeri. Cut autem totus hse
tota protalerit? « Ut instítuens, inquít, nos ad intel-
ligendum , » et reliqua usque: « non negaret. »
Aptum namque erat ut singula Dominica gesta quasi
in hrevi pugillo sive tabella astringeret, quía sicut
nihil est fastidiosius prolixitate, ita nihil est gratius
lucida brevitate. Ut nec sic auctoritatem factze rei
demeret. Auctoritatem nomínat auctorale magiste-
rlum, quo ex ore Petri apostoli de dictis et factis
Dominicis Marcus faerat instructus. Ergo sicut ex
magisterio Petri apostoli ipsam factam rem, id, est,
gestam Dominicam historlam didicit, sic decurtans,
preut Spiritus sanctus ejus intellectum gubernabat,
eamdem historiam litteris tradidit , et tamen de ipsis
quie scripserat, tacendo et celando nihil dempserat.
Sicque stt operi evangelico perficiendo plenitudinem
non negavit, dum plenum opus é& omnibus quze
scribere ceperat, licet brevi sermone, perfecit,
Marcum itaque ad opus evangelicum divina prz-
destimatione fuisse electum , et quod nulla occasione
ptedestinatio Domini possit impediri, attendamus
in eo quod sequitur. « Denique amputasse sibi post
fidem pollicem dicitur, » et reliqua usque: « episcopus
fuit. » Mos faerat Hebraici populi ut nullus inho-
nestam habens in corpore maculam, ad sacerdo-
tium perveniret. Quo mystice insinuatum est ut
nemo peccatorum maculis contaminatus sacerdotio
digees sit. Quod Mareus secundum litteram atten-
cui dubio invenerat. Neque enim sanetum evange- p) dens, propter humilitatem amputavit sibi pollicem,
listam , qui templum Dei eleetum erat, mysterium
verbi divin: vocis latebat, quamvis aliorum evange-
listarum scriptis hoe verbum non didicerat.
Sequitur : « Denique et perfecti Evangelii opus
intrans, $5 et reliqua usque : « protulit angelorum. »
Perfectum Evangelium dicitur quod per triennium et
semis post perceptum ab Joanne baptismum usque
ad tempus suz passionis et resurrectionis ab ipso
Domino feerat prwedicatum. Ideoque per hominis
formam Marcus designatur, cum ea precipue quz
homo Christus in carne gesserat, breviter enarravit,
omisso seilicet Verbi, quod est Christus, mysterio,
atque carnis genealogia quam in prioribus evangeli-
stis, id est, Mattheo et Luca, pleniter descriptam
ne fastigium melioris sacerdoti! quas! jam reprobus
ascenderet. Sed in eo ipso quo se indignum sacerdo-
tio zstimavit, magis factus est dignus. Nam se-
cundum divinam przdestinationem non utcunque
sacerdos vel doctor, sed etiam preclarissimze ur-
bis Alexandriz episcopus exstitit, ut qui Grxeco ser-
mone Evangelium scripserat, Grxcis ibidem ha-
bitantibus et cunctis Africe gentibus, quasi terr
inaquess , divini dogmatis fluenta ministraret.
His expositis, brevis argumenti conclusio subdi-
tur : « cujus per singula opas scire, » et reliqua usque :
« volumus agnosci. » His sententiolis omnibus verbum
quod est volumus per zeugma subnectendum est.
Ut sit sensus, cujus per singula opus scire volumus,
285
EXPOSITIO IN ARGUMEEPÜM EVANG. LUCA.
et Evangelli in se dicta disponere volumus, et divi- A prestat, Deus.est. » Hunc sensum Apostolus ita
nam in carne Del intelligere naturam volumus, quse
mos primum requiri volumus, dehine inquisita
agnosci volumus. Quod vero ait, disciplinam legis
nos in Marco agnoscere, tam propheticas senten-
tias quam testimonia ex divina lege sumpta, ubi-
cunque in Evangelio Marc! introducuntur, non in-
congrue acciplmus. Sepe namque nomine legis et
Mosaica lex, et prophetia, et psalmus, designantur.
Itaque hujus argumenti repertor pro suo labore se
mercedem accepturum sperat, 1ta subjungens:
« habentes mercedem exhortationis : qui plantat et
qui rigat, unum sunt, qul autem incrementum
scriblt : Ego plamiavi, Apollo rigavit, Deut autem:
iacrementum dedit. Àpostolua plantat, dum in vinea
Dominica, vel in Christi Ecclesia , idem radieando
laborat : Apollo vero, tam baptiemate quam eubso-
quenti exhortationis doctrina, easdesa irrigat ; Deus
tamen incrementum fldei suis fidelibus tribuit. Ergo
et qui plantat et qui rigat, unum sunt, quia id
ipeum credunt, id ipsum desiderant ; si quidem in-
quirendo, inveniendo, exhortando, doeendo, veri-
tatem apprehendere desiderabiliter exoptant. Ex
quibus et unus fuit hujus argumenti repertor,
Finit in. argumentum aocundum Marcum,
Lm m
ARGUMENTUM IN LUGAM,
(Mai., ibid.)
Lucas natioge Syrus, Antiochepsis, arte medicus, B tlonis in Christo implet, repetende & prinelp e
discipulus apostolorum, postea vero Paulum secutus
usque ad passionem ejus, serviens Domino sine cri-
mine (nam neque uxorem unquam habuit, neque
filios), septusginta et quatuor annerum obiit in
Bithynia plenus Spiritu $ancto, Qui, cum jam scri-
pta essent Evangelia; per Mattheum quidem in
Judza, per Marcum autem in Jtalia, sancto insti-
ganté Spiritu , in Achaie partibus hoc scripsit
Evangelium : significans etiam ipse in principio ante
lia esse descripta. Cui, extra ea qux» ordo evan-
gelic2 dispositionis exposcit, ea maxime necessitas
laboris fuit, ut primum Grecis fidelibus omni pro-
phetatione venturi in carnem Dei Christi manifestata
bumenitate, ne Judaicis fabulis attenti in solo legis
desiderio tenerentgr, ne vel hameticis fabulis et
stultis sollicitationibus seducii exciderent a veritate,
elaboraret : debine ut in principio Evangelii, Joannis
Dativitale presumpta, cui Evangelium scriberet, et
in quo electus scriberet, indicaret ; contestang in
$e completa esse qux» essent ab aliis inchoata. Cui
ideo post baptismum Filii Dei, a perfectione genera-
nativitatis humanz potestas permisaa est 1 ut requi-
rentibus demonstraret in quo apprehenderns erat,
per Nathan Filium introitu reeurrentis in Deum ge-
nerationis admisso, indisparabilis Dei : ut prosdicans
in hominibus Christum suum, perfecti opus homi-
his redire in se per filium faceret, qui per David
patrem venientibus iter praebebat in Christo. Cui
Lucz non immerito etiam scribendoram apostolico-
rum Actuum potestas in mysterio datur :* ut Deo in
Deum pleno, et filio perditionis exstincto, oratione
ab apostolis facta, sorte Dominl electionis nemerus
compleretur; sicque Paulus consummationem apo-
stolicis Actibus daret, quem diu contra stimulum re-
calcitrantem Dominus elegisset. Quod legentibus ac
requirentibus Deum elsi per singula expediri a no-
bis utile fuerat, sciens tamen quo operantem agri-
colam oporteat de fructibus suis edere, vitavimus
publicam curiositatem, ne non tam volentibus Deum
videremur, quam fastidientibus prodesse.
Explicit argumentum.
EJUSDEM SEDULII SCOTI
KXPOSITIUNCULA IN ARGUMENTUM SECUNDUM LUCAM,
(Mai., ibid.)
—
In hujus argumenti exordio, evangelist» nomen, D) eminentiam trenseenderat. Unde et Syras nomina
genus, patria, et ars humana, celestisque disciplina,
breviter ostenditur cum dictum est : « Lucas Syrus,
Antiochensis, arta medicus, discipulus apostolorum,
postea Paulum secutus usque ad passionem ejus,
serviens Domino sine crimine. » Hxc omnia ma-
gnam evangelistz laudem ostendunt. Unde et Lucas
elevans vel consurgens interpretatur, quia divina
praestante gratia, de vitiis ad virtutum culmina con-
surgens, ac veritatis Jucem elevatis mentis oculis
videns, ex corporali medico, in spiritualis medici
(us, quod interpretatur sublimis, scilicet fidei me-
ritis sublimatus. Hic ex paupertatis silentio, quod
Antiochia sonat, ad evangelicas delicias translatus
est, ut. quod prius propter inopiam seientice longo
silentio propalare non poterat, postmodum celesti
doctrina opulentus effectus, thesauros evangelice
doctrinze largiter dispensaret. Hic primitus aposto-
lorum discipulus, postea Paulum magistrum gen-
tium, quasi gentilis, et virgo virginem secutus fwe-
rat, non tantum ad Evangelii predicadonem, sed
SEDULI SCOTI
etiam, quod est laude preclarius, usque ad ipsius A Evangelium, sed sola legis constituta persuadent
Pauli sub Nerone principe confessionem. Quod di-
citur « serviens Domino sine crimine, » significat
quod virgo intactus, sine fornicationis vitio, castam
duxerit vitam. Hinc apte sequitur: « nam neque
uxorem unquam habens neque filios, septuaginta
et quatuor annorum obiit in Bithynia plenus Spi-
ritu sancto. » Valde consequens, esse videtur,
ut si uxorem non habuit, filios quoque non ha-
beret. Quod certus annorum ejus numerus de-
Scribitur, non vacat a mysterio. Nam denarius
numerus propter decalogum perfectionem designat.
Septenarius numerus septiformem Spiritus sancti
gratiam exprimit. Itaque quia Lucas legis decalo-
guin, prestante Spiritus sancti gratia, impleverat,
recte in ejus zetate hic numerus supputatur : unde
et Spiritu sancto plenus esse refertur.
Quo vero tempore, vel quo loco, seu pro qua
causa, suum scripserit Evangelium, mox declara-
tur cum. subditur : « qui cum jam scripta essent
Evangelia, per Matthz»um quidem in Judxa, per
Marcum autem in Italia, sancto instigante Spiritu,
in Achais partibus hoc scripsit Evangelium , signi-
flcans etiam ipse, in principio ante aliorum evan-
gelistarum Evangelia alia esse descripta. » Tempus
et locus eonseribendi Evangelii est, quia post Mat-
thzum et Marcum, in Achaia suum scripsit Evan-
gelium. Causa conscribendi Evangelii est quod non-
nisi instigante sancto Spiritu illud opus scripsisse
commendatur. Sed et aliam multiplicem fuisse cau-
sam ejusdem operis adhuc declarat, ita subdens:
« cui, extra ea qui ordo evangelicz dispositionis
exposcit, » et reliqua usque : « elaboraret. » Ordo
velratio evangelicze dispositionis illud exposcebat
ut non solum tres, id est Mattheus , Marcus et
Joannes, sed potius quatuor evangeliste , adjuncto
scilicet Luca, Christi Evangelium conscriberent.
Hoc namque apud Deum ante tempora s:xcularia
fuerat pradestinatum, hoc postmodum per quatuor
animalium formas prefiguratum fuit et ostensum.
Sed preter illa predestinata, przfigurata et osten-
$a, qux ad ordinem evangelicz dispositionis perti-
nent, ea maxime necessaria et multiplex causa hu-
jus evangelici laboris exstitit, quatenus Grsecis fide-
libus venturi in carnem Dei Christi manifestata esset (C
humonitas
Sed unde illa manifestaretur? « Omni, inquit,
prophetatione , » id est, per omnem prophetationem
illa fuerat manifestata. Nam, ut beatus Lucas in
exordio sui Evangelii pleniter narrat, conceptio et
gativitas Dominica, et ab archangelo praznuntiata,
et ab omni sexu, tam viris quam feminis, et ab
angelis hominibusque, demonstrata est. Sed in his
omnibus ob hoc evangelista pro studio elaboravit,
ne idem Greci fideles nuper in Christo renati, Ju-
daicis fabulis deciperentur. Constat enim quod
usque adhuc reprobi Judxi Christum in carne ve-
nisse denegant, et alium Christum venturum esse
confingunt : ideoque spreta Christi gratia nequaquam
esse gectanda. Contra hos evangelista Christum jam
natum fuisse ostendit, et hoc non sine idoneis testi-
bus astruit, sed omni prophetatione indubitabiliter
approbat, ut omne os reprobum obstruatur. Et cum
nonnulli hxretici Christum in mundum venisse, non
tamen veram carnem habuisse, sed :ethereum cor-
pus suum de coelestibus traxisse dogmatizabant ,
non minus hos quam illos idem vitulus spiritualibus
cornibus convincit, dum Christum secundum car-
nem et conceptum et ex Maria virgine natum fuisse
asserit. Ob hoc itaque cornutus evangelista labora-
vit, ne alii laborent. Bos spirituali stylo exarante la-
boravit, ne Greci fldeles a veritate discederent,
Christumque, qui est veritas, relinquerent, et in
erroris flexibus laborarent.
Alia quoque pars caus: ostenditur cum subditur :
« dehinc ut in principio Evangelii, » et reliqua usque :
« inchoata. » Non solum, inquit, propter Graecos fide-
les Lucas in opere evangelico laboravit, sed et alia
causa ejusdem operis exstitit, hoc est, quod ipse
Lucas a beato Theophilo postulatus erat, quatenus
Christi Evangelium conscriberet, quod et Lucas in
procmio sui Evangelii indicat, id est Evangelium se
Theophilo poscente edidisse, et quod in Spirita san-
cto ad hoc ministerium electus fuerat, contestans in
se completa esse Evangelia, quz» ab aliis pseude-
evangelistis erant non perfecta, sed prave inchoata.
Sed in principio sui Evangelii non Christi genealo-
giam proposuit, quomodo Mattheus in suo fecit
Evangelio, sed potius Joannis tanquam preecursoris
Domini nativitate, quam in aliis descriptam esse non
viderat, przesumpta, sic tandem apto temporis ordine
conservato, Christi nativitatem aut genealogiam ple-
niter enarravit. Unde sequitur: « cui ideo post ba-
ptismum Filii Dei, » et reliqua usque: « permissa
est. » Non caret ratione quod post Christi baptismum
Lucas ejusdem Salvatoris genealogiam edisserit. Hzc
namque facultas repetendz nativitatis humanz, evan-
geliste a Domino concessa est, et quamvis a fine
septuagesim:e et septimze generationis in Christo im-
plete, ipsa series genealogiz per filios in paLres
ascendendo recurrit, non proprio tamen principio
caret. Etenim a principio, id est Christo, qui est to-
tius creationis principium , retrograda genealogia
incipit, ut quomodo ad patrem principium recurrit,
sic à Christo principio exordium ipsa generationum
series sumat.
. Sequitur: « ut requirentibus demonstraret, » et
reliqua usque: « indisparabilis Dei. » Studiosis et
prudentibus evangelista intimare curavit in quo ar-
cano mysterio non per Salomonem , quomodo Mat-
thzus, sed per Nathan filium David, introitum recur-
rentis in Deum generationis apprehenderat. Sed quo-
modo ipsa genealogia in Deum recurrit, protinus
declaratur cum subditur : « adinisso; » hoc est, cum
admissione seu receptione in ipsam genealogiam in-
- dispertibilis Dei, id est summi Patris, qui est a Filio
. inseparabilis. Tanquam apertius diceret : Ápte Deus
289
LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS MAI. — PRAEFATIO.
290
Pater in Christi genealogia admittitur , cum Adam A locum Judz proditoris suppleverat. Unde duodena-
fllius in eadem genealogia pronuntiatur, quoniam
ipse Pater a Filio inseparabilis est. Alii namque et
loco et tempore a filiis suis sunt dispertibiles. Quia
vero summus Pater semper in Filio, et Filius in Patre
inseparabiliter manet, in eadem fllii etiam secundum
carnem genealogia pater admitti debuit. Perquiren-
dum tamen est cur per Nathan filium David, intro-
itus recurrentis in Deum generationis exordiri fertur,
cum non ab ipso Nathan, sed potius a Christo series
generationum recurrere incipit. Nisi forte introitum,
non totius genealogize initium , sed quolibet in loco
in quemlibet patrem, generationis ingressum intel-
ligere debemus. Sequitur : ut « predieans in homi-
nibus Christum suum, » et reliqua usque : « in Chri-
rius numerus, qui mysticus est, divina disponente
Sapientia, fuit completas; ut non tantum undecim
sed potius duodecim apostoli essent. Duodenarius
quippe numerus magnum in se continet mysterium,
quem tres quater, aut quatuor ter, consummant.
Illudque nimirum insinuat quod sancte Trinitatis
fides per quatuor mundi plagas ore apostolico prz-
dicari deberet, qui duodenarius numerus tunc in
apostolis pleniter füerat completus, Deo in Deum
pleno, et filio proditionis exstincto, cum post trium- -
phalem resurrectionis et ascensionis Dominicz glo-
riam Christus Deo plenus, discipulis claruit, quando
iidem discipuli, viso Domino pleni erant letitia, pleni
Scripturarum scientia, pleni quoque musto spiritua-
sto. » Pater inter homines Christum suum przedicat, B lis gratix ; qua plenitudine miser Judas caruit , ut
non solum cum ad horam baptismatis vox paterna
de nube intonuit dicens: Tu es Filius meus dilectus,
in te mihi complacuit, sed et quotidie usque ad con-
summationem szculi, unigenitum Filium toto orbe
terrarum per ora doctorum evangelizat, quatenus
opus perfecti hominis, id est, opus Dei, quod est
perfectus homo ad imaginem sui conditoris recrea-
tus, redire in se per Filium faciat, dum nemo venit
ad Patrem, nisi per Filium, quomodo nemo venit ad
Filium, nisi Pater traxerit eum. Ad hoc eniin attinet
illud quod protinus adjungitur : « Qui per David pa-
trem venientibus iter przbebat in Christo. » Nam in
eo quod Matthzeus per patres in filios seriem genea-
logie Salvatoris enarrat, hoc specialiter insinuat,
cum per Patris notitiam pervenitur ad Filium. In eo
vero quod Lucas per filios in patres recurrit, illud
procul dubio indicat quia nemo ad Patrem nisi per
Filium venit.
Sequitur : « cui Luc» non immerito etiam scri-
bendorum apostolicorum Actuum potestas in myste-
rio datur. » Non sine arcani gratia mysterii, idem
Lucas Actus conscripsit apostolicos, cui Deus illi
tanquam apostolorum dilecto discipulo, qui nonnun-
quam gestis eorum intererat, hanc potestatem con-
cesserat. Quod protinus mysterium panditur cum
subinfertur: « ut Deo in Deum pleno, » et reliqua
usque : « Dominus elegisset.» Nota historia est, sic-
ut jn Áctibus apostolorum refertur, quod oratione D
ab apostolis facta, cecidit sors super Matthiam, qui
cum vitx auctorem morti tradidit, ipse vitam amit-
teret, ac pessimam sibi tanquam pessimus mortis
occasionem inveniret. Sequitur : sieque Paulus con-
summationem apostolicis Actibus daret. Sic, id est
ut Lucas apostolorum Actus scribendo, in Paulo
ipsos Áctus apostolicos consummaret, id est in quo
ipso finem illorum faceret, quem diu contra stimu-
lum recalcitrantem Dominus elegisset. Hoc ita potest
intelligi quod fortasse Dominus Paulum in loco Jude
statim elegisset, nisi quod diu contra stimulum Dei
recaleitrabat. Sed hxc cuncta diligentioribus expo-
nenda relinquimus, ne in vulgum cuncta hzc myste-
ria propalare videamur. Unde etiam hujus argumenti
repertor subintulit : « Quod legentibus ac requiren-
C tibus Deum, » et reliqua usque : « prodesse, » Hzc,
inquit, occulta mysteria utile quidem fuerat ut a
nobis per singula exponerentur, quod tamen non
egimus, scientes quod operantem agricolam, id est
doctorem quemlibet, oporteat non tantum de alienis
sed etiam de suis fructibus propriis edere, quatenus
copiosum afferat fructum. Nulli namque dubium est
quod cibi alienis dentibus commoliti nauseam gene-
rent. Quod ne fiat, nos vulgarem vitamus curiosita-
tem, ne fastidiosis lectoribus plus alienz curiositatis
vitio, quam proprio elaborata studio cupientibus, sed
potius veritatis amatoribus et inquisitoribus aliquam
utilitatem conferre videremur *.
Explicit in argumentum secundum Lucam.
* Hactenus Codex Vat. Pal. sec. 1x, adeoque contemporaneus fere Sedulio ipsi; desideratur commen-
tarius ad argumentum Joannis.
MAII PR &£FATIO
' SEDULII OPUSCULO POLITICO SEQUENTL
M Mal., Spicilez. Rom., tom. VIII.)
L. Utrum Seduiii Scoti opus de Rectoribus Christia-
nis prelo committerem, parumper dubitavi, quia nec
deerat qui semel editum diceret, et tamen eruditis
lerisque omnibug ignotum erat, neque in publicis
ibliothecis , quod sciam , exstabat. De hoc ita scri-
bit Faustinus Árevalus in prolegomenis ad Sedulium
seniorem, cap. 2, num. 61. « Goldastus, ut ex Lab-
beo, num 45, liquet, possidebat ms. opus Sedulii in-
scriptum de Regimine principum. Scboettgenius, qui
bibliothecze Fabriciane medii et infimi xvi volumen
sextum edidit, refert, Sedulium de Rectoribus Chri-
stianis et convenientibus regulis quibus est res publica
mbtaH a Fabricio, fortasse in. paucis schedis mes.
ques ed bextum volumen paratas reliquit. Addit
hoeitgenius, Freherum ad Petrum de Andlo de
mperio Rom., n, 16, scribere, se anno 1612 hunc
librum anecdotumi ad prelum parare, ex eodem li-
bello octo distioha adducere Nicolaum Cusanum de
Concordantia catbol., pref. lib. ui. Non invenio
quisnam alius librum viderit, aut de eo locutus fue-
rit : neque indignum opus certe est quod ad lrujus
temporis Bovitates eonvallendas recudetur. Exstat in
eadice Vat. Palat, 591, etc. 1s, cap. 9, laudat pieta»
tem Caroli Magni, et Ludovici (filii) qui regnare coe-
pit (post patrém) anno 814; adeoque Sedulius liujus
operis auetor ante seculum 1x non floruit, et videtur
esso ille ipse quem laudat Hepidannus, et fortasse
Sedulius Scotus, cujus manu Psalterium grecum
scriptum recenset Montfauconius Palzogr. Gr., lll,
7, p. 256. » Hactenus Arevalus. Unus ergo Schoett-
nius Scoti Sedulli hoc editum opus dixit, et qui-
em alieno testimonio fretas. Jam vero etiamsi id
forte dictum sit vere (de quo dubitare licet), nihil
iamen impedit quominus liber ex hominum conspectu
usuque ereptus, ineditorum instar haberi possit.
Nunc ad meas quoque manus Palatinus codes venit,
ui non est alius, ut suspicor, quam ille ipse a Gol-
dasto olim in Germania visus : elenim id exemplar
anno 1619 ín Palatinatu apud Heidelbergam adhuo
erat, neque Romam nisi anno 1693 cum Palatina
bibliotheca migravit. Cum vero hunc codicem et tan-
tul:e molis et summ: raritatis esse viderem, veritus
sum he quo casu aliquando periret, atque ita opus
priseus, et pro ilia zetate non contemnendum, sem-
piterno exilio intercideret. Hec potior, inquam, gra-
viorque libri imprimendi mihi causa fuit.
Í[. Etsi ater vocabulum Scotus ad Sedullum in
codice non adjungitar, attamen de re dubitare pror-
&us nen licet, Etenim Hepidamnus in suis Annalibus
ad annüm Christi 818 scribit : Sedulius Scotus cla-
rus habelur. llemi Trithemius (quanquam Sedulios €
varios confundit) postremum inter Bedulil Opera li-
(a) Latine eruditionis studiosos nolo hac obiler no-
titia Ifraudare, nempe me scholia quxdam 1n prisco
códite vidisse ad Mart. Capellam, cujus in calce lit.
terié quadratis legitur hae inscriptio : Expliciunt
SEDULI SCOTI
rite gubernanda, Lipsiz an. 1619 editum in 8, me- A brum epistolarum recenset,
299
em ait jneipere Sedu-
lins Scotigena. Est autem notissimum quot dobti viri
religiosi sub Carolo ejusque posteris ex Anglia atque
Hibernia (qux tunc erat Scotia) in Gallias ad fio-
rentissimam Carolingiorum aulam venerint, przeser-
tim post Alcuitil magnam apud eos reghatotes glo-
riam. Annum quoque scrip libri pr:eeise mihi vi-
deor deprehendisse, Etenim Sedulius, cap. 9, pag.
28, Carolum Magnum postremum in Romanis im
rFatoribus nominat, et mox aduit, à Deo fulisé ador-
dinatum Ludovieum imperatorem. lllud, impiam, vo-
cabulum aderdinatum, videtur prorsus significare
imperii cum patre societatem, qux? ccepit anno 81$,
Caroli ultimo; sequente enim excessit e vitis, solum
st se relinquens Ludovicum imperatorem. Libri
igitur ortus extra annum 815 statui vix potest. Hine
etiam factum pulo, ut titulus non singulariter de He-
ctore Christiano sit positus, sed pluraliter, quia duo
Christiani rectores illo ánno erant. Atque hoc opere
pe imperii provincias vulgato , 8edulii nomen cele-
re evasit, ita ut auctoris claritatem quinto post edi-
tionem anno Hepidamnus adnotaverii. Neque inutilis
Ludovico Cxsari liber fuit; etenim his quoque Se.
dulii przceptis ad reglas virtutes informatus, cle-
mentissimus et justissimus prin evasit, et reli-
ioni ac prelatis ejus summe addictus. Certe post
illos veteres Constantinum ac Theodosium nulll prin-
cipes religiosiores fuere quam Caroli Magni majores
&c poster! , quorum illustrem memoriam et annales
retinent et alia jnnumera monumenta testantur. Est
autem hic ipse Sedulius Scotus, cujus in divi Pauli
Bpistolas exstant Collectanea (hujus voluminis cel.
9), in Matthaeum eutem conservabantur Parisiis
mss. apud Jesuitas, teste Labbeo. Nobis quidem non
injucundum accidit ut tria Sedulii opuscula léctori-
bus offerremus. 1. Expositiones in arguinenta Evan-
liorum Matthii, Marci, et due, quat tomo IX
cript. vet, p. 159-181, exhibuimus [supra y col.
271 ). V. Pr:sens opusculum de Rectoribus Christia-
nls. ll. Explanationes in prxefationes sancli Hiero-
nymi ad Evangelia ( infra) (a).
qione secundi libri de nuptiis Philologie el Mercurii,
gnel Martiani Felicis Cupelle A[ri Carthaginiensis,
jy [ertur composuisse SkvERus scholasticus. urbis
oma
SEDULII SCOTI
LIBER
DE RECTORIBUS CHRISTIANIS
AD CAROLUM MAGNUM VEL LUDOVICUM PIUM ^,
(Mal., ibid.)
INCIPIT OPERIS PRJEFATIO SUBSEQUENTIS. D Esse queat, rectore bono populoque beato.
Omne ministerium triüido quod prxminet orbe,
Arte gubernandum. Sunt artis plurima dona.
Omnicreans Dominus terras, mare, sidera, ccelos
Arte creat, totum pulchrum regit arteque mendum.
Artibus egregiis sapientia celsa Tonantis
Preposuit hominem cunctis animalibus orbis.
Árs eurrum regitat, naves ars rite gubernat,
Atque triumphalis res artem bellica spectat.
Indiget artis apes. Sic ut res publica felix
à Videsig capitulum 9
Ob hoc celestum transcurrens prata librórum
Florida congessi vobis, rex, inclyta serta,
Quz capltis vestrz rentis diadema perornent,
Sceptraque glorificent Christi dominantiafnutu
Atque salutiferas divini dogmatis herbas
Pollice decerpsi nardo redolente calathis.
Sumite de liquidis Israel fontibus andas
Quz satient bibulum pradulci rore palatum.
Gloria nam regum, nitidis et stenimata sceptris
293 LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. 294
Dogmaía sint Domini, nec non exempla priorum, — A Juste regnantum qua perpes gloria pollet,
Gestaque nobilium procerum famosa per orbem. Esplicit pre (atie,
Arlibus his vigeat vestri res publica victrix,
Atque gubernetur multis feliciter annis,
Donec sideream vos ascendatis jn aulam,
Tecum principium, finis, rez Cheigieque, teéum,
Alpha operis famuli sis, Deus, oqua tui.
INCIPIUNT CAPITULA EJUBDEM LIBRI.
I. De eo quod gium reclorem, accepta potestare regali, — nivola intentaque sollieiludine favere deboet et aynodeli-
primum dignos Deo et sanctis ecclesils hougres dicare — busconventibus.
oportet, XII. De eo quod saluberrimis attistilum admonitioni-
II. Queliter ràx ecthodezus semetipsum regere debet. bus et correpiienibus pio reotori eblemperare ai& glorio«
I1I. Quà atte el industria momentaspeum regnum stabi- — sum. . |
liri potest XHI. De zelo bot ?etctotis rationabili ac pietati pére
IV. De regia potestste nón tam opíbus e| fiducia fori- m --
ye bit . IV. De duce Christiano, ut non insua et suorum for-
tudinis, quam sapientia cnlüyque pietatis perormanda, titudine, sed in Domino c ohfidat.
V. Quanta sacri. moderaminis sollicitudo erga uxorem XV. De 6o quod jmminentibus hdatiliem bellorum fre«
et libetes propriosque domesticos ab. eodem ést exhi- goribus divinum sit imrlorandutm auxilium.
beada, XVI. De adversis sl forte contigerint.
i vi. Quales sonsiliarios ei emicos bonum principem ha- XVII. De non superbiendo post oblatam etlam sh ost
ere decet. )us pacem, seu prostratos hostes.
bere decet B l e prostratos host
Vll, Quite res málos principes feciat. XVII. Gratiarnm ác benivola vota post pecem seu vieto-
VIII. De avarie vel impiis regibus, e& quanta per eog- — riam Deo raddends.
d ém populum mala, vel ipsos ultio diving conse uitur. ' XIX. De privilegiis sanctze matris Ecclesig 3 pio re-
IX. De rége pecifico atque elementi. Vel quibus danda — etore conservandis, ac dignis ecelusiarum ptaiposits atque
sunt benelicig. . mainjetria.
. Qttol columnis regnum justi regis sustentatur. . Qusnta ignomihia superbos, qualisque vel quanta
XI. De eo quod bouus princeps ecclesiasticis causis be- — gloria hic et in Nituro principes orthodoxos comitatur.
INCIPIT LIBER SEDULII |
DE RECTORIBUS CHRISTIANIS ET CONVENIENTIBUS REGULIS QUIBUS EST RE8 PUBLICA
RITE GUBERNANDÁ,
CAPITULUM PRIMUM. serit suus dominus atqué iiagister. Hinc piissimi et
Postquam regale sceptrum regnique gubernacula gloriosi principes plus se ministros at servos Ex-
rector Gbristianus susceperit, primum quldem gra- celsi quam dominos aut reges hominum nuncupari et
tiarum actiones atque condignos Omnipotenti san- — esse exsultant. Unde beatus David rex et propheta
ctzequé Ecclesi honores opottet ut rependat. Res |, eximius szpe servum Domini se nominat. Nec non et
etenim publica tune suo initio pulcherrime conse- ^ inclytas Balomon cjusdem fllius Omnlpotentem de-
cratar, cum regía sollicitudo eí sacra devotio sanct — precans, Inter czetera sic ait : Respice ad orationem
superni regis timore simul! et amore accenditur; servi tui, et ad preces ejus, Domine Deus neus; audi
eumque de gloriosa Eeclesiz utilitate provido consl- — hymnum et orationem iuam servus tuus orat coram
lio preceratur; ut quem regalis purpura czeteraque — te hodie, ut sint ocuti tui aperti super domtim de qua
regni insignia exterius condecorant, eumdem lau- dixisti : Erit nomen meum ibi (III Reg. vin, 98, 29).
dabilia vota erga Deum et sanctam Ecclesiam inte- Unde et celeberrimz memori» magnus Constan-
rius perornent; quia nimirum ad temporalis regni — tinus imperator, credito atque perfecto salutaris cru-
fastigium tune insiyniter aseenditur, cum -omhipo- — cis et catholicz fidei mysterio, cutn ketanti ejus im-
tentis regis gloria vel honor pie studio pertractatur. perio etiam religio valde florebat, non sibimet arro-
Pius itaque princeps summi donatoris omnium vo- — gans, gratias omnipotenti Deo referebat, quia mini-
luntati et sanctis preceptis obedire magnopere stu- — strum opportunam eum habere dignatus fuerat Deus
deat, cujus superha voluntate atque ordinatione se — sei consilli. Ecce imperator eminentissimus plus gra-
ad culmen regiminis ascendisse non dubitat, testante — tulabatur se Dei fuisse ministtum, quam terrenum
Apostolo qui àit : Non est potestas nisi a Deo; qua D habuisse imperium. Hinc ipse, quia ministef supernss
autem sunt, a. Deo ordinata sunt (Rom. xmi, 1). — voluntatis fuerat, a Britannico mari usque 4d loca
Quantum se benus rector a Deo ordinatum esse co- ' Orientis regnum dilatavit pacificum ; et quotilatn Oi-
gnoscit, tantum pia sollicitudine invigilat, quatenus — nipotenti semetipsum subdideràt, cumntia hostilia
omnia coram Deo et hominibus seeundum trutinam — bella, qux sub eodem sunt gesta, potentinliter atque
rectitudinis ordinebiliter disponat atque perpenset. fideliter superavit. Construebat et amplis opibus
Quid enim sunt Christiani populi rectores, nisi mi- Christi dotabat ecclesias. Hine ef superna gratia
nistri Omnipotentis? Porro idoneus et fidelis quisque — triumphales concessit habere victorias. Quia procul
est minister, sí sincera devotione fecerit que ei jus- — dubio sacri rectores quanto plus se Regi regum hu^
SEDULII SCOTI
militer subjiciunt, tanto magis ad gloriosz dignitatis A nium verborum folia protfuere devitet; quarto cum
eminentiam sublimiter ascendunt. Quis autem non
miretur quantos honores Domino przfatus.Salomon
rependerit, postquam regni sceptrum Deo auctore
suscepit? quam sapientissima devotione templum
Domini construxerit atque mirifice ornaverit? quan-
tas denique pacificas hostias Deo obtulerit? Hinc
fructum su: devotionis atque orationis percepit, sic-
ut apparens ei Dominus locutus est dicens : Audivi
orationem tuam et deprecationem quam deprecatus es
coram me; sanctificavi domum hanc quam cdificasti,
ut ponerem nomen meum ibi in sempiternum ; et erunt
oculi mei et cor meum ibi cunctis diebus. Tu quo-
que , si ambulaveris coram me , sicut ambulavit pater
tuus in simplicitate cordis et in equitate, et feceris
a
gloriosorum principum prudentiam simul et verba,
nec non divine Scripturz eloquia super mel et fa-
vum mentis faucibus sapificet ; quinto cum pernpi-
cios:e actionis omne dedecus perpetrare expavescat ;
sexto vero cum si qua suntlaudabilia, si qua sunt
glorioss dispositionis opera magnifica insigniter os-
tendat, ut qui interius coram Domino devota fulgescit
voluntate, exterius coram populo sermone clarescat
et opere. Quem decet trinam observare regulam,
terrorem scilicet et ordinationem atque amorem. Nisi
enim ametur pariter et metuatur, ordinatio illius con-
stare minime poterit. Ergo per affabilitatem et benefi
cia procuret ut diligatur, et per justas vindictas non
proprie victori: sed legi Dei studeat ut metuatur.
omnia que precepi tibi, et legitima mea et judicia B — Hunc ergo oportet esse humilem in suis oculis, sicut
mea servaveris, ponam thronum regni tui auper Israel
in sempiternum, sicut locutus sum David patri tuo di-
cens : Non auferetur de genere tuo vir de solio Israel
(JJI Reg. 1x , 5-5). Itaque si ille rex Salomon pro
Sacra devotione proque construenda domo terrestri
Domini, tantam remunerationis gloriam habere pro-
meruit, quam inzstimabilem habebit gloris palmam
si quis Deo amabilis rector sanctam perornaverit Ec-
clesiam, qux est Dei vivi spirituale tabernaculum?
Sed hec que breviter stylo prosali diximus , aliqua
versuum dulcedine conclüdamus.
Quisquis florigeri sceptrum fert nobile regni,
Primum Celsithrono vota precesque ferat.
In cujus sacro sunt omnia numine sceptra ,
Et pax nobilium, vita salusque ducum.
Nam regale decus radians diademaque regni
Est timor altithroni sanctus amorque Dei.
Lilia florigerum comunt ceu lactea campum ,
Ut rosa punicei schematis ore rubet,
Sic justus rector virtutum flore virescit ,
Germinet ut fructus mentis in arce sacros.
Pulchra Salomonem decoravit purpura regem,
Nec non Davidis fulgida sceptra patris ,
Sed magis interius prudens devotio cordis
Ornavit juvenem glorificando Deum.
Instar luciferi niteat res publica vestri,
Exortuque novo splendida vota gerat.
CAP. II.
Qui apicem regixw dignitatis, Domino praestante,
ascenderit, oportet ut se ipsum primum regat, quem
divina dispositio alios regere ordinavit. Rex enim a
regendo vocatur. Tunc autem hoc nomine se vera-
citer appellari intelligat, qui semet rationabiliter gu-
bernare non ignorat. Rex itaque orthodoxus summo-
pere studeat, ut qui subditis bene concupiscit impe-
rare, aliorumque errata disponit corrigere, ipse mala
Scriptum est: Hectorem te posuerunt, noli extolli, sed
esto in illis quasi unus ex ipsis (Eccli. xxxi, 4). Nec
solum juste hominibus, sed sui corporis et animz
C
D
non admittat, qu: stricte malus corrigit, et bona .
qua imperat, ante omnes implere contendat. Sex
autem modis bonus rector sese laudabiliter regit :
primo quidem dum illicitas cogitationes animi seve-
ritate reprimit; secundo dum salubria consilia tam
ad suam quam ad populi utilitatem pertinentia per-
vuactat; terüo cum otiosa et inutilia seu noxia ina
dominari passionibus, quatenus rector jure queat
nuncupari, sicut quidam sapiens ait: Rex erit, qui
recte faciet; qui non faciet, non erit. Sit ergo con
silio prudentissimus in sermone , nunc ut possit ter-
ribilis; pius vero gratia dulcedinis affabilis, victor
libidinis, superbie atque vesanz ferocitatis, amicus
bonorum et inimicus tyrannorum, hostis criminum,
hostis vitiorum, in bello cautissimus, in pace con-
stanlissimus, fidelibus promissionibus probatissimus,
divina humanis praponens, subjectos deterrens a
malo, invitans ad bona, remunerans copia , indul-
gentia liberans, ex malis bonos, ex bonis faciens
optimos. Sit sanctus et utilis rei publicz , clementia
commendabilis, in bonitate conspicuus, pietate, for-
titudine, castitate, justitia prieclarus, vir optimus et
apice principali dignissimus, Dei timorem semper
pre oculis habens, et secundum Omnipotentis de-
creta, justa perpensans judicia, qui dat salutem re-
gibus, et omnia qu:ecunque vult facit in caelo et in
terra et in omni creatura; quia ipse est Dominos
omnium, cui omne genu flectitur celestium, terrestrium
el infernorum (Philip. u, 10), in cujus manu omnis
potestas in ccelo et in terra, qui est rex regum, et
spes glorix juste et pie dominantium.
Qui regit affectus animi, rex jure vocatur,
Et fluxas carnis qui domat illecebras.
Quamvis qui fulvum superat virtute leonem
Rex teneat clarum laudis honore locum ;
Sed plus est laudum fastos calcare superbos,
Iram ceu rabidam mitiflcare feram.
Magnus et ille cluit s::vos qui triverit hostes,
Lauriger ac victor clara tropa refert.
Gloria sed major comptum coelestibus armis
Hostes aereos vincere posse ducem.
Est magis imperium mentem frenare per artem,
Quam si quis habeat triplicis orbis opes.
Nam templum Domini justi mens regia fulget,
Fit thronus excelsi judicis ipsa Dei.
Comíifur illa domus flavo speciosior auro,
Justilize solem gaudet habere suum.
a
297
CAP. TII,
Regnum hujus szculi momentaneum volubilis rote
vertüigini sapientes esse consimile judicaverunt. Nam
sicut omnis rot: vertigo, quz superiora habet modo
dejicit, et qux» dejecta sunt modo Superius extollit,
ita subito erectiones, subito elisiones terrestris glo-
ria regni sustinet; unde nec veros, sed imaginarios
et citius fugitivos honores habet. Illud enim verum
rTegnum ést, quod in sempiternum perdurat; hoc
autem quod transitorium est et caducum, non veri-
tatem, sed quamdam mediocriter similitudinem veri
ei permanentis semper regni ostendit. Sicut enim
arcus coli varios pingens ornatus arcuato curvamine
celeriter refugit, ita nimirum secularis gloriz digni-
las, quamvis ad presens ornata ; tamen est citius
fugitiva. Qua itaque arte et quali industria quanta- B
que sollicitudine hzc instabilitas ad aliquam stabili-
tatis effigiem refrenatur? Forte vero aut armorum
violenta fortitudine, aut pacifica tranquillitatis con-
cordia terrestre regnum stabilitatur? Sed rursusin -
ipsis armis bellorumque fragoribus grandis instabi-
litas inesse cernitur. Quid enim incertius est magis-
que instabile bellicis eventibus, ubi nullus est certus
laboriosi certaminis exitus, nulla certa victoria, et
B:epe ab inferioribus sublimiores superantur, nonnun-
quam vero in alterutros vergentia mala eveniunt
cosqualia ; et qui se presumebant habituros esse
victoriam, utrique in fine non habent nisi calamito-
sam miseriam. Quanta quoque mala sub ficto no-
mine pacis proveniunt, quis explicare potest? cum
eliani illa pax que stabilis ac firma inter bonos esse C
credebatur, interdum per prava malorum consilia
in exitiosas discordiarum tempestates transfertur.
Unde in armis instabilitas, in pace transitorium ví-
detur,
Quid ergo aliud restat, nisi ut cor regis et tota
spei flducia non in armorum hominumque fortitu-
dine, neque in pacis transitori» fallacia, sed in Onr-
nipotentis clementía figatur? qui regnum quod do-
navit, sive in adversis sive in prosperis stabilire no-
vit. Cor itaque principis , et fidelis in ministerii re-
gimine devotio, ipsum non deserat a quo tantum
beneficium et gloriosum ministerium donatum fuit ;
ne forte ille summus rector indignatus ab eo abstra-
hat beneficium quod dederat, si infidelem esse sen-
serit quem tanquam fidelem ministrum ordinavit.
Nam si rex terrenus a quolibet sibi homine infideli
datam auferre valet potestatem, aliique tribuit quem
fideliorem comperit esse » quanto magis supernus
universorum donator, quem nullius perfidis nubila
fallere possunt, potens est a reprobis sua abstrahere
beneficia, aliisque prestare quos idoneos suzx volun-
talis ministros noverit esse? Unde et impius ille
Saul rex Israel privatus fuit Tegno et vita, quoniam
neque fidelis minister exstitit coram Domino. At vero
David virum electum secundum cor suum Omnpipo-
tens invenit, quem ob hoc in apicem regiz potestatis
sublimavit, quia illum fidelem fore ministrum elegit
przesciendo. Itaque prudens rector cor suum jn Ex-
PaTBor., CHI,
LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS.
À celsi gratia stabilire studeat, si transitorium regnum
293
quod est ei commissum, aliquam stabilitatis habere
, similitudinem desiderat. Et quoniam justus et mise-
ricors est Dominus, cui cordis affectu debet inhz-
rere, opera multipliciter exhibeat misericordix, ut
multam mercedis gloriam metat. Justitiam diligat
simul atque custodiat; injusta vero atque maligna
opera in subjectis repudiet, ac laudabili zelo, qui est
secundum scientiam, corrigat. Qui dum sit in divinis
przeceptis stabilis, illius regnum magis magisque in
hoc szculo stabilitur, et ad zeterna stabilitatis gaudia
superno juvamine perducitur.
Ceu rot:? cyclus celeri recursu
Volvitur, summas reprimitque ad ima
Quas rotat partes rapidum per axem
Mobilitate : .
Regna sic mundi trifidum per orbem
Glori: celsum stabilire culmen
Nesciun& lapsum sed habere norunt
Aurea sceptra. "
Inclytz plebis fuit Israelis "
Floridum regni decus adlevatum
Quando servabant sacrosancta legis
Mystica jura.
Unde pollebat Domini triumphis, "E
Atque crudeles superabat hostes, — "a
Dum suam plebem pietas Tonantis :
Glorificabat.
Rursus, heu ! quantis premitur ruinig
Abrah:e sanctum speciale patris , GC
Dum creatori sua prona tempsit 9
Subdere colla !
Una sed tant: medicina gentis
Jam fuit votis rogitare celsum,
Qui potens noscit stabilire regna
Perpete nutu. Ut
Principes terre Domino potenti ^g
Ferte gaudentes thymiama voti,
Quem tremunt coli proceres superni, 1
Magnificate. '
CAP. IV.
Omnis autem regia potestas, quie ad utilitatem
rei publice divinitus est constituta, non tam caducis
operibus ac terrestri forütudine, quam sapientia cul-
p "que divino est exornanda ; quoniam procul dubio
lunc populus providi arte consilii gubernabitur , ad-
versarii Domino propitiante profligabuntur , provin-
cix regnumque conservabuntur, si regia sublimitas
religione et sapientia perornetur. Namque hominis
naturam Deus hanc esse voluit, ut duarum rerum
ipse homo cupidus et appetens esset, religionis et
Sapientis. Est autem religiosa sapientia saluberri-
mum decus, devotarum lumen animarum , Celeste
donum et gaudium sine fine mansurum. Qui ergo vult
gloriose regere, ac sapienter populum gubernare, et
vehemens in consiliis esse, a Domino postulet ga-
pientiam, qui dat omnibus affiwenter, et non imprope-
rat (Jac. 1, 5), ipsamque sapientiam studiose, labore
simul et amore perquirat ; quatenus ei congruat il-
10
lud quod scriptum est: Beatus est qui invenit sa- A
pientm, et qui ajfluit prudentia (Prov. m , 15) , e-
^ teraque qua in laudibus sapienti: describuntur. Ille
itaque rector vere beatus est celebrandus, qvi splen-
dore illuminatur sapientiz, qu£ est fons consiliorum,
fons.sacre religionis, corona principum, origo vir-
tutum, im cujus comparatione omnes pretiosarum
claritates gemmarum vilescunt. Hzc cautissima est
in consiliis, mirabilis 1n eloquiis, magnifica in ope-
ribus, fortis in adversis, temperans In prosperis, ocu-
losa in judiciis. fíec suos amatores coesti gratia
venustat, et tanquam sidereum firmamentum eosdem
clarificat, sicat scriptum est: Justi fulgebunt quasi
gtellz, et inteffigentes quasi firmamentum.
Hzc Salomonem pr: cunctis terrz: regibus subli-
mavit, quia illam anfavit ab adolescentia sua, et B
amator factas est decoris ejus. Unde &icot in Regno-
rum libris legitur, ipsi apparuit Dominus Salomoni
per somnium nocte dicens : Postula quod vis ut dem
iibi (FV Reg. n, 9). À quo cum Salomon cum esset
puer, cor docibile postularet , üt judicare pósset po-
pulum Domtni, et discernere Intet malum et bonum,
tale responsum 'à Domino recepit : Quia postulasti
verbum hoc, et non petisti tibi dies multos nec divitias
aut animas itinitorum tuorum, sed postulàsti tibi sa-
pientiam ad (fisternendam Judicium, ecce feci tibi se-
cundum sermones taos, et dedi tibi cor sapiehs et. in-
telligens in tantum, ut nulfus unte te similis tibi uerit,
nec post Ve surreet'aris sit. Sed et hiec wi non postu-
lasti dedi tibi, tfiirias scilicet et. gloriam , ut nemo
SEDULII SCOTI
Quse volaverunt subito per zethrai,
Àc penetrarunt Domini sabaoth
Aurea tecta.
lpse percepit docilemque seasum
Mente lustratue, sapiensque factus.
Insuper regni columen gubernat
Gentis Hebrz.
Quid valet flavi nitor omnis auri?
Ostra quid prosunt rosei decoris ?
Glorix quid sunt Scythiczeque gemmse?
Quid diadema ?
Orba si mentis acies hebescat,
Lumen ut verum nequeat tueri,
Unde discernat bona, prava, justa
Fasque nefasque. -
Ergo rectori decus est amare
Te Patris Verbum sapiensque lumen,
Christe, qui scéptris dominaris orbem
Celsaque regna.
Cujus in dextra requies beata
Constat, in. leva locgplesque gaza.
Gloriz princeps humiles coromame
Tollis opimoe.
CAP. V.
Rex pius et sapiens tribus modis regendi ministe
rium gerit. Nam primo se ipsum, quomode ia supe-
rioribus ostendimus; seenndo exorem prepriwum et
liberos suosque domesticos; 4eptio pepebim sibi
commissum rationali et gloriose Taoderamime regere
debet. Bonum itaque principem mom solum sibimet
fuerit similis 3W6 in. regibus cunctis verro (febus. Si (; dominari oportet, duro a malis declinet, et quie bona
autem ambulaveris in viis meis, et custodieris praece-
pta mea, et mandata mea, sicut ambulavit David pa-
ter tuus, longos faciam dies tuos (111. Reg. vi, 14-14).
O quam ineffabife est divin: largimentum gratiz !
qua si recto corde et pta intentione poscitur, plus
donat quam quod *ogatur. Ecce rex Salomon non
argentum , noh *wurum, non alias opes terrenas, sed
sapientis warae poposcit à Domino. Át qui simplum
recte postulaverat, dupiti accepit. Nam non solum
ditatus est sapientia, sed et sublimatus est iudita
regni gloria. Unde refibus terre egreglum datur
exemplum, quatenus spiritualia dona plus t(uam car-
nalia pie desiderie ab Ommnipotenti exposcant, si
diu eL feliciter in. ee &feculó regnare desiderant.
sunt eligat et firmiter teneat ; sed etiaga alios sibi
€onjunctiores, uxorem videlicet, libofes atque do-
mesticos, provida sollicitudine ac familiari charitate
gubernet. Hoc autem faciens duplicera thesaurizat
sibi glori: palmam, ut dum ia se lienus et sanctes
sit, alios sibi cenjunetos bonos faeiat et sanctos,
juxta Psalmistam, qui ait : Cum sanctoeancfen eris, et
cum viro innocente innocens eris (PJal. xvn, $7), e ve-
liqua. Non enim sufficit propriam habere hedests-
tem, nisi pudicze et castae conjugis, nec mon etiam f-
liorum et comitum ac ministrorum pudore decoretar,
dicenteDavid : Ambuans in cia immaoulata, kic miki
ministrabat (Psal. c, 6). Nam sicut lilia agri alio-
rum olerum ac violarum qaultpliei pulchritudine
Jecet igitur amabilem Deo principem discendi D venustatur, et sicut luna stellarum aplendore cir-
habere voluntatem desideriumque coelestium. Sic
enim vere et cor habet ih tranu Del, et regnum cum
pace multis aanoftum euorrieatt, fevente Domino, gu-
bernabit.
Qui cupit reetor probes esse fudex,
Lance qui justi tratinaque gaudet,
Inhiang pulchri terebrare faisa
Cespide veri, —
Luminum patrem rutii ere&ntem
Solis ac lune nitidique cosmt
Poseat, ut sensis niteat coruscis
Luce sophise.
Vota eognoscat Salomonis aqui
Cumstantium gratius emicat, ita nivnirune tex justas
ac Sapiens aliorum societate bonorum perornetar.
Is ergo perspicaciter procuret ut non soles nobilem
pulchram ac divitem, sed et caelam, prwdentom
quoque aique in sanctis virtutibus Taerigetem habeat
conjugem. Nam quantum conjux jure est eonjunc-
tior, tantum aut. felle malitioo noxia fit, aut wnor«am
dulcedine mellea. Etenim mulier ihepta dohius cs!
ruina , divitiarum defectio , iniquorém | safuratio,
omnium malorum et vitiorum commemoratio ; que di-
versis superstitionibus multum ee'exübrius ormane,
interiora anims sua nescit decorare, Quem diligit
hodie, odit in crastino. EX sicut quidam ait : Nau-
864
LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS.
$02
fragiut rértsd vbt mule? reale fida fásrito. Ita e A — Lactea formoso niteant 4t colla decore,
contrario eȈ8ti et prudens hiuliet atilibus rebus
disciplinabiliter intendens, hamill facie hilárique
sermone pacifiee liberos et familiam regit, proque
viri salute, si necesse fuerit, suam ánimam opponit
morti, ac divitias quide suni mariti sui cum boná fáma
custodit. Qui est amicus ejus heri, idem amfeus ejus
hodie. Fit ergo ipsa divitiarum deductio, et domus
confirmatio , Yirl fácunditas, famili» pulchritudo,
omniumque virtutum comretio. Talem autem decet
non solum viró sdó tàsia cópüla esse connexam et
subditam, sed pietatis et sanctx conversattonis sent-
per ostendere fórfham, àc prudentium consflforum
esse repertricem. Sictt enim persuasione male con-
jugi dartmos& YràsCéntuP pericula, ità frudentis
uxóris tonsilió muftà proveniunt uti qu» sunt B
Omnipetenti beneplátita: Unde et Apostolus ait
quoniam vir infidelis sálvibitur per rnulleretn fidelem
(4 Cor. vit, 18).
Nec selum infideles, sed etiat sancti et orthodoxl
prineipes mirabilem i:epe ih uxoribus perpehdunt et
auscultant prudentiam, non séxum ftagllem conside-
rantes, sed fructus bonorum consiliorum catperntes.
Unde et de gloriosi imperatoris 'Theodosii venerabili
conjugé nomine Plaácilla refertur quod ipse princeps,
dum ii se bonus et justus et rapiens erat, labebat
et aliam ulilitati$ occasionem per quam de boni$
operibus triumpharet. Conjux eniin ejus divinas leges
eum sepius admonebat , se ipsàm tamen perfecté
prius erudiens. Noh enim regni fastigiis elevata est, .
C rei publice. tànquam bónus gubetiiator regere Teli-
sed potios divino &trioró Succen3a. Beneficii namque
raagnitudo'nmajus el desideriüm benefactoris adhi-
bebat. Repente námque vénit ad purpuram. Claudo-
rur àtque debitum maximam habebat curam, non
servis, non aliis mlhislris üteüs, sed per semetipsam
agens, et ad eorum habitacula veniens , et unicui-
que quod opus haberet prbens. Sic etiam per ec-
clesiarum xenodochla discurrens süis manibus mi-
nistrabat infttmis, ollas eorum tergens, jus gustans,
offerens cochlearia , auem frangens cibósque mi-
nistrans, ealicem deluens, et ali cuneta faciéns quie
servis et ministris mos est solemmiter operari. His
autem qui eam talibus de rebus nitebantur prohibere
dicebat : Aurur distribaere , opus imperii ést ; ego
autem pró ?pso irhpertó hoc opus offero, boha mihi
omnia conferenti. Mam) viro tuo spe dicebat:
Oportet te semper , vfrarité, eogitàre «quid dudum
fuisti, quid raodo sis. Hzc sl Semper cogitaveris, in-
gratus benefaetori nón efis, sed imperium quod
suscepisti , legalile* güberhabis , et harum rerum
placabis auctorem. His ergo sermónibus velüt opti-
mam quamdam utilitatem virtatisque ábundantiam
conjugi suo offerebat.
Rex pius et sapiens terno móderaiine fegnat
Semet suosque subditos.
Gloria regnantis proba moribus eminet uxor,
Sicut honesta vineà.
AiIavh nobilitas triplici virtute venustet
RRosis pudici pectori
Magis nitescat castitas.
Christus ut Ecclesiam &ibi castó Jünxit ániofé,
Üxor viro slc hzreát.
Mitis simplicitas fn cujus mente redundet
Velat. cofunibo» gratia.
Quam decoret pletas, prudentia, sáera potestad,
Esther ut almá florüit.
V Inéula pacis ament rex et réglim, duóbus
Sit fedus el cóncordià. — —
Invida nón dirimat gétninos discordia pacis
Quos lez suüperná jurixéràt.
Disciplina tegat quorum przenobilé gériien
Rami décori floreànt.
Aridus tt viridi bene crescat I abbore pàlmes,
Cultór bonus hoc previdét.
Priticeps et rectrix populum si rite gubernant,
Suam regant prosapiaiti.
Abrahez velut! generosa stirpé ciéatis
Ornent polos nepotibus.
CAP. VÍ.
In humanis rebus riullà quidéf&à ars , àt dicunt,
diffictitor est quam inter turbhlénussimas hüjds ss-
tuli procellas bene Ithperare, ét. providé reni publi-
cam gubernare. Sed hsc ars tune ad fem perfe-
etiont$ pervenit, cum Ipsa fes publica prudentes et
optimos consiliarlos habet: Trina auteni tégula i
consili est observanda ; piima quidem üt diviná
proponantur humanis, ctt obedire opotteat Déo mà-
gis quum hominibus (Act. v, 99). $1 quis etdó navini
clter disponit et exóptat, optimá Dómini consilia,
quie lá facris eloquiis suüt propalata, nor negli-
genter custodiat. Secunda vero cóiisiliorum est régu-
la, quátenus providus recto non tám ih 8uo quàm
insuorum prüdentissimorui innitatur cónsillo. Ünde
illa Antonini impérátorié precipua semper Ín con-
giliis fuit sententia : ZEquius est üt égo tot el talium
amicorum consilium sequar, quani ut tot et tales
amici meam unius voluntatem sequantur. Salomone
quoque hoc ipsum aítestante , qui ait : Dissipantur
cogitationes ubi non est consilium : wbi vero plurimi
sunt consiliarii, confirmantur. (Próv. xv, 22), et érit
salus ubi multa consilia sunt (Prov. x1 , 14). Nam
prudens pruderites in consiliufn vocat, et sine eorum
consilio nihil facit." Stultus vero in semetipso cogi-
tat, et quod sine consilio aliorunà cito vult facit. -
Porro tertia norma in consiliis est obtinenda, ne
bonus rector dolósos et perniciosos habeat. Quis
enim debet in tonsiliis malignantium confidere? Nam
Sicut vallis per campos, et laquei in plateis , et
pedic: ubi non putantur, pedes aliorum retinent,
ita impiorum consilia felle nequitiz permixta justos
et sanctos in itineribus male impediunt. Sicut enim.
boni consiliarii sursum rem erigunt publicam, sic
mali ruinosa calamitate precipitant. Tales ergo
repudiandi sunt consiliarii atque omnimodis detes-
tandi; quia nunquam erga princjpem ierrenum
devoti erunt, qui Dei precepta male vivendo con-
temnunt. Qui enim possunt esse boni, qui sibi sunt A
mali?
Sed sicut omnipotentis Dei saluberrima divulgan-
da sunt consilia atque precepta , ita nonnunquam
prudentium rectorum hostibus sunt occultanda con-
silia. Siquidem in re publica rtulla sunt meliora con-
silia, quam alia qux ignoraverit adversarius. Et-
enim securum iteragitur, quod agendum hostes minj-
me suspicantur. Duo vero maxime contraria sunt con-
silio, festinatio et ira. Nam ira obczcat animum ne
utile videat consilium, et quomodo longa consilia ple-
rumque non labuntur. Tuncautem przcipue consilium
ad prosperitatis eventum perducitur, cum regia
fiducia in Omnipotentis auxilio figitur. Unde vero
post Deum bona prodeunt consilia nisi a fidelibus et
SEDULU SCOTI
Cui placet omne bonum, displicet omne malum.
Est est qui vere, seu non non dicere norit,
Cui cor secretum consonat atque pium.
Olli firma fides vita fit charior ipsa,
Nescit arundineas texere mente strophas.
Non illum nutare facit clangorque tubarum,
Ánchora nam stabili corde manet fidei.
Talem non gazz2, non auri pondera norunt
Fallere, ne lzxsa sit pretiosa fides.
CAP. VII.
Nunc autem ordo exposcit ut de malis etiam prin
cipibus aliqua nos breviter perstringamus, quoniam
de bonis quedam utilia sceptris, que rei publica
necessaria diximus. Ubi primo quzritur que causa
etiam ex bonis malos principes faciat? Ad quod di
optimis amicis, qui promerentur superna illustrari B cendum : Jam primum regalis licentia, deinde rerum
gratia, ut. non errent in consilio? Quorum provida
deliberatione, divina inspirante clementia, szpe sa-
lubris consilii botrus carpitur. Absit vero ut crude-
les tyrannos tanquam infestos dracones bonus ha-
beat princeps amicos, quod pantheris exemplo ani-
malis astruitur. Siquidem panther, genus quadru-
pedis, est ut physici perhibent omnium animalium
amicus, excepto dracone. Illorum itaque amicitiam
habeat, quos probos esse cognoscit. Qui sunt autem
boni amici? nisi illi qui sunt sancti ac venerabiles,
non malitiosi, non furaces, non factiosi, non callidi,
non ad malum consentientes , non bonorum inimici,
non libidinosi, neque crudeles , non circumventores
8ui principis ; sed sancti, continentes, religiosi, ama-
tores principis sui, et qui de illo nec ipsi rident, nec
risui esse. volunt , qui neque mentiuntur , neque fin-
gunt, et nunquam decipiunt ; sed veraces, sobrii,
prudentes atque in omnibus suo principi fideles.
Talibus itaque personis salva efficitur res publica,
piique regnatoris fama crescit et gloria.
Absque gubernaculo navis ceu nutat in alto
Fluctibus, ac tumidis tunditur illa notis,
Gloria sic regni przclaraque sceptra labascunt,
In pessumque cadunt, heu! sine consilio.
Nam sunt nonnulli quorum fit mellea lingua,
Aspidis at subtus tetra venena latent.
Qui delenificiis persuadent omnia verbis,
Quorum sermo strepit subdola ceu fovea.
Horum consilio res publica fulta videtur
t
Ob hoc consilii predulcem carpere botrum
Cum submersa ruat o miseranda nimis!
Jam decet excelsum qui tenet imperium.
Dorcades ut vigili montis de vertice visu
Quo cito transfugiant cuncta pericla notant,
Sic adversa cavet speculari lumine mentis
Dux bonus arte bona consiliisque probis.
Ceu margaritum bibulis prznobile conchis,
Quomodo dulcifluo mel legiturque favo,
Sic et amicorum puro de fonte legendum
Et decet et prodest utile consilium.
Verus amicitiz custos sine felle probatur,
copia, cum ipsa abundantia rerum causa malorum
flat. Amici praterea improbi, satellites detestandi,
eunuchi avarissimi, aulici vel stulti vel detestabiles,
per quos omnes etiam in illo dominatore qui vide-
batur bonus esse nascitur oblivio mandatorum Dei.
Postremo, quod negari non potest, rerum publica-
rum ignorantia. Hinc colligunt se quatuor vel qui--
que, atque unum consilium,ad decipiendum impera-
torem seu regem capiunt. Dicunt quid probandum
sit. Imperator qui domi clausus est, vera non novit;
cogitur hoc tantum quod illi loquuntur, facit judices
quos fleri non oportet, amovet a re publica quos de-
beat obtinere. Unde etiam venditur bonus et cautus
et optimus imperator, qui eo ipso miser efficitur cum
C apud ipsum vera reticeantur. Hinc sepe tumultuosa
indisciplinatione et Dei cultrix pietas et veritas op-
primitur, cum multum derogatio prevaleat quando
derogatores creduntur fide digni, quos gemina pes-
tis corrumpit acerbissima, amor videlicet falsitatis et
odium veritatis.
Quam prazcipitapg turbo regentes
Subvertit nimium copia rerum!
Qui primumque boni regimine clarent,
Fiunt szpe mali fine profano.
Sacris qui fuerant moribus aurum,
Mox plumbo similes viliter horrent.
Et qui vitis erant ubere lzti,
Agrescunt veluti spreta labrusca.
Incautum dominum mente strophosa
Fallunt przcupidi sic et. amici.
Multis inde dolis optimus ille
Anceps fit titubans sicut arundo,
Ignoratque miser figmina falsi,
Nec lucent domino lumina veri.
Nam czecant oculos regis honores,
Aurum, divitiz:, nubila, mende,
Yultus feminei blanda voluptas,
Chari falsidici, pompa, potestas.
CAP. VIII.
Modo consequens esse videtur quatenus de izmplis
rectoribus nos disseramus, ut agnita illorum malitia
et pessimo in hoc szculo fine, perpetua quadam ra-
tione, qui prudens est rector a malis operibus se ab-
$05
factori placere magnopere procuret. Quid sunt autem
impii reges, nisi majores terrarum latrones, feroces
ut leones, rabidi ut ursi? sicut scriptum est de illo:
Leo rugiens, et. ursus esuriens, princeps impius super
populum pauperem (Prov. xxvni, 15). Rex. siquidem
impius tanquam leonis personam habens ad omue
responsum acriter verbum nequam sine prudentium
consilio cum omni malitia profert, bonos humilians
malosque exaltans; cujus dies abbreviantur, et ejus
memoria cum sonitu peribit. Peccavit enim plus
quam potuit. Tales itaque sunt amici malorum, ini-
mici bonorum, servi libidinis et avaritize, servi to-
tius nequitize, ministri diaboli, semper laborantes ac
nihil facientes, gurgites humani generis, miseri:z,
pabula sterne gehennz, ut cedrus subito exaltati,
sed in profunda tartari przcipitati. Hine Psalmista di-
cit : Vidi impium superexaltatum et elevatum ut ce-
dros Libani, et transivi et ecce non erat, et. quasivi
eum, et non est. inventus. locus ejus (Psal. xxxvi, 55,
36). Florent enim sicut olera et fenum agri, quod
hodie cum speciositate oritur, et in crastino ares-
cens non reperitur. De quibus per prophetam diei-
tur : Ipsi regnaverunt, et non ex me; principes ex-
stiterunt, et ego ignoravi; qui neque recte et regia
via sciunt seu volunt incedere, sed ad dexteram si-
nistramque norunt declinare. Quibus competit illud
quod per Isaiam Dominus loquitur dicens : Dereli-
querunt Dominum $s2baoth, et ambulaverunt per
vias distortas (Isa. 1, 4). Dolosi in consiliis, atroces
et mendosi in verbis, maligni in operibus, quorum
finis erit secundum opera eorum. De quibus per
eumdem prophetam dicitur : Dominus exercituum co-
gitavit , ut detraheret superbiam omnis glorie, et ad
ignominiam deduceret inclytos terre (Isa. xxm, 9).
Sed et beatus Job : Laus, inquit, imperium brevis est,
et gloria hypocrite est instar. puncti (Job xx, 5). Hzc
etenim vita temporalis in comparatione zternitatis
minimo puncto comparatur. Va autem illis qui pro
parvo puncto presentis felicitatis vendunt gloriam
zeternze beatitudinis!
Quanta vero vel eosdem subditos mala vel ipsos
rectores ultío divina consequatur, non est nostrz fa-
cultatis enarrare ; sed pauca de raultis placet in ma-
nifestum propalare. Regis Pharaonis impietas, quae
ex cordis duritia inoleverat, sibi suisque /Egyptiis
decem plagas intulit, atque insuper Rubro mari tar-
tareique Acherontis imo ipsum suosque submersit.
Antiochum et Herodem ac Pontium Pilatum, quis
nescit quanta distrieti judicis ultio perculit? Quid di-
cam de Nerone, gea, et impiissimo Juliano, aliis-
que eorum in nequitia consimilibus? Nenne omnes
"um Suis sequacibus post mortem pessimam os in-
erni devoravit? Sed ut innumeros praeteream,
'heodorici crudelissimi regis de hoc seculo exitum
nfelicem explicabo, qui cum esset Ariana sectator
»vidiz, ac bonorum inseculor Christianorum, po-
tremo, sicuti cuidam viro revelatum fuerat, inter
oannem voapam et Symmachum patricium discin-
LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS.
stinendo cautior et melior fiat, atque summo bene- A ctus atque discalciatus et vinctis manibus deductus,
D
900
in Vulcani ollam jactatus est. Nam quia Joannem
papam affligendo in custodia occidit, Symmachum
quoque patricium ferro trucidavit, ab illis in ignem,
immissus apparuit, quos in hac vita injuste judicavit.
O quam districta et justa sunt Omnipotentis judicia !
cujus disponente nutu digna ultio immitem secuta
est tyrannum. Nam qui servis Domini injuste trans-
itoriam mortem intulit, duplici morte corporis et
animz juste deperit. Qui alios praesenti vita spolia-
verat, ipse tam momentanea quam sterna vita spo-
liatus fuit. Idem itaque geminum peregit ministe-
rium ; nam sibi gehennz: supplicium ubi cruciabitur
in secula sxculorum, sanctis vero superne glorie
palmam administravit. Injuste judicati fiunt repente
B coronati, atque judices a Domino in crudelem ty-
rannum transmissi. At vero injuste judicans fit su-
bito judicatus, atque stern: damnationis flammis
addictus. Qua in re nimis terribile exemplum propo-
nitur, ne terre polentes servos Domini persequan-
tur, quos valido virtutis suze brachio Deus omnipo-
tens ulciscitur. Sed hic de reprobis dicta slnt re-
ctoribus. Nunc ad potiora stylo consequenti trans-
eamus.
Reges terrz quos màle gesta
Dedecorant, similesne videntur
Apris, ursis tigridibusque?
Hi majores suntne latrones
Terrigenum, rabidive leones,
Unguibus accipitresque rapaces ?
Contigit Antiocho et Pharaoni,
Herodi miseroque Pilato
Momentanea perdere regna,
Cum sociis Acheronta subire.
Sic semper reprobos mala damna
Affligunt nimis hic et in &&vum.
Quid floretis tempora proles
Ardentes ostroque decori,
Quos exspectat clibanum ignis,
Quem nec lzdet roscidus imber?
Qui Dominum lucis nec amatis,
In tenebras vos exteriores
Ibitis; illic gloria vestra
Arens marcebit sine fine.
Justos vero celsa corona -
Glorificabit luxque beata.
CAP. IX.
Septem speciosiora sunt aliis creaturis Dei, ut sa-
pientes ferunt, colum innubiale quando argenteo
colori mirabili similitudine comparatur; sol in vir-
tute sua, quando reciprocis cursibus in splendore
glorie suz habitatores mundi illuminat; luna in in-
tegritate nudataque facie nubibus recedentibus ,
quando proprio cursu solís vestigia investigat; ager
fructuosus, quando diversis floribus nodisque cri-
spantihus depingitur; varietas maris, quando sere-
nitas cceli nubjiumque placidis fluctibus in littoribus
pulcherrime ostenditur; chorus justorum in una
fide habitantium ; rex pacificus in gloria regni sui,
901
SEDULHI SCOTI
quando in aula regia ostensis muneribus denisque À possibile est, improbe atque atrociter exposcunt.
traditis multa beneficia prestat. Rex etenim justus
et pacificus leta facie bona dividit, et nniuseujusque
causam diligenter meditatur, et infirmos et pauperes
populi non despiclens, cum seniorum et prudentio-
rum consilio et judicio vera judicia loquitur, malos
humilians bonosque exaltans. Dies ejus cum gloria
extendentur, et ejus memoria in :»ternum manebit.
Princeps pacificus tanquam floridus et fertilis est in
proximo paradisus, et quasi vinea honesta copioso
abundans fructu, omnem a splendore conspectus sui
conturbans discordiam, qui dum pacem ín aula suz
mentis amplectitur, procu! dubio mansionem przpa-
rat Christo, quia Christus pax est, et in pace re-
quiescere cupit. Porro uhi pax est, in disputationi-
bus veritas, et in operibus justitia invenitur. Sicut B
ergo providus gubernator procellosi maris pericula
arridente temporis serenitate evadere nititur, sic
rector paciflcus serena mentis tranquillitate ac pa-
cis concordia impetus discordiarum sedula delibe-
ratione compescere meditatur. Quem trinam pacis
regulam conservare oportet, hocest : supra se, in se,
juxta se; quia erga Deum, et in se ipso, et circa
proximos debet esse pacificus. Tantum est enim pa-
cis bonum, ut. etiam in rebus terrenis atque morta-
libus nihil gratius soleat audiri, nihil desiderabilius
concupisci, nihil póstremo melius inveniri. Fructus
autem paciflez mentis est, erga subjectos ef amicos
benignam ostendere misericordiam simul et clemen-
tiam, quibus virtutibus tam pius regnator quam ejus
Unde Nerva imperator dicebat : Amici. cum se me-
reri omnia presumunt, si quidquam non extorserint,
atrociores fiunt. In omnibus itaque largitionibus tem-
poralibus servanda est mensura reetaque in dona-
tione intentfo, ut. pro salüte rei publice et sancte
utilitate Ecclesise proque ccelestis. indeptione glorim
bonis melioribus optimis cuncta per sereni principis
munificentiam distribuantur.
Conditer supernus orbis imperator omnium
Ipse cuncta qu:e creavit pulchra fecit artifex.
Inter hzc creata, septem pulchriora preeminent,
Picta celi sphzera lucis emicante gratia,
Alma solis inter astra candidansque gloria,
Ac referta post bicorne luna stemma lumine,
Fructuosus et virescens hortus flore germinum,
Thetyos serenitas qua visa mulcet omnium,
Sanctus et chorus piorum te Deum colentium,
Gloriosus atque rector optimus per omnia,
Liberalis et serenus sanctitate praeditus,
A quitate, puritate cordis ille preeminet,
Quem tremit superbaque reprobum celsitas,
Qui bonos honorat sponte largitate regia.
Pacifer et beatus ille fit sicuti vinea,
Trinitatis est imago digna sorte coelitum.
CAP. X.
Sed inter hzc aliud quod est sciendum, quoniam
ut sapientes perhibent, sunt octo columnzx quae for-
titer regnum justi regis sustentant. Prima columna
veritas est in omnibus rebus regalibus. Secunda co-
regnum gloriosé conservatur ; testante Salomone, qui (: lumna patientia in omni negotio. Tertia, largitas in
ait : Misericordia ei veritas custodiunt regem, et ro-
borabitur clementia thronus ejus (Prov. xx, 28). Non
enim quidquam est quod bonum rectorem melius
populo favorabilem atque amabilem commendet,
quain clementia et pacifica serenitas.
Hzc, ut alios causa brevitatis omittam, Augustum
Cesarem fecit celeberrimum ; hac Antoninos, ma-
gnum quoque Constantinum, Theodosios czeterosque
magnificos principes sublimiter beatificavit. Eadem
quoque magnum Carolum inter cztera virtutum in-
signia in sacratissimum pre ceteris terrarum prin-
cipibus Augustum dedigavit. Hxc Ludovicum piissi-
mum adordinavit imperatorem. Et quid plura refe-
ram? Certe serenissima pietatis clementia gloriosos
principes et gloriflcavit i in terra, et consortes sancto- D
rum colloeavit in ccelo. Quippe qui non solum sua,
sed et totos semetipsos Omnipotenti dederunt. Nihil
autem ah justo et pio rege donandum est, nisi quod
sit beneficium. Beneficium auiem si ad aliquam
mercedis remunerationem in hoc szculo refertur, in-
terit atque finitur. Nec enim possumus id habere
integrum, eujus pretium nobis persolutum est. Unde
Don tam beneficium, sed potius commercium dicenda
est talis largitio. Danda sunt vero beneficia, quse
data boni principis famam pietatemque et justitiam
non ledunt, juxta dignitates personarum et utilitates
muneribus. Quarta, persuasibilitas seu affabilitas in
verbis. Quinta, malorum correctio atque contritio.
Sexta, bonorum amicitia atque exaltatio. Septima
columna levitas tributi in populos. Octava, zequitss
judicii inter divites et pauperes. Hx sunt itaque octo
columns quia regnum justi principis et in hac sz-
culo stabilitant atque ad gternz stabilitatem glorie
perdueunt,
Fabrica nulla tenet stabilem per tempora formam,
Si non fulturis nixa sit illa suis.
Nec stabilire queunt splendentia lumine templa,
Aula nec et regum bis sine firma potest.
Justi rectoris propriis sic stare columnis
Publica res poscit propitiante Deo.
Prima columna micat veri speciosa decore.
At patiens regimen rite secunda tenet,
Tertia largiflua meritis dat munera dextra.
Quartaque blandiloquax dulcia verha sonat.
Quinta malos reprimit, miro zeloque coruscat.
Gaudet sexta potens magnificare bonos.
Septima clementer populi levigatque tributum.
Ast octava regit justitiz trutinam.
Nititur bis solidis res publica fulta columnis,
Sicuti mons Sion his stabilisque manet,
CAP. XI,
Cum itaque his ocfo columnis regie potestatis
eminentia fulciatur, decet amabilem Deo rectorem
causam sui personalem utilitatibus postponere ec-
rerum, non secundum eupiditates accipientium, qui
facile sibimet denegant; quia quod difficile aut jm-
— CO€ .-—'Á« C - M
509 .
LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS. 910
clesiasticie, ut in quantum: memor est beneficiorum À, consensum atque auctoritatis adminiculum his quae
Dei quz illi superna gratia cencessit, in tantum be-
nefii largitorem honoret. Tunc vero honorare Al-
tissimum bonus princeps cognoscitur, cum illorum
qui laborant in agro Dominico, tanquam magni regis.
dispeusa&or, adjutor et protector efficitur. Certum.
namque est quod tanto propitius causas terreni.
principis Gmnipetens sua piejate disponet, quanto.
de sua, sanctse, videlicet Ecclesiz, causa illum. solli-
cium eese viderit. laque. providus rector studeat
facere qux Deo sunt beneplacita, si ipse desiderat
ut Deus faciat que supt illi prospera et gloriosa.
Isque diligenti cyra solerter provideat quatenus syn-
odales conventus per singulos anos bis vel ter fieri
jubeat, ut quod ad verum Dei cultum pertinet, quod
: gunt vera et justa adhibeat. Per se vero nullatenus
de talibus prejudicium faeiat, ne forte errando ante
conspectum Domini culpam sliquam detestabilem
incurrat.
Unde venerabifis memorie Valentinianus impe-
rator cum a sanctis episcopis rogaretur quatenus
dignaretur ad emendationem sacri dogmatis inter-
esse, Mihi, inquit, cum minimus de populo sim, fas
non est talia perscrutari; verum sacerdotes, quibus
hzc cura est, apud semetipsos congregeatur ubi vo-
luerint. Et hec quidem dicebat imperator tam vir-
tute humilitatis praeditus auam Dei timore muni-
tus, ne forte offenderet Altissimum si suam propriam
prztulisset potioribus sententiam. Hoc ipsum fecit,
ad ecclegiarum ipsius reverentjam, et ad honorem RM ut przdixi, magniücus et sapientissimus imperator
perünere cognoscitur sacerdotum, vel quid contra
mandata Domini gestum sit, im ipso reverendo at-
que unapimo discutiatur conventu, ut quidquid bene
actum sit, corroboretur; &i qua vero sunt male
gesta, in melius cogrigantur. Uhi et ipsi praepositi
' oportet ut invesgeniur qualiter suis ministeriis fun-
ganiw, vel quomodo plebem sibi commissam tam
coleatj. informent doctrina, quam sanctae conversa-
tionis imbuant exemplo. (Qux omnia si cum pacis
unanipitate et canonica justitia subtiliter pertra-
etentur, fructuosa utilitas sanctx: Ecclesix gignitur,
ac reverepdi rectoris, cujus benevola deliberatione
Seilicet et auctoritate hzc agustur, magui semina-
rium propagatur meriti.
Nam pretiosa religiosi principis est corona san-
ctum episcoporum concilium, in. quo famosissimus
zaagnus videlicet Constantinus imperator exsultans
in.Domino gloriabatur, qui eollectos ex omnibus fere
gentibus que sub colo sunt, quibus Christi predi-
catum erat Evangelium, viros gacratissimos plus
quam trecentos episcopos tam doctrina quam mi-
raculis coruscantes, propter catholicz discussionem
fidei in unum, hoc est Nicenum, congregavit con-
cilium. Unde et, hic huc usque mos Christianus ino-
levit, ut apud omnes orthodoxos Ecclesiarum prin-
cipes synodales fleri conventus decernatur, propter
necessarias sancte Ecclesie utilitates, qu:e non pisi
&ynodalibus invesugari conciliis atque canonicis de-
finiri sanctionibus debent. Unde cautum et humilem
€t valde ciroumgpectum oportet esse regem; nec
quidquam de negotiis ecclesiasticis judicare pra-
sumat, antequam s&ynodalia statgta cognoscat. Si-
quidem ecclesiastica judicia valde sunt coram Deo
periculosa, pisi qum, maxima proferantur justitia;
praecipue si per calumniosos accusatores et men-
dogos testes, qui innocentes sunt examinentur ab-
senleà, quod est Christianitatis alienum. Unde et
illud in Evangelio legitur : Nunquid lez nostra ju-
dicat, hominem, nisi. audierit ab. ipso prius et cogno-
verit. quid faciat ? (Jogn. vii, 51.) Pius itaque rector
tanquam luminosa pupilla primo quod justum et le-
gitimum est sécundum canonicas sanctorum episco-
porum sanctiones perspicaciter attendat; dehinc
,
Constantinus, non in sua, sed in sanetorum pruden-
fia sapientiaque episcoporum confidens. Hoc beatus
Jovinianus Deo amabilis princeps fide inconcussa
servavit; qui dum hostis esset Árianc períldie at-
que sectator Niczeni decretorum concilii, ex momen-
taneo terrestris imperii fastigio :eterni sibi gloriam
regni comparavit. Quid referam de duobus saera-
tissimis divina przstante gratia imperatoribus Theo-
dosiis? qui in tantum Omnipotenti placuerunt, ut
regias purpuras, sceptra quoque et apicem impe-
ratorie dignitatis divinis przeeptis et canonicis in-
stitutis Domino inspirante subderent, ae pium ze-
lum erga Dei ecclesias indefessa charitate semper
haberent. Unde illos universorum Dominus sublt-
GC mavit in terris, et post presentis gloriam felicitatis
tanquam dilectos sibi ministros in :xternum beati-
flcat in ccelis. Sed si quis est tantorum zemulus glo-
rie principum, si quis Christianus rector felicitee
et gloriose in hoc sxculo regnare desiderat, et ad
palmam sempiterne beatitudinis pervenire conten-
dit, illorum fidelissimam erga cultum Omnipotentis
Imitetur devotionem, seque benevolum, clementem,
in judiciis districtum, in cordis humilitate mansue-
tum, in visceribus misericordie eompatientem, in
largitate muniftcum, $n zelo qui secundum Deum
est fulmineum circa Dei Ecclesiam solerter exhi-
beat, si consortio supernorum civium cum san-
ctis et justis rectoribus regnare perenniter pro-
curat.
Princeps magniflcus quem Deus extulit
Ut przsit populo sceptriger inclytus,
Debet Celsithrono se bene subdere,
Cedros qui Libani conditor edidit,
Montes qui superos vertice sublevat,
Qui gemmare facit ruraque floribus,
Pinxit quique polos sideribus pater,
Qui cceli cherubim rex supereminet.
Reges terrigenas malignos is ordinat.
Ob hoc provideat rector honoribus
Excellens superis quos Deus attulit,
Olli, quo placeat qui regit omnia,
Regnum qui tribuit maximus arbiter.
Illum magnificat quisquis eum colit,
541 .
Verbo, corde pio, regimine, moribus.
Christi quique volens Ecclesix favet,
Servator canonum, ductor et optimus
Claret justitie stemmate fulgidus
Rex est jure sacer qui sacra dogmata
Ac decreta Patrum serwat in omnibus.
Illum clarificat pontificum chorus,
Ceu gemmze radiant in diademate,
Ut campum decorant viol: ac lilia,
lillusuantque polum fulgida sidera.
| CAP. Xil. |
Oportet autem modestum dominatorem pondere
bumilitatis et obedientiz virtute fieri praeditum, ut
virtutes humilitatem videlicet atque obedientiam,
quam ipse iu subjectis diligit, in se ipso recogno-
scat. Itaque si contigerit ut a prudentibus reprehen-
datur, se quidem reprehensibilem esse acriter do-
leat, ac protinus ad penitentie medicamenta cur-
rere festinet ; et qui libenter peccaverat, virgam cor-
rectionis libenter atque gratanter accipiat; et prius-
quam Creator manum suam ad feriendum excutit,
de correctione commissi sceleris summopere studeat,
ne tam postmodum acrius destrictus judex feriat,
quantum diutius et clementer exspectat. Preoccu-
pet faciem Domini in confessione, si quis regni gu-
bernator in abscondito peccavit vel publico. Quo-
modo de sancto rege et propheta David legitur, qui
€um post stuprum Bersabee et homicidium com-
missum in Uriam Hethzum per Nathan reprehen-
deretur prophetam, non erat reprehensori indigna-
Ius, sed sibimet, recognoscens suum peceatum, jam
fuerat iratus; et qui post culpam hilarescebat per-
Petratam, se ipsum per amaram deflevit poeniten-
iiam. Hinc lacrymis veniam promeruit qui coram
Domino gravia scelera commisit, et ex fonte lacry-
inarum venit ad manipulum gaudiorum, sicut ipse
alibi dicit : Qui seminant in lacrymis, in exsultatione
1netent, el reliqua. (Psal. cxxv, 5.)
Sed et illud quod de glgriosi principis Theodosii
admiranda bumilitate atque penitentia traditur, nec
pretereundum esse videtur, qui cum post injustam
multorum millium necem Mediolanum venisset, et
solemniter in sacrum voluisset intrare templum, ei
sanctus Ambrosius hujusmodi cladem, plenam valde
gemitibus, audiens occurrit foris ad januas, et in-
gredientem his sermonibus a sacri liminis ingressu
prohibuit : Nescis, imperator, perpetrat» ate necis
quanta sit magnitudo? Neque post causam tanti fu-
roris mens tua, molem presumptionis agnoscit? Sed
forte recognitionem peccati prohibet potestas impe-
rii. Quibus igitur oculis aspicies communis Domini
templum? Quibus calcabis pedibus sanctum illius pa-
vimentum? Quomodo manus extendes de quibus
adhuc sanguis stillat injustus? Quomodo hujusmodi
manibus suscipies sanctum Dei corpus? Qua pre-
sumptione ore tuo poculum pretiosi sanguinis per-
cipies, dum furore sermonum tantus injuste sit san-
guis effusus? Recede igitur, recede, nec secundo
peccato priorem nequitiam augere contendas. Susci-
SEDULH SCOTI
À pe vineulum quo te omnium Dominus nunc ligavit.
$12
Est enim medicina maxima sanitatis.
His sermonibus obediens (erat enim divinis erudi-
tionibus enutritu$, et aperte sciens quz» sunt propria
sacerdotum, qux regum), gemens et deflens ad re-
galia remeavit. Cumque octo mensium continuo trans-
jssent. tempora, propinquavit nativitatis Salvatoris
nostri festivitas. Imperator autem lamentationibus
assiduis in palatio residens, continuas lacrymas in-
cessabiliter expendebat. Ingressus autem Rufinus
tunc magister, et singularem apud principem fidu-
ciam habens, et videns principem in lamentatione
prostratum, accessit ut lacrymarum causas inqui-
reret. At ille amarissime ingemiscens et vehementius
lacrymas fundens, Tu, inquit, Ruüne, ludis et mala
B mea non sentis ; ego autem lamentor et gemo cala-
mitatem meam, quia quidem servis et mendicanti-
bus aperta sunt templa Dei, et proprium Dominum
libenter exorant, mihi vero ingressus non est ad eum.
Insuper etiam clausi sunt cceli. Hxc dicens, verba
singula singultibus irrumpebat. Quem cum idem Ru-
finus beato reconciliare Ambrosio persuaderet, neque
tamen potuisset, h:ec imperator in media jam platea
cognoscens, Pergo, inquit, et justas in facie suscipio
contumelias.
Cumque ad sacra limina pervenisset, in sanctam
quidem basilicam non presumpsit intrare, sed ve-
niens ad antistitem, et inveniens eum in salutatorio
residentem, supplicabat ut ejus vincula resolveret.
At ille tyrannicam dicebat ejus preesentiam, et contra
Deum vesanire Theodosium, ejusque calcare leges.
Verum imperator, Non, inquit, insurgo adversus ec-
clesiasticas sanctiones, nec inique ingredi limina sa-
cra contendo, sed te solvere vincula mea deposco,
et communis Domini pro me exorare, clementiam,
nec mihi januam claudi, quam cunctis penitentiam
agentibus Dominus noster aperuit. Tunc antistes,
Quam, inquit, poenitentiam ostendisti post tantas
iniquitates? Quibus medicaminibus incurabilia vul-
nera plagasque curasti ? At imperator, Tuum, inquit,
opus est et docere et medicamina temperare, meum
vero oblata suscipere. Quibus verbis inperatoris au-
ditis, qux illius humilitatem atque ipsum sponta-
neam peenitentis suscipere afflictionem monstrabant,
sanctus Ambrosius salutarem ei medicinam tanto-
rum vulnerum apposuit, qua percepta imperator ma-
gnas gratias referebat. Tali ergo tantaque et przsu.
et imperator virtute clarescebant, quorum opus valde
fuit admirabile, illius fiducia, hujus obedientia, illius
zeli fervor, hujus autem fidei puritas. Porro regulas
pietatis quas a magno sacerdote percepit, etiam re-
versus in Constantinopolitanam urbem servavit.
Nam dum festivitatis tempore ad ecclesiam proces-
- &isset, oblatis in altari muneribus, mox egressus est.
Cumque Nectarius praesul ecclesix; mandasset cur
intus stare noluisset, mandavit princeps : Vix, in-
quit, potui discere que differentia sit imperatoris et
sacerdotis; vix enim veritatis inveni magistrum;
Ambrosium namque solum novi vocari digne ponti-
013
' tutis prolata!
Unde perspicuum est quod decet bonos et pios
rectores salubres antistitum, quasi spiritualium me-
dicorum, humiliter et libenter auscultare correctio-
nes, testante Salomone, qui ait: Inauris aurea et
margarita [ulgens, qui arguit. sapientem. et. aurem
obedientem (Prov. xxv, 12). Melius est enim a $a-
piente corripi quam stultorum adulatione decipi.
Nam si nostrorum vulnera corporum a medicis sa-
mari vehementer desideramus, et in presentia me-
dicorum eadem ostendere non erubescimus, et in
dolore medicin: spe salutis oblectamur, quanto ma-
gis de vulneribus et plagis animarum nostrarum nos
majorem habere curam oportet, quousque spiritualis
medicus, quamvis acerrimam medelam adhibeat,
per quam spes certa nostrae sanationis fiat? Sicut
enim scalpellus medici non ob hoc malus est quod
resecet vulnera et putridas amputet carnes, sic et
cerrectio salubris.
Quam lux rutilo nova coelo
Fit grata habitantibus orbem
Post nubila hoctis opacse
Phoebi radiante corona ;
Quam ros sitientibus arvis
Post torrida caumata Cancri,
Bore: post frigora sva
Ver florigerumque serenum;
Sic preveniente piaclo
Anim fit chara medela.
Morbis medicantur anbelis
Jam quisque salubribus herbis
Tulerint quo corporis gra.
Cura vigilante sagaci
Famulz si tanta rependunt
Fragili medicamina carni:
Cur non potior medicina
Dominam medicatur honoram,
Simulando jura creantis
Animam deitate beandam?
Quis vulnera tollere culpze
Medico potest sine docto?
Caveant igitur dominantes ;
Vitiis si mente labaseunt ;
Adeant medicosque peritos,
Christi pietate ministros
Quis discant subdere colla,
. Qui possunt pellere morbos
' Oleo vinoque salubri. —
Nec non cclestibus herbis
Paradisi flore creatis
Exstinguunt dira venena.
Revocant animas et ab imis
Verbo virgaque potenti,
Quas sancta coelitus arte
Revehunt ad pascua vitz.
a Sumitur sequens narratio ;ex Theodoreti Histo-
ria, lib. v, cap. 17, 18, ut ex capitolo ejusdem
LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS.
ficem. Tantum itaque prodest increpatio a viro vir- A
5
CAP. XII.
Non est facile hominibus universas vitare hostis
insidias. Nam dum quispiam libidinis effugerit pas-
sionem, incurrit in avaritiam; qua declinata, invi-
dix fovea preparatur; hanc si transcenderit, vitium
furoris incurrit , et alios plurimos laqueos ponit ini-
micus, quo capere possit incautos. Et corpus quidem
passiones habet facile ministrantes, ut animam po&-
sit occidere; sed mens divino solatio vigilans ma-
chinationum ejus destruit argumenta. Humanam na-
turam participatus Theodosius prefatus imperator
habuit passionum quoque communionem, justoque
furori immensam permisceng crudelitatem, injustam
operatus est passionem. Quam rem narrare necessa-
p rium est propter utilitatem legentium * : Thessalo-
niea civitas est grandis.et populosa, in qua dum.
fuisset orta seditio, quidam judieum lapidali sunt
atque tracti. Hine indignatus Theodosius non refre-
navit infirmitatem iracundiz, sed jussit injustos gla-
dios super omnes evaginari, et una cum nocentibus
innocentes interimi. Septenr millia etenim hominum,
Sicut fertur, occisi sunt, non przcedente judicio, sed.
tanquam in messibus omnes simul incisi sunt. Quam
ob rem, ut diximus, beatus Ambrosius prefatum
imperatorem sancto zelo succensus graviter redar-
guit, ac furorem principis irrationabilem et scelus
nefandum severa invectione detestatus fuit.
Unde bonus et prudens rei publice gubernator
sptum est ut illud przcaveat, ne dum suam suorumve
injuriam ulcisci supra modum disponit, irrationabilis
reatom furoris incidat; sed propriam iram refre-
nare non negligat, et justi fororis stimulos affectu
pietatis removeat, ne forte si plus justo deszviat in
subjectos, incurrat rabiem leonin: ferocitatis. Unde
scriptum est: Noli esse sicui leo in domo tua, subver-
tens domesticos tuos, et opprimens subjectos tibi
(Eccli. 1v, 55). Nam sicut debellare superbos, ita et
parcere subjectis, justum et misericordem dominum
oportet. Unde et Ántoninus imperator dicebat malle
se unum civem servare, quam mille hostes occidere.
In corrigendis itaque criminibus miscenda est leni-
tas cum severitate ; faciendum ex utraque tempera-
mentum, ut neque multa asperitate exulcerentur
subditi, neque nimia benignitate solvantur. Nec ulla
correctionis seu vindict:e habeat modum, nisi recte
praecedat judicium. Nec decet serenum rectorem
furore iracundie, tanquam felle axmmaritudinis, esse
perturbatum, si justum vult proferre judicium, com
nimis irascentium czeca sint judicia. Non enim potest
serenum lumen justitie ac veritatis cernere, qui
caligine obnubilàtur iracundiz. Opponatur itaque
fortis patientize clypeus, contra irrationabilis impe-
tum furoris. Nam, sicut scriptum est, Melior est pa-
tiens viro forti, et qui. dominatur animo suo expugne-
tore urbium (Prov. xvi, 92). Fortior enim est qui
49 derivata fuerunt qux noster dixit de Placilla,
cap. 9.
515
iracundiam, quam qui leonem perimit.
Quonta vero mala per eubitaneum furorem et iny-
pateetie vitlum eveniant, quis explicare potest ?
Rex $aul, furoris impetum non refrenans, immani
Baevitia sacerdotes Domini trucidavit. Salomon quo-
que quamvis splendore sapientie fuerat illuminatus,
tamen furoris passione repletus, suum fratrem in-
terfici prwcepit, pietatem tyrannidi poslponens.
Quid referam de reprobis Judaeis? qui dum zelum,
Sed non secundum scientiam habuerunt, in Filium
Dei et sanctos ejus discipulos homicide exstiterunt.
At patientis virtote mansuetudinis sanctus David
preditus, etiam inimicis suis sspe pietatis affectu
pepercit ; nonnunquam vero Dei zelo &timulatus ini-
mícos Domini usque ad mortis exitium protrivit.
Decet enim dilectum Deo principem contra hostes
et blasphemos Christiani nominis fulmineum fre-
quenter habere zelum. Nam si Nabuchodonosor rex
alienigena, ne blasphemaretur Deus Israel in tantum
sxviit, ut tale decretum firmaret dicens : Quicungue
dixerit blasphemiam in Deum Sidrac, Misac et Ab-
denoago, ipsi in interitum erunt, et domus eorum ia
perditionem (Dan. nt, 96); quanto magis ortho-
doxos rectores contra inimicos Christians fidei ef
doetrinz? atque religionis zelare oportet? quatenus
Omnipotenti, cujus ministri gratia sunt ordinati,
tanto magis placeant, quanto ferventüus ea que
Christi eunt, laudabili zelo satagere anhelant.
Post inclytos labores
Àc laurea tropza,
Toga candente pacis,
F4 regia corona
Lectis micante gemmis
Auroque compta flavo ;
Cum purpura coruscat,
Aule decorus ordo,
Feliciter regentem
Cum sors beata comat,
Quam sepe mentis aulam
Perturbat ira przceps,
Ac zelus ardet intus
Czco furore cretus !
AEnea fervet olla
Nec sic furens in astr3,
Ceu priucipis seyera
Cor sxvit ut lesena.
Nolens modam tenere
. *Piscatorium instrumentum fuscina est, bideng
aut tridens, qua velociter et perite vibrata confixi
pisces capiuntur. Id ex veterum scriptis constat, et
usus etiam hodiernus demonstrat. Nam et ego au-
tumnalibus feriis in Cirezea palude ad Luculli villam
jacta fuscina breve piscibus bellum intuli. Bine, ut
pote deus marinus, tridentem fuscinam gestat Ne-
tunus, eique ipaam sub pedibus sternit Martianus
pella ; quo loco, doctus alioqui vir Caylusius ri-
dicule legit [usciniam Pro fuscina. Cansam hano ve-
rissimam, cur detur Neptuno fuscina, unus fortasse
inter mythographos novit Phornutus, cap. de Ne-
ptuno, quanquam et ipse immerito dubitans: oípet
Ói cplauvev, Wóttpoy inel. exci xpovat mpóc Tiv ty
SEDULH SCOTI
violentiam et in se ipso inclusam feram superal A
916
Infecta mens veneno.
Misceatur ergo menti,
Flagransque odore pacis
Dux flat, ac serenus
Grato nitente vultu.
Nec judicans sit ante
Quam veritas patescat.
Nam notione nocte
Cor splendet ut lucerna.
CAP. XIV.
Sed dum boni rectores fastum superbia tyranni-
dis in adversariis debellare student, non in se nec
in suorum fortitudine, sed In Altissimi virtute et
gratia totam confldentiam stabilire debent, quia
ipse est solus et potens protector omnium in ipso
B fiducialiter sperantium. Unde per Psalmistam dici-
tur : Bonum est. sperare in Domino, quam sperare in
principibus (Psal. cxvii, 9); bonum est confidere in
Domino, quam confidere ín homine (Ibid. v. 8). Et
alibi : Nolite confidere in principibus neque in. filiia
hominum, in quibus non est salus. Exiet spiritus ejus
et revertetur in terram suam. Et reliqua (Psal. cxr.v,
9, 4). Cui etiam Jeremias concinit dicens : Domine,
omnes qui te derelinquunt, confundentur ; recedentes
a te, in terra scribentur ; quoniam dereliquerunt. ve-
nam aquarum viventium Dominum (Jerem. xvn, 15).
Maledictus homo qui confidit in homine, et ponit car-
nem brachium suum, et a. Domino recedit cor ejus.
Et reliqua (Ibid., v. 5). Nullus ergo debet confidere
in homine, aut przsumere quod nullus ei possit re-
C sistere. Prosumebat et silurus piscis quod hamum
sibi nemo jaceret, nemo tenderet retia ; et si inci-
disset, omnia disrumperet, et tamen fuscinam « non
evasit. Quod st quis singulari fortitudine excellens
ob hoc singulos non timeat, idem multos necesse est
ut caveat. Nam qui ab uno vinci non petest, inter-
dum a multis vincitur. Elephas grandis est, et occi-
ditur; leo fortis est, tigris fortis est, et occiditur.
Prudentis autem rectoris est etiam metuere vel pra-
cavere inferiores, cum ssxpe ab inferioribus supe-
riores superentur. (uam immanis est crocodilus et
dentibus atque unguibus intolerabilis ! qui tamen ab
enideo bestiola ventre perimitur. Monoceron elephan-
tem cornu perforat. Formidabliis elephantus mu-
rem timet. Leo rex ferarum exiguo scorpionis acu-
P 1eo occiditur. Nemo itaque in suis viribus temere
presumat.
Sed ne quis in suorum fortitudine ac numerosi-
Lr oo Ódpev, 11 cc émerodalev coívov coU üpyévou óc
Tü» ximct cüc yüe; Cmteri, quod valde miror, in
alias abeunt, quas piget referre cxplicationes, hanc
unice veram, ut reor, ignorantes; veluti Servius,
ad An. 1, 158 ; Fulgentius, lib. 1,9 ; et Vaticani
mythographi, Class. AA. T. Ill, pp. 59, 86, 185;
nec non Graci auctores laudati a Munckero ad Ful-
gentium loc. cit. Picetores vero ac statuarii , hoc
aptius, pre ceteris piscatoriis, instrumentum Ne-
ptuno distinguendo adhibent; etenim tridens, cum
marinum deum denotat, tum etiam sceptri vicem
erit, et omnino decoram atque speciosam aquarum
no dignitatem conciliat.
$11
LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS.
uà
tate confidat, Xerxes rex Persarum bellum adversu& A4 — In Domino potius vivo spes tota locetur,
Graeciam a patre susceptum per quinquennium in-
Btruxit ; qui videlicet Xerxes pcc millia armatorum
de regno, et ccc millia de auxlliis, rostratas etiam
mille ducentas, onerarias tria milli numero ba-
buisse narratur; ut merito inopinato exercitui, im-
mens:xque classi vix. ad potum flumina , vix terras
ad ingressum , vix maria ad cursum suffecisse me-
moratum sit..Sed Leonidas rex Spartanorum cum
quatuor millibus hominum contra mille millia arma-
torum ejusdem Xerxis in bellum processit, ac, dele-
tis Persarum copiis, victor et bello clarissimus cum
Suis paucis pro amore liberande patrie occubuit.
Xerxes vero, bello in Grzcia infeliciter gesto, con-
temptibilis suis factus, in regia circumventus occidi-
Qui regit altithrongs numine regna Deua.
Qui dat ét oranipoteng ducibus sperare superna,
Virtutem valida vincere posse manu.
CAP. XV.
Unde si quando bellici rumores crebrescant, non
tam in armis corporalibus et fortitudine confiden-
dum, quam assiduis ad Domipum orationibus est
insistendum, Deique sunt imploranda auxilia, cujus
in manibus consistit salus, pax atque victoria ; qui
si pia devotione invocatus fuerit, nunquam se invo-
cantes deserit, sed eisdem misericorditer adjutor in
importunitatibus assistit. Nam qum suorum electo-
rum manus et voces ad Patrem misericordiarum ele-
tur. Nam secularis glorix et incurvabilis superbix B vantur, hostium ferocitas annihilatur, ac nonnun-
pedisequa est ignominia. Hinc per Salomonem dici-
tur : Dominus exercituum hoc cogitavit ut. detraheret
superbiam omnis glorie, et ad ignominiam deduce-
ret omnes inclytos terr (Isa. xxin, 9).
Non ergo glorietur fortis ip fortitudine su3, nec di-
ves in divitiis suis. Nam si eruca parvusque vermi-
culus fortior homine est, utquid se jactat terra et ci-
nis, et elata per superbiam, cum ex bumo sit, hu-
mana contemnit? Itaque qui gloriatur, in. Domino
glorietur (I Cor. 1, 91), qui arcum potentium infir-
mat, et infirmos robore accingit ; cujus adinventio-
nes sunt ut superbi cadant et humiles surgant; eui
omnis potestas a Patre data est in coelo et in terra,
et orhnia subjecta sunt sub pedibus ejus. In quo si
quam hosübus subifanea ignominia mortisque fo-
vea, piis vero inopina victoria disponitur ; dum pii
viam desperate salutis, impii autem decipulam in-
sperate morlis intrant. Sed quod dicimus, evidenti»
bus exemplis nos approbemus,
Moyses legislator cnm manue suas in oratione
elevabat ad Dominum, viucebat lgrael ; cum paulu-
lum remittebat, vincebat Amalec. Bio et rege Eze-
chia non corporalibus armis pugnante, sed cum la-
crymis exorante, angelus Domini centum oetoginta
quinque millia Asayriorum ung nocte interfecit. Jo-
saphat rex laudes Domino personebat, et Dominus
pro laudante hostes superabat, ita ut conyerteret
hostium insidjags in semetipsos, vel mutuis caderent
quis fiducialiter anchoram spei fixerit, misericordia C vulneribus. Ieraelitm vero ingentem predam de spo-
circumdabitur, sicut scriptum est, Qui sperat in Do-
snino, sublevabitur (Prov. xxix, 95). Exspectatio ju-
&tarum lztitia, Psalmista attestante, qui ait: Speran-
tes autem iy. Domino misericordia circumdabit (Psal.
xxxi 10). Et iterum: Beatus vir, cujus est nomen
Domini spes ejus (Psal. xxxix, 5). Quis enim spe-
ravit in Domino, et eonfusus est? Quis permansit in
mandatis ejus, et derelictus est? Quis invocavit Do-
minum, et despectus est ?* Quoniam pius et misericors
Dolninus (Eccli. n, 43).
Quisquis bellipotens $zxvis confidit in armis,
In se sive suis spem male fidus babens,
Instabili tremulans folio simulabitur ille,
Grando quod excussit, quod notus atque mevet,
Cujus loricz textura rigente metallo
Ut fragilis tela nutat. araneolze,
Plumbeus ut pugio gladius lcntescit acutus,
Nec fidus dominum protegit et clypeus.
Quem galex tutela premit ceu lanea cassis,
Lancea vulnipotens sicut arundo valet.
Talibus horrendus jactabat szpe Golias,
Quem funda missus stravit ab hoste lapis,
Illum non vicit clypeus, non arma tremenda,
Nonque minax sermo profuit Allophylo.
Si leo, si tigris, perimitur, si crocodilus,
Ingens si murem trux elephasque timet ;
Ergo nec in proprii fidendum viribus ulli
Delliqeto, quamvis cnea membra gerat.
liis occisorum tollentes, ita onusti aunt ut omnia
portare non possent, pec per tres dies spolia auferre
pre prede magnitudine. Quid referram de Macha-
bzis, qui divino freti adjutorio swpe victores fue-
rupt ? Unde et famosissimus ille Judag atque in bel-
lis Domini ipvictissimus, ad plebem formidentem aa
dicentem, Quomodo poterimus pauci pugnare adver-
sus multitudinem tantam ei tam fortem, et mos [oti-
gati sumus jejunio hodie? respondit : Fecile et
concludi multos in manus paucorum ; et mon est dif-
[exentja in conspectu. Dei coli liberare. in. wyultia vol
in paucis, quia non. in. multitudine egercitus victoria
belli, sed de colo fortitudo est. Ipsi veniunt ad nos in
multitudine contumaci et superba, «t disperdamnt nog
e( uxores nosíras et filios nostros, ek ut agolient nos ;
nos vero pugnemus pro animabus nostris. et legibua
nosiris, et ipse Dominus conteret eos. ante faciem ve-
atram. Vos auem ne timueritig eoa (I Mach. wi, 1T-
22). Sicque irrumpens in hostes , contrivit €os, et
vietoriam accepit de inimicis suis.
Nec solum in Veteri Testamento hec facta sunt,
sed etiam in Novo his similia contigerunt. Unde bi-
Storie tradunt quod Constantinug imperator cruce
Christi pro vexillo utens, universos hostes suos su-
peravit. Similiter et Theodosjus Augustus magis
orando quam bellando quosdam tyrannos eorumque
exercitus prostravit ; cui Dominus tempestates, .ful-
gura et tomluva in auxilium contra edyersarios
$19
B SEDULM SCOTI
$20
misit, et. eos vindicta celesti protrivit, de quo qui- A citus, fides fervet in populo, et contempto armorum
dam eleganter poeta 4 sic ait :
O nimis dilecte Deo, tibi militat zther,
Et conjurati veniunt ad classica venti.
Quid autem mirum si per magna elementa magnus
Dominus magnalia operetur, cum etiam in minutis
volatilibus stupenda miracula ipse facere przedicetur?
Ecclesiastica namque refert historia quod tempore
Constantii imperatoris rex Persarum Sapores no-
mine, Nisibin civitatem, quam quidam Antiochiam
Mygdoniam vocant, multis cum millibus obsidebat,
cujus urbis episcupus atque rector et dux erat san-
ctus Jacobus apostolice grati: radiis illustratus. Per
idem ergo tempus Ephraim vir mirabilis et con-
scriptor egregius apud Syros sacratissimo Jacobo
supplicabat ut veniret ad muros, et videns barbaros,
maledictionis jacula contra eos emitteret. Flexus
ergo venerabilis homo ascendit in murum, et cum
millia millium videret exercitus, aliam maledictio-
nem eis non petiit, nisi sciniphes et culices, ut per
parva animalia supernam virtutem potuissent agno-
scere. Orationem vero secutz sunt nebulz sciniphum
et culicum. Et elephantorum quidem proboscidas,
eum sint cavae, equorum vero aliorumque jumento-
rum aures simul et nares implerunt. At illi ferre
vim parvorum animalium non valentes, sessores
suos duetoresque excussos dorsis projecerunt, et
disruptas acies confüderunt, exercitumque relin-
quentes, summo impetu fugiebant. Hoc modo terri-
tus imperator parvam clementemque correptionem
in se cognoscens factam a Deo habente providentiam
animarum eum pie colentium, suum exinde reduxit
exercitum, confusionem non victoriam ex ila obsi-
dione percipiens.
Legimus et alios sanctos viros, quos contigit ali-
quando cum Christiano populo in expeditionem exer-
citus esse, magis oratione contra hostes quam armis
sweularibus pugnasse; quomodo sanctus Germanus
Antissiodorensis episcopus fecisse legitur, qui cum
beato Lupo, episcopo Tricassinz civitatis, in Bri-
tanniam ad exstirpandam Pelagianam h:eresim mis-
sus fuerat, quo tempore necessitas belli Britonibus
contra Pictos et Saxones imminebat, quia Picti et
Saxones, confidentes in multitudine exercitus sui,
Britones opprimere disponebant, quos eadem neces-
sitas in castra contraxerat 5. Et cum trepidi partes
suas impares judicarent, sanctorum antistitum auxi-
lium petierunt. taque apostolicis ducibus Christus
militabat in castris. Aderant etiam Quadragesima
venerabiles dies, quos religiosiores reddebat prz-
sentia sacerdotum in tantum ut, quotidianis przedi- ,
catonibus instituti, certatim populi ad gratiam
baptismatis convolarent. Nam maxima exercitus
multitudo undam lavacri salutaris expetiit. Ecclesia
ad diem resurrectionis Dominicze frondibus contexta
componitur, atque in expeditione campestri instar
civitatis aptatur. Madidus baptismate procedit exer-
* Claudianus, de tertio Consulatu Honorii.
P Sumit hanc narrationem Sedulis a Constantio,
presidio, divinitatis exspectatur auxilium. Tunc
Germanus ducem se przelii profitetur, eligit expedi-
tos, et e regione qua hostium sperabatur adventus,
vallem circumdatam editis montibus intuetur, quo
in loco novum componit exercitum ipse dux agmi-
nis. Et jam aderat ferox multitudo hostium, quam
cum appropinquare intuerentur in insidiis constituti,
tunc subito Germanus signifer universos admonet,
ét przdicat ut voei suze uno clamore respondeant ;
securisque hostibus, qui se insperatos adesse con-
fiderent, alleluia jam tertio repetitam sacerdotes
exclamabant. Sequitur una vox omnium, et elatum
clamorem repercusso aere montium conclusa multi-
plicant. Hostile agmen terrore prosternitur, et super
B se non solum rupes circumstantes, sed etiam ipsam
coli machinam contremiscunt, trepidationique in-
jecte vix sufficere pedum pernicitas credebatur. Pas-
sim fugiunt, arma projiciunt, gaudentes vel nuda
corpora eripuisse discrimini. Plures etiam timore
precipites flumen quod transierant devoravit. Ultio-
nem suam innocens exercitus intoetur, et victorize
concessa otiosus spectator efficitur. Spolia colligun-
tur exposita, et coelestis palmze gaudia miles religio-
sus amplectitur. Triumphant pontifiees, hostibus
fusis sine sanguine ; triumphat victoria, flde obten-
ta, non viribus.
His itaque et talibus exemplis evidenter ostenditur
quod magis homines sanctis orationibus ac divino auxi-
lio, quam armis szecularibus a periculo mortis prote-
gantur. Unde autem solatia pr:xesentis vite, et defen-
sio contra universa pericula, et victoria de hostibus
maxime quarenda sit, ipse Dominus in veteri lege
priorem populum instruens ita ostendit dicens : Si
in preceptis meis ambulaveritis, et mandata mea cu-
stodieritis, et feceritis ea, dabo vobis pluviam in tem-
poribus suis, et terra gignel [(ructum suum, et pomis
arbores. replebuntur. Apprehendet messium tritura
vindemiam, et vindemia occupabit sementem, et com-
edetis panem vestrum in saturitate, et absque pavore
habitabitis in terra vestra. Dabo pacem in finibus
vestris; dormietis, et non erit qui exterreat. Auferam
malas bestias, et gladius non transibit terminos vestros.
Persequemini inimicos vestros, et corruent coram vo-
bis. Persequentur quinque de vestris centum alienos,
et centum ez vobis decem millia. Cadent inimici vestri
in conspectu vestro. Gaudio respiciam vos, et crescere
faciam, multiplicabimini. Et firmabo pactum meum vo-
biscum. Ponam tabernaculum meum in medio vestri,
et non abjiciet vos anima mea. Ambulabo inter vos, et
ero vester Deus, vosque eritis populus meus. Ego Do-
minus Deus vester. ()uod si non audieritis me, nec fe-
ceritis omnia mandata mea, si spreveritis leges meas,
et judicia mea contempseritis, ut non faciatis ea que
a me constiluta sunt, et ad irritum perducatis pactum
meum, ego quoque hac (aciam vobis : visitabo vos in
egestate et ardore, qui conficiat oculos vestros et con-
antiquo S. Germani biographo, lib. 1, cap. 28, quem
videsis apud Surium die 34 Julii. '
52
LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS.
322
sumat animas vesiras. Frustra serefis sementem, que A dientibus aliqua in hoc mundo adversa contigerint,
ab hostibus devorabitur. Ponam faciem meam contra
vos, et corruetis coram hostibus vestris, et subjiciemi-
mini his qui- oderunt vos. Fugietis , nemine perse-
quente, Quod si nec sic volueritis recipere disciplinam,
sed ambulaveritis ex adverso mihi, ego quoque contra
vos adversus incedam ; et percutiam vos septies pro-
pter peccata. vestra, inducamque super vos gladium
ultorem. (ederis mei. Cumque con[ugeritis in urbes,
mittam pestilentiam in medium vestri, et trademini in
hostium manus. Et reliqua. (Levit. xxvi, 5-25.)
H»c ergo licet priori populo, qui terrena. bona
ambiebat, per legislatorem dicta sint, tamen Chri-
&tiano nunc populo convenienter aptari possunt, cui
. 8 Domino suo in presenti tribulatione consulitur, et
nec mox debent contristati ab eo refugere atque de
ejus auxilio desperare, sed fiducialiter agere, ac de
"Dei bonitate pleniter confldere. Siquidem hzc trans-
itoria vita est justo tentatio tota, in qua plus in-
terdum nocent prospera quam: adversa; quia Dei
electos prospera dejiciunt, adversa vero erudiunt.
Ut enim sapientes perhibent, quinque temporum
vafietatibus regnum terrenum consistit. Nam pri-
mum tempus laboris est, quando per fragores hos-
tium et bella contenditur. Secundum vero quando
ipsum regnum suis incrementis ut luna usque ad
plenitudinem tendit. Tertium tempus est ipsius ple-
nitudinis, quando undique 4b omnibus non offendi-
tur, sed in plenitudine glorixz sux tanquam plenilu-
insuper bona futura in colis premittuntur. Huie p nii claritas nobilitatur. Quartum tempus est in quo
ergo optime convenit, ut mandata Domini sui servet,
et totam spem suam in eo constituat, qui potens
est ab omnibus adversis in se sperantes eripere,
atque ad prosperitatis eventum et hic et in faturo
$uos electos transferre.
Ventosa eum desxviat
Euri procella perstrepens ,
Altitonans de montibus
Cum nubilosa grandine,
Sylv ruantque protinus ,
Turbetur et actus maris ,
Minas et astris inferat
— Nentus erepanti fulmine;
Ferit pavor mortalium
Tunc corda contrementium ,
Ne sternat ira coelitus :
Propaginem terrestrium.
Quisquis sapit pericula-
Vitare corde provido, -
Fugit timens h»c omnis,
Tutum capessat ut locdm.
Sic ingruente maximo.
- Adversitatum turbine
- Totis petenda viribus.
Colitonantis dextera.
Beatus ille przeminet
Qui tunc volante prapete
Oratione machinam
Poli penetrat arduam!
Alas habet haec aureas
Volucris ore lucida.
Lzvam regit jejunium,
Dextram tenetque largitas.
Hanc noscit ordo colitum ,
Gaudens salutat advenam ,
Offert eamque glorise
Tribunal ante principis.
:Votiva mentis xenia
"Tunc prendit, ipsa lactea
Poli revisit climata, .
Donisque omnia gratia.
CAP. XVI.
At vero si bene regentibus et przcepta Dei custo-
- 20. s"
"ipsius regni sublimitas instar lun: decrescere inci-
pit. Porro quintam, quod est novissimum, tempus
est colluctationis et contradictionis, quando rei pu-
bliez quasi turris Siloa summa corruit, ac nullus ad
ipsam rem publicam stabiliendam quidquam boni
facere vult. Unde colligendum est quam mobilis et
quam variábilis sit terreni regni gloria, qux nun-
:quam in eodem statu perseverat, sed sicut luna ut
per momenta crescit in prosperis, ita et decrescit in
adversis. At vero gloria sine mobilitate nequaquam
in terrestri, sed in ccelesti regno invenitur. In mo- .
mentanea enim hujus sxculi potestate, et confusa
rerum transibilium inconstantia, quomodo s:xpe ex
procellis adversitatum serenitas redditur, ita in pro-
C cellas setena mutantur. |
Itaque si aliqua contigerint adversa, qui providus
est rei publice gubernator, non statim talibus tem-
pestatum turbinibus infringatur, sed e contra valida
mentis fortitudine in Domino confortetur, atque
Omnipotenti gratias in adversis referat, qui in pro-
Bperis successibus de Domini sui clementia grates
agebat. Parum est enim quando in Dei beneficiis,
qu: nobis accidunt, gratulamur. Nam et hoc genti-
lis facit et Judzus et publicanus et ethnicus. Chri-
stianorum propria virtus est, etiam in iis qus
adversa putantur, referre gratias Creatori, ut in Dei
preconium mens lzta prorumpat, dicamusque : Nu-
dus exivi de utero matris mem, nudus et redeam.
Sicut placuit Domino, ita factum est ; sit nomen Do-
D mini benedictum (Job. 1, 24). Quoties enim aliqua
tribulatio in mundo evenerit, qui boni sunt, velut
vaga sancta, gratias agunt Deo qui eos castigare di-
gnatur ; illi vero qui sunt superbi, vel luxuriosi, vel
cupidi, blasphemant contra Deum et murmurant di-
centes : O Deus, quod tantum mali fecimus ut talía
patiamur? At vero de bonis tribulatis ita in Job le-
gitur : Beatus homo qui corripitur a Domino ! Incre-
pationem ergo Domini ne reprobes, quia ipse vulnerat
et medetur, percutit e£ manus ejus. sanabunt (Job. v,
41, 18). Nam fomentis lenibus, quibus nos Deus
consolatur sz pe, sspe etiam mordacissimum medi-
camentum tribulationis adjungit, et quasi clemen-
tissimus medicus incidere cupiens putridas carnes et
$25
' eariosa vulnera adurere, cauterio non parcit ; non À
miseretur, ul magis misereatur.
Interdum vero plus nobis utilia sunt bella et quae-
libet adversa quàm pax et otium, quia pax delicatos
et remissos facit ac timidos ; porro bellum et men-
tem acuit, et presentia quasi transeuntia contemne-
re persuadet. Ác sxpe superna disponenie gratia
dulcissimos fructus majoris pacis et concordie pro-
generat. Unde et Constantinus imperator, Suavio-
res, inquit, sunt amicitize post inimicitiarum causas
ad concordiam restitutz. Quisquis vero bonus et
justus rector spirituales et carnales hostes nec non
qualibet adversa vel evadere vel triumphaliter vin-
cere desiderat, armamentis spiritualibus munitus
atque ordinatus fiat, juxta Apostolum indutus lorica
SEDULII SCOTI
$24
Quem pie nobis tua dextra porgit,
Simus ut salvi, bibimus libenter
Dona salutis.
Nosque lorica renitente justi,
Ac spei tuta galea, flagrante
Ense sermonis, fideique scuto
Quzssumus arma.
Et crucis signo radiante cornu
Exhibe votis populi precantis
Hostium cunctos superare fastus
Te dominante.
GAP. XVH.
Qui bonus est princeps, multis virtutum praconiis
adornatur, maxime vero clementia, mansuetudine,
anime tranquillitate, nunquam recipiens tempesta-
justitiz, galea spei, nec non clypeo fidei protectus, p tem, sed pacis concordiam quam fleri potest semper
ac divini sermonis gladio coruscus emineat. His
enim et talibus armis sanctos atque clarissimos ter-
rarum reges fuisse munitos, et superasse adversa-
rios, et ampla tropea de hostibus retulisse, atque
inclyta regna diu et feliciter gubernasse, multis
Scripturarum locis smpissime legimus. Quomodo
sanctus David, ut alios causa brevitatis omittam,
armis spiritualibus przeditus, quia Deum verum toto
corde timebat e& amabat, multa evaserat pericula,
atque hostes Domini digna s»pe perculit ultione.
Ut globus lune modo luce crescit
Ductus in sphzram radiis corusoam ,
Nuncque decresoit variante motu
' Corniger orbis :
Regna sic terre bifido tenore
Gloria creseunt. modo prosperante ,
Nunc et adversis minuuntur ortis
Aulica sceptra.
Res quid humanas querimur fugaces
Esse ceu fumus fluviusque preeceps ?
Nonne sic mundi variant recursum
Hac elementa ?
Post diem claram tenebra sequuntur ,
Post serenatas placidas et aures ,
Illico surgit nebulis opaoisg
Sava procella.
Taliter duleem eequiturque paoem
Litium gurges subite ruin.
Unde marcescit hominum propago
Flos velut agri.
Àt pius princeps Domino potenti
Corde contrito bilarique vultu
Gratias, postquam nova dagena séntit ,
Taliter offert,
Patris excelsi benedicta proles ,
Qui creas totum renovasque mundum,
Nunc tuz grates ferimus salubri
Nos medicing.
Tune castigas medicante virga
Nos volens &alvos nitidos ut agnos
In tni sacra gregis esse caula,
Optime pastor.
Unde myrrhati calicem liquopis
amplexans,.non solum erga $u0s, sed eiiam cirea ini-
maios; quos exemplo patienti» atque clementise
pium e£ magnanimum rectorem vimoere oportet, te-
stante Psalmista, qui ait: Cum his qui oderunt pacem
eram pacificus (Psal. cxix, 7). Prudens igitur do-
minator per pacis connexionem studet semper am-
plificare, ordinare atque gubernare imperium ; cum
pax sit omnium rerum tranquillitas ordinis et con-
nexio et incrementum regis potestatis. Ut enim dis-
cordia maxime res labuntur, ita eomcordia pacis
etiam minima crescunt. Unde Publio Geipione inter-
. Togante, qua ope res publica Numanmtüe prius in-
victa durasset, qui post fuisset eversa, Tyrseus
quidam Numautinus respondit : Concordia, invicta ;
C discordia, exitio fuit. Siquidem Numantia civitas.per
annos XIV, solis iv millibus euorum, xL millia Ro-
manorum non solum sustinuit, sed etiam vicit. Con-
cordia dissensiones reprimit, aspera uwd lenitatem,
adversa in prosperitetem, inimicitias ad amicitia-
rum tranquillitatem reducit ; amabilis Ihter amicos,
inexpugbabilis ab adversariis, desiderabilis etiam ab
inimicis. Hzc serena est domi, victrix in prelio;
licet neque bellis velit esse implicata, nisi cum per-
necessaria et justissima exegerit caua.
Sed sunt nonnulli qui suecestu terrebz felicitatis
et tumore superbie in tentum existunt elati, ut pa-
cem ab hostibus oblatam spernere, et injusta bella
suscipere non peráméesoant; et, quod est gravius,
duobus forte bellis impliciti, teaquam Spartanorum
furore, tertium non recusegt. Sed sepe tales virga di-
vina ultionis juste intereunt, queniam pacis donum
sibi oblatum susoipere nolunt. Quemedo Amasie
regi Judz contigiste legimus, qui milt nuntios ad
Joss filiuin Joaches lii Jehu regis Isracl dicens :
Veni et videamus nos (IV Rog. xiv, 8), Remisitque
Joas rex Israel] ad Armasiam regem Jüde dicens:
Carduus Libani misit ed codrmm que ott in Libano,
dicens, Da filiam twàm filio meo usorem. Transie-
runique bestiam saltus. qui eunt in. Libano, et concul-
caverunt carduum. Percullone involuipi super Edom,
et sublevavit te cor tuum. Contentus esto gloria, et sede
in domo tua. Quare provocas maíam, wt cadas tu et
Judas tecum? Et non acquievit Amasias. Ascenditque
$25
in Bethsames oppido Jude ; percussusque est. coram
I:rael (IV. Reg. xiv, 9-12).
Libet etiam commemorare quod de ipso Juliano
principe in historia refertur ecclesiastica, qui multos
vicos castraque detinens, Jam etiam civitates Perga-
rum capiebat. Cumque venisset Ctesiphontem civi-
tatem, in tantum obsedit regem, ut crebris legatio-
nibus uteretur, offerens dare sux patriz partem, si
soluto bello discederet; quod Julianus noluit, neque
supplicantibus est misertus, neque mente percepit,
quia vincere quidem bonum est; supervincere, ni-
mis invidiosum. Credens utique magicis artibus, et
falsa spe victóri$ presumens; qui dum fuerat in
equo et exercitum confortabat certum sperans trium-
LIBER DE RECTORIBUS CHRISTIANIS.
Joas rez Ysrael, et viderunt se ipse et Amasias rex Jude A
$26
Etpers consilii nàufrega parterit
Incautis ducibus sspe pericula,
Quam mortis sequitur mox violenti,
Pax vero medicans dissona glutinat,
Pax lites reprimens geudía seminat,
Pax jungit populos perpete federe,
Regnum pace regit rector et optimus.
Quis chárisma placet pacis arófnhte
Virtutum fedolént sicut olivifer
Mons pinguis Domini , quo flait &ffatim
Lao mel Christicolis nectar[s ubere,
CAP. X VIII.
Gloriosi principes e& reges atque deees thüorem
Altissimi ante oculos habentes, feque de pacfs
tranquillitate, neque de triumphis victorite sibirhet
phum, contra illum jaculum repente delatum, dis- B arrogabant, sed tetam Omnipotentis gratim depntan-
currens per brachium in ejus latus inmmrersum est.
Ex hoc vulnere suscepit terminum vitx. Qui vero
justissimum intulit vulnus, haclenus ignoràtur, sed
alii quemdam invisibilium hoc intulisse ferunt, alii
vero unum pastorem lsmaelitarum, alii militem
fame et itinere fatigatum. Sed.sive homo, sive ange-
lus fuerit, palam est quia divinis jussionibus mini-
gtravit. Aiunt enim quia dum fuisset vulneratus, mox
manum sanguine suo compleverit, et in aerem pro-
jecerit dicens : Galile, vicisti! Et in eo ipso confes-
sus cum blasphemia victoriam.
Nullus ergo pacis gratiam fastu temerario debet
spernere, aut post hostes prostratos elato corde su-
perbire, quomodo prefatus Ámasias et Julianus fe-
cerunt. Unde scriptum est: Non keteris super ihi-
mici tui interitum, ne forle superveniant in te similia
(Eecti. vi, 8). Et iterum: Cum ceciderit inimicus
tuus, ne gatideas, et in ruina ejus ne exsultet. cor
tuum (Prov. xxiv, 1). Nam Deo displicet quisquis
exaltat sein malis alterius. Unde beatus Dàvid dé suo-
rum interitu Inimicorum non solum Rhófi erat lzetatus,
sed vehementer fuerat contristatus, affectu charila-
tis plahgens fortes Israel a. Philisthzis fuisse pro-
stratos, et dicens * inclyti Israel super montes suos
interfecti. iunt. (tomodo ceciderunt. fortes ? Nolite
unwuntiare in. Geth, neque. annuntietis in. compitis
Ascelonis, we forte letentur. filii. Philislhitm, he ex-
stitent fifi incircumcisorum. Et cxlera (If. Reg. 1,
39). Quibus evidenter ostenditur quantum pietatis
affectum sanctus David etiam erga inimicos habebat.
Ó quam paeíticos Cunctipotens aínat !
Quis regnum Solyti perpetis atnult
Hilos $Wgelici gratia schematis
Ornháb clarffcat pectore vultibus,
Q'oorei sinjficitas cordibus insitá,
flictt mos avibus felle carentibus.
Hat gaudet sobole cehsithronus Pater,
Heredesque suos hos Deus eligit.
Paeem qui sequitér, splendidus enitet,
ER vetbis fedotet mel velut Atticum.
Qui paeem renuit, in tenebris manet,
Et oteeus gradiens in foveam cadit.
Nom discers ànimi turbida motio
tes, dignas gratulationes sacraqüe vota, seu pro stà-
tu pacis, seu pro transacta victoria, Domino persol-
vebant, qui dat $alutem et gloriam regibus ín ipsó
fÉduciam spei habentibus, qui voluntatem diligen
tium se faciet, et orationes eorum exaudiet, salvos«
que faciet eos; quia cuktodit Dominus ómnes dilfa
gentes se, et omnes peccatores disperdet ! Sapientia
quoque hoe ipsum attestante atque dicente : Qui ti-
setis Dominum, seperate in. ills, et (& oblectattóne
veniet vobis misericordia (Kecli. n, 9). Ünde pef
Joel prephetaimn. dicitur : Dominus spes popali sti, el
fortitudo filiorum lsrael (Joel. m, 46). Queta. pro
multitudino misericordiarum suarum, et abundantia
,. Censolationum, et largitate benefcioruns, quibus hu-«
neano generi ineffabili bonitate consulit, admirari ot
preconiorum laudibus ac benigni$ devotionibus
exaltari et honorari oportet; Psalmista nos exhor»
tante atque dicente : Gonfiteantur Domino misericor.
día. ejus, et mirabilia ejus Riliis hominum (Psal. cvi,
21). Cui et illud concinit quod in Deuteronomio l&-
gitur : Ipse est laus tua et. Dowe twus, qui fecit tibi
hec magnalia et terribilia, qu& viderunt oculi tui
(Deut, x, 21). Unde et lárael populus duce Moyse
pertransito mari Rubro, submersisque pelago /Egy-
piis, canticum exsultationis Dohiimo personuit, quia
ejus magnifica in se beneficia persensit. Quid sutem
referam de famosis et sanctis ducibus ac tepibus
ejusdem populi, qui quoties de sinenibus inimicorum
liberati, vel de hostibus fuerunt tictoriosi, Kberutori
et protectori suo tam hymnicas laudes quam pacifi-
cas hostias c:eteraque vota Domine áecepthbilia re-
tribuebant? Inter quos ille devotus hymnidicué Da«
vid pro collatis sibi a Domino beneficiis spirituali-
ter exsultans aiebat : Cantabe Doméno qui bona
tribuit miM, et psallam nomini Domini altissimi
(Psal. xit, 6). Hinc illepopulus per Nahum prophetam
admonetur dicentem : Celebra, Juda, [estivitates
(uas, et redde vota tua. (Nah. 1, 15). Quanta vero
bona ipsa plebs Domini consequebatur, per Joel pro-
phetam breviter ita describitur: Et comedetis ves-
centes et saturabimini, et laudabitis nomen Dei vesin
qui [ecit vobiscum mirabilia, et non con[undetur pe
pulus meus in eteruum (Joel. w, 25).
$27
SEDULII SCOTI
528
Sed et in Novi Testamenti tempore multi san- A rimis honoribus sublimat. Theodosius quoque lux
ctissimi rectores, beneficiorum Altissimi non fue-
runt immemores; sed quanto csteris divina lar-
giente gratia fortiores eminebant et gloriosiores,
tanto magis Omnipotenti dignos recompensabant ho-
nores; qualis erat magnus et optimus imperator
Constantinus, qui insigni pietate decoratus, superna
disponente providentia, potitus est Europa universa
alque Libya; super has etiam maximam Asiz par-
tem tenens, subjectos habuit ubique devotos. Sed
etiam barbarorum alii quidem sponte serviebant,
alii devicti. Übique triumphi videbantur, et victor
cernebatur in omnibus imperator, qui divinz celsi-
fudinis potentiam cognoscens atque admirans, et
tanta sibi et humano generi collata per Omnipoten-
tis gratiam beneficia enumerans, divitias divina BD
Jaude atque honoris gloria refertas in hunc modum
descripsit dicens : Sacratissimam custodiens fidem,
veritatis luce participatus sum ; luminis veritate gu-
bernatus, sacram agnosco fidem. Denique per hoc,
Sicuti res ipsa confirmat, venerabilem religionem
esse conspicio, et doctrinam agnitionis sanctissimi
Dei omnibus offerentem. Hujus cultum me habere
profiteor, quia hujus Dei virtutem in auxilio habens,
mchoans a finibus Oceani, omnem terrarum orbem
firma spe salutis obtinui. Hunc Deum colo, cujus
signum Deo dicatus meus exercitus portat in hume-
ris, ea quo dum justo sermone aliquid poscitur im-
petratur. Ex ipsis autem trop:zis insignibus bene-
ficia repente suscipio. Hunc itaque Deum immortali
memoria me honorare profiteor, eumque summa
puraque inente super omnia esse credo. Hunc incli-
natis genibus invocabo, qui puram tantummodo
mentem et immaculatam animam ab omnibus exigit;
virtutis et pietatis actus exquirit, mansuetudinis et
clementi: delectatur operibus, mites amat, habet
odio turbulentos, diligit fidem, punit perfidiam, om-
nemque potentiam cum fastu despicit, superborum
punit asperitatem, ad fastum elevatos perimit, humi-
libusautem ac patientibus digna retribuit. Quibus om-
nibus consideratis, multas Deo refero gratias, quo-
niam integra providentia omne genus humanum
colens legem divinam, reddita sibi pace decenter
exsultet.
Et hz:ec quidem piissimus atque Christianissimus
imperator dans gloriam Deo pro immensis ipsius be-
neficiis dicebat. Quis enim rector sub Christiani no-
minis titulo insignitus, atque ab infantia tutela ma-
tris Ecclesiz ubere lacte sinu educatus, et in prin-
cipali dignitatis apice divina disponente gratia
sublimatus, non jugiter Omnipotenti victimas gra-
Harum offeret, non illius voluntati humiliter atque
ardenter obedire, et sanctis ejus servis placare non
magnopere contendet? si rex impius Nabuchodono-
sor Deum Israel honorat, si Alexander Magnus cum
essel paganissimus illius templum adiit, illius ma-
Jestati cervicem subdidit, se genibus provolutus cur-
vat, ab illo auxilium efflagitat, illi victimas immolat,
gtque insuper sancti pontificem templi Jaddum plu-
"EP
imperatori» dignitatis sacratissima, pro beneficiis
a Deo sibi collatis creberrimasgratias referebat, mul-
tis honoribus Christo suo vota compensans, quibus
Christi amore refertis, tam Hierosolymis ecclesias
constitutas quam per singulas civitates positas mul-
tum honoravit, et cum Hierosolymam pergeret, et
cum denuo remearet.
Si pax proveniat, seu plaudant ampla tropza,
Arroget incautus talia neme sibi.
Nam Deus onmicreans, ingratos atque superbos
Mente sui cordis spernit ubique duces.
Diligit et mites, grates Dominoque ferentes,
Cujus multiplices gratificantur opes.
Nam neque diviti: faciunt neque regna beatos,
Si non celsithrono laus sit honorque Patri.
Ob hoc eximius divino munere princeps
Hymnidicas laudes vota Deoque ferat.
Dum pax arridet, tumidus dum sternitur hostis,
Dum pollet terris copia plena bonis,
Dum Deus ex alto regem populumque triumphet
Magnifice plebem glorificando suam.
Absit murmurium populo, cum manna redundet
Tranquille pacis multiplicisque boni.
Cantica letitixv potius tollantur in astra,
Tantis pro donis organizare decet.
Spiritus omnipotens orbis dum climata refert,
Dum quoque terrigenis regna superna patent.
CAP. XIX.
Nam quisquis est prudens et sanctus Christiani
populi dominator, beneficiorum Domini semper fit
memor; ideoque benefici largitorem honoribus
magniflcat, atque honoratum se esse cognoscit, pis-
que affectione de privilegiis et causis sanctae matris
Ecclesie, quz est spoósa Dei vivi, conservandis el
augendis, nec non de honore ac reverentia sacerdo-
tali laudabilem sollicitudinem habet. Tunc enim se
fidelem Dei esse cultorem ostendit, dum Christiana
devotione quidquid ad honorem et gloriam Christi
ganctzque ejus Ecclesiz pertinet, ordinabilite" dispo-
nere fideli sermone studet, seque omnibus adversita-
tibus, si necesse fuerit, ob defensionem populi Dei,
tanquam scutum objicit, qui se suumque regnum
divina protectione defendi exoptat. Nec cessat au-
gere honoribus Dei Ecclesiam, qui vult suum augeri
et amplificari imperium ; ac de pace et securitate pia
solertia pertractat ecclesiastica, qui transitortam et
eternam pacem ac securitatem desiderat obtinere.
Sit ergo fortis imitator ipsorum principum, qui ante
ipsum juste et pie in voluntate Dei regnaverunt, et
Christianum populum bene rexerunt, Christique
Ecclesiam opportuno solatio foverunt, Dei timorem
et ccelestis remunerationis spem semper, apte oculos
habentes, et omnia quz agebant sive disponebant,
secundum voluntatem ejus perficere festinantes, non
pravorum iniquitatibus consentientes, sed prava in
directa summo studio secundum trutinam justitiz
transferentes. Sciebant enim quia qui emendare po-
fest et. negligit, participem se procul dubio delicti
LIBER DE RÉCTORIBUS CHRISTIANIS,
$50
eonktituit, quomodo in librig Regum narratur de A servitutem congruam regi orthodoxo de rebus quz
Heli sacerdote, qui filiis suis in cultu divino delin-
quentibus, et populo oblationes suas Deo offerenti
vim facientibus, insuper et cum mulieribus quz ob-
servabant ad ostium tabernaculi dormientibus peper-
cit, et non eos auctoritate paterna acriter corripuit.
Quanta vindicta super eos venit, et super omnem
populum ! Quoniam traditi suit ipsi filii simul cum
area Domini et universus populus in manus Phili-
BLhiim, et czesus est Igrael plaga magna nimis, ita ut
triginta millia peditum ibi cecidissent, quoad arca
Domini capta est. Duo quoque filii Heli, Ophni' et
Phinees, mortui sunt, ipseque Heli cum audiret ar-
cam Dei captam et filios suos mortuos, cecidit de
sella retrorsum, et fractis cervicibus mortuus est ;
supersunt exhibeant; ut primo ordine flat quod ad
divinum, et in sequenti quod ad humanum pertinet
obsequium. Nam si provida solertia erga carnales
milites cura sit exhibenda, quatenus eis cuncta ne-
cessaria erogentur impendia ; et qui plus in bellicis
tumultibus laborant, et ad profectum rei publice
devotiores et fortiores, atque utiliores fiunt, plus
mercedis et honoris accipiunt; quanto magis provi-
dendum de spiritualibus Christi militibus, quorum
sanctis laboribus et orationibus ipsa res publica ser-
vatur incolumis et illzesa ? Hostes quoque visibiles
et invisibiles superantur, copia rerum temporalium
cuim prosperitatis eventu cumulatur. Sancti angeli
in adjutorium populo invitantur, serenitas pacis
sicque sacerdotium ab ejus domo ablatum ad aliam B redditur, imperium amplificatur. Postremo regia
domum translatum est ; nec quisquam de stirpe Heli
ultra in templo Domini ministravit. *
Hoc itaque exemplo et aliis similibus, quz in Seri-
ptoris sacris referuntur consideratis, sacratissimi
principes atque rectores non recipiebant personas
adulatorum, mel dulcedinis verborum pravz persua-
sionis veneno intermiscentium, nec consentiebant
fraudibus iniquorum nequiter blandientium; quo-
niam si illis consentiatur in talibus nequitiis, non
solum ipsi peccantes, sed et eis consentientes pariter
interibunt. Ac boni et prudentes reges; quoniam ipsi
recto vivunt, pio zelo prevaricantes disciplinabiliter
redarguunt et corrigunt ; unde sibi duplicem remu-
nerationis à Domino palmam acquirunt, dum male
in subjectis redarguere, et eosdem ad bona verbo et C
exemplis provocare student. Oportet enim Deo ama-
bilem regnatorem , quem divina ordinatio tanquam
vicarium suum in regimine Ecclesiz su:e esse voluit,
et potestatem ei super utrumque ordinem pr«elato-
rum et subditorum tribuit, ut singulis personis [et
quz justa sunt decernat, et sub sua dispensatione
prior ordo devote obediendo fideliter subditus flat. Et
ideo in bono rectore debet laudabilis intentio esse,
et bono studio iHud providere, quatenus przpositi
ecclesiarum Dei suum locum legitime teneant, eisque
ad hoc adminiculum regia clementia tribuat, ut offi-
cium suum secundum mandata Dei et sacrorum ca-
nonum instituta pleniter agere valeant; nec eis sz-
culares potestates impedimento fiant , sed potius ad
fidem Dei servandam et cultum justitize perficiendum
faveant. Ideoque, ut in superioribus preediximus, per
singulos annos synodales fieri conventus necesse
est, ubi ecclesiastica jura et negotia juste et legitime
discutiantur. Idcirco diligentissime bono et pio re-
ctori providendum est , ut sanctificatio nominis Do-
inini, qux in locis Deo consecratis manet sine ulla
reprehensione, in quantum possibile fuerit, servetur.
Et tales rectores atque dispensatores in eis consti-
tuantur, qui sine inexplebili avaritia atque luxuria
res bene tractent divinas, et Dei servis atque famu-
Jabus sufücientem victum atque vestitum tribuant,
viduisque et orphanis atque pauperibus juxta cano-
nes provisionem condignam primum impendant , et
Parnor. CIII, .
- t ^
dignitas et honorificentia diu atque feliciter pote-
state extenditur , ac filii filiorum in apice regni no-
bilitantur.
Orthodoxus ae beatus ille rector eminet
Qui Dei timore mactus atque amore fervidus -
Anteponit illa semper aulicis negotiis
Christiana quis ubique crescit alma gloria.
Qui pio tenore servat omne privilegium,
" Unde regis candidata sponsa Christi gaudeat.
Qui lupos rapaces arcet zquitate regia,
Christiana ne premantur improbis ovilia.
Ipse zelotes et instat ardens more folminis,
Emicans et ultor ensis insequendo reprobos.
Auribus modestis ille verba temnit aurea,
Ne mel ore suggerentis det venena toxica.
Nam colax in ore gestat arte verba meliea ,
Cordis ac sinu retentat intus felle machinas.
His homunculis resistat Christianus arbiter.
Scita legum mos et ordo patrieque regulze,
Àe Dei colat ministros sanctitate fulgidos,
Qui Deo placere norunt ore, corde, moribus.
His precantibus beatis res beata publica
Omnibus bonis abundat, sicut arva fructibus.
Principis honor tbronizat, ac tropeea buccinant
Lata pax ubique regnat quieta gaudia.
CAPUT XX.
Has autem paucas de multis, divinas et humanas ,
historias percurrens, vestra, dominerex, excellentiz
commonitorias obtuli litteras, vestro amore ad hoc
opusculum instigalus , sciens me debitorem esse ve-
stre celsitudinis obsequio; utile fore perpendens, si
quas sparsim in divinis et humanis eloquiis de qui-
busdam malis regibus sive principibus leguntur , in
unum breviter deflorarem opusculum; unde possit
vestrum delectari ingenium , et nostre devotionis
erga vestrz claritudinem intelligenti? manifestari
benivolum queat obsequium. Sic et apes ex diversis
floribus mella in utilitatem dominorum trapsitura
colligunt, quibus gratissimos favos artificiosa dispo-
sitione componunt.
Hos itaque apices velut enchiridion vestri sagaci-
tas ingenii szpius transcurrendo perlegat, quatenus
facilius animadvertere possit quanta mala malis, et
11
a
quante bon à
eüua repanda, Ut enis, seprebis przscates effen-
siones, calamitates, captiviteten, ülierum. orbitates,
. amicorum sirsges , frugum stérilitales, pestien(ias
. intolerahiles, hreves ek infelices dies, diuternas
, wigretatlones, mortes pessisaas, e insuper sieraa
supplicia retribuit; ita e contra justis et sanetis re-
ctoribus multa in praesenti aolatia, divitiarum abun-
daptiam, triumpherum gloriam, pacis tranquillita-
vem, preelaram snbalis indolem, multos ei felices
annos ac perpataym regnum in ísiuro donat. Nam
sicut impiis sive pmaspera sive adversa cuncta in
exitjosea fines accidunt, sic electis Bei omnes adversi-
tates seu felicitatis eventus in. bonum concurrunt,
. texante Apestolo qui ait : Omnia autem cencurrant
in bonum his qui sarundum propositum. vocali eunt
. sancti (Rom. via, 98), In adversis quidem pro tem-
pore exercitati, sed in prosperis abundamter a De-
mino consolati; fastu superborum despects, sed €«i-
lesti juvamine vietoriesi. Quoruni meritis et saneta-
rum precusa igtencassionibue hostes superati, princi-
pes capt, urbes muniüseimu fracts sunt tanquam
tela aranes , muris fuerunt, pervia, fortia queque
facta sunt infima, et qua infirma existimabaptur
mox exstiterunt fortia. Aer quocue szpao ventis, nu-
bibus et grandine oontra. rebelles decertavit, eMori-
bus zther ignibus atque tonitruis super hogtes into-
nuit, ::quora vielentissimas exercmerunt tempesta-
tes, angelica deservierupt mainisteria, sol luma €»-
teraque sidera cursum $tabiliri staduerunt, terra vi-
vos deglulivit ac mortuos, ah inferis eadem evommuit.
Omnes enim creatura eis erapt subject», qwoniam
ipsi Creatori eorde, verbe et opere subditi perman-
serunt. Quippe quorum erat sanctum studium Deum
timere simul e& apasre, secra perscrutari oloquia,
* Sequitur in Sedulii codice poematia x1 brevia
de virtutibus. Beinde de vitiis poematia x. Cuncta
haee , quia neque ageteris neque zetatis notaeg pra-
seferunt, nunc certe omittenda censuimus. Postremo
carmina in basilica Romana Sancti Petri olim pro-
stantia, qe videre est apud Gruterum, inter epigr.
Christ., T. H, pert. 1. Sed pauca quedam nee bi,
neque apud me in inscript. Ghrist., Script. vet,
t. V, videbar mihi reperire, qux ita se habent :
4. In deztro atrio sancti Petri.
Ingrediens quisquis radiantis limina terapli,
In varias operum species dum lumina tendis,
Inclusum mirare diem feigore perenni.
Cuncta micant, si lux tota luminatur in aula.
Ornavit presul venerandas Symmachus * ades,
Priscaque cesserunt magno virtutis honore.
SEDULII SCOTI
. SEDULIL S00T1
hoste Testésihus suporae ok. dieina ju- À noseentes glesiam roguse case investigire-saftnonom
. ef Deb sapientiam , sicut scriptum est : Posside sa-
pientiem, posside prudentiam principium. sopientiar ;
arripe illam et ezultabit te, glorificaberis ab ea cus
. eam fueris amplexatus ; dabit capiti tuo. augmenta
. qeatiarum, et corona inclyta proteget te (Prov. 1v, 5-9).
Has igitur artes Omnipotenti beneplacitas studiose
didicerunt, juste judicare, humiles ac henevolos esse
erga bonos, superbos vero et invectos in malos ; pau-
peres alere, ecclesias Dei adjuyare, nec spem in
transitorie et caduco regno ponere, sed in coelesti
et pemnanentis semper regni beatitudine votum ac
desiderium collocare. Quorum exempla et insignia
gesta, atque felicem transitorize vite cursum,
insuper zternz retributionis gloriam vos semper
amare, cogitare, atque imitari, domine rex, sum-
mopere decet. Sic enim Dominus omnipotens erit
custos et defensor vester contra omnes adversarios
vestros, quós magnifica potentia sua conteret pedi-
bus vestris, vel bellico seu pacis jure subjiciet, et
corona gratie sus vos in omnibus adornabit, dies
vestros cum felicitate et gloria in hoc seculo exten-
dens, atque justorum consortio regum qui Deo pla-
cuerunt in perpetua felicitate constituens, Et erunt
filii tui sicut novelle olivarum in circuitu mense tue
(Psal. cxxvit, 5). Sedebunt post vos ip solio regni
vestri. Dabit eis longxvam in hoc mundo ztatem
scilicet ac felicitatem, si in viis Domini ambulaverint
atque mandata ipsius custodierint; insuper vero
regnum colorum, potestate et gratia Salyatoris et
Domini nostri Jesu Christi, cui est perpes gloria e*
potestas cum Patre et Spiritu sancto in &ecula sz-
culorum. Amen.
Explicit Sedulius de Fuctoribus Christianis *.
2. In arca super corpus sancti Detrá,
BUFINUS IUVENTIUS GALLUS VIR (NLOSTRIS
EXPRAEF. URBI&
PRO BENEFICIIS DOMINI APOSTOLICI VOTUM SOLVIT.
9. In fronte foras in ecclesia Sancti. Betri, bé que-
tuor animalia circa Christum sunt picta.
. MARINIANUS VIR IN&USTRIS EXPRAF. ET CQNR. ORB.
CUM ANASTASIA INL. FEMINA
DENMIYA VOTA BEATISSINO PETRO APOSTOLO PERSOIWIT
QUA RRECIRUS PADA LEONIS INYOCATA BUNT
ATQUE PER ECTA,
9
prm | t—
EXPLANATIONES IN PRJFATIONES SANCTI BIERONYMI AD
EVANGELIA.
(Meh,, ibid.)
. Beatissimo pape Demaso Hieronymus. Novum ]) Evangeliorem volumen Romano sermone variis e
«pus me [acere c. e. v. Damasus papa cum quatuor
iater se diseordantibus exemplaribus perspexisset
EXPLAN. IN PFLENRATIQNMS 8, MIERON. AD EVANG.
un
fuisse egnecgiptum, sanctum: lBeronymmn, pia jus-. A veritatis sapor graüssitpe poneipiendus, Abiter ,
siona ed.heg eompolit, quatem per eolletionem *
Gr»eorum, sed veterum codicum correctum Evap-
gelium Latimo sgrmope btonsoriberet, Haqpe tanti
presulis vota beatus Mietonynius assenalt. Mosem
opus, et »oliqua. Novum epus sp. facere dicit, Evan-
gelium aeiliect per authenüea Grasteorum exeniplaria
corsegüyn, ao Romana sermehe cohecriptum , quod
nespe alius anie. ipeum Rorganus fecerit, et ideo no-
vi opus appellator. Satis antem honesto 2G Yero-
«unde adyemus «pulos qe exeusaj, eum Don pra-
sumpéiosa. temeritate 5 ae hoc fecisae, qed beafisaimi
popa jassione coactum, se ad hoe opua accemeisse
apsetenet. Cagis, pro en quod est coggisti, per chro-
xisHmqn positum esse intellige, qup achemate dixeraa
comprobator. Moc distaj intr judicem qt arhitrum,
quod judicis officium es dempare vel absolvere ,
arbitri vere.ministerium, est aliquid eligere val- pg-
futare, Variant, discordapt, disrepant. Dagerngt,,
dijudicem , comprobem, Pius ihor , sed periculosa
p. i. d. c. i. a. 0. i, Opus pietalis est Evangaliea
verba cunctis erroribus eradicatig qeXBRIEGTE;. sed
quantum ad toxicam amulorum insidiam igperite-
rumque judicium attinet, in^ b9e periculosa prar
sumplio esae videtur, quod de. aljorum scriptis et
erroribus ipse judices; eujus nqvum opus, quamsig
Graeca veritati conseptanemm , 3b. omnipus legen-
tibus erit judicandum. Non, quad rexera, periculosa
prasuropiio im hoc pio lghore esaet, cum nuliwe
tempora pro aliia temporibus ponuntur. Es weteri. B reprehensor veriatis sectator. lepmidandus. eif, nisi
Ex eo qued. eat, opus, per aylexasin., epeme aesnmen-
dum 95 , ut plena congiguctio Sa: novurg opus me
Cogj& facere ex xeterj opere. Veáng. autem opue dieit
authenticum quodlibet Evangelium Greco sermone
conscripüm , ex quo novum opus suum, eorzegtum
videlicet Evaggelium e& Latine eonacriptum, ae fa-
cere cgaetum testatur. Unde reete subditur : «( post
eaemplarig Scripturarum t. o. d, q. q. a. «. Kxer-
plaria ^ dicif non. solum Graecos, sed etiam Roma-
nos Evangeliorum eodices ; naqun solum agtbenlicos
atque vqroe, aed eüam ngavos alque vitialee libros ,
quantum ad invidorum caecum jpdicium. pertipet ,
quibus, talis labor quasj perigulgsa praeupopto qaep
videar. Et beng sugm laborem prasumptiopop
peminat, quod nalu& agf&. eum Latinum Evene
&dinm par recta Greeqmum exedplaria ajo 0g
Fexerit.
&, SNenia mutare linguam. Bubintelligitur ex prov
e Cbdentibus , periculesa. prssumpfje est. Senis lin-
guam mutaxe, esi cojuslibet catholici senis Joquelaga,
longo usu in vitiis tritam et usitatam , informare qc
meliorare. Per linguam lecutio vel loquela intelib-
et maxune in Laüno serene conscriptos, qui api — gitur. In quod autem ipaa Hngna mutar$ debeat,
varia& Rajienee utriuaqie lingua per ioi lerr&- — subjungit : et conescentgm mund ad i. v. n. Et ent
rum orbem dispersi sunt. Inter exemplar Sutem eL — aenaus :. non prie diffieultedia ess, 86d-periculosip
codicem hoe inlerast , quod codex sit jam aeriptum * prasmmnplionis essc videiur , nt eanescana mupdua,
quodlibet volumen, eliam ex ipso codice adhuc — jd est hominea in mundo canescentes, cuncto pristiae
Bihil scribalgr ; cum vero, ex ipso alter codex scri- errore deterso , n9Yum etf per me corsectinm Evan
batur, tune exemplar esse incipit, Meli quoque — gelinm, ad. similitudinem parvulorum discere inel»
codices, id ess decem xel qentam seg plures, unum: — piant ; quatenus senilis lingua more putili ad. reete
exemplar appellari possupi, si seneu verbieque nihil — Joquendum instruatur ; cum senilis zeias prx.omnie
diserepent, Codex vero nogaisi umum volumen 2O- bustardior sit ad discendum ; majorisque dif&eultae
minoastur. tia sit, hosa pristino usu ad veritatem revocare, quam
$. Sedeam. €utp jacendo vel stando vel recumben- — alios eujuslibet xtatis instruere Quis enim doctus,
do sanctus homo vera a falsis discernere possit, in — et reliqua usque sacrilegum. Bopra dixit qued pro»
hoc quod dieit sedeqm, dignitas sancti viri judicantis — pter hunc novum susceptum Ighorem, ab omnibus ee-
ostenditur. Cur antem variorum exemplarium arbi- 4etjudicandus : nunc enumeras qui sint jilji omaes a
ter sedere jubetur, causam subjungit : ef quia énter — quibus ipse judicetur , videlicet doctus quilibet sing
se variant q. s. . q. c.g. e. v. d. Mulia namque dis- — indocius. Doctum dicit quemlibet in lomano Evange
crepantia in Romanis exemplaribus erat, quando p !io; quamvis vitioso, verbis ac sensibus ineteudtam ;
pene tei exemplaria quoi codices fuerant; quando ^ indoctum, verbis quidem evangelicis imbntum , sed
vix ullus eodex alteri eodici collatus, in sensu et in. mysticis et ahdiis sensibus dectrine eyabgelice
verbis cobcordebat, Cujus erroris eausas ipae in — minus eruditum, Qui wirique , «im in manus cot»
sequeslhus ostendif. ldeireo necesse erat diligenli — rectum ab ipso evangelicum codicera ssgnmpeerint,
indagatione discutere, qux sint illa Latina exempla- — eta prima saliva, id. eat suo Evangelio, quod prolixo
ria que eum Grae concordené veritate ; ex cojus
lingue fonübya pens tota. divina Seriptura in Lati-
Dum sermopem. trapalata est, Gum enim varii rivuli
tcbulenij esee sentigntur, fona pures est requi-
reudus, auo ex anthepticia exemplaribus mellqus
& Glossa Teitonica interlinearís, cesamene prahti.
b Gl., fravali. ]
« Gl., pilid puoch.
jm. tempore weifatum recitaps , hec novum Evanc
gelium distare. epnapaxerint , etatim voe judieiarin
preclamabuni , talis povi Exangelij. auctorem. fejaa-
rium qepe ej sacrilegum, Sellvs 4, priori sengu Fat-
savium, ergojicup. * Sperilegem . lura, vielatgrqm
3 Gl., quasi salivam imbiberant, &eslunteg. Imspblbit,
keslant '
e GI., errare, lugenare (id est [uegen).
SEDULH SCOTI
336
sanctarum sententiarum. Unde autem a temerariis ^ A exemplar fierent. Sed quia tot érant exemplaria
judicibus arguendus sit, ostendit subjungens : qvid-
quid audeam in veteribus libris a. m. c. Veteres
libros, antiquos ac vitiosos Romanorum codices
nominat, in quibus necesse erat qu:x deerant ad-
dere; et pro vitiosis, congrua et recta ponere; et
qui superflue sunt addita, corrigere, scilicet penitus
resecare atque auferre : cum , sicut ipse in sequen-
tibus refert, plura propriaque capitula aliorum evan-
gelistarum in aliis'sint addita evangelistis.
4. Huc usque pravas adversum se invidorum ob-
jectiones breviter intimavit. Nunc eos arguta dispul-
sione in sequentibus devincit, et seipsum proba-
bilibus et idoneis causis defendit simul et expurgat.
Adversus quam invidiam d. c. me. c. Invidiam, aliene
pene quot codices, id est quando inter se fere omnes
codices sensu et verbis variabant; et verum non erat
omne quod mendosa falsitate varium fuerat ; liquido
concluditur quod Latinis tunc exemplaribus fides
adhibenda non erat. In hac itaque sententia ipsos
erraticos convincit, ac si evidenter diceret : Si La-
tinis exemplaribus fides est adhibenda, non multa
et varia exemplaria, sed unum absque varietate
exemplar habere Latini deberent. Át vero Latini non
unum ac verum, sed varia falsaque exemplaria ha-
bent ; ideo Latinis exemplaribus fides non est adhi-
benda. Nec mirum , centum vel mille aut etiam plu-
Tes codices, si inter se nihil verbo sensuque discre-
pent, unum exemplar appellari, cum etiam quatuor
felicitatis odium dicimus. Sed hic invidiam, falsam B Evangelia unum Evangelium appellantur, licet et
de se suspicionem 5 , qua falsarius et sacrilegus a
temerariis judicibus ipse zstimelur, designat. Sed
qui sit ipsa duplex causa, qua se adversus aliorum
invidentiam dicit consolatum esse, subjungit : quod
et tu, qui summus sacerdos es f. i. Summum sacer-
dotem, id est summum pontificem, beatum Damasum
nominat. Sacerdos autem dicitur quasi sacrum
dans. Cujus pice jussioni consentire laudabile erat ;.
non obedire autem, nota superbiz fuisset. Altera
quoque causa, scilicet mendosa codicum varietas
subditur : et. verum non esse quod variat, e. m. t. c.
Solidissimum argumentum * est adversus maledi-
cos 4 adversarios, quod et ipsi absque ulla contra-
dictione ore consentaneo comprobant, verum scilicet
non esse omne quod variat. Sed hzc sententia dili-
genter investiganda est. Nunquid enim omnia qus
varia sunt, vera non sunt ? Quid enim magis varium
sit atque discrepans quam lux et tenebre, vita et
mors, dulcia et amara , alba et nigra, formosa et
deformia, et cxtera pene innumerabilia ? Nunquid
: tamen hzc omnia vera non erunt, quia varia sunt ?
Quod valde absurdum est dicere vel credere. Sed
ita intelligendum est , quod lux vera non erit, si
quidquam tenebrarum in se mixtum habuerit. Nec
vera vita, neque vera dulcedo aut albedo vel for-
Qoositas appellanda est, cui aliqua mors aut amari-
tudo vel nigredo, aut aliqua deformitas immixta
fuerit. Sic etiam quod ait, verum non esse quod
variat, sentiendum est, quod liquidum et purum per
se verum non erit omne quod aliquo mendacio aut
intermixta falsitatis nebula variatum fuerit. Ideoque
Romana Evangelia vera non erant, in quantum va-
ria falsitate corrupta fuerant.
5. Quod statim approbat cum subinfert : si enim
Latinis exemplaribus, et reliqua usque quot codices.
Unum prorsus exemplar quatuor Evangeliorum apud
Latinos esse oportebat, ut licet innumeros codices
haberent, tamen ipsi inter se codices nihil in verbis
et in sensu discreparent; et sic tot codices unum
& Gl., fravallen, ..
b Gl., Vuidarsitht, surtriuuida.
€ Gl., chleini list.
4 GL, skeltara. Infra : maledicorum', skal/arro.
ipsum Evangelium ex quatuor voluminibus constet.
Nec non et multos Veteris et Novi Testamenti
codices unum volumen vel exemplar nominare so-
lemus.
6. Quibus autem exemplaribus seu codicibus fides
sit accommodanda, insinuat subdens * sin. axtem
veritas est querenda de pluribus, et reliqua. usque
corrigimus. Grecam originem esse dicit authentica
Grecorum exemplaria, ex quibus veluti liquidis
purisve fontibus divina Seriptura in Romanum ser-
monem manasse cogBoscitur. In quibus fontibus me-
ram et simplicem veritatem quzrendam , et corri-
genda admonet que vel a vitiosis interpretibus sunt
male edita, vel a presumptoribus imperitis emendata
C perversius , aut a librariis dormitantibus * addita vel
mulata. sunt. À vitiosis interpretibus, id est seu
Greca seu Latina sive utraque lingua minus eru-
ditis; quod ipse in sequentibus dlcit, in Marco plura
Lucz et Matthsi; rursusque in Matthzeo plura Joan-
nis et Marci; et in ceteris, reliquorum , quz ia
aliis propria sunt interserendo, posuerunt. Amt «
librariis dormitantibus , id est pervigiles mentis
oculos non habentibus, csca ignorantia delentis.
Aut addita sunt aut. mutata. Vitiosi scriptores saepe
non solum ex vitiosis exemplaribus eadem vitia
scriptitant, sed etiam, sua propria incuria, qusedam
superflua addunt, qusdamque vitiosa pro rectis
immutant. Nonnunquam etiam rectum ordinem vel
verborum vel sensuum, sive utrorumque, transme-
tando pervertunt. Et quod gravius, nonnulla que
valde necessaria sunt, frequenter omittunt. Quibos
quatuor vitiis , id est adjectione, detractione,
immutatione , transmutatione , cuneta erroris silva
nascitur.
T. Sed ut reprehensibiles erraticos f notavit, ita
et eos quos quantum ad hoc institutum 5 opus per-
tinet, pretermittendos esse existimat, competenter
enumerat, cum subjungit : neque vero ego de veteri
disputo, et reliqua usque pervenit. Nota historia est,
. *GL, ungevuren. 2 -
f G1., fersluoc.
€ GI., [erneinias
351
EXPLAN. IN PEFJEFATIONES S. HIERON. AD EVANG.
558
quod Ptolemzus Philadelphus rex /Egypti petivit ab A veniri possunt. Sicuti est illud « Ex JEgypto vocavi
Eleazaro pontiflce dari sibi divinas Scripturas. lta-
que LXX seniores, qui in sacris erant eloquiis edocti,
Vetus Testamentum maxima cum industria ^ ex
Hebreo in Grecum transtulerunt sermonem , quo-
rum editionem multi orthodoxi Patres sequentes ,
in Latinam linguam tertio jam gradu transtulere.
Pulchre autem ad nomen Veteris Testamenti allu-
dit, cum ipsum nonnisi a grandevis et senioribus
refert fuisse translatum ; ut videlicet Vetus Testa-
mentum veteres et seniores conscriberent. Et quia
multa etiam utilia a LXX interpretibus, quasi qua-
dam incuriosa oblivione pretermissa sunt, quod
apostolica auctoritas approbat, apte illos seniores
nominat, qua atas obliviosa esse a physicis perhi-
betur. Quod autem LXX interpretum editionem B
tertio gradu ad Romanos pervenisse asseverat, in
hoc latenter ostendit, propter varios ac vitiosos in-
terpretes, multa vitia in Latinis codicibus fuisse
conseripta, quando non ex Hebraice veritatis liquido
fonte, sed per varios turbulentos rivulos tertio tan-
dem gradu sacra veteris Instrumenti Scriptura in
Romanum manavit eloquium. In hoc itaque loco
et in subsequentibus incuriam suggillat interpre-
tum. -
8. Non quero quid Aquila, Symmachus et Theo-
dotion, et reliqua usque incedat. Ecclesiastica refert
bistoria quod hi tres interpretes Ebionite heretici
fuerunt, qux» hzresis asserit Christum, de Joseph
et Maria natum, hominem purum fuisse, et legem
ritu Judaico esse servandam. Symmachus Graecus
fuit temporibus Severi imp. Sed Aquila Ponticus sub
Commodo, Theodotion Ephesius sub Adriano, ambo
tamen Judzi proselyti in eadem historia fuisse legun-
tur, ideoque ex Hebraicis voluminibus quasi Hebrzi
in Grecum sermonem , quem proselyti didicerant ,
interpretandi peritiam habuerunt. Porro Theodotio-
nem inter novos et veteres idcirco medium incedere
dicit, quod aliquando LXX seniorum, nonnunquam
vero Àquile et Symmachi editioni consentaneus in-
venitur. In quo tacite insinuat Hieronymus quod
ipsi Theodotioni, quasi subtilis ingenii viro , non
per omnia LXX interpretum , neque Aquile et Sym-
machi editio probabilis fuerit visa; sed nunc istos
filium meum, » et alia plurima.
9. Satis autem honeste ac verecunde de sua tan-
quam de alterius interpretatione loquitur cum dicit :
sit illa vera interpretatio, quam apostoli probaverunt ;
ne videlicet arroganter de seipso loqui videretur.
Non igitur, inquit, de Veteri Testamento, nec de
variis ejusdem interpretationibus nunc disputando
judico; de Novo nunc loquor Testamento , quod
Graecum esse non. dubium est, et reliqua usque
edidit. Novum "Testamentum proprie vocatur per-
petuz hzreditatis ceelestisque beatitudinis firma Dei
promissio, omnibus per fidem in gratia baptismatis
justficatis. Testamentum instrumentum dicitur ,
quod Graecum esse non dubium est, quia nimi-
rum omnes codices Novi Instrumenti primum Grzeo
sermone sunt editi , excepto apostolo Matthzo; non
quod ipsius quoque Evangelium Graco sermone
non esset conscriptum , sed quia primitus Hebraicis
litteris est editum , ac dehinc in Grzecum sermonem
fuit translatum. Hoc certe cum in nostro sermone
discordat, et in. diversos fivulorum tramites ducit ,
uno de fonte querendum est. 1n. Romano. sermone
varium et inter se dissonum fuisse Evangelium
$zpe commemorat, quod non limpido puroque fonti,
sed propter discrepantes ac varios codices diversis
ac turbulentis rivulorum tractibus allegorice com-
parat; ideoque ex Graci sermonis fonte purissimo
dulcem veritatis haustum quarendum esse dicit, id
est veritatem ex veris Graecorum exemplaribus quas-
C rendam; falsos vero codices penitus refutandos às-
serit. Unde apte subditur: praetermitto eos codices,
et reliqua usque que addita sunt. Hi duo, Lucianus
et Hesychius, emendarios b imo falsarios de Veteri
et Novo Testamento codices ediderunt, quibus LXX
Interpretum editionem presumptiosa temeritate
absque Hebraicz veritatis consideratione * emendare
conati sunt; nec non ad erroris sui cumulum, in
Novo Testamento quzdam superflua et inepta super-
addiderunt. Quorum merito codices prztermittendi
sunt, in quibus ridiculosa emendatio falsaque addi-
tio perspicue cernitur. Potest et aliter intelligi,
quod prefati codices nec revera a Luciano et Hesy-
chio facti sunt, sed sub eorum nomine falso titulo a
nunc illos assequens, nunc quadam peculiaria ex ]) quibusdam perversis sunt nuncupati. Non enim di-
Hebraica veritate assumens, elegantiora quique
ut sibi visum fuerat edidit. Sit illa vera interpreta-
tio q. a. p. Non ego, inquit, nunc, discutjo an eit
etiam illa vera interpretatio, qua ego ipse ex He-
braica veritate Vetus Testamentum in Latinum
transtuli sermonem, cum evidentissime ipsam veram
esse constet, quam apostolica mecum simulauctoritas
comprobet. Multa namque testimonia ex Veteri In-
*surumento in apostolicis diclis posita reperiuntur ,
quze non in LXX interpretum editione , sed in He-
braica veritate, ex qua Hieronymus transtulit , in-
& Gl., keuuerido, khleini klerti. wuistuome.
b Gl., puoasila puoch.
cit ipsos codices a Luciano et Hesychio factos, sed
Duncupatos esse confirmat; sicut quidam pseudo-
evangelistz sub nomine apostolorum falsa sua Evan-
gelia pretitulaverunt.
10. Igitur hec presens. prefatiuncula, et reliqua
usque sed veterum. Hoc est quatuor tantum Evange-
lia per authentica Grecorum exemplaria emendata
esse proposuimus, omissa de Veteri Testamento dis-
putatione, deque variis interpretibus sive veridicis
sive erraticis. Signanter autem ordinem ipsorum
describit Evangeliorum cum dicit : quorum ordo iste
e GL, keuuerido.
3:0 | SEDULIÍ SCOTI 549
esi, Matthonis, Marcus, Lucas, Joannés, propter di&- A $US fer éosderh distinctos canones, Sigeth düsque
cretionem ostendendam ad falsa Evangélia, qux à
quibusdam pseudoevangelistis sub quorumdain sive
omnium apostolorum nomine prznotata sunt. M£ro-
vopuxég autem loquitur, Ipsos scriptores pro séri-
ptis Evangeliis nominans. Proprie enim dicéfétur,
quorum ordo iste est xarà MactaioW, xdxà Mápxov,
x«t& Aeuxkw, x«và lexvygw. Calamo. Calamib impé-
raré * scribere est, sed maluit iropíce loqui. Hunc
autem ordinem quatuor Evangelia sumpseruiit a dif-
ferénti tempore cbnscribendi. Nam primo Matthieus,
secundo Marcus, dehinc Lucas, postremo Joannes
Evangelium scripsit. fgitur quatuor tautum Evange-
lia se emendare promittit. Sed qualis sit ipsius
emendationis modus, utrum scilicet in verbis el in
sensu, an in $olis verbis, an potius in solo sensu
perturbato, ipsa correctio flat, breviter explanat
subdens : gue ne multum a lectionis Latinc, et reli-
qua usque uf fuefant. Facilis sensus est ad intelli-
gendum; nam se ásserit ea tantum corrigere qué
sensum videbantur immutare, ut non tam ? de ver-
borum foliis, quam de sensuum fructuosis thesauris
procuraret. Hoc autem fecit, ne si verba et sensum
per omnia qui diserepabant loca corrigeret, nimia
su] operis "novitate cunctos offehdens, ab utilitatà
tam magnifici laboris excluderet.
411. Soleht autem sancti Patres proptér charità-
tém Bon solum ab aliis postulata implere, veram
étiám qu:zedam utilissima et üécessaria addere. (yea
virtute beatus Hieronymus przditus, non sólóm
in Evangeliis capitula, titruth eaderh, vel vicina, vel
$0la síht, cógtioscere poskit. Kadem üttiétn. capitata
$uht quie fh verbis et in sensü huliet iter se dis-
tamen habent. Vicina verb. sióinitintitür, qu» vel in
vérbis vl in Sensu, 5e fh &troque, wt quamdam
siimftdditiém heibere noseuhtür, *tà & ex parte non-
nülàm dissimfílitudinem halémt. , S6lh vocanter,
proprià qiue apud síaghies évittigéltitus capitula.
Sell $0la In decimo canofie, éadem vero vel vicilih in
aMis movetm canoniljüs sparsim pbsità reperitntur.
Cum igitur aperto códice, quodifbét in "Evangelio
capituluth perspexerfs, earüne quolibet ex movem
canonibus reperto, procul dubíó cogtisces «ui et
quot evingelists ipsum capiteluth ediderint; stque
D eodeth, uno seü pluribus concordantibus &vangel-
stis, ferSpecto ic recítato capítulo, ufruth idera an
vicinam slt ipsum apud dtios, aut trés, aat quatuor
evangellstas capituluth statim prtenotubts. Gin. vero
decimum chnóheth superscriptutn esse «vieris, pro-
prium ejusdem evangelisue quei Yecitas, cuhcta
errdris nebüla subtracta, capitulum esse non dubi-
tabis,
1$. (aei detestanduft errorém éómpeétenter de-
scribit cum ait : magnus siquidem, et reliqua usque
inveniantur. In Latiais codicibus duos precipue er-
foris nodos crevivse dicit, adjectiomem videlieet et
linmutationem, Adjectionerh fe Hifts enpitulis qute im
quibesdum erihpgelistis plus postth, in aliis qui mi-
tris dixerunt sunt addfta. Immothtieneih vere quo-
Évangelía, sicuti jussum ei fuerat, corrigit; sed C ties quilibet teffiersrius ad sitmtlitedihem illies E ven-
etiam quasdam insuper novàs ac valde nécéssarias
evangelici voluminis regulas descripsit; de quibus
consequenter edisserit, cur subdit : cahones quoque,
ét reliqua dsque expressimüs. 'Cariones * Gic, La-
lie regule dicuntr; quorum nomine non solum
evàngelicas, sed generaliter oinnes quaslibét norma-
les regulas appellate solemus. Ipsos itaque Evange-
llorath. eànones, non suà propria industria €, sed ab
allis illustribus et sapientibus viris inventos, in
Latinum se asserit transtulisse sermonem. Tres au-
Yem Cesareas legimus, unàm C:esaream Cappadociie,
qu$ est metropolis Syriz, et duas in terra promfs-
Siohis, id est Caesaream Philippi ad radicés montis
Libani, et Ccesaream Pal»stine quz est in littore
maris Magni sita, quie quondam Turris Stratonis
dicla ?st, ubi nepos Herodis ab angelo percussus
€st, t "Cornelius 'ééütürío baptizalus, cujus C»esa-
re: Eusebius chronicorum scriptor, historiarum ex-
Def, 'hotissimus epitcoptts Roautt.
19. Ob quis vero. euusss X. canones :Zvimprelio-
*t notti. sint atate ordinati, comimo explanat :
wed si quis de cufuiis *, et tefitua vsque cegitoseat.
Trépficém, inqwWH, ób éausam canones expressimus,
íd'ewt interpretati sumus, quitehos quilibet studios
* Ergo Sedulius legebat in textu Hieronymi ca-
lamo imperavimus, non temperavisteis.
b Gl., nols so filo.
* Gl., kerihtida.
geli, quod primum tpse ingerat, cetera. Evangelia
émendaverit, ali& scilicet vetba prb aliis, leet in
eodetn sensu, $ohende. Unde acpidit ut omnia que
variis in. iétis vicina. vel scia reperiuntur, in aliis
evsngelistis immutata vé addita senbremtar. Nam
vicina immutata ; sola veró, qux» étisin propria di-
tuntur, sunt addita. Esdem autem, quia nuila se-
eandem erraticorum. sestimatiónem ratio. exigebat,
fiéc mutatà nec addita fuerunt.
14. Quiritur chr etiatn alits duos erroris modos,
quibus Latinum Evangeltam vitiatem fuerat, *sctti-
cet detractiotiem et teatsmutatlorrem, 1n hoe loco
nón commemorat. Ád quod réspondéndum, quod
errorem eorum hic specialiter redarguit, (ui ptera-
que addendo soa industria, nonullà vero immutan-
do, quatuor Evangelia. emetidando esse censueranm.
Cxteruth *. qua fectà et plenarfa &ant, vel minuere
vel transthutare, vftlosa. vregligentia 'vitíotorum in-
terpretutn, vel 'ibrariorum dormitahtiin, sicut etiam
&upra dictum est, contingit. Potest Siutem notmine
Immutationis, etiam transmutatio, adjectio et detra-
étfo intelligi. Cum enim quodlibet expitulam pro ao
eapftuló ponebatür, aut msjus pro minori, in quo
Quddxm adjecto. flebat ;'&ut minus pro. majori, ia
4 Gl., klerti.
* Gl. fovatinem, déririsi spévitish.
f Gl. andarstabo.
9M
EXPLAN. IN PRJEFATIONES S. HIERON. AD EVANG,
942
quo detractio erat; aut zequale pro zquali capitulo A secundus, ubi inter tres; tertius, ubi inter duos
immutabatur. Notandum autem quod [£T OoYU pog
ipsos evangelistas pro Evangeliis nominavit. Quali
autem remedio, vel quibus regularibus normis pra-
fatis erroribus succurratur, subjungit: cum étaque
canones legeris, et reliqua usque restitues. (Quomodo
per distinctos canones cognoscahtur, qui sunt in
Evangeliis eadem vel vicina vel sola, supra exposi-
tum est. Nunc notandum est, quod similia nomi-
nando, eadem ac vicina capitula designat. Quid
enim plus simile dici potest, quam quod idem aut
vicinum est?
18. Ostenso in superioribus canonum numero,
modo ipsos canones propriis definitionibus describit
dicens : in canone primo, et reliqua usque ediderunt.
evangelistas consonantia babetur. In quarto limite
ille modus collocandus eat, in quo nulla concordan--
tia, sed absoluta singularitas evidentissime cernitur.
Notandum quoque quod hic numerus x eanonum in
quatuor Evangeliis, attestatur doctrinam evangeli.
cam decalogo legis esse concordissimam. Ceterum de
numero et ordine eorumdem canonum, in Plena-
rio ^, de quo et hec excerpta sunt, reperies. lhud
quoque notandum quod praefati canones nou omnes
in singulis evangelistis positi reperiuntur. Nam in
Matthzo octo positos esse videbis, excepto octavo
et none canone. 1n Marco sex, pretermisso tero,
quinto, septimo ac nono canone. In Luca septem,
exceptis quarto septimoque canone. In Joanne sex,
In primis sciendum est, horum canonum quatuor P prster secundum, quintum, sextum et octavum ca-
esse modos; primus modus est, in quo quatuor
evangeliste concordant, qui primum solummodo
canonem continet. In quo primo canone quatuor
species esse videntur: aut enim unus evangelista
semel in uno aliquo capitulo aliquam causam ex toto
vel ex parte dicit, aliique tres diversis capitulis mul-
pliciter narrant. Aut duo eemel, et duo multiplici-
ter. Áut omnes :qualiter, hoc est semel omnes,
quando quatuor evangeliste nonnisi singulis capi-
tulis eumdem sensum exprimunt. Secundus canonum
modus est, in quo tres evangeliste consonant. Sed
ipse modus tres canones complectitur; in quibus
' tribus canonibus tres formule reperiuntur. Nam
aut unus semel, et duo multipliciter ; aut duo semel,
et unus multipliciter; aut omnes tres :zequaliter in
ipsis consonant canonibus. Tertius modus est, in
quo duo evangeliste concinunt, quo tertio modo
quinque canones concluduntur, in quibus quinque
canonibus biformis varietas elucescit. Aut enim alter
semel, et alter muhipliciter; aut ambo qualiter in
his quinque canonibus ipsa capitula contexunt.
Quartus modus est, in quo nulla concordantia, nul-
laque inter evangelistas invicem dissonantia habe-
tur. Ubi enim nulla inter plures collatio est, nec
concordantia nec dissonantia fleri potest. Iste au-
tem quartus modus decimum solummodo canonem
continet.
16. De ordine horum quatuor modorum qusestio
oritur, cur iste quartus modus, qui ad decimum ca-
nonem pertinet, non primum locum ante ceteros
nodos obtinet, cum in decimo canone singuli evan-
gelista sola vel propria narrent; vel cur non est se-
cundus modus, ubi duo; et terlius, in quo tres; et
quartus, ubi quatuor evangelistz: concordant, cum
bic ordo melior sit, qui a singulis ad binos ac Yer-
nos quatuorque consurglt? Sed respondendum quod
non ab oórdinabili numero, sed ab eikcellentià nu-
merosioris concordantie isti quatuor modi ordi-
nati smt. Nam ubi maxima inter quatuor evangeli-
stas coneordantia est, primus mous esse debel;
* Notemus Sedulii ex plenarium, quod non iliod
esse uam un
eto ut
ollectanea
téin excerpta 'ejus $üedid eiituc
nonem positos reperies, sicut etiam superior cano-
num descriptio manifestat.
17. Nunc ad ipsorum argumentationem 5 canonum
stylus sermonis vertendus est, in quo prorsus ar-
gumento fructus et utilitas cujusque canonis subtili
censideratione discutitur. Singulis vero Evangeliis,
ab uno incipiens usque ad finem librorum, dispar
numerus increscit. Per singulos Evangeliorum codices
biperlitus numerus, capitulorum videlicet et cano-
num, qui est ad invicem dissimilis, singulis capitulis
appositus, id est superscriptus habetur; qui uterque
numerus, ab uno, primo scilicet capitulo atque ca-
none, in singulis Evangeliis incipiens, usque ad fl-
nem cujusque Evangelii per ordinem conscendit. Sed
non similiter uterque numerus capitulorum et cano-
num in Evangeliis principium sumit. Nam capitulo-
rum numerus in fronte cujuslibet Evangelii ab uno
jncipit, ac dehinc per ordinem usque ad finem ipsius
Evangelii percurrit. At vero canonum numerus in
nullius fronte Evangelii ab uno exordium sumit, cum
primum capitulum secundum Matthzeum et Joannem,
tertii; secundum Marcum, secundi ; secundum Lucam,
decimi canonis sit. Sed ab eo loco specialiter incipit,
. ubicunque in quolibet Evangelio primus canon pri-
mum superscribitur; secundo quoque canone ibi fn-
cipiente, ubi in Evangelio etíám ipse primo appont-
tur. Quod et de cxteris eanontbus similiter intelli-
gendum est, id est ut tertias et quártus et teliqui
omnes cànonés ibi quisque primas fnceipiat, ubi in
quolibet Evangelio prtmus '5upérscrfbitur. (Quod ta-
men primüm capitulum secabdür Marcum hon fh
et&ordio ejusdem canonis, sel quàsi in medio ipso
canone Invéhies, id ést ubi Matthxus cim et. Encis
Lxx capitulum e regione liabent notatum. Prima -
tern capitala Mat(lizi et Joamís tn exordio tertii cá-
iofiis habés ; et primum capitulum Lucz in p'incipio
decimi canonis invenies v.)
48. Igitur, ut dictum est, capitulórain n&meres 1n
Tronte cujustibet Evangelii 4b uno inchóat. Canonum
vero caiculus, ficet non m prindpio eujaseemque
operis edere potuisse. (Vide supra.)
b Giossn Latina, demonst A
nsiratibsdm, notam.
* Heec esent in euasqine o0óócie.
SEDULI] SCOTI
S
Evangelii, tamen ab uno similiter, hoc est primo ca- A Nam si numerus capitulorum secundum alios etiam
none, in quolibet Evangelio exordium habet, secundo
et tertio reliquisque canonibus deinceps sequenti-
bus *. Itaque canones àaecundum Matthzum ab octavo
(secundum Marcum secundo, juxta Lucam septimo,
secundum Joannem decimo capitulo) ab uno, hoc est
primo exordiuntur. Quod vero ait utrumque nume-
rum disparem esse, quomodo hoc verum est, cum
tertium in Joanne capitulum, hoc est, erat autem luz
vera qua illuminat, et reliqua, tertium canonem ha-
beat subscriptum, in quo nulla disparilitas sed nu-
meri zqualitas habetur? Sed disparem numerum
dissimili colore designatum appellat. Unde per se
ipsum explanans, continuo subjungit : hic nigro colore
prescriptus sub se habet a. ex. m. n. d. Nam capitu-
lorum numerus ex nigro, canonum vero rubicundo B
ex minio colore perscribitur. Et quia capitula ante
canones inventa, nigro colore sicut ab initio coepe-
runt, describuntur, recte canones per capitula in-
venti , rubicundo colore ob causam discernendee
ambiguitatis adnotantur. Sed licet uterque numerus,
id est capitulorum et canonum, ab uno incipiat, non
tamen in eumdem numeri articulum terminatur.
Nam capitulorum numerus diverso limite in singulis
Evangeliis clauditur. Canonum vero calculus in de-
cimum semper numerum desinit. Unde recte sub-
ditur : qui ad decem usque procedens indicat p. n. in
quo sit c. r. Numerus canonum juxta unumquemque
evangelistam ab uno, id est prinio, canone incipiens,
in decimo canone terminatur. Siquidem in singulis
Evangeliis, licet quidam mediales canones non re-
periantur, primus tamen ac decimus canon semper
apud omnes evangelistas communiter invenitur.
19. Itaque ne ipsa capitula, quodam confuso er-
rore, in alio nisi in suis canonibus computentur,
subtili indagine pracavet cum subnectit : cum igitur
aperto codice, et reliqua usque doceberis. Rerum or-
dinem attentius inspice : nam primo nos admonet
etangelicum volumen aperire : secundo, quodlibet
capitulum ex subsequenti numero per minium sub-
scriptum, cujus canonis sit, dignoscere. Sed quoniam
neque in hoc solummodo perfecta ipsius rei cognitio -
percipitur, nisi etiam illud sciatur, in quibus capi-
tulis vel unus, vel duo, vel tresjevangelistz, in eodem
vel vicino sensu alii evangelistz? concordent, nos ad
distinctam seriem canonum recurrere insinuat, ita
subnectens : et recurrens ad principia, in quibus ca-
nonum est distincta congeries, et reliqua usque adno-
labis. His etenim verbis ad distinctos canonum or-
dines recurrere nos admonet, ut illud in congerie
canonum discamus, in quibus capitulis vel tres, vel
duo, vel unus evangelista in consimili sensu cuilibet
evangeliste concordet.
20. Et ex hoc loco manifeste intelligitur quod
unumquodque Evangelium, non alium nisi suorum
capitulorum numerum, debet habere superscriptum.
* [n margine legitur : « nam capitula primi cano-
nis primo loco in quolibet Evangelio usque ad finem
computare debemus ; dehinc secundo loco capitula
evangelistas in unoquoque Evangelio superseriptus
fuisset, non nos ad canonum congeriem recurrere
admoneret ; siquidem hoc necessarium non esset, si
in quolibet Evangelio sicut et in congerie canonum,
iidem capitulorum numeri secundum plures evan-
gelistas invenirentur. Sed quia nos ad canonum con-
geriem recurrere admonet, perspicuum est quod
illud in congerie canonum discere debemus, in qui-
bus capitulis vel tres, vel duo, vel unus evangelista,
in consimili sensu cuilibet evangelists concordet,
quod non in ipso Evangelio, sed in canonum serie
discendum esse ostendit : quippe cum unumquodque
Evangelium non alium nisi suorum capitulorum nu-
merum debet habere superscriptum. Unde et in
superioribus non plures quam duos in Evangelio
numeros crescere confirmans, hic, inquit, nigro co-
lore prascriptus, sub se habet alium ex. m. n. d. Nam
si quodlibet in Evangelio capitulum non solum suum
numerum, sed etiam numeros eapitulorum secundum
alios evangelistas haberet superscriptos, non singu-
lariter numerum ipsorum capitulorum, sed pluraliter
enumeraret ac diceret : Hi nigro colore przscripti
sub se habent alium ex. m. n. d. Sed quia capitu-
lorum numerum quomodo et canonum singulariter
describit, illud insinuat quod unumquodque in Evan-
gelio capitulum, non alium nisi suum numerum de-
bet habere superscriptum. Át vero huic oppositos
secundum alios evangelistas capitulorum numeros,
in congerie canonum perquirendos esse admonet.
21. Quxeritur autem cur ipsa aliorum evangeli-
Starum capitula cuni proprio cujuslibet evangeliste
capitulo conjunctim superscribantur, cum sancti
Hieronymi sententia unumquodque Evangelium nul-
lum nisi purum capitulorum numerum babere su-
perscriptum astruere videatur. Sed forte aliquis b:-
nevolus ipsorum capitulorum numerum Evangeliis
inscripsit, quatenus infirmioribus sensu laborem et
diflicultatem recurrendi ad congeriem canonum tol-
leret; aut si forte quilibet ipsam congeriem cano-
num in suis codicibus adnotatam non haberet, sal-
tem numerum eorumdem capitulorum Evangeliis in-
scriptum teneret. Unde sicut jam propria cujuslibet
evangelistz» capitula cognovit, sic etiam qui vel quot
evangeliste alii, in suis capitulis huic evangeliste
concordent, cognoscere possit.
22. Itaque postquam in Evangelio, eujus canonis
sit quodcunque capitulum didicimus, ad principia,
hoc est ad titulos singulorum canonum, recurramus.
Nam principium canonis est suus proprius titulus, qui
sic praescribitur : Incipit primus canon, in quo qua-
Iuwor, Mattheus, Marcus, Lucas, Joannes. Similiter
et czeteri usque ad x canones sua principia, id est
proprios titulos habent praenotatos. Sed cognito ca-
none ex inscriptionis titulo, subsequentem capitulo-
rum ejusdem evangeliste tramitem perspice; atque
Secundi canonis ; tertio tertii, ceterorumque cano-
num capitula in quolibet Evangelio secundum ordi-
nem sunt numeranda.
e 55
Ín ipsius serie tramitis, eumdem capituli numerum A
quem in Evangelio superscriptum notasti , si non
mendosus codex fuerit, incunctanter invenies. Sed
in aperto codice Evangelii utrumque didicisti, id est
numerum capituli, et canonem cujus sit ipsum capi-
tulum. Quid autem proprie discatur in distincta
canonum congerie, continuo explanat dicens : atque
e vicinia celerorum tramitibus inspectis, quos nume-
0s e. f. h. a. C:eterorum namque est ut in distincta
povem canonum serie illud proprie cognoscatur,
quod in diversis tramitibus cuilibet capitulo oppositi
capitulorum numeri apud unum seu plures evange-
listas intelligantur.
95. Sed quid prodest in canonum tramitibus nu-
merum capitulorum solummodo dignoscere, nisi eo-
EXPLAN. IN PRAEFATIONES S. HIERON. AD EVANC.
-
546
ITEM BIERONYMUS DAMASO PAPAE «.
95. Sciendum etiam , ne quis ignarum ex similitu-
dine numerorum error involvat. Hoc argumentum de
continuatis 5 capitulorum similitudinibus , et de op-
positis eorum collocationibus indistincta canonum
serie pertractat. Cujus argumenti causam ostendit
dicens, ne quis ignarum ex similitudine numero-
rum , scilicet capitulorum , error involvat. (Ut verbi
gratia, in primo canone secundum Mattheum, capi-
tulum undecimum quater notatur; secundum Mar-
cum capitulum quintum quater notatur; secundum
Lucam, capitulum decimum quater notatur *.) Sicut
enim ex rerum differentia certa scientia percipitur,
Sic e contrario ex indiscreta similitudine, erroris.
caligo nascitur. Sed quomodo huic errori succurra-
rum vim ae sensum in contextu ipsius Evangelii ad B tur, videamus. ()uod sicubi in subnotatione,canonum.
purum comprehendere possimus? Unde nos ad ipsos
Evangeliorum codices recurrere hortatur, cum sub-
infert : et cum scieris , recurres ad volumina singulo-
rum, et reliqua usque dixerunt. Cum in quolibet ca-
none intellexeris varios capitulorum numeros, et
qui vel quot evangelistze in ipsis variis capitulis cui-
libet alii evangelist:» concordent, tunc recurrens ad
volumina singulorum evangelistarum, statim eosdem
capitulorum numeros, quos ante in subnotatis cano-
num tramitibus signaveras, per singulos evange-
listas, id est per singula Evangelia, appositos et
superscriptos esse videbis, atque eosdem evangeli-
stas in suis propriisque locis eadem vel similia
dixisse reperies. Recurres subinde cum fixa mente
et firma memoria. Volumina, codices singulorum
evangelistarum. Repertis enim subinde in volumini-
bus singulorum evangelistarum numeris propriorum
capitulorum, quos signaveras in canonibus, reperies
intus in textu evangelico et loca, id est capitulorum
aliorum evangelistarum, in quibus locis vel eadem
vel vicina, id est ipsum vel similem sensum, in ipsis
capitulis iisdem evangeliste dixerunt. Primo itaque
nos admonet, ordinalem cujuslibet capituli nume-
rum in Evangelio scire. Secundo cujus canonis sit
ipsum capitulum in ipso Evangelio suspicere. Ter-
tio eidem capitulo apud unum vel plures evangeli-
8tas oppositos capitulorum numeros in canonem dis-
tinctis tramitibus dinumerare. Quarto vim ac sen-
sum eorumdem capitulorum in contextu evangelico
quzrere, id est quatenus utrum eadem sint vel vicina
capitula, dignoscere possimus.
24. Sequitur prefationis conclusio : opto wt in
Christo valeas, et memineris mei, beatissime 'papa.
Magno dilectionis affectu beato Damaso, ut in Chri-
sto valeat, exoptat. Deinde przmium suscepti a Da-
maso operis charitative poscit, cum beatissimum
papam, ut in sacris precibus et quolibet spiritali ju-
vamine ipsius meminerit, desiderabiliter exorat.
Finit prafatio.
a Negat Vallarsius, sancti Hieronymi editor, alte-
rum hunc prologum, qui specialiter ad canones per-
tinet, habere auctorem sanctum Hieronymum. Noster
tamen Sedulius, quin germanus eque fetus beati do-
distinctorum , in canone quolibet, et reliqua usque
contínuatas similitudines. Sensum hujus loci breviter
perstringamus. Ubicunque in subjectis canonum
tramitibus videris tres evangelistas id ipsum capitu-
lum bis vel ter vel quater eo amplius adnotando ite-
Tantes, et quartum evangelistam oppositis in suo tra-
mite diversis capitulis conspexeris decurrentem, nihil
aliud ibi intelligendum est, nisi quia illud quod tres
evangelistein singulis capitulis semel dixerunt, quar-
tus evangelista toties multipliciter narraverit, quo-
ties diversis capitulis eumdem sensum replicaverit.
26. Sed cum hsc sententia ad primum solum-
modo pertineat, in quo quatuor evangelistze concor-
dant, querendum cur dicat ín quolibet canone, cum
non in alio nisi in primo solum canone hzc inter
tres et unum evangelistam concordantia sit. Itaque
sciendum est quod nomen primi canonis commune
sit quatuor evangelistis , quibus ipse primus canon
communiter deputatur. Nam in quatuor canones
ipse primus canon dividitur, qui sit primus canon
secundum Mattheum, item primus canon secun-
dum Marcum, dehinc primus canon secundum
Lucam, postremo primus canon secundum Joannem.
Quod autem ait, in canone quolibet tres evangelistas
bis vel ter vel quater aut etiam eo plus eumdem nu-
merum per ordinem habere adnotandum, non ita
sentiendum est quasi quolibet primo canone, verbi
gratia secundum Matthzeum, tres evangeliste in uno
ipsius Matthzi tramite , eumdem capituli numerum
multipliciter adnotarent ; sed ita intelligendum quod
tres evangelistae singuli per se iu quolibet primi ca-
nonis tramite eumdem capituli numerum replicare
solent. Nam in canone primo secundum Mattheum,
itemque in canone primo secundum Marcum, dehinc
in canone primo secundum Lucam, deinde in canone
primo secundum Joannem, hanc replicationem crebro
invenies. H:ec autem replicatio fit, non quod in con-
textu sui Evangelii quilibet evangelista unum capi-
tulum bis, vel ter, vel quater aut plus iteraverit,
etoris sit, dubitasse non videtur,
b Glossa, samahaften.
e Hzc erant in margine,
MT
sed ob hoc nwmerus ejusdem capituli in eanone
replicande prenetaWur, quatenus ipsum capitulum
quibusque eppeésitis apud alios evangelistas o3pi-
telis in eodera *el onnsimili Senex respendere mon-
etteiur.
VT. Ex quo mira res ftt, quod quando in Evassgelto
suo quilibet evamgelieta consimilem sensum per
varía capitalia Yterat, totie fn distinctis cámomem tra-
mitibus, mes eorumüem capitulorum similis w-
merus replicátur. At vero. cam $n evangelico volu-
mise a quovis evangelista semel aliquid dicitmr,
tunc in cabonam e6ongerie ejusdem capituli nmmerus
recapituldtur ; quia nimirum hoc quartus evangelista
variis capitalis edisserit waod alii tres semel dixe-
"t : ideoque numerns ejusdem capituli in cano-
num framitibus tepetitur, eó quod sensms ipsius in
oppositis «pad altos evangelistas variis capitetis eon-
finefur. Raque quod Mattheus endecimo , Marcus
quamo, Lucas décito capitulo, in exerdio primi ca-
nonis sémel proloquantur, quartus Joannes eamdem
Sehsum quatuor iPapitulis, hoe est vi, XR, xiv et
zxvne, inulfiplielter edisserit.
98. Item si uno quolibet eorum, aut etiam duobus,
et reliqua usque quotiens pratulerint in numerorum
adnotatione distantiam. Sensum hunc breviter expli-
cemus. Hoc etenim dicit : Ubi in canonum distinctis
tramitibus unus vel duo evangelist» eumdem capitu-
lorum numerut bis, vel ter, vel quater, aut plus ite-
raverint, et diversus capitulorum numerus in c:ete- Q
ris evangelistis, uno scilicet vel duobus , invenialur
oppositus, nihil aliud ín hoc sciendum est, nisi quia
illud quod unus aut duo evangelistze bis vel ter vel
plus replicaverint, toties unus aut duo alii evange-
list: eumdem sensum proloquantur, quoties opposi-
SEDULII SCOTI !
cum prorsos fud eapitulum nonnisi semel dixerit; À in Christo valere dicendus est, quisquis cunctis vir
348
tutibus per Christum cenfortatus existit.
ITEM PROLOGUS QUATUOR EVANGELIORUM
BIERONYEI PRESBITER AD EUSEBIUM,
$0. Plures fuisse qui Evangelia scripserunt, et Lucas
evangelieta testatur dicens : quandoquidem mulii conati
sunt, et reliqua usque et ministri fuerunt sermonis.
In hoc prologo de numero et ordine Evangeliorum
expositurus, prius pseudoevangelia eorumque teme-
raries auctores eleganter refutat. Àc ne suo quasi
quodam przjudicio illes respuere videretur, beatum
Lucam evangelistam hujus rei testem esse ostendit.
Et perseverantia usque ad presens tempus monimenta
declarant. Nec solum, inquit, ipse Lucas ipsos notat,
sed et propria illorum volumima, qu:e usque ad prz-
J. sels tempus perseverant, eosdem erraticos multis
modis produnt. Cur autem reprehensibiles existant,
causam declarat dicens : qua a diversis auctoribus
edita, diversarum luereseon [uere principia; wt est
illud juxta AEgyptios , et Thomam, et Matthiam, e
Bartholomeum, X1I quoque apostolorum. lorum,
inquit, scripta diversarum hxresium fuere semina-
ria : ideoque non immerito tam detestandi auctores
bzresiarch» digno vocabulo censentur, qui sub falso
titulo, quasi eub apostolorum nomine conscripto,
falsa evangelia condiderunt. Quibus Basilides atque
Apelles merito subjunguntur, quorum unus CccLxv
c«elos, alter duos invicem contrarios deos inter alia
- nefanda dogmatizabant.
91. Ecclesia autem, que super petram, Domini r.
f. e. Petra Christus intelligitur, juxta Apostolum
qui ait: Petra autem erat Christus; super quam pe-
tram fundatam esse dicit. Unde Dominus in Evan-
gelio dicit : Tu es Petrus, et super h. p. e. E. m. Quam
introduxit rez in cubiculum suum. Cubiculum regis
sterni interna sunt gaudia patris ccelestis, in que
nunc introducta est Ecclesia per fidem, in futuro
49. Sciendwm autem «quod hsc argwmentatio ad — plenius perducenda per rem. Et ad quam per fora-
omnes canones, exoepto decimo canone, communiter — men descensionis o. m. m. s. Manum suam dilectus
pertineat. Cum enim duo evangelists semel aliquid — &ponsus ad nos per foramen mittit, cum nos Domi-
cácunt, et alii due multipliciter, boc primo canoni nus occulta invisibiliter compunctione ad opus vir-
députstur : cam rero umus semel, etdwo multipliciter — tutum accendit. Similis dammule hinnuloque cerro-
narrant, secundo et tertio quartoque canoni ascori- — rum. Capreoli etenim pernicitate pedum, insuper et
"itur: tusndo vero unus semel, et alter mulüplioi- hostüum insidias cominus previdentes, per anfra-
Ait qeentibet sensum pronumtia, in quinque cano- ,. clus montium sagaciter declinare solent. Hinnuli
ibus, hoc est quito, sexto, septimso, octavo àc nono » quoque, quomodo et capreoli, pernicitate pedum
*anéae hujuscemedi consonantia reperivur. Unde — multum valent. Sic sancta Ecclesia mundis sui cor-
Tecte subjungiwr : hoc et in omnium novem canonuan.— dis oculis, que agenda sint queque vitanda discer-
cetietione serenbitur; ild proeul dubio insinuens Dit; qu: errorem declinandi anfráctus mente sagaci
«uod hse postemer argumentatio omnibus, preter perspicit, et cur&u pernici bons operationis de
decimum , cánomibus communis sit. Quod ipse convalle lacrymarum in locum quietis [ad sponsum
ostendit eum 4ubinfert : caterum' in decimo, quo- — suum vivere inedi]tatur; quatenus ambulans de vir-
Tiam prepria s. t. c. non polest conira. id compa- — tute in virtutem, illum videre mereatur in Sion,
retio e. q. v. est.'Nam si comperatio est, vel similium, — hoc est in specula sempiterne habitationis.
vel diversorum ad minora, vel minorum ad majoralcol- 92. Quatuor [lumina paradisi instar eructuans.
latio, nulla comparatio fleri potest de his quz: per se — Quatuor flumina paradisi dicit Geon, Phison, Tigrin,
absoluta existunt. Sequitur conckesió : epto w in — Büpbreten; que quaMuor üumina quatuor evengeli-
Christo valeas et memineris mei, beatissim» papa. Ille — stas designant *, hoc est. Geon BMitthieum, Phison
* Sic est videre in priscis basilicarum Romanarum mwusivis.
tis diversis capitulis ipsum sensum proferunt.
EXPLAN. fN PR/EFAYTIONES 8. HIERON. AD EVANG.
530.
Joannem, "Figris Sareurh, Fuphrates Lucstn. Qua- A dicitur in medio ejus sivo eleetri sive tous, 194] ob-
tuor et angulos et anulós &. per quos quasi urea t. et
euetos 0. d. Fitjnis sh. evehitur. Per arcam Ecclesia
Christi deshgnhtur; pér vectes doctores oxprimun-
tur, qui aurea Veteris ac Novi Testamenti gemina-
que doctrina exornantur; quibus vectibus arca Ec-
chum -ud coelestem petriem vehitur. Quatuor anguli
diMiusam per quatuor plagas orbis terrarum Eccle-
giam designant. Quatuor circuli doctrinàm evange-
licam, quatuorque virtutes, wpradentisus, temperan-
tiam, fortitudinem, justftiqm.
25. Primus autem Mattfueus. est publicanus, co-
gnomento Levi. Cognomento Levi dicit, quia ex pro-
gapia tribus Levi ipse originem ducit. Matha in He-
brzo sermone domum dicitur; unde Matthzeus do-
stat intelligi, quod quatuor heec enimaliu, sancti scili-
cet evangeliste, & ex Domini incarnutione ad fidei
vitatem solidati sunt, etin igne persecotiomis thultis
tribulationibus afflicti. Nam in specie electri €hri-
stus tnelliator Dei et hüminum deeipwatur. Electrura
quippe ex auro ei argento est. Sic noster zwdempier
verus Deus et verus homo ex divinitate et huma-
mitate constat. Et vultus eorum, facies hominis, et
"feies docpis, ot (aeies vituli, et facies aquila. Per hzc
'quattor aliltbalía, sicut isb Hieronymus mox ex-
ponit, quatuor evangeliste designantur. Secundum
$1074em autem intelligentiam, justus quisque per
rationem homo, per sacrificium mortificationis vo-
luntatis sux vitulus, per fortitudinem securitatis
natus interpretatur, 80 quod ei donalum est ut non B eontra omnia adversa leo, per conjemplajionem ccoe-
eolum apostolds, &éd etiam etrankdlista esset, Mat-
theus apostolus evangelista, qui etiam ex tribu
sua Levi sumpsit cognomen, ex $ublicane e Christe
electus, primum quidem in Juda evangelizabat,
postmodum in Macedonia praedicabat. Hic requiescit
in montibus Parthorum. Secundus Marcus. interpres
avostoli Petri, et reliqua. Quzritur, eum Petrus scien-
tiam multarum linguarum, quomodo et czteri apo-
stoli, perceperit, cur dicat Marcum ejus discipulum,
ijeius Peto fulsso falerpretsin? Jiisi hoc 1th dictum
esse Eéntiamus, qbod quando jpse Peirus Hebreo
sermone Hebraeis evangelizabat, tunc Marcus ut pote
ejus discipelus vel idiots Helwseis vel certe Grecis,
seu quibuslibet barbaris audientibus minusque in-
Jostiuia efücitue hquila. Que evagdistim Lucam a
Zacharia sacerdote s. i. p. A Zacharia, inquit, sacer-
dote; id est tanquam ab eo cujus sit ministerium
sepe vitulos immolare.
96. Ürura eorum recta, et p. p. Per pedes gressus
"etuum designantur. Quatuor ergo animalium pedes
Terti esse describuntur, quia sanctorum evangeli-
Starum atque omnium perfectorum opera, ad se-
quendam iniquitatem non sunt retorta. Hi autem
pedes rectos non babent, q«i bd mala mendi qus
reliquerunt refléctuntur. Per pennas attem vwolaies
contemplativa vitze designatur. Et quocunque spiri-
(us ibat, ibani, et non revertebdntur. Pennata abi
Tnàlia, videlicet evangeliste et cxteri prsedicatores
telligentibus, eumdem sermonem plane interpreta- C sancti, cum incedunt, minime revertuntur, quia
batur. Mem cusa Greco sermone tantus apostolus sic a terrenis actibus ad epiritalia pertranseunt, ut
evangelizabat, tunc Marcus vel Grecis minus erg- — ad ea quie reliquerínt , ulterius nullo modo vefie-
dits, sive Judzis, et quibuslibet Grecum sermonem tantur. Quasi enim per quamdam viam eis Ínce-
ignorznübus, .per liorum preprizm loquelam explà- dere, est mente ire setoper ad meliera. E dorsa
nabat. $& autem Marcus óctavo Neronis ànno mor- — eórum plena oculis. Ea etenim quie sumt ante faciem
iuus placida quiete sepultus ést. iiostram videmus, dorsa autem nostra alius In nobis
S&à. Tertius Lucas medicus n. s. a. cujus laus in. videt, et nos videre non possumus. Quia namque
Xvmngelio, et. reliqua. Achaia provincia Gracie, sancti viri solerter se aspiciunt, in quibus ab aliis
cujus metropolis est Corinthus. Bithynia provinciz judicari possunt, et districte se vident, sicut ssepe
eet Asie, Obiit autem Lucas Lxxiv* vite sus anno, ab aliis districte videntur, qui in se nec ea qua 8e
e est ih Bitymin, eujus ossa regnante — datere poterant, igiorant, lusbina in dorso portant.
Constantino Constantinopofim sunt translata. Ulti- — Et rofa in rota. Kota ih rotà est Novum Testa-
mus Joummes apostelus et evangelista, quem Jesus — mentum in Veteri Testamente. Rota namque sacram
utauit plurimum, et reliqua. Hic anno Lxviir* post D Seripturam designat, quie ex omni parie ad audito-
passlónem Domini ahvatoris, sub Trajano principe: rem mentes xolvitur. Cireelas quippe proeceptorum
longo vetustatis senio fessus, cum diem transmigra- illius more rote modo sureum, modo deorsum est,
tionis suse imminere sibi eentiret, jussisse [ertt — quia quse perfectioribus spiritaliter dicunaur, infür-
elfodi sibi sepulerer, eique vale inde dicems fratri- — mis jaxta litteram congruuit ; 8t que parvelí juxta
bus, facta oratione vivens tumulum introivit, deinde
jn «o tanquam in lectulo requievit; unde eecidit ut
quide Gur vivere asserent, nec mortuum in se-
pulcro, sed dormientetn jacete contendant; maxime
pro eo quod illic seasim terra ab imo scaturiens, ad
superficiem sepulcri conscendat, et quasi fatu quie
scentis deorsum ad superiora ebulliat. Quievit au-
tem apud Ephesum vi Kal. Jan.
35. Hec igitur quatuor Evangelia, ct relstpsa suse
et in météo viet similietio duae (EBD, 'Quod
Jiieram ihtelligunt , docti viri spirKaliter intelli-
gendo in altum ducunt.
VI. Viginti quatuor senivyrum, et reliqua. Vigin&
quatuor seniores in iHis intelliguntur (ui perfectio-
Bem operis, qua senario numero commendatur,
velar Evangelii priedicatione consuminant. Nam
quater seni xxrv faciunt. (Qui tenentes. eithartis, 1d
est corda laudibus Deo dicata gerentes; ei phialas,
id est orationes Doo effundontes. Vel phialas dieit
sauidas ouMdium oupgsclentius, Adsraht Aiii De$,
S, BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
id est pro adventu regni Dei supplicantes. Introdu- A tudo donorum. Mare vitreum. Baptisma refertur
git fulgura et tonitrua. Cum in fine seculi talis fuerit
tribulatio, qualis non fuit ab initio, signa pariter
maxima clarebunt. Ef septem spirius discurrentes.
Unum Spiritum dicit septiformem. Unus est enim
spiritus; septiformitas vero perfectio est et pleni-
ad vitrum, in quo non aliud videtur exterius, quam
quod gestat interius. Animal primum simile est leoni,
et reliqua. De quibus quatuor animalibus supra di-
ctum est.
ANNO DOMINI DCCCXXI.
S. BENEDICTUS
ANIANENSIS ABBAS.
VITA S. BENEDICTI ANIANENSIS
Auctore ARDONE seu SuaAnAGDO (jus discipulo.
, ] (Mabill. Act. S3. ord. S. Bened., sec. rv.)
OBSERVATIONES PERJEVLE.
4. In Gallia. Narbonensi (le Languedoc) ,
Septimaniam, Gothiam Occitaniamve appellant, mul-
ta loca sunt sancti Benedicti nomine ac factis illu-
strata. Huic ortum dedit comitatus cujus caput Ma-
galona seu Magdalona (Maguelone), urbs ad oram
maris Mediterranei, episcopalis sedes quondam, an-
te annum 1536, quo cathedra Pauli papz tertii au-
ctoritate Montem-Pessulanum translata est. Ea. in
dicecesi exstat insigne monasterium ab Ániano amne
Aniana dictum, cujus auctor Benedictus, idem ipse
multorum coenobiorum postea rector, Benedictus
Anianensis vulgo appellatus. Ejus Vitam edidit Ardo
seu Smaragdus, tanti viri discipulus, rogatu Inden -
sium monachorum ; eamdemque enardus noster cum
eruditis notis et observationibus prxmisit Concordiz
Regularum a Benedicto condite; tum Godefridus
Henschenius in Martio Bollandiano novo rursus com-
mentario illustravit; nosque demum auctiorem ex
ms. codice Ánianensi recudimus hoc loco. Sanctus
Ardo huic scriptioni dabat operam superstite Lu-
dovico Augusto, ut patet ex num. 40. Theodulfus
eleganti elogio Benedictum Anianensem Benedicto
Basinensi comparat in carmine quod huic Vitz sub-
Jiciemus. .-
2. Benedictum celebrant Martyrologia vetera,
tum Anianense, tum Gellonense, tertio Idus Februa-
rii. Sic enim in apographo Gellonensi legitur : « 1n
Id. Febr. obius beati.viri Benedicti, qui in provin-
cia Gothia exortus sub Pippino rege Francorum, »
etc., iisdem fere verbis quibus usi sunt monachi In-
denses in epistola ad Ardonem in calee istius Vitze
referenda. Eodem die sancti Benedicti officium le-
gitur in vetusto Breviario Apianensi, nec alio die
ejus memoria colitur Ánianz, ut fallunt nonnulli.
X quibus corrigenda recentiora Martyrologia, etiam
Benedictinum, qu:x ejus depositionem reJiciunt in
diem sequentem.
5. Ànianense monasterium suis impendiis exci-
tavit Benedictus, adjuvantibus Carolo Magno ejusqu
e
filio Ludovico Augusto : cujus Ludovici quanta fuerit D
cum in Benedictum, tum in ipsius monasterium ani-
mi propensio, probant varia quae concessit, quzeque
ego ipse legi diplomata minimum tredecim ; quatuor
quidem Benedicto abbati inscripta, quintum Sene-
quam B gillo Benedicti successori, sextum Georgio abbati,
rutesindo itidem abbati quatuor, tria Ermenaldo;
omnia ip gratiam Ànianensium monachorum. Istorum
diplomatum summaria capita et chronologicas notas
referre juvat, quo primorum Abbatum Anianensium
ordinem ac seriem delibemus.
4. Benedictus e monasterio Sancti Sequani egres-
Bus, postquam annos aliquot in cella p Anianum
exstructa vixit cum discipulis suis, grande ccenobium
Anianam dictum zdificavit, et basilicam Salvatori
ac beate Mari» nuncupari jussit circiter annum
182. Tum Carolus Magnus ei privilegium immunita-
tis concessit in sequenti Vita relatum, cujus cha-
racteres chronologici exciderunt. Privilegium hoc
Ludovicus Augustus, petente Benedicto, confirmavit
« vm Kl. Maii, anno primo imperii, indict. 7, Aquis
palatio, Durando diacono ad vicem Helisacaris re-
cognoscente : » cum pridie ejus diei immunitatem
ab itinerariis censibus eidem concessisset. Dein « vir
venerabilis Benedictus abbas una cum consensu
Georgii venerabilis abbatis Anianensis monasterii,
uem ipse ibidem successorem elegerat, et monachis
ibidem consistentibus , seu etiam Nebridii archiepi-
scopi, » privilegium ab eodem impetravit de Bella
cella, concessum « vn Id. Martii, anno 6 imperii,
indict. 12, Aquisgrani palatio. » Denique idem im-
erator, suggerente Benedicto, monachis Anianensi-
Us fecit potestatem, « ut advocati monasterii per-
dita quzrerent, et justa possessa ubique secundum
legem defenderent, » litteris datis « Idib. Octob.,
anno imperii 9, indict. 14, Compendio palatio,
quas Durandus Diaconus ad vicem Fridigisi reco-
gnovit. »
5. Benedictus Aquisgranum ab Ludovico vocatus,
et Ind:? monasterio praefectus, Senegillum Anianae
abbatem substituit anno 815. Id patet ex ipsius im
peratoris diplomate de Casa nova sive Gordanico,
dato « anno 2 » imperii ejus, quod postea integrum
referemus.
6. Senegillo Georgius suffectus a Benedicto est
anno 819, uti discimus ex aliis Ludovici littefis de
Bella- cella, quas modo citavimus, integras inferius
adducendas.
7. Georgium excepit Trutesindus anno 822, cujus
$52 ,
abbatis electionem confirmant Ludovici Augusti lit- A « xr Kal. Novemb., anno 24 imperii, indict. 15,
tere ab Acherio nostro editz in Notis ad Guibertum ;
alieque ejusdem imperatoris ad eumdem abbatem
littere exstant in tabulario Anianensi de immuni-
tate monasterii, « dat: xiu Kal. Ápril., anno 9 im-
rii Ludovici, indict. 15, Aquisgrani palatio. »
tem alie d« Gellone, Monte-calmensi, aliisque de
rebus, dat:e Aquisgrani die insequente ejusdem anni.
Denique alie de quibusdam rebus ville Cinciani
« in Biterrensi, » quas res « Arnaldus comes
domno Benedicto tradiderat ; » sed postea fisco
« a missis dominicis revocatas » Ludovicus Tructe-
Sindo restituit « anno 9 imperii, xix Kal. Septemb.
Carbonaco villa, Hirminmario diacono ad vicem Fre-
isi recognoscente. »
. Trutesindum sequitur Ermenaldus, cui Ludo-
vicus privilegium ab ipso jam pro advocato donatum
confirmavit « xii Kal. Aug. anno 22 imperii, indict.
45, Strennaco villa, » quaslitteras legesis in Notis
ad Guibertum, pas. 71. Eidem abbati concesse
item sunt ali» littere inferius referendz, quibus
Ludovicus confirmat omnes possessiones monasterii,
Aquisgrani palatio : » quod alio diplomate jam prz-
süterat de cella Gellonensi « xiv Octob. » anno
et loco iisdem.
9. Ermenaldo successit Arnulfus, ad quem exstat
diploma Caroli Calvi, datum « in Pontione fisco
regio, anno 13 regni » ejus. Hxc de primis Anianz
abbatibus dicta sint ad corrigendos indices vul-
gatos. Alios investigare mihi non promptum, aliis
rebus occupato.
10. Nec mirum si tot tantisque privilegiis et
immunitatibus donatum est Ániana monasterium, ut
te « cunctorum caput coemnobiorum, non solum qux
in Gothix partibus constructa esse videbantur, verum
etiam et illorum quz aliis in regionibus ea tempe-
state et deinceps per hujus exempla zdificata atque
de thesauris illius ditata sunt, » inquit Ardo. In
ms. codice Ánianensi Vite sancti Benedicti Ania-
nensis premittitur inscriptio in hunc modum : Vi-
ta beati Benedicti abbatis Anianm scripta et. missa
per S. Ár., id est (ut conjicio) Smaragdum Ardonem,
aut certe, sanctum Ardonem.
PREEFATIO AUCTORIS.
1. Dominis-merito venerabilibus Patribus, Fra-
tribusque, Inda monasterio Deo Jesu famulantibus,
Ardo servorum Christi famulus salutem dicit. Jam
pridem, dilectissimi fratres, vestre ad me delate
fuerunt litterz (infra), amore pi* recordationis Pa-
tris nostri Benedicti abbatis stipatxe, exitumque ac
migrationem ejus ad Christum breviter, sed amabi-
liter continentes. In quibus exiguitatem meam ad-
monere estis dignati, ut latius initium conversatie-
fontis sedulo sapienti» haurire fluenta. Hzc me ra-
tio annali continuit spatio.
9. Interea ceperunt me mordacissimis verbis ab
inerti studio expergescere fratres, quos ipse pio
conamine genuerat Christo, et ut eis illum gestis
vite religiose resuscitarem compellere; a quo ab-
sentes esse solo constat consortio corporis, non ple-
nitudine charitatis. Sic tandem aggredior explicare
opus. Dedit ausum ac consilium veniale etiam locus,
nis ejus audire eupientibus scriberem : sed hactenus (C! qui ab eo primitus constat esse censtructus, fratres-
virium mearum cernens pondus excedere, distuli.
Siquidem sagaci industria scribentibus precedentium
vitam meritis venerabilem, virtutibus celebrem, cu-
randum est, ne aut negligentia torpentes omittant
utilia, aut inducti gratia adjiciant supervacua : sed
diligentissime exquisita, nec non evidentium relatio-
ne testium roborata currente calamo scribant, non
rusticitatis vitium redolentes peritorum aggravent
aures, sed urbanitatis salefacientie ^ condita profe-
rant verba, politisque sermonibus, ut ita dixerim,
derogantium demulceant aures. Mex vero ipse im-
periti& expertus, vestris quandoque pariturus pr:e-
ceptis longo silui tempore, et ut ab eruditioribus
explicaretur sustinui : periniquum nempe decer-
que qui ejus noverant conversationis initia. Nam
: quod aliis contigit vix non audiri, ab his potuit vix
non videri. Igitur pro captu rebus ex parte colle-
ctis, impensas operi accuratius explicaturi paramus,
et quasi quoddam seminarium latius promulgaturi
nimium arctamus ; hoc humili prece poscentes, ut
si quis hoc despexerit opus, linquat aut corrigat :
sin alias, legere et sequi volentibus sinat, seque ad
precedentium Patrum Vitam legendum convertat.
Et si hanc ab eorum tramite juxta vires non aber-
rasse repererit, gratuletur : sin autem, non temere
judicando refutet; sed lacrymabiliter intérveniendo
ei :quissimum Judicem pacatissimum reddat.
9. Vestris quia parui jussis, o sanctissimi fratres,
nens, si tanti. patroni vitam imperitis attingerem D precor, ut me orando adjuvetis ad Deum quatenus
verbis, peritioribusque debitum auferrem laborem,
qui queunt, copia verborum affluentes, pompatice
quzeque volunt enucleare, et inter syrtes nihil paven-
tes regere cymbam, solecismorumque vitare feto-
rem ; facundiaque eloquentiz praediti, ex abundanti
eis est copia fandi derogantium comprimere linguas.
Pavebam ne hi dum vitiose composita corrigere
vellent, a male contextis exacerbati adjudicarent
negligenda : przsertim cum noverim vos sacre aulze
palatii assistere foribus, nec turbulenti rivuli sitire
potum, quin potius ab indeflcienti vena purissimi
& Menardus habet sale facientis. Henschenius
expunxit vocem facientis, cum tamen habeatur in
orantibus vobis, et meorum mihi detur venia deli-
ctorum, et posteris proficiat in augmentum. Rur-
susque obnixe postulo, ut hanc pervigili studio re-
legatis, et quzeque vitiose contexta fore probaveritis,
elimando corrigite : si qua vero utilia, in arcano
pectoris vestri excolenda servate. Siquidem imperio
vestro silentii vi subtracta affectum prxbuimus, non
effectum ; loqui nostrum vobis imputabitis, qui nen
tacere nos imperasse recolitis. Et quoniam ei unie»
dilectionis affectu migranti de sxculo Helisacar
hasit abbas, sicut ipsius auro pretiosor nobis dire
codicibus mss. sole[acientie.
bpeeo item infra in epistola Indensium Mona:
Sb
cta testater eptstolá ;
Uli singulariter eenseQ presentar. Esto, oeculen-
dam esse decreverit, veniam de meo posco errore :
sin vero utilem, q«i libenter paruerunt viventi,
imitari satagant vitam absentis. Perantiquam siqui-
dem fere consuetudinem, hactenus regibus usitatam,
quisque geruntur acciduntve annalibus tradi poste-
ris cognoscenda, nemo, ut reor, ambigit doctus.
Et quonjam mens diversis rebus partita oblivione
c:ecatur, divinitus ezedimus esse consultum, ut quie
oblivio prolixa percurrente tempore poterat abolere,
litterig mandarentur servanda, quarum lectione ju-
cundantur, hilarescup&, totosque se ad graliam inlle-
chorum de o^ita Benedic. Abbag erat. monasterio-
rum Sancti Maximini apud Treviros, Centulze in'Pon-
tivo, Gemetici im Nenstria; Ludoviei Augusti etiam
cancellarius, laudatus apud Amalarium in prafatione
Antüphonarii, in Chronici Centulensis lib. 1, in con-
S. BENMMEOUS ABBATIS. AMANENSIS
post. vostram examiuationem A etuné bi qui talia. oéncapisctnt. legeno. * às ab. his
B
temerarius judicajur auctot scrfptur, etiam si
contingat minus politig perstrepere verhig, ad quam
avide cognoscendam desudant. Concedes igitmr no-
his et prz:cedentium legere Vitam, e$ posteris man-
dare quz ipsis nostris temporihus vidimus, vel audi-
vimus, ad angmenium animarum profetura : nec
condemnemur de imperitis sermonibus, et raeticita-
tis vinum redolenfes, quoniam ratum ducimus nor-
mam salujiferam licet rudibus depromere verbis, et
i abjectis virgulis pelcherrimum pandere farum.
Suo quisque sumgatarbitrio, qu:e animo comperit
placitgra,
suljaiqne Agobardi de baptismo Judaicorun zganai-
porum, et in libro de dispensafione; anno
udevico missus cum aliis ad motus Hispanicze maát-
c2 qomprimendos, teste Eginhardo.
INCIPIT VITA.
&. Wgijtar vir venerabilis, nomine et merito, Bene-
dicus Abbas, ex Getsarum ^ genere partibus Gothize
oriundus fuit. Nobilibua najalibus ortus, sed eum
superna pietas potiori virtutum claritate nobilitavit.
. Pater siquidem. «jus comitalum Magdalonensem,
quoadusque vixit, tenui; et Frapcorum genti fide-
qu: postea devotus implevit; sed quanquam se a
sseculi actibus exuere vellet, bzesitabet tamen quibus
hoc modis faciendum esset: utrum peregrini assu-
mezethabitum; an forte se alicsi conjupgeret, ci
hominum oves aj armenta gratis pagceret ; ap. etiam
in civilate suloris exerceret artem, et que haber
lissimus totis viribus exstitij , forli& et ingeniosus : posset pauperibus erogaret. Sub tali quippe cert
hostibus enim valde erat infestys. Hic nempe magna
prostavié stage Wasgones, qui vastandi gratia fines
regni Francorum feerans ingressi : € quibus nullus
. evasit, njai quem pernix faga salvavit. Hic pueriles
gerentem annos praefatum fiium suum. in aula glo-
rios) Rippini regiB reging tradidi& inter scholares
nutriendum ; qui mentis indolem gerepe, supra zeía-
tem diligebatur a commilitopibus : erat quippe ve-
lox et ad ompia ulilis. Post hxc vero pincerna sor-
titur officium. Militavi& autem temporibus praefati
regis ? post cujus excessum, cum regni gubernacula
Carolus gloriosissimus rex potiretur, ei adhoeit ser-
viturus. "
5. lnterea ilustzante divina gratia, superno coe-
mine Üucluante animo ad amopem. sg vite regularis
convertit.
' 6, Ko namque anno quo ltejia gloriosi Caroli
regi& ditioni subjecta est, cum frater ejus incaule
fuviun quemdam tran&ífretare vellet, e£ a. tumen-
tbus raperetur undis, bic equo sedens, periculum
conspiciens fratris, sese inter updas przcipiteus de-
dij, ut. pereuptem a periculo redderet, extorrem, ai-
que nafante equo fratris at&git manum; quem cum
teugjt, tentus est; vixque qui eripere morientem
volui, mortis evasit periculum. Tung se voto Deo
constrinxit, samculo deincegs non mjilitaturum — Pa-
triam petit, sed hoc patri non patefecit. Quidam
autem erai religiosus Widmarus nemine, corporea
.pit flagrare emore, ei «£ sseulum ligqueret totis f) luce carens, sed cordis luce resplendens, cui velle
seetuare nisibus, periurumque fastidire honorem, ad
quem. eum labore attingere posse cernebat, aed ad-
eptum cito, emittere. Paez triennium autem bog eorde
tegena, soli Deo aeeretum tengit, eorpore, nog mente
se Sequi actibus ipserepe. Tegiabat igitur infra, hoc
spelium, sà contineg£im cu)men arripere possel, sub-
vahere cegpori somnnap, reprimere liaguam, abeti-
nere a Gbo, poreius sumere vinum, et veluti peritus
athleta ad fojarija se componere bellym. Prame-
ditabat siquidem ip smeuleri edbuc babitu, sistens,
* ld est Gothorum, qui ab anno 412 Tolosam in-
sederunt in vicinas inde regiones effusi : quanquam
Getas, Danubii juxta Daciam accolas indigenas, a
Gothis adventitiis distinctos esse constat.
$ Anno scilicet 774, quo recepta a Carolo ltalia.
-Hilarino monachis.
suum ostendit; isque seoretum tenuit, et consilium
salubre prabuit. Preparatis itaque omnjbus iler
quasi Aquia iturus arripuit; sed ubi sancti Sequari
ingreqaus est dopuum, redire suos ad patriam jubet,
seque ig eogem. cenobio Cbristo Deo servire velle
indicavit. Postulat ingrediendj licentiam ; qua adepta,
mox capitis comam deposuit, e& veri monachi habi-
tum 5 sumpsit.
1. Factus vero monachus incredibili inedia per
biennium, e sex mensium spatia corpus suum aflli-
Certe Benedictus obiit anno 821, post s5po06 mons-
sic professionis qu ipta octo. De sancti Se-
quani monasterio dixinus ad 'Vitàm sanctt Sequani
steculo 1 et steculo in, ubi desdnctis AMigiano ei
$51
besti3 erat ipfestus, cibum permodicum sumens,
pane videlicet et aqua corpus sustentans, mortem
potius quam famem arrcens, vinum siquidem ceu pe-
stiferum virug devitaas. Somnum si quande devi-
ctus animus aymere vellet, vili se strato paululum
quieturus collocans, aliquando muda humo prostra-
tus nimium defessus quievit, ipsa sua se plus requie
lassaturus, Sxpe etiam pervigil in erafione perno-
ctans, hudis plantis in pavimento glaciali rigore
. perfusus, persistens in divinis nempe meditationi-
bus ita se totum contulit, ut quamplures continua-
ret dies, sacris psalmodiis deditus, silentii legem
non interrumpens. Quiescentibus cunctis, hic eorum
caleeamenta aquig mundans tergebat, eaque locis
gere cepit. Sic quippe carni su, aC sj qru&nte.A mentis prelibans, quopiam ipimitabilis erag vel
508
nullis vel paucis, eoopitulante gratia divina, ut mal-
torum fieret documentum salutis, in amorem pra-
fati viri Benedicti regule accenditur, et veluti de
singulari certamine novus athleta ad campum pu-
blice pugnaturus accessit. Interes ccpit aliorum
corrigere mores, negligentes arguere, exhortari tj-
TOues, ut proficerent. admonere prabos, ut corrige-
rentur increpare improbos,
9, lujungitur ei post hzc custodiendum cellarium,
quo memorie Regulam prafag Patria commenda-
vit, et juxta praceptum illius totjs viribus sese com-
pouere, ac licita petentibus sine mora studebat lar-
giri, male petentibus denegare, impossibilia exqui-
rentibus blande excusare. Et quoniam pro libita
congruis lota restituebat. Heu, prob dolor! qui- B voluntate eis poeula non praebebat, xquis obtutibus
dam veluti illudentes insano prorsus, procul posito
caligas jactabant, quorum vesapam insipitudinem
hic altiori consilio bene tranquillus ferebat. In ve-
stitu napque suo tantase vilitate dejecit, ut vix
persuaderi nescientibus veri simile forte possit. Erat
itaque ei vilis e£ pervetusta tunica, quam non Disi
post plures exactos mutabat dies. Quapropter copia
pediculorum in squalepti surgehat cute, a quibus
jejuniis attenuata, depascebantur memhra. Cuculle
illi nimia erant vetustate consumpt» ; ei si quando
veterascentia rumperentur fila, ex dissjmili colore
foramen patens pannum repertum sarciebat : qua
res eum satis reddebat deformem. Quam qb rem a
compluribus deridebatnr, impellebatur, conspueba-
turgue: sed colo animus fixus, viliora appetens,
cum in festis diebus cultioribus se reliqui compo-
nerent vestibus, hie sine reverentia coram obtuti-
bus omnium utebatur. Balnearum usus per idem
tempus suo corpori nunquam indulsit ; munditias
autem monasterii, quoties opportunitas expetiit,
exercuit.
8. Compunctionis gratia, ope. divina concedente,
tanta ei largita est, ut quoties vellet, fleret. Quoti-
tidie lacrymis, quotidie gemitu ob gehenpze metum
alebatur, illud Davidicum amabiliter canens : Cine-
rem sicut. panem. manducabam, et poculum. meum
cum ffetu miscebam (Psal. ci, 10). Pallebant ota
fejuniis, et macie exbausta carne, pellis ossibus in-
hzrebat , ae in modum palearie boum rugata pen-
debat. Hoc modo tenerum quasi indomitum animal
non tam mansuefaciens, quam, ut ifa dicam, mor-
tificans corpus, cum cogeretur ab abbate parcius
erga semetipsum exercere rigorem, assensum mi-
nime prebuit. Regulam quoque beali Benedicti ti-
ronibus seu inflrmis positam fore eontestans, ad,
beati Basilit dicta nec non. Pachomii regulam scap-
dere niténs, quamvis exiguis possibilia gereret, ju-
giter impossibiliora rueabat. His se pexnitanjim la-
* "Theodulfus Aurelianorum episcopus hos lauda&
in carmine inferius adducendo : ex que mihi fit veri
simile id quod ait Menardus, Nebridium seu Nibri-
dium hunc esse ipsummet Nebridium monasterii
Urbionensis seu Crasse abbatem, et archiepisco-
pum Narbonensem, qui Ni(ridius appellatur tum ah
a compluribus non iatuebatur. Bospitum, infantum,
pauperumque omni sagacitate curam gerebat, Abbas
quoque eum summa colebat affectu, eo quod esset
in omaibus utilis, etsuz vitx cautus, de aliorum
salute sollicitus et circa ministerium frequens, in
loquende ratus, ad obediendum promplissimug, in
monendo afífabilis. Contulerat siquidem, illi divina
pietas inter alja& quamplures virtutes etiam intelli-
genti» donum, eloquentiz spirifa]js copiam.
10. Decurso quinquennii et octo mensium in se-
lutiferis rebug spatio abbas praefati monasterii. mie
gravit e seculo, Tunc omnes uno animo parique
consensu Benedictum sibi prieferzi aptam, At ille
suis illerumque non convenire moribus, ceras, ad
C patrium copcitus solum. contulit pedem, ibique in
patris suamque possessionem super rivulum, cui
nomen est Ánianus, neo non prope fluxium Arauris,
cum praefato viro Witmaro paucisve aliis, juxta
beati Saturnini permodicam ecclesiam, cellam exi-
guam ad habitandum enonsuuxit : que in loco non»
nullos annos magna cum penuria vixif, noctibus
diebusque cum gemitn et lacrymis clementiam im-
plorans divinam, ut velle suum effeetum proveheret
ellicacissimum. Erant autem per- idem tempus in
provincia illa quidam summze sanctitatis strenui
viri, Atilio videlicet et Nibridius *, neoneg et An-
nianus religiose degentes, sed regularem ignorantes
cüstodiam : a quibus compertus non modice dilige-
batur. Siquidem dum eum aliqua adversa impulsio
paululum superare tentaret, mox s&rato asellp ad
Atilionem, qui ei vicinjor «rat, propera fesfüma-
bat.
14. Primo siquidem tempore ardenti. apimo per-
plures, szculo relicto, cum eo. religinse vivere tenta-
bant; sed fracti animo, noyum fgrmidantea genus
vite, dum inauditam cogebantur arripere abstinen-
tie viam, ut panem in pondere, vinumque in men-
sare perciperent, mox at sues. 4d-ecnpm canisque
Alcuino im epistóla przfixa libris deobus contra
Elipandum, tum in diplomate quodam Caroli Magni
o0B€6930 anno 6 imperii. NimFidivs vero in Necro-
logio Crassensi notatur, hi& verbis: « Kal. Januar.
Nimíridius abbas et archiepiscopus Narbonensis. 1
SU9 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ] $60
ad vomitum in calle salutis positum retrahebant pe- A que de qua hauserat aquam, sed et ferramenta mo-
dem. Quorum instabilem vir Dei intuens fidem,
turbatus ad proprium voluit redire cenobium. Qua
de causa consulendum praefatum adiit virum : cui
cum velle suum narrasset, increpavit eum ille di-
cens, sibi esse ostensum coelitus, lucernam illum
datum hominibus. Quapropter co»ptum constanter
oporteret implere bonum; fraude hoc antiqui fieri
hostis, qui semper invidens bonis infestus est acti-
bus, cui assensus prebendus est nunquam, sicque
ejus consilio adminiculatus intrepide aggressus est,
quod ardenti perficere optabat animo, non super
alienum fundamentum :edificans, sed novo opere
construere domos ccpit, ignotamque salutis pan-
dere curabat viam.
lini non oblitus abscessit; pro bonis mala rependens.
In crastinum. vero damnum compertum magistro
discipuli narrant, quos benevole ferre illatas con-
tumelias docuit, damnaque lucra putare, illique po-
tius dolendum asseverans, qui dum nisus est acqui-
rere lucrum, perdidit fidem.
14. Cepit interea paulatim turba discipulorum
crescere, et fama pix» religionis sensim per circa
habitantium "ora volitare, seseque extendens ad
longe posita decurrere loca. Et quoniam vallis, in
qua primum insederat, perangusta erat, paululum
extra eonfinia ejus monasterium novo opere con-
struere copit, laborantibusque fratribus ipse ali-
quando collaborare, aliquando autem eorum ad ve-
12. Igitur venerabilis vir Benedictus cum paucis p scendum decoquere victum, librumque etiam pari-
sibi aggregatis fratribus, qui ejus comperta opinione
ad eum confluxerant, in jam memoratum locum
copit florere in religione pia, et cceleste iter volen-
tibus pandere gratis, propriis laborare manibus: et
ne aliis praedicans ipse reprobus inveniretur, quae
sequenda monebat, prior implere curabat. Non enim
perterritus inopia coptum deseruit opus; sed, ut
ait Apostolus, in fame, et siti, in frigore et nuditate
(I1 Cor. x1, 27) positus hortabatur inconcusso sub-
jectos persistere corde, docens arctam et angustam
viam esse quz» ducit ad vitam, et non esse condi-
gras passiones hujus temporis ad futuram gloriam,
quz revelanda est sanctis. Quo documento roborati,
majoribus se atteri optabant laboribus. Nulla eis
ter circa coquinam occupatus scribere satagebat.
Lignamina vero szpe propter penuriam boum hu-
meris propriis cum discipulis deferebat. Domus
enim in eo erat loco, quo fundare moliebantur mo-
nasterium, quam auctam in honore sancte Dei ge-
nitricis consecrarunt Mari». Concurrentibus undi-
que, et illius se certatim subjicere magisterio po-
stulantibus, et fabrica monasterii cito perficitur, et
in rebus locus ditatus augmentatur, dantibus sin-
gulis qux habere poterant. Non enim ornatis parie-
tibus tegulisque rubentibus, vel pictis laquearibus ;
sed stramine vilique maceria cooperire, vel facere
domos decreverat. Licet enim multiplex numerus
fratrum. augeretur, ille semper viliora et humiliora
tune erat possessio, non vinez, non pecora, non C appetebat. Quapropter si quis de possessionibus
equi ; unus tantum erat asellus, cujus solamine cum
alicubi pergendum essét, vicissim fratrum arceba-
tur defectio. Vinum tantum diebus Dominicis so-
lemnibusque percipiebant. Pellebatur aliquoties eo-
rum esuries lacte delato a vicinis mulieribus : quo-
niam ariditate tabuerant corpora eorum, solo vi-
ventes pane et aqua. Quapropter ut pigrum depel-
lerent frigus, lectaria ^ utebantur, cum in vigiliis
divinis assisterent. Erant quippe pauperes rebus,
predivites meritis; et quo eorum atterebantur in-
opia corpora, eo magis saginabantur virtutibus animze.
ZEstuabant siquidem amore celesti, solzeque lacry-
me illis in angustia ferebant solamen. Quorum in-
victam fraternam unitatem hostis cernens antiquus
hac eam scindere arte molitur.
15. Unum eis erat circa molinum, in quo que
habere poterant molebant cibaria. Instigatus autem
maligni cogitationibus quadam eis nocte hospes ad-'
venit, quem juxta posse refectum in strato aselli
collocant. At ille male vigil quiescentibus illis sur-
rexit, et secum in quo jacuerat perferens, situlam-
." Menardus interpretatur culcitra. At quid cul-
cire cum officio divino? Consentit tamen Hens-
chenius, qui legit lectariis. Forsan lectaria dicuntur
saga nocturna, quibus lecti insternuntur.
Et tamen vasa pretiosa postea in rem sacram
admisit, ut patet ex num. 27. Porro ex hoc loco et
ex Regula Magistri patet etiam temporibus illis in
Usu fuisse calices vitreos, quorum usus abrogatug
PIE
-
suis aliquid conferre monasterio vellet, suscipiebat ;
sin vero servos ancillasque copulari niteretur, re-
fugiebat, nec passus est quemquam per idem tem-
pus per chartam monásterio tradi, sed ut fierent
liberi imperabat. Vasa autem ad Christi conficien-
dum corpus nolebat sibi esse 5 argentea : siquidem
primum ei fuerunt lignea, deinceps vitrea ; sic tan-
dem conscendit ad stannea; planetam vero refuta-
bat habere sericeam : et si aliquis illi dedisset, mox
aliis ad utendum prestabat.
15. Preterea surrexerunt in regione eadem vel
circumquaque nonnulli viri religiosi zdificantes
inonasteria, aggregantes monachos, seseque ad exem-
plum beati viri exercitantes et. ex ejus magisterio
imbuti, vitam pristinam priscosque amputantes er-
Tores, quibus ipse ut pater erat, subsidium operm-
que ferens, non spiritualium solummodo rerum,
verum ei corporalium : quos spe visitans horta-
batur coeptum non deserere opus, ne egestate per-
culsus terroribusque attritus retro respiceret ani-
mus, Sicque documento salubri fulta numerosa ad-
in concilio Triburiensi anno 895, perseveravit tamen
ad seculum usque undecimum, quo Henricus Ger-
manis rex Richardo Verodunensi archiepiscopo ca-
licem unum de onychino, et alium crystallinum do-
nasse perhibetur. Quanquam calices etiam ex Sap-
phiro vitrei dicebantur, ex charta 5 Patriciacensi
apud Perardum, quz est Heccardi comitis, Rotardq
vuidam legantis calicem vitreum de sapphiro,
* "uae
VITA.
20$
sunt ecenobia, et maxima monachorum exstat mul- A turbatas reperiens, et benignum malagma castiga-
titudo.
16. Orta autem fame * gravissima per idem tem-
pus, cepit multitudo pauperum, viduarum et pu-
pillorum ad eum confluere, ac portas monasterii
viasque stipare. Quos ille intuens inedia tabidos,
imo ipsa jam pene morte glutitos, angebatur, quo-
niam unde tantam pasceret multitudinem ignorabat.
Sed quia nihil deest timentibus Deum, quousque
fruges attingerent novas, qux fratribus sufficere
possint, seorsum jussit reponi, extera per constitu-
tos fratres per singulos dies praecepit largiri. Car-
nes eliam armentorum oviumque dabantur per sin-
gulos dies, lac etiam vervecum prsbebat auxilium.
Siquidem fecerant sibi tuguria congruis locis, in
tionis impositum ad congruam formam instituit.
19. Sed antiquus hostis, wgre ferens unitatem et
augmentum boni gregis, nisus est quorumdam con-
cutere corda, ut bonum institutorem a proprio ovili
redderet extorrem. Plures quidem sua arte a mona-
sterio pepulit, pluresque turbavit, sed paratam tri-
bulationibus non valuit concutere mentem. Confra-
ctas rursum recuperat perituras vires : sibi subjectos
instigat, inferre damna imperat, equos bovesque
furtim patenterque auferri jubet. Sed qui Deum
cunctis preposuerat rebus, sine dolore amittit quz
siue amore possidebat. Certe pro nulla amissa re
unquam eum quisquam vidit commotum, perditam
nunquam repetiit, furatam nunquam quzsivit, fu-
quibus usque ad novas habitarunt fruges. Deficiente B ranti, si captus est, beneficium prestitit, latentem
cibaria, rursus ea qua in fratrum reponi jusserat
usus, inens'vrare przcepit : quod factum est ter. In
Íratrum vero animis tantus inerat affectus miseri-
cordis, ut libenter etiam impenderent, si fas esset,
cuncta. Nam quz sibi subtrahere poterat quisque,
clam deferebat inedia consumptis : sicque vix ere-
pti a famis fuere periculo. Aliquoties enim in ore
panem habens mortuus reperiebatur.
17. Nec illud silendum puto, quia cum pene pro-
vinciam illam eodem tempore perversum Feliciani
jnvaserit dogma, hic ab omni pestifero perfidi:x er-
rore illesus ope divina intus evasit, multosque,
non solum inflmos, verum etiam praesules Ecclesix
suo eripuit studio, et. adversus nefandum dogma
ne caperetur dimisit. Quidam enim cum equos ino-
nasterii furtim auferret, a vicinis non sine vulnere
captus, et Patri est przsentatus. Cui ille impensas
prebuit, medicum instituit, sanatum incolumem di-
rexit. Contigit autem vice alia, cum venerabilis
Pater iter conficeret, alio secum comitante fratre,
quemdam equum a monasterio sublatum sedentem
obviare. Frater vero curiosis luminibus intuens eum
qui furatus fuerat esse cognovit, mox voce prorupit
monasterii esse equum. Át ille silere eum jubet.
Sepe similare equus equum solet, ait. Seorsum
autem increpavit fratrem dicens: Et ego agnovi;
sed melius silendum censeo, quam verecundiam in-
feramus. ,
veris disputationum jaculis armatus szpe congres- C 29. Et quoniam omnipotens Deus qui cuncta
sus est.
18. Erat enim eo tempore et numerosa jam turba
fratrum, et in fervore perpetuz vitz» succensa. Cer-
tabant siquidem quis eorum esset humilior, quisve
jn obedientia promptior, in abstinentia ardentior,
in vigiliis anterior, in loquendo posterior, in vestitu
vilior, in charitate ferveutior : quibusdam etiam re-
velationes fiebant. Quidam namque erat frater qui
juxta humanam honestatem minus erat compositus,
quem negligenter incedentem dum Pater perspice-
ret, in animo eamdem rusticitatem judicare coepit.
Hic autem in extasi ductus, gregem columbarum
aggregatum cernens, quedam mire candoris ful-
gentes, quaedam vero erant mira varietate distincte,
quadam autem solo capite tetrum colorem gesta-
bant. Qui cum seiscitasset quid hoc esset, dicta sunt
nomina singulorum, quorum aut negligentia fecerat
nigros, aut studium splendore nitentes. Is rediens
ad se, Patri quz viderat retulit, eumque ne se de-
$piceret, admonuit. Át ille singulorum acta discu-
tiens, mentes fratrum, de quibus a fratre didicerat,
& Id accidit ante conditum amplius monasterium,
anno proinde, non 795, ut censet Henschenius, sed
719, quo famis magna in Gallia fuisse perhibetur
in Annalibus Loiselianis.
b Felicianum dogma, a Felice Orgelitano Hispa-
niz episcopo male fabricatum, ab Elipando Tole-
t£ano pejus assertum : id erat, Christum esse filium
Dei adoptivum. Ad quod revincendum coacta con-
cilia Ratisponense, .Francofurtense, et Aquisgra-
PaTaOL. CIII.
creavit, mira etiam congruis temporibus per servos
agit suos, quse per hunc gesserit, pauca relatione
perstringam. Ignis quodam tempore domum juxta
beate Mari» Virginis basilicam sitam invasit. Sed
cum vorax flamma stipulam lamberet siccam, con-
currerunt dolentes fratres, domum quam non sine
magno labore construxerant, a rapidis flammis vi-
dentes consumi, summoque studio satagunt, ne ignis
vicinam succenderet ecclesiam : illo enim omnis
impetus ignis ferebatur. Ad quod spectaculum etiam
Benedictus Pater accessit, cui protinus fratres, ut
orationibus eos adjuvaret, imperant. At ille festinus
obtemperans jussis fratrum, sese cum lacrymis ante
beate Virginis et Dei genitricis Marix altare pro-
stravit. Illo autem orante, mox divina opitulante
misericordia in contrarium impetus ignis con-
vertit.
21. Locustarum etiam tanta eodem tempore adfuit
multitudo , ut sua densitate radios absconderent
Solis ; quze conglobato impetu in vineam, qux: mo-
nasterio vicina est, vastaturz resident, ex qua quam
nense ; missus in Hispaniam non semel Benedictus
cum aliis, ut testatur Alcuinus in. epistola przfixa
libris quatuor adversus Elipandum, inscripta Lei.
drado episcopo Lugdunensi, Nefridio Narbonensi,
et Benedicto abbati, cum essent in procinctu itineris,
ut ait in fine. V. C. Stephanus Baluzius, in calce No-
tarum ad Agobardum, refert synodum Urgellenseiu
anno 799 ea de re habitam, cui Benedictus noster
interfuit.
13
5365
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
$64
maxime .poeula fratres percipere soliti erant. Vir À plurimis, qu:xe sitze sunt in porticibus; non jam stra-
vero venerabilis beatz Dei Genitricis adiit basili-
cam, et flebili voce perfusus lacrymis divinum im-
plorat auxilium. Sed post paululum male quiescentes
abscedunt locusta.
22. Rursus vice alia montem vicinum ignis inva-
Bit, et, arentem stipulam frondesque, ac solis ardore
perustam ccpit lambere terram, suoque impetu rui-
nam vinee ac monasterio minitans ibat. Ad quem
exstinguendum omnis turba fratrum cucurrit, cum
quibus et venerabilis Benedictus Pater adiit; sed
ignis ceptum mox deseruit iter , dextra levaque
exstinguendus properans. Non ermim nisi oratione
ejus credendum puto tantum incertdium superatum
fore.
mine domos, sed tegulis cooperuit. Tanta autem
sanctitate idem locus est praeditus, ut quisquis fide-
liter petiturus advenerit, et non hzsitaverit in corde
suo, sed crediderit, statim quod poposcerit, impe-
trare licebit. Quia ergo mira religiositate przefulget,
ratum ducimus, si de positione ejusdem loci aliquid
post futuris pandamus. Siquidem venerabilis Pater,
Benedictus pia consideratione praeventus, non im
alieujus sanctorum prztitulatione, sed in deifiex
Trinitatis, uti jam diximus, nomine prefatam ec-
clesiam consecrare b disposuit. Quod ut dieo luce
clarius agnoscatur, in altari, quod potissinmm prz
c:teris videtur, tres aras censuit supponi, ut m his
personalitas Trinitaüs typice videatur significari.
$95. Cuidam etiam íratri custodia boum erat in- B Et mira dispositio, ut in tribus aris individua Trini-
juncta. Is cum a monasterio ad suum vellet ire
officium, Patri benedictionem .petiit; cai «protinus
ille signurh craücis dedit, dicens : Dominus te custo-
diat. At cum frater ih diversoriwm venisset, duobus
latronibus occurrit; a quibus, dum ineaute acces-
sisset, tentus est per habenam equi, quem sedebat;
se vero diutius aspicientes, nihil loquentes dimise-
runt eum. t ille cito discessit, et postquam Patri
retulit, ait : Benédictio te Dei servavit ill:esntn.
24. Nec silentio illud pr»tereundum est, quod
ipse aspexit. Frater enim quidam prvpositus est
constitutus, sed in superbiam lapsus, ab ordine prz-
positure deponitur. Ad tantam demum malitiam
Fuit, at a monasterio egressus'latroetnia exerceret,
Ma ut ab ipso monasterio 'clam 'edaceret. equum.
Quetn tentum junctis pedibus subter équum d rito-
nastérium deduci -]übet 'vociferahtem et jurantem
burquàm se illo aMturiti. 'Ob'cüjtis insipitudihem
virgis eum Levigare jassit; sicque deinceps juste
pieque vivens 'in etetidbio 'quievit, tic-Si ipse In eo
hostis malignus csüs fuisset.
95. Hactenus de vita tanti Patris, quatiter divitih
illustrante clementia seculum reéliqtterit, qualiter-
que in Gothi: partibus transitilgraverít, hc de novo
opere monasterittm 'construxerit, dica wdfficiont.
Nunc, opitulante Christo, ex precepto Caroli quibus
modis aliud in eodem loco coenobium seüiflehverit,
evidenti ratione pandamus.
26. Anno igitur 772 s, Caroli vero Magni 'regls
i4, adjuvantibus eum ducibus et comitibus, 'aliutn
rursus in honorem Domini et Salvatoris nostri ec-
elestam prxgrandem construere coepit; sed et clau-
stra novo opere alia cum columnis marmoreis quam
^ Mendum hic non advertit Menardus. Legendum
potius anno 782 quo jacta amplioris monasterii fun-
damenta ; nam ab anno 776 Ánianensem locum Be-
nedictus incolere ccpit.
b Non me fugit quid de hac dedicatione legatur
in quibusdam codicibus mss. Verum id totum prz-
terinittere satius est, quam criticorum censura ex-
uere. Suflioiet hac de re sermo quondam habitus
^ festo dedicationis, infra in Appendice hujus
it». .
« [n Anianensium reliquiarum indice ms. nume-
Tutur inter alias.particula ver: Crucis, que est in
*
tas, et in uno altari essentialiter firma demenstretur
Deitas. Altare vero illud forinsecus est solidum, ab
intus autem cavum : illud videlicet praíigurans,
quod Moyses condidit in eremo, retrorsum habens
ostiolum, quo privatis diebus inelnsz tenenttrr caps
eum Uiversis reliquiis « Psteum. kHkec de altarie
dicta sufficiant. ÁAd instnmrentum donas quo ordine
vel -numerositate compositum succincte 'pergimus.
Cuncta 'siquidem utensili, quie in eadem domo ha-
bentur,'in septenario numero consecrata noscuntur.
Septem -seilicét candelabra "fabrihiarte mirabiliter
producta, de quorum stipite procedunt hastilia,
sphiruleque àc lilia, calantri. ac seyphi in nuck
modum ad.'instar videlicet 'illidis facta, 'quod'Beseled
C miro composuit studio. Ante altare etiam &eptemm
dependent lampades 'mirze «tque. pulchérrimse, in-
sesttmabili fusse Isbore, quz'a peritis, qui eas visere
exeptant, Salomoniaco dicuntur confkrts. Ali» tam-
tumdem in chore dependent làmyperdes argente:e, in
modum corons, qua it se 'irisertfs ciréülis cyathes
recipiunt per gyrum :'migrisiue édt pro»dipuis in
festivitatibus oléo reptetas acceridi, 'taibus accensis
veluti in die, ita ih nocte'toth refrlget ecclesia, Tria
denique altari ih eadem suit dicata ecclesia vel
basilica, urrum videliéét in honorerh sancti Michaelis
árchangeli, alied'ih Nenerationem: beàtorum aposto-
loram Petri'et Tàuli, fertiam in'hororem aftmi pro-
tomartyris Stephani. Ih ecélesih vero 'beát'e Dei
genitricis Mari, qhie primitus est faitidata, sancti
Martini, necnón et beati Bétielfítti haberi videntur
altaria. Tlla vero quz in cemeterio fundata consistit,
in honorem sancti Joannis Baptite consecrata di-
grioscitur, quo inter natos mulie*um majbrem memi-
arca aurea, qua [uit imperatoris Constantinopolitani;
item alia, que est incastrata in auro, et semper ma-
net ín scutella, que est argentea Karoli Magni; item
una spina de coroma Domini nostri Jesu Christi,
incastrata in uuro, quas itidem in predicta seutella
semper asservatur. In vetusto libro Catremoniarum
ejusdem monasterii praescribitur, ut sacerdos hebdo-
madarius panem solemni ritu benedicturus, accipiat
scutellam Karoli cum vera cruce, etc. Scutella h»c
cum pluribus aliis rebus saerjis deperdita est. Lege
Sermonem de dedicatione in Appendice.
$65
VITÀ.,
366
nem surrexisse divina attestarunt oracula. Conside- A tis in honore Domini Dei ac Salvatoris nostri Jesu
pare libet quanta humilitate ac reverentia iisdem
metuendus sit locus, qui tot principibus videtur esse
muritus. Siquidem Dominus Christus Princeps est
omniun principum, Rex regum, et Dominus domi-
nantium : beata vero ejusdem Dei genitrix Maria
cunctarum virginum creditur esse regina ; Michael
cunctis prefertur angelorum; Petrus et Paulus ca-
pita sunt apostolorum ; Stephanus protomartyr prin-
cipatum tenet in choro testium; Martinus vero
gemma refulget prsulum; Benedictus cunctorum
est Pater monachorum. In septem item altaria, in
septem candelahra, et in septem lampades septifor-
mis gratia Spiritus sancti intelligitur.
291. Cognoscat quisquis ille est, qui hane cupit
legere vel audire Vitam, cunctorum hoc caput esse
ecnobiorum, non solum qux Gothix in partibus
Constructà esse videntar, verum etiam et illorum
que aliis in regionibus ea tempestate, et deinceps
per hujus éxempla sdífieata, atque de thesauris
iliius ditata, sicnt inantea narratura est schedula.
Dedit autem cor suum ad investizandam beati Bene-
dieti Regulam, eamdemque ut intelligere possit sat-
agere circumiens monasteria, peritos quosque inter-
Yogans qu: ignorabat; et omnium sanctorum, quas-
eunque invenire potuit regulas congregavit. Nor-
mamque utilem, et monasteriorum salubres consue-
tudines didicit, suisque eas tradidit monachis obser-
wendes. instituit eantores, docuit lectores, habuit
grummnticos, et. scientia Scripturarum peritos, de
quibus etiam quidam post fuere episcopi, aggregavit.
Librorem multitudinem congregavit, pretiosa vesti-
tenta eeclesiastica, calices argenteos prxgrandes,
offettoría argeníea, et quidquid operi Dei necessa-
Tium esse conspexit, summo eum studio acquisivit.
Notus itaque factus est omnibus, et fama sanctitatis
ejus Yegias imperialesque penetravit aures. Abiit
deinde àd gloriosissimum imperatorem Carolum ob
utilitatem monasterii , illique coenobium pia consi-
deratione prazventus , ne incommoda a parentibus
[d est, consanguineis] suis paterentur post ejus
discessum superstites, per chartam tradidit possi-
dendum : à quo mox immunitatem percepit & conti-
nentem ita :
« In nomine sanctse et mdividusx Trinitatis, j;aro-
lus Dei gruitia rex Francorum et Longobardorum ac
patricius Romanorum. '
Maximum regni nostri in hoc augere credimus
munimentum, si beneficia opportuna locis ecclesia-
rum benevola devotione conces imus, ac. Domino
protegente stabiliter perdurare conscribimus. Igitur
notun sit omnibus episcopis, abbatibus, comitibus
et vicecomitibus, vicariis, centenariis, judicibus seu
omhibas fidelibus przsentibus scilicet et füturis, qua-
liter vir venerabilis Benedictus abbas ex monesterio
quod ipse novo opere jure proprietario a fumdamen-
e Quo sequunter usque.ad.numeram 42, desunt
in editis apud Menardum et Bollandum.
b.[n quibusdam istius diplomsetis exemplis appo-
mitur hec clausula : Deta vi Kl. Augustas, anne nono
decimo regni nostri. Actum in. Ruganesburg palatio ;
«qu:e clausula certior videtur quati appositto Bar-
tholomai notarii ad vicem Ludovici recognoscentis.
Christi, seu sancte semperque virginis ejusdem Dei
genitricis Mariz, seu aliorum sanctorum :edificavit
in loco nuncupante Aniano, in pago Magdalonense
Bubtus castro Monte-Calmense, ad nostram accessit
clementiam, et. przedictum monasterium cum omni-
bus rebus et ornamentis ecclesi, seu appendiciis
- vel adjacentlis suis in manibus nostris plenissima
deliberatione visus est delegasse, et ipsum sanctum
locum sub nostra defensione atque dominatione ad
regendum nobis vísus est tradidisse. Idcirco ad ejus
petitionem tale pro <erna retributione beneficium
erga ipsum sanctum locum visi fuimus indulsisse, ut
in ecclesiis et locis vel agris seu aliis possessionibus
ipsius monasterii, quas moderno tempore per no-
stram donationem ac confirmationem seu caeterorum
fidelium juste possidere videtur, in quibuslibet locis,
uidquid ibidem propter divinum amorem collatum
uit, qu:eque etiam deinceps in jure ipsius sancti
jp loci, aut per nos aut per alios voluerit divina pietas
C
»u
augeri; przcipientes jubemus atque anathematiza-
mus, ut nullus comes, neque episcopus, aul ulla
judiciaria potestas ad causas audiendas vel freda
exigenda, aut mansiones vel paratas faciendas, aut
fidejussores tollendos, nec homines ipsius monaste-
rii tam ingenuos quamque servos, qui supra terram
memorati monasterii residere videntur, distringen-
dos, nec ullas redhihitiones aut illicitas occasiones
perquirendas, aut ullum omnino censum inquiren-
dum, ullo unquam tempore ingredi audeat, vel exa-
ctare pr:esumat. Sed hoc ipse abbas vel successores
sui aut monachi meinorati loci, presentes scilicet
et faturi, propter nomen Domini sub integrz immu-
nitatis nomine absque cujuslibet inquietate aut con-
trarietate valeant dominare, ct nulli unquam homini
pro qualicunque re nullum censum omnino audeant
impendere : sed ipsum sanctum lecum sub nostra
delensione atque dominatione volumus constare.
Siatuentes ergo atque jubentes, ut neque vos, neque
juniores seu successores vestri, vel quislibet ex Ju-
diciaria potestate in ecclesiis et locis vel agris seu
reliquis possessionibus suprascripti monasterii, vel
de omnibus qu:xe supra scripta sunt, nullo unquam
tempore inquielare aut exactare presumatis : sed
quod nos propter nomen Domini et terna remune-
ratione ed jam fatum monasterium indulsimus, pe-
rennibus temporibus proficiat in augmentis. Et
quandoquidem divina vocatione suprascriptus vene-
rabilis Benedictus abbas vel successores ejus de hac
luce migraverint ad Dominum, qualem 1ucliorenm et
nobis per omnia fidelem ipsa sancta congregatio de
suprascripto monasterio aut de qualicunque loco
voluerint eligere abbatem, qui ipsam sanctam con-
gregationem secundum Regulam sancti Benedicti
regere valeat, per hanc nostram auctoritatem et
permissa indulgentia licentiam habeant, et ubicun-
que voluerint ordinari, aut ipsi aut monachi ipso-
rum, vel a quolibet pontifice ex praecepto et con-
sensu nostro potestatem habeant, quatenus ipsi servi
Dzi, qui ibidem Deo famulari videntur, pro nobis ac
conjuge proleque nostra et stabilitate totius regni a
Deo nobis commissi vel conservandi attentius Domini
misericordiam exorare delectentur b. »
98. Hc gloriosissimus rex Carolus, venerabili
viro Benedicto per preceptum contulit : sed et cir-
eumquaque utilia pecorum laboribusque apta per
chartam imperialem loca ab eo suscepit. Honore au-
tem magno ab imperatore donatus, scilicet argenti
Constat enim Ludovicum fuisse cancellarium Caroli
Calvi, non. Caroli Magni, qni tum apud Bajoarios
Cr exercitu erat. Istud privilegium postea. Benedi-
cto confirmavit Ludovicus Augustus litteris datis vim
Kl. Maii, anno primo imperi, Indict. 7, Aquis p
latio. !
961
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
308
libras ferme xr, ad suum in pace rediit quantocius A enim quod sibi, sed potius quod vtile aliis judicavit,
ynonasterium. Mox autem patrium ut attigit solum,
divisum per partem quod attulerat argentum bene-
dictionis gratia per singulorum direxit monasteria.
Fuit enim illi hoc nostris temporibus pre cunctis
singulare donum, benevola scilicet circa omnes pia-
que consideratio, atque sollicitudo omnium monaste-
riorum circa longeque positorum. Etenim ea crebro
, visitabat, et ordine sancte vite imbuebat : de his
autem quz illi a fidelibus conferebantur, juxta nu-
merum habitantium, vel secundum posse transmit-
tebat, his qui magis indigebant amplius, exigua au-
tem indigentibus minus. Noverat utique singulorum
monasteria, eorumque nomina retinebat. Pallia vero,
quia singulis dare non poterat, per partes divisa ad
cruces saltem faciendas mittebat. Omnium denique
monasteriorum, tam in Provincia quam in Gothia seu
Novempalitana ^ provincia consistentium erat quasi
nutrix fovens juvansque ; atque ab omnibus amaba-
tur ut pater, venerabatur ut. dominus, reverebatur
ut magister.
99. Pauperum quoque summo cum studio secer-
nebatur portio, viduarum non patiebatur in alios ex-
pendere usus particulas. Omnium siquidem sancti-
monialium viduarumque circa positarum noverat
nomina. Captivis hilariter prebebatur redemptio ,
nullus illo habente indonatus, ut reor, abiit, sed pro
posse omnibus omnia factus est. Quapropter ultro
quisque ei suam ferebat substantiam, quam in usus
pauperum, egenorum, viduarum captivorumque ac
monachorum expendendam compererat: ita ut a
quibusdam pene iv aut v susciperet millia solidorum,
vasorumque indigentibus distribuenda.
90. Cura illi etiam erat ingens suos non solum-
modo prazdicationis reficere cibo, verum etjam quos-
cunque obviare contingeret, mox ccelesti eos alebat
pane; et ne oblivione salubrem amitteret escam, ver-
his talibus ut tenacius inhxrerent cordi inculcare
consueverat : Esto, inquiens, casto corpore et humilis
corde, quoniam Deo accepta non est superba castitas
aut humilitas inquinata. :, uibusdam vero hoc incul-
care solitus erat : Si plurima tibi impossibilia esse
przecepta noscuntur, hoc exiguum serva przceptum:
Declina a malo, et fac bonum (Psal. xxxvi, 27). Quse
agere voluit : quod si fecisset, cito correxit. Chari-
tatis enim amore ut plures faceret salvos, aliorum
cireuibat cellas, et eis Regulas sanctze pandebat abs-
consa. Charitate itaque plenus, Arelato cum quam-
pluribus episcopis, abbatibus, monachis per plures
resedit dies, canonum decreta pandens, et beati Gre-
gorii pap homilias enucleans ignorantibus. Plenus
nempe charitate, ex diversis locis in suo ccenobio
susceptos alebat clericos ac monachos, quibus ma-
gistrum przponens sacris imbuebat sensibus. Cha-
ritate sibi injuriam facientibus munera destinabat.
Neque laborandum est ut pandamus qux melius
cuncti viderunt, perplures obsequio experti sunt.
29. À rigore vero sux primzx conversionis paulu-
lum declinarat, quoniam impossibile opus assumpse-
rat : sed voluntas eadem permanebat. Siquidem cum
arantibus ipse arabat, cum fodientibus socius erat,
cum messoribus metebat. Et quamvis regio illa solis
calore esset adusta, et ita vapor ignis velut a clibano
procedens incendat potius quam calefaciat; hic suis
nimio fervore :xstuantibus vix ante horam refectio-
nis aqux: poculum indulsit. Nam labore defessi, igne
perusti, frigidam potius desiderabant aquam quam
vinum : nec erga eum quisque murmurare poterat,
quoniam similia patiebatur. Qux» eis res non modi-
cum ferebat solamen, quoniam dum se arentem siti
cerneret, humanius erga suos agebat; nec laboram-
tium quis fahulis perstrepere audebat, sed manus
opere, lingux occupabantur psalmodiis. Euntium
enim et redeuntium ac laborantium ora divinis me-
ditationibus erant intenta. Sepe eum etiam palmas
cedere vidimus, eorum videlicet qui erga eum in
potu ciboque humanius agere conati sunt. Szpe sibi
positum vas mensurare conspeximus; et, sicut hi
qui cellario pra:fuerint narrant, aliis bibentibus vi-
num, aquam excepto sabbato aut Dominica die ss-
pe bibebat. Szepe a cibo ejus pinguedinem subtraxi-
mus, et ne vel exigua particula casei triti in eo in-
veniretur, summopere curabatur. Carnem quadru-
pedum a die conversionis suae usque ad extremum
vite edere noluit : jus e pullo 5 compositum sumebat,
si aliqua accessisset debilitas. Multos etiam per an-
nos primzvo tempore pinguedinem vetuit : cxteris
sententia ita ei familiaris exs'itit, ut tempore mor- p vero, quoties opportunum fuit, ea quz sibi negabat,
tis collectis omnium Patrum sententiis, unum ex ea
vellet conficere librum. Fratribus vero sibi subjectis
omni hora, in nocturnis scilicet, in capitulo, in re-
fectorio, pabula vite praebebat.
91. Et quoniam, dum benevolentiam ejus pandere
tentavimus, virtutum ejus copia palam occurrerunt ;
pro viribus commodum decernimus quantulumcun-
que de his nescientibus desiderantibusve enucleare.
Hoc enim comperit omnis qui ejus familiaritati ad-
hesit, eharitate eum vincere cunctos. Nunquam
* Aliis. Novempopulonia dicta, inter Garumnam
fiuvium et montes Pyrenzos Oceanumque compre-
hensa, vulgo (a Gascogne, sic dicla a novem populis
quos ambitu suo complectitur.
praebebat. Tanta enim ejus erat sollicitudo, ut si vel
modica grana leguminum, vel exigue porri come
cauliumque folia ab eo neglecta invenirentur, mox
digna excoinmunicationis animadvertebatur senten-
tia, cujus probaretur esse delictum. Sin autem quis
ei aquam ad lavandum porrigeret, et ut solet lar-
gius quam decet effunderet, peccatum incurrere
fatebatur, eo quod discretionis non incederet calle.
$5. Erat illi et hoc singulare bonum. Nam si quis
cogitationibus concussam mentem gerens, mor ut
b Vides majori cum religione Benedictum absti-
nuisse a quadrupedum carnis esu, quam a juscul
volatilium ; qua de re deque usu pinguedinis alias.
VITA.
$10
ad eum accederet, ejus salubre consilio tumultuosa A parvam monachorum turbam coadunarunt : quos
tuiba cogitationum abibat. Sepe etiam cam infestis
cogitationibus pulsatus quis, sicut a vero fratre di-
dici, diceret, quia ibo et pandam vos domno Bene-
dicto; illico importunus ab eo recedebat tumultus.
Si quis vero gravioribus esset detentus delictis, illi
cor suum pandens, consolationis recipiebat fomen-
tum. 8i tristiti: morbo angeretur, accedens ad eum
inox lxtus discessit.
94. Aucta est autem turba monachorum Deo fa-
mulantium, ita ut plusquam trecenti fierint, ob quo-
rum eximiam congregationem talem mansionem
construere jussit, qux mille et eo amplius homines
eapere videtur, centum recipiens cubitos in longitu-
dinem et viginti in latitudinem : et quia cezetera loca
cum visitandi gratia Pater venerabilis adisset, qua
ibidem acta sint pandam. Siquidem ejus przstolan-
tes adventum, omni studio satagunt, quatenus ejus
pro amore copia, piscium ciborumque apparatus non
solum illi, verum etiam omnibus fratribus foret
abunde. Fit concursus fratrum, sollicitantur pisca-
tores, perscrutantur nundin: : sed tanta evenit dif-
ficultas, ut nec ad emendum invenirentur, nec ab
eis capi posset, qua de sterilitate nimio afficieban-
tur merore. Advenit interdum magister, gaudentes
suscipiunt, gaudensque eorum profectibus resalutat :
sed verecundiam fratres leto celabant sub vultu.
Preterea accidit ut frater quidam quippiam operis
exercens juxta fluvium Ligeris sisteret : et ecce su-
eos espere non quibant, constituit locis congruis cel- B bito pregrandem piscem, quem isicem vocant, con-
las *, quibus przefectis magistris posuit fratres.
55. Accidit denique eodem tempore inundatio plu-
viarum, quiescenlibusque magistro cum fratribus,
subito ab ambobus ostiis ingredi redundans aqua
coepit ac quiescentium occupare domum. Pavore
vero fratres perterriti concite surgunt. Domus autem
latrinarum super torrentem magno cum labore fue-
rat sita, quam tumens torrens nitebatur subvertere,
ita ut ab inferioribus conquatientes rauco cum mur-
mure unde in jam jamque ruituram prosilirent do-
mum. Concurrunt pariter media ferme nocte ad cc-
elesiam, ubi ipse Pater perveniens primus, signi fu-
nem arripuit, jussitque canere laudes, sanctorumque
implorare suffragia, atque cum lacrymis una Dei fla-
gitare clementiam. Post multas quoque preces adeunt C
visere si jam domus foret subversa. Quo eunte ve-
nerabile viro obscura sub caligine noctis, vepris cru-
ribus ejus haesit, nimioque tzedio affectus, lacryma-
biliter, ut sedaretur inundatio, Deum deprecatus
est. Sed cum ad locum devenerunt, integro descen-
disse pede aqua reperta est. Confisi jam de Dei ad-
jutorio, ad socios in ecclesia constitutos redeunt, et
beneficia Dei narrantes pariter benedixerunt Deum.
$6. Interea audientes ejus sanctitatis famam gre-
gisque ejus sanctam opinionem, postulare instanter
exerpli gratia monachos nonnulli episcopi eceperunt, '
de quibus Leidradus ^ Lugdunensium pontifex vo-
lens monasterium quod vocatur Insula-Barbara re-
zedificare, quzsivit instanter qui ei initium bon:e vitze
ostenderent, et accepit. Siquidem electos ferme a
grege xx diseipulos, quibus preposuit rectorem,
eosque Burgundie partibus ad habitandum direxit :
quo prestante Christo Domino nunc in sancta reli-
gione pollentes et florentes, przegrandis est turba ag-
gregata monachorum. Theodulfus quoque Aurelia-
nensium prxesul, cum monasterium Sancti Maximini
construere vellet, a jam prefato viro postulat regu-
laris discipline peritos : cui mox assensum przbuit,
et bis denos illi monachos praefecto magistro misit.
Qui constanter in sancto studio decertantes, non
* En causa erigendarum cellarum, quas modo
prepositoras et prioratus vocamus.
b De Leidrado et monasterio Barbarensi, deque
spicit circa littus natantem : ad quem non tardus
capiendum insilutt, abstractnmque fratribus detulit.
Fit quoque hac de re gaudium, sed admiratio ma-
jor : omnes tamen meritis hoc venerabilis viri Bene-
dicti evenisse confessi sunt, hoc enim ego a fideli
fratre, ni fallor, ita didici. Alcuinus quoque ex ge-
nere Ánglorum, ordine levites, sapientia praeclarus,
sanetitatis merito venerabilis, regens monasterium
beati Martini confessoris, qui fuit Turonensium pone
tifex, quique in aula gloriosi imperatoris Caroli omni
honore dignus habebatur , auditam [audita, eto.] ex-
pertamque viri Dei sanctitatis famam, inviolabili se
iHi charitate conjunxit, ita ut ex suis epistolis ei
sepe directis aggregatis in ünum unus conflceretur
libellus. Datis itaque illi muneribus postulat obnixe
sibi monachos dari. Cui cum protinus venerabilis
Pater assensum prebuisset, equos misit qui eos fer-
rent: quos in monasterio, cui nomen est Cormarine,
quod zdiflcaverat, collocavit. Fuere etiam et hi,
ut reor, xx cum przlato sibi mayistro : ad quorum
bonum conversationis exemplum, magna est aggre-
gata multitudo monachorum.
91. Qus autem per idem tempus propitia Divini-
tate sint acta miracula, non ab re puto si huic operi
inserantur. Quidam siquidem frater tabulam sacra-
tam, in qua beati Dionysii erant reliquis aliorum-
que Sanctorum plantatze, missus est ab alia cella ad
aliam deferre : isque secum pergens catulos detulit,
tabulam vero sacratam post aliquos dies revertens
non lotis vestibus incautus deferre nititur. Ingressus
navigio properat (erat enim cella ipsa inter stagnum
et mare sita), sed ut mox terram attigit, equumque
ascendens in quo catulos pertulerat, tabulam porta-
turus suscepit, divina hunc ultio perculit. Equus
quidem eadem hora se in circulo rotando conversus
est, quousque frater in terram rueret, tabula quo-
que manibus ejus elapsa illzesa suscipitur; equus si-
quidem statim exstinctus est; sed et is, qui cecide-
rat, frater non siue magno est languore evectus, a
quo diu confectus tandem sanitatem recepit. Hi vero
Theodulfo et Mitiacensi inferius agendum, ubi de
aliis monasteriis per Benedictum ordinatis.
371
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
fratres qui petendas reliquias miserant, quae accide- k 40. Gloriosissimus autem Ludovicus rex Aquita-
rant audientes, alium rursus fratrem mittunt. Qui
quoniam erat sacerdos, secum «crucem, im qua li-
gnum erat Dominicum, tulit. In. stagnum vero in-
gressus, valula tempestate vexatur navioula : sed
mox ut ergoem quam collo gestabat undis tumen-
bus epposuwif, quieverunt precelke. In. cella vero
quiesqeas per somuum vidit miri candoris virum,
qui eum ita affatus est : Nisi, inquit, ligaum Domini.
mei teeum attulisses, nequaquam abhinc quo velles
tempore exires. Admonetur itaque uL pedester eas
deferret: et quia non obtemperavit, deductas [de-
ductis, etc.] ad prefatam cellam reliquias, gravi est
infirmitate percussus. Post hec autem id ecclesia
eadem qua reliquie fuerant delatte, pharum pende-
norum tunc, numc autem divina grovidente gratia
totius Ecclesix Eu»opa degentis imperator Áugustus,
sanctitatis ejus vitam eompertam permaxime dilige-
bat, ejusque consilium libenter obtemperabat : quem
etiam omnibus in suo regno monasteriis przfexit,
ut nopmam salutiferam eunetis ostenderet. Erant
enim quadam monasteria inetitufa canonica * ser-
vantes, Regul autem precepta ignorantos. Cujus
ille obediens jussis, circumivit singulorum monaste-
ria, non solum semel et bis, sed et mnltis vicibus,
ostendens monita Regul», eamque eis per singula
capitula discutiens, nota confirmans, ignota elnei-
dans : sicque actum est, provideote Deo, ut. omnia
pene monasteria in Aquitania sita regularem suaci-
bat, in cujus vascula permodicum erat oleum, sed in B perent formam.
crastino plena reperta sunt. Hoc autem contigit per
ter. Hzc nempe his quibus languor acciderat nar-
rantibus comperi.
98. In montibus autem in quibus fratres soliti
erant alendarum ovium curam habentes habitare,
Bibi ad orandum exiguum oratorium construxerunt,
jn quo ingressz sunt mulieres postquam fratres ab
eo discesserant loco, et deridentes habitacula mo-
nachorun dicebant ad invicem : Tu vicem abbatis
habeto in loco ejus stans. Sicque singuke ordinatim
stantes in loco orationis quasi orantes, male surre-
celure recumbebant. Vacua siquidem remanserant
habitacula, in quibus zstatis tempore solummodo
inorabantur, sed eas statim digna subsequitur ultio.
4. Sed is qui bonis actibus semper invidet inne-
centiz? adversarius et pacis inimicus, non quum de-
cernit, si pii regis diutius adhzreret amieitiis, dam-
mum sus parti inferre non dubitans, horum si emi-
nus indivisa charitas permaneret; et quoniam ma-
turx sux gloriam superbiendo amieit, in ea bona que
perdidit ne homo introducatur, totis viribus cavet :
dolet enim hominem miseratione Dei recuperari.
Sed nec mirum si piorum probitate hostis crucietur
antiquus, et'eorum ques invincibiles cernit prefe-
etibus torqueatur; cum sint etiam plures qui hujus
malignitatis opera imitentur. Multi enim (quod de-
lendum valde est) uruntur alienis utilitatibus, atque
in eorum armantur odium quorum sequi nolunt
Tornutionibus vero vexari coeperunt, a quo dolore C exemplum. Przxfatis ergo proficuis actibus Deoque
non $unt erepti, quousque viri earum subsecuti
sunt monachos a montibus cum evibus descenden-
tes, eosque precati sunt ut pro temerariis preees fun-
derent. Orantibus autem fratribus sanitati continuo
sunt redditze.
. 99. Quidam energumenus vice etiam quadam ad
monasterium parentibus deducentibus suis venit,
qui in basilica beat:e semperque virginis Dei geni-
tricis Marie collocatur : pro quo' dum orationem
cum vigilia fratres fudere, saniem [sanitate, etc.]
perceptam discessit in pace. Femina rursus immun-
do spiritu plena ad mopasterium pervenit, eamque
in oratorium sancti Joannis Bapiistx, quod in cc-
maeterio situm est, fratres cum vigiliis et orationibus
custodiunt, qux» prestante Deo sospes abscessit. Ad
oratorium vero qued in honore sancti Saturnini
martyris dedicatum est, ubi venerabilis vir primum
babitare coepit, si quis febricitans abierit et pau-
lulum dormierit, si fide nen hzsitaverit, incolu-
mis revertetur ad propria. Quz:e multorum relatione
didici, eorum videlicet qui per semet beneficium sa-
pitatis experli sunt. Hxc de miraculis nostris tem-
poribus actis pauca dixisse sufficiat. Ad ordinem cog-
ptum, juvante Deo, redeamus.
, * Quale erst Dionysianum prope Lutetlam Pari-
siorum, quod a monasticis ritibus ad canonicorum
mores dellectebat, dum Ludovicus Augustus per Be-
uedictum abbatem ad primaria institula revocare
«entavit, idque tandem perfecit anno 817, cujus rei
dignis agnitis, quorum stipatus agmine, invidisx ja-
eulis armatus male pugnaturus processit. Et primum
quidem clericorum in ejus derogatione aceendit ani-
mos; tune demum aule regie militum: stimulat
corda, quorumdam etiam comitum subvertit men-
tem : omnesque pariter invidi: face suecensi noa
clam, sed jam palam virus pestiferre mentis vonen-
tes, circillionem rerumque cupidum et pradiis alie-
rum invasorem, suarum animarum jugiter orate-
rem, publica voee clamabant, quorum vesana ssevi-
tia ad tantum nefas prorupit, ut animum serenissimi
imperatoris Caroli erga eum eoncilare tenmtarepi.
Sed vir Dei bene seeura conscientia, nec derogatio-
nibus commovetur, nee fraudulentis assertionibus
perterretnr. Palatium deinceps hac de re adiit; quo
eunte prohibere nonnulli conaníur, attestantes si
conspectibus imperatoris astiterit, patriam ultra uou
visum iri, quoniam erga se imperialis ira nimis fu-
ret accensa. Pergit tamen intrepidus, Dei zeisera-
tione confisus, illi spem suam committens, eujus pre
amore cer(abat non pigrus. Este, exsilii decernere-
tur subire laborem, mentem $uam agebat famulari
Deo securiorem. Quod si ah officio ne praeesset pel-
leretur, omni desiderio hactenus boc se. coBcupisse
littere mperatorim exstant apud BSirmondum im
tomo Il Conc. Galli2; quale itidem erat manasterium
Sanetz? Columbx,apud Senonas. Hujus rei litteras
legesis in Appendice ad Lupum abbatem editiunis
Baluzianze
3178
VITA. :
914
narrabat. At. priusquam in conspectu imperatoris À humilitatis fuit, ut rarus aut nullus ex monachis ita
25ütit, ad tantam superna pietas tranquillitatem ejus
iuflexit inentem, ut viso eo deoscularetur, eique. po-
culum propria porrigeret. manu : et quem amuh a
proprio. solo autumabant fteri extorrem, ad eum re-
diit maaguo. cum bonore : sicque divina ordinante mi-
&ericordia eum dum infamare conati suot, predica-
runt; et quem mentiendo odiosum reddere studue-
runt, huno noa solun minimis, vezum efiam magna-
tibus venerandum oetenderunt.
49. Guillelmus quoque comes, quj ia aula, impera-
foris pre cuncüs erat olarior, tanto, dilectionis af-
féctu beato Benedicto deinceps adhasit, ut, scculj
dignitatibus despectis, bunc ducem viz salutaris eli-
geret, qua pertingere posset ad Christum : accepta-
flecti posset, dum obviare contingeref, ut al) eo. huc
militate non vinceretur. Vidimus ssepe eum oden-
iem asipum suum, flasconem. vini in stratorio de-
ferre, eumque super insedentem, calicem in terga
humeris vebegtem nosici monasterii. fratribus teme
pore messjs ad refocillandum sjtim, eorum oocur-
rere. ly vigiliis quoque ita pervigil erat, u& vinceret
cunctos, lp, pistrino, nisi occupatio aliqua prae pedi-
ret aut aegritudo tardaret, propriis operabatur ma-
nibus. Coquinam vice sua complebat. In habitu sum-
IQ: humilitatis assumpserat forainam; jejunii ama-
tor exstitit, orationibus instans, compunclioni con-
ünuus : vixque corpus Christi polerat percipere,
priusquam, lacrymarum ejus in terram decurrerent
que tandem convertendi licenlia, magnis cum munpe- B gutta. Lectuli quoque duritiem avide expetebat; sed
ribus auri, argentique, ac pretiosarum, vestium spe-
ciebus subsequitur venerabilem virum. Nec moram
inde ponendi comam flexi passus est, quin potius die
natalis apostolorum. Petri. et Pauli. auro textis. depo-
sis vestibus, Chrisücolarum induit habitum, sese
coelicolarum ascisci numero quaptocius Congau-
dens. Vallis vera a beati viri Benedicti monasterio
ferme quatuor distat millibus, cui nomen est Gello-
nis, in qu9 construere przíatus comes in dignitate
adbuc seculi positus cellam jusserat; illic se vito
sum tempore Christo tradidit serviturum : et quoe
niam nobilibus natalibus ortis, nobiliorem $e fleri
Christi amplectendo pauperiem studuit, et summum
quem genuino percepetat, pro Christo abjecit hono-
reum ; ratum puto si de piis conversationis ejus actá-
bus pro nescientibus pandem. Etenim in celMam
prefatam venerabilis Pater Benedictus suos jam po-
$uera monachos, quorum exemplo imbutus, infra
paucos dies, eos a quibus edootus est, virtutibus an-
tecellit. Adjuvantibus quoque eum filiis, quos suis
comitatibus prefecerat, comitibusque vicinis, ad
perfectum fabricam monasterii, quam coeperat, cito
deduxit. Qui locus ita secretus est, ut solitudinem
non desideret habitator. Cingitur denique nubiferis
undique montibus : neque cuiquam illie accessus est,
nisi quem ultroneus orandi causa deduxerit animus.
Tanta vero amenitate est perfusus, ut si Deo servire
decreverit, aliorum non desideret leca : siquidem
adsunt vinex, quas prefatus vie plantare precepit,
hortorum quoque copia variis slipata diversarum
generibus- arborum. Possessiones acquisivit pluri:
yaas. Peienti siquidem eo serenissimus rex Ludovi-
cus spatioso boc dilatavit termina, de fscis &uis ad
laborandum concedens loca, vestes sacras perpluri-
mas dedit, calices argenteos aureosque et offertoria
praeparavit, libros secum perplures attulit, altaria
auro argentoque vestivit. In hane nempe. ipgressus
j«ellam totum se dedicavit Christo, nibil mundaua
pompes relinquems vestigii. Tante autem deinceps
2 Menatense scilicet, quo de monasterio agitur in
Vita sancti Menelei abbatis, qui ejus auctor esse di
citur, id est instaurator; nam altero ante Meneleum
$3cculo exstitisse monasterium illud constat tum ex
propter ejus invaletudinem Benedictus Pater culci-
tram, eo nolente licet, substerni fecit. Aiunt non-
nulli, se quia sepe pro Christi amore flagellis caedi,
nullo alio prz:eter. eum qui aderat conscio jussit. Me-
diis fere noctibus glacialibus profusus rigoribus, uno
perraro tectus tegmine, Sxpe in oratorio quod in
honorem sancti Michaelis construxerat, soli Deo no-
tus, vacans orationibus stabat. His aliisque virtu-
tum fructibus intra exiguos stipatus annos, immi-
nere sibi diem mortis cognoscens, cunclis monaste-
ris in regno domini Caroli pene sitis per, scriptu-
Fam notugn fieri jussit, se ab hoc jam seculo mi-
grasse : sicque deinceps copias virtutum reportans
Christo vocapte migravit e mundo. Hec perscire cu-
pientibus dixisse sufficiant : ad ceptum rursus re-
deamus opus.
45. Piissimus quoque. Ludovicus rex, quo ab, in-
sanis magis magisque irridebatur Benedictus vene-
rabilis abbas, eo sibi eum in dilectionis sociabat
inultocius amore, sciens mundi amatorum esse con-
suetudinem profectibus obesse justorum. Regina
quoque pio affectu colebat euin; et quia justum no-
verat, libenter auscultabat, suisque muneribus szpis-
sime honorabat. Et quoniam turba discipulorum
ejus succreverat, et locus in quo ipse degebat, iufe-
cundus humoque sterilis pene et ardore solis super
ustus est, dedit illi monasterium quod est in Arver-
pis territorio situm 2, quod sanctus Meneleus regio
de semine ortus fundavit, in quo et jacet in corpore :
ubi duodecim direxit monachos, constituens eis ab-
batem summ: reverentie virum, nomine Andoa-
rium, qui a primzvo tempore conversionis sua ei
adhzserat, virum probatum et multis laboribus at-
tritum : quibus laborantibus pioque studio decertan-
tibus ferme septuaginta, vel eo amplius illis, mona-
chicap vitam pro posse servantes adhzserunt. Ad
quod mopasterium dum quadam vice egregius abbas
Yisendi gratia fratres adiret, ex alia parte ejus ad-
ventum, dum quidam abbas cum fratribus suis ex-
Actis sancti Carilefi abbatis, tum ex Gregorio Turo-
nensi episcopo, qui Manatens s monasterii meminit
in libro de Vitis Patrum, cap. 12.
*
$15
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
$316
peteret, contigit eum ipsius monasterii cellam, upi À constituitque abbatem : et quoniam locus ille novo
ecelesia in honorem Dei et Salvatoris nostri sita
est, advenire. Siquidem ibi primum habitare fratres
ccperant : sed quia angustus erat locus, ad jam
prefatum monasterium serenissimus rex eos trans-
tulerat. Fratres autem qui ad providendam cellam
reimanserant, videntes abbatem una cum suis gavisi
sunt. Et quia erat eis ingens paupertas, tristabantur.
Sed quoniam ubi charitas est, etiam exigua sulffi-
. ciunt, jubet qui prxerat fratribus, juveni vinum af-
ferre, cui mox ille : Nihil, inquit, est in vasculo
vini. Duo siquidem illis vascula euntes permodica
reliquerant fratres, in quibus modicum erat vinum,
ex quo vel missas canerent, vel Dominicis diebus
sihgulas potiones perciperent. Audito autem magi-
ster celle illius non esse vinum in vasculo, doluit,
et confidens ait : Perge et affer nobis, quoniam pro
amore Patris nostri bibent hi qui ad eum properant,
et non deficiet eis. Perrexit frater, et abstracto
duce * egreditur vinum. Jam quidem prius voluerat
aecipere, sed nequaquam invento recesserat. Nun-
tiat quod acciderat : glorificant Deum qui aderant,
et meritis domni Benedicti fieri profitentur. Bibe-
runt ergo pro velle, et secum benedictionis causa
tulerunt. Domnus. quoque Benedictus cum suis ad-
veniens, juxta quod opus fuit accepit, secumque ex
eo in via tulit : sicque post hxc cessavit vas fundere
vinum. Ipsis nempe fratribus hxc qui viderunt refe-
rentibus comperi, qui usque nunc testes horum
existunt.
44. Alia rursus vice in eodem monasterio venit :
post longum vero przedicationis sermonem piumque
confabulationis alloquium, discessurus pacis oscu-
lum fratribus prxbet. Quidam autem frater inter
alios osculaturus accessit : quo perspecto vir Dei
protinus substitit, pacisque osculum paululum nega-
vit: post increpationem vero congruam nobis miran-
tibus fratrem deosculatus est. Post hunc quoque in-
ter alios alter adfuit frater, cui similiter fecit; tum
demum ultimum vale dicens fratribus abiit. Illo au-
tem abeunte in crastino compertum est quoniam
fratres illi fugam arripere disposuerant. Intellexi-.
mus tunc quoniam ob hanc causam eos, revelante
Sibi sancto Spiritu, venerabilis abbas osculari tar-
dabat, quorum perversam voluntatem, etsi non pa-
tenter ostendit, turbatas tamen conscientias salubri-
ter increpavit.
45. Aliud demum illi monasterium gloriosissimus
rex dedit, uhi (ut reor) viginti monachos misit, abba-
temque illis constituit. Situm vero est monasterium
illud in territorio Pictavense, et dedicatum in ho-
nore sanct Savini b, in quo positi fratres, dum in
piis studiis vigilant desudantque, turba monachorum'
non parva eis adjungitur. Rursus ei aliud contulit
monasterium, quod est in territorio Bituricensi si-
tum, illoque quadraginta ferme posuit monachos,
* Male in elitis vasculo. Dux enim sive duciculus,
vulgo un duiset, serraculum dolii est.
b Hactenus nomen retinet sancti Savini.
opere erat fundandus, adjutorium prestitit, libros
vestesque sacras dedit. At illi in sanctz religionis
habitu florentes, sancteque conversationis normam
pandentes, unitatem quoque spiritus servantes in
vinculo pacis, permaximum intra Christi ovile gre-
gem monachorum aggregarunt.
46. Ulfarius * etiam quidam nomine, nullum bha-
bens consanguineum, vir illuster et nobilis, per char-
tam ei ad zdificandum monasterium locum tradidit
in Albiensis confinio, ubi etiam monachos ordinato
illis abbate fere duodecim misit : et his etiam quo-
niam novo opere fabricam monasterii ceeptam per-
ficere satagebant, libros plurimos contulit, vestes
sacras prebuit, calicem argenteum ac offertoria,
crucemque et omnia quz illis necessaria fore pro-
spexit, administravit. Ipsi vero tam in zedificiis re-
rum corporearum, quam etiam in zdiflcatione ani-
marum, sancteque Regule institutis decertantes ,
magnam Christo Deo famulantium congregationem
religiosorum fratrum acquisierunt.
AT. Post obitum quoque serenissimi imperatoris
Caroli, cum filius ejus Ludovicus rex Aquitanorum
imperii curam suscepisset, Francie eum partibus ire
jussit, eique in Alsat Maurum-Monasterium designa-
vit, ubi plures su:e vitze sequaces ex Aviano mona-
sterio collocavit. Et quoniam magnum a palatio di-
stat spatium locus przffatus, nec congruo occurrere
tempore cum vocaretur poterat; ei quia imperatori
multis pro causis erat necessarius, placuit impera-
C tori ut non longe a palatio provideret locum aptum
sibi, in quo cum paucis quiescere pos.et. Sicque
praefecto abbate fratribus Mauro degentibus, ipse
cum nonnullis imperatoris voluntati obtemperaturus
accessit.
48. Vallis autem erat vicina, qus» a palatio, ut
reor, sex non amplius millibus distat, qu:e viri Dei
placuit oculis : ibique imperator jussit construere
miro opere monasterium, quod vocatur Inda, mu-
tuato de rivulo ejusdem vallis nomine. 1n dedica-
tione vero ecclesiz: adfuit imperator, eamque de
suis copiosissime ditavit fiscis immuuitatemque
jussit, atque per scripturam, ut triginta ibidem Deo
fratres Christo famulantes persisterent moaachi,
statuit. Qua de re ut numerus impleretur, venerabi-
lis abbas de notis monasteriis lectos jubet venire
fratres, quos suo instrueret exemplo, essentque aliis
documentum salutis, quousque instinctu divinae gra-
tix szculari pompa relicta zeterno Regi militare de-
siderantes ex eadem provincia in eorum subrogaren-
tur ordine.
49. Coepit antem post hzc vir Dei palatinas terere
fores, olimque dimissum ob multorum utilitatem
ferre tumultum. Omnes siquidem qui aliorum pressi
incommodis imperialia petebant suffragia, cum ad
eum accederent, alacriter susceptos osculabatur,
c Wifarius comes Bellam-Cellam in pago Albi-
gensi ad fluvium Agotum :edificasse dicitur.
$71 VITA. . | $18
eorumque querimonias in schedulis imffressas tem- A bus adventantes [monachi non, ut ita dixerim, per-
pore opportuno offerebat imperatori. Ex quibus
assuelus aliquoties serenissimus imperator mapu-
lam manicasque ejus palpans reperiebat, repertasque
legebat, atque ut utilius noverat decernebat; pro-
pter oblivionem quippe talibus in locis eas ferre so-
litus erat. Libenter etenim hujuscemodi querimonias
audiebat imperator, et ob id quam moxime sedulo
illum in palatio fore jubebat. Etenim qui eum ex
regni moderamine, ex dispositione provinciarum et
ex suis consulerent utilitatibus , erant perplures ; -
nullus prorsus afflictorum miseriis ita compatiebatur,
nullusque monachorum inopiam ita regi ut ipse
pandebat. Erat quippe miserorum advocatus, sed
monachorum pater; pauperum consolator, sed mo-
Strepentia, ut imbuerentur, indigerent verba : quia
in singulorum moribus, in incessu habituque for-
mam disciplinamque regularem pictam cernerent.
51. Propter plurimorum quoque indiscretum fer-
vorem et quorumdam ineptum teporem, minusque
eapacium sensum obtunsum, constituit terminum,
ordinemque 5 observandum cunctis tradidit : illos
retrahens ne superflua peterent, hos imperans ut
torporem excuterent, alios nihilominus admonens,
ut saltem visa implere expeterent. Denique multa
Regula implere jubet : sed permulta sunt quz usus
expeere quotidianus expetit, ipsa tamen reticet :
ex quibus omnibus habitus monachi veluti gemmis
ornatur, et sine quibus dissolutus ac fluxus income
nachorum eruditor; divitibus pabulum vitx pre- B positusque esse probatur. Nonnulla autem przcipit
bebat, sed monachorum mentibus Regulzx disciplinam
inculcabat; omnium licet utilitatibus consuleret ,
monachorum tamen necessitatibus sedulo interve-
Diebat.
50. Prafecit eum quoque imperator cunctis in
regno suo ccnobiis: ut sicut Aquitaniam Gothiam-
que norma salutis instruxerat, ita etiam Franciam
salutifero imbueret exemplo. Multa denique mona-
steria erant qux& quondam regulariter fuerant in-
Slituta; sed paulatim tepescente rigore, regularis
pene deperierat ordo. Ut autem, sicut una omnium
erat professio, fieret quoque omnium monasteriorum
salubris una consuetudo, jubente imperatore aggre-
gatis ccenobiorum * Patribus una cum quampluribus
monachis perplures resedit dies. Omnibus ergo si-
mul positis Regulam ab integro discutiens, cunctis
obscura dilucidans, dubia patefecit, priscos errores
abstulit, utiles consuetudines affectusque confirma-
vit. Jüdicia igitur Regulz cunctaque dubia ad pro-
ficuum deducta effectum, quas minus Regula pandit
consuetudines, assentientibus cunctis protulit : de
quibus etiam capitularem institutum imperatori con-
firmandum prebuit, ut omnibus in regno suo positis
monasteriis observare preciperet : ad quem lecto-
retn scire cupientem dirigimus. Cui protinus impe-
ralor assensum prabuit, inspectoresque per singula
posuit monasteria, qui utrum ea quz jussa fuerant
Sic observarentur inspicerent, quique etiam formam
salubrem ignorantibus traderent. Perfectum itaque
propagatumque est opus divina opitulante miseri-
cordia, et una cuuctis generaliter posita observatur
Regula, cunctaque monasteria ita ad formam unita-
tis redacta sunt, ac si ab uno magistro et in uno
imbuerentur loco. Uniformis mensura in potu, in
cibo, in vigiliis, in modulationibus cunctis obser-
vanda est tradita. Et quoniam alia per monasteria ut
observaretur instituit Regula, suos in Inda degentes
ita omni intentione instruxit, ut ex diversis regioni-
^ Id factum anno 817, in synodo Aquisgranensi.
5 Hinc colligunt nonnulli Benedictum bunc aucto-
rem esse libelli qui inscrihitur Ordo conversationis
1340naslice, ab Haefteno editus et illustratus in fine
Disquisitionum monasticarum.
* ld campanule seu lintinnabuli genus, quod
qus aut propter concordiam unitatis, aut certe pro-
pter observantiam honestatis, seu propter considera-
tionem fragilitatis admittuntur. Quapropter pie re-
eordationis venerabilis abbas quaque observanda
eomperit, absque ulla cunctatione vel excusationis
fuco implere decrevit : ea vero qua certis pro cau-
sis aut dimittenda cognovit, aut commutanda in-
spexit , nihilominus, prout rectius et secundum
posse locique positionem dirimere quivit, suis obser-
vanda discipulis tradidit: si qua nempe minus lu-
cide pagina Regul: pandit, aut omnino silet, ratio-
Babiliter apteque instituit atque supplevit, de quibus
ope divina jutus pauca relatu perstringam.
52. Primitus siquidem quam signum horis noctur-
C nis pulsetur, in fratrum dormitorio squillam * tan-
gere jussit, ut prius monachorum congregatio oratio
nibus fulti propria residerent per loca, tunc demum
ecclesie ostiis patefactis hospitibus pateret ingres-
sus. Surgentes vero concite juxta quod Regula prz-
cipit, fratres aquis se sanctificatis perfundant, et
cuncta altaria humiliter et cum reverentia percur-
rant; sic demum ad propria loca accedant sintque
parati, ut cum tertium pulsaverit signum, absque
mora surgentes attonitis auribus sacerdotem ex-
spectent, qui officium incipiendi sortitus est. Nec
cuiquam liceat per hoc spatium per angulos eccle-
six: sistere, eorum scilicet quibus ingredi justum
est; sed in choro sedentes institutos secrete conci-
nant psalmos. Psalmos autem cantare jussit, quin-
que 4 pro omnibus fidelibus in toto terrarum orbe
vivis, quinque eliam pro omnibus fidelibus defun-
clis; pro eis quoque qui nuper defuncti sunt, quia
ad notitiam singulorum non staüm «causa pervenit,
ut jugiter canerentur instituit nihilominus quinque.
Decursis vero psalmis quinque pronus orationi in-
cumbat, eos pro quibus cecinit Deo commendans :
et tunc demum pro aliis rogaturus initium sumat.
Nec pigritandum est pio, certis defixisque psalmodiis
Lanfrancus signum minimum vocat in Decretorum
cap. 1, et in secretario locat Durandus in triclinio,
lib. 1 de divinis Officiis, cap. 4. d
d Hi sunt psalmi graduales, quos Quadragesima
tempore singulis feriis quaztis etiam nunc ante ma-
tutinum officium frequentamus.
319
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
580
eterno Regi demerso in terram .corpóre supplicare : A multorum consuetudo. Siquidem nonnullis usque
eum potentibus ad singula verba non revereatur
quis ipflectere caput; maximeque quia hoc modo
gratia provoeetur divina, et compunctionis suscito-
tur fervor. Tempore siquidem «statis post expletum
Matutinorum officium, mox egredi ab ecelesia pro-
pter somnolentiam jussit, seseque caleeantes lotis
faciebus denuo ad ecclesiam eoncite redeant, et
juxta prefatum ordinem alieria cum reverentia
eireumeant, sanctisque se aquis perfundant : et sic
deinceps ad loea sibi eonstituta accedant, diurnum
expleturi honeste officiuso : qn: oflioia juxta Roma-
num * psalmo cxvir persolventur, sintque parati,
ut pulsate signo hore primge, mox ad chorum oc-
currant. Signum autem ita prolixe tangere jussit, ut
ad talos cuculle pendebant. Quam ob rem vir Dei
uniformem cunctís tenendum monachis instituit mo-
dum, ut non amplius a duobus cubitis excederet
mensura, vel usque ad genua pertingere posset. Con-
cessit el.am necessitatis causa, propter quam Re-
gula jubet, duas scilicet stamineas 4d, et femoralia,
pelliceas quoque et tegumenta eorum, cappas duas;
et quscunque necessaria prospexit, ut omnem am-
putaret occasionis ambagem, tribuit et concessit.
93. Ostendit quoque per scripturam imperatori
rationem de his qux jubet Regula, sed certis ex cau-
SiS intacta remanent ; et de his qu: illa prorsus
reticuit, sed utiliter supplentur. Omne quippe de-
siderium suum in observationem Regulz converte-
emnes illo sonante occursant, illo cessante sacerdos B rat, suumque hoc permaxime erat studium , et nibil
incipiat horam. Expleta Prima in unum aggregati
solvant eapitulum : quo explete cum silentio, aut
psalmos » decantando exeant ad opus sibi injunctum.
hi monasterio quoque remanontes non fabulis eecu-
pentur otiosis, sed bini e£ .bini, aut certe singuli in
eoquina, ip pistrino, iu cellarie psalmos canant. Post
eompletorium vero iestituit ut non pro libita quis
veluntate aut egrediatur, aut moretur in oratorio;
sed hiemis tempore decem prius capant psalmos,
sstale wero quinque : sieque pulsato signo emnes
pariter juxta prefatum. modum altaria cuncta cir-
eumeapt, e£ sic ad lecta sua singuli pausaturi acce-
dant. la his tribus per diem vieibus circumire cuncta
precepit altaria, ei ad primum ex eis orationem Do-
intellectui ejus excederet. Quam ob causam quos pe-
ritos esse compererat, attente sciscitabatur circa
longeque positos, eos etiam qui istis in partibus ad
monteza Casinum. accederent, volu qui non audita
solummodo , sed visa perciperent. Ob quam dile-
ctionem intelligentizss cum quislibet ei aliquid novi
panderet, mox humiliter suscipiens summa reve-
»entia aiebat, necdum sg posse occultos sensus Re-
gule nosse: et cum cunetis non dicam tironibus,
sed ipsis sapientibus ipse eam elucidaverit, nova et
inaudita se non tantum a peritis, verum etiam a sim-
plicioribus reperire fatebatur. Fecit denique librum
ex Regulis divereoruu Patrum * collectum , ita ut
prior beati Benedicti Begula cunctis esset, quem
minicam dicant et symbelum, ceteris orationem C omni tempore ad collectam matutinam legere jussit.
Dominicam, vel $ua eoné&eantur delicia. Diurnis
autem erationum horis ad suum quisque accedat
eraturus locum : si awtenrvpeculiariter gibi vult orare,
quibuseunque vacal horis, licenter peragat. Has
Mitur treg ideo constituit orationis vices, ut hi qui
torpore pigrescunt, et orare fastidient, saltem com-
pulsi agant que libenter nolunt, et constitutas non
presumamt relioquere horas : bi vero qui nimio
succenduntur amore, ne extera indiscrete petant
retrahantur. Sic enim aecidere solet ut nimiis vigi-
lis atterantur unius nmeetis - indiscretione : horis
autem quibus divinis psalmodiis esse intentum opor-
tet, przoeeupatus sompno mon valeat divinum exsol-
vere cengum. In habitu quoqoe dissimiles fecerat
* Ergo jam tum Romanz Ecclesi» mos obtinebat
ut psalmus centesimus octavus decimus, uti et nunc,
in horis diurnis psalleretur. Aliter diurnum psallendi
allicium diseribuit sanclus Pater Benedictus in Re-
ul:e cap. 17.
s b Sic psalmos inter laborandum decantari prz-
soribunt Adalardus abbas in statutis suis, et Clunia-
censes apud Udalricum, in Consuetudinum Clunia-
censium lib. 1, cap. 350.
* Eamdem rationem suggerit Cassianus in Collat.
n, eapp. 16 et 11.
4 Jam ergo tunc vigebat usus staminearum, seu
interularum lanearum , quas tamen Rotbertus Moli-
smensis abbas repudiasse fertur apud Ordericum in
Hist. lib. v. Certe sanctus Pater Bene 'ictus de sta-
mineis seu quibuslibet interulis silet. Et tamen sta-
mineas duas monachis concedit. Fructuosus in Re-
gis primo cap. 4, et S. Ethildrita, non lineis , sed
Ex quo rursus ut ostenderet contentiosie nulla frivola
cassaque a beato Benedicto edita fore , sed suam ex
aliorum fultam esse Regulam; alum collectis Re-
gularum sententiis composuit librum , cui nomen
Concordia f Regularum dedit, ita duntaxat ut beati
Benedicti precederet sententia , ei vero rationabi-
liter convenientes jungerentur deinceps. Alium ni-
bileminus ex sanctorum doctorum homiliis, qux im
exhortaüonem monachorum sunt prolatze, conjunxit
librum, eumque omni tempore in vespertinis eol-
lectis legere jusgit.
54. Cernens quoque ponnullos tqti8 nisihus an-
helare in acquirenda monachorum eonobia, eaque
non tantum ut precibus obtineant, verum etiem
laneis vestimentis in monasterio usa est, teste Beda
in Historisx lib. rv, cap. 19. Denique Ánsegisus abbas
Fontanellensis drappos albos xx, de quibus camisie
XX fieri possent, Fontanellensibus assignavit.
e Nempe, ut quidem existimo, Codicem Regularum
omnium , qualem exhibent mss. codices, Corbeieu-
sis veterrimus aliique; qualem, inquam, Holstenius
edendum reliquit, editumque typis Romanis et Pa-
risiensibus habemus. Eo in codice Regule, unaquz-
que pest aliam, integrz referuntur, cum in Concor-
ia Regularum singulis ltegulze saneti Benedieti ca-
pitulis singula aliarum regularum capitula instar
commentariorum aptentur.
f Hunc librum edidit, notisque eruditis illustravit
Menardus noster , qui etiam Benedicti Collectionem
ex homiliis Patrum in codice Floriacensi legisse se
testatur : quem tamen codicem ego perquisilum re-
perire non potui,
981
VIA.
decertare muneribus, suisque usibus stipendia mo- A audiebat. Quis unquam solum nisi flentem reperit ?
nachorum expendi, ac per hoc diruta nonnulla, alia
vero fugatis monachis a sxcularibus obtineri cleri-
cis ; adiit hac de causa piissimum imperatorem pre-
cibusque pulsat ut ab hujuscemodi contentionibus
clericos, monachos vero ab hoc redderet periculo
extorres. Assensum prabet gloriosissimus imperator,
mouasteria in Reguo suo cuncta pranotata, in qui-
bus ex his Regulares Abbates esso. queant decernit :
ac per scripturam ut inconcussa opini maneant
tempore, firmare praxepit, suoque annulo signavit :
sicque multorum cupiditatem , monachorum nibil-
omiuus pavorem extersit. Erant etiam quxdam ex
eis munera ^ militiamque exercentes : quapropter
ad tantam devenerant paupertatem , ut alimenta
quis ad eum subito ingrediens siccas ejus reperit
genas ? et non prorsus aut humi prostratum, aut coelo
erectis manibus stantem, aut ne sacri voluminis ni-
miis humectarentur fletibus pagin:x, pugni& recipienr
tem lacrymas invenit? Carnis deficiebagt vires, sed
animi adauante durior persistebat integtio, rigor
semel ooplus pene ipse perduarans. Carnium quae
drupedum esus non suscepit a die converaionis SUE 1
balneis etiam in ultimo $uo tempore languorihus at-
$rilus vix unquam indulsit. Vestimenium post qua-
draginta vel eo amplius dies mutare solitus ost. Le
gere siquidem coram se sapetorum Patrum Vitam
abitusque jubebat : qua lectione recuperaui animus
fortior perdurabat. O bone Jesu , quibus suapiriig
vestimentaque deessent inonachis. Qux considerans B fletibusque perfusus xstuabat animus oupiens dis-
suggerente pr2sfato viro piissimus rex, juxta posse
servire przcepit, ita ut nihil Deo famulantibus dees-
set, ac per hoc alacres pro eo ejusque prole, totiusque
regui statu piissimum precarentur Dominum. llis
vero monasteriis que sub canonicorum relicta sunt
potestate, constituit eis segregatim unde vivere re-
gulariter possint, cxetera abbati concessit.
55. Qua autem cum ad generale placitum jubente
imperatore pergeret, nutu Dei acciderint, non silen-
dum puto. Ibat nempe zgritudine nimisque calori-
bus fessus, jussis obtemperans regiis, sed charitatis
armis stipatus, multorum explere utilitatem paratus.
Bed is qui piis semper invidet actibus inimicus, ut
piorum detrimentum ferret saluti , hunc. a tramite
cepto tali arte retardare molitur : equos siquidem,
quihus ipse vehendus eral, per vasta silvarum de-
turbans custodibus fere ignota. Sed vir Dei nullo
dolore de amissis equis perculsus , alacer regias
prope pervenerat fores. Expletis siquilem monag-
Leriorum monacherumque , de quibus illi ingens et
jugis piaque erat. sollieitudo , utilitatibus , numerus
equorum jmminutus a rege fuleitur [id est suppletur].
Sed et post unius mensis spatium amissi reducug-
tur equi ; sicque divinitus actum est ut quia de amis-
Sis nop doluit, duplicatum susciperet lucrum.
56. Coepit post hzc diversis variisque atteri
agritodinibus, et multos per annos continuis vigi-
liis, assiduis lacrymis, acerrimisque jejuniis atque
laboribus ieditationibusque attritum corpusculum
novo certamini prparare : ut qui subaclis viliis
virtutum obtinuerat arcem, nobiliter infirmitatibus
patientis armis accinctus decertans, gemipatam
a rege suo superatis hostibus victricem perciperet
palmam. Quo enim validius pulsabatur :gritu-
dine , eo intentius magis magisque aut orationi-
bus vel lectionibus persistebat. Nullus otiosum re-
perit, nullus omnino in opere Dei pigrum, nullus vanis
frivolisque fabulis occupatum invenit. Áut enim
ipse per se lectioni instabat, aut legentem studiose
* Qa:x ad munera, qux ad militiam olim tenebantur |
monasteria, recensentur apud Chesnium in tomo If,
Historie Francorum , et apud alios. In editis aliter
hic versus legitur.
solvi, et esse cum Christo ! non tamen $i necossa-
rius fratribus foret, laborem ferve reousans.
97. huvalescente autem sgritudine imperatesem
familiariter allocutus in monasterio. dedueitus, fea
tribusque valefaciens , tota nocte orationibus psal
modiisque pernoctana, ipeius diei regulare officium
peregit. At eum alterius diei regulare explease( offi»
cium , et cursum persolvere vellet, veatum est ad
clausulam : Justus es , Domino; quom versiculum
decantans ait: Deficio ; et adjecit : Fac cum servg
iuo, Domine, secundum tflisericordiqm tuam. (Psal,
cxvui) ; sieque inter verba aratienis virtutibus des
eoratum emisit spirituim 5. Adsunt autem ejus qp»
nibus divitiis dulciores epistole , quas pridie qpam
€ migraret a s:culo, fratribus Aniano positis propriq
dictavit ore, in quibus testatur faciem spam amplius
non visuros. Aiunt, etiam quidam quoniam hora
qua migravit ad Christum, episcopo Stabili Maga-
lonensi obitus ejus revelatus est; a somno siqui-
dem surgens mox suis quod acciderat retulit. Ob-
itum autem ejus ob id eursim attigimus , qugniam
fratres. qui eo tempore presentes adfuerunt, la-
tius explicaturi sunt, quod sequens demonstrat pa-
ing.
58. Benedictus igitur abbasin provincia Gothize exor-
tus sub Pippino rege Francorum, et post ejus deces-
aum sub C :rolo filio ejus ab ipfantize tempore usque
in adolescentiam militavit. Post hzec autem relicto
palatio in monasterio Sancti Sequani in provincia
Burgundiorum habitum veri monachi suscepit:
ibique duobus ac semis annis [supra, num. 10, quin-
queunii et octo mensium spatio ; an biennii? | con-
eistens, Deo jugiter militavit. Sed quia ibi regula-
rem usum minime reperit, in Gothim partibus mi-
gravit, ibique super fluvium Anianum manu propria
cellam primitus postmodum vero cum ipsis fratribus
qui ob amorem Christi sub ejus regimine venerant,
monasterium ex novo opere construxit, in quo nou
longo post tempore trecentos sub suo regimine mo-
b Sepultus in monasterio Tadengi, ybi hactegu
in lapiieo sarcophago quiescit, coliturque dic 1
Februarii, supra in observationibus prvijs, et infra
in lige Vitge.
583
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
984
nachos habuit. Defunctoque Carolo imperatore Lu- A sexta autem feria nocte misit imperator Tsnculfom
dovicus fllius ejus imperium suscipiens, Benedictum
venerabilem virum una cum suis quibusdam disci-
cipulis in Franciam venire fecit, ac primitus in
pago Alsacense monasterium ei Maurum dedit : post-
modum vero pro ejus amore juxta Aquis palatium
super fluvium Indam ex novo opere ei monasterium
edificavit. Hic est Benedictus , per quem Dominus
Christus in omni reguo Francorum Regulam sancti
Benedicti restauravit. Hic habuit sub regimine
suo monasteria duodecim, id est Anianum, Gello-
nem, Casam-Novam, Insulam-Barbaram , Menatem,
Sanctum Savinum, Sanctum Maximinum , Massia-
cum, Cormariacum , Cellam-Novam in Tolosano,
Monasterium-Maurum in Alsatz, ludam ex jussu
imperatoris ob illius ac discipulorum ejus usum zdi-
flcatam, et de fiscis regalibus ditatam. In his omni-
bus ex docirina sua monachos et rectores misit.
Curam autem maximam habuit de omni ordine ec-
elesiastico , videlicet Inonachorum , canonicorum
atque laicorum, maxime autem monachorum. Impe-
rator autem omne ejus consilium libenter audivit et
fecit, unde et a quibusdam Monachus vocitatur ,
videlicet quod monachos sancti viri pro ejus amore
semper suos proprios appellavit, et post ejus deces-
sum hactenus abbatem se monasterii illius palam
esse profitetur. Sanctus igitur vir usque ad obitum
suum in palatio regis pro augmento fidelium , non
pro terrenis rebus perseveravit, quia juxta erat mo-
nasterium in quo degebat. Ánte quartum vero exitus
sui diem adhuc sanus omnia imperalori, qux? ei so- C
litus erat dicere , replicavit : et in ipsa die febre
correptus, ad mansionem suam usque pervenit. Al-
tera vero die audientes boc omnes magnates impe-
ratoris, ad eum visitandum venerunt. Tanta autem
ibi fuit multitudo episcoporum, abbatum ac mona-
chorum, ut nobis qui eum ibi custodiebamus, vix ad
eum accedere facultas esset. Helisacar autem abbas
primus ad eum venit, et cum eo usque ad obitum
perseveravit. Quinta siquidem feria sgrotavit, in
camerarium, jubens ut eum in ipsa nocte ad mona-
sterium ferremus : quem levantes ante gallorum
cantum una cum Helisacar et suis ac nostris homi-
nibus, prima hora diei ad monasterium deduximus.
Cumque esset tertia diei hora, omnes a se exire
precepit, et usque ad sextam horam solus permansit.
Post hz:ec ingressus supra dictus abbas cum praepo-
sito nostro , percunctali sunt quomodo ageret. Qui-
bus ipse respondit , nunquam se tam bene fuisse;
adjunxitque : Usque modo inter choros sanctorum
coram Domino astiti. In crastina autem fratribus ad
se vocatis eis monita salutis dedit, et tunc professus
est quia auadraginta octo anni essent ex quo mo-
nachus fuerat, in quibus annis nullo die antea panem
B comedit , donec coram Deo Jacrymas funderet. In
ipsa die brevem admonitionem imperatori misit, et
alias per diversa monasteria direxit. Isdem vero ve-
nerabilis vir omne officium suum de quinque annis et
duobus mensibus ante obitum suum, sicut in ejus
tabulis post ejus decessum reperimus, et ipse vivens
quibusdam dixit, cantatum [ id est recitatum |] per
semetipsum liquit. Obiit autem septuagenarius, ter-
tio Idus Februarii, anno ab incarnatione Domini oe-
tingentesimo vigesimo primo , indictione decima
quarta, concurrente 1, cpacta decima quarta, anno no-
no imperii Ludovici piissimi imperatoris. Post tertium
vero diem sepulcrum ejus aperuimus , et eum in
vas lapideum , quod imperator paraverat, mutavi-
mus : discooperientes autem faciem ejus, vidimus
in fronte et. circa oculos ac labia ejus tantum rubo-
rem, quantum nec vivus habuerat. His ita exceptis,
et ita se habentibus, nos famuli ex monasterio Inda,
videlicet Deidonus, Levigildus, Bertadus et Desi
derius, tibi Ardoni magistro nostro salutem in De-
mino optamus, petimusque charitati tuzv, ut secun-
dum a Deo datam tbi sapientiam de Vita Patris
nostri Benedicti libellum componas, et eum nobis
dirigas. Salutant vos omnes fratres nostri, ei vos
salutate omnes fratres nostros. Àmen.
APPENDIX PRIMA.
DE SYNODO AQUISGRANENSI, DEQUE MONASTERIIS ANIANJE SUBJECTIS , AUT PER BENE-
: DICTUM ORDINATIS.
(Mabill., ibid.)
4. Quid in rem ecclesiasticam przstiterit Benedi- [) suis revocare modis omnibus tentabat. Nimirum
etus, hactenus vidimus ex ipsius Vita, in qua et
contra Felicianam heresim, tum in legatione Hispa-
nica, tum in synodo Urgelitana laborasse, et concilio
Arelatensi, quod ad restituendam Ecclesiz Gallicanz
disciplinam anno 813 celebratum est, interfuisse
memoratur num. 51. Nunc quid pro republica mona-
stica, maxime in synodo Aquisgranensi , egerit , ex-
pendendum est. Cum rem Benedictinam fere ex sequo
promovere studerent Ludovicus Augustus et Bene-
dictus noster, anno 817 imperator Aquisgrani con-
venire Jussit abbates quamplurimos Regul» nostra
servantes, ad resarciendam sacri instituti discipli-
pam, quam Benedictus scriptis, monitis exemplisque
« monasteria monachorum, in quibus olim beati Be-
nedicti Regula conservabatur, tum negligentia sub-
repente remissius ac dissolutius custodiebatur, vel
certe penitus abolita negligebatur, » aiunt Patres
concilii Turonensis tertii, canone 25. Quam ob rem
varia tum a Carolo Magno, tum a Ludovico ejus filio
convocata concilia, ut collabenti reipublice nosirs
opem ferrent. Anno 817 Aquisgrani congregata est
plurimorum abhatum synodus, cui prefuit. Benedi-
ctus. Sancita hac de re capitula septuaginta duo; tot
enim enumerant Leo Marsicanus in Chronici Casinen-
sis lih. 1, cap. 16, nov: editionis, 'et Chronographus
cenobii Sancti Vincentii ad Vulturnum, lib. i1, que
985
VITA. — APPENDIX 1.
ex coenobio Josues abbas eidem conventui interfuisse A ximini abbatis, cap. 5: Nempe eo tempore « devotio
memoratur, Apollinarius ex Flaviniacensi, et alii, de
quibus in Prefatione actum est. Peracto concilio
« constituit idem Deo amabilis imperator Benedictum
abbatem et cum eo monachos strenus vite, qui per
omnia monasteria monachorum euntes redeuntesque
uniformem traderent cunctis monasteriis tam viris,
am sanctimonialibus feminis*vivendi secundum
Re ul: sancti Benedicti incommutabilem morem, »
ut legitur in Vita Ludovici Pii. Etsi enim universa
Galliz monasteria eamdem sancti Benedicti regulam
profitebantur, non una tamen omnium erat vivendi
Tatio, sed varia pro locorum, personarum morum-
que diversitate. edicto socius et adjutor adhi-
bitus Arnulfus abbas, testante Ludovico Augusto in
diplomate quod de restituto ordine monastico in
monasterio S. Dionysii confecit vi1 Kal. Septem-
bris, anno 19 imperii. « Mor, inquit, ut divina di-
gnatio nos paterna sede suscepta imperialibus sce-
ptris inniti voluit, pix€ intentionis nostra sollici-
tudo exsequi procuravit, ut religio, decor et omnis
honestas a domno et genitore nostro dive memo-
rix Carolo ccepta et instituta liquido et veraciter,
remota omni simulatione, in propriis quibusque ma-
neret et vigeret ordinibus. Unde ad monasticze insti-
tutionis normam corrigendam duos religiosos et ve-
nerabilis vite viros Benedictum et Arnulfum abbates
constituimus, qui per nostrum a Deo gubernandum
et conservandum imperium seduli huic negotio stu-
diose insisterent. » Exstat hoc diploma integrum
apud Sirmondum in tomo H Conciliorum Galliz,
egregium sane pietatis imperatorie monumentum.
Arnulfus is erat abbas, ut puto, monasterii Glonnen-
sis seu Sancti Florentii ad Ligerim in dicecesi Ande-
gavensi, et forsan etiam abbas Heriensis.
2. Quam Anianz disciplinam instituit Benedictus,
eamdem in varia Francie ac Germanix monasteria
propagavit. Tria primo nobis proponit Ardo, Insu-
m Barbaram, Mitiacense, et Cormaricense, quibus
addit Gellonense, Menatense, S. Savini Masciacense,
monasterium a Wlfario conditum, Maurum-Mona-
sterium, et Indam. Indenses in epistola sua addunt
Casam- novam, et Cellam-novam in Tolosano; addo
et ego Monasterium Sancta» Columbz apud Senonas.
De quibusdam actum est in superioribus notis: de
aliis hic nonnulla observanda.
9. Leidradus archiepiscopus Lugdunensis in epi-
stola ad Carolum Magnum, « Monasterium regale
Insul Barbarz, inquit, situm in medio Ararís fluvii,
quod anüquitus est dedicatum in honore sancti Án-
rez apostoli et omnium apostolorum , nune autem
in honore sancti Martini recens videtur esse funda-
tum; jussu domni Caroli iinperatoris, qui ibidem
przfecit domnum Benedictum abbatem, cum quo si-
nul direxit ibi suos codices, ita restauravi , ut tecta
de iiovo fuerint, et aliqua de inaceriis a fundamentis
erecta : ubi nunc monachi secundum regularem di-
sciplinam numero triginta habitare videntur. » Hic
est Leidradus seu Laidradus archiepiscopus, cui in D Sic Benedictus ei
Hispaniam cum Benedicto adversus Elipandum pro-
fecturo Alcuinus libros suos dedicavit, quique postea
dignitatem Agobardo resignavit, in Sancti. Medardi
Suessionense monasterium secessurus. Alcuinus in
epistola 69 (nunc 90) monachis Barbarensibus, quos
raires Lugdunenses vocat, gratulatur de restituta
monasticz vitz disciplina , eosque preemunit adver-
sus gliscentes errores. Insulz-Bearbare monasterium,
cujus non semel alibi facta mentio, nunc seculari
toga donatum est.
4. Quid iu Mitiacensi asceterio prope Aurelianos,
nunc sancti Maximini dicto, prestiterit Benedictus,
, declarat Theodulfus ejus facti auctor in Carminum
libro n, ex quo quia carmen totum est in laudibus
Benedicti nostri, juvat quosdam versus adducere in
hunc iocum. Sed prius ex Letaldo monacho Mitia-
censi discamus qualis tum fuerit istius monasterii
&$t21us ; sic enim ille in libro de Miraculis sancti Ma-
Mitiacensis ccenobii et studium monastica vitze eimol-
lita erat a ssculi dilectoribus, partim cupiditate ,
partim incursione hostica, quz ex Aquitanica impu-
gnatione crebro obtingere solebat. Per idem enim
tempus inter Pippini duces et Waifarium Aquitano-
rum regem gravis et diuturna conflictatio rempubli-
cam Francorum non modico profligavit damno, tan-
demque apud Toarcense castrum capto Waifario
summa rerum ad Pippinum concessit. His fere tem-
poribus locus supradictus adeo est adnullatus, ut
nemo ibi posset manere monachorum: sed habitacula
eorum aut essent diversoria sxcularium et femina-
rum, aut stabula equorum et pastiones canum. Tem-
poribus igitur dive memori: Caroli Augusti, dispo-
nente rerum omnium Domino, eumdem locum pri-
stinze reddere nobilitati, Theodulfus nobilissimus et
moribus et genere acerrimique ingenii Aurelianensis
Ecclesi: episcopus subrogatur. Hic itaque multa
industria certans quatenus idem locus in antiquum
revocaretur honorem, dum in contiguis regionibus
minus idoneos invenisset ad id efficiendum mona-
chos, ex Septimaniz partibus ascivit, quibus et lo-
cum dedit, et res illi loco olim attributas de suo in-
super addens contradidit. In qua re non poenituit
eum facti sui, quippe cujus temporibus in tantum
ejus loci gloria enituit, ut veteris ignominiz dedecus
honestas superveniens obumbraret, et przeteritorum
dispendia lucra sequentia compensarent. » Duos hanc
in rem monachos Theodulfus obtinuerat a Benedicto,
cui hoc nomine gratias agit, eumdemque de aliis
mittendis interpellat, ac cum S. P. Benedicto Casi-
nate comparat his versibus:
I, mea charta, celer Benedicti ad tecta beati ,
Hocque salutato tecta revise Patrum.
Huic salveque valeque meum, huic singula narra,
Prospera qux nobis sunt tribuente Deo.
Inde refer multas misso pro munere grates :
C Utque libens mittat plura, precare libens.
Utque pium consurgat opus fundamine jacto,
uod me jam mulcet, jam mea corda fovet
Sit melius culmen : bonus est fundaminis ordo,
Quem gemini numeri sorsque decusque sacrat.
Ecce duo monachi duo sunt precepta salutis,
Divino ut vinctus sit quoque fratris amor.
Et infra -
Semina tu nostros misisti parva per agros,
Plurima mitte, seges hic tibi grandis erit.
Non distes merito, cujus non nomine distas :
Noininis et meriti sors beet una duos.
Quod fuit Ausoniis Benedictus rector in arvis,
Hoc modo, tu in nostris es, Benedicte, locis.
Ut cerebro Euphorbi Samius satus esse putatur,
Sic Nursi Patris in te revocatur opus.
Ut per Teudulfum Teudulfi verba precantis
Imples, cumque una it hinc prece nomen idem :
r te, Benedicte, quod optat
Conferat, et voti tu imediator eas.
Quodque fuit, Casiue, tibi pius hic Pater olim :
Hoc modo sit cellae urbs Aureliana tuc.
Quam bene Mitiacum vocitavit prisca vetustas ,
Qus fuit auspicium mitibus ante choris!
Maximinus ibi Íratrum vernante corona
Prefuit, his junctus scandit ad astra poli.
Corpora sunt quorum variis tumulata sepulcris ,
Sunt anim: in finibus sed, patriarcha, tuis,
Has fera barbaries exempto munere pacis
Dejecit sedes, destituitque locum.
Quidhis verbis significare velit Theodulfus, explicat
Letaldus superius relatus. Pergit Theodulfus, et poe-
tico more carmen suum dirigit ad Benedicti cosno-
bium, tum post aliquot versus subdit :
Inde salutandi fratrem pieiate revise, —
Sum cuj junctus ego nomine, non merito.
5*7 Ss. BENEbICTE ABRATIS ANIANENSIS , 58$
Hinc pete Nebriati Párris vénétabilis zdes,
Mox ét Donati sit tibi visa domus. ——
Sell tiec prietereds sahcti loca fratris Atili,
Amniádique mei tecta verenteradi. —-
Kam pius aspiciat dantem sihi dona salutis ,
Atala te videht, dicque, Olemunde, vale.
Ac si forte vales mundanas ire per urbes ,
Singula perlustrans oppida, rura, casas,
Presulibus nostras in esrmine pande salutes,
Atque omi cléro, quosque referre mora est.
Àtiita, Clarinus, Teutfredus, Leubila, et omnis
Turba Patrum nostrum sentiat alma vale.
Quos hic primos salutat Theodulfus, erant ij ipsi
quos Benedictus operis sui adjutores primarios ha-
buisse dicitür apud Ardonem supra. Crediderim AÀn-
niahum esse eum, qui saneti Ànniani (Saint-Ühignan
monasterio in Gallia Narbonensi hactenus existenti
nomen dedit, quod cave confundas cum monasterio
uiana seu Àniano. ;
5. Gellonense monasterium excitavit Willelmus
comes, postea ibidem monachus, atque Anianensi
abbati subjectum esse voluit. Benedictus loco przefuit
abhas primus, dein permissi nonnunquam abbates
culiares alii ab Anianensibus, qui Gellonensium
ibbatum electionem probabant. Exstant non uns
Passio Àugusti aliorumque regum litter: Cellam
ellonensein Anianz atiribuentes. Demum Gellonen-
ses sui juris éssc coeperunt, reclamatumque non se-
iuel ab Àniànensibus seculo xi, quo Emimneno Anian:xe
&bbas graves hac de re querelas deposuit apud Gre-
goriuin papam VII, quz in tabülario Anianensi le-
güntur. Sed tandém pr:evaluit Géllonensium pervi-
cacia Urbani secundi pontificatu, qui Gellonense
monastétinm a jure abbatie Anianensis absolvit :
Callistus vero papa seeundus Romane sedi proxime
seus 'wt aient, Aamediate subjecit, et post eum Ale-
xander tertius.
6. Maseiecensis ecemobii m Biterigibus fundamenta
jecit Ego comes anne 158, at docet ejus lpci breve (C
Chronicon a Labbeo editum in tomo 1I Bibltothecé
nov:e. Ádventus monachorum in Mascioco anno 814
collocatur , :nimirom post cenobii restitutionem ab
Ludovico Àugusto factam, de qua in ejus Vita. Mo-
nasterium-istusd, quod hactenus persistit sub ordinà
sancti Benedicti, vulgo Massag oppelloum, rexit
Abbo abbas, qui « natus anno 817, ordinatus anno
841, auno 866, quo urbs Aurelianorum cremata est;
mortuus est, » et quidem « vi1 Kal. decembris, » ex
Kalendario. « Et anno 967 Odo abbas bonz: memo-
ri:& vm Idus Junii » decessisse fertur ; et « Arduicus
monachus Nonis Septembris. 1
7. WMariis vir illuster et nobilis locum in Albi-
gensis pagi confinio tradidit Benedicto, ubi is « mo-
nachos duodecim » cum abbate collocavit. Casam-
novam jnterprelatur llenschenius : sed Ludovici
Augusti litterz, quas videre non potwit, nós docent
esse Bellam-cellah.
Belle 4 *oelite statum. hodiernum neodum resciie p
potui.
8. Mehrüm Menesterium primitus cella Saneti
Leobardi a rimo auctore dictum, « in honorem apo-
stolorttm Petri et Pauli et saneti Martini » constru-
clum in Alesatia prepe Tabernas (Saverne) principatu
Childeberü secundi; postea Maurum Monasterium
cognominatum est a Mauro abbate, tui Theodo-
ricus quartes, Kslensis 'dictus, privilegium con-
cessit, editum apud Jodocum Coccium et Carolum
Cointium in &nnatitm F Pancoram temo H ad anm
586, num. 45.
9. Inda, celeberrimum comnobium prope Aquaes-
grim, vocabulum traxit ab amne preterfluente,
ancti Cornelii étiam appellatum a Cornelio papa et
martyre , eujus caput et brachium istic observari di-
cuntur. Eo in loco sepultus est Benedictus noster
ejus loci abbas ex dictis.
10. Ca2a Nova sive Gordanieus in pago Ueetico,
A nime usque prioratus Anishs? &ebjeetes, vernacule
Gotdargne, primitus à Willelmo comite constructa
dicitur in ciplomate Ludovici Augusti.
Vari: hac de cella exort:ze sant lites tum adversus
Case Dei monachos pontificatu Paschalis seenmndi,
et "Callisti itidem secundi ; tim. adversus Arelaten-
sem drehiepiscopem 'Callisto-item Pontifice. « Et qui-
dem, zit Callistus papa in litteris hac de re con-
cessis , Ánianenses monachi cellom illam, per Lo-
doici imperatoris, *Cároli Magni imperatoris filii, et
filii ejus Caroli regis seripta et largitiones Anianensi
mon:sterio vindicabant. Archiepiscopus vero se Lo-
doici filii Bosonis regis chirographo tuebatur. » Sed
tandem auditis utriusque partis momentis Callistus
ipse de concilio cardinalium jus Anianensium pos-
sessiotie roboratum corfirmavit. Exstant hz litter»
m lucem edite tomo VI Spicilegii.
11. De Cella Nova, vulso Celfe- Neuve, qwe hacte-
nus ab Aniana pendet, exstat diploma Caroli Magni
B in hzec verba :
Karolus Dei gratia rex Francorum et Langobar-
dorum ac Patricius Romanorum , etc. Refiqua vide
inter Opeta Caroli Magni hujusce Patrologie tomo
XCVII, col. 988.
. 18. Ad hzc in monasterio Sarictte Columbse apod
Senonas monasticam disciplfnam restituere conatus
est Benedietus, testante Ludovico Augusto in. diplo-
mate, quod editum a V. C. Stephano Baluzio in ap-
pendice ad Lupum habet hrec verba : « Notum esse
volumus cunctis fidelibus sanete Dei Ecclesize, et
mostris, presentibus scilicet et futuris, quia olim
dum monastieum ordinem usquequaque depravatum
esse eonstaret , et ad eum corrigendum atque emen-
dandam, imo ad pristinum :debitumque modum et
rectitudinem-auxiliante Domino reducendum, quem-
dam abbatem ejusdem ordinis ferventissimum, Be-
nedictum cognominatum , per monasteria imperii &
Deo nobis eoinmissi destinaremus ; contigit ad mo-
nasterium quod dicitur Sancte Colambx», haud. pre-
eul-ab urbe Senonensi devenire : in quo cum cetera
regulariter ordinare satageret, quia tunc temporis
abbatem-eanonicum, Jacob vocabulo, inibi preesse
contigerat, quasdam villas, qu:e priscis temporibus
ad usum fratrum Deo famulantium fuerunt destina-
tee, segregavit, » etc.
15. Praterea Ludovicus Augttstus « ad monaste-
rium quod dicitur &niana, ubi Georgius abbas prz-
eret, quamdam cellam juris sui, qua est constructa
in honore S. Martini infra muros Arelatensis civi-
tatís, cum his qute ad eam pertinent, memorato mo-
nasterio ad stipendia fratrum ibidem Dco famutan-
tium vel ad subsidia pauperum concessit pridie Non.
Decemb., amno imperii 3, indict. 10, Aquisgrani
palatio regio; » tun postea addidit « cellam quz di-
citur Massacia cum appendiciis suis, habentem plus
minus quadraginta mansos, qu:e est ex ratione pr:e-
dictse celle S. Martini, » litteris datis « 1v ld. Mart.,
armo 7 imperii, Aquisgrani palatio regio. » Demum-
que plissimus if atof monasterii Anianensis res
otmmes eonfirmavit genetali diplomate concesso Er-
menaldo abbati.
14. His omnibus hand ab re visum est subjicere
sermonem aliquando habitum in festo dedicationis
basilieze Salvatoris , factze circiter annum 782, de qua
in Vite ntm. 26. Sermo iste nomen Ardonis seu
Smaragdi praefert in ms. codice : sed falso, vt col-
ligo ex ipsius aucteris verbis, dicentis veternosa suo
tempore fuisse Anisnensis basilic :ed:ficia et enri-
quam ejus dedicationis relationem: vocat. Ad hzec
priscam vocat oo , quie feminis negabat
aditum in otramque templum, Salvatoris scilicet el
beate Mari :aitque interjectis annis , id est suo
lempore concessuin sequiori sexui ingressum in ba-
silicam Salvatoris; qu:x verba convenire nequeunt
Ardoni, Benedicti discipulo. Neque scio an non sats
exploratum videatur id quod refert auctor iste, « tre-
centos scilicet et.sexaginta episcopos » (quorum fai-
"^ STA. — SBPENDIK G.—— '60
| Carolum Magnum -À harmonica suavrtas Tromramts 2UYIbYrS TIATA, per :ethe-
huic dedicationi interfuisse : cujus rei nullam men- — reas aurai invitata super eos, uranico concentui sub-
tionem facit Ardo in Vitze superioris num. 26. Eodem — riguit. Audita cst populorum plausibus permixta vox
loco haberi debet id quod legitur de absolntione pee- — lotsbunda, et omne vulgus utriusque sexus divinum
catorum Carolo divinitus concessa ac revelata : quo — opus admirans Deo gratias laudifluo rependit pra-
spectat « miraculum in consecratione Anlanensfts "cónio. Magnum quidem est et difficile per singulas
archisterii revelatum, » relatum in Vila Caroli Ma- — causas spiritueliter retexere omne genus divini ope-
ui, tribus libris scripta tempore:Frederici Aherto- — ris, xrod iie Deo dispensante per religiosorum ma-
arbi apud Lambecium in Cxsarez Bibliothecze tomo — nus decenter exhibitum est. Sed ne videamur acer-
ll, pag. 535. Sermonis titalus ita se habet in codice: vare superflua, hactenus opifs,:nostra titillante manu
ms. « Sermo sancti Ardonis, cognomento Smaragdi, —brevitatis compendio facili stylo laboratum , futuris
monachi et confessoris, ac magistri in sacra pagina, —:s:eculis in altum tradimus memoriam, quod fidelibus
monachi quondam monasterii Ánianz, ordinis sancti — legendum-et audiendum, sicuti relata gestorum di-
Benedicti, Magalonensis dicecesis : qui sermo feit — Üüicimus, manifestum aperimus, ctc. Adest hic ara
celebratus in consecratione altaris Sancti Salvatoris — triplex , solius columuz unitate subnixa, significans
ejusdem monasterii die vigesima nona mensis De- — Trinitatis unitatem, ut in personis proprietas intel-
cembris, anno ab incarnhtione 'Dornini '»pcctxx; — ligatér,vt deitmis uíritàs credatur, etc. * Adest etiam
[Leg. podrxxn]. Dominice crucis figara, quam tn sto tempore sancti
Sequitur tenor sermoni "Salvauris afa. per bui falfricxm depinxit, monstrans
equitur tenor sermons, . dp fidelibus Ghristi'crucem spiritialiteresse gestemdam,
Ad gloriam et honorem tui nominis, Christe Jesu ^" quam Deus Salvator crucifigendus sibi corporaliter
Salvator sszeculi, auribus eatholicee Ecclesi antiqua — bajulavit, et. crucifixus omria de se dicta a vatibus
rei relatio per novos futurorum tereporum decursus — consummavit : cujus 'crucis venertbile si suo
transfert notitiam, qualiter venerabile tuum Ánia- prxecipuo Salvatoris conservataitario,et multis beato-
nens|s ecmobii templura sui fundaminis suscepit — Tuin ipighoribis pertetrale iembuit arcarram , quod ob-
exordium. Nam cum patriejus Romanorum et rex -tinensreliquinsinse, toeleste& habet margaritas, eto. -
Francorum Carolus per 6allias ad -honorem -Bei — Nullus hic quoque hzsitet summ tamdem pectus pu-
templa et, admiranda sedificia passim constitueret, — -gillo, et 'quadam quasi pugtri eordis manu excitare
quoddam insighe in Christi Salvatoris nomine con- ignaviam, piteque confesstomis modo illum Evangelii
stituit, quod sui .stemrnatis veternosa congeries sequipublicarum, qui sdam:'destís peccatis damnans
mortalium oculis adhuc pandit. 'Post eujus eonstitu- — conscientiam , sibi propitiari divitrtm quiesivit cle-
tionem, de Narbonensis urbis obsidione remeans, in mentiam. €vjus exemplo in hc 'Aniarrensi aula com-
qua Ángaricam gentem expulerat, ibi synodo per- fessio Caroli fertur .genrebendis patuisse suspiriis,
acta trecentos sexaginta sex :pontifices invitavit, ét — et pro quadam admissi sceleris noxa crébris obse-
«d consecrationis opus congregavit. Vere felix locus — erationibus institisse , 'divinteqee "misericordie uu-
ille a tanto principe honorabiliter electus, et ubi res lacrymabili :propalsasse 'querela : quatenus ei
coelestis Hierusalem in terrenis conversationibus — Salvator ignosceret , ille qui tro hominibus cunoti
activam vitam ad-suam coritemplativam gaudet ex- — venisset redemptor. Ad ostetderídam vero redem-
*untem, et in ccelestibus claustris exspectat trans-,,, »ptionis adeptam gratiam , exerditor'sa nota-
ferendos filios adoptionis, quos ibi mutrit Regula € tis apicibus cuidam pontifici signum vexit, üum
sanctie religionis, quam secundum pii Patris Bene- »pro eo veniam peteret inter eueheristícas eulogias
dicti auetoritatem traditam alter-quoque Benedictus — ad altare : persensitque Carolus'celebrantis sibi ma-
nomine primitus ibi. edocüit, qui in domo Domini nus impositas, qua inmpositione recreatus "indultum
ibi'in atriis ejus:;justus ut pdlme floruit: eujus pa- — sibi peccatum intellexit, eto.
tern:tatis -prihciptem Anianense promeruit cceno- Exsultet Gallis teHus, et Ankmensis spatii templo
bium, et per eumdem abbatdm primum, et glorio- —nobilitata lxtetur : ih quo s 'indiciam nobilitatis
sum regem Carolum yix dedicationis diem vidit — et pignus regalis ahóris Carolifs princeps divinum
optatum. -In quo prafulgida venerabilium episcopo- — mumusibi "lectüris "elit(tit. Cum igithr sit ita. quod
rum pontiflealis caterva przefata magnifici regis in — Joeus iste regalibus pollent rebus, eteaeris ad coelum
cantu [Porte cctu] conglomerata, solemne opus edibus asstirgat ,'deeet otnnem'cajuslibet «eettis ho-
-«tercuit, et pretactum finem gratia dedicandi adhi- minem ipsam revereriter «honorare, et Deum in illo
-buit. Tunc illud dedicationis peraetum officium Deb — *devotiws adorare, "qni in taffta prioris habitus 'est
mpiacuisse edclitus est demonstratum. Nam eidem -religione, ut mutieribus-ad ipstittvarcerétur aecessus,
regi sequemti rocte pernoctanti, et cuidam pontifiei e quelibet '0ceasio sxnctós regelaris observantize
€oloniensi et Benedicto abbati (ut in ore duorum 'corrumperet mores. Convenit mamquoe pudicitiz cal-
velirium stet omne verbum) am visiospiritualis | toribus illad'evatigelicum sequi, suceingere lumbos,
apparuit, quam ipsi tres postea professi sont, vide- —-et'in-mapibue habere luceruttm. Htnc-est quod glo-
licet -quod'Deo sacrata Anianensis aula, tota intus. riosa "mater Yirgo sexum a suis Jiminibus exclus
-quasi srdens resplenduit, et lux erumpensad coelum :D femineum, 'et intra peculiare .Fifii sui templum in-
emicuit. Quis igitur in die consecrationis, quam sic — terjecfis annis recipit, quos prisea consuetudo imn
approbuvit, interesse non ketabitur? Jam ume — -utrumque templum pertetrare 'gh. sivit. O felix vtr-
-illa-nostri Salvatoris quam felix aula canoris.yvoci- — tus n 'dortio 'Dei, 'sed multo jam 'felieior si sobrie-
bus ;jueundata feboans 'codleste dedit. jubiwm, et — tutíb ewstodia si$, btc.
2? Lege Vitze num. 20.
501
* S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
APPENDIX II.
DE TRIBUS BENEDICTIS ,
ANIANENSI , FOSSATENSI ET MEDIOLANENSI ABBATIBUS ,
Ubi de Euricio abbaíe Gallo.
(Mabill., ibid.)
4. Neex communione aut diversitate nominum,
ut fit, confusionem oriri contingat, hic seorsim de tri-
hus Benedictis agere constitui, deque Euticio, abba-
vitam Euticio affingit. Per quadraginta annos Euti-
cius cibum non sumpsit, « nisi prius flevisset. ;
Idem totidem annos przstitit Benedictus, nisi quod
te quem cum benedicto Anianensi unum et eumdem B quadraginta octo annos habent melioris notz» codi-
esse vehemens aliquando suspicio mihi injecta est,
nunc vero penitus perspectum habeo.
|. 9. Benedicti abbatis Anianensis Acta supra retuli
ubi res ab eo gestas accurate describit Árdo ejus di-
scipulus, refertque Indensium monachorum epistolam
de obitu magistri sui. In his Actis et epistola quin-
que res in przsenti observandze sunt. 1. Benedictus
« fecit librum ex regulis diversorum Patrum col-
lectum, ita ut prior beati Benedicti Regula cunctis
esset, » etc. 2. Cum esset Ludovico Pio acceptissi-
mus, in ejus gratiam « imperator jussit construere
miro opere monasterium » apud Indam, « quz vallis
a palatio Aquisgranensi sex non amplius mullibus
distat. » 5. Pridie quam decederet Benedictus, cum
solus ab hora tertia ad sextam manere voluisset,
ait, « nunquam se tam bene fuisse, adjunxitque :
Usque modo inter choros sanctorum coram Domino
astiti. » 4. Ipsa obitus sui die fratribus ad se voca-
tis professus est, « quia quadraginta octo anni essent
ex quo monachus fuerat, » ubi mendose quidam co-
dices habent, quadraginta anni. 5. Adjecit, in his
omnibus anni se « nullo die antea panem comedisse,
donec coram Deo lacrymas funderet. » Quz tria
postrema refert epistola lndensium monachorum.
5. Eadem omnino Euticio abbati tribuit Joannes
monachus, qui unus e veteribus Euticii mentionem
facit in lib. 1 de Vita sancti Odonis abbatis Clu-
niacensis. 1. Euticius « cum esset laicus, et pere-
grinis studiis eruditus, totum se dedit beatorum Pa-
trum Regulis et institutionibus : ex quibus auctori-
tatibus diversas consuetudines sumpsit, unoque
volünine colligavit. » Hiec est Concordta Regularum
Benedicti abbatis Anianensis ; aut certe Ordo mona-
stite conversationis ejusdem aucloris; et forie
utrumque : quos tamen libros, non laicus (ut falsus
est Joannes), sed monachus et abbas collegit Bene-
dictus, 2. « Fuit isdem vir Euticius temporibus Lu-
dovici Magni imperatoris, clarus videlicet regi,
omnibusque amabilis. Quippe in tanto amore apud
regem est habitus, ut intra palatiuin suum illi con-
strueret monasterium. » Scilicet Indense, quod in-
trafines ville seu palatii Aquisgranensis conditum
est : nec aliud in gratiam cujusquam intra palatium
ab Ludovico Augusto constructum legimus.
5. Euticius « circumstantibus undique fratribus
subito emisit spiritum ; et dum a discipulis pii Pa-
tris pararentur obsequia, ecce rediit vivus, qui fue-
rat mortuus. llis vero attonitis et mirantibus dixit :
Deo gratias, scitis quia ex bis quadraginta annis
unum tantum diem non memini me cibum sumpsisse,
nisi prius flevissem. Hodie namque sublato morore
consolatus est me Dominus, et inter choros Angelo-
rum tribuit mihi requietionis locum. » Benedictus
inter choros sanctorum Domino astitit; » Euticius
« inter choros angelorum. » Árdo raptum et oratio-
uis excessum Benediclo tribuit; Joannes rem auget,
et »ro raptu mortem, pro raptus fine reditum ad
ces quadraginta sequioris, quos protulit Joannes.
Ex bis Benedictum Ánianensem cum Euticio abbate
' unum eumdemque esse asserere non dubitem. Nec
C
quemquam movere debet nominis diversitas. Nam
preterquam quod Benedictus et Euticius non ita si-
gnificatu differunt, certe illo xvo familiare erat
uni eidemque homini duo habere nomina, unum
proprium, alterum asciticium, ut in Rabani E
videbimus. Quod si Benedictus ab Euticio diversus
non est, alii auctori tribuendi sunt Dialogus de
Statu Ecclesix et liber de Vita Ludovici Augusti :
quos post annum 840, hoc est annis ab obitu Bene-
icti minimum novemdecim, editos fuisse constat.
De aliis Benedicti Anianensis operibus infra.
4. Sunt qui Benedictum abbatem Fossatensem a
Benedicto item Ánianensi non distinguendum esse
opinantur : qua in sententia est eruditissimus Caro-
lus Cointius tomo VI. Mihi vero alium ab alio diver-
sum esse indubitatum videtur. Vixit quidem uterque
eodem tempore : et sicut Benedictus Anianensis
omnia fere Gallie monasteria, sic Benedictus Fossa-
tensis Fontanellense ad Regulae cultum revocasse
perhibetur in Chronici Fontanellensis cap. 16, ubi
ejus loci monacbi « olim a vire justo Benedicto Fos-
satensis cenobii abbate eruditi in philosophia » mo-
nastica dicuntur. At Benedictus Anianensis nusquam
Fossatensis appellatur; sed tantum Anianensis atque
Indensis abbas fuit, dictusque est : tametsi plera-
que Gallie inonasteria, suo quzque abbati singu-
lari subjecta, sub cura sua haberet. Verum unius ab
altero distinctionem illud evincit, quod Benedictus
Fossatensis diu superstes fuit Anianensi, quem an-
no 821 decessisse constat. Quippe Fossatensis basilica
« elegantiori opere a religioso abbate Benedicto
constructa, et a S. Aldrico Senonensium archiepi-
Scopo aliisque przsulibus dedicata est, » ut in libro
de Miraculis S. Baboleni szculo xi scripto legimus.
Idem attestatur libellus de Vita sancti Aldrici, qui
rece « Fossatensis abbatis templum quod ipse ab-
as construxerat, in honorem beate Mari» dedi-
casse » memoratur. Átqui Aldricus non ante annum
829 sedem episcopatus Senonensis iniit. Itaque ad an-
num ininimum pervenit Benedictus Fossatensis,
cujus « prece templum quod ipse construxerat » Al-
dricus archiepiscopus dedicavit. Fuerit ergo alius
necesse est Benedictus Anianensis, qui anno 831
ineunte e vivis excessit, annis amplius novem ante
Fossatensis basilicze perfectionem ac dedicationem,
quz Benedicto Fossatensi procurante peracta est.
5. His tertium adjungo Benedictum abbatem [ta-
lum, ambobus :qualem, quem Petrus Mediolanen-
sis antistes coenobio anno 784 in honorem sancto-
rum Ambrosii, Gervasii atque Protasii, ab se con-
structo przeposuit, confirmante Carolo Magno. Petri
archiepiscopi et Caroli Magni hac de re litteras re-
fert Urhellus in Italiz sacrz tomo IV. Petrus litte
ris suis abbatem instituit Benedictus presbyterum,
$05
CODEX REGULARUM. — PILEFATIO.
$94
« 1ta ut abbas cum fratribus omnia secundum insti- A eruditissimus Baluzius in calce notarum ad Agobar-
tuta venerabilis Patris Benedicti ejusque Regulam
disponat et ordinet. Sed neque abbas ibidem orli-
netur extraneus, nec nullo unquam tempore, nisi
aut eodem in monasterio prius monasticum sumpserit
babitum ex ipsa jam congregatione, aut quem fra-
tres eligant, qui eos secundum divinas leges et Pa-
trum regulas valeant gubernare ; » seu, ui Carolus
Magnus in diplomate suo loquitur, « secundum di-
vinas leges et Regulam sancti Benedicti. »
6. Tres ergo habemus Benedictos abbates eodem
tempore clarissitos, qui rem monasticam mirifice
illustrarunt auxeruntque : tametsi potiorem locum
obtinere debet Benedictus Anianensis, a quo Clu-
niacenses congregationis sus forimam) ritnumque
suorum modum ac specimen accepere : quanaoqui-
dem ipse est Euticius qui, referente Joanne mona-
cho jam laudato, fuit auctor earum Consuetudinum,
« qux hactenus in nostris, inquit, monasteriis ha-
bentur. »
1. His ita expositis de pluribus Benedictis, hic
ex occasione qux»dam de Benedicti Anianensis ope-
ribus reitractare juvat ; siquidem przter Concordiam
Regularum, earumque Codicem, de quibus actum
est in ejus Áctis, nonnulla eum composuisse postea
comperimus. Nam in ms. codice Colbertino n. 1510,
ut mihi indicavit vir de litteris optime meritus Ste-
phanus Baluzius, invenitur primo Benedicti abbatis
Anianenusis forma fidei tomorum XV, qux veluti sum-
mula theologica est. Deinde Confessio fidei Benedicti
levite ; tuin Benedicti leritee testimoniorum nubecula
de incarnatione Dominica, et sancta et individua Tri-
mitate, el iterationis baptismatis devitanda pernic e.
AÀd hzc ejusdem disputatio adversus Felicianam im-
pietatem. Denique ejusdem epistola ad Guarnarium
filium. Primum ex illis opusculis esse Benedicti
Anianensis ex titulo manifestum est, probaturque
ex ejus Actis, ubi Benedictus « perversum Felicia-
num dogma,» quod « pene provinciam illam invaserat,
jllaesus ope divina » non modo « evasisse » perhibe-
tur, sed et « multos, non solum inflmos, verum etiam
praesules Ecclesi» suo eripuisse studio; et adversus
nefandum dogma veris disputationum jaculis arma-
tus s:epe congressus fuisse. » Hac de causa in Hispa-
niam profectus est non semel, ut testatur Alcuinus
in epistola praefixa libris quatuor adversus Elipan-
dum, inseripta Leidrado episcopo Lugdunensi, Ne-
fridio Narbonensi, et «Benedicto abbati,» cum « essent
in procinciu itineris. » Quin etiam interfuit synodo
Urgellensi anno 799 ea de re habitz, uti observavit
dum. Hinc etiam valida conjectura eruitur, ejusdem
esse auctoris opuscula illa contra Felicem, quze ex
codice Colbertino mox commemoravimus. Se4 illud
obstat, quod Benedicto letite tribuuntur : cum Be-
nedictum Ánianensem sacerdotii honore pr:dituin
fuisse indubium videatur. Is quippe, teste Ardoue,
« vasa. ad Christi conficiendum corpus nolebat sibi
esse argentea : siquidem primum ei faerunt lignea,
deinceps vitrea ; sic tandem conscendit ad stannea. »
Quod ait sibi et ei, vix potest de alio quam de Bene-
dicto ipso explicari, sicuti et subsequentia. « Plane-
tam vero refutabat habere sericeam : et si aliquis
illi dedisset, mox aliis ad utendum prestabat. »
Aliis, inquit, id est monachis suis presbyteris, qui-
bus ejusmodi planetam ad usum przstabat, cum
ille ad suum ipsius adhibere nollet, num si de pres-
byteris extraneis hic sermo esset, non ad stendum
presiari planeta diceretur, sed in donum tradi et
concedi. Itaque przdicta opuscula, qua quidem Be-
nedicti Ànianensis esse videnter,ab eo nondur pres-
bytero, sed levita scripta sunt, si non fallit codicis
inseriptio in titulo levita. Certe Benedictum ilium,
quisquis tandem sit, abbatem exstitisse inde colligi-
tur quod Guarnarium filium suum nominat.
8. Preter hwc in codice Caunensis tonasterii
(Monastére de Caunes) dioecesis Narbonensis habetur
ejusdem Benedicti (ibellus ex diversis Patrum sen-
tenliis collectus de Confessione, cum epistola nun-
cupatoria ad Ludovicum, ut puto, augustum quam
damus infra inter epistolas sancti Benedicti.
9. Hanc epistolam sequuntur nud: Patrum sen-
tentixe de revelandis cogitationibus. Patres illi sunt
Gregorius Magnus, sanctus Pater Beredictus, Basi-
lius, Macarius abbas, Paulus Agyptius, Antonius
abbas, Vit: Patrum, Cassianus, Augustinus de per-
jurio, et Isidorus. Ipsa est sine dubio Benedicti Col-
lectio ex homiliis Patrum, quam Menardus noster
quondam legerat in codice Floriacensi. Illam porro
C ex codice sancti Petri de Caunis congregationis no-
sir: eruit mihique cum aliis fragmentis bene mul-
tis transmisit noster Claudius Stephanotius, cujus
indefessum in litteris studium nunquam satis przdi-
care possim. Titulus et exordium libri sic habent :
]n Christi nomine incipit libellus ex diversis Patrum
sententiis. Sententize sancti Gregorii de lib. Moral.
iu Job, Pars 1: Et fuit possessio ejus septem millia
ovium, etc. Hactenus de Benedicto Anianensi et
: aliis.
CODEX REGULARUM
MONASTICARUM ET CANONICARUM
Quas SS. Patres motachis , canonicis et cirginibus sanctimonialibus scrvandas prescri-
pserunt,
COLLECTUS OLIM A S. BENEDICTO ANIANEN8I ABBATE
(Juxta editionem Lues Holstenii, anno MDCCLIX recusam August Vindelicorum et a R. P. Mariano Drockie observa-
Uonibus critico-bistoricis illustratam.)
AMratatto
Ad lectorem benevolum, aliosque antiquitatis Christiano-monasticte amatores.
I.
Quamprimum jacentibus litteris pristina dignitas
restitui ceperat, et jam eruditorum animis crevit
PaAraor. CIIH
D antiquitatis existimatio, quod ubique veterum seri-
ptorum libri ex intimis archivorum pluteis in l:cem
publicam prodierint, doctissimis quidem notis hinc
13
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
$6
inde henoratj, qui tamen plerumque ad profanos A et sanctorum Patrum dogmata sedulo revolvere,
scriptores spectabant. Notum quippe est illos sotum-
xm)odo inter eruditiores numeralos fuisse, qui in
eihnicorum scriptis explanandis operam dabant, at-
que in exornandis Gr:ecis Romanisque ritibus vitam
suam consumere voluerunt. Pauci siquidem circa
Christianorum insti:uta laborabant, vel vetera san-
eorum Patrum scripta evolvebant, aut eoruin acta,
sacra et salutarig monita de tenebris in lucem eruere
conati sunt.
Il.
Et quamvis nonnulii cx illis restitut:e rei litterarize
primis cultoribus aggressi sint qu:»dam celebriorum
sanctorum Patrum opera, cum quibusJam qualiter-
eunque elaboratis commentationibus in publicum
proferre, quemadmodum przstitit celeberrimus Era-
mus , sanctos Ecclesixz doctores Augustinum et Hie-
ronymum exhibens orbi erudito ; attamen et has lu-
cubrationes valde inopes agnoscunt hodierni viri do-
cti, ut pote potioribus adjumentis desiitutas. Non-
dum enim scriptores illi, alias celeberrimi, intima
bipliothecarum et archivorum scrinia inspexerant,
nec piissuna primorum Christianorum acta rimari,
vcl sincera a spuriis discernere cogitaverant, poste-
ris hanc egregiam artis criticre spartam relinquentes.
lil.
Postquam autem ineunte szculo xvii plures vizi
eruditi, et ob id zterna memoria digni, bibliothecas
hucusque neglectas paucisque pervias perscrutari
, eeeperant, tunc plura antiquitatis Chris*ian:e monu-
mienta, qux nimis diu pulvere obsi:a latebant, in pu-
blicam lucem prodierunt, atque historia tam sacra
quam profana mirifice exculta est, sinceris veterum
scriptorum actis ab omni fraude discretis. Nulli igi-
tur ignotum cst, a talibus excellentissimis ingeniis
przstantissima emolumenta reipublice Christian:
. Simul el litterarix acerevisse, cum per laudabilissi-
mum hoc studium abditissima religionis nostr: my-
steria clarius patescant, primzvi Christianorum mo-
res, ritus, et laudabiles c:eremont:ze aperiantur, at-
que orbi erudito ad imitandum proponantur.
IV
[nter hos purioris doctrinze culjores prze reliquis in
arie criica apprime versatis eminuit Dom. Lucas
Holstenius, vir ad abdita antiquitatis monumenta p
illustranda natus, et in utroque reipublicz litterarizx
foro optime versatus. Natus ille est Hamburgi in Ger-
mania anno 1596, ubi sub doctissimis magistris exi-
mio cum fructu studia humaniora absolvit, lingua
. Hebraica et Graeca de more imbutus, ut ex eplebis
vix egressus egregia nobiliorum studiorum specimina
ediderit, prout eruditze ejusdem not in varios vete-
res profanos scriptores testantur. At relictis juveni-
libus musis, ut altioribus studiis animum excoleret,
relicta patria, primum Lugduni Batavorum arcanis
medicina artibus aliquo tempore operam dedit. Vc-
rum animx medicinam anxius inquirere cupiens ir
Gallias secessit , ubi Lutetize Parisiorum studiis thco-
B
logicis assidue incubuit. Dum sacrarum Litterarum
agnitis Protestantium erroribus, ad gremium ore
doxz et catholice Ecclesi& Roman:e corrversus es,
apud viros doctos magnam solid:e eruditionis faman
adeptus. Tandem Romam vocatus bibliothecs ie-
structissimse Barberinz preficitur , atque carü-
nali Barberino a secretis stetit , a summo pontifice
Urbano VIII canonicus basilic: Vaticarze constitoius,
) V.
Dum igitur clarissimus Holstenius omnigenz vír-
lutis et doctrinze radios ubique spargerel, sunimos
pontifex Romanus Innocentius X perspectam habeos
ejusdem singularem in eruendis antiquitatis mom-
mentis peritiam , atque in scrutandis veterum sancto-
rum manuscriptis preclaram notitiam, illum celeber.
rims bibliolhec:e Vaticanz primarium prefecim
ordinavit. Quod etiam summum officium ipsi conür.
mavit Alexauder Vll papa, et ipse doctorum vin-
rum phoenix, puriorisque doctrine cultor eximist,
qui proin Holstenium nostrum debito honore cum
lare voluit. Nam anno 1655 illum ad serenissima
Christinam Suecorum, Gothorum , et Vandaloreg
reginam misit legatum, ut ab cadem publicam
tholice fldei professionem susciperet : quam pii
sima regina festivo gaudio ad manus ejus euisil i
publico nobilium virorum consessu apud (Enipe
tum sub solemni sacrz miss: sacrificio.
VI.
AL reversus Romam Holstenius cum religiosissit
regina jam in gremium Ecclesiz catholice solemn-
ter recepta, cum in perscrutandis antiquitatis (ire
stianzte monumentis, et veterum sanctorum Pauus
scriptis colligendis sedulam operam impenderet ji
doctis laboribus fractus ad aterng quietis guid
vocatus est 1v Nonas Februarii anno 1661, cU
quidem morte respublica litteraria jacturam pis
est irreparabilem. Ante mortem in ecclesia B. Y-
riz de Anima nationis Germanicz sepulture sii K-
cum elegit, ubi piissimz anime justis persoluüs 3
perpetuandam tanti viri memoriam eminenüissim*
cardinalis Barberihus erigi curavit superbum
marmore tumulum cum insigni hoc epitaphio, qe
memorabilia vitae acta complectitur.
D. O. M.
LUCA HOLSTENIO SAXONI HAMBURGENSI,
QUI CLARUS IN GALLIIS, ROMAE CLARIOR
GENTIUM OMNIUM 4 TA TUMQUE HISTORIAS ET ECCLESIE IP
MENTÉ COMPLEXUS,
DIVERSIS REGIONIBUS PERAGRATIS,
DIVERSOS EARUM FINES ET NOMINA PROBE TESLIT.
YARIAS QUOQUE LINGUAS PREETER GR.ECAM LATINURU:
QUARUM SCRIPTORIBUS PLURIMUOM LUCIS ATTULIT;
ANTIQUAM PHILOSOPHIAM CALLUIT :
AB URBANO VII CANONICATU DASILICA VATICAN ——
AB INNOCENTIO X PRLEFECTURA BIBLIOTHEC.E ORWIS |
AB ALEXANDRO YII SAPIENTER UNCS ELECTUS.
UT OCCURRERET SUECORUM GOTHORUMQUE RECI'Á
INCOMPARABILI,
QUAE MIRAM IN TANTO VIRO SUMMI INGENII
SUMM.EQUE MODESTLE CONJUNCTIONEM SUSPEIIT
ET PRDICAVIT :
VIT DENIQUE LAUDATISSDUE ET JLLUSTRICI 0D
CURSU INTERRUPTO
591
" KXIMIUS PATRLE GERMANIAE AMATOR,
PROPUGNATORQUE RELIGIGNIS CATHOLICAE
OBIIT ANNO £TATIS SUE LXV, IV NONAS FksnvARII
ANNO MDCLXI.
FRANCISCUS BARBERINUS CARD. S. Rt. E. viCE-CANCELL.
H4RES EX ASSE AMICO OPTIMO P.
Vil. -
Inter prxstantissima autem bujus clarissimi viri
opera, et doctissima veterum monumenta ab ipso
collecta, haud ultimum locum meretur pr:zssens Co-
dex Regularum monuslicarum, quem tenebris erutum
luci publice parabat locupletandum eruditissimis
animadversionibus simul ac dissertationibus ad hi-
storiam monasticam illustrandam perquam necessa -
ris, nisi immatura, morte przventus fuisset. Etsi
enim hanc veterum Regularum collectionem non col-
legerit Holstenius, prout ipse fatetur, sed eamdem
ab antiquo codice Coloniensi descriptam a summo
pontifice Alexandro VII. aJ corrigendum susceperit,
attamen et iliam cum aliis antiquis codicibus colla-
. tam correxit , et doctissimis notis hinc inde illustra-
vit, testimonia veterum scriptorum cuiliset Regul
prefigens.
VII.
Primus autem qui Regulas monasticas in unum
codicem collegit et redegit, erat sanctus Benedictus
abbas Anianensis, cujus Acta primus edidit vir do-
clissimus Hugo Menardus congregationis S. Mauri
monachus Benejlictinus, quie postea eruditissimi ha-
giographi Bollandus et Henschenius de novo illustrata
ad diem 12 Februarii inter aliorum sanctorum Vitas
collocaverunt. Sanctus qnippe Benedictus Anianen-
sis abbas multorum cenobiorum pater et auctor, a
nionasterio per ipsum in paterno solo apud Anianzx
fluminis ripam erecto cognomentum hoc Anianensis,
sorlitus est : qui nobilissima comitum Magalonen-
sium stirpe ortus , ex aulico gratioso et forti milite,
factus est monachus monasterii sancti Sequani in
diccesi Lingonensi , cirea annum 774, ac post qita-
"driennium in paterna possessione Ánianense hoc
camnobium in Á5uitania condidit , arctamque Re-
gule Beaedictinz disciplinam observavit. Hinc Ca-
rolo Magno imperatori in primis charus, ac deiude
cjusdem piissimo Filio Ludovico Aquitani:x regi, et
post moriem patris imperatori perquam familiaris,
plurima monasteria per Aquitaniam et provinciam
Narbonensem exstrusit, ac sanctissime gubernavit.
Sed tanilem ab eolem imperatore Ludovico Pio
Aquisgranum vocatus, lid: ceenobium instituit, unde
et Indensis abbas sxpe appellatur , sub cujus przsi-
dio, anno 818, Aquisgrani habitus est conventus ab- .
batum Franci: eum suis monachis pro reformatione -
ynonasteriorum, prout Leo Ostiensis in Chronico Cas-
sinensi capite 18 notavit , atque in przfatione ad ca-
pitula ibi sancita disertis verbis reperitur.
IX.
Ad reformandum igitur. statum monasticum con-
stitutus sanctus Beneuictus Anianensis a piissi:no
imperatore Ludovico primarius prxses omnes Regu-
Jas monasticas$ anté exordium sxculi 1x conscriptas
CODEX REGULARUM. — PRAEFATIO.
A in unum volumen collegit, ex quibus insignem tra-
398
ctatum composuit, quem Concordiam Regularum re-
cte nominavit. Quo quidem tractata p'issimus abbas
unitatem et conformitatem status monastici mon-
strare voluit; quamvis primi institutores scripserint
diversas vivendi normas, quas tamen inter se con-
cordare probavit, ex omnibus coarctans in unum
sententias, qux cum przscriptis Regule Benedictin:ze
convenire noscuntur przeceptis, singula aliarum Re-
gularum capita ejusdem argu;nenti singulis Benedi-
ciinz Reguli capitulis subjiciens. Jam dudum igitur
sanctus abbas Anianensis in unum corpus collegerat
celebriores Regulas monasticas , ex quibus hanc /te-
gularum Consensionem monstravit.
X.
B Quisquis enim prima illa religiosz vitze scecula vel
obiter consideret, o:nnino perspiciet, sanctissimum
monachorum Occilentalium patriarcham Benedi-
ctum Cassinensem non instituisse novum mopasti-
cum statum, sed solummodo per suam Regulam dis-
cretione precipiiam, sermone luculentam perfecisse,
prout eamdem co:nmendat sanctus Gregorius Ma-
gnus, Dialog. lib. 11. Nam ab exorZio introducti mo-
nastici ordinis tanta vigebat unitas, tanta morum
conformitas, ut ubique unus idemque exstiterit status
monasticus, facilisque fuerit ex uno ad aliud mona-
sterium transitus, monachis eamdem vivendi ratio-
nem eamdemque monachatus professionem obser-
van'ibus, non obstante diversarum f'egularum obser-
valione, qu:x quidem uniformes censebantur, nullam-
C que inducebant ordinum diversitatem.
Al.
Hoc ex variis sanctorum Patrum Aclis omnino
constat, atque clarius patebit ex Leonis Allatii prze-
fatione ad prxsentem Regularum Codicem mox ad-
ducenda , ubi vir doctissimus exertis verbis conten-
dit, nullatenus tali unitati obstare ordinum diversi-
tatem. « Etenim ille, inquit, a singulis, ut przsens
usus posccbat, Patribus scriptz aliorum similia cu-
pientium studiis descripte in communo proponeban-
tur: ut ex his quique pro locorum et nationum
differentia vitam uniformi, quoad przcipua, disci»
plina temperarent. Primaria sane et quasi funda-
men.alis monachorum Uegula Evangelium erat ; illa,
inquam , Christi consilia , quz? castrare seipsum pro-
pter regnum ccelorum ; qu:e abnegare se, et crucem
tollere; quz? patrem et matrem, uxorem, et agres
proper Christum relinquere; qui? vendere patri-
4nonia, et dare pauperibus, sicque nudos Christum
sequi suadebant. Regulke particulares nihil nisi ejas
prims Regul» applicationes aut declarationes locis
et personis plerumque aptatx habebantur. » Hinc in
uno eodemque monasterio plures aliquando receptas
Regulas reperimus, prout Gregorius Turonensis, lib.
x, cap. 18, de Attanensi apud Lemovicas monaste-
rio testatur, in quo «non modo Cassiani, verum
eiiam Dasilii et reliquorum abbatum, qui monaste-
rialem vitam instituerunt, celebrabantur Regula. »
Multa talia hujus rei exempla adducit clarissimus
ot S. BENEDICT] ABBATIS ANIANENSIS 400
Mabillonius in suis przefationibus ad Acta Sanctorum À et vicino venerit, baberet abbatis sui consensum,
Ord. S. Benedicti, ct przecipué in praefatione ad to-
mum I Annalium Benedictinorum, ubi ex professo
agit de hac status monastici unitate, non obstante
tot Regularum varietate , qu:e sepius in uno eodem-
que loco oliervabantur, etiam post promulgacam
Regulam Benedictinam. Sic sanctus Philibertus Ge-
metticensis cceenohii conditor et abbas « sancti Basilii
Chrismata, Macarii Regulam, Benedicti Decreta,
Columbani Instituta sanclissima , assidua lectione
frequentasse legitur. »
XII.
Unde perspicuum est Regularum multiplicitatem
nullatenus induxisse ordinum monasticorum diver-
sitatem, qualem nunc videmus ; quando diversi mo-
nachorum ordines certo charactere discriminati ,
et ceris ac cuique propriis legibus, officiisque Deo
militant : nec facilis ab uno ad alium ordinem con-
ceditur transitus, absque annua probatione et nova
noviMer suscepti ordinis solemni professione. Adeo-
que primis illis seculis monachi sub una particulari
Regula educati, dc uno ad aliud monasterium etiam
:alia monastica Regula gb rnatum facile transire
rpotuerunt, nulla emissa nova professione, neque
admissa annua probatione. llujus unitatis etiam
apud monachos diversarum Regularum cultores
evidens argumentum nobis suppeditat ipse sanctus
Benedictus monachorum Occidentalium patriarcha
in Regulie sux capite 61, ubi sic przcipit : « Si quis
monachus peregrinus e longinquis provinciis in
monasterium supervenerit, si pro hospite voluerit
habitare in monasterio, et contentus fuerit consue-
tudine loci, suscipiatur quanto tempore cupit. Si
yero postea voluerit stabilitatem suam firmare, non
renuatur talis voluntas, et si quidem vir frugi erit,
non solum, si petierit, suscipiatur in congregatio-
nem, verum eliam suadeatur, ut stet; uli ejus
exemplo alii erudiantur, et quia in omni loco uni
Domino servitur et uni regi militatur. »
Xll.
In susceptione igitur peregrini monachi etiam
sub aliena Regula educati, sanctus Denedictus non
exigebat annuam probationem, vel novam hegulz
su:e professionem, sed tantum requirebat stabilitatis
promissionem ob mutuum initum inter ulrosque
contractum. Hujus promittendz stabilitatis formu-
.lam ex Hildemaro antiquo Regul: Benedictinze coin-
mendatore, adducit laudatus Mabillonius Aanal.
Bened. tom. I, lib. viii, pag. 215, quz talis erat:
« Ego N. veniens de longinquis provinciis in hoc
monasterium, quia placuit mihi conversatio fratrum
istius loci, et illis placuit 1raea conversatio : ideo
stabilitatem meam in hoc monasterio per hanc
scriphuram manu mea scriptam perpetuo con-
firmo. » Àdeoque non aliam rationem et c:remo-
nias ad suscipiendum peregrinum monachum exi-
gebat sanctus Benedictus, licet et Regulam pecufia-
rem jam condiderit, ad hoc tamen attendens, ut
wonachas ille peregrinus, si ex monasterio nofo
ac litteras commendatitias, ne alias hx:c monachi
admissio scandalum vel offendiculum inter illa dao
monasteria generaret.
XIV.
Non ergo distinctum ordinem monasticum sanctus
Benedictus instituit, nec prxscribendo stabilitatem
et morum conversionem (Regulx Benedictinz: cap. 58)
aliquid essemiiale innovavit, sed solum ex aliis prz-
cedentibus monachorum Regulis et Constitutionibus
statum monasticum reddidit prxstantiorem, pr:
scribendo Regulam discretione precipuam, sermone
luculentam,. Pari modo discurrendum est circa rigi-
dam Scotorum monachorum disciplinam, quae ta-
men mirifice propagata est nop solum in Britannia
et llibernia, verum ctiam apud Gallos et Italos per
sanctum Columbanum ejusque socios, etiamsi non-
nulla ab aliorum monasteriorum ritibus abhorrentia
complecteretur. Notum quippe est hos Scotos mo-
machos ex errore calculi aliter festum Paschatis
celehrasse , quam alii Christiani, ipsa namque
quarta decima luna, si in Dominicam incidisset,
Pascha celebrantes. Dein eorum tonsura clerical's
longe dissimilis erat a Romana et Gr:eca : rasa
scilicet anteriori capitis parte ab aure ad aurem,
posteriori intonsa. Verum his aliisque diversis riti-
Lus non obstantibus nusquam legimus hos Scotos
monachos constituisse diversum ab aliis monasti-
cum ordinem
XV.
Nam si ordinem monasticum in monasterio Culro-
sensi seculo v usitatum inspiciamus, quem inter
hvjus Codicis additamenta collocavimus, tunc per-
$piciemus, eamdem disciplinam ab Orientalibus
vque ac Occidentalibus monachis usitatam, si exci-
pias frequentes in aquam immersiones Scotis mo-
nachis peculiares. Et quamvís sanctus Columbanus
natione Scotus, et paternarum traditionum etiam
exolicarum acerrimus vindex, cum turma mona-
chorum, anno 290 in Gallias secesserit, atque zeci-
ficatis pluribus monasteriis Regulam peculiarem suis
monachis prescripserit; attamen non novum mo-
nasticum ordinem instituit, sed ad imitationem san-
cti Benedicti, ex aliis peregrinis monasteriis adve-
nientes monachos libere et absque aliquo ann-z
probationis exemplo, in suam congregationem sus-
cepit. Sic Attala monachus Lirinensis, postquam
plures annos illic vitam monasticam egisset regala-
ris discipline studio ad sanctum Columbanum se
recepit; quem mox vir sanctus suo ministerio junzil,
ac divinis monitis erudire tentavit. Aliud quoque
exemplum adducit s:epe laudatus Mabillonius, asse-
rens Eustasium Luxoviensem abbatem, et sancti
Columbani successurem ex Agaunensi monasterio
abduxisse secum D. Amatum istius cenobii mona-
. chàm, et in suoruin fratrum societatem Immediate
admisisse.
XVI.
Qux sane omnia satis superque. declarant uniia-
"T CODEX REGULARUM. — PRAEFATIO. iui
tem et couformitatem status monastici non obstante A prophetarum anachoresi dici potest, nunquam exem-
diversarum Regularum observantia, quz locis et
personis adaptatx tanquam diversi vitze monastic:e
commentarii considerari debent, ut pote non nisi
particulares ipsius mandati evangelici applicationes,
et declarationes. Et quidem ipsi scoti monachi ad
observationem catholici Pascbatis perducti et exo-
ticam suam tonsuram rejicientes, tandem hanc mo-
nasticz vite unitatem ubique manifestabant, non
obstante rigida eorum disciplina. Nam, post syno-
dum Matisconensem anno 525 celebratam, in omnia
sancti Columbani monasteria facili negotio intro-
ducta est Regula sancti Benedicti; atque teste Ven.
Bea, Hist. Eccli. lib. v, et in Vita sancti Cuthberti,
post conflictum Pharensem inter Columbanum Sco-
tum, et Wilfridlum Anglum initum,: in omnibus
Norththumbrani regni conobiis per Scotos mona-
chos erectis, Regula Benedictina cum rigida Scotica
disciplina floruit, donec hxc omnino obsoleta et illa
sola ubique pravaluit; immediate enim sanctus
Euta Melrosi& in hodierna Scotia abbas, cenobii
Lindisfarnensis gubernationem suscepit, cui et suc-
cessit sanctus Cuthbertus ejusdem etiam olim prz-
positus. Postea autem Scoti, et Picti, per sanctum
Ceolfredum, et sanctum Eggbertum Anglos Benedi-
ctinos ad rectum celebrandi Paschatis tramitem
perducti, cirea annum 718 Regulam Benediectinam
amplexi sunt, nulla alia interveniente vit» mona-
stica mutatione, nisi quod rejecta sua deformi ton-
sura Scotica susceperint tonsuram coronalem. Hac
omnia fusius tractantur in Monastico Scotico, ubi in
ejusdem propyleo exhibentur peculiares dissertatio-
nes circa mores et disciplinam veterum monacho-
rum Scotorum, qui olim nuncupabantur Kildei et
Kiledei, ab ipsis cellis, quas inbabitabant, non vero
2a cultu, quem ibidem exercebant, denominationem
sumentes.
X VII. E
Stabilita igitur monastici slotus unitate et unione,
quam Regularum multiplicitas non magis variabat,
quam vari: nunc commentationes in Regulam sancti
Benedic, ex quibus exorte sunt tot Benediclinz
Regule propogines, quales sunt, Cluniacensis, Ca-
1naldulensis, Cisterciensis, et plures alix: monacho-
rum congregationes, qux pro vit:e et morum norma
primaria constituunt Regulam sancti Benedicti, et
per sua peculiaria statuta solummotrlo inter se dif-
ferre videntur, quoad majorem vel minorem regula.
ris discipline observantiam.
B
C
Nunc autem ad status monastici antiquitatem in--
dagandam progredimur, cum nonnulli antiquitatum
ecclesiasticarum mangones hujus status exordium
apud Naaargos et Rechabitas in Veteri Testamento
requirunt, vel ejusdem originem ex anachoresi Eli:x
et Eliszi prophetarum deducunt, quamvis ante ter-
tium zrz Christian:e s:culum nusquam reperiamus
verum et perfectum status monastici exemplum.
XVII.
Nam quidquid de Nazarwis, et Rechabitis, vel
pla illa probare possunt perfectum et sincerum mo-
nachismum, sed ad summum tantum figuram et
imaginem polius exhibebant quam ipsam formam
et essentiam; ita, ut in Veteri Testamento, status
monastici quzedam quasi przludia et przsagia re-
perire sit, nunquam tamen vera et authentica exem-
pla. Idem esto judicium de Essenis vitam quamdatv
communem in rerum divinarum contemplatione du-
centibus, quorum mores Philo Judzus libro proprio
describit. Eruditi enim omnes hoc nostro :vo con-
sentiunt, Hebrzos istos vita et moribus quam lon-.
gissime discrepasse a vero monachorum instituto,
etíiams) cum sancto Ilieronymo admittamus Essenos
istos Christiana religione fuisse imbntos. Non enim
omnes primi Christiani etiam Jerosolymis habitantes
ad consilia evangelica amplectenda obligabantur ;.
nam plerique erant conjugati, nec uxores dimittere
volebant, prout de Nicodemo et Gamaliele constat,
liberumque erat cuique fundos suos retinere vel
dimittere, siquidem sanctus Petrus dixit Ananiz:
Nonne manens tibi manebat, et venumdatum erat. in.
tua potestate (Act. v, 4). Fatendum tamen est, plures.
Jerosolymorum Christianos, mírazula ab apostolis
patrata considerantes, ad perfectionem evangelicam
obtinendara omnia pro Christo reliquisse, vitam
communem ducentes. Nam sanctus Lucas in Actis
apostolorum sic de quibusdam primis illis fidelibus
loquitur : Multiudinis autem. credentium. erat. cor
unum et anima una : nec quisquam eorum, que pos-.
sidebat, aliquid suum dicebat, sed erant iis omnia
communia (Act. 11, 435; 1v, 22).
XIX.
Adeoque ex his primis Jerosolymitanis Christianis
Siatus monastieus sumpsit exordium, cujus quidem
primaria et precipua principia cognoscunlur ipsa
Evangelii consilia, quibus equidem hortamur mos
castrare propter regnum colorum , crucem tollere,
patrem, matrem, uxorem, et agros relinquere propter
Christum, et per omnium rerum temporalium, imo
proprie voluntatis abnegationem , Christi vestigia se-
qui. Nec minus certum est alios Christianos hanc
evangelicam vivendi formam amplexos fuisse; Me-
taphrastes enim initio Vitze sancti Pauli primi ere-
Diitz: refert primis duobus Eeclesix sxculis pluri-
mos exsütisse vit: monastiee professores ; Vila
quoque sanct: Eudoxiz martyris, qu:e temporibus
Trajani imperatoris floruit, monasteriorum jai tum
institutorum meminit. Cuni vero ecclesiastica illo-
rum saeculorum monumenta plerumque perierint,
partim Diocletiani imperatoris impio mandato flam-
mis consumpta, partim injuriis temporum perdita,
haud ante pacem Ecclesie per Constantinum Ma-
gnum imperatorem redditam authentica el indubi-
tata vite monasticz primordia certo ostendi pos-
sunt, qua sancto Paulo primo eremitx et sancto
Antonio abbati merito referuntur,
XX.
In hoc igitur Fegularum monasticarum Codice, jure
A65 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS A04
primum locum oecupat abbatis sanctissum Antonii
Regula, ex ipsius ad viros monachos epistolis colle-.
cta, a quo tempore usque ad nostra scula habe-
pius sine interruptione continuatum vit:e-monastic:e
progressum, et quidem ex sinceris et indu: itatis
monunentis manifestatum, qua in hoc codice variis
additamentis amplificato, secundum regulas chrono-
logicas et criticas exhibentur. Hanc vite monastic
unitatem et primam originem sic explicatam, jam
pridem doctissimus Holstenius noster eruditis dis-
sertationibus illustrare meditabatur, nisi dum pri-
Á
mam hujus Codicis Regularum editionem prelo:
committere parabat, immatura morte surreptus
fuisset. Jacturam hanc ex schedis posthumis Hol-
stenianis reipublice litterarixe quodammodo supple-
transtulit. Ex hoc: tempore duo landabilia distingui
genera monachorum coperunt, solitariorum , et
comiuni:er viventium, quibus alterum submistmm
est non probum, Sarabaitarum ut voc ibant, qui bini
aut ierni pissim oer urbes aut castella proprio ar-
bitratu viverent.
Cap. ll. — Propagatio monachismi ez .Egypto im
omnes lerras.
Instituta per hunc modum in /Egypto vita mona-
Ssliea. auctoribus Paulo, Antonio et Pachomio, in
omnes ine se terras saluta propagatione diffudit.
Prinus Hilarion ex Antonii schola monasticiin. in
Syria disciplinam et exercuit et docuit. Basilius
Magnus monastcam professionem ex. ;£eypto. ac-
ceptam in Pontum et Ásiam minorem iutulit. Au-
dxus relegatus mona-teria in Gothia fecit. Pe. e-
travit quoque idem institutum in /Ethiopiaim, Per-
si:lem et lidiam, ex qui .us provinciis turmas mo-
nachorum se Bethlehemi su-cepisse scribit sanctus
vit vir eruditissimus et Holstenio charissimus Leo B Hieronyrus. lu [taliam ins itutuin umonasiicum par-
Allatius, qui sequentem dissertationem proomiulem
quatuor capitulis exaravit quam proin hic adduci-
mus, cum hucusque dicta perspicue ex eadem de-
ducantar, reservato tamen quarto ejus capite, do-
nec orJinem ipsius Codicis Regularum ostende-
rimus.
MATERIA PISSURTATIONIS PROEMIALIS AD RE-
GULAS MONAST CAS , E SCIEIEDIS POSTHUMIS
LUCAE HOLSTENII.
CarcT PüiuUw.— Origines instituti monachorum, et
eorum diverse species.
Frustra sunt qui verum et perfectum monachis-
mum Christianismo vetustiorem faciunt : ejus in
Veteri Testamento figura magis quam forma, prze-
sagia potius quam exempla reperiuntur. Eli:x ana-
choresis, hujus et Elis:ei. discipulorum convictus,
Nazarworum, et Rechabitarum instituta, tum si qux
occurrunt alia ejus generis, videri possunt qu:edam
quasi rudimenta grati: monachos facere exordien-
tis. Esseni quoque, quorum Hebrei meminerunt,
uti et quos Philo libro primo describit (quanquam
hos sanctus lÉoeronvmus fuisse Christianos putat).
multis, ut palam cst, differentiis a monachorum in-
stituto discrepabautz Judicat Metaphrastes, initio
Vite sancti Pauli eremite, non defuisse primis
duobus Ecclesi: sculis monastice vite multos
professores. Sane Vita sancte Eudoxive martyris,
quie temporibus Trajani floruit, monasteriorum jam
tum iustitutorum ineminit, Verum, ut alia multa
ecclesiastica monumenta illorum temporum, sic
memoria distinctior primzvze illius vite regularis
Diocletiani flammis , quibus Christiana tabularia
eonflagrarunt, abolita fuit; ex his porro quz su-
persunt monumentis 2tati Constantini Magni vite
regularis initia imputanda sunt; tunc scilicet per
Ecclesi* pacem ea perpetuari sine interpellatione,
dilatari sime obstaculo potuit. Auctores porro ejis
D
primi Paulus et Antonius fuere, quorum exemplis '
duo genera monachorum informantur, alterum eree
thitarum. seorsim sine arbitrio degentium, cenobi-
tarum allerum in domo communi conviventium, et
miscebantur in illis principiis hzec duo genera ple-
rumque, ut ji 'emex eremo in ecenobium, ac vicissim
e vita communi in solitariam transirent; quanquam
hzc cum wultis experimentis esset deprehensa, pe-
riculosior coepit prz illa caenobitica celehrari cisci-
plina, przsertim post editam a Pachomio Regulam,
dictante angelo exceptam, quam Latiue Hieronymus
(a) Ex antiquis monumentis constat, longe ante
sancti Patritii tempora apud veteres Dritaunos et
hodiernos Scotos monasticam vitam floruisse. Sic
apud primos celebre erat monasterium Deancho-
rense, etin hodierna Scotia notum ccnobium de
tim ex A:gypto, pariiin ex. Syria transiit. Primum
enim Hoinam adveniens sanctus Athanasius cum
Vitam a se scriptam sancti Antonii publicasset, ju-
ventutlem utriusque sexus plurimain ad ejus imila-
tionem inflammavit. At sauctus Eusebius Vercellen-
sis discipliuam monasticam e Syria pelitam in suam
ecclesiam intulit, et cleruin etiain suum sub Regu-
lam adegit. Sanctus queque Isaac Syrus prope Sole-
tunm in loco deserto monasterium posuit, ut. docet
sanctus Gregorius, Dial. lib. 11, cap. 14. Ex alteru-
tra istarum originum vel /Egypiua, vel Syriaca pro-
dii- se vi:lentur monasteria, que multa per. [taliam
fuisse SS. Ambrosius, Hieronymus, Gregorius, alii
ue testantur. Abbates quoque et ascete insignes,
Éutychnus, Florentius, simulque multi a sancto Gre-
gorio memorati, ante sancti Benedicti :elatem. Item
virgines et sanctimoniales, Non. solum autem in
continenti [talis, sed el in insulis Dalinati:e ei Ma-
ris Etrusci. plurimos fuisse per ea. teu pora. mona-
chos, sanetus Hieronymus indicat. [n Sicilia quain
ingens jam olim multitu.!o monachorum fuerit, [to-
chus Pirrhus teststur in Notitia Abbatiarum ejus
insulzz, uli et de aliis majoribus Mediterranei Maris
insulis alii qui de ipsis scripserunt. E Capraria ia-
sula, ubi greges monachorum fuisse iniicat. Ruti-
lius Numantinus scribens circiter aonum Chris.i
416, missi ad sanctum Augus-inum inonachi id in-
stitutum in Africam intulerunt, quod ihi recept::m
est, necquidquam Donatistis obstantibus. Monaste-
ria Carthagine, Tagaste, Hippoue, faisse testitur
Paulinus. Caprariense posiea et P..Imarize monaste-
ria reformavit sanctus Gregorius Magnu-. Sed inter
insulas monachisino claras, Lerina in nrimis cele-
bra:a est, ubi auctore. Honorato saneti senes. divisis
cellulis &gyptios Patres im Ga.liis smulabantur, ut
sanctus Eucherius tradit. Hinc eductus a! episcupa-
tum est sanctus Honoratus anno Christi 420 : quol
exemplum postea frequentatum 4egimus, vt meriie
Lerina seminarium episcoporum diceretur. Quim
inde szeculum Barbarorum irruptionii us imperio et
Ecclesi. funestum mitos publicorum malorum per-
L:es08 ad vitam monasticam locis secretis colenzaim
perpulit, tutum asylum pandens bumanarum qise-
riarum. Per Gallias nibiloininus floruisse professio-
nem monasticam, ex Listoriis regum prinxe stirpis,
Actis sa: ctorum fBilarii, Martini aliorumque, tum ex
Gregorio Turonensi, aliisque monumentis, manife-
stum est. In insulas Qceani per eadem teiupora mo-
naehismus penetravit, auctore Patritio Brittone (a),
qui peragratis Gallia. atque lialia, insulsque Tvr-
rheni Maris, cum in juventu.e sanctum Martinum vi-
Kil-Ruel a sancto Regulo cum reliquiis sancti Àn-
drez apostoli in. Scotia. veniente erectum circa
annum 369, eL ideo Cella Sanct: Reguli olim neucu-
ata. Deinde sanctus Palladius ad exstingueudau
"elagianam hzresim apud Scotos grassantem a
40$
CODEX REGULARUM. — PRJEFATIO.
' 406
disset, et sàncto Germano Antissiodorensi przceptore A ac legibus Deo militant. Valde fallor, si jam tum
usus esset, missus postea a sancto Celestino papa
ad convertendos Hibernos anno Christi 451, mona-
steria ibi plurima instituit, ut ex antiquis monumeri-
tis Usserius docet, obiit sanctus Patritius anno 49.
David Menarensis episcopus nobile monasterium
construxit. Monasterii Benchorensis meininit Beda.
Sanctus Columbanus Ármaccanum et Tyrrhense
monasteria fundavit auno 565 : hxc erant in Hiber-
nia et Britanni: illa parte, quam non occupaverant
Anglo-Saxones, ad quos deinde ipsos monasticum
institutum simul cum Christiana religione penetra-
vit, magnis et paribus utriusque incrementis. San-
ctus Augustinus monachus et monasticarum Regula-
rum peritus, missus deinde a sancto Gregorio Magno
in Angliam, monasticam ibi disciplinam propagavit,
Doroverniensi presertim monasterio fundato, ut du -
ctor est Beda. Apud XNorthumbros et septentrionales
illius insule populos sanctus Aidanus vitam religio-
sam induxit. Prodierat hic e schola sancti Colum-
bani, et in Lindisfarnensi insula monasterium ha-
buit. H:c omnia confirmant celebrate in his'oriis
illarum gentium dissensiones inter utriusque schol:
monasteria varia, presertim 1e Paschate ac ton-
Sura : et videntur per ea tempora monachi in eccle-
siis episcopalibus functiones sacras obiisse, quod
indicat Beda. Unde cathelrales Ecclesi: Munster,
sive Monastería vocantur Anglis. De Hispanis, Ger-
mania, Dacia, Pannonia, Sarmatia, ceterisque re-
guis ac provinciis sigillatim dicere infinitum sit. Ex-
$tant historici cujusque, qui plane doceant, ubicun-
ue Christi religio viguit, etiam regulare institutum
oruisse. Porro ubivis gentium viri 3scesim coluere,
feminz quoque eos :emulate pro captu sexus, per-
fectioni studuerunt : idque vel ccenobiis, aut cellulis
clause, vel in domibus propriis virginitatem Deo
Sacratam, aut sanctam viduitatem exercentes. Sed
de his satis. :
Ca». lll. — Unitas regularis instituti usque ad san-
*
ctum Benedictum. Obiter de patria Cassiani.
Ex hactenus dictis de multitudine ubique colen-
tium vitam monasticam in utroque sexu, facile cui-
piam vetera ex przsentibus :stimanti persuadebi-
tur, fuisse primis ills temporibus diversos et certo
charactere discriminatos monachorum ordines, prout
postea institutum, pr:esertim in Mendicantibus ,
quorum universe, quamvis late sparss, familiz sub
uno peculiari capite certis et cuique propriis officiis
sancto Celestino papa missus, circa annum 428 per
se suosque discipulos Ternanuri et Servanum varia
monasteria condidit. Circa ea qnoque tempora om-
Dino certum est, sanctum Niniam vel Ninianum
sancti Martini discipulum Candide Case in ho-
dierna Scotia episcopum; ibidem ex lapidibus albis
nobile counstruxisse monasterium, unde et nomen
hoc (Candida Case) traxit, teste Ven. Beta, sanctus
Servanus circa annum Christi 440 ad borealem For- D
thz fluminis ripam celebre Culrosense condidit cce-
nobium, ex quo prodiit sanctus Kentigernus primus
Glasqua episcopus, eximius vite 1monasticze propa-
gator, cujus monasterii Ordinem monasticum inter
A dditamenta ad hunc Codicem collocavimus. San-
ctus Patritius Hiberni: apostolus Britannoduui in
Scotia natus, priusquam Hiberui:e apestclatum sub-
iit, jam in patria sua apud Britannodunnm monasie-
ria aliqua erexit, quorum rudera et situs etiamnum
apparent ab ipso saneto denominationem habentia,
rout testatur Kil-Patrick, id est cella Patritii, et
Iterum sedes sancti Patritii. Dein postquam sanctus
Columba non Columbanus, Scotorum monachorum
atriarcha anno 565 Jonam insulam a Congallio
torum rege obtinuerat, et celebre Hyense cero-
bium construxerat, per Scotorum et Pictorum regna
instititum monasüicum maxime floruit, referente in
sua Historia Ecclesiastica ipso Ven. Beda. Ex Hyensi
primis sex septemve Ecclesi» seculis iste usus in-
valuerat. Certe vestigia mihi quidem non apparent,
qui, quocunque intueor, uniformem ubique mona
chatus rationem, et facilem ac promiscuum invicem
transitum, mutuumque commeatum professionum
et ecenohiorum cerno. Orientales monachi, quando
in Occidentem venerant, cum ibi profitentibus reli-
iosam vilam sine discrimine censebantur : vicissim
ccidentales in Oriente ; quod cum innumeris exem-
Pris possit demonstrari, unum tantum hic afferam,
assiani et Germani Gallorum monachorum, qui E£- :
gypti monasteria peragrarunt instituti monastici
cognoscendi causa et animo in patriam referendi
haustam inde notitiam disciplinz, in suum et popiu-
larium suorum usui ; unde satis apparet existi-
masse ipsos unum esse in commune omnium ubique
monachorum modum et usum religionis profitenda.
Moverit forte quempiam (ut hunc obiter scrupulum
B lectori eximam contraria vulgi opinione przeoccu-.
pato) quod Cassianum Gallum dixi. Quidni vero id
ego ipsi de se affirmanti crederem? Legimus cap. 4,
cull. 24, Cassianum cum suo unanimo abbate Ger-
mano fassos esse abbati Al.rabamo : « quia (verba
sunt ipsius) ad repeteudam Provinciam uostram,
atque ad revisendos parentes, quotidianis acrius
zstibus urgebamur. » Quam aliam hic provinciam
intelligamus, nisi illam Orienti obversam Gallize
oram, qux Jam tum quasi: proprio nomine, quod ho-
dieque retinet, Prorincia vocabatur, in quain deindo
certo constat rediisse Cassianum, in eaque vixisse,
consenuisse, obiisse. Addit de parentibus suis,
fuisse illos magna religione et pictate pr:editos ;
unde non impedituri putarepntur, ne monasticam ibi
vitam coleret; tum eoseóem copiosos, qui affatim
prabituri essent necessaria, et sollicitudinem victus
parandi dempturi. Qux omnia mire conveniunt in-
digenis illarunt uherrimarum regionum, ubi przci-
puus tum erat religionis vigor, et passim nobilissimi
quique Lerinum confluebant profitend:e eausa. vite
monasticze. Unde sibi (quod mox subdit) merito :
anibo blandiebantur, spe verisimili de conversione
multorum, «qui velut. nostro essent, inquit, ad
viam salutis exeinplo et monitis dirigendi. » Videant
autem qui in solitudines Scytharum Cassiani pa-
triam submovent, quam apte illi desertorum squa- '
lori et Caucaseis rigoribus conveniat, quod de sua-
atria Cassianus subjicit : « Tum pr:rterea ipsorum
ocorum situs, in quibus erat a majoribus nostris '
siquidem monasterio sanctus Oswaldus Northum-
brorum, sive Ánglorum borealium rex, ad subditos
suos in fide Christiana instruendos evocavit sanctum
Aidanum et socios suos Scotos, qui episcopus Nor-
thumbriz declaratus Lindisfarnense cenobium con-
didit, atque in omnibus aliis ecclesiis vitam mona-.
sticam instituit Juxta Scotorum rigi*am disciplinam.
Similiter cirea annum 590 sanctus. Columbanus
cum nionachorum turma in Gallias secetens, Luxo-
viense apud Burgundiones erecto monasterio vitam
monasticam insigniter propagavit, Scoticarum sua-
rum traditionum acerrimus vindex, uti ex eius Re-
gula et Peenitentiali in hoc. Codice exhibita constat.
Sanctus quoque Maurus, sancti Beredicti discipulus,
etiam ante mediuin hujus. seculi constructis mona-
steriis apud Gallos Bene:ictinam di:c plinam ubique
introduxit, cui tandem, ut. pote discretissim:e rigida
Scotorum religio lubentissime cessit. Omnes etenim
illi Scoti et Angli monachi, qui cum sincto Wili«
brordo et sancto Bonifacio Gerimanoruc apostolo ad
convertendos Frisones et Saxones in Germaniam -
vererunt, cum ipsa Christiana religione apud tunc
barbaras illas nationes, monasticam sancü Benedi- .
cti Regulam introduxerunt, erectis coenobiis amplis-
simls, et introductis ubique in ipsas cathedrales ec-
clesias Benedictinis monachis. Eprr. ckRM.
A601
avita professio, ipsarumque amqenitas jucunda re-
gionum ante oculos pingebatur, quam gratz et con-
uze solitudinls spatils tenderentur : iia ut non so-
um delectare monachum possent secreta silvarum,
sed etiam magna victus przehere compendia. » Deni-
que dictio ipsa et stylus, quam non Scythia barba-
riem. redoleat, palam est, Qua etjam ratione refel-
luntur, qui Atheniensem Cassianum putant. Inde
enim potius Atticam Grzcismi proprietatem ducere
potuisset, quam eum quem przfert ubique latinita-
tis Gallicanze genuinum succum ac leporem, qualis
in. Eucherio, ín Vincentio Lirinensi, in Fausto, in
aliis ejus tractus scriptoribus passim floret ; sed de
his plura dicendi locus hic non est. Àd uniformita-
tem instituti monastici revertamur, adversus quam
nihil prescribit Regularum hoc Codice relatarum
numerus et diversitas. Etenim ille a singulis, ut
presens usus poscebat, Patribus script:e, aliorum
similia cupientium studiis descripte, in commune
proponebantur, ut ex his quique pro locorum et na-
tionum differentia, vitam uniformi, quoad przcipua,
disciplina temperarent. Primaria sane, et quasi fun-
damentalis monachorum Regula Evangelium erat :
illa, inquam, Christi consilia, qux castrare seipsum
propter regnum colorum; qu abnegare se, et cru-
cem tollere ; due patrem, et matrem, uxorem,
2gros propter Christum rclinquere; qux» vendere
patrimonia, et dare pauperibus, sicque nudos Chri-
.$fum sequi suadebant. Regule particulares nihil
nlsi ejus primz? ac universalis Regule applicatio-
nes, aut. declarationes locis et personis plerumque
aptat: habebantur. Quod adeo verum est, ut ne ipse
quidem sanctus Benedictus, qui .antiquum, quem
reperit in Ecclesia, nionasticum ordinem suscepit,
excoluit, dilatavit, Regulam universalem suis ubi-
que omnibus promulgaverit; sed peculiarem dun-
1axat Cassinensi eqnobio, cui pr&erat, quxe inde
privata diligentia descripta, et imitandi studio pu-
blicata, adeo non quasi abrogasse priores czeteras
est credita, ut sanctus Benedictus Ánianensis, hu-
jus, quam damus, Collectionis auctor, idem aliud
Opus elucuhraverit, nuper a viro doctissimo Hugone.
Menardo, luci publice cum eruditis observationibus
datum, cui Concordie Regularum nomen fecit, quae
singulorum Benedictinz: Kegul: capitum consensio-
nem cum ceteris omnibus aliis Regulis clare de-
monstrat. Hiec disputari pluribus debebant; verum
metus erat, ne in contentionem res abiret ah hoc
aditu tranquilli pacificique operis alienam : certorum:
uippe heminum, quoa abundare in suo sensu facile
sinimus, obnixa in contrarium armataque studia no-
veramus, eum quibus rixari nunc quidem nolumus.
XXI.
Diximus supra Leonem Allatium ex schedis Hol-
stenianis postlumis hanc Dissertationem Procnmnia-
lem exarasse; sic enim prodit clarissimus Mabillo-
nius in pr:efatione ad tem. I Annal. Benedict., n. 19,
ubi àl monstrandam instituti monastici unitatem,
sub nomine Allatii adducit prolixum textum ex al-
lato capite 5 Dissertat. Proowmial. desumptum. Cum
igitur tot viri graves et eruditi, inter vit: monasti-
cx primos cultores plenarium consensum repere-
rint, atque ipsius instituti ratio, ut pote in consiliis
evangelicis fundata, hoc ipsum manifestet, hinc non
obstante Regularum diversitate, talis concordia in di-
rigendis monachis mansit inconcussa, donec poste-
rioribus &eculis Ordines Mendicantes insurrexe-
runt, qui monasticum statum tam circa habitum
quam circa vite eursum quodammodo mutaverunt,
quamvis omnes Ordines Religiosi ad eundem ter-
S. BENEDICTI ABBATIS ANÍANENSIS
408
A mibum tendant, nimirem ad excolenda consilia
evangelica,
; XXI.
' Existimat quidem vir doctissimus Ludovicus Tho-
massinus, Oratorii Gallicani presbyter, de Veteri
Disc. part. 1, lib. m, cap. 24, Cliniacenses mona-
chos primos fuisse, qui in ordinem monasticum in-
duxerunt diversitatem ab omnibus aliis distinctum
corpus conflando, et siugulari Reguke sese addi-
cendo, cum ante sxculum decimum sub uno gene-
rali monachorum ordine, cuncta monasteria ita con-
stituta fuerint, ut suam Regulam ampleetendo non
excluderent alias, sed diversas Regulas admtitte-
rent. Verum pace eruditissimi viri, nec Cluniacen-
ses, vel postea Camaldulenses, Cistercienses, aliique
B plures Benedictine disciplinz:: reformatores tantam
in ordinem monasticum induxerunt differentiam,
ut pote pro primaria vite norma constitaentes
sancli Benedicti Regulam solam, a monachis Occi-
dentalibus observatam , longe ante Cluniacensis
congregationis exordium, adeoque omnes ilis con-
gregaliones ab eodem fonte emanantes, haud aliunde
suam diversitatem hauserunt, quam laxiori vel stri-
ctiori Regul:e Benedictinz observantia, ad quam in
suo rigore conservandam peculiaris cujusque con-
gregationis constitutiones, diversis personis et Jocis
excogitat:e sunt, quarum proin prxcipmze inter hujus
Codicis Additamenta exhibentur.
XXIII. .
Ex quibus omnibus omnino patescit, statum mo-
nasticum ab exordio uniformem, simulque cum ipsa
Christiana religione sumpsisse originem, et cum
eadem per orbem simul propagatam fuisse. Cum
autem hodierni Canonici Regulares, qui sub com-
muni Regula sancti Augustini Deo militare glorian-
tur, etiam a primis Christianis Hierosolymitanis
suum exordium repetant, sic de corum instituto
pauca proponere lubet, etsi in Codice Regularum
Holste:.íano nullum sux originis monumentum me-
rücript, etsi constet, hos viros religiosos ad o5ti-
nendam evangelicam perfectionem, mores, et aciio-
nes suas semper composuisse, vitamque vere apo-
stolicam tribus solemnihus votis suffultam duxisse;
ast eosdem a primis Christianis llierosolvmitanis
evangelica consilia amplexis exortos esse, ac per-
petua seric propagatos, omnino vanum est asserere,
nisi inquantum cum monachis conveniunt,
| . XXIV.
Nemo enim vel leviter in historia ecclesiastica
versatus ignorat, nomen Canonicorum primis Eccle-
si: sxculis inauditum fuisse, neque ante seculum
sextum illud auditum est apud Occidentales au-
ctores, prout Canonicorum regularium propugnator
eximius Eusebius Amori, in suo laudabili opere
de Veteri et nova Disciplina canonica part. 1 pag. 2,
agnoscit. [mo ante seculum octavum per canonicos
solummodo intelligebantur cleriei illi, qui ascriptü
erant matricuke alicujus ecclesie, tanquam benef-
ciarii sive pre'bendarii, quibus canon sive dimensum
490
CODEX REGULARUM. — PERJEFATIO;
410
digpensabatur. Nec sane magni refert objicere A prout Possidius in ipsius Vita' iosinuare videtur.
matricularios seu matricuie ecclesiarum inscriptos
quosdam exstitisse, qui non erant canonici; quales
existimantur vidus et pauperes catalogo ecclesiarum "
olim inscripti, et ex 5blationibus fidelium certas et
determinatas eleemosynas singuli accipientes, uti
nec sanctus Cornelius papa ad Fabium Antioche-
num scribens cirea annum 254 omnes clericorum
gradus simul ac viduas et pauperes Ecclesie Ro-
mans catalogo inscriptos recensens, ullam cano-
sicorum mentionem facit. Cum enim primis illis
Ecclesi: ssculis cuncü viri ecclesiastici, imo et
pauperes utriusque sexus in matriculam ecclesiarum
relati, ex oblationibus fidelium quotidianis viverent,
neque proprios fundos possiderent, sic nec benefi-
Frustra quoque in suas partes trahere conantur
canonici sanctum Basilium etsanctum Caesarium
Arelatensem, quatenus regulares nominari valeant;
nam ulerque sanctissimus antistes vitam mona-
sticam non canonicam excoluit, atque saneti Basilii
Regula monachis non clericis adoptata est ; quam
proin sanctissimus monachorum Occidentalium pa-
triarcha sanctus Benedictus, Reg. cap. rLxxm, om-
nibus monachis legendam proponit, ejusque au-
ctorem sanctum Patrem Basilium nominat. Certum
quoque est, sanftum QCssarium in celeberrime
Lirinensi monasterio educatum, monasticam vitam
semper excoluisse, Regulasque suas pro monachis
et sacris virginibus in monasterio degentibus prz-
ciarii, aut prebendarii, multo minus, canonici appel- B scripsisse, prout ex observationibus ad utramque
lari potuerunt, u* pote nullo certo et determinato
canone gaudeniss, licet catalogo ecclesix inscripti.
Postquam autem ecclesia fundis et possessionibus
abundare coeperat, sic et plurimi clerici ecclesiis
tam cathedralibus quam aliis immatriculati, .pre-
bendas et beneficia certa et ordinaria acquisierunt,
quatenus liberius officio divino insistentes annuam
idcirco pensionem accipiebant, sic jure optimo
canonici nuncupari potuerunt; canon enim apud
veteres nilil aliud erat, quam regulata quedam
pensio, prout varii juris civilis textus testantur.
XXV.
Utcunque vero canonici nomen suum derivare
aveant, sive a. matricula vel canone ecclesiarum,
quibus inscripti erant, sive a canone vel regulata
quadam pensione ipsis annuatim dispensata, hoc
unum certum est, ante Pippini Magni tempora nul-
lam determinatam Regulam vivendi ipsis przscri-
ptam fuisse, quia Ecclesixe universalis canones om-
nibus clericis et Christianis communes erant. Fa-
ten!ur enim omnes ecclesiastice historix scriptores,
sanctum Eusebium Vercellensem episcopum primuni
fuisse, qui vitam cominunem clericis suis mandavit
circa annum 330, vitam clericalem cum monastica
conjungens. Neque sanctus Augustinus clericis suis
in communi viventibus peculiarem Regulam tradi-
disse legimus ; nullam enim aliam vivendi normam
scrip.;isse affirmant viri docti, nisi vulgarem illam
Regulam sanctimonialibus feminis prxscriptam,
quai in hoc Regularum Codice inter alias sacrarum
virginum Regulas collocavit Lucas noster Holstenius.
Keperimus quidem sanctissimi przsulis duos ser-
mones de communi vita clericorum, qui tamen potius
dicenda sunt exhortationes, quam vite communis
norma vel regula.
XXVI.
Nec sane clerici illi in communi viventes a sancto
Augustino instituti , ullatenns appellari possunt
canonici, quorum nomen in Ecclesia nondum audi-
tum erat, sed potius Comnobite dicendi sunt, quia
episcopium, ubi cum episcopo degcbant, in modum
coenobii erectum fuerat, et forsan ipsummet erat
monasterium ante iuitum episcopatum erectum,
Regulam przviis satis superque monstravimus,
XXVII.
Quidquid ergo adducunt canoniei regulares ad
probandam perpetuam successionem suam a primis
Christianis Hierosolymitanis usque ad nostra tem-
pora, nullis omnino solidis argumentis fulciri potest;
etiamsi concedamus quosdam semper exstitisse
clericos bonis suis omnibus renuntiantes ; aliaque
consilia evangelica observantes; nunquam tamen
primis septem sxculis adduci possunt integre clo-
ricorum congregationes, quz se ad tria vota solem-
nia, paupertatis, castitatis et obedientie, observanda
astringebant , vel ad hsc prestanda per aliquam
expressam Regulam obligabantur. Omnes enim
tales congregationes a sanctissimis episcopis aliisque
piissimis viris institutx: potius erant sonusltice,
quani) canonice, quemadmodum cunctx€ Regule in
hoc Codice fRegularum adducte perspicue satis
demonstrant. Adeoque clerici in communi viventes,
quorum nonnulli omni bonorum proprietati forsan
renuntiabant , nunquam tamen (ria solemnia vota
emittebant, vel communem Regulam vivendi, distin-
ctam ab Ecclesi& canonibus ante medium seculi
octavi admittebant ; licet his temporibus nomen
canonicorum in aliquibus locis florere coeperit.
XX VIII.
Primus enim qui canonicis Regulam peculiarem
praescripsit, erat sanctus Chrodogangus seu ftodin-
gangus, et Trotongangus anno 745 vel sequenti,
in episcopum Melensem electus, quam sedem piis-
sime rexit usque ad annum 767, sub quo tempore
hanc Regulam pro canonicis Metensibus promul-
gavit, qu:& inter hujus Codicis Additamenta habe-
tur. Hanc omnium primam Regulam canonicis
traditam ex tegula Beuedictina plerumque desum-
ptam agnoscunt viri eruditi ; nusquam tamen legi-
mus eamdem in ecclesias alias introductam fuisse,
neque ab.illa canonicos appellatos fuisse regulares.
Nam hoc tempore etiamsi exstiterint. Canonicorum
capitula, non tamen illa regularia nuncupabantur,
prout exerte probat sepe laudatus Thomassinus
part. 1, lib. ni, cap. De capitulis sub. imperio Caroli -
Magni, ubi in testimonium adducit canonem concilii
M
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
412
Yernonensis anno 755 celebráti, quo monachi. di- A quidam canonici omnibus bonis .suis renuntientes
cumtur regxlares (nulla de canonicis regulzribus
mentione facta) etiamsi de Ordine canonico hoc con-
cHfwm loquatur, cujus verba hzc sunt : « De. illis
hominibus, qui dicunt quod se propter Deum tonsu-
rassent, et modo res eorum vel pecunias habent, et
nec sub manu episcopi sunt, nec in monasterio re-
gulariter vivunt, placuit, ut in monasterio sint sub
Ordine regulari, aut sub manu episcopi sub Ordine
eanonico. »
XXIX
.Cum igitur hoc concilium manifeste distinguat
Ordinem Regularem, tanquam monachis proprium ,
ab Ordine. Canonico, sic :*vo Caroli Magni nullus
exstabat Canonicus regularis. Quicunque enim dice- p
bantur regulariter vivere, erant monachi , et e con-
trario illi canonici nominabantur, qui sub obedieu-
tia episcopi, professionem observandi sacros cano-
nes faciebant; nec regulares potuerunt dici, cum
pér concilium, monachis opponantur, qui proprie vo-
cantur hic regulares, prout argute discurrit lauda-
tus Thomassinus loco citato, qui ultra progrediens,
non dubitat asserere per Ordinem canonicum intel-
ligi debere statum clericalem, cui quidem nullus
vitam regalarem adhuc przscripserat , quamvis circa
medium bujus seculi octavi jam clerici cathedra-
lium ecclesiarum. vitam communem inire coeperint.
XXX.
Verum postquam sanctus Chrodogangus Regu- C
lam canonicis pramulgaverat, atque in Aquisgra-
nensi concilio, anno 816, pro omnibus Galli et
Germanis canonicorum collegiis peculiaris Regula
condita est, tuuc et ipsi canonici appellari regulares
coeperunt, et eorum collegia nominata sunt ali-
quando monasteria , ob quamdam cognationem in-
ventam inter ipsos jam regulariter viventes, et. mo-
nachos, qui ab exordio proprie regulares erant, ut
pote vi instituti monastici peculiari et determinate
regule astricti. Fusius quidem tractat hzc omnia
laudatus Thomassinus loco citato, monstratque sub
his temporibus quxdam monasteria laxioris vitze
amore ad institutum canonicum descivisse, landem-
que inter utrumque. institutum quamdam commix-
appellari coeperunt regulares, vel ob observantiam
Regule sancti Chrodogsngi , wel intuitu Regule
Aquisgtanensis, nulla enim alia determinata -vite
regularis norma ipsis przscripta erat ante medium
szxeuli octavi; et quidem in confesso est apud om-
nes regulam AÁquisgranensem nunquam ab Ecclesia
universali approbatam vel receptam fuisse, sed se-
lum auctoritate C:esarea ordinatam ; unde et illa
vite regularis norma haud dici potest, ut pote ni-
mis vaga, atque quibusdam canonicis nena remun-
tiautibus bonorum suorum dominium permittens,
renunttantibus etiam nimis prodigam cibi et potus
mensuram , aliasque laxitates concedens. Hinc raro
hanc Regulam addecunt ;n testimunium vi£»e asce-
üc:x scriptores, neque ejusdem mentionem facit
sanctus Benedictus Anianensis in sua Hegwlarum
Concordia, quamvis tempore condit Regulae vixe-
rit, et post. concilium Aquisgranensee tam ipsum
Regularum Codicem, quam earum Concordiam cum
Regula Benedictina conscripsisse credatur.
XXXII.
Verum cum intuitu Regule. Aquisgranensis, et
exhortatione Patrum ^encilii, sed precipue Ludo-
vici Pii imperatoris admonitionibus excitati plurimi
utriusque sexus canonici vitam regularem excolere
coperint, sie et eamdem inter Additamenta appo-
nere cogitavimus , sed ejusdem prolixitas prohibuit,
et presertim quia hodierni canonici regulares illam
pro sua vita& ascetice norma agnoscere renuunt,
quamvis nuper vir eruditus Eusebius À mort supra lau-
datus hane Regulam interalia Veteris et Nove Discipli-
Qe canonice monumenta collocaverit.Qu:ze et in Con-
ciliorum Collectione Labbeana tom. IX, reperitur.
Ut autem in hac Regularum Colectione nibil omit-
tatur, quod ad canonice vite cognitionem conducere
valet, inter Additamenta collocavimus antiquam
Canonicorum Regulam ex sancti Chrodogangi et
Aquisgranensis Regulis collectam , et forsan aucto-
ritate Ludovici Pii imperatoris per. Amalarium ec-
clesie Metensis decanum promulgatam , prout ia
observatione ad eamdem previa existimamus.
Deinde cum praviis observationibus exhibemus tres
Regulas sancto Augustino imputatas, quas canonici
tionem exortam fuisse, quod sepius hzc. monacho- [p 'egulares ante. &eculum undecimum sibi non ado-
rum , ei canonicorum nomina indiscriminatim adhi-
beri ceeperint. Sic piissimus imperator Carolus Ma-
gnus in. Epistola ad Aleuinum, Turonensibus mona-
chis saneti Martini exprobrat inconstantiam et levi-
tatem animi et morum, quod nunc monachi, nunc
canonici dici vellent : « Aliquando enim monachos,
Miquahdo canonicos, aliquando neutrum vos esse
dicitis. » Sic etiam concilia temporibus his celebrata
testantar, presertim Vernonense supra citatum,
quorum canones hoc ipsum monstrantes a:ducit
prielaudatus Ludovicus Thoniassinus.
XXXI.
labente ergo s:eculo octavo, et ineunte sequenti
ptarunt, sed labente hoc et sequenti sseculo fio-
rente sese Augastinianos nominabant, quorum proin
anliquas consueiudines adducimus. Denique exi-
mium viue canonice monumentum proferemus, ni-
mirum Regulam beati Petri de Honestis ecclesie
Portuensis conscriptam, atque anno 1117 oblatam
summo pontifici Paschali 1f, quam nuper etidit
sepe laudatus Eusebius Amort, agnoscens eamdem
exstare primam Canonicorum Regularium Regulam
juxta hodiernum institutum , cui proin observatio-
nem praxviam satis amplam prxfiximus.
XXxXIH
Igitur in hoe Codice Regularum Holsteniano aucto
et locupletato , nullum vetos monumentum ad vitam
413
manus pervenit , praeterire voluimus, nisi, quod non-
nulla statuta sa€erorum ordiuum ob nimiam prolixi-
tatem. omitlere coacti fuerimus, ne forsan hoc
praesens volumen justam molem excederet. Hie stu-
dio missa fecimus antiqua Cluniacensium monacho-
rum Sta:uta in Spicilegio Dacheriano descripta, cum.
illasola, si saneti Guilielmi Hirsaugiensis abbatis
Institutiones superadditze fuissent , integrum volu-
men perfecissent, quorum proin loco Statuta disci-
plinam apud pios illos monachos observatau satis
declarat. Pari quoque modo cogitlavimus circa Sta-
tuta Cisterciensium, aliorumque plurium ordinum,
ad quorum cuncta amplissima st.tuta exhioenda non
unum, sed plura volumina vix sufficerent, prout fu-
sius in przefatione ad tomum secundum bujus Codi- B
cis monstrabimus,
XXXIV.
I[nterea ad ipsum Codicem Regularum redeamus,
cum circa eumdem quaedam sc i digua occurrant.
Etiamsi enim certum sit , $anctum Benedictum Ania-
a: abbatem Regulas veterum monachorum colle-
gisse, eL in unum codicem redegisse , attamen du-
bitavit supra laudatus Hugo Menardus hanc Regula-
rum Collectionem amplius existere, quia scrutalis.
nobilioribus Gallix: bibliothecis , nuilibi Codicem
Regularum a sancto Benedicto Ánianensi composi -
tum reperire potuit, prout in przfatione ad. Con-.
cordiam Hegularum testatur, numerans ibidem bi-
bliothecas, ex quibus latentes sanctorum Pawum
Regulas eruere conabatur. Hinc merito etiam dubi-
tatur, an &xpe nominatus sanctus Benedictus Ania-
neusís, omnes Regulas inopasticas ante medium
CODEX REGULARUM. — PR.EFATIO. N
monasticam et canonicam pertinens quod ad nostras A
4
Calonensium stirpe, ex aulieo gratioso et forti mi-:
ite, Deo ad meliora vocante, primum 1eligiosam
vitam suscepil in monasterio sa. cti Sequani; unde
postea in pairiam reversus Ániane se monasterium
in paterno fundo, tum non procul in !e Gellonense:
in.gratiam Guiliel ni comitis in tituit. Mox aliis per-
multis Lu :ovici Pii imperaioris voluntate pr:efuit,
Ád extremum aulam sequi coactus, quod impera-
tor ejus consiliis juvari cuperet, erecto prope Aquis-
granum , u.i plerimque deg bat imperator, inona-
ster o. ladensi, sanctam ibt. vitamin. sancta morte
conclusit. Exstiaut ejas Ácta ab ipsius discipulis.
conscripta , quie prinns eliJit Hugo Menardus ,
tum Bollandus et Henschenins de novo illustrata
recitant ad diem 11 J'ebruarii. [n iis Ac.is ita legi-
tur : « Fecit liorum de Regulis üiversori m Potrum. »-
À1d quem locum sic adnotat Menardus : « Án iste
liber adhuc exstet, nou mihi. compertum est. In.
testamento sancti Gennarii episcopi Asturicensis ,'
inter li,ros, qui ab eo dantur monasterio sancti
Petri de Montious, recensentur Li er. Reguarum: -
virorum illustrium; qui an i.lem sit cum eo qui a. .
nostro B.nedicto collectus est, non adeo constat. »-
]kec ile; qui si vi isset Codicem nostrum titulo
Benedicti abbatis Anianensis przuotatusm, non-
opinor, dubitasset, quin hoc opus illu t ipsum sit ,.
cujus auctor vite eus loco recitato meminit. Serva-
wir, ut aiunt, apad sanctum Maximinum prope Tre-
: viros antiquissimum exemplar hujus collectionis ,:
unde apographuin exseriptum custoditem apud. ca-,
nonicos rezulares domus beate Virginis Colonie,
cum vidisset ante hos annos circiter vigiuti illu
strissimus tunc Fabius Chisius episcopus Neritino-
rum, el nuntius illic apostolicus (hodie S. D. :.Alexan-
der, VII pont.fex Maximus) describendum curavit, et.
exemplum inde sumptum nob.s benignissime commu-
nicavit, nos ex ea editionem hanc curavimus, Sed,
ut subinde occurrebant a tiqui codices exhibentes
aliquam ex hisce regulis, edita nostra cuim iis con-
C feretiamus, civersitates adnotabamus ad marginem,
inde nolule pauc:e ad calcem operis conjecte for-
' mate sunt. Cum autem eo stu.lio ferreinur conqui-
readi antiqua moauuenta, ex quibus luec editio lo-
S:xeculi octavi scriptas in unum codicem reJegerit,., cupletari possit, occurrunt ecce nois i: lectis ina,
easque sue flegularum Concord.e inseruerit, cum
haud minimum discrimen appareat inter Regulas in
hoc presenü Codice contentas, ei illas ad Concor-
dium componendam adhibitas.
XXXV
Quod primum dubium attinet, et. illud perspicue
resolvit clarissimus Holstenius asserens, hunc ipsum
Codicem Regularum eumdem esse, quem sanctis
Benedictus Anianensis conscripsit, cum ejusdem ve-
tustissimum exemplar in celeberrimo sancti Maxi-
mini prope Treviros monasterio conservatnm, hujus
sanctissimi abbatis nomen et titulum preeseferat ,
uti et ipsius apographum ante aliquot szcula con-
scriptum testatur, quod ex bibliotheca canonicorum
regularium domus beate Virginis Colonix* acce-
ptum , primus typis mandare jussit; qu:xe omnia. ex
Holstenii schedis postbu:is Leo Allatius disertis
verbis declarat in Materia. Dissertationis Proamia-
lis , sic de hoc Codice Regularim ejusque Appendice
disserens.
Di:sERTATIONIS PROOEMIALIS CAP. 1V. — De hoc Codice
Hiegularum , ejus. Appendice , e& utriusque compi-
latore.
Circiter annum Christi 820 floruit in Galliis opi-
nione sanctitatis atque doctrinz: Benedictus abbas
Anianensis, qui ortus e nobilissima comitum Ma-
bi. liotheca serenissime ,omin:ze Christin: Alexan-'
dr:?, Goiborum, Vandalorum, Suecorumque : eginz,:
veiusti duo co.tices exhibentes parenetica quedam
opuscula antiquorum Patrum a.i instituta monacho-
rum utriusque sexus accommodata, qux eum statim
judicassenuis aptissime utiliterque posse adjungi ad
Jam editum Regularum Co/icem : tum ad idem nos.
multo magis illud impulit, quod satis verisimi-
lis conjectura esset, hanc quoque Collectionem
Parzneseon ad vitam monasticam , ejusdem esse -
manus aique ip-am co.lectionem Regularum. Ia.
hune viuelicet. modum scribit auctor Vitae Samn-
cti Deue.iicti Anianensis : « Alium nihilominus, -
composuit librum ex sanctorum doctorum hoilis, »'
quadrat satis hoc indicium in nostrum boc Opus ex.
Patrum variorum opusculis contexiu:n, qui partim
monachos, partim sanctimoniales erudierunt. In quo
apte respondet haec appendix suo operi Regulas vi-'
rorum nulierumque perfectionis stidentium dige--
renti. Scio Hugonem Menardum, cum in tine codi-
cis ex quo Concordiam Regularum edidit, repe-.
risset congesta qu:edam frag.uenta Patrum ad vir-^
tutes et vitia, «ux in monachis desiderantur aut
caventur perlineniia, opinatum esse illum ipsum:
librum contextum ex sanctorum doctorum homiliis,
quein fisse à sancto. Benedicto compositum auctor.
ejus Vite refert; sed mihi quidem non persuadet,
qui non bomilias aut opuscula integra Pa!rum, sed:
seuten(ias duntaxat, et. testimonia ipso fajente Mc-
nardo congesia, sciam in illam farraginem codici
Concordie Rej;ularum assutam : nostra autem col-:
lectio integras exhibet adhortaliones, aut conciones.
Patrum apussime congruentes ad argumentum Ko-
415 *
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
416
gularum : quare consentanee iis subjici z:quus, A Trithemio. His temporibus omnino ignoratur tam
opinor, et prudens lector, ubi cognoverit, fatebitur.
De singulis Regulis, vel auctoribus earum nihil hic
prefari opus duximus; pramisiinus enim suis locis
ad singulas testimonia veterum , que notitiam ,
quanta fere baberi potest, tum ipsarum , tuin au-
ctorum legenti suggerent.
XXXVI.
Adeoque extra omnem controversiam statuit Hol-
Blenius sanctum ,Benedictum Anianensem esse hu-
jus Codicis Regularum verum et indubitatum colle-
ctorem , simulque adhortationes , ac nonnullas san-
ctorum Patrum conciones in Appendice exhibitas ,
jn unum collegisse, atque ipsi Codici assuisse, cujus
proin in hanc rem adductas satis probabiles ratio-
mes fusius in Observatione previa ad ipsam Ap-
pendicem examinavimus. Jam ad alterum dubium
supra propositum, de quo major restat difficultas ,
veniamus ; cum enim in hoc Regularum Codice,
Bicut et in ipsa Concordia Regularum desint plures
Regul» ante medium szculi noni condit», qua-
rum Supplementum vulgaverat szpe laudatus Hugo
Menardus teste.hujus Codicis typographo, Ludovico
Billaine, sic ad finem catalogi Regularum in eodem
contentarum loquente : « Idem sanctus Benedictus
Anianensis abbas Regularum Concordiam cum Re-
gula sancti Benedicti abbatis Cassinensis composuit,
quam R. P. D. Hugo Menardus congregat. sancti
Mauri monachus edidit, et observationibus doctissi-
mis ilustravit, quz: loco esse possunt earum, quas
doctissimus Holstenius in hunc Codicem meditaba-
tur, quz quidem Concordia in eadem officina Ludo- (,
vici Billaine venalis prostat, qui pollicetur Supple-
mentum hujus Codicis, in quo sanctorum Patrui.
Regule et Constitutiones ab Holstenio pretermis-
£?, et alia plurima ope doctorum virorum ex variis
bibliothecis conquisita, continebuntur. »
XXXVII.
Ex quibus omnino constat in hoc Codice non om-
nes velerum Patrum Regulas monasticas compre-
hensas esse, nec sane ad nostram notitiam adhuc
pervenit, facta etiam diligenti inquisitione, promis-
sum Supplementum , secus omissas Regulas inter
Additamenta collocassemus. Et. quidem ut taceam
Regulam sancti Chrodogongi inter Additamenta
nostra positam, certum est sanctum DBenedicium
Anianensem omisisse eximium veteris Discipline D
ionastice monumentum , scilicet Regulam sancti
Joannis abbatis Biclarensis , post medium e:eculi
sexti scriptam a sancto Isidoro Hispalensi, ac
postea ab ipso Trithemio commemoratam, quo-
rum tempore et ipsa Regula exstabat, quamvis
nunc nullibi appareat. De hac autem Regula sic
scribit clarissimus Calmetus in suis Observationi-
bus criticis ad religiosorum et canonicorum Regulas,
ad calcem Commentariorum in Regulam sancti Be-
nedicti : « Scripsit Joannes Abbas Biclarensis e
Valclara in Catalonia Regulam monasticam, quam
sanctus Denedictus Ánianensis ignoravit, aut saltem
invenire non potuit, siquidem eam nullibi citat ,
quamvis ab Isidoro lHispalensi laudatur , sicut et a
Regula quam monasterium Biclare. Postea Joannes
abbas de Biclare sedem episcopalem Gerundim te-
nuit, ac Chronicon ad annum 589 pertingens seri-
psit. » Nos quoque admiratione afficimur, nec san-
ctum Benedictum Anianensem , nec Holstenium
mcntionem fecisse illarum Regularum, quz pro ca-
nonicis utriusque sexus in concilio Áquisgranensi
sancite erant, cum yrimus Regularum collector
illis temporibus vixerit, atque fatente ipso Holste-
nio, ipsi synodo adfuerit, a piissimo imperatore ad
collapsam disciplinam monasticam simul ac eccle-
siasticam restaurandam destinatus. Nec sane alía
hujus silentii causa assignari potest, nisi quod Re-
gule ille Aquisgranenses appareant nimis vagz et
B indeterminatz ad introJucendam veram et solidam
vitam Regularem, nec unquam a sede apostolica
approbatz fuerint.
XXXVIII.
Cum vero haud parum discriminis in numerandis
et ordinandis Regulis in hoc Codice contentis, atque
in exhibendis illis in Concordia Regularum relatis,
exortum videatur, sic operz pretium diximus utrius-
que ordinem tamab Holstenio quam ab Hugone
Menardo observatum proponere, quatenus legenti-
bus omne dubium auferatur circa hujus Codicis
«Ucvciav. Tota enim diversitas exorta est, quod doc-
tissimus Menardus publicando Concordiam Regula-
rum nusquam reperire potuerit Codicem Regularum
ab eodem sancto Benedicto Anianensi conscriptum,
et ideo nomina Regularum in hoc eodem Opere
bine inde dispersa solummodo pnotaverit, cum e
contra Holstenius invento vero Regularum Codice
ediderit Regulas in ipso ms. antiquo repertas, quas
in unum codicem collegerat sanctus Benedictus
Anianensis, priusquam Concordiam exarare ccpe-
rat. Hinc clarissimus Holstenius, juxta fidem ms.
codicis, Regulas distribuit in tres partes, quarum
prima Regulas Orientalium Patrum complectitur,
altera Occidentalium, tertia vero sauctorum Patrum
Regulas pro sacris virginibus scriptas, quibus e
Appendicem adjunxit, quasdam sanctorum Patrum
Exhortationes continentem, juxta hanc prxsentem
methodum :
CATALOGUS REGULARUM
ET ALIORUM TRACTATUUM,
Qui in hoc Copick RecctanuM continentur.
. PARS PRIMA.
Regule SS. Patrum Orientalium ad monachos.
Saeculum.
IL S.Antonii abbatis. IV.
H. S. Isaizx abbatis. 1V.
ll]. SS. Serapionis, Macarii, Paphnutii, et al-
terius Macarii, etc. .
IV. SS.Patrum alia. JV.
V. Tertia. Iv.
VI. S.Macarii Alexandrini, abbatis Nitriensis. IV.
Ejusdem epistola. Iv.
S. Pachomii, abbatis Tabennensis, cum
refatione sancti Hieronyniineamdem. — IV.
jusdem | Morita. : Iv
"T
VUI. Ejusdem et Theodori epistolae et verba mys- »
IX.
fica.
S. Orsiesii, abbatis Tabennensis, doctrina
de institutione monachorum.
X. Regula Orientalis, ex Patrum Orientalium
Regulis collecta a Vigilio diacono. IV.
XL S. Basilii, episcopi Cesariensis. lv.
PARS Il.
Regule SS. Patrum Occidentalium ad monachos.
]. S. Benedicti, abbatis Cassinensis. VI.
JH. Regula consensoria monachorum. VI.
]Hi. Alia Regula incerti. VI.
IV. SS. Pauli et Stephani abbatum. VI.
V. S. Caesarii, episcopi Arolatensis. VI.
VÍ. S. Aureliani episcopi Arelatensis. VI.
VM. S. Ferreoli, episcopi Ucetiensis. VI.
YHI. S. Columbani abbatis. VI.
Ejusdem Poenitentiale. VI.
IX. Tarnatensis monasterii. Vl. 5
X. S.lsidori, episcopi Hispalensis. VM.
XI. S. Fructuosi, episcopi Bracarensis. VH.
Xll. Ejusdem monastica communis. VH.
Ejusdem Pactum.
XIII. Patris cujusdam. VI.
XIV. Regula Magistri. vH.
XV. Grimlaici presbyteri Regula solitariorum. IX.
PARS lil.
Regule SS. Patrum ad. virgines.
Y. S. Augustini, episcopi Hipponensis. V.
]H. S. Cesarii, episcopi Arelatensis. VI.
Ejusdem Sermo. VI:
Ejusdem epistola ad Oratoriam abbpatis-
sam. VI.
Ejusdem testamentum. VI.
Ji. S. Aureliani, episcopi Arelatensis. VI.
Joannis, episcopi Arelatensis, epistola. VI.
IV. S. Donati, episcopi Vesontiensis.
W. Patris cujusdam. -
Sententia de Regulis Devotarum, una cum
decreto concilii Hispalensis. VH.
Wl. S. Leandri, episcopi Hispalensis. VI.
WII. B. AElredi, abbatis Ricvallensis. XII.
APPENDIX
Complectens Exnon TA TioNES SS. Patrum ad monachos
et virgines pE ÜOsSERVANTIA VITE. RELIGIOSA,
Quas a sancto B£xgpicTO abbate Anianensi olim col-
lectas, Lucas HotsrENIUs e. duobus mss. Floria-
censibus serenissime regine Christine edidit.
I]. S. Athanasii Alexandrini liber de Observa-
tionibus monachorum.
M. Ejusdem Exbortatio ad sponsam Christi. — 1V.
lil. S. Basilii M. Admonitio ad filium spiritua-
em. .
JV. Evagrii monachi Sententi:e ad monachos. 1V.
W. Ejusdem Sententiz ad virgines. IV.
Vl. Fausti, abbatis Lirinensis, Sermones qua-
tuor ad monachos. V.
VM. S. Eucherii Exhortatio ad monachos. V.
YI. Ejusdem Sententia ad monachos. V.
JX. Ejusdem Admonitio ad virgines. V.
X. S. Cesarii, episcopi Arelatensis, epistolae
du:& ad Czsariam abbatissam. VI.
XI. Ejusdem Epistola horiatoria ad virginem —
Deo dedicatam. VI.
XII. Novati, cathulici, Sententia de humilitate
et obedientia, et de calcanda superbia. IV.
XU. S. Paulini ad monachos de poenitentia. V.
XIV. Eutropii abbatis Epistola ad Petrum pa-
" pam de districtione monachorum et ruina
"monasteriorum. VII.
XV [ncerti Sermones duo de decem virgini- -
bus. .
CODEX REGULARUM. — PILEFATIO.
48
AXXIX. |
Atque hzc est (economia quam adhibuit Holste-
nius in publicando hoc Regularum Codice, nec am-
bigere licet, quin Regulas eodem modo ordinatas
in suo ms. repererit, prout ex ipsis schedis post-
humis eruitur, etiamsi quzedam adsint ibidem Re-
gule sancto Benedicto Ánianensi omnino ignote,
ut pote longe post ipsius obitum condite, quales
sunt : Regulze pro inclusis monachis utriusque sexus
scripte a beato Grimlaico, et. sancto /Elredo abbate
Rievallensi. Nec sane hoc in przjudicium hujus Co-
dicis verti debet, quasi ille non sit, quem sanctus
Benedictus Anianensis scripserat; nam amanuensis,
labente sxculo xii, vel sequenti inchoante, exscri-
bens .verum et authenticum ARegularum Codicem,
prudenter judicavit superaddi posse has duas Regu-
las, ut pote ad perfectam vitz: monasticzte. normam
apprime pertinentes. Pari quoque libertate Holste-
nius huic Codici assuere voluit. nonnulla aliunde pe-
ta; in alio enim veteri ms. reperiens Sen:entiam
de Regulis Devotarum, eamdem voluit inserere, si-
mul ac concilii Hispalensis caput 11 ad sanctimonia-
lium clausuram spectans, quam etiam Sententiam de
Regulis Devotarum, et nos observationi previe ad
Regulam sancti Isidori conjunximus, tanquam illius
Regule caput ultimum, prout ibidem notavimus.
Cum igitur agnoscat Holstenius hunc Codicem Re-
gularum eumdem esse, quem composuerat sanctus
Benedictus Anianensis, sic ejusdem authenticitati
nec assu(la Additamenta, nec diversus Regularum
ra C ordo in Concordia observatus, ullatenus przjudicare
debent, prout supra monsiravimus.
XL.
Nam sanctissimus abbas Anianensis condendo
Concordiam Regularum diversum omnino ordinem
inire debuit, cum ex collectis sanctorum Patrum
Hegulis solas quasdem sententias excerpserit, ne-
cessarias quidem ad monstrandam discipline mo-
nastic:e uniformitatem cum ipsa Regula Benedictina,
quam solum deinceps ubique observandam manda-
verat piissimus imperator Ludovicus I, licet hucus-
que in aliquibus monasteriis plures Regulz simul
observatz fuerint. Sic enim ex Vita Ludovici Pii,
et ex Aimonio lib. v de Gestis Francorum instrui-
mur : « Itidemque constituit idem Deo amabilis im-
perator Benedictum abbatem, el cum eo monachos
strenug per omnia vitze, qui per omnia monachorum
euntes redeuntesque monasteria, uniformem cunctis
traderent monasteriis tam viris quam sanctimoniali-
bus feminis morem vivendi secundum Regulam sancti
Benedicti. » Adeoque sanctus Benedictus Anianensis
conferendo Regulam sancti Benedicti cum aliis san-
ctorum Patrum Regulis, quatenus ex illis uniformem
cum eadem dectrinam monstraret, necessario ordi-
nem in Codice Regularum observatum inverlere de-
buit, sententias et instituta sanctorum Patrum cuili- .
bet capiti legule Benedictinze approprians, quate-
nus veram Regularum Concordiam conderet. liiuc
doctissimus Hugo Menardus in edendo Concordiam
149
S. DENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
4929
Begularum anno 4658 talem Regularum Catalogum.A Virginum ad sororem Florentinam scripte mentio-
contexuit, ut Regulam sancti Benedicti primo loco
posuerit, tànquam principalem, ad quam relique
Teducuntur.
Hucowvis MeNaAnDI Catalogus in sua Coxcon-
»iA REGULARUM observatus.
4. Regula S. Benedicti.
9. S. Pachoinii,
9. — S.Orsiesii.
Á. — Orientalis.
b. — S. Macarii.
6. — lidem S. Macarii.
71. — SS. Patrum.
8. — Itidem SS. Patrum.
9. — I[tide.a: SS. Patrum.
10. — S. Bssilii.
144. — S. Hieronymi.
12. — S. Augusuni.
" 45. — S. Cassiani.
414. — SS. Stephani et Pauli.
45. — Tarnatensis.
16. — S. Czsarii episcopi.
17. — S. Aureliani episcopi.
18. — S. Ferreoli episcopi.
189. — S. silori episcopi.
. 90. — 4S.Fructuosi.
91. — Aller.us Fructuosi.
93. — S. Columbani.
23. — S. Donati.
21. — Magistri.
25. — . Cuju:daim Patris.
20. — Hem cujusdam Patris.
XLI.
Et quidem ex Catalogo Regularum «n Concordia
observato, omnino apparet, quasdam Regulas ibi-
dem nominari, que in ipso Codice non reperiuntur,
el vicissim : prout cuilibet utrumque Catalogum
conferenti facile patebit. Sic de Regula sancti Cas-
siani observavit sepe laudatus Menardus illam de-
sumpiam esse ex primis quatuor libris ejusdem
sanctissimi abbaüs de Institutionibus monasticis, quas
proin inter Additamenta ipsius Codicis Regularum
primo loco posuimus; quod autem attinet Regulam
sancti Hieronymi hic nominatam, existimat idem
"laudatus Menardus, illam nihil aliud esse, nisi epi-
stolam przíixam Regul» sancti Pachomii, de qua
"eruditus ille Concordie Regularum editor loco citato
sic loquitur : « Regula sancti Hieronymi nihil aliud
est quam epistola illa, quam prafixit Regul:e sancti
"Pachomii; nàm quidam ex illa Regula hic citata
' videre est in eadem epistola, alia vero sapiunt sty-
lutn sancii Hieronymi, nec discrepant ab Institutis
sancti Pachomii, qux in illa epistola recensentur :
quam si integram haberemus, haud dubie in ea om-
nia reperirentur, qu: hic ex ea proferuntur, inaxime
cum sanctus Hieronymus nullam scripserit Regulam
monachorum. » Deinde in hac Regularum Concordia
citatur tantum una Regula sancti Cesarii, quemad-
modum et una. sancti Aureliani, cum tamen omnino
constet, unumquemque ex his duobus Arelatensis
Ecclesix episcopis duas Regulas distinctas scripsisse,
unam pro monachis, alteram pro sanctimonialibus
feminis, prout ex ipso Regularum Codice instrui-
mur, ubi binze utriusque episcopi Regulze reperiun-
tur. Ncc sane Roguke sancti Leandri de distinctione
nem facit, quamyis illa constans 21 capitulis inter
alias sacrarum virginum Regulas in ipso Regularum
Codice sit collocata.
XLII.
Hinc mirari non debemus in Regulis monasticis
numerandis tantam diversitatem apparere inter Co-
dicem Hegularum earumque Concordiam, przesertim
si admittamus auctoris intentionem in condendo
utroque opere fuisse quo.Jlammodo dissimilem. San-
ctis.imus enim abbas Anianensis collizen:1o sancto-
rum P.trum Regulas in unum codicem, id solum-
modo mente agitasse viletur, ut religiosi viri seque
ac femin:x percurrendo diligenter tot eximia vite
monasticz instituta, per talia monita salutaria , di-
B versis temporibus et locis data, ad arctam discipli-
nam observandam excitarentur, cum e contra com-
ponendo Concordiam Regularum ad id animo fere-
batur, ut monachismi unitatem ab exordio instituti
probaret, atque omnium aliarum Regularum coa-
.formitatem cum Regula Benedictiua monstraret,
quam solam deinceps observandain prxceperat piis-
simus imperator, prout supra indicavimus. Cum igi-
tur in Regula Benedictina, quamvis monachis utrius-
que sexus adaptata, nulla sscrarum virginuin me-
moria reperiatur; sic facile omittere potuit Regulas
illas solis sacris virginibus pr:scriptas, etiamsi
easdem in ipso Regularum Codice collocaverit.
XLI.
Existimat quidem doctissimus Menardus sanctum
C Benedictum Anianensem in sua Concoréfa, profe-
rendo sententias ex Regula sancti Cxsarii, sancti Áu-
reliani et aliorum , in usum sanctimonialium scri-
ptis, solummodo nomina .feminina in masculina
mutasse, neque ad eorum Regulas monachis pre-
scrip:as attendisse. Verum in eam opinionem addu-
etus est vir eruditissimus nondum de illorum san-
ctorum Patrum Regul:s ad monachos scriptis certior
factus. Si enim pr:sens hic Colex Regularum ab
ipso sanclo Benedicto Anianensi olim scriptus ad
sxpe' laudati Menardi notitiam pervenisset, tunc ali-
ter judicasset, cum ibidem gemin:e istorum sancto-
rum Regulie inveniantur, una ad monachos, altera
ad sacras virgines ordinata. Fatendum tamen est
sanctum Benedictum Anianensem conferendo Regu-
lam sancti Augustini cum Regula Benelictina co-
actum fuisse nomina feminina in masculina comma-
tare, quia sanctissimus ille Ecclesie doctor nullam
aliam Regulam scripsit, nisi illam qux» desumpta est
ex illa celebri Epistola aa feminas sanctimoniales
missa, et nunc religiosis Augustinianis utriusque
sexus accommodata. H*c quidem omnia ex ipsa Con-
cordia Regularum clarius innotescent, quz pro liit
Parisiis anno 1638, doctissimls observationibus
nunquam non laudandi Menardi illustrata, qu:e etiam
hujus Codicis Regularum aucti et. amplificati quasi
qu:edam interpretatio considerari possit, ut pote cla-
rius explicans illa qux in antiquis Regulis obscura
apparent.
421
uc XLIV..
Atque hzc sunt de quibus circa prisentem Re-
gularum Codicem lectores benevolos certiores red-
dere cogitavimus, quatenus et illi percipere valeant
verum vite monasticze statum ab exordio Christiana
religionis ad h»ec nostra tempora propagatum. Nul-
lus enim inficias ibit, hiec vet?ra monumenta mona-
stica eximiam historix ecclesiastic:e partem compre-
hendere, cum certam Evangelii observantiam a primis
seculis usitatam exhibeant, atque sanctorum Patrum
nobiliores asceticas admonitiones proferant, quibus
homines excitabantur ad vovenda Christi consilia ,
non quidem omnibus Christianis necessaria, sed illis
qui ad veram perfectionem nituntur condere otilis-
Bima. Hine convelluntur novatorum aliquorum ini-
quz contumeliz, «qui monachatum otiosorum horni-
num statum existimant ; ex illis quippe authenticis
monumentis discimus, doctissimos simul ac sanctis»
simos Christiani nominis athletas, sanctum Athana-
sium, sanctum Basilium, sanctum Augustinum, alios-
que maximos viros exstilisse vie monasticie culto-
res et legislatores. Hinc ctiam primarii rei litterariz
restauratores ad excolendum statum monasticum
summopere laborarunt, vetera monumenta ad eum-
dem pertinentia ex tenebricosis bibliothecarum plu-
ieis eruentes, atque eruditissimis observationibus
illustrantes, quemadmodum et clarissimus noster
Holstenius prestitit, in publicam lucem emitiens
hunc presentem Regularum: Codicem, quem iterum
recusum multisque aliis diversorum ordinum mona-
sticorum monumentis amplificatum hic exhibemus.
XLV.
,nterim tempus est ut paucis re eramus quid in
liac nova editione actum sit; non enim ob aliam ra-
tionem illam aggressi sumus, nisi quod distractis tam
Romans quam Parisiensis editionum exemplaribus
plures viri docti conquererentur, se tanti operis
utilitate privari. presertim cum in Germania hucus-
que nulla ejusdem comparuerit. Comparato igitur
Editionis Parisinz exemplari anno 1665 a Ludovico
Billaine faci: , percelebris bibliopola Augustanus a
Martinus Veith novam hanc meditari ccpit, variis
Additamentis auctam, eamque in folio; quatenus
CODEX REGULARUM. — PIUEFATIO.
4929
A nem et distributionem - invertere- non. presumpsi
mus, grande piaculum existimantes, si quid ex illo
demere, vel augere pratenderemus, cum vir claris-
simus exerle asserat, se Regulas ita coordinatas ad
fidein coJicis Coloniensis edidisse, uec timeat affir-
mare, eumdem esse Codicem, quem: sanctus Ben»-
dictus Anianensis collegerat. Nihil ergo immutatum
est, sed codex Holstenianus quoad omni» etiam mi-
nutissima integer prodiit, ut ille a Ludovico Billgine
prenotato anho typis est impressus. Quod ante
quamlibet Regulam przemissa sit quzedam Observatio
critica , hoc nullatenus integritali codicis obesse
potest, sed potius ad majorem splendorem conducit,
proüt ad easdem Regulas przmisit Holstenius testi-
monia veterum Patrum de ' cujuseunque Regul le-
D gislatore, qux tamen in ve:eri ms. non reperit , ex
C
quo Codicem Regularum exscripsit. Nec sane magni
ref rt, quod in bac nova editione Materiam Disser-
tationis Prowmialis alio ordine referamus ; hoc quippe
haud alio fine factum est, nisi ut clarius mens priini
editoris innotescat, qui pr::matura morte surreptus
hoc procemium non condidit, sed aliud magis elabo-
ratum meditibatur, prout supra prxnotavimus ex
clarissimo Mabillonio, asserentes hoc procemium ex
posthumis Holstenii schedis Leonem Allatium com-
posuisse.
XLVII.
Quod autem. Observationes ante quamlibet Regu-
lam przmissas attinet, et illas quodammodo neces-
sarias duximus, ut per easdem cujuslibet Regul»
vera ratio pateat, et sub uno obtutu dubia circa Re-
gularum legislatores obveuientia, dissolvantur. Hiuc
et Observationes criticas nominavimus. Si quis enim
artem criticam sano sensu consideret, tunc przfa-
tas observationes vere criticas agnoscere debet, cum
de qualibet Regula ejusque auctore justum et equum
judicium proferant, de eruditissimis rerum religio-
sarum scriptoribus, Mabillonio, Calmeto, et E.Imun-
do Martene desumptum. Non enim eo consilio ob-
servationes exaravimus , ut censoris offcium usur-
pareinus, sed solummodo aliorum doctorum julicia
proferre voluimus, ut ex rebus illis sua antiquitate
obscuris veritas magis elucescat. Non diffitemur, in
idem Codex sic amplificatus in justi voluminis mo- — his observationibus quxdam scitu digna omissa, non
lem accresceret, celebriorum ordinum, tam mona-
studia, sed ex quadam illarum rerum ignorantia ,
sticorum quam canonicorum, Regulas et Instituix' qu:e tamen facile suppleri possunt ex iis, quae do-
complexus atque in sex tomos divisus.
XLVI.
Et quidem tomus primus ipsum Codicem Regula-
rum ab Holstenio editum complectitur, cujus ordi-
clissimus Menardus pr:emisit ad Concordiam Hegu-
larum, quod eximium opus a1 manus meas non
pervenit, uisi post. jam impressas observationes cri-
ticas.
* Morte anno 1755 praeventus, finem vasto operi imponendum filiis suis reliquit.
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
OUDICIS REGULARIUM PARS PRIMA,
SS. PATRUM ORIENTALIUM REGULJE AD MONACHOS.
425 431
S. ANTONII ABBATIS
REGULA AD MONACHOS.
DE S. ANTONIO ABBATE VETERUM QU/EDAM TESTIMONIA.
Martyrol. Rom. ad diem 17 Januarii.
in Thebaide, saucti Antonii abbatis, qui multorum monachorum pater, vita et miraculis przclarissimus
vixit : cujus gesta sanctus Athanasius insigni volumine prosecutus est.
S. Hieronymus, de illustr. Script., cap. 88.
Antonius monachus, cujus Vitam Athanasius Álexandrinze urbis episcopus insigni volumine prosecutus
est, misit /Kgyptiace ad diversa monasteria apostolici sensus sermonisque épistolas septem qu: in Grzecam
linguam translate sunt ; quarum precipua est ad Arsenoitas. Floruit Constantino et filiis ejus regnantibus.
Vixit anno 105. |
S. Athanasius in Vita S. Antonii, cap. 15, interprete Evagrio.
Quadam die cum sanctus Antonius a congregatis fratribus rogaretur, ut eis instituloria largiretur prse-
cepta, cum prophetica fiducia exaltans vocem aiébat: Ad omnem quidem mandatorum disciplinam Seri-
piuras posse sufficere, etc.
————— — o — — — Àm— — À— — ÀÀ—— —— Á sÁÁ —ÀÀ—€
OBSERVATIO CRITICA JN REGULAM SEQUENTEM. |
Ex adductis sanctorum Patrum testimoniis constat, sanctum Antonium non scripsisse Regulam monasti-
cam proprie sic dictam; neque, teste Calmeto, monachi Orientales sub sancti Antonii nomine militantes
Deo, vel canonici sancti Antonii in Gallia et Italia adhuc florentes, observant hanc Regulam. Primi
enim sequuntur precipue Regulam sancti Basilii, qu:e in ejus asceticis comprehenditur; secundi tan-
quam canonici Occidentales tenent Regulam sancti Augustini. Existimamus ergo banc Regulam sancto
uvonio recentiorem ; et forsan ex septem epistolis addiversa monasteria /Egyptiaca scriptis desumpta est,
quie tamen haud sancto Antonio indigna videtur, cum stylo senteniioso, conciso et nervoso scripta sit;
sed eremiítis potius quam c«nobitis consona. Hoc etiam nostram conjecturam magis auget, quod in
hujus Regul rimo exemplari solummodo articuli 55 inventi fuerint, in alio autem 1$, ita ut tota Re-
gula constet 48 articulis, quorum nonnullos, prxsertim tredecim ultimos, ex Isai: abbatis Regula desum-
ptos animadvertimus, prout suo loco dicemus. De reliquo, auctor hujus Regul dicitur fuisse celebris ille
sanctus Antonius primus eremita, qui anno 270 in solitudinem secessit, et anno 356 piissimam anitam
Deo reddidit. .
REGUL/E AC PRJECEPTA
S. P. N. ANTONII AD FILIOS SUOS MONACIIOS ,
Petentes hoc. ipsum ab eo in monasterio Nacalon,
IN PACE DOMINI.
Dicam Canoues sive Regulas, prout loquetur A inquire de :egrotis qui apud te sunt, et jejuna us-
Dominus per os meum, illis qui sese. tradere vo- — que ad nonam singulis diebus, excepto sabbato et
lunt sub gravi hoc jugo, scilicet monachatu. Oportet
ergo ut audiant hxc precepta : qui solverit aliquid
ex eis, vilis vocabitur in regno celorum ( Matth.
v, 19).
I. Ante omnia ora sine intermissione, et gratias
Deo age pro omnibus qu:e tibi eveniunt.
Il. Cum autem surrexeris manc singulis diebus,
Dominico die; adveniente vero nona ne adeas cellam
cujusquam. fratrum. Et cum sederis ad comeden-
dum, ora prius, tum coinede. Ora et lege per-
peuo. *.
lll. Ne .oquaris cum juvene, neque cum puero,
et ne converseris omnino cum illo; nec ligabis il-
lum monachum, nec assumes in filium, ante-
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT.
436
quam induat habitum, ne reconciliet hostem dia- 4 atque die. Accende lampadem tuam oleo oculorum
bolum ; neque cubes super esdem storea cum mi-
nore te.
IV. Serva etiam horas orationum , nec preter-
mittas ullam earum, ne rationem pro illa reddas.
V. Ne obstringas zegrotum ad manducandum, nec
retrahas ab illo cibum, ne conturbes animam illius
afflictam
VI. Si venerit ad te aliquis frater post temporis
intervallum, betare de illo : gratias enim aget Deo
et tibi. Szculari nullo modo commiscearis ; nec 0s-
tentes teipsum, sicut Phariseus ille qui ad ostenta-
tionem omnia sua agebat.
VII. Nec appropiare sinas ad te mulierem , nee
permittas ingredi domicilium tuum; ira enim gra-
ditur post illam. Neque revertaris invisere consan-
guineos tuos carnales, nec faciem tuam illis viden-
dam prabeas, nec adeas illos.
VIII. Ne reserves tibi plus quam indiges; nec
elargiaris plus quam potes, sed eroga eleemosynam
infirmis monasterii.
IX. Persolve orationem tuam noctu priusquam
21leas ecclesiam.
X. Ne comedas cum aliquo qui impendat pro te.
Xl. Si scandalum ortem fuerit de juvene aliquo,
qui hactenus habitum non induerit, ne induat il-
lum; et ejice eum a monasterio; nec loquaris cum
puero penitus, ne fiat tibi offendiculum.
XII. Si coegerit te necessitas adire civitatem, ne
contends illuc solus.
XIII. Ne seras terram tributis subjectam, néc $0- (»
cietatem et contractum ineas cum magnatibus.
XIV. Ne commoreris in loco ubi vinum exorimi-
tur, nec comedas carnem omnino.
XV. Ne frangas jejunium feria quarta et serta,
nisi ob gravem morbum.
XVI. Ne murmures in opere manuum tuarum :
nec improperes alicui ulla de causa.
XVII. Si adieris aliquem fratrem, ne diu moreris
iu domicilio ejus.
XVII. Ne loquaris in ecclesia; nec resideas in
exedris monasterii.
XIX. Non jurato penitus vel veritatem vel du-
bium.
XX. Ne petas ecclesiam ad quam cóngregantur
bomines. Eroga eleemosynam quantum potes.
sepelias mortuum in ecclesia.
XXI. Ne facias convivia; nec ad symposium vo-
catus accedas.
XXII. Addisce quotidie disciplinam a senioribus ;
nec ulium aggrediaris opus, nisi consulto Patre
monasterii.
XXIII. Cum abis ad hauriendam aquam, interim
dum iter conílcis, lege quantum potes.
XXIV. Si erogaveris eleemosynam, ne ostentes il-
lam. Si adfueris aliquo in loco, ubi erogatur eleemo-
syna, comede et gratias age Deo.
XXV. Contristare noctu diuque pro peccato tuo.
Esto devinctus in cuculla tua, et in tunica tua noctu
PaTROLe CIII. MED
tuorum, nempe lacrymis. Si pietatis actus edideris,
ne glorieris. Ne dimittas quemquam, qui qur:
Christum. Ne propales cogitationes tuas cuncis ho-
minibus, sed solum iis qui possunt salvare animan
tuam.
XXVI. Si abieris ad messem, ne moreris, sed cito
revertere ad monasterium.
" XXVII. Ne induas vestimenta, quibus extollaris.
Ne ostentes vocem tuam, nisi in oratione pre-
cepta. Ora in domo tua, antequam venias ad ec-
clesiam.
XXVIII. Mortifica temetipsum quotidie.
XXIX. Ne improperes cuiquam causa dolorumret
afflictionum quas patitur.
XXX. Ne glorieris, neque rideas omnino. Da
operam ut lugeas ob peccatum tuum, sicut luget
js penes quem aliquis mortuus est. Fac quan-
tum potes ut glorificetur Pater tuus qui est in
celis.
. XXXI. Corrige filium tuum, nec parcas : dampatio
enim illius a te exigetur.
XXXII. Ne comedas ad satietatem ; ne dor-
mias, nisi parum et moderate, et venient ad te an-
geli.
XXXIII. Cum oraveris et memor fueris Dei, fac
tibi indunienta tua. sint alz, et evolabis super mare
igneum.
XXXIV. Visita zegrotos et infirmos, et imple men-
8Uras seu vasa eorum aqua.
XXXV. Ne pugnes lingua. Ita te presta, ut be-
nedicant te omnes. Et Dominus Jesus Christus
opem nobis afferat ad operandum secundum ipsius
beneplacitum : cui gloria cum Patre suo, et Spiritu
$uo sancto in sz:culum. Amen.
Que sequuntur, habentur in alio exemplari.
XXXVI. Coge teipsum in opere manuum tuarum,
et timor Domini inhabitabit in te.
XXXVII. Si conspexeris fratrem aliquem perpe-
trantem peccatum non ad mortem, ne contemnas et
despicias, neque condemnes illum : incides quippe
in manum inimicorum tuorum.
XXXVII Cave tibi, ne seducatur intellectüs
tuus, memorando peccata tua priora, ne renoventur
in te.
NeD XXXIX. Dilige humilitatem, qux proteget te a
peccato. Ne sis pertinax ad statuendum verbum
tuum, ne occupet te malum. Ne reputes te sapien-
tem, et gloriaberis, et incides manum inimicorum
tuorum. Assuescat lingua tua dicere : Ignosce mibi;
et consequeris humilitatem.
XL. Cum sederis in cella tua, sollicitus esto de
tribus hisce rebus perpetuo : nimirum, de opere ma
nuum tuarum, de meditatione tuorum psalmorum, et
de oratione tua.
XLI. Cogita apud teipsum et dicito : Utique non
manebo in hoc mundo nisi presenti hac die; et nou
peccabis Deo.
1 ^
-
421
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS.
. XLIL Ne si$ helluo ciborum, ne resusoltentar in A. XLVL Quiaie igitur, fraife mei, hae servare
Le priora peceata.
XLII. Ne tzdeat (e laboris, et superveniet tibi
cito requies. Siculi pariptinas tuinarum extra civi-
tatem flunt locus fetoris omnibus, ita anima pigri,
qui ccepit monachatum, fiet mansio passionibus et
fetoribus. |
XLIV. GCoge teipsum, ut ores perpetuo cum lecry-
mis, ut forte misereatur tui Deus, et exuat te veteri
homine.
XLV. Persevera in hisce rebus quas dicam : sci
licet, in labore, paupertate, peregrinatione, afflictio-
nibu$ et quiete, e& afferent tibi humilitatem ; humi-
litas vero dimittet omonia peocata. Humilitas autem
est, ut homo reputet seipsum peceatorem, et quod
precepta, ne vita vestra slt sine fructi. Et sollicitus
esto semper ad singula verba, que audis, uf dicas:
ignosce mihi: quia humilitas fugat omnia negotia
Inimiei. Ne reputes teipsum quidquam propter opera
tua.
XLVIL Sit tristis vultus tuus, nisi advenerint tibi
exteri fratres; tunc gaude cum illis, ut inhabitet in
te timor Domini. 8i itet. feceris. cum fratribus, se-
vede ab illis parumper, ut sis in silentio, et dum in-
dedia pef viám, ne te couvertas sinistrorsum ei
dextrorsum; sed meditare psalmós tuos, et ora in
mente tua. ad Deum, quocanque in loco ingrederis;
tice petfidenter agas éum Incolis ilifus.
. ALVIII. omnibus rebus tuis esto modestus, et
nilil boni perpetret coram Deo; et adh:zereat quieti, B ad oa quse opponentur tibi, extende fanum tuam
et non zstimet seipsum quidquam; et non sit pez«
iinax ad statuendum verbum suum : ut abscindat
concupiscentiam euam, et demittat vultum, ponat-
que sibi mortem ante oculos, et servet semetipsuth
a inendacio, et non loquatur verba otiosa ; ne6 re-
Spondeat superiori ; et opprobrium sustineat, et
odio habeat desidiam, et instet laberibus et moNo-
Tibusg. .
leute. Si vero fueris juvenis, ne extendas manus tuas
primus ad cibos; nec ingeras quidquam ciborum in
Ub alterius. Et si cubaveris in aliquo loco, ne tegas
te uso eodemque stragulo simul eum alo: et ora
multam, antequam cubes. Et Dominus noster Jesas
Ghrigtas opem nobis prestet ad operandum secun-
dum ipsius beneplacitum. Amen.
Eaplitt Regala aanoti Antonii. abbatis
ISALE ABBATIS -
REGULA AD MONACHOS.
DE IS$AIA VETERUM TESTIMONIA.
Bufinus in Vitie Patrum, lib. 1, cap. 10; et Palladius, lib. m , cap. Bb :
Abbas Syrus aliquando, et Isaías, et Paulus occurrerunt sibi invicem ad ripam fluminfs; erant au-
tem viri ist) Justi, summze absünenüz et tolius religionis. Hi pergebant visitare nemine
Anuphb., ete.
Ibidem, lib. v, de Verbis seniorum.
Interrogavit eumdem sermonem abbas Isaias : Dicit abbas Pastor : Sicut capsa plena vestibus, eíc.
R. Bellarminus 8. R. E. card. de Script. eccl. '
Isaias abbas, qui quo tempore vixerit, invenire non potui, scripsit homilias 28 valde utiles, preserüm
monachis ad perfectiogem tendentibus.
OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM.
H»c Regula edita est sub nomine Isai: abbatis, continetque sexaginta octo parva capita, quz potius
dicenda sunt tot axiomata sive praecepta moralia eremiitis congrua, atque coenobi
" vivere debent, accommodata. De hac Regula pari modo discurrendum est, ac de sanoti
ut ibidem dietum est. Nam desumpta esse vi
,qui equo et piri jure
| la
Antoni
tur ex Sermonibus ad monachos ab Lsaia abbate habits,
qui religiosis ad. viriutis apicem aspirantibus valde utiles, effatis et przeceptis moralibus ubique repleti
sunt, et quidein iisdem quz in hac Regula continentur. Erat autem 1saias abbas coxtaneus sancto Antonio,
abbati Pastori, et abbati Ammoni, et abbati Anupho ; et uaimvis ejus annus obitualis ignoretur, tamen Christi
fidem inter cruciatus gloriose confessus esí.
luritma
ujus sanctissimi abbatis axiomata moralia im Vitis
Patrum reperiuntur, atque viginti octo ejusdem sermones supradicti editi sunt. in tertio tomo Bibliothecz
Patrum Margarini de La Bigne, pag. 885.
PRJECEPTA SEU CONSILIA ABBATIS ISALE POSITA TIROKIBUS IN MONACHATU.
Ejus orationes nos custodiant , Ainen.
Frater dilectissime , &i jam reliquisti. mundum ( age de peccatis tuis, et serva propogiium quod ax
hunc vanum, et Deo teipsum dedisti, poenitentiam — plexus es; et he auscultes cogitationibus Was, cus
hol
e ue
429
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT.
A30
animum tuum affligent. et diceni : Nequaquam pec- A prefidenter agas cum habitatoribus ejus. Serva mo-
esta büa. priürá tbi éondunata sunl; et serva hzc
ticepia.
jJ. Cafe ne comedas cum muliere, aut l'taternità-
terr iriess cum puero, aut dormits cur adolescente
saper eadem stoftea. Cüm e£kuls vestem tuam, ne as-
| picias corpus tutim.
H. Si ad potum viri coactus fueris, ne bibas plus
quam tres scyphos mediocres : cave rie solvas prz-
ceptum propter 3itileitfami.
Ift. Ne persolvds liorarias preces negligenter, ne
incidas Ín manus inimicotum tuorum. Da operam
quaritum potes medttationi psalmorum, quia hoc ser-
vabit te ab immunda vifa.
fV. Wiige laboret et afflictionem, ut leventur
destiarh, et verecundiam in omnibus, et ad ea quz
apponuntdir coram (e, manui non nisi invitus ex .
tendas.
XVIII. Ne cubes cüm alio sub eodem stragulo.
Ora multum ante cübituni, quamvis defatigatus sis
ab itihere.
XIX. Ne permittas ut quisquam ungat oleo cor-
pus tuum, nisi propter gravem morbum.
XX. Cum sederis ad mensam cum fratribus, ne
comedas cum delectatione, et extende manum tuam
tantum ad ea quz sunt ante te. Et complicata sint
genua tua, nec eleves visum tuum ad alium. Nec
bibas aquam avide, nec cum sonitu.
XXI. Si excreandi te urserit necessitas, cum se-
passiones tux. Ne reputes teipsum quidquam in ulla B deris inter fratres, surge, et longius projice ab illis.
re, et vacabis gemitibus pro peccatis tuis.
V. Custodi teipsath a niendacio quia expellit a fe
thiroreu Domini. Ne aperias omnibus tuà benefacta,
ni6 rapiat illa inimicts tuus.
VI. Apeti morbos tüos patribus tuis, ut experiaris
opem per ipsorum consiluii.
VII. Coge teipsum ad opus manuum tuarum, et
' habitabit in te timot Doniini.
VHi. Ne judices fratrem tuum cum peccat, nec
desplciss iHumi ; incides enim in manus inimicorum
tudórum. '
IX. Ne sis conténtiosus ad statuenaum verbum
' teum, ne intabitent in te mala.
X. Difige humilitate, et non acquiescas tuo con-
Ne pandiculeris inter homines, et si acciderit tibi
pandiculatio, ne hies ore tuo, et deseret te.
XXII Ne aperias os tuum ad risum ; hoc enim
indicat tibi deesse timorem Dei.
XXIII Ne concupiscas rem alienam. Si feceris
librum, ne exornes illum, hoc quippe affectum tuum
ostendit.
- XXIV. Si peccaveris in aliquo, non pudeat te con-
Bteri illud, neque excuses te mendacio ; sed genua
flecte, et confitere delictum tuum, et pete veniam,
et coridonabitur tibi.
XXV. Si quis mentitus fuerit apud te, ne irascaris,
sed dicito : lgnosce mihi, non revertar.
XXVI. Non püdeat te quzreré a tuo magistro.
silio. Ássuescat lingua tua dicere: lgnosce mihi et & — XXVII. Si quis pulsaverit januam cellze tue, dum
superveniet tibi humilitas.
XE Cum sederis ih. cella tua, de tribus sollicitus
esto : nempe de assiduitate in oratione, meditatione
psalmorum, et opere manuum fuarum.
XII. Cogita apud te: Utique non sum superstes
in hoc mundo, nisi hac die; et eripieris a peccato.
XH. Ne sis helluo, ne renoventur in te priora
peccata tua. Ne pigeat te laboris ; et da operam
meditationi psalmorum, et adveniet tibi requies a
Deo.
XIV. Coge teipsum ad fletum in orationibus, et
Deus miserebitur tui, et exuet te homine vetere.
XV. Scito, quod labor, et paupertas, et peregri-
natio, et afflictio, et silentium afferunt humilitatem ;
humilitas autém peccata omnia condonat. Humilitas
autem est, ut homo reputet seipsum peccatorem, et
injustum, et ne statuat verbum suum, et abscindat
suam concupiscentiam, et déflgat oculos ad terram,
et susüneat injuriam, et laborem, et odio habeat
honorem, et requiem, et dicat in omnibus : Ignosce
mihi ; beneficio autem humilitatis fugantur hostes.
XVI. Perpetuo tristis esto; si vero venerint ad
te fratres, exhilareris cum illis, ut inhabitet in te
j timor Dei.
XVII. 8i Her feceris cum fratribus, secede ab
illis, ut silére possis; hec te convertas huc et illuc,
sed meditare psalmos tuos, et ora ad Deum in mente
tua Et quemcunque locum ingressus fueris, ne
sedens incumbis operi tuo, desére opus tuum, et
cura ejus requiem.
XXVIII. Ne loquaris cum quoquam, nec attendaa
verbis cujusquam sine utilitate.
XXIX. Si miserit ie magister tuus ad íter facien-
dut, postula ab illo quomodo te regas, et fac juxta
tnandatum ejus. Ne transferas verba. Si custodieris
oculos tuos et aures tuas, minime peccabis lingua
tua.
XXX. Si habitaveris cum aliquo fratre, esto cum
illo ut peregrinus, noc przcipias illi quidquam, neo
te superiorem illi facias, nec przfidenter agas cum
illo; et si pr:ceperit tibi aliquid quod nolles, ab-
scinde voluntatem tuam, et ne contristes illum, ne
abscindatur pax a vobis ; et scias quod obediena ost
major.
XXXI. Si habitaveris cum fratre aliquo, et dicet
tibi : Coquito; dic: Quid vis? et si electionem tihi
reliquerit, coquito, quod tibi venerit ad manus cum
timore Dei.
XXXII. Cum e somno surrexeris, ora antequam
ullum opus attingas, et meditare prius verba Dei;
tunc aggredere impigre opus.
XXXIII. Hilariter occurre extero, et saluta illum ;
ne discessus vester ab invicem sit cum detrimento ;
et cave ne statim atque advenerit ad te, interioges
illum inutilia tibi, sed postula ab illo ut oret, et cuim
, serit, dic ilb; Quomodo rales, fraler pi oh &à-
4&3
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
433
hibe illi librum aliquem legendum. Si vero est defa- A apponat, quamvis judicatus ex eorum sit numero,
tigatus ab itinere, permitte illi quiescere, et lava
pedes ejus. Si autem loquetur verba inania, dic ei
cum charitate : Parce mibi, frater mi, quia infirmus
sum, et non valeo audire hzc. Si autem dissuta
fuerint ejus vestimenta, consue illa. Si vero infirmus
est, et ejus vestimenta sunt sordida, lava illa. At si
vagus est, et fuerint apud te sancti, ne permittas
ingredi ad illos, sed fac ei misericordiam, et dimitte
illum. Si est autem pauper, ne tristem illum dimittas,
sed da ei quod concesserit tibi Deus.
XXXIV. Si quis frater deposuerit apud te aliquid,
ne pérscruteris depositum, nisi ipso praesente.
XXXV. Si quis reliquerit te in cella sua, et egres-
sus fuerit, ne eleves visum ad perspiciendum quid
qui te judicant, dicito illi cum humilitate : Parce
Inihi, frater mi, quia peccator et infirmus sum, et ob-
noxius illis qux dicis, quare illa audire non possum.
XLVI. Przfer fratres tuos in omnibus, et si quis
amicus prestiterit tibi honores, dicito : Propter vos
hos mihi prestitit honores ; neque gustes quidquam
absque sociis.
XLVII. Mutuo aliquid a te postulanti ne deneges.
XLVIII. Ne frequentius corde verses memoriam
eorum, quos propter Dei charitatem deseruisti ; sed
Inortis et damnationis memento, et quod nullus il-
lorum eo tempore tibi opem ferre poterit.
XLIX. Si dum sederis in cella tua, memineris
quod aliquis tibi male fecerit, surge statim, et ora
jn ea sit, sed dic ei dum egreditur: Da mihi opus B pro illo in corde tuo, ut parcat illi Deus; ita enim
aliquod, cui operam navem, donec revertaris; et
quidquid tibi przeceperit diligenter perfice.
XXXV]. Ne ores cum pigritia et indiligenter ; hac
enim ratione pro eo quod Deo placeas, ad iracun-
diam eum provocabis; sed sta cum timore et tre-
more, et ne innitaris muro, nec remittas pedes tuos,
ut uno stes, et alium extendas. Obsiste cogitationibus
tuis, nec permittas, ut sollicite sint de rebus car-
nalibus, ut sit accepta Deo oratio tua.
XXXVII. 8i autem adfueris missz, custodi cogi-
tationes tuas, et sensus tuos, et stes coram Deo
altissimo cum timore; ut dignus fias, qui sumas
corpus Christi et sanguinem ejus, et sanes passiones
tuas.
passio quam ejus causa patieris, evanescit.
L. Si corpus Christi sumere velis, cave ne cordi
tuo ira aut odium insit contra quempiam : et si
quem adversus te iratum noveris, pete ab illo pries
veniam, quemadmodum praecepit Dominus noster
(Matth. v).
Ll. Si oppugnatus fueris noctu a libidine, cave ne
cogitatione repetas species illas interdiu, ne delecta-
tone coinquinetur cor tuum ; sed prosterne te coram
Deo, et ipse miserebitur tui: novit quippe infirmi-
tatem bominum.
LII. Si operam dederis nimio jgjunio et continue
orationi, ne fidas quod hzc te salvabunt ; sed con-
fide quod Deus miserebitur afflictioni corporis tui, et
XXXVII. Dum juvenis es, ne induas vestem bo- C infirmitati tu» opitulabitur.
nam, donec pervenias ad senectutem.
XXXIX. Siiter feceris cum majore te, ne prz-
cedas illum. Si assurrexerit major te ad alloquen-
dum alios, ne parvi ducas illum, et maneas sedens ;
sed sta cum illo, donec tibi ut resideas przcipiat.
XL. Cum urbem aut oppidum ingressus fueris,
ad terram dimitte visum tuum, ne visa abs te sint
tibi certaminis causa in cella tua.
XLI. Ne dormias in loco, in quo corde peccare
times. Ne comedas cum muliere nec aspicias illam,
neque etiam vestimenta ejus, si potes.
XLI. Si iter feceris cum sene, ne perinittas ut
ile portet quidquam. Si autem fueritis juvenes,
unusquisque portet partem aliquam. Si vero fuerit
modieum, portet illud unusquisque per horam, et
praecedat, qui portat, et preeat infirmus, ut si
lassus sederit ad capiendam requiem, sedeatis cum
illo.
XLIII. Si quem senem interrogaverls de cogita-
tionibus tuis, aperi illas libere uti se habent ei
quem tua arcana servaturum confidis ; nec rationem
habeas illius qui provecte :ztatis est, sed qui do-
Ctrina, opere, et spirituali experimento pollet, ne
referas damnum, si augeantur passiones tu».
XLIV. Adnitere ut multum ores noctu, ut illumi-
netur intellectus tuus. Pensita peccata tua, et depre-
care Deum pro illis, et ipse parcet tibi.
XLV. Si quis fratrem suum te presente judicare -
LIII. Si morbo correptus fueris, ne tzdeat te et
deficiat spiritus tuus ; sed gratias age Deo, quod de
tuo emolumento sit sollicitus.
LIV. Dum habitas in cella tua, constitue cibo tuo
prefinitam mensuram, et statutum tempus, et ne
pretereas illud ; et da corpori tuo quantum indiget.
ut valeat orare et colere Deum. Si vero oblatus tibi
fuerit extra cellam tuam delicatus cibus, ne aa satie-
tatem ex illo sumas, ut cito reverti valeas ad cellam
tuam.
LV. Si severint in te diaboli laborem quem ferre
non valeas, ne acceptes ab eis; quoniam occupant
cor hominis quibusdam rebus quas superare non
valet, ut t:edio illum afficiant et deludant, Omoaia
sane eorum negotia sunt sine mensura ac sine
ordine.
LV. Comede semel in die, sed non ad satietatem.
Prebe corpori tuo quantum indiget, juxta exigen-
tiam naturz.
LVII. Mediam noctem ad invigilandum orationi
decerne, alteram vero medietatem requiei corporis
tui. Antequam autem cubitum eas, vigila per duas
horas in oratione et laudibus, tum corpori tuo da
requiem. Si pigretur corpus tuum, dum ad orationem
surgendum est, dicito illi : Visne requiem capere
hoc tempore, deinde abire ad longum supplicium ?
Nonne przstat ut parum hic labores, tum requiescas
illic cum sanctis in zeternum ? Tunc enim statim
435
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT.
4354
Tecedit a te pigritia, et adveniet tibi divinum auxi- A — LXIV. Si volueris egredi ab aliqua cella, cave ne
lium.
LVIII. Cum monachatus institutum amplexus fue-
ris, nanumitte servum tuum; qui, si monachatum
sequi velit, ne permittas ut habitet tecum.
LIX. Si abieris ad vendendum opus manuum tua-
rum, ne disceptes de pretio, ut szculares. Idem quo-
que prastabis, si quid emas. Inopiam rerum Deo te
propinquum facere scias. C
LX. Si deposuerit apud te frater quispiam vas,
illoque indigueris, ne tangas illud, nisi ipso con-
sulto.
LXI. Si quis frater rogaverit ut illi aliquid emas
dum peregrinaris, facito ; si autem fratres fuerint
tecum , sit in pr:esentia eorum.
asportes aliquid ex ejus supellectile, sed relinque
illam alicui fratri pauperi, et Deus largietur tibi
quocunque abieris.
LXV. De nulla re ita letantur diaboli, sicuti le-
tantur de eo qui cogitationes suas spiritualem suum
magistrum celat. Ne putes te Patribus similem eva-
surum, nisi imitatus fueris eorum labores.
LXVI. Serva teipsum a divitiis, earumque amo-
re, quoniam corrumpunt fructum monachi.
LXVII. Si pugnas adversus tentationem aliquam
quai te oppressit, ne desistas, sed prosterne te co-
ram Deo, et dic : Adjuva me, Domine, quoniam ego
infirmus non valeo sustinere hanc pugnam; et ille
opitulahitur tibi, si ex recto corde processerit depre-
LXII. Si quid tibi mutuo datum fuerit, restitue B catio tua. Si certaveris, et viceris , ne glorieris, ne-
illad cum eo fueris usus; nec detineas illud, donec
abs te repetatur; et si quid illius fractum, resarcito.
Si quid mutuo alicui dedisti, ne repetas illud, si no-
veris illum non posse restituere, presertim si illo
tibi opus non fuerit.
LXIII. Si egressus jam a cella tua , postea repetis
illun, et invenies aliquem fratrem jam ibi habitare,
quzre tibi aliam; et cave ne illum inde expellas , ne
contra te irascatur Deus. At si ipse sponte illam re-
linquere voluerit , jam justificatus es; si autem ac-
ceperit aliquid ex ejus supellectile, ne requiras id
ab illo.
que confidas ; sed tibi cave, quoniam hostis difficilio-
rem priore pugnam in te machivabitur.
LXVHI. Si deprecaris Deum, ne dicas : Domine,
remove hoc a me, et concede mihi hoc; sed dicito :
Domine Deus meus, tu scis quid mibi magis condu-
cat, quocirca adjuva me , et ne permittas ut peccem
tibi, et peream in peccatis meis, quia sum peccator
infirmus; nec tradas me inimicis meis, quoniam con-
fugi ad te; libera me, Domine, quia tu es fortitudo
mea et spes mea; et tibi est potentia, et gloria, et
beneficentia, et gratiarum actio in zeternum. Amen.
Ezplicit Regula Isai abbatis.
SANCTORUM PATRUM
SERAPIONIS, MAGARIT, PAPHNUTIT, MACARII " AUTERIUS,
REGULA AD MONACHOS,
DE S. SERAPIONE, CAJETERISQUE HUJUS REGULJE AUCTORIBUS VETERUM TESTIMONIA.
Palladius, Hist. Lausiac., cap. 7.
Cum toto anno in monte Nitriz habitassem apud beatos et sanctos Patres, magnum Arsitium , et Puta-
phastuim, et Hagionem, et Cronium, et Serapionem, et multis antiquorum Patrum spiritualibus narrationibus
ab ipsis essem stimulatus, veni in intimam solitudinem.
Idem, cap. 117.
Ingresso est (Melania) in montem Nitrie, sanctos Patres conveniens beatum Pambo, et Christi famu-
lum Arsitium , et magnum Serapionem , sanctum quoque Paphnutium et venerabilem Isidorum.
Rufinus, Hist. eccles., lib. x1, cap. 4.
Per idem tempus Patres monachorum vitz et antiquitatis merito , Macarius, et Isidorus, aliusque Maca-
rius, atque Heraclides, et Pambus , Antonii discipuli per
AEgyptum , et maxime in Nitriz deserti partibus
habentur viri, qui consortium vitz: et actuum non cum czteris mortalibus, sed cum supernis angelis ha-
bere credebantur
Ibidem , cap. 8.
Florebat igitur /Egyptus ea tempestate non solum eruditis in Christiana philosophia viris, verum etiam
bis qui per vastam eremum commanentes, signa et prodigia apostolica simplicitate vitz» et cordis sinceritate
faciebant. Ex quibus interim quos ipsi vidimus, et quorum benedici manibus meruimus, hi sunt : Macarius
de superiore eremo , alius Macarius de inferiori , Isidorus in Sciti, Pambus in cellulis, etc.
Palladius, Hist. Lausiac., cap. 91. .
Cum quodam die convenisset (cum Cronio, et Jacobo claudo) etiam Papnnutius cognomento Cephala,
qui dono cogitationis sacre Scripture Veteris Novique Testamenti pollebat, totam illam interpretabatur,
cum Scripturam non legisset : ea autem erat modestia, ut virtutem propheticam celaret.
Idem , cap. 90.
Narravit nobis et Dei servus Paphnutius, praclari hujus sancti (Macarii) discipulus, quod cum quodam
die sederet in aula sanctus Macarius, etc.
*
i5 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 136
Sanctus Benedictus Anians abbas hanc ipsam et sequentes duas Regulas aliquoties in Concordia Regu-
larum laudat , easque indiscriminatim communi appellatione Regulas Patrum vocat.
Smaragdus quoque abbas multa ex iisdem ad Regulam sancti Benedicti affert, et antiquos monachorum
Patres earumdem auctores citat.
OBSERVATIO CRITICA IN
-^—-
REGULAM SHOUENTEM,
«
Hec quidem Regula quatuor illis sanctis abbatibus supranominatis inseribitim, -oam tamen ad ejusdem
calcem hzc verba legantur : Explicit Regula Patrum abbatwun xxxvut. Que quidem verba, prout in im-
pressis sic et in manuscriptis reperiuntur, omnino denotant hanc Regulam compositam fuisse in congrega-
tione plurium abbatum, qui in unum congregati ardentissimis precibus Deum rogabant, ut spiritum saum
mitteret ad illos instruendos, qualiter monac
orum conversationem rite dirigerent, atque sanctam viL:e mo-
nasticzte Regulam ordinare et statuere possent, prout ex ipsius Regula praefatione instruimur. Cum vero
inter omnes przesentes majori sanctitatis fma floruerint prxnominati abbates, sic et eorum quatuor piis-
simis sancilis acgquieverunt et reliqui; quod exinde composita sit hzec Regula, complectens vera przecepta
moralia ad recipiendos novos monachos necessaria , et jam receptis instruendis adaptata; pra»sertim circa
jejunandi modum et laborem manuum, nec non circa prxstandam debitam superioribus obedientiam, atque
exhibendum zgrotis necessarium auxilium. Et quidem
ima tria przcepta composuit sanctus Serapion,
qualuor sequentia ahbas Macarius, alia quatuor sunt abbatis Paphnutii, et ultima quatuor abbas Macarius
secundus.
INCIPIUNT CAPITULA
Regule monachorum vel Deum timentium pro discipulorum erudilione, id. est, Serapionis ,
Macarii , Paphnutii , et alterius Macarit , et aHorum xxxv.
1. Preefatio.
3, Serapion dixi!, de prima conjunctione ceenpbitarum.
5. Idem ipse, de unanimítate, et jucuuditate fratrum.
4. Qui suprà, de abbate et quomodo ei obediant mo-
nachi. .
$5. Macarius dixit, qualiter spirftuale exercitium ab his,
qui przesunt, Patribus teneatur.
6. Idem ipse, ut in oratione astantibus nullus siae prz-
cepto Patris psilmu.n impouat.
1. Idem | ipse, quoniodo examinentur, qui ex seculo
convertuntur.
8. Idem ipse, qualiter peregrini hospites suseipiantur.
9. Paphnutius dizit, qualiter fejuniorum ordo teneatur.
10. Item ipse, qualiter debent fratres operari.
11. Hem qui $npra , qualiter tnfirmitas vel possibülitss
corporum ab eo qui priest Patre consideretar.
12. Item ipse, qualiter officiis se fratres preveniant.
15. Alius Maesrius dixit, qualiter intor-se monastezia
pacern tirmam obtineant.
14. Idemque, qualiter. clerici hospites suscipiendi sunt
jn monasterio.
15. Qualiter culge siagulorum emendentur,
16. Ut sine personarum acceptidne equalftér judiiceter.
"P ExpliciuM Capilula. * -.
INCIPIT REGULA SANCTORUM SERAPIONIS, MACARII, PAPHNUTII ET ALTERIUS
MAC
Cap. I. Prefatio.
Sedentibus nobis in unum consilio satuberrimo,
cum prece Dominum nostrum rogavimus, ut nobis
distribueret Spiritum sanctum, qui nos instrueret,
qualiter fratrum conversationem, vel Regulam vitz
ordinare possimus.
Car. Il. De prima conjunctione cenobitarum. Sera-
pion dixit.
Quoniam misericordia Domini plena est terra (Psal.
xxxH), et multorum agmina ad vitz fastigium ten-
dunt, et quia eremi vastitas et diversorum monstro-
rum terror singillatim habitare fratres non permittit,
optimum videtur Spiritus sancti preceptis obedire.
Nec nostra propria verba possunt firma perseverare,
nisi firmitas scripturarum,. e centesimo tricesimo
secundo psalmo, nostrum ordinem flrmet, quo di-
cit : Ecce quam bonum et quam jucundum habitare
fratres in unum (Psal. cxxxn). Et iterum : Qui ha-
bitare facit unanimes in domo (Psal. Lxvi); firmam
jam nunc Regulam pietatis per Spiritus sancti osten-
sionem fratribus ordinare prosequamur.
ARUI
Ca». Ill. Idem ipse, de unanimitate et jucunditate
fratrum.
Volumus ergo fratres unanimes in domo cum ja-
cunditate habitare , sed qualiter unanimitas ipsa vel
jucunditas recto ordine teneatur, Deo adjuvante,
mandamus.
Cap. IV. Qui supra, de abbate, el quomodo ei obe-
diant monachi.
Volumus ergo unum przesse seniorem super om-
nes fratres, nec ab ejus consilio vel imperio quem-
quam sinistrum declinare, sed sieut imperie Domini
cum omni letitia obedire; dicente Apostolo ad He-
brzxos : Obedite prepositis vestris, quin ipsivigilamt pro
vobis (Hebr. xin). Et Dominus dixit : Nolo sacrif-
cium, sed obedientiam ( Matth. 1x). Considerandum
est quoque ab his qui se tali opere unanimes esse
€upiunt, quia per obedientiam Abraham placuit Deo,
Kt amicus Dei appellatus est (Jac. n). Per ebedien-
tiam ipsi apostoli meruerunt testes Domino in tribm—
bus et populis esse. Ipse quoque Dominus noster de
supernis ad inferiora descendens ait : Non eem [a—
cere voluntatem meam, sed ejus qui me itnisit (Joam.,
*
ATI
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT.
438
vi). His ergo tentis virtutibus firmata obedientia ma- Á proponantur. Si vero perseveraverint pulsantes , cis
gnopere magnoque studio teneatur.
Cap. V. Maearins digit, qualiter spiritugle egercitium
ab his qui presunt Patribus teneatur.
Quoniam fratrum insignia virtutum , habitationes
queqng, vel obedientia superius conscripta sunt,
nunc qualiter spirifmale exercitium ab his qui pra-
suni Patribus teneatur Deo juvante ostendamus.
Debetis , qui przestis Patres, fales vos exhjbere , ut
Apostolus ajt : Estote forma credentibus (I Thes. 1) :
hoc est, uf per qualitatem mysticz pietati et seve-
ritatis fratrum animos ad coelestia de terrenis eriga-
tis, dicente Apostolo : Argue , obsecra , increpa, cum
omni potientia et doctrina (1I Tim. Y). Et alio loco
inquit : Quid vultis, in virga veniam ad vos , an in
hon negetur ingressus; sed is qui prdest Pater hu-
]usmodi homines jntroire permittat, et qualiter vi-
tam fratrum, vel Regulam tenere possint, ostendat.
Quod si dives est, et habens multas divitias in sz-
culo, et converti voluerit , debet primo Dei volunta-
lem implere, et consequi preceptum illud przci-
puum, quod adolescenti diviti dicitur : Vende omnia
bona tua, et da pauperibus , et tolle crucem tuam , et
sequere me (Marr. x). Deinde instruendus est ab eo
qui prxeest Patre, ut nihil sibi relinquat, nisi crucem
Christi, quam tenet, et sequatur Dominum. Crucis
vero fastigia quz tenenda sunt, primo omni obe-
dientia non suam voluntatem facere, sed alterius.
Quod si voluerit monasterio partem conferre, noverit
spiritu mansuetudinis (1 Cor. iv)! Decernendum est B quo ordine sive ipse, sive ejus oblatio suscipiatur.
ab illo, qui przxest, qualiter circa singulos debeat pie-
tatis affectum monstrare; et qualiter tenere debeat
disciplinam, non immemor Domiti dicentis : 7n qua
mensura mensi fueritis, remetletur vobis (Matth. v).
Car. VI. Idem ipse, ut in oratione astantibus nullus
sine praecepto abbatis psalmum imponat.
Astantibus ergo ad orationem nullus presumat
sine przecepto qui prxest Patris psalmi laudem emit-
tere. Ordo iste teneatur, ut nullus Priorem in mo-
nasterio ad standum vel psallendum ordine przsu-
mat preecedere, dicente Salomone : Fili, primatum
concupiscere noli ; neque accubueris prior in convivio, .
ne veniat melior te, et dicat tibl * Surge , et con[usto-
sem patiaris 'in die illa (Luc. xiv). Et iterum dieitur :
IVoli altum sapere, sed time (Rom. xi). Quod si tar. C
dat is dui prxest , oportet primum in notitiam ejus
differre , et secundum ejus imperium obedire conve-
nit, fratrés. -
CA». VB. Idem Kd quomodo examinentur qui ez
cule cenvertuntur.
Qualiter vero exeminatio erga eos, qui de sxeulo
convertunter teneri debeat, ostendamus vobis. Àm-
putandz stmt primo eb hujuscemodi divifiz sseculi.
Et si quis pauper ennverti wideatur, habet et ipse di-
vitias , quas amputare debeat, quas Spiritus sanctus
ostehdit per Balomohem dicens : Odit anima mea
pauperem niperbum, et divitem mendacem (Eecl. xxv).
FA alio loco icit : Siewt vulneratum superbum (Psal.
LxxrvnP. Debet érgo ís qui prwest Pater, magno
studio hahe Regulam tenore : ut si pauper conver- D
titur, prime exponat sarcinam superbis, et sic exa-
minatus suscipiatur. Debet ante omnia bumiliter im-
bui, ut quod mognum et Deo accepum egerificium
est, suam voluntatem "men faciat unusquisque ve-
Sirum, fpaires; ced ad omne opus honum parati
estele. Quidquid acciderit, aut justum quid fuerit,
memopes eese debetis : Im tríbulatione patientes
(Rom. zu); in operibus bonesti. Nolite vos invicem
ed iracundiam provocare , sed semper bona sectamini
(Eph. wi). li qui tales sunt, cum de szculi bujus ille-
eebris libergri voluerint, appropianteg monasterio,
hebdomada gro foribus jaceant : nulli cum eis de
fratribus jungantur, et semper dura et laboriosa eis
Et si voluerit de servis suis secum in monasterio
conducere, noverit jam non eum servum babere,
sed fratrem , ut in omnibus perfectus inveniatur
: homo ille.
Car. VIII. Idemque, qualiter peregrini hospites susci-
es plantar.
Yenientibus eig nullus nisi unus, cui cura circa
- hospitale fuerit injuncta, occurrat, et responsum det
venientibus. Orare, vel pacem offerre non liceat ulli,
nisi primo videatur ab eo qui przest Patre; et ora-
tione simul peracta , sequatur ordine suo pacis offi-
" cium reddere. Nec licebit alicui fratri cum superve-
niente sermocinari; non sit ulli cura interrogandi
unde venerit, ad quid venerit, vel quando ambulatu-
rus sit , nisi soli qui praest Patri, aut quibus ipse
jusserit. Venientibus vero fratribus ad horam refe-
ctionis, non licebit peregrino fratri cum fratribus
manducare, nisi cum eo qui przest, Patre , ut possit
:edificari. Nulli licebit cum eo loqui, nec alicujus au-
diatur sermo, nisi divinus, qui ex pagina proferatur,
et ejus qui przest Patris, vel quibus ipse jusserit lo-
qui, ut aliquid de Deo conveniat.
Cap. IX. Qualiter jejuniorum ordo teneatur. Paphnu-
tius dizit.
Magna et utilia ad anim salutem dicta sunt, fra-
tres : nec hoc tacendum est, qualiter jejuniorum ordo
tenendus sit. Nec aliud huic firmitati testimonium
convenit, dulcissimi fratres, nisi illud, quod dicit :
Petrus autem et Joannes ascendebant in templum circa
horam orationis nonam (Act. ny). Bebet ergo iste
ordo teheri, fratres, ut nullo die, nisi hora notía, re-
ficiantar fratres ih monasterio, excepta Deminica
die et quinquagesima Pentecostes. Die autem 'Do-
minica nihil aliud agant, nisi Deo vacent, ne pro ali-
qua occasione se velint, autalios excusare. Yamen
contestor, fratres, quod nulia operatio in dié illa
sancta comperiatur, nisi tantum hymnis, et psalmis,
et canticis spiritualibus dies illa transigatur.]
Car. X. Idem ipse, qualiter fratres debent operari.
[temque prxcipimus. Debent ergo fratres istum
ordinem tenere. À prima hora usque ad horam ter-
tiam Deo vacent fratres ; a tertia vero usque ad no-
nam, quidquid injunctum fuerit a Patre, sine aliqua
459 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
440
murmuratione faciant; meminisse debent hi, qui- A Quod si przsumpserit talia facere, noverit se in sy-
bus injungitur, dictum Apostoli : Omnia que facitis,
sine murmuratione facite (Phil. 1). Timere debent
illud dictum terribile : Nolite murmurare, sicut qui-
dam eorum murmuraverunt, et ab. exterminatore pe-
rierunt (I Cor. x). Debet etiam, qui praest Pater,
opus quod faciendum est uni injungere, ut caeteri
ejus przcepto, cui injunctum fuerit, fratres obediant
Sine querela.
Car. XI. Qualiter infirmitas vel possibilitas corporum
ab eo qui preest Patre cognoscenda sit.
Si quis ex fratribus pro jejunio, vel operibus ma-
nuum suarum, que Apostolus przcepit : Operantes
manibus nostris, ne quem vestrum gravaremus (I Cor.
1V) ; si is qui talis est, fuerit infirmitate obsessus,
nodo episcoporum, aut in conventu fratrum suorum
in audientiam venire : et tunc recedet tanquam ju-
Dior suus, donec ab eo cui injuriam fecit, veniam
petat, ut non per ipsius vitium alii despiciantur Pa-
tres. llle vero monachus quantos fratres in alio mo-
nasterio invenerit, tantos se noverit habere priores.
Nec attendendum est, qui fuit antea ; sed proban-
dum est, qualis esse ceperit. Susceptus vero si ha-
bere videtur aliquid, sive in rebus, sive in codicibus,
ultra ei possidere non licebit, ut. possit esse perfe-
ctus, quod alibi non potuit. Residentibus vero fratri-
bus, si fuerit aliqua de Scripturis collatio, et fuerit
ex his talis scitus, non ei licebit aliquid dicere, nisi
preceptum ei fuerit a Patre.
providendum est ab eo qui przest, qualiter ipsa infir- B C4p, XIV. Idemque, qualiter clerici hospites suscipiendi
xnitas sustentetur. Quod si infirmus est animo hujus-
modi frater, oportet eum frequentius operari, consi-
derando Apostolum, qualiter corpus suum servituti
Tedigit (/ Cor. ix). Hoc autem observandum est, ut
in nullo voluntatem suam faciat ille.
Car. XII. Qualiter officiis mutuis se fratres prave-
- niani.
Si congregatio multa est, debet is qui prxest Pa-
ter disponere hebdomadarios, et ordinem officii
quo sibi invicem succedant ad ministrandum; et
decernere debet ille, quomodo debeat esse, qui cella-
rium fratrum contineat. Debet talis tantummodo
eligi, qui possit in omnibusgulz sux suggestionibus
, dominari, et evangelico ordine fratribus suis victum
gubernare : qui timeat Judz sententiam, qui ab ini-
tio fur fuit. Studere debet qui huic officio deputa-
tur, ut audiat : Quia qui bene ministraverit, bonum
gradum acquirit (Joan. xi); et animx suze lucrum
facit (1 Tim. 1i). Nosse debent etiam fratres, quia
quidquid in monasterio tractatur, sive in vasis, sive
jn ferramentis, vel cxtera omnia, esse sanctificata.
Si quis de fratribus aliquid negligenter tractaverit ,
partem se habere noverit cum illo rege, qui in vasis
domus Dei sanctificatis, cum suis bibebat concu-
binis, et qualem meruit vindictam (Dan. v). Custe-
dienda sunt ista precepta, et per singulos dies in
aures fratrum recitanda sunt, ut non condemnentur
jn peccatis suis.
Cap. XIII. Qualiter inter se monasteria pacem fir-
mam obtineant, alius Macarius dixit.
Quoniam veritas protestatur, qux dicit: In ore
duorum vel trium testium stabit omne verbum (Matth.
xvin); firmanda ergo est Regula pietatis, nec tacen-
dum est, qualiter inter se monasteria pacem firmam
obtineant. Non licebit de alio monasterio, sine vo-
luntate ejus qui preest Patris, fratres recipere ; sed
nec videre oportet, dicente Apostolo : Quia qui pri-
mam fidem irritam fecit, est infideli deterior (I Tim. v).
Quod si precatus fuerit ab eo qui przest Patre, ut
in alio monasterio ingrediatur, commendetur ab
eo ei qui prxest ubi esse desiderat, et sic suscipia-
tur. Nam sine voluntate qui presse debet in mo-
hasterio Patris, nullatenus alibi recipiatur íratér.
sint in monasterio.
Cum omni reverentia ut ministri altaris, non li-
cebit nisi ipsis orationem complere, sive ostiarius ,
sive minister est templi Dei. Quod si aliquo casu 1la-
psus est, et in eo, quod dicitur, probatus crimine ,
non liceat ei ante eum qui preest Patrem, vel se-
cundum complere. Nulli permittatur clerico in mo-
nasterio habitare, nisi ei tantummodo quem lapeus
peccati ad humilitatem deduxit, et est vulneratus ,
ut in monasterio humilitatis medicina sanetur. Hsc
vobis tenenda sufficiant, fratres, custodienda con-
veniant, et eritis irreprehensibiles in populo Dei.
Car. XV. Qualiter culpe singulorum emendentur.
C Nec hoc tacendum est, qualiter culpe singulorum
emendentur, pro qualitate culpe erit excommunica-
tio. Ergo iste ordo teneatur. Si quis ex fratribus
&ermonem otiosum emiserit, ne reus sit concilii,
precipimus eum triduó a fratrum congregatione
vel colloquio esse alienum, ut nullus cum eo junga-
tur. Si vero aliquis deprehensus fuerit in risu, vel
in scurrilitate sermonis, sicut ait Apostolus, qae» ad
rem non pertinent. (Ephes. v), jubemus hujusmodi
duarum hebdomadarum spatio in nomine Domini
omni flagello humilitatis coerceri, dicente Apostolo :
Si quis frater nominatur iracundus aut superbus, aut
maledictus, hunc notate (1 Cor. v), et non odite ut
inimicum, sed corripite ut fratrem (17 Thes. u1). Et
in alio loco : Si quis frater fuerit preventus in aliquo
D delicto, vos qui spirituales estis, instrwite hujusmodi
(Gal. vi), et corripite fratrem; ita ut per humilitatis
frequentiam non reprobus, sed probatus in congre-
gatione perseveret.
Car. XVI. Ut sine personarum acceptlone equaliter
judicetur.
Hoc ante omnia precipimus vobis, qui huic off-
cio przestis, ut personse a vobis non accipiantur,
sed xquali affectu omnes diligantur, et per corre-
ptionem oranes sanentur, quia zqualitas placet apad
Deum, dicente Propheta : Si vere utique. justitiam
loquimini, juste judicate, filii hominum (Psal. v.i).
Nec latere vos volumus, quia qui non corripit erran-
tem, noverit se pro eo rationem redditurum, Estote
4A CODEX REGULARUM. — PARS I REGULAE PP. ORIENT, 443
fideles et boui doctores ad omnes; corripite inquie- A cipielis, in nomine Patris, et Fili, et Spiritus
tos; suscipite infirmos ; patientes estote ad omnes; — sancti.
et quantos fueritis Jucrati, pro tantis mercedem ac- Eaplicit Regula Patrum abbatum xxxvm.
SEQUITUR ALIA PATRUM REGULA AD MONACHOS,
OBSERYATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM,
ww
An hsc secunda Patrum Regula compilata fuerit a suprarelatis abbatibus, merito dubitatur, cum nomen
nullius auctoris proscribatur : quamvis praefatio fateatur plures sanctos Patres in unum convenisse, ad
ordinandam Regulam profectui fratrum :zque ac prepositorum adaptatam ; quatenus in. monasterii regi-
mine tam superior quam inferior sine hzsitatione ad operandum procedere valeat. Adeoque apparet, quod
sit supplementum alterius Regulze a quatuor prefatis abbatibus prescripte:; quia hzc praesens Heyula pro
coenobitis composita est, ut pote prescribens tempora et modum recitandi Officii divini , laboris manuum.
Deinde disserit de infantium submissione, de fraterna correctione, de vitando omni murmurandi genere, etc.
Quz omnia precepta, septem numero et quidem sat compendiosa, monachis in commune viventibus omnino
necessaria sunt.
INCIPIUNT CAPITULA REGULAE A SANCTIS PATRIBUS PROLATAE,
1. De unanimitate ebaritatis, et de diligendo ac obtem- y facultatem.
perando abbati, 5. De cursu orationis, et horis operandi, ac de corre-
2. Ut non se fabellis vanis destruant, etutíinconventu — ctione delinquentium.
nisi interrogatus quis loquatur. 6. De his, qui ad opus Dei tarde occurrunt,
9. Ut sdvenient peregrino nihil plus exhibeat quis, 7. Ut frater qu pro qualibet culpa arguitur patientiam
occursum humilem et pacem. . babeat, et ut ad mensam nemo loquatur.
4. Ut prsesente seniore psallendi loquendive non habest . Eazpliciunt Capitula.
nm
INCIPIUNT PATRUM REGULJE,
PRAEFATIO.
Cum resideremus in unum in nomine Domini no-
stri Jesu Christi, secundum traditionem Patrum
sanctorum virorum, visum egt nobis conscribere
vel Regulam ordinare, qua in monasterio teneatur
ad profectum fratrum ; ut neque nos laboremus;
neque sanctus prapositus, qui constitutus est in
loco, dubitationem aliquam pati possit: ut omnes
unanimes, sicut scriptum est, et unum sentientes :
invicem honorantes (Phil. n ), ea quz statuta sunt
a Domino jugi observatione custodiant.
I. Ante omnia habentes charitatem, humilitatem,
patientiam, mansuetudinem, vel cztera qux docet
sanctus Apostolus (Col. n1); ita ut nemo quidquam
C Deum. In conventu omnium nullus junior quidquam
nisi interrogatus loquatur. Ceterum si quis vult
consolationem accipere, vel verbum audire, secre-
tum et opportunum tempus requirat
IH. Advenienti peregrino nihil plus exhibeat
quam pacem, reliquum non sit illi cura, unde vene-
rit, pro quo venerit, vel quando ambulaturus sit,
nec se jungat ad fabulas cum illo
IV. Illud quoque observandum est, ut prwsente
seniore quocunque, vel prz:ecedente in ordine psal-
lendi, sequens non habeat facultatem loquendi, . vel
aliquid pr:sumendi , nisi tantum is qui in ordine,
ut dictum est, procedere videtur. Hoc usque ad
imum ante omnia in oratione, seu in opere, sive in
suum vindicet, sed sicut scriptum est in Actibus D responso dando erit servandum. Si vero simplicior
apostolorum, habeant omnia communia ( Act. 1v).
]lle vero qui przpositus est, Dei judicium, et ordi-
nationem sacerdotis in omnibus timere, diligere et
obaudire debet secundum veritatem : quia si quis
jllum putat se spernere, Deum spernit : sicut scri-
ptum est : Qui vos audit, me audit; et qui vos sper-
nit, me spernit : Et qui me spernit, spernit eum
qui me misit (Luc. x). lta ut sine ipsius voluntate
fuerit, vel impeditior sermone, et dederit locum, ita
demum sequens loquatur. Omnia tamen in charitate
flant, non per contentionem, vel aliquam presum-
ptionem.
V. Cursus vero orationum vel psalmorum, sicut
dudum statutum est, ulira tempus istud meditandi
operandique servabitur. Ita meditationem habeant
fratres, ut usque ad horam secundam legant ; si ta-
men nulla causa exstiterit, qua necesse sit etiam
nullus frater quidquam agat, neque accipiat ab ali-
«quo aliquid, neque det, nec usquam prorsus recedat
sine verbo.
II. Observantes etiam hoc, ut non se invicem fa-
»»ulis vanis destruant, sed unusquisque opus suum
zueditetur et custodiat, et cogitationes habeat apud
pretermissa meditatione aliquid fieri in commune.
Post horam vero secundam unusquisque ad opus
suum paratus sit : et usque ad horam nonam quid
quid injunctum füerit, sine murmturatione vel hesita-
tione (Phil. 1) perficiat, sicut docet sanctus Aposto-
—-
MS
lus. Si quis autem murmuraverit, vel contentiosus
exstiterit , aut opponens In aliquo contrariam vo-
luntatem preceptis, digne correctus tam diu absti-
neat, quandiu vel culpze qualitas poposcerit, vel se
penitendo humiligverit atque emendaverit. Cor-
rectus autem,non audeat usquam recedere, Si quis
vero de fratribus, vel qui in cellis consistunt, ejus
errori consenserit, culpabilis erit atque excommu-
hicatione dignissimus.
VY. Ad horam vero orationis dato simo, si quis
non statim prztermisso omni opere quod agit ( quia
nihil orationi preponendum est) paratus fuerit, fo-
ras excludatur confundendus. Operam vere dabunt
singuli fratres, ut tempore quo missx fiunt, sive die
sivo nécte, quando diutius ad orationem standum
est, non deficiant, vel superfluo foras recedant; quia
Scriptum est in Evangelio : Oportet. autem semper
orare, et non deficere ( Luc. xvin ). Et alio loco :
Non impediaris órafe semper. Si quis auterh non
necessitate, sed magis vitio procedendum putaverit,
cisat see, cum deprehensus fuerit, culpabilem jndi-
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
444
candum; quia per suem mogligentiem et alios in
À vitium mittit. In vigiliie observandum est, quando
omnes conveniunt, quicunque gravatur somno, e£
exit foras, non se fabulis occupet, sed statim redeat
Rd epus, ad quoi convenjfur, [n edagmegetione au-
tem ipsa ubi legitur, aurem semper ad, Scripturas
habeant, et silentium observent omnes.
VII. Hoc etiam addendurh fuit, ut frater, qui pro
qualibet culpa arguitur vel increpatur, patientiam
habeat, et non respendest. erguanti ; «nd bopgilet ce
jn omnibus, secundum préceptem Bomini dicentis :
Quia Deus humilibus dat gratinin, stiperbts autem
vesistit (I Petr. v). Et, qui se humiliat, exaltabitur
(Luc. xtv). Oui verp sepins oerreptus non se emen:
daverit, novisslmus in ordine stare Jubeatur ; sicut
Dominus dixit : Sit tibi sicut ethnicus et phblicamu
(Matth. xvni). Ad mensam. autem specialiter nullus
loquatur, nisi qui przest, vel qui "fnterrogatos
fuerit, ] a 00 7
mE Esplicit Regula, -
SEQUITUR TERTIA PATRUM REGULA AD MONACHOS.
OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM.
Hec est tertia Patrum in unum convenientium Regula, et quidem maxime cenobitis prescripta : con-
stat XIV preceptis tam ad monachos quam abbates et praepositos directis, qu
disciplinam monasticam. Nam in primxva vitz: monasticae iasttntione monachi ad clericatum
centiorem
communiter non evebebantur; prout hic supponitur : neque primis illie seculis, presertim tempore saneti
hnutii, etc., reperitur
Antonii, Serapionis, Pachomii, P
orum nonnulla sapiunt re-
a monastica Latine scripta ; quemadmodum
et hec conscripta fuisse videtur ob varios terminos ab Occidentalibus sive Latinis monachis communiter
usitatos, qui raro inveniuntur in Regulis ex lingua /E£gyptiaca vel Grxca tranelatis. Denique novitatem sapit
proscriptus niger cucullí color, cum ante seculum septimum, imo tardius, vix
reperiri possit aliquis detet-
minatus color monachis designatus fuisse; recens enim est distinetio exorta inter monachos nigros «&
Blbos.
INCIPIUNT CAPITULA REGULJE A SANCTIS PATRIBUS PROLATY.E.
1. De converszis.
$. Ut abbas nihil sibi proprium vindicet.
S. De vestimentis monachorum.
4. Ut nulla mulier ad monasterium vel agrum mona-
chorum accedat.
long monascborum.
6. De his, qui ad opus Dei tarde occurrunt.
7. De silentio ad mensam.
8. Ut ad necessaria qu:erenda bini vel terni mittapter.
9. Ut nusquam sine przecepto senioris egrediantur,
10. De his, qui de menasterio exire volyeriat.
11. Ut abbas cum frairibus reficiat omni tempore.
12. Ut nuilus'fnonachus in 1ofirmitate positus parentam
studio commendetur.
13. De bis qui furtum faciunt.
14. Ut nullus alterius monachum sine permisiea abbatis
Bosciplat.
Eazpliciunt Capitula.
INGIPIT REGULA.
I. Cum in nomine Demini, una cum fratribus D tribus, velat Regula continet. Quod 8i susceptos
nostris convenissemus, inprimis placuit ut Regula
et instituta Patrum per ordinem legerentur : quibus
lectis placuit, si de saeculo quis in monasterio con-
verti voluerit, Regula ei introeunti legatur, et om-
mes actus monasterii illi patefiant. Quod si omnia
apte susceperit, sic digne a fratribus in cellula sus-
cipiatur, tum si aliquam in cellulam voluerit inferre
substantiam, in mensa ponatur coram omnibus fra-
fuerit, non solum de substantia quam intulit, sed
etiam nec de seipso ab illa judicabit hora.
II. Abbati vero nulli liceat sibi quidquam proprie
vindicare, cum omnia Deo propitio in illius maneanm
potestate. Si quis vero, quod in Regula junioribu:
prohibetur, sibi aliquid ex successione parentum,
seu quolibet donato retinere presumpserit, et noa
omnia in commune posuerit, a fratribus arguatur.
A15
CODEX REGULARUM. — PARS TI. REGULAE PP. ORIENT,
446
Si in vitio perstiterit, in notitiam episcopi defera- A ebrietati se sociaverit; aut si in proximo transmis
tur; qui si ab episcopo correptus nec sic emenda-
verit, deponatur.
Il. Vestimenta vero fratribus necessaria ita ab-
bas omnibus ordinare debet, qute monachis deceent ;
non diversis coloribus tineta, exceptis cucullis qua .
comparantur, si fueriet migrs, uti eas debere cen-
gemus.
IV. Familisrietem omnium mulierum, tam pa-
rentum quam extranearum, pro custodienda vita vel
cavendis laqueis diaboli, ab omnibus monasteriis
vel eulturis monachorum ; seu frequentationem mo-
nachorum a monasteriis puellarum, sicut Regula
docet, prohibere censemus. Neque ulla mulier in
interius atrium mopasterii ingredi audeat. Quod si
sus, pro sua levitate vel gula, non statim expedita
necessitate ad cellam redierit, cum in id facinus
fuerit detectus, ut oanones deeeht, awt triginta die-
bus a communione separetur, aut virgis csesus
emondetur.
, À. Quod si casu quis frater de cellula ex qualibet
"scandali causa exire voluerit, nihil penitus nisi nu-
galissimo induatur vestimento, et extra coommunio-
nem infidelis discedat. :
XI. Hilud quoque statuimus ut abbates omn! tem-
pore cum fratribus reficiant : quia eo tempore quo
fratres aut pro negligentia arguere, aut spiritali
debent sermone imbuere, absque certa necessitate
Be removere non debent.
cum consilio vel voluntate ahbatis monasterium vel B XII. Id etiam pro custodienda fama specialiter
cellulas monachorum quzdam fuerit ingressa, me-
rito ipse abbas et nomen abbatis deponat, et infe-
riorem se omnibus presbytesis vecognoseat, quia
talis sancto gregi prssponi debet, qui eos immacu-
Jatos Deo offerre procuret ; non per quaslibet fami-
liaritates diabolo sociare festinet.
V. Metotino dicto fratres lectioni vacent usque ad
horam secundam : sj tàmen nullà causa exstiterit
qua necesse sit etiam praetermissa lectione aliquid
fieri in commune. Post horam secundam unusquis-
que ad opas suum paratus sit usque ad horam no-
nam : quod injunctum fuerit, sine murmuratione
perficiat.
V). Ád horam vero orationis dato signo, qui non
statim prztermisso omni opere quod agit (quia
nihil oratiopi prapomendum est) paratus fuerit, ab
sibbate vel preposito corripiatur : et nisi prostratus
veniam petierit, excommunicetur.
VII. Ád mensam autem specialiter nullus loqua-
fus, wisi qui praeest, vel qui interrogatus fuerit.
VH. Ad necessaria quzerenda in cellula, bini
egrediantur vel termi fratres : et ita illi, quibus cre-
ditur, non qui verbositatem aut gulam sectantur.
IX. Si quis vero extra conscientiam abbatis vel
prepositi, qualemcunque loan egressus, guls vel
Btatuimus, ut nullus monachus in infirmitate positus
relicto monasterio parentum suorum. studio com-
mendetur : qui$ magis eum szeularium spectaculo-
rum visu aut auditu pollui censemus, quam ab agri-
tudine posse purgari.
XIII. Si quis vero monachus fartum fecerit, quod
potius sacrilegium dici potest, id censuimus ordi-
nandum, ut junior virgis czsus tanti critninis reus
nunquam officium clericatus excipiat; si vero jam
clericus in id facinus fuerit deprehensus, nominis
ipsius dignitate privetur : cui sufficere potest pro
actus sui levitate, implota poenitentix satisfactione
communio.
XIY. Monachum nisi abbatis sui aut permissu aut
voluntate &d aliud monasterium commigrantem ,
nullus abbas aut suscipere, aut retinere presumat.
Quod si ad districtiorem Regulam non pro actus sui
levitate tendentem abbas suus ipsum ad alterum m»,
nasterium transive permiserit, ut inde postea sub
aliqua occasione egredi presumat, nulla ratione
permittimus. Sane si quis post hanc diligentiseimam
sanctionem, non observare qu: sunt superius com-
prehensa, przsumpserit, reum se divinitatis pariter
et fraternitatis judico faturum esse cognoscat.
Explicit Regula a SS. Patribus prolata.
S. MACARII ALEXANDRINI
ABBATIS NITRIENSIS.
REGULA AD MONACHOS.
DE S. MACARIO EJUSQUE REGULA VETERUM TESTIMONIA.
Martyrologium Rom. postridie Kal. Jan.
In Thebefde ecommenoratio S. Macarii Alexandrini ab
tis.
S. Hieronymus , epistola 25.
Quid ante non
res annos Nitric gestum sit, referemus. Quidam ex fratribus, parcior magis quam ava-
rior, centum solidos, quos lina texendo acquisiverat, moriens dereliquit. Initum est inter monachos conci-
q q q |
lium (nam in eodem
oco circiter quinque millia divisis cellulis habitabant) quid facto opus esset: alii
pauperibus distribuendos ; Macarius vero, et Pambo, et Isidorus, et ceteri, quos Patres vocant, sancio in
eis loquente Spiritu, decreverunt infodiendos esse cum eodem, dicentes : Pecunia (wa tecum s in perdi-
fionem.
Socrates, Hist. eccl. lib. vv, cap. 48.
Macarias Alexafidrinus eum e:elera quidem omnia AEgyptio Macario esset similis, in hoc tamen dispar
MT S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS . us
fuit quod iis qui eum conveniebant hilarem et jucundum se przbuit, et urbanitate quadam faceta adole
centulos ad monasticam vivendi disciplinam allexit.
Sozomenus, Hist. eccl., lib. v1, cap. 19.
Altero vero Macarius aáiu post presbyter factus, omnia fere vite ac discipline severioris exercitia exper-
tus, est, quorum nonnulla ipse excogitavit, quzedam ab aliis accepta omni perfectiori modo excoluit.
Vita S. Posthumii, cap. "1, lib. 1 de Vitis Patrum.
Nota facta est sancto Macario, scilicet beati Antonii discipulo, conversatio Posthumii. Nam idem Mac-
rius ab illustri viro Ántonio monachorum fere quinque millia susceperat gubernanda.
Jonas abbas in Vita S. Joannis Reomaensis, lib. 1, cap. 1l.
Regressus ergo ad przfatum locum studuit denuo salubria dogmata sub regulari tenore, quem best
Macarius /Egyptiorum indidit monachis ministrare.
Vita S. Philiberti abbatis, apud Surium.
Legebat studiose Basilii »rveclaras constitutiones, Macarii Regulam, Benedicti decreta, Columbani insi-
tuta sanctissima. |
Sanctus Benedictus Anianensis, et Smaragdus abbas szpius hanc Macarii Regulam citant, et multa indt
capita ille in Concordiam regularum, hic in Expositionem regule saucii Benedicti transeribunt.
OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM.
Plures olim exstiterunt abbates Macarii, atque jam supra in Regula Serapionis duo specialiter nominz-
tur, ad quorum distinctionem hujus Regul auctor dicitur Macarius Alexandrinus, quia forsan in ill
civitate natus vel educatus erat, priusquam in solitudinem secesserat. Hic est ergo Macarius ille sancti
Antonii discipulus, cui moriens hic sanctissimus abbas fere quinque millium monachorum regimen in Ni-
trize monasterio reliquit, si fides auctori Vit: sancti Posthumii adhibenda sit. Hoc unum certum est ex
Historia Lausiaca, quod sanctus Macarius Alexandrinus aliquando visitans, sanctum Antonium invisens, 3)
illo hzc verba audierit : « Video quod sanctus Spiritus in te resideat, teque deinceps ut omnium gratiarum
a Deo mihi concessarum haeredem aspiciam. » In eadem quoque Historia Lausiaca narratur quod mortuo
sancto Antonio hic noster sanctus Macarius, consulturus sanetum Pachomium, incognitus accesserit Taben-
nas in Thebaide, ubi aliquo tempore moratus tanta virtutum specimina edidit, ut Taberinarum abbas diri-
nitus ipsum agnoscens, ei gratias egerit pro exhibitis monachis suis tam singularibus abstinentiz omnisque
perfectionis exemplis. Hinc mirum non est quod antiqui prz»sentem sancti Macarii Regulam in tanto preti
abuerint, eamque Occidentales monachi in celebrioribus suis monasteriis excoluerint. Sic sanctos Jon
nes, monasterii Reomensis primus abbas et fundator, sub sexti sxculi exordio, ex celeberrimo cenobio
Lirinensi in suam novam abbatiam introduxit hanc sancti Macarii Alexandrini Regulam , prout in ejus
Vita apud Mabillonium, tom. I, pag. 655, de sanctis Benedictinis, de hoc sancto Joanne legimus : « Studüt
denuo ipse salubria dogmata sub regulari tenore, quem beatus Macarius /Egyptiorum indidit monachis,
ministrare. » Nec sane desunt magni nominis auctores apud sepe laudatum Calmetum in suis Observait-
nibus criticis, qui existimant Lirinenses monachos hanc Regulam cum aliis sanctorum Patrum insuluüs
ah exordio coenobii observasse, nam nulla alia specialis Regula ibidem observata reperitur; donec sancus
Aigulphus Lirini abbas Regulam sancti Benedicti introduxit circa annum 661. Ut ut hzc sint, hoc unen
certum est quod sanctissimus monachorum Occidentalium patriarcha Benedietus ex hac sancti Macar!
Regula in suam plurima inseruerit, prout cuilibet utramque Regulam attentius legenti apparebit. Iotraà
prxter hanc suam Regulam triginta sat brevibus, sed nervosis capitibus constantem scripsit etiam ad mone
chos instruendos epistolam: hic insertam , in qua, stylo figurato et ad Proverbia Salomonis accedente, r-
periuntur pauca, sed egregia precepta contra gulam, impuritatem, avaritiam et vanitatem. Existimant
nonnulli quzdam tam in Regula quam in epistola ex sancto Hieronymo mutuata esse. :
INCIPIT REGULA 8. MACARII,
Qui habuit sub ordinatione sua quinque millia monachorum.
I. Milites ergo Christi sic taliter suos debent com- A quisque omnibus se inferiorem contemnat : (uia qri
ponere gressus, charitatem in se perfectissimam — se exaltat, humiliabitur; et qui se humiliat, exalle
continentes, Deum ex tota anima diligere, et ex toto — bitur (Luc. xrv).
corde, et ex tota virtute sua (Marc. xi). IV. Preceptum senioris ut salutem suscipi
II. Invicem inter se perfectissimam sectantes obe- — non murmurando ullam operam facias : non rest
dientiam , pacifici, mites, moderati, non superbi, — sionem contra praceptum usurpes.
non injuriosi, non susurrones, non irrisores, non. V. Non te extollas, aut magnifices aliquam "t
verbosi, non praesumptuosi , non sibi placentes, sed — lem operam fecisse : non in acquirendo aliquid Itn
Deo cui militant Christo : non blasphemiam sectan- —congaudeas, aut in damno contristeris.
tes, nec dicentes quidquam praeter quod bonum VI. Non te familiaritas ulla s:cularis trahal, *'
est : ad obsequium non pigri, ad orationem parati, tota delectatio tua in cellula demoretur. Cellam ul
in humilitate perfecti, in obedientia precincti, in — paradisum babeas; fratres tuos spirituales ut *'T
vigiliis instantes, in jejunio hilares. nos confidas habere parentes.
Ili, Nullus se alio justiorem arbitretur : sed unus- VII. Prepositum monasterii timeas ut dominos
49
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT.
450
diligas ut parentem. Similiter quoque omnes opor- A et ne avertas oculum, aut inanem dimittas paupe-
tet diligere fratres, cum quibus etiam te confidis vi-
dere gloriam Christi.
VIII. Non odertis laboriosam operam (Eccl. vn) ;
otium quoque ne sectatus fueris. In vigiliis confe-
cius, in opere justo affectus, ambulans quasi dormi-
tans, lassus ad stratum tuum venias, et cum Christo
requiescere te credas.
IX. Cursumque monasterii super omnia diligas.
Qui vero szpius orare voluerit, uberiorem inveniet
misericordiam Christi.
X. Matutinoque dicto .ita meditationem babeant
fratres usque ad horam secundam : si tamen nulla
causa exstiterit, qua necesse sit etiam preetermissa
meditatione aliquid fleri in commune.
XI. Post horam vero secundam unusquisque ad B
opus suum paratus sit usque ad'horam nonam, ut
quidquid injunctum fuerit, sine murmuratione perfi-
ciat, sicut dicit sanctus apostolus (Phil. 1).
XII. Si quis autem murmuraverit, vel contentio-
Sus exstiterit, aut referens in aliquo contrariam vo-
luntatem preceptis, digne correptus secundum ar-
bitrium senioris vel modum culpz, tandiu abstineat,
quandiu vel culpe qualitas poposcerit, vel se poeni-
tendo humiliaverit , vel emendaverit; ita ut corre-
' pius non audeat usquam recidere.
XIII. Si quis frater, vel qui in oratorio sunt, vel
qui per cellulas consistunt , quicunque ejus errori
consenserit, culpabilis erit.
XIV. Ad horam vero orationis dato signo, qui
non statim przteermisso omni opere quod agit para-
tus fuerit, foras excludatur, ut erubescat ; quia ni-
hil orationi prsponendum est.
XV. Operam Deo dabunt singuli fratres tempore
quo miss in vigiliis observandis fiunt, quando om-
nes conveniunt, ne deficiant. Quicnnque gravatur
somno , exeat foras, non se fabulis occupet : sed
statim redeat ad opus, quo convenitur. In congrega-
tione autem ipsa ubi legitur, aures semper ad scri-
pturas habeant, et silentium observent.
XVI. Hoc etiam attendendum fuit, ut frater qui
pro qualibet culpa arguitur vel increpatur, patien-
tiam habeat et non respondeat arguenti se; sed
humiliet se in omnibus , secundum preceptum Do-
rem : ne forte Dominus in hospite aut in paupere
ad te veniat, et videat te lizsitantem, et conterina-
ris; sed omnibus hilarem te ostende, et fideliter
age.
XXI. Passus injuriam taceas. Injuriam facere, non
nosse , factam posse tolerare. Non te inania sedu-
cant consilia, sed magis te specialiter in Christo
confirma. Non tibi zstimes ullos proximiores paren-
tes quam qui tecum sunt in cellula fratres.
XXII. Si ad necessaria requirenda e monasterio
bini egrediantur vel terni fratres, tales fiant, quibus
creditur, qui timorem Dei in se babere videntur,
non qui verbositatem aut gulam spectantur.
XXIII. Ergo si quis de s:culo ad monasterium
converti voluerit , Regula ei introeunti legatur, et
omnes actus monasterii illi patefiant. Qui si omnia
apte sustinuerit, sic digne a fratribus suscipiatur in
monasterio.
XXIV. Nam si aliquam in cellula voluerit inferre
substantiam, in mensa ponatur coram omnibus fra-
tribus, velut Regula continet. Qui si susceptus fue-
rit, non solum de substantia quam intulit, sed etiam
nec de se ipso ab illa judicabit hora. Nam si aliquid
prius erogavit pauperibus, aut veniens in cellulam
aliquid intulit fratribus, ipsi tamen non est licitum
ut aliquid habeat in sua potestate.
XXV. Etsi ex qualibet causa scandali post ter-
tium diem inde exire voluerit, nihil penitus accipiat,
C nisi in veste qua venit. Quod si casu transierit,
nullus h:redium ejus adire debeat. Quod si impul-
sare voluerit, Regula ei legatur, et confundatur
turpiter, et discedat confusus, quia et illi a quo re-
petit fuerat recitata.
XXVI. Ergo ex qualibet causa quis peccaverit
frater, ab oratione suspendatur et jejuniis distringa-
tur. Quod si coram omnibus Ííratribus prostratus
veniam postulaverit, dimittatur illi.
XXVII. Nam si in sua voluerit perseverare ne-
quiia et superbia, et dicat : Hic ego durare non
possum , sed accipiam casulam meam, et eam, ubi
voluerit Dominus , quisquis de fratribus eum hoc di-
xisse prius audierit, referat preposito, et praeposi-
mini dicentis : Qnia Deus humilibus dat gratiam, yy tus abbati. Abbas coram omnibus fratrihus resideat,
superbis autem resistit (Jac. 1v). Et, qui se humiliat,
ezaltabitur (Matth, xxm)...
XVII. Qui vero ssepius corripitur et non se emen-
daverit, novissimus in ordine stare jubeatur. Qui,
si nec sic quidem se emendaverit, extraneus ha-
beatur, sicut Dominus dixit : Sit tibi sicut ethnicus
et publicanus (Matth. xvi),
XVIII. Ad mensam autem specialiter nullos lo-
quatur, nisi qui praeest vel qui interrogatus fuerit.
XIX. Nullus se in $ua peritia neque in voce exal-
tet, sed per humilitatem et obedientiam letetur in
Domino.
XX. Hospitalitatem sectantes per omnia (Rom. xir),
et eum exhiberi jubeat, et virgis purgetur : et ora-
tio fiat, et sic ad communionem recipiatur. Ut si
quis sane non emendatur doctrina, virgis purgetur.
XXVIII. Quod si casu quis frater de monasterio
exire voluerit, nihil penitus accipiat, nisi in notatis-
simo vestimento, et extra communionem infidelis
discedat. Nam quieti et pacifici excelsum diripiunt
regnum, et filii computantur Altissimi (Matth. v),
et pretiosas splendidasque accipient coronas: filii
autem tenebrarum in exteriora ibunt tormenta. Super
quem requiescam, dicit Dominus, nisi super humilem,
et quietum, et trementem sermones meos (Isa. Lxvi)?
XXIX. Quarta et sexta feria qui infringunt jeju-
AT S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 448
fuit quod iis qui eum conveniebant hilarem et juenndum se prebuit, et urbanitate quadam faceta adoles-
eentulos ad monasticam vivendi disciplinam allexit.
Sozomenus, Hist. eccl., lib. 111, cap. 15.
Altero vero Macarius aiu post presbyter factus, omnia fere vite ac disciplinze severioris exercitia exper-
tus, est, quorum nonnulla ipse excogitavit, quzedam ab aliis accepta omni perfectiori modo excoluit.
Vita S. Posthumii, cap. "1, lib. 1 de Vitis Patrum.
Nota facta est sancto Macario, scilicet beati Antonii discipulo, conversatio Posthumii. Nam idem Maca-
rius ab illustri viro Antonio monachorum fere quinque millia susceperat gubernanda.
Jonas abbas in Vita S. Joannis Reomaensis, lib. 1, cap. 1.
Regressus ergo ad przfatum locum studuit denuo salubria dogmata sub regulari tenore, quem beatus
Macarius /Egyptiorum indidit monachis ministrare. |
Vita S. Philiberti abbatis, apud Surium.
Legebat studiose Basilii »r:zeclaras constitutiones, Macarii Regulam, Benedicti decreta, Columbani insti-
tuta sanctissima.
Sanctus Benedictus Anianensis, et Smaragdus abbas szpius hanc Macarii Regulam citant, et multa inde
capita ille in Concordiam regularum, hic in Expositionem regula saucti Benedicti transeribunt.
OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM.
Plures olim exstiterunt abbates Macarii, atque jam supra in Regula Serapionis duo specialiter nominan-
tur, ad quorum distinctionem hujus Regulz auctor dicitur Macarius Alexandrinus, quia forsan in illa
civitate natus vel educatus erat, priusquam in solitudinem secesserat. Hic est ergo Macarius ille sancti
Antonii discipulus, cui moriens hic sanctissimus abbas fere quiaque millium monachorum regimen in Ni-
trie monasterio reliquit, si fides auctori Vitx:e sancti Posthumii adhibenda sit. Hoc unum certum est ex
Historia Lausiaca, quod sanctus Macarius Alexandrinus aliquando visitans, sanctum Ántonium invisens, ab
illo hzc verba audierit : « Video quod sanctus Spiritus in te resideat, teque deinceps ut omnium gratiarum
a Deo mihi concessarum hzredem aspiciam. » In eadem quoque Historia Lausiaca narratur quod mortuo
sancto Antonio hic noster sanctus Macarius, consulturus sanetum Pachomium, incognitus accesserit Tsben-
nas in Thebaide, ubi aliquo tempore moratus tanta virtutum specimina edidit, ut Tabennarum abbas divi-
nitus ipsum agnoscens, ei gratias egerit pro exhibitis monachis suis tam singularibus abstinentiz? omnisque
rfectionis exemplis. Hine mirum non est quod antiqui prxsentem sancti Macarii Regulam in tanto pretio
habuerint, eamque Occidentales monachi in celebrioribus suis monasteriis excoluerint. Sic sanctus Joan-
nes, monasterii Reomensis primus abbas et fundator, sub sexti sxeuli exordio, ex celeberrimo coenobio
Lirinensi in suam novam abbatiam introduxit hanc sancti Macarii Alexandrini Regulam , prout in ejus
Vita apud Mabillonium, tom. 1, pag. 635, de sanctis Benedictinis, de hoc sancto Joanne legimus : « Studuit
denuo ipse salubria dogmata sub regulari tenore, quem beatus Macarius /Egyptiorum indidit monachis,
ministrare. » Nec sane desunt magni nominis auctores apud sepe laudatum Calmetum in suis Observatio-
nibus criticis, qui existimant Lirinenses monachos hanc Regulam cum aliis sanctorum Patrum institutis
ab exordio cenobii observasse, nam nulla alia specialis Regula ibidem observata reperitur; donec sanctus
Aigulphus Lirini abbas Regulam sancti Benedicti introduxit circa annum 661. Ut ut hzc sint, hoc unum
certum est quod sanctissimus monachorum Occidentalium patriarcha Benedictus ex hac sancti Macarii
Regula in suam plurima inseruerit, prout cuilibet utramque Hegulam attentius legenti apparebit. Interea
preter hanc suam Regulam triginta sat brevibus, sed nervosis capitibus constantem scripsit etjam ad mona-
chos instruendos epistolam: hic insertam , in qua, stylo figurato et ad Proverbia Salomonis accedente, re-
periuntur pauca, sed egregia precepta contra gulam, impuritatem, avaritiam et vanitatem. Existimant
nonnulli quaedam tam in Regula quam in epistola ex sancto Hieronymo mutuata esse.
INCIPIT REGULA 8. MACARII,
Qui habuit sub ordinatione sua quinque millia monachorum.
I. Milites ergo Christi sic taliter suos debent com- A quisque omnibus se inferiorem contemnat : Quia qui
ponere gressus, charitatem in se perfectissimam se ezaltat, humiliabitur; et qui se humiliat, exalta-
continentes, Deum ex tota anima diligere, et ex toto
corde, et ex tota virtute sua (Marc. xi).
ll. Invicem inter se perfectissimam sectantes obe-
dientiam, pacifici, mites, moderati, non superbi,
non injuriosi, non susurrones, non irrisores, non
verbosi, non przssumptuosi , non sibi placentes, sed
Deo cui militant Christo : non blasphemiam sectan-
tes, nec dicentes quidquam preter quod bonum
est : ad obsequium non pigri, ad orationem parati,
in humilitate perfecti, in obedientia przcincti, in
vigiliis instantes, in jejunio hilares.
lll, Nullus se aljo justiorem arbitretür : séd unus»
bitur (Luc. xiv).
IV. Praeceptum senioris ut salutem suscipias ;
non murmurando ullam operam facias : non respon-
sionem contra preceptum usurpes.
V. Non te extollas, aut magnifices aliquam uti-
lem operam fecisse : non in acquirendo aliquid lucri
congaudeas, aut in damno contristeris.
V]. Non te familiaritas ulla sxcularis trahat, se
tota delectatio tua in cellula demoretur. Cellam nt
paradisum habeas; fratres tuos spirituales ut xwter-
nos confidas habere parentes.
VII. Prepositum monasterii timeas ut dominam,
449
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT.
450
diligas ut parentem. Similiter quoque omnes opor- A et ne avertas oculum, aut inanem dimittas paupe-
tet diligere fratres, cum quibus etiam te confldis vi-
dere gloriam Christi.
VIII. Non oderus laboriosam operam (Eccl. vn) ;
otium quoque ne sectatus fueris. In vigiliis confe-
ctus, in opere justo affectus, ambulans quasi dormi-
tans, lassus ad stratum tuum venias, et cum Christo
requiescere te credas.
1X. Cursumque monasterii super omnia diligas.
Qui vero sz pius orare voluerit, uberiorem inveniet
misericordiam Christi.
X. Matutinoque dicto .ita meditationem habeant
fratres usque ad horam secundam : si tamen nulla
causa exstiterit, qua necesse sit etiam pr:etermissa
meditatione aliquid fieri in commune.
XI. Post horam vero secundam unusquisque ad B
opus suum paratus sit usque ad'horam nonam, ut
quidquid injunctum fuerit, sine murmuratione perfi-
ciat, sicut dicit sanctus apostolus (Phil. 11).
XII. Si quis autem murmuraverit, vel contentio-
sus exstiterit, aut referens in aliquo contrariam vo-
Juntatem preceptis, digne correptus secundum ar-
bitrium senioris vel modum culpz, tandiu abstineat,
quandiu vel culpe qualitas poposcerit, vel se peeni-
tendo humiliaverit, vel emendaverit ; ita ut corre-
ptus non audeat usquam recidere.
XIII. Si quis frater, vel qui in oratorio sunt, vel
qui per cellulas consistunt , quicunque ejus errori
consenserit, culpabilis erit.
XIV. Ad horam vero orationis dato signo, qui
non statim prztermisso omni opere quod agit para-
tus fuerit, foras excludatur, ut erubescat ; quia ni-
hil orstioni przponendum est.
XV. Operam Deo dabunt singuli fratres tempore
quo missz in vigiliis observandis fiunt, quando om-
nes conveniunt, ne deficiant. Quiennque gravatur
somno, exeat foras, non se fabulis occupet : sed
statim redeat ad opus, quo convenitur. In congrega-
tione autem ipsa ubi legitur, aures semper ad scri-
pturas habeant, et silentium observent.
XVI. Hoc etiam attendendum fuit, ut frater qui
pro qualibet culpa arguitur vel increpatur, patien-
tiam habeat et non respondeat arguenti se; sed
humiliet se in omnibus , secundum preceptum Do-
rem : ne forte Dominus in hospite aut in paupere
ad te veniat, et videat te lizesitantem, et conterina-
ris; sed omnibus hilarem te ostende, et fideliter
age.
XXI. Passus injuriam taceas. Injuriam facere, non
nosse, factam posse tolerare. Non te inania sedu-
cant consilia, sed magis te specialiter in Christo
confirma. Non tibi zstimes ullos proximiores paren-
tes quam qui tecum sunt in cellula fratres.
XXII Si ad necessaria requirenda e monasterio
bini egrediantur vel terni fratres, tales fiant, quibus
creditur, qui timorem Dei in se habere videntur,
non qui verbositatem aut gulam spectantur.
XXIII. Ergo si quis de ssculo ad monasterium
converti voluerit , Regula ei introeunti legatur, et
omnes actus monasterii illi pateflant. Qui si omnia
apte sustinuerit, sic digne a fratribus suscipiatur in
monasterio.
XXIV. Nam si aliquam in cellula voluerit inferre
substantiam, in mensa ponatur coram omnibus fra-
tribus, velut Regula continet. Qui si susceptus fue-
rit, non solum de substantia quam intulit, sed etiam
nec de se ipso ab illa judicabit hora. Nam si aliquid
prius erogavit pauperibus, aut veniens in cellulam
aliquid intulit fratribus, ipsi tamen non est licitum
ut aliquid habeat in sua potestate.
XXV. Etsi ex qualibet causa scandali post ter-
tium diem inde exire voluerit, nihil penitus accipiat,
C misi in veste qua venit. Quod si casu transierit,
nullus hzredium ejus adire debeat. Quod si impul-
sare voluerit, Regula ei legatur, et confundatur
turpiter, et discedat confusus, quia et illi a quo re-
petit fuerat recitata.
XXVI. Ergo ex qualibet causa quis peccaverit
frater, ab oratione suspendatur et jejuniis distringa-
tur. Quod si coram omnibus fratribus prostratus
veniam postulaverit, dimittatur illi.
XXVII Nam si in sua voluerit perseverare ne-
quitia et superbia, et dicat : Hic ego durare non
possum , sed accipiam casulam meam, et eam, ubi
voluerit Dominus , quisquis de fratribus eum hoc di-
xisse prius audierit, referat przposito, et praeposi-
mini dicentis : Qnia Deus humilibus dat gratiam, p tus abbati. Ábbas coram omnibus fratribus resideat,
superbis autem resistit (Jac. 1v). Et, qui se humiliat,
exaltabitur (Matth. xxm).
XVII. Qui vero sepius corripitur et non se emen-
daverit, novissimus in ordine stare jubeatur. Qui,
si nec sic quidem se emendaverit, extraneus ha-
beatur, sicut Dominus dixit : Sit tibi sicut ethnicus
et publicanus (Matth. xviu).
XVIII. Ad mensam aotem specialiter nullos lo-
quatur, nisi qui praeest vel qui interrogatus fuerit.
XIX. Nullus se in sua peritia neque in voce exal-
tet, sed per humilitatem et obedientiam LIetetur in
Domino. |
XX. Hospitalitatem sectantes per omnia (Rom. xu),
et eum exhiberi jubeat, et virgis purgetur : et ora-
tio fiat, et sic ad communionem recipiatur. Ut si
quis sane non emendatur doctrina, virgis purgetur.
XXVIII. Quod si casu quis frater de monasterio
exire voluerit, nihil penitus accipiat, nisi in notatis-
simo vestimento, et extra communionem infidelis
discedat. Nam quieti et pacifici excelsum diripiunt
regnum, et filii computantur Altissimi (Matth. v),
et pretiosas splendidasque accipient coronas: filii
autem tenebrarum in exteriora ibunt tormenta. Super
quem requiescam, dicit Dominus, nisi super humilem,
et quietum, et trementem sermones meos (Isa. vxvi)?
: XXIX. Quarta et sexta feria. qui infringunt jeju-
MT S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ! 448
fuit quod iis qui eum conveniebant hilarem et juenndum se praebuit, et urbanitate quadam faceta adoles-
centulos ad monasticam vivendi disciplinam allexit.
Sozomenus, Hist. eccl., lib. v1, cap. 13.
Altero vero Macamus aiu post presbyter factus, omnia fere vite ac disciplinze severioris exercitia exper-
tus, est, quorum nonnulla ipse excogitavit, qusedam ab aliis accepta omni perfectiori modo excoluit.
Vita S. Posthumii, cap. "1, lib. 1 de Vitis Patrum.
Nota facta est sancto Macario, scilicet beati Antonii discipulo, conversatio Posthumii. Nam idem Maca-
rius ab illustri viro Antonio monachorum fere quinque millia susceperat guberuanda.
Jonas abbas in Vita S. Joannis Reomaensis, lib. 1, cap. 11.
Regressus ergo ad przfatum locum studuit denuo salubria dogmata sub regulari tenore, quem beatus
Macarius AEgyptiorum indidit monachis ministrare. o.
Vita S. Philiberti abbatis, apud Surium.
Legebat studiose Basilii »rzclaras constitutiones, Macarii Regulam, Benedicti decreta, Columbani insti-
tuta sanctissima. |
Sanctus Benedictus Anianensis, et Smaragdus abbas szpius hanc Macarii Regulam citant, et multa inde
capita ille in Concordiam regularum, hic in Expositionem regule saucti Benedicti transcribunt.
OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM,
——
Plures olim exstiterunt abbates Macarii, atque jam supra in Regula Serapionis duo specialiter nominan-
tur, ad quorum distinctionem hujus Regule auctor dicitur Macarius Alexandrinus, quia forsan in illa
civitate natus vel educatus erat, priusquam in solitudinem secesserat. Hic est ergo Macarius ille sancti
Antonii discipulus, cui moriens hic sanctissimus abbas fere quiaque millium monachorum regimen in Ni-
trize monasterio reliquit, si fides auctori Vite sancti Posthumii adhibenda sit. Hoc unum certum est ex
Historia Lausiaca, quod sanctus Macarius Alexandrinus aliquando visitans, sanctum Ántonium invisens, ab
illo hzc verba audierit : « Video quod sanctus Spiritus in te resideat, teque deinceps ut omnium gratiarum
a Deo mihi concessarum haredem aspiciam. » In eadem quoque Historia Lausiaca narratur quod mortuo
sancto Antonio hic noster sanctus Macarius, consulturus sanetum Pachomium, incognitus accesserit 'T2ben-
nas in Thebaide, ubi aliquo tempore moratus tanta virtutum specimina edidit, ut Tabennarum abbas divi-
nitus ipsum agnoscens, ei gratias egerit pro exhibitis monachis suis tam singularibus abstinentize omnisque
rfectionis exemplis. Hine mirum non est quod antiqui presentem sancti Macarii Regulam in tanto pretio
Dabuerint, eamque Occidentales monachi in celebrioribus suis monasteriis excoluerint. Sic sanctus Joan-
nes, monasterii Reomensis primus abbas et fundator, sub sexti sxeuli exordio, ex celeberrimo coenobio
Lirinensi in suam novam abbatiam introduxit hanc sancti Macarii Alexandrini Regulam , prout in ejus
Vita apud Mabillonium, tom. 1, pag. 635, de sanctis Benedictinis, de hoc sancto Joanne legimus : « Studuit
denuo ipse salubria dogmata sub regulari tenore, quem beatus Macarius /Egyptiorum indidit monachis,
ministrare. » Nec sane desunt magni nominis auctores apud sepe laudatum Calmetum in suis Observatio-
nibus criticis, qui existimant Lirinenses monachos hanc Regulam cum aliis sanctorum Patrum institutis
ah exordio ccenobii observasse, nam nulla alia specialis Regula ibidem observata reperitur; donec sanctos
Aigulphus Lirini abbas Regulam sancti Benedicti introduxit cirea annum 661. Ut ut h»c sint, hoc unum
certum est quod sanctissimus monachorum Occidentalium patriarcha Benedictus ex hac sancti Macarii
Regula in suam plurima inseruerit, prout cuilibet utramque Regulam attentius legenti apparebit. Interea
preter hanc saam Regulam triginta sat brevibus, sed nervosis capitibus constantem scripsit etiam ad maona-
chos instruendos epistolam: hic insertam , in qua, stylo figurato et ad Proverbia Salomonis accedente, re-
periuntur pauca, sed egregia precepta contra gulam, impuritatem, avaritiam et vanitatem. Existimant
nonnulli quedam tam in Regula quam in epistola ex sancto Hieronymo mutuata esse.
INCIPIT REGULA 8. MACARII,
Qui habuit sub ordinatione sua quinque millia monachorum.
I. Milites ergo Christi sie taliter suos debent com- A quisque omnibus se inferiorem contemnat : Quia qui
ponere gressus, charitatem in se perfectissimam se exaltat, humiliabitur; et qui se humiliat, exalta-
continentes, Deum ex tota anima diligere, et ex toto
corde, et ex tota virtute sua (Marc. x1).
II. Invicem inter se perfectissimam sectantes obe-
dientiam , pacifici, mites, moderati, non superbi,
non injuriosi, non susurrones, non irrisores, non
verbosi, non przssumptuosi , non sibi placentes, sed
Deo cui militant Christo : non blasphemiam sectan-
tes, nec dicentes quidquam preter quod bonum
est : ad obsequium non pigri, ad orationem parati,
in humilitate perfecti, in obedientia preecincti, in
vigiliis instantes, in jejunio hilares.
lll, Nullus se aljo justiorem arbitretur : séd unus»
bitur (Luc. x1v).
IV. Preceptum senioris ut salutem suscipias ;
non murmurando ullam operam facias : non respon-
sionem contra preceptum usurpes.
V. Non te extollas, aut magnifices aliquam uti-
lem operam fecisse : non in acquirendo aliquid lucri
congaudeas, aut in damno contristeris.
VI. Non te familiaritas ulla szxcularis trahat, se4
tota delectatio tua in cellula demoretur. Cellam ut
paradisum habeas; fratres tuos spirituales ut zcter-
nos confidas habere parentes.
VIL. Prepositum monasterii timeas ut dominum,
49
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT,
450
diligas ut parentem. Similiter quoque omnes opor- A et ne avertas oculum, aut inanem dimittas paupe-
tet diligere fratres, cum quibus etiam te confidis vi-
dere gloriam Christi.
VIII. Non oderu laboriosam operam (Eccl. vn) ;
otium quoque ne sectatus fueris. In vigiliis confe-
ctus, in opere justo affectus, ambulans quasi dormi-
tans, lassus ad stratum tuum venias, et cum Christo
requiescere te credas.
1X. Cursumque monasterii super omnia diligas.
Qui vero szpius orare voluerit, uberiorem inveniet
misericordiam Christi.
X. Matutinoque dicto .ita meditationem habeant
fratres usque ad boram secundam : si tamen nulla
causa exstiterit, qua necesse sit etiam praetermissa
meditatione aliquid fieri in commune.
Xl. Post horam vero secundam unusquisque ad
opus suum paratus sit usque ad*'horam nonam, ut
quidquid injunctum fuerit, sine murmuratione perfi-
ciat, sicut dicit sanctus apostolus (Phil. t1).
XII. Si quis autem murmuraverit, vel contentio-
Sus exstiterit, aut referens in aliquo contrariam vo-
luntatem preceptis, digne correptus secundum ar-
bitrium senioris vel modum culpe, tandiu abstineat,
quandiu vel culpe qualitas poposcerit, vel se poeni-
tendo humiliaverit , vel emendaverit; ita ut corre-
ptus non audeat usquam recidere.
Xlll. Si quis frater, vel qui in oratorio sunt, vel
qui per cellulas consistunt , quicunque ejus errori
consenserit, culpabilis erit.
XIV. Ad horam vero orationis dato signo, qui
non statim pretermisso omni opere quod agit para-
tus fuerit, foras excludator, ut erubescat ; quia ni-
hil orationi prsponendum est.
XV. Operam Deo dabunt singuli fratres tempore
quo misse in vigiliis observandis fiunt, quando om-
nes conveniunt, ne deficiant. Quicunque gravatur
somno, exeat foras, non se fabulis occupet : sed
statim redeat ad opus, quo convenitur. In congrega-
tione autem ipsa ubi legitur, aures semper ad scri-
pturas habeant, et silentium observent.
XVI. Hoc etiam attendendum fuit, ut frater qui
pro qualibet eulpa arguitur vel increpatur, patien-
tiam habeat et non respondeat arguenti se; sed
humiliet se in omnibus , secundum preceptum Do-
rem : ne forte Dominus in hospite aut in paupere
ad te veniat, et videat te lixsitantem, et conterina-
ris; sed omnibus hilarem te ostende, et fideliter
age.
XXI. Passus injuriam taceas. Injuriam facere, non
nosse, factam posse tolerare. Non te inania sedu-
cant consilia, sed magis te specialiter in Christo
confirma. Non tibi zstimes ullos proximiores paren-
tes quam qui tecum sunt in cellula fratres.
XXII. Si ad necessaria requirenda e monasterio
bini egrediantur vel terni fratres, tales fiant, quibus
creditur, qui timorem Dei in se habere videntur,
non qui verbositatem aut gulam spectantur.
p XXL Ergo si quis de szculo ad monasterium
converti voluerit , Regula ei introeunti legatur, et
omnes actus monasterii illi patefiant. Qui si omnia
apte sustinuerit, sic digne a fratribus suscipiatur in
monasterio.
XXIV. Nam si aliquam in cellula voluerit inferre
substantiam, in mensa ponatur coram omnibus fra-
tribus, velut Regula continet. Qui si susceptus fue-
rit, non solum de substantia quam intulit, sed etiam
nec de se ipso ab illa judicabit hora. Nam si aliquid
prius erogavit pauperibus, aul veniens in cellulam
aliquid intulit fratribus, ipsi tamen non est licitum
ut aliquid habeat in sua potestate.
XXV. Etsi ex qualibet causa scandali post ter-
tium diein inde exire voluerit, nihil penitus accipiat,
C nisi in veste qua venit. Quod si casu transierit,
nullus hzredium ejus adire debeat. Quod si impul-
sare voluerit, Regula ei legatur, et confundatur
turpiter, et discedat confusus, quia et illi a quo re-
petit fuerat recitata.
XXVI. Ergo ex qualibet causa quis peccaverit
frater, ab oratione suspendatur et jejuniis distringa-
tur. Quod si coram omnibus fratribus prostratus
veniam postulaverit, dimittatur illi.
XXVII. Nam si in sua voluerit perseverare ne-
quitia et superbia, et dicat : Hic ego durare non
possum , sed accipiam casulam meam, et eam, ubi
voluerit Dominus , quisquis de fratribus eum hoc di-
xisse prius audierit, referat przposito, et praeposi-
mini dicentis : Qnia Deus humilibus dat gratiam, yj tus abbati. Abbas coram omnibus fratribus resideat,
superbis autem resistit (Jac. 1v). Et, qui se humiliat,
exaltabitur (Matth. xxm).
XVII. Qui vero sepius corripitur et non se emen-
daverit, novissimus in ordine stare jubeatur. Qui,
$i nec sie quidem se emendaverit, extraneus ha-
beatur, sicut Dominus dixit : Sit tibi sicut. ethnicus
et publicanus (Matth. xvin).
XVII. Ad mensam autem specialiter nullos lo-
quatur, nisi qui przest vel qui interrogatus fuerit.
XIX. Nullus se in $ua peritia neque in voce exal-
tet, sed per humilitatem et obedientiam Letetur in
Domino.
XX. Hospitalitatem sectantes per omnia (Rom. xii),
et eum exhiberi jubeat, et virgis purgetur : et ora-
tio fiat, et sic ad communionem recipiatur. Ut si
quis sane non emendatur doctrina, virgis purgetur.
XXVIII. Quod si casu quis frater de monasterio
exire voluerit, nihil penitus accipiat, nisi in notatis-
simo vestimento, et extra communionem infidelis
discedat. Nam quieti et pacifici excelsum diripiunt
regnum, et fihi computantur Altissimi (Matth. v),
et pretiosas splendidasque accipient coronas: filii
autem tenebrarum in exteriora ibunt tormenta. Super
quem requiescam, dicit Dominus, nisi super humilem,
et quietum, et trementem sermones meos (Isa. Lxvi)?
XXIX. Quarta et sexta feria qui infringunt jeju-
451
tradidit. |
XXX. Illud etlam attendendum fuit, ut intra mo-
nasterium artificium non faciat ullus, nisi ille cujus
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS :
pium, Jude sstimantur parücipes, qui Christum A fides probata fuerit, qui ad utilifafem et. necesaita-
iem monasterii faciat quod poterit facere.
Eaplicit Regula sanc. Macattk
EPISTOLA BEATI MACARII
Data ad monachos.
Lignorum oopia ingentem excitat flammam : mul-
titudo autem esearum emittit eoncupiseentiam. Pes-
sima concupiscestia eecarum et inobedientia gene-
rat mortem, indigens venter in orationibus vigilan-
tiam prestat, et coronam aninxe acquirit ; repletus
autem, somnum indueit gravissimum. Oculus gulosi
convivia scrutatur, oeulus autem sapientum megi-
tatur continentiam. Formidolosus miles bhorrescit
ad tubam, quae bellum significat , et gulosus si abs-
tnentiam predicantem audierit, non libenter au-
scultat. Flamma cum marcescit, elucescit iterum si
acceperit lignum ; et libido sopita rursum crescit in
saturitate. Non miserearis corpori, si lassitudine
defecerit: equus consentiens indigens corpus nec
ascensorem dejicit unquam. —Concupiscentia gulz
mater est libidinis. Oleum nutrit lampada lucernz,
etignem reaccendit confabulatio mulieris. Facies
mulieris sagitta est truculenta; infigit vulnus in
animam. Ut venenum füge confabulationem mulie-
gligit : nihil possidens monachus post opus modera-
tum orationibus et lectionibus vacat. Avarus mona-
chus thesaurizat sibi iram in dle ultionis : nihil
possidens monachus thesaurlzat ih. ccelo, et dabit
B laudem cur arigells Beo. Gloriatio monachi, patien-
tis in tribülationibtis ejus. Gluriatig monaclii, longa-
nithitas etim charitate. Gloríhtió monacht nullás, res
przsentis vitze possidere. Gloriatio monachi, vigiliz
et fietas in orationibus. Gloriatio riomachi, mansue-
tudi et eordis silentium. Gloriatio monachi, quando
Domirur ex toto corde dilexerit, et proximum suum
tanquam seipsum. Gloriatio rmionachi, abstinentia
escaruti et a multiloquio lingue. Gloriaüo mofrachi,
quando proximum sturn sicit seipsum patitur. Gloris-
tio monachi, quando verba ejus operibus consonant.
Gloriatio monachi, quando in loco suo permanet, et
hue illucque non vagatur. Gloriatig monachi, lon-
gánimitas. Sicut lampas in loco tenebroso, sicut sol
radians, sic monachus mente sobfia et corde persi-
ris, si castus esse volueris : absconsum namque in (C gili im tempore salutis sus. Sicut pondur salis de-
eis est venenum bestiarum nequissimum. Magis ap-
propinqua igni ardenti quam mulleri novell:e. Cum
sis juvenis, fuge impetum libiditils et confabulatio-
nem muHeris. (Joi repleverunt ventrem , et promi-
serunt castitatem , sibi mentiuntur. Forma pulchri-
fudinis pejus quam procella submergit. Species
mulieris si semel mentem contriverit, etiam ipsam
mentem contemnere persuadet. Ut enim si paleis
remoretur ignis, exeitat flamrham, sie memorià mu-
Meris; permanens suecendit eoncupiscentiam. Ut
enim cumulata navis undarum ictu obruitot, sic
multa possidens monathus non salvabitur. Nilill
possidens monachus athleta insuperabilis : nibil pos-
sidens monachus cursor levis, velociter ad bravium
vocationis pervenit. Avarus monachus operari ne- D
GDDUEIIIIDIPUEEEENEENISNDUEEEPEEMEIEMDMMMMNDMNEN
primit virum infirmum, sic somnos monachum.
Sicut spinz et tribuli agro opimo, sic et cogitatio-
mes turpes pessiine in eorde tnonachi. Sicut tinea
exterminat vestiniténtum , sic distractiones animam
monachi. Noli te dare 4d colloquium mulierum, ne
fias separatus a regno Dei, e$ ne velis dicere : Lo-
quar eum muliere, et mandus sum. Monachus sa-
piens suis manibüs operetur, et vietum sibi quoti-
dianum acqhirit, e£ lucratus est orationes et jejunia
87a; sl utem ab alio acceperit victum , quid pro-
dest quod orat et vigilat? Sicut mercenarius malus,
nudüs evadit; quia scriptum est : melius est dare
quam accipere (Act. x). Qui legis, intellige in Do-
Bayplicit epistola beati Macarii.
* 4
SANCTI PACHOMII
ABBATIS TABENNENSIS
REGULA AD MONACHOS,
(Vide hujusce Patrologie tomum XXIII, col; 05.)
SANCTI ORSIESII
PRUCEPTA, EPISTOLE,
ABBATIS TABENNENSIS
DOCTRINA DE INSTITUTIONE MONACHORUM.
DE $. ORSIESIO EJUSQUE REGULA SIVE DOCTRINA MONASTICA VETERUM TESTIMONIA.
Auctor Vite S. Pachowii, cap. 55.
. Petronius paucis diebus totam fraternitatem gabernans ct hic in pace defanctus est, relinquens post se
virum justum et acceptum Deo Orsiesium nomine.
-— c -— c slm o.c c AeniBb- và
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. i5
Gennadius Massil., lust. Script. cap. 9.—— -
Orsiesius mouachus , amborum, id est Pachomil et Theodori collega, tir in sahcti Scripturis ad per-
fectum instructus, composuit librum divino conditum sale, totiusque monastieg diseiplinti instrumehtis
constructum : et ut simpliciter dicam, totum pene in eo Vetus et Novum Testamenjum coi josis dis-
sertationibus, juxta monachorum duntaxat necessitátem, invenitur expositum : quem tamen vice testamenti
prope diem ebitus suis fratribus obtulit.
ctus Benediotus Aniane abbas sepius hanc Orsiesii doctrinam laudat in Concordia Regularum,
458
ODSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEÉM
Habemus hio sancti Orsiesii doctrinam, merito à Gennadio laudatam; quia illa divino condita sale totius
monasticm disciplinm instrumenta, tam superioribus quam inferioribus scita hecessaria, comprehendit.
Quas proin et Regula monastica dici potest, ut pote compendiosis, sed necessariis przeceptis ex sacra Scri-
tura collectis et inonachorum usui apprime adaptatis referta. Erat autem sanctus Orsiesius dilectus sancti
achomii discipulus, a quo moriente constitutus est Tabennarum abbas, atque totius ordinis Breses gene-
ralis, quod officipm piissime per. quenquennium peregit; sed deficientibus viribus sibi diffidens, tantam
munacborum. multitudinem posse rite guberpare, n manus sancti Theodori, discipuli etiam sancti Pacho-
mii, munus hoc resignavit : quo tandem mortuo et illud anno 365 reassumere coactus est. Denique sanctus
Orsiesius senio et laboribus confectus sanctissimam animam Deo reddidit circa annum $68 , atque per.
modum testementi monacbis suis reliquit hane doctrinam asceticam, sive Regulam monasticam 56 capiti-
bus constantem , et eximiis consili spiritualibus refertam , quam ex Grseco in Latinum sermonem vertit
sanctus Hieronymus.
"S
INCIPIT DOCTRINA ATQUE TRACTATUS PATRIS NOSTRI
! ORSIESII.
I. Áudi, Israel, mandata vit ; auribus percipe, e& A tradamur. Quando peccamus, non putemus Deum
intellige prudentiam. Quid est, Israel, quod in terra
inimicorum es? Inveterasti in terra aliena; comma-.
culatus es cum mortuis; comparatus es cum his qui
$n infero sunt, et dereliquisti [ontem. sapientie. Per
tiam Dei sí ambulasses, forsitan habitaveris in pace.
Disce ergo, ait, ubi est prudentia tua, ubi est. forti-
tudo glorie atque virtutis, ubi est intelligentia, uln
lex oculorum, et pax. Qui invenit locum ejus, et quis
ingressus est. ad thesauros illius (Bar. wm)? Hzc lo-
quebatür Baruch propter eos qui in terram Baby-
lonis et inimieorum suorum ducti sunt in captivita-
tem, quia noluerunt prophetarum suscipere rmgan-
data, et obliti sunt legis Dei, qua data est per
Moysen. Idcirco induxit Deus super eos penas atque
supplicía, et captivitatis subdidit jugo :
ergo cos ut suos, et quasi pater filios emendans,
nolensque perire correctos , sed salvare cupiens per
penitentiam.
lf. Unde et nos apostolicorum debemus mesi-
nisse verborum , qui ait : Si naturalibus ramis tos
pepercit, nec nobis parcet (Rom. x1), e& Dei praecepta.
complere negligimus? Hac omnia in figuris continge-
bant illis : soripta sunt autem ad. correptionem. we-
sérgm, in quos fines seculorum devenerunt (I Cor. x).
Et illi quidem de urbe Juda translati sunt ip. urbem
Chaldaorum, in terris mutantes loca ; Bos autem, &i
Deus viderit negligentes, in fufuxo" seculo, amitte«
inus civitatem nosuwam ; et lztitiam deserentes, tra-
demus poenarum captivitati, perdemusque gaudiusa
eonsentire nostris peceatis, quia non statim vindi»
cat; sed illud cogitemus, quod cito exeuntes de sw-
culo separabimur in future a Patribus et fratribus
nostris, qui locum victoris possidept. Quem et nos
habebimus , si illorum voluerimus calcare vestigia,
et illud attendere, quod apostolus Paulus hic quoque.
sanctos a peccatoribus separat, et tradit delinquen-
tes in interitum carnis, ut spiritus salvus fiat (1 Cor. v).
Beatus homo qui. timet Dominum, et quem corripit
ut emendetur, et legem suam docet eum, ut ambulet
in mandatis ejus omnibus diebua vite su»; qui non
murmurat pro peccato suo.
1V. Itaque et nos scrutemur viae nostras, et. gres«-
sus proprios dijudicemue; tevertamurque ad Domi-
erudiens B num, et levemus eum manibus nostris corda nostra
in excelsum et in oclum : ut in dje judicil adjutor
noster sit, e noB confundamur cum loquimar inimi-
cis nostris in porta, sed magis digni simus illud au-
dire : Aperite portas, ut ingrediatur populus qui ew-
slodit justitiam. ot. veritatem (Judit. Xv). Cai veritas
cordi eat, et qui possidet pacem, dicere potest ?
Quia in te speravimus, Domine, in :eternum. Reoor-
demur Domini, e& Hierusalem ascendat super eor
nostrum. Ne obliviscamur illius hominis, de quo
scriptum est : Benedicius homo qui confidit in Do
mino, cujus est spes in oo. Erit quasi lignum [ructife-
rum juxta aquas, et ad humorem mittit radices suas :
non timebit, cum astus advenerit, habebitque fronden-
tes ramos, el in.temporesiccidatie virebit, poma sollicita
seinpiternum, quod patres nostri et fratres labore in- C germinans. Grave cor in omuibus, e homo eat, et quis
stabili repererunt.
Ill. Igitur non nos vincat oblivio, nee patientiam
Dei existimemus ignorantiam, qui idcirco sustenta
et differt, u& ad meliora conversi cruciatibus non
cognoscit eum ? Ergo Dominus. scrutaps corda el renes,
ut reddam unicuique secundwm vias suas (Jer. xvi).
V. Meminerimus nosui, not egntemriamus de»
licia qua fecimus ; et sibgula mandete Patsis hostri
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
456
et eorum qui nos docuerunt, corde sollicito pertra- A rimini, quod pingue est non immolastis, et quod infir-
ctemus : non solum credentes in Christo, sed et pro
ipso patientes, et scientes illad de quo dicitur : Spi-
ritus vultus nostri Christus Dominus (Thren. iw). Et
alibi : Lucerna pedibus meis lex tua, et lumen semitis -
meis. Et iterum : Eloquium Domini vivificavit me, et,
Lex Domini immaculata , convertens animas. Man-
datum Domini lucidum , illuminans oculos (Psalm.
cxviri). Et Apostolus, Lez, inquit, sancta, et manda-
ium sanctum, et justum, et bonum (Rom. vi). Que
omnia intelligentes, digni erimus audire : Cum ceci-
derit justus non. allidetur, quia Dominus sustentat
manam illius (Psalm. xxxvi). Et iterum : Septies
cadet justus, et resurget (I Petr. wn).
VI. Nunc ergo, fratres, Deo agente 'patienter, et
imum est non confortastis ; quod fractum est non ligs-
stis; quod errabat non reduxistis; quod perierat non
quesistis; quod forte erat fecistis labore deficere, et
dispersistis owes meas, eo quod non haberent pastores
(Ezech. xxxiv). Propterea ipse Dominus veniet cam
senioribus et principibus suis, et complebitur illud
in nobis ; Exzactores vestri depredantur vos, et qui
repetunt, errare vos faciunt (Isai. m). Quin magis au-
dire debemus : Beata terra, cujus rex filius : ingenui
el principes tui in tempore comedunt in fortitudine,
et non confundentur (Eccl. x).
IX. Ideo, 0 homo, usque ad unam animam, que
tibi credita est, monere non cesses et docere quae san-
cta sunt, et teipsum bonorum operum prebere exem-
nos ad poenitentiam provocante, de gravi somno D plum, et cavere quam maxime, ne alterum ases et
evigilemus, quia adversarius noster quasi leo rugiens
circuit querens quem devoret (1 Petr. v), cui acriter
resistendum est, et sciendum eadem etiam certa-
Thina nostris evenisse majoribus. Non deficiamus la-
borantes jacientesque virtutum semina, ut in futuro
gaudia metere possimus, audiamusque Paulum do-
centem : Tu autem qui servasti doctrinam, eruditio-
nem, studium, patientiam, persecutionem, et san-
ctorum exempla sectantes permaneamus in eo quod
cepimus, habentes principem et perfectorem Jesum.
Intelligamus comam capitis nostri in via, ut sit un»
guentum in barba nostra , ut ad oram perveniat ve-
stimenti, ut possimus implere universa, quz scripta
sunt (Psalm. cxxxn).
VII. Quapropter, o duces et prepositi monasterio-
rum ac domorum, quibus crediti sunt homines, et
alterum oderis, sed et cunctis exhibeas zequalitatem :
ne forte quem tu diligis Deus oderit, et quem tu ode-
ris Deus diligat. Nulli erranti pro amicitia consentias,
et alterum premas, et alterum subleves, et pereat labor
tuus. Sedentes inlocis humilioribus, in quibus Pater
noster precipit penitus non sedendum , caveant
prepositi domorum, ne forsitan quilibet unus ex
fratribus preposito injuriam fecerit, et iratus ille
discernat ac dicat : Quid cause habeo ad hominem
contemptorem? Faciat quod vult, ad me non perti-
net; nec eum moneo, nec errantem corrigo, sive
salvetur, sive pereat, ad me non pertinet. O homo,
quid hzec Joqueris? Intellige quo furore supereris el
odium occupavit cor tuum, ut magis tuo vitio quam
8u0 peccato frater pereat; cui debes ignoscere, et
eum suscipere poenitentem, ut possis illud evangeli-
apud quos inveniuntur T, sive E, sive A, ut in com-
mune dicam, quibus crediti sunt homines, singuli
cum turmis suis exspectent Salvatoris adventum, ut
conspectui illius ornatum armis exercitum prapa-
rent. Ne refrigeretis eos in carnalibus, et spiritalia
non tribuatis alimenta. Áut rursum doceatis spiritalia,
cum dicere : Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos
dimittimus debitoribus nostris (Matth. vi). Si ergo vis
ut Deus peccata tua tibi dimittat, et tu dimitte fra.
tri tuo quidquid illud est quod in te peccavit, memor
iliius przcepti : Ne oderis fratrem tuum in corde
tuo (Luc. x1). Et Salomonis monentis :'Suscita civem
et in carnalibus affligatis, jn escis videlicet atque
vestitu. Sed et spiritales et carnales cibos pariter
tribuite, et nullam detis eis occasionem negligentiz.
Aut qui est ista justitia, ut fratres labore affliga-
mus, et ipsi otio vacemus? aut eis jugum impona-
mus, quod ipsi ferre.non possumus. Legimus in
Evangelio : Qua mensura mensi fueritis remetietur
vobis (Matth. vn). Unde et laborem et refrigeria cum
ipsis habeamus communia, nec discipulos servos pu-
temus, et illorum tribulatio sit nostra letitia; ne
evangelicus nos cum Pharissis corripiat : Ve vobis
legisperitis, qui ligatis onera importabilia, et imponitis
ea super humeros hominum, et. ipsi ne digito quidem
audetis attingere (Matth. xxn).
VII. Sunt aliqui attendentes semetipsos, ut vi-
ventes juxta mandatum Dei sibi loquuntur, et di-
cunt : Quid mihi est cum aliis? Ego vero ut serviam
Deo, et mandata ejus impleam, non ad me pertinet
quid alii faciant. Hoc Ezechiel corripit dicens : O pa-
atores Israel, nunquid semetipsos pascunt pastores?
monne oves pascunt ? Ecce lac comedistis, et lanis ope-
(uum pro quo spopondisti (Prov. v1). Et iterum : Ne
cesses erudire parvulum, si enim virga percusseris eum,
non morietur (Prov. xi). Moysen quoque ausculta
dicentem : Correptione corripies proximum tuum, ne
habeas peccatum pro eo (Levit. xix). Neeveniat rursum
illud Salomonis : («ti non praedicit filio, ut se custo-
D diat a perditionibus, velociter dissolvetur (Prov. xix).
X. Omnes quibus fratrum cura commissa est, pa-
rent se adventui Salvatoris et formidoloso tribunali
ejus. Si enim pro se ipso reddere rationem plenum
est discriminis ac timoris, et quarto magis pro alte-
rius culpa subire cruciatum , et incidere in manus
Dei viventis? Néc possumus obtendere ignorantiam,
cum scriptum sit : Omne factum Deus adducet in j-
dicio, in omnibus que neglecta suni, sive bonum, sive
malum (Eccl. xu). Et in Apostolo legimus : Omnes
nos oportet manifestari ante tribunal Christi, wt unus-
quisque recipiat pro eo quod operatus est , sive bonum,
sive malum (II Gor. v). Isaias quoque diem constita-
tam significat, in qua judicaturus sit Deus orbem
Verre in justitia, dicens : Ecce dies Domini insana
457
et perdat peccatores de eo (Isai. w1). Scimus quia omnia
qu:e in lege scripta sunt, et prophetarum nobis vati-
cinia przdixerunt, sanctus quoque Pater noster eru-
divit, nos esse retinendos et reddituros rationem de
singulis, quare non fecerimus ea, aut negligentius fe-
cerimus. Loquiturenim cui'traditum esta Patre omne
judicium, et veritas erudit veritatem : Non putetis quia
ego accuso vos ad Patrem ; est qui vos accuset Moyses,
in quo vos speratis. Si enim crederetis Moysi , credere-
lis et mihi : de me enim ille scripsit (Joan. 1v).
XI. Ex quibus omnibus discimus , quod oporteat
nos stare ante tribunal Christi, et de singulis non
solum operibus, sed et cogitationibus judicari : et
post rationem vitze nostre, etiam pro aliis qui nobis
crediti sint reddituros esse similiter rationem. Et
hoc non solum de Przepositis domorum audiendum
est, sed et de monasteriorum principibus, et de sin-
gulis fratribus qui reputantur in plebem : quia
omnes invicem debent sua onera portare, ut adim-
pleant legem Christi (Gal. v1), et audiant Apostolum
scribentem ad Timotheum : O Timothee, depositum
custodi, devitans pro[anas vocum noritutes, et profes-
sionem [alsi nominis scientie (I Tim. vi). Et nos ha-
bemus depositum a Deo traditum , conversa.ione
fratrum, pro quibus laborantes et exspectamus fu-
tura przmia : ne forsitan dicatur et nobis : Dimitte
populum istum, ut abeat (Exod. v); et traditiones
Patris nostri deserentibus ingeratur : (ui habent le-
gem non moverunt me, pastores egerunt impie in me
(Jer. w). Unde alios corripit dicens : Ego dedi here-
ditatem meam in manu (ua, tu autem non dedisti
ullam misericordiam : senes aggravasti jugo (isai.
xLYni). Quod et nos non solum audire, verum etiam
intelligere necesse est : qui enim ignorat ignorabi-
tur. Et in alio loco scriptum est : Quia tu scientiam
meam repulisti, et ego repellam te, ne sacerdotio fun-
garis mihi (Osea 1v).
XII. Itaque, fratres charissimi, qui ccenobiorum
vitam et precepta sectamini , state in arrepto semel
proposito, et implete opus Dei, ut Pater, qui primus
instituit ccmnobia gaudens pro nobis loquatur ad
Dominum : Sicut tradidi eis, sic vivunt. Quod idem
et Apostolus adhuc in corpore constitutus loqueba-
tur : Laudo autem vos, quod in omnibus meministis
mei, et sicut. tradidi vobis.traditiones meas. custodi-
stis (I Cor. xi).
XII. Et vos ergo monasteriorum principes, es-
stote solliciti, et adhibete otmunem curam pro fra-
tribus cum timore et justitia Dei : nec abutamini
potestate in supplicia, sed exemplum przbete vos
cunctis et subdito gregi; sicut et Dominus noster in
omnibus exemplum se prebuit, qui posuit quasi oves
familias : ut misereamini gregi vobis credito, et me-
mineritis apostolic:e sententie, in qua ait : Nihil
subtrazi, wu non annuntiarem vobis omnem volunta-
tem. Dei. Et iterum : Non cessavi deprecando unum-
quemque vestrum, et docendo vos publice (Act. xx).
Videte quanta viscera et quanta misericordia fue-
PaTRoL, CIH. ——
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT.
bilis venit furoris et ire, ut ponat orbem terra in deserto, A rint in homine Dei
458
» qui non solum sollicitus est pro
omnibus ecclesiis, sed languet cum languentibus, et
omnium sustinet passiones. Caveamus, ne per no-
stram negligentiam aliquis scandalizetur, et corruat, -
et obliviscamur verborum Domini Salvatoris, qui in
Evangelio loquitur: Pater, quos dedisti mihi, non per-
didi ex eis quemquam (Joan. xvi. Nullam animam
contémnamus, ne quisque per nostram duritiem pe-
reat. Si enim aliquis propter nos fuerit mortuus,
anima nostra pro illius anima tenebitur in realu.
Quod quidem et Pater noster indesinenter nobis so-
lebat inculcare, et monebat, ne illud eloquium im- .
pleretur'in nobis : Singuli ,opprimunt prorimum
suum : et iterum : Si invicem mordetis et devoratis,
videte ne adinvicem. consumamini (Gal. v). Ex quo
apparet quod qui alterius servat animam, custos
anim:e sux sit.
XIV. Sed et vos qui secundi estis monasterii,
primos vos exhibete virtutibus, ne quis vitio vestro
pereat. Ne incurratis in illud opprobrium in quod
incurrit ille qui comedit et bibit cum ebriis, et non
dedit in tempore suo conservis cibaria : £t veniet
Dominus in die qua non sperat, et in hora qua nescit,
ut dividat eum, et ponat. partem ejus cum hypocritis,
ubi fletus et stridor est dentium (Matth. xxiv). Ne
quos apprehendat e vobis similis condemnatio, sed
cum tempora venerint refrigerii mereamur audire:
Euge, serve bone et fidelis : quia super modicum fuisti
fidelis, supra multa te constituam , intra. in gaudium
c, Domini tui (Luc. xix).
XV. Vos quoque Przpositi domorum singularum,
parati estote ad respondendum omnibus qui a. vobis
exigunt rationem super ea fide qu:e in vobis est. Monete
eos qui inordinati suat ; consolamini pusillanimes ; sus-
tinete infirmos ; patienter agite ad omnes, et audite
Apostolum monentem : Et, vos patres, nolite ad iram
provocare filios. vestros, sed eutrite illos in. disciplina
et admonitione Domini (Ephes. v1), et scitote quia cui
plus datum est, plus quaretur ab eo ; et cui pius credi-
tum est, amplius exigetur. (Luc. xn). Nec tantum ea
consideretis, quz vobis prosint, sed illa qu: proximis,
et impleatur in vobis Scriptura dicens : Quia vos se-
quimini unusquisque uilitatem domus sum, idcirco
continebit celum rorem suum, et terra non dabit [ructus
D suos, quoniam ingravastis contra me sermones vestros
(Fieg. 1). Dicitur et alibi : Quia non fecistis uni ex mi-
nimis meis, nec mihi fecistis (Matth. xxv).
XVI. Sepius dicam, et eadem repetam : Cavete
ne alios diligatis, et alios oderitis; ne hunc susten-
tetis, et illum negligatis; et cassus inveniatur labor
vester, et omnis sudor pereat ; et quando exieritis
de corpore et de mundi hujus turbine liberati , por-
tum vos putaveritis quietis intrare; tunc inveniatis
injustitis naufragia, et in qua mensura mensi estis,
remetiatur vobis ab eo qui personas in judicio non
accipit. Si quid mortale, aut aliquid turpitudinis ob
negligentiam Przepositorum in domibus commissum .
fuerit, post illorum propria supplicia, Prxpositus
15
459 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS IT
quoque reus tenebitur criminis : quod nobis semper À — XIX. Sed et vos omnes fratres, qui subjecti estis
ganctz»» memoriz Pater noster solebat ingerere.
XVII. Quamobrem cum omni cautione et sollici-
tudine singuli commissum sibi gregem custodiant, et
ímitentur pastores de Evangelio, ad quos non dor-
mientes, sed vigilantes venit Angelus Dei, et Salva-
toris eis annuntiavit adventum (Luc. n). Qui et ipse
loquitur : Pastor bonus animam suam ponit pro ovi-
bus suis ; qui autem mercenarius est , non est paslor,
cujus non sunt oves, videt lupum venientem, et dimil-
tit gregem, et [ugit, et lupus rapit eum, atque deva-
stat, quia mercenarius est, et non ad eum pertinet de
ovibus (Joan. xii). De bonis autem pastoribus Luc
scribit historia : Erant autem pastores observantes,
et custodientes vigilias noclis super gregem suum ; et
per ordinem libere servitutis , habelote accinctos
lumbos vestros , el. ardentes lucernas in manibus,
similes servorum qui eaxspeciant dominum suum,
quando reveriatur de nuptiis, ut cum venerit , et
pulsaverit, statim aperiagt ei. Beati servi, quos w-
niens Dominus invenerit vigilantes (Luc. x1). Sicet
vobis fiet, si longus labor lassitudinem non operetur
in vobis, vocabimini ad celeste convivium et angel
ministrabunt vobis. H:x sunt repromissiones custo-
dientium mandata Dei, et ista przmia futurorum,
Gaudete in Domino; rursum dico, gaudete (Phil. w).
Subjecti Patribus cum omni obedientia; sine mur-
murationibus, et cogitatlonibus variis, simplicitatem
anima ad bona opera perferentes, ut pleni virtuti-
angelus Domini venit ad eos, et gloria Dei circumful- B bus et timore Dei, digni efficiamini adoptione Dei
ait eos, et timuerunt timore magno ; dixitque eis ange-
(us? Nolite tinere : ecce enim evangeliao vobis gaudium
magnum, quód erit omni populo : qwia est hodie vobis
natus Safvntor, qui est Christus Dominus in. civitate
David. Et hujus rei signum erit vobis, invenietis infan-
fem panis involutum el positum in prasepio (Luc. n).
Num illi soli eo tempore pascehant oves, et per deser-
eurn sequebantur gregem? Sed quia eoli erant solli-
citi, et naturalem noctium somnum ineidiantium lu-
porum timor superabat, idcirco primi audire merue-
ruht, quod in vieino sit : at Hierosolyma dormiens
fgnorábàt. Unde et David dicit : Ecce non dermiel ,
qui custodit Israel (Psal. .xx). Maque et vos cum tre-
more et timore vigilate, operantes vestram salutem,
e& sciuntes quod universitatis Dominus, per quem
wmnis caro receptura est quidquid operata est, post
sesurrectiopem solis apostolis apparuit, et dixit apo-
stolorum principi, Petro : Simon Joannis, diligis we -
plus his? Respondit ei : Domine, tu scis. quia cgo di-
ligo te. Dicit ei Jesua : Pasce agnos meos. Dicit
ei rursum secundo : Bimon Joannis , diligis me?
Respondit ei : Etiam, Domine, tu scis quia. diligam
te. Dicit ei : Pasce oves meas (Joan. xx1). Tertio pre-
eepit ut pasceret oves : et in illo omoibus nobis hoe
injmnxit officium, wt diligenter pascamus oves Do-
Teini, et in. die visitationis ejus pro labore ac ca-
stodia recipiamus, que nobis in Evangelie promisit
tlicens? Pater, eolo ui ibi ewm ogo, et isti sint mecum.
Arripite scutum fidei, in quo possitis omnes sagittas
diaboli ardentes restinguere, et gladium Spiritui,
quod est verbum Dei (Ephes. vi). Estote prudent
sicut serpentes, el simplices sicut columba (Math.
x). Áudite Paulum loquentem : Filii, obedite pare-
tibus (Col. »1), et possidete salutem animarum ve-
strarum, per eos qui vobis preposili sunt. Et in alio
quoque loco scriptum est: Acquiescite principibus
vestris et. subjicimini, quia ipsi vigilant pro animabu
vestris, rationem reddentes pro vobis (I Cor. m].
Et semper illud timete, quod idem Apostolus loqui-
tur : Templum Dei estis, et Spiritus Domini habitsl
in vobis. Si quis autem templum Dei violarerit,
disperdet illum Deus (Ephes. ww). Et itorum :. Nolüc
contristare Spiritum sanctum Dei, in quo signati est
in diem redemptionis justi judicii (1bid.).
XX. Servate pudicitiam corporis vestri, ut sitis
hortus conclusus, (ons signatus (Cant. vi). Qui enim
natus ex Deo non peccat, quoniam semen illius ia
eo permanet (1 Joan. m). ldem Joannes loquitur:
Scribo vobis, juvenes, quoniam [ortes eetis, et sermo
Dei in vobis permanet, et vicistis malignum (I Joez.
11). Cum et vos viceritis inimicum, Deo vobis pre-
bente auxilium, tunc et ipse dicet : Eruam eos de
inferno, et redimam eos de morte. Ubi est, mers,
conlentiotga? ubi est, mors, stimulus tuus (Osea, xin)
Si vero mortem devorabimus , superabimus eam,
et dicetur nobis: Mors ei nequaquam dominatur
Kt Herum : Ubi ego sum, ubi et minister meus erit py (om. vi): quoniam mors, qua peccato mortui seme
(Joan. 1n). Respiciamus ad promissa et ad praemia
creduli, facilios emnem perferamus laborem, am-
bulantes sicut ambulavit ipse Dominus, qui pro-
missor est praemiorum.
XVIH. Vos quoque qui secundi estis singularum
domorum, humilitatem sectamini et modestiam , et
singula precepta majorum vitz: communis normam
putate, ut in illis conservandis vestras servetis ani-
Inas, et similes sitis ei qui ait: Anima mea in ma-
nibus meis semper (Psal. cxvin).. Filius. glorificet
Patrem, et lztamini fructibus vestris : quia absque
operibus et fructibus nullus Domini societate leta-
bitur: ut cum habueritis fructum in Domino, ipso
hzerede et cohzerede potiamini,
sumus, in nobis mortua est, et vita, qua in Christ
vivimus, semper vivimus (Rom. vi). Qui enim ia
carne moritur, justificabitur a peccato. Nequaqoam
ultra vivamus in desideriis bominum, sed reliquam
vitam in voluntate Dei expleamus. Qui timetis Do-
minum armate vos castitate, ut audire mereamini :
Vos autem non estis in carne, sed in spiritu (Ibid.
Et scitote quod perfectis perfecta tribuantur, et ina-
Dibus reddantur inania, juxta semmonem Evange-
licum : Qui habet, dabitur ei, et abundabit ; qui aute
non habet, et quod. videbatur habere, auferetmr «b
eo (Marc. 1v). Imitemur virgines sapientes, quze cum
spouso thalamum ingredi meruerunt, quz habebant
in vasis suis et lampadibus oleum bonorum operum.
461
CODEX REGULARUM. — PARS L REGULAE PP. ORIENT.
462
Porro stult:e virgines elaüsam thalami januam repe- À vestra (Luc. xvi); fratribus laborantibus, et jejuniis
rérint, quia anle nuptias parare sibi oleum nolue-
runt (Matth. xxv). Hoc ín figura contingebant illis;
scripta sunt enim ad correctionem nostram (1 Cor. x),
ul evitemus vetera, et servemus przecepta sapientis,
qui ai( : Fili mi, si sapiens [werit cor tuum, leti-
ficabis cor meum, el commemorabunt labia mea ser-
mones tuos (Prov. xxi), si tamen recti fuerint. Et
iterum : Non amuletur cór tuum peccatores, sed in
timore Dei este tota die, et Dei cultum observa ju-
giter (Prov. xxu).
XXI. Vigilemus attentius, et $ciamus quod ma-
gnam nobis Deus prestiterit gratiam per Patrem
nostrum Pachomium , ut renuntiaremus seculo ;
et omnem sollicitudinem mufdi, et curas rerum
sxcularium pro nihile poneremus. Quz nobis occa-
sio relicta est, ut habeamus quidquam proprium a
funiculo usque ad corrigendum calceamenti ; cum
habeamus Pr:positos, qui pro nobis cum timore et
tremore solliciti sunt tam in cibo, et vestitu, et
corpusculi languore, si forte obvenerit, ut in nullo
timeamus, et per occasionem carnis animz? emolu-
menta perdamus? Liberi sumus, jugum de cervicibus
nostris mundane servitutis abjecimus; cur rursum
volumus reverti ad vomitum nostrum, et aliquid
babere unde solliciti simus, et quod perdere metua-
inus? ÀÁd quos usus superfluum palliolum, aut epulze
lautiores, aut melior lectus? cum omnia in com-
June sint preparata, et nihil cruce Christi durius
eit, juxta quam viventes Patres nostri zedificaverunt
nos super fundamentum apostolorum et propheta-
rum, et evangeliorum disciplinam, qu: angulari
continetur lapide Domino Jesu Christo (Ephes. n) :
quem sequentes de mortifera altitudine ad vitalem
descendimus humilitatem, divitias paupertate mu-
tantes, et delicias simplici cibo.
XXII. Nolite, obsecro vos, oblivisci semel arrepti
propositi, et traditiones Patris nostri scalas putemus
ad celorum regna tendentes. Ne desideretis qu:
ante calcastis. Suflicit nobis babere, quod homini
satis est, duo levitonaria, et alium attritum, et pal
liolum lineum, duos eucullos, zonam lineam, galli-
cas, pellem, et virgam. Cui ministerium aliquod et
dispensatio est credita monasterii, et si ex ea lucrum
et contnentia, et incessabili labore sudantibus. :
Idcirco videte eos in gaudio atque lzxtitia, qui reli-
querunt presentem vitam, ut futuram conseque-
rentur : vos autem in squalore ac tormentis, ei
miseria constitutos, quia nmoluistis evangelicum au-
dire sermonem, et Isaiz contempsistis verba dicen-
tis: Ecce qui serviunt mihi, comedent , vos autem
esurietis. Ecce qui serviunt mihi, bibent , vos autem
sitie:is. Ecce qui serviunt mihi, exsultabunt, et vos
clamabitis propter dolorem cordis vestri, et ob contri-
tionem spiritus ejulabitis (Isai. LXY). Áudistis omnes
beatitudines Scripturarum , e noluistis suscipere
disciplinam.
XXIII. Ideo, fratres, sequales simus, a minimo
usque ad maximum, tam dives quam pauper, con-
cordia et humilitate perfecti, ut de vobis quoque
possit dici : Qui multum, non abundavit ; qui parum,
non indiguit (II Cor. vii). Ne quis suis provideat
deliciis, cernens fratrem in paupertate et angustia
constitutum, et dicatur ei illud propheticum : Nonne
Deus unus creavit vos? Nonne Pater unus omnium
vestrum ? Quare dercliquistis unusquisque fratrem
suum, ut abominabile facerent testamentum patrum
vestrorum ? Derelictus est.Juda, sed abominatio facta
est in Israel (Malac. 1). Quapropter juxta illud quod
Dominus atque Salvator prxcepit apostolis dicens:
Mandatum novum do vobis, ut diligatis invicem,
sicul et ego dilexi vos : et in hoc scietis, quod vere
discipuli mei estis (Joan. xiu); nos invicem amare
debemus, et ostendere, quod vere simus famuli
Domini Jesu Christi, et filii Pachomii, et discipuli
cenobiorum.
XXIV. Si Prepositus domus aliquem corripuerit
ex fratribus qui sibi subjecti sunt, erudiens eum in
timore Dei et cupiens ab errore corrigere, et alius
voluerit pro eo loqui , et eum deferidere, subvertens
cor illius; qui hoc facit, peccat in suam animam,
quia subvertit eum qui corrigi poterat, et consur-
gentem dejicit in terram, atque ad meliora tenden-
tem mala persuasione decepit, errans ipse, et alios
errare faciens. Íluic illud aptabitur congruenter :
Ve qui potum dat proximo suo subversionem turbi-
dam, et inebrians eum (Habac. ui). Ve qui errare
faciat, scelus putetur, et sacrilegium quidquam ex yj [acit c&cum in via (Deut. xxvi). ()ui. scandalizat
ea contingere et in propriam vertere requiem, quasi
despiciens eos qui non habent et felici paupertate
sunt divites : ut non solum ipse perierit, sed et
exteros provocet ad pereundum. Et illi quidem qui
incurvaverunt cervicem suam, et cum omni bumili-
tate et afflictione lugentes atque plangentes in prz-
sentiarum placuerunt Deo, cum de corpusculo isto
exierint, ducentüt, e& aecumbent eum sanctis pa-
tribus Abraham, Isaac, et Jacob, propbetis, et
apostolis, e$ censolatiene digna fruentur, sicut et
Lazarus froitas est in sinu Abraham. Quí autera
vixerunt in ecnobio, et de communi in suos aliquid
averteruht usus, v:2 eis cum de corpore exierint ,
dicetur illis : Mementote, quia recepistis bona in vita
quempiam de his, qui credunt Deo, eapedit ei .ut
appendatur ei mola asinaria super collum ejus, 7]
precipitetur in. mare (Matth. xvin). Quia subvertit,
ut diximus, sublevantem se, et obedientem transtu-
lit ad superbiam , et eum qui in dulcedine charitatis
poterat ambulare, eonvertit in amaritudinem ; et
subjectum legibus monasterii, malis consiliis depra-
vavit, fecitque odisse eum, et contristari contra
illum, qui eum docebat Domini disciplinam, lítes
ferens inter fratres atque discordias , et non timens
illud quod scriptum est: Tu quis es, qui judicas
alienum servum ? Suo domino stat, aut eadit, Stabit
aulem, polens est autem dominus rursum statuere
illum (Rom. xiv). Considera. quid dixerit : Potens est
us
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
464
autem Dominus statuere illum. Non ille potens est, A titus, dicat in corde suo : Quando moriar, tunc dono
qui verba Domini praeterit.
XXV. Unde, fratres, magnopere devitemus ali-
cujus mentem subvertere contra doctorem et moni-
torem suum; et meminerimus Scripture dicentis :
Libera cor tuum a malitia, ut salveris (Jer. 1v).
Nec pro obedientia superbiam et contumaciam in
cordibus nostris invicem seminemus. Qui enim timet
Dominum suum, si viderit fratrem suum errare et
labi, magis debet monstrare qu:e sancta sunt, et
rectum iter ostendere, ut cum omni castitate et
tremore Dei incedens, illam Salomonis exsequatur
sententiam : Libera eos qui ducuntur ad mortem,
et redimere de interfectione non cesses (Prov. xxn).
Nec dicas, Nescio hunc. Scito quoniam Deus corda
fratribus quod habuero. O stultissime hominum, ubi
hoc scriptum invenisti? Nonne omnes sancti ser-
vientes Deo statim omnem szculi sarcinam depo-
suerunt ? Nonne in Actibus apostolorum, omnia quz
habebant ad pedes apostolorum deferebant (Act. 1v)?
Aut quomodo poteris mortuus justiti:: induere ve-
stinentum , qui illud vivus habere non meruisti?
Quare oblitus es illud, quod scriptum est : Quod
seminaveril homo, hoc et metet (Gal. vi); et, Unus-
quisque recipiet , juxta quod egit (Ephes. vr) ; et,
Reddet unicuique juxta opera sua (Rom. n); et iw-
ruin : Ego Dominus scrutans corda et probans renes,
ut reddam unicuique juxta vias suas, et juxta [ru-
ctum adinventionuin ejus (Psal. .x1)? Quare nondum
omnium novit. Et Judas in Epistola loquitur sua : B versaris in vita, et in hoc corpusculo constitutus
Et hos quidem de igne rapientes, et odio habentes
commaculatam tunicam (Jud. 1). Caveamus hujusce-
modi vestimentum, et induamur potius armaturam
Dei, ut possimus resistere contra insidias diaboli. Non
est enim nobis pugna contra carnem et sanguinem,
sed adversus potestates et principatus, adversus recto-
res tenebrarum harum, adversus spiritalia nequitic in
celestibus (Ephes. vi).
XXVI. Hoc quoque maxime providendum est, ne
quis in alteram domum et in alterius cellulam com-
mendet aliquid, et contra monasterii faciat discipli-
nam. Qui talis est, non est in numero fratrum, sed
mercenarius et advena ; nec Pascha Domini inter
sanctos debet comedere, quia factus est lapis scan-
dali in monasterio, et de eo posset dici : Lapides de
via mea projicite (Jer. xx). Si enim levitonaria no-
stra, quando lavamus, sicca non fuerint, usque ad
vesperam non habemus potestatem apud nos tenere,
damusque Pr:eposito cui crediti sumus, vel ei cui
creditum est cellarium , ut deferat ad eum locum,
ubi vestimenta pariter omnium reservantur, et mane
nobis dantur, ut expandamus illa ad solem , et cum
sicca fuerint, non apud nos tenemus, 'sed damus in
commune servanda, juxta pracepta majorum ; quanto
magis ea qux: proprie visus es possidere, si alteri
commendaveris, aut in tua volueris esse potestate,
peccas in monasterii disciplinam, et non intelligis
Paulum tibi loquentem : Vos autem in libertutem vo-
cati estis, tantum me libertate in occasionem carnis
4butamini, sed charitate servite invicem (Gal. v). Et
fterum : Dominus juxta est , nolite esse solliciti, sed
estote in oratione intenti et deprecationibus (Phil. 1v).
Sciat quoque ille qui ab alio susceperit commenda-
Utm, et rem se arbitratur facere piam, ut fratrem
refrigeret, quod peccet contra animam suam , 'sub-
vertens regulam monasterii. O stulie, anima tua
commissa est Przposito tuo, et qui animam tuam
corpusque custodit, indignus habebitur ut peritura
conservet? Amemus justitiam , ut justificemur. Le-
gimus enim : Misericordia occurrit his qui faciunt
veritatem. .
XXVII. Hoc quoque observandum est, ne quis
étulta cogitatione deceptus, imo diaboli laqueis irre-
non audis David loquentem : Thesaurizat, et ignorat
cui congregat ea (Psal. cx,v), et sermonem evange-
licum , avarum corripientem : Stulte, hac nocte ani-
mam ezpetent a le : que autem proeparasii , cujus
erunt (Luc. xu)? Et iterum: In illa die peribum
omnes cogita.iones eorum. Stulte, quare non vis au-
dire Dominum cohortantem : Vade, et vende omnia
qua habes et da pauperibus, et tolle crucem tuam, et
veni, et. sequere me (Matth. xix)? Quod. adolescens
audiens conversus est retro; non enim erat rectum
cor ipsius, et ideo non potuit gravem divitiarum
sarcinam deponere. Habebat quidem voluntatem, et
Scriptura testatur, perfectz vitz , et splendore vir-
tutum trahebatur ad laudem ; sed retrahebant eum
currentem diviti: , nec poterat Salvatoris audire
doctrinam, quia adhuc de mundi deliciis cogitabat.
Unde et Salvator loquitur : Difficile est eos, qui ka-
bent divitias, intrare in regna celorum (Matth. xix).
Et iterum : Nemo potest duobus dominis servire :
aut enim unum odio habebit, et alterum diliget ; eut
uni est obediens, et contemnet alterum. Non potesiis
Deo servire et mammonc (Luc. v1). Phariszi autem
cum essent avari, hsec audiebant et irridebant :
quorum incredulitatem devitemus, nec irri:teinns
eos qui nos provocant. Renuntiemus mundo, ui per-
fecti perfectum sequamur thesaurum. Quorum ani-
mam possidet avaritia, his videtur pro Christo stalta
paupertas. Questus est magnus pietas cum suf-
cientia. Nihil enim intulimus in hunc mundum, nec
duferre quid possumus : habentes. enim victum et
vestitum, his contenti simus. Qui autem. volunt. d:-
vites fieri, incidunt in tentationem et laqueum , ia
concupiscentias multas, que sunt stulte et noxier, et
demergunt homines in interitum et perditionem. Radis
enim omnium malorum cupiditas (I Tim. v1).
XXVIII. Usque hodie Elias Israelem corripit di-
cens : Quousque claudicatis pede ? Deus est, ite «
sequimini eum (III Reg. xvi). Et nobis loquitur :
Si mandata sunt Dei, qux per Patrem nostrum tra-
didit nobis, et quzx€ sequentes possumus pervenire
ad regna cclorum, toto eadem desiderio comples-
mus : si autem sequimur cogitationes nostras, e£ ad
aliud tendit animus, cur non errorem simpliciter
465
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGUL/E PP. ORIENT.
466
eonfitemur, ét ostendimus nos esse quod videri eru- A XXXI. Quis enim fructus, aut quod signüm prz-
bescimus? Ne forte dicatur et nobis: Quare pol-
luistis locum meum sanctum (Ezech. xxn)? Et, Eji-
ciam eos e domo mea (Osec, 1x). Siquidem concilia-
bula monachorum vere Dei domus est, et sanctorum
vinea, sicut scriptum legimus : Vinea facta est
Salomoni in loco, qui vocatur Beelamon, dedit eam
custodibus , unusquisque. affert pro fructibus. ejus
mille argenteos. Vinea mea in conspectu meo est,
mille Salomoni, et ducenti his qui custodiunt fructum
ejus (Cant. vui). Nec igitur polluentes eam projicia-
mur, sicut in Evangelio legimus ejectos esse de
templo, qui vendebanit in eo oves et boves; nummu-
larios quoque ingrediens Dominus atque Salvator, et
faciens sibi flagellum de funiculis, ejecit e templo,
et fundens :xra mensasque vendentium , et his qui
vendebant columbas ait : Auferte hec omnia, et no-
lite facere domum Patris mei domum negotiationis.
Scriptum est enim : Domus mea domus orationis vo-
cabitur cunctis gentibus ; vos aulem fecistis eum
speluncam latronum (Luc. xix; Marc. xi). Et alibi:
PPropter vos nomen meum blasphematur in gentibus
(Psal. Lvi; Jer. vu).
XXIX. Obsecro vos, fratres, ne de nobis quoque
dicatur : Alius quidem esurit, alius autem ebrius est :
an domos non habet, ut bibatis et comedatis ? Nisi
forte Ecclesiam Dei contemnitis, et con[unditis eos
qui non habent; ad quos dicitur: Si quis esurit ,
domi comedat, ut non in judicium conveniatis (I
Cor. xi). Non sit domus nostra vocis alien:ze, ne il- :
lud nobis congruenter aptetur : Opera /Egypti, non
abstulerunt a se. Et iterum : In preceptis meis non
ambulaverunt, et sabbata mea contaminaverunt ; pro-
* pterea cum clamaverint ad me, ego non exaudiam eos
( Ezech. xx). Non permaneamus in cordis duritia, et
ad iracundiam provocemus Deum, et fiat inimicus
noster, et dicat : Ego autem dabo eis precepta non
bona, et justificationes in quibus non vivant (Ibid.) ;
quia comederunt fructum mendacii, et adoraverunt
opera manuum suarum, et repleta est terra eorum a
principio augurio, ut terra alienigenarum.
XXX. Ne postquam renuntiaverimus szculo, et
c«perimus vexillum crucis sequi, iterum ad poste-
riora conversi, quiramus refrigerium temporale,
imitantes Ephraim dicentem : Dives factus sum, et
inveni refrigerium mihi (Osee xn); ne audiamus il- D
Jud, quod et ille meruit audire : Omnes labores illius
non inveniuntur pre iniquitatibus, in quibus peccavit.
Et ne illud impleatur in nobis : Capíistis spiritu, et
*'unc carne consummamini : (anta passi estis sine
causa (Gal. n1)? Et ille contra nos sermo dicatur :
Lex periit a sacerdote, et consilium a senioribus; et
snanus populi dissolute sunt, senes de porta quieve-
runt, electi a psalmis suis cessaverunt (Ezech. vu).
Rursumque dicatur : Propter vos nomen meum blas-
phematur in. gentibus ( Bom. n): et contemptis
institutionibus Patris nostri subrepat oblivio, me-
diatoremque Dei atque sanctorum nostro vitio negli-
gamus.
eeptorum Dei inveniatur in nobis, aut in quo profes-
sionem impleamus arreptam ? Nonne omnia dimisi-
mus, et avariti: suhjacemus, et dicitur nobis:
Unde bella, et pugne (Jac. 1v) ?* Nonne ex avaritia ?
Nam quia unusquisque quzrit utilitatem suam, non
proximi , Usque hodie vivens Ezechiel prophetali
sermone nos corripit dicens : Negationes erant in te.
Filius. inhonorat patrem, et Pater exprobrat filio
(Ezech. xxvn). Quid in die judicii respoudebimus,
aut quid in novissimo tempore pro defensione nostra
poterimus obtendere? Hc omnia facta sunt nobis,
quia Sacerdotes plauserunt manibus, et populus di-
lexit similiter. Quia sicut populus, sic sacerdos (Jer. v).
Propterea reddam ei, inquit, secundum vias suas, et
B cogitationes illius restituam ei (Osec 1v).
XXXII. Non de omnihus vobis hxc loquor, sed de
bis qui majorum prscepta contemnunt ; roultoque
melius erat illis ignorare viam justitie , quam scien-
tes reverti ab eo quod. traditum est illis sancto man-
dato (I1 Petr. n). De hujuscemodi hominibus me-
rens Jeremias scribit : Defecerunt in lacrymis oculi
mei, conturbatus est venter meus, e[fusa est in terra
gloria mea, super coniritione filie populi mei ; quia
defecit parvulus et lactens in plateis civitatis. Matri-
bus suis dixerunt : Ubi est. triticum et vinum? cum
deficerent quasi vulnerati in plateis urbis, cum fun-
derent animas suas in sinu matrum suarum (Thren.
Ww). Seimus quod non in fortitudine equi velit Deus,
neque in femoribus viri sibi complaceat ( Psal.
CxLvI1).
XXXIII. Et idcirco revertamur ad Dominum Deum
nostrum, ut quando oraverimus, exaudiat nos qui
quotidie hortatur ut vacemus et cognoscamus eum.
Et alibi loquitur : Revertimini ad me, et ego revertar
ad vos. Et iterum : Revertimini ad me, filii receden-
tes, et ego dominabor vestri (Jer. m). Ezechiel simi-
liter contestatur ac dicit : Quare moriemini, domus
Israel ? Nolo mortem peccatoris, sed tantum ut re-
verlalur de via mala sua, et vivat (Ezech. xvm). Et
clementissimus ac totius honitatis caput clamat in
Evangelio ad nos Dominus atque testatur : Venite
ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego re-
ficiam vos. T'ollite jugum meum super vos, et discite
a me, quia mitis sum et humilis corde, et invenietis
requiem animabus vestris (Matth. xi). Consideremus
quod bonitas Dei ad poenitentiam nos provocet, et
sancti viri cohortantur ad salutem. Non induremus
corda nostra, neque thesaurizemus iram nobis in
die ir et. revelationis justi judicii Dei, qui reddet
unicuique juxta opera sua (Rom. 1); sed ex toto
corde revertamur ad Dominum, et secundum Moysi
verba memorantis : Si revertaris ad Dominum ez
toto corde tuo, mundabit cor tuum, et cor seminis tui
(Deut. xxx).
XXXIV. Laboremus sicut boni milites Christi, et
observemus illud quod scriptum est : Nemo militans
Deo implicat se negotiis secularibus, ut ei cui mili-
tat placeat (11 Tim. wn). Si autem quis et in agonà
4 , "t
461 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 468
contendat, non coronatur pisi legitime certaverit. A delegm Ephraim. Et iterum: Non in eternum pa-
Laborantem agricolam oportet primum de fructibus
ejus participare, Scriptum est : Omnes populi ibunt
unusquisque in vjiam.sua3m. Nos autem in nomine
Domini Dei nostri wagnificabimur ; ipsi impediti suni
et ceciderun( , nog nutem surreximus et erecti sumup
(Psal. xix).
XXXV. Qui ambulat iu die, non impingit ; qui
autem in nocte. graditur, impingil , quia lumen nen
est in eo (Joan. x1), Nos qujem, sicut dixitApostolus,
non sumus filii provagricgtionis in perditionem, sed
fidei in acquisitionem anime (Heb. x). Et alibi : Om-
nes, inquit, filii lucis estis, el filii Dei (I Thes. nu).
Non sumus filii noctis , neque tenebrarum. Si ergo
sumus filii lucis, debemus ecire qua lucis sunt, et
miam vos, mec sewwper irascar vobis. Spiritus enim a.
me egreditur, et. amne quod spirat ego feci. EX in
eodem loco jungit ac dicit: Dedi eis consolationem
veram, pacem super pacem his qui erant prope et
longe : dixitque Dominus : Sanabo eos (Jer. xxxi).
Cujus ut plene misericordiam cognoscamus, Jere-
mis sermone docet, dicens: Sj elevatum [uerit co-
lum in sublime, et sí humiliatum pavimentum terre
deorsum, ego non replebo gentem Israel pro omnibus
qug [ecerunt (Jer. n1).
XXXVIIL. Cumque tanta clementia sit Salvatoris
Domini, et nos provocet ad salutem, convertamus
corda nostra ad eum: (Quia jam hora est, ut de
somno evigilemus ; noz praecessit, dies autem appro-
facere fructus Juminis in omni opere bono: quod B Pinquavit ; deponamus ergo opera tenebrarum, et in
enim manifestatur, lux est. Si in toto corde rever-
tamur ad Dominum, et in preceptis sanctorum il-
lius et Patris nostri simplici corde conversamur,
abundabimus in omni opere bono. Qnod si supere-
mur carnis voluptatibus, in die quasi in media no-
ete parietem palpabimus : et non jnveniemus viam
civitatis et habitaculi nostri, de quo dicitur: Esu-
rientium et. sitientium anima deficit (Psalm. cvi);
quia contempserunt legem sibi a Deo traditam, et
vocem prophetarum non audierunt: et idcireo non
potuerunt ad promissam requiem pervenire.
XXXVI. Vigilemus et attenti simus : si enim na-
turalibus non pepercit, nec nobis parcet. Non de
cunctis, sed de negligentibus loquor, quibus jure
aptabitur illa deploratio :. Ve eis qui recesserunt a
me. Mani[esti. sunt, quia impie egerunt in tme, quia
dereliquerunt me fontem aque vive , et [oderunt sibi
contritos lacus, qui non possunt qquam continere (Jer.
11). Et quia non audierunt judices ejus, audiant dicen-
tem Deum : Constitui super vos speculatores, Audite
vocem tube. Et dixerunt: Non audiemus (Jer. v).
Unde ista incredulitas? Nonne ex eo quia alienos
cognoverunt, et non adversatü sunt? Loquitur ef
alibi Spiritus sanctus per prophetam : Ego enim sum
Deus Dominus tuus, qui formavi celum, et. creavi
feram ; cujus manus condiderum omnem cali mili-
tiam, el non ostendit. ea tibi, ut ambulares post illam
(Isai, xLv). Quod quidem et per Moysem precepit,
dicens : Non cum suspezeris colum, et videris solem
et lunam ac stellas, et gmne ornamentum. coli, errore
celi deceptus adores ea (Deut. 1v). Ego sum Deus,
qui eduzi te de terra. Egypti, et Deum extra me ne-
scis, et qui salvos posset facere, non est prater me.
Ego sum, qui te pavi in solitudine, in terra inhabili,
et impleti sunt saturilate, et elevata sunt corda eorum
(Exod. xx). Idcirco obliti sunt mei, et ego tradam
eos disperaioni in gentibus cunctis (Jer. 1x).
XXXVII. Qus audientes quasi de somno exper-
giscamur, et prebeamus nos dignos Domini servi-
tuli, ut misereatur et dicat nobis: Ipvocate me,
etego exaudiam vos. Ipse enim ait : Qui dispersit
Israel, congregavit eum. Et alibi : Non faciam, in-
quit, juxta iram furoris mei, nec sic relinquam, ut
duamur arma lucis (Rom. xui). Filioli mei, primum
ex toto corde diligamus Deum, deinde nosmetipsos
amemus mutuo, memores przceptorum Dei Salva-
toris, in quibus ait: Pacem meam do vobis, pacem
meam relinquo vobis : non sicut mundus. dat. pacem,
ego do vobis. In his enim duobus mandatis tota lex
pendet, et prophete (Joan. xiv).
XXXIX. Si quis in domo monasterii sub Prz»po-
sito manens, nulla re indigens quam in monasterio
habere permissum est, et habet patrem fratremque
et amicum charissimum, nihil ab eis penitus acci-
piat, non tunicam, non paliiolum, non aliam, quam-
libet rem. Si autem comprobatum fuerit quod mi-
nus habeat de his qui praecepta sunt, culpa omnis
atque correctio ad Przpositum convertetur.
XL. Vos igitur qui estis principes monasteriorum,
si quos aliqua re videritis indigere, et esse in an-
gustia constitutos, nolite-eos negligere, scientes vos
reddituros rationem pro omni grege, super quem
vos Spiritus sanctus conslituit. inspicere, ef pascere
Ecclesiam Dei, quam acquisivit proprio sanguine (Ac.
xx). Propterea nos, qui fortiores sumus, debemus ix-
firmitates. invalidorum portare , et non nobismetipsis
placere, sed proximo in bono ad aificationem. Nam
et Christus non sibi placuit, sed sicut scriptum es.
Opprobria exprobrantium tibi ceciderunt super me
(Rom. xv). Et iterum : Non quero, inquit, qued
mihi expedit, sed quod omnibus, wt salvi fiant (I
Cor. xx).
XLI. Si autem Dominus ac Salvator noster ita
precipit, et sancti ita conversati sunt, patres quo-
que nostri ita nos docuerunt, consurgamus a somno,
et.que sunt nobis precepta faciamus. Quecunque
scripta sunt, ad nostram eruditionem scripta sunt, ut
per patientiam et. consolationem Scripturarum spem
habeamus (Rom. xv), et nullus nostrum causa sit
erroris alieni, nec 3emulemur eos qui prospere agunt
in vita sua. Cum enim omnia necessaria carmi fue-
rint consecuti, morientes nibil secum asportabunt.
Fiüiisculi hujus habent in hoc seculo fiduciam,
quoniam de mundo sunt, et mundus amat quod
suum est. Qui autem filii Dei sunt, illius sermonis
evapgelici recordantur ;: Si mundus vos odit, scitote
--— ow
» a
469 CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 410
quod me primum oderit (Joan. xv). Et iterum : Qui A (Psal. cx). Et in alio loco: Non proposui ante ocu-
voluerit esse amicus hujus mundi , inimicus fiet Deo.
Et rursum :. Tribulationem habebitis : sed confidite,
ego vici mundum. Et iterum : Beati qui lugent, quo-
niam ipsi consolabuntus. Beati qwi esuriumé et. si-
tiun! justitiam, quoniam ipsi saturabuntur. Beati qui
persecutionem. patiuntur propter justitiam, quoniant
ipsorum est regmum colorum (Moith. v). De lie
auem noctis quid e contrario dicitur? Nonne illud ?
| Ve vobis, divites , quoniam recepistis consolationem
vestram. Va vobis qui saturati estis nunc, quia esu-
rielis. Vc vobis qui nunc ridetis , quia lugebitis ac
ftebitis (Luc. v1).
XLII. Quamobrem mundi amicitias devitemus,
ut illud mereamur audire : Ad vesperam demorabitur
les meos rem iniquam :. facientes. iniquitatem odio
habui. Et non adhesit mihi cor praeum, declinantes
a me malignos non agnoscebam ; detrahentem in abs-
eonso proximo suo, hunc persequebar , superbo oculo
et. insatiabili corde cum hoc simul non edebam. Oculi
met super fideles terre , ut facerem eos sedere me-
eim.
XLIY. Quorum omnium nos imitemur opera, ut
sit m diebus nostris pax et justitia, et non nobis il-
lud eveniat, quod alibi legimus : Super terra populi
mei spine et fenum consurgent (Isai. xxxn). Sed ma-
gis innovemus nobis novalia, et non seminemus su-
per spinas. Cumque custodierimus qu: mandata
sunt nobis, manifesti erimus quod diligamus Deum,
fletus, et ad matutinum letitia. Audivit Dominus, et B sicut testatur et in alio loco Scriptura divina : Qui
misertus est mei. Scidisli saccum meum, et accinaisti
me laetitia. (uis enim sanctorum non in luctu ac tri-
stitia per mundi hujus transivit viam? Jeremias :
Non sedi, inquit, cum consilio ludentium, sed treme-
bam a facie manus tug. Solus sedebam, quoniam
anaritudine. repletus sum (Jer. xv). David quoque
scribit: Quasi lugens ac maerens sic humiliabar (Psal.
xxxiv). Quorum nos vestigiis insistentes intelligi-
mus quod salus nostra in tempore tribulationis sit,
et prophetz pollicitatio impleatur dicentis : Non re-
linquuntur, qui in angustia. sunt usque ad tempus.
Si ergo habet tempus tribulatio et angustia, et non
erit sempiterna, seminemus in lacrymis, et metamus
in gaudio, non deficientes ; quod noverimus Domi-
num de tentatione liberare cultores suos.
XLIII. Dominus pater noster est ; Dominus judex
noster est ; Daminus princeps, Dominus rex noster;
Dominus ipse nos salvabit; cujus praecepta si ne-
glexerimus, permanebimus in angustia. Ipse enim
dicit : Qui sequuntur me, possidebunt terram, et ho
reditabunt montem sanctum meum (Isai. Lvil) : quem
eL nos possidehimus , $i impleamus legem ejus, e£
audiamus illud qued dicitur: Mundas facite in con-
spectu ejus tias vestras. Et iterum : Tollite offendi-
cula de via populi mei. Et alibi : Ejicite de consilio
pestilentem, et egredietur cum eo contentio (Jer. xv).
Qui justum dieit injustum, et injustum judicat ju-
stum, uterque in conspectu Dei immundus est. Ca-
veamus ne dicatur ct de nobis: Filii alienati sunt ei
(Psal. xvn). Et illud: Filie Sion elevate sunt, et
ambulaverunt in excelso collo, et in superbia oculo-
rum, trahentes pedibus tunicas , et pedibus simul lu-
denies (Isai. 11), etin correptione nestra rursum
prophetalis sermo concordet, dicens : Quomodo fa-
cta est meretrix civitas fidelis Sion, plena judicio, in
gua justitia dormit ? Nunc autem latrones (Isai. 1).
Et : Populus intelligens commiscebatur meretrici. Tu
ergo, Israel, ne ignoraberis (Osee 1v). Si vero divina
ymeditemar, poterimus illud dicere, quod et David :
KE xsultabo super eloquia tua, sicut qui invenit spolia
milia (Psal. cxvni). Et : Quam dulcia gutturi meo elo-
quia tua, super mel et favum ori meo. Cantabiles mihi
erant juslificaiiones tue in loco peregrinationis mec
audit mandata mea et servat ea, ille est qui diligit me.
Qui autem diliget me, diligetur a Patre meo, et ego
diligam eum, et venlemus ego et Pater meus, et man-
sionem apud eum faciemus, et ostendam ei meipsum
(Joan. xiv). Et, Vos amici mei estis, si feceritis qua
precipio vobis (Joan. xv). Tollamus nobiscum mul-
tos sermones, et convertamur ad Dominum Deum
nostrum, et dicamus ei : Potes dimittere peccata, ut
accipiamus bona, et reddamus ei fructum. labiorum
nostrorum (Osee xiv) , et delectetur in nobis anima
nostra.
XLY. Atque utinam poeniteat nos erroris et ne-
gligentiz, et conversi ad priora dicamus : Assur
non salvabit nos; super equos non ascendemus; nec
C jam dicemus : Dii nostri opera manuum nostrarum.
Deus qui in te est miserebitur pupilli, sanabo habita-
cula eorum (Osem xiv). Rursumque dicet de nobis :
Diligam eos mani[este, et avertam iram meam ab eis.
Ero quasi ros; lsrael florebit ut lilium, et mittet
radices suas quasi Libanus. Ibunt rami ejus, et erit
quasi oliva fructifera, et odor ejus ut thuris. Rever-
tentur et sedebunt unusquisque in tabernaculis suis,
et. vivent, et confirmabuntur frumento : florebit sicut
vinea memoria eorum, sicut odor thuris. Ephraim.
Quid ei et idolis? Ego humiliabo eum, et. confortabo
eum. Ego ut juniperus condensa; ex me fructus ejus
inventus est. Quis. sapiens, et intelligit hec; aut in-
telligens, et cognoscit ista. (Ibid.)? Átque utinam et
nos ex eo fructum afferre valeamus, sine quo nibil
boni operis fleri potest.
XLVI. Revertamur ad Dominum, ut de nobis quo-
que possit dicere : Peccatorum et iniquitatis eorum
memor amplius non ero (Isai. xri). Non relinquamus
legem Dei, quam Pater noster ab eo accipiens nobis
tradidit, neque parvi ejus mandata pendamus ; ne et
super nos planctus ille dicatur : Quomodo obscura-
tüm est aurum, et immutatum argentum bonum : ef-
fusi sunt lapides sancti in. omni viarum principio
(Thren. 1v)? Nec post plurimos labores Patris nostri,
quos pro salute nostra suscepit, seipsum exemplum
virtutis tribuens, glorians de nobis, et apud sanctos
loquens. Isti filii mei sunt, et populus meus filii mei, -
et non denegabunt; et post hujuscemodi testimonium
LYÀ
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
42
non perdamus fiduciam bons conscientie, spoliati A sicut scriptum est : Tollam vos snum de populo, et
vestibus quibus nos induit ; etintroducti ab eo in sta-
dium, ut legitime certemus, non superemur ab inimi-
cis nostris. Et postquam venerimus ad illud tempus
quo egrediamur de corpore, ne inimici efficiamur
Patris nostri thesauris servientes : ut qui jejuniis
et afflictione corporis debuimus acquirere animze li-
bertatem, carni et deliciis, et pulchrioribus vesti-
mentis, stratisque mollioribus nos dedicemus, non
solum ipsi pereuntes, sed et alios qui proficere po-
tuerunt exemplo nostro ducentes ad ruinam, de
quibus scriptum est : Non accepistis spiritum servi-
(utis timorem (Róm. vm), sed fortitudinis, et chari-
tatis, et pudicitiz. Et : Cibusnos non commendat Deo.
Neque enim si comederimus, abundabimus : nec. si
non comederimus, indigebimus. Non est enim regnum B
Dei cibus et potus, sed justitia, gaudium, et pax in
Spiritu sancto (liom. xiv). Qui in hoc servit Christo,
placet Deo, probatus est omnibus. Isaias quoque di-
cit : Qui exspectant Dominum, immulubunt v.rtutem,
assument pennas ul aquile ; current, et laborabunt ;
gradientur, el non esurienti (Isai. xL). idcirco
elevabit signum in gentes, et. congregabit profugos
Israel. Cito velociter venient : non. esurient, neque
dormitabunt. Non dormienti, nec solvent. zonas de
lumbis suis, neque rumpentur in calceamentis eorum
corrigie. Quorum jacula acuta sunt, et intenti arcus ;
pedes equorum , ut petra fortissima : rot& curruum
quasi lempestas ; impetum facient ut leones, et aderunt
ul catuli leonum (Ibid. v).
duos de familia, et inducam vos in Sion, et dabo vobis
pastores secundum cor meum, qui pascant vos cum
disciplina (Jer. ni); resolvantur vineula charitatis,
et dicatur de nobis : Filius glorificat patrem, et ser-
vus dominum suum. Si pater ego sum, ubi est. gloria
mea? Si Dominus, ubi est timor meus (Malach. 1)?
XLVIII. Idcirco unusquisque nostrum clamat ad
Dominum : Muri Sion deducant sicut torrentes ia-
erymas die ac nocte. Ne des requiem tibi, neque taceat
pupilla oculi tui. Surge, et lauda in nocte, in principio
vigiliarum tuarum : effunde sicut aquam cor tuum
in conspectu Domini. Leva ad illum manus tuas pro
animabus parvulorum tuorum, qui defecerunt in ca
pite universorum gressuum (Thren. n). Ne illud co»
tra nos dicatur : Luzit et corruptus est orbis. Lusc-
runt excelsi térra, et terra impie egit propter habitaito-
res suos : dereliquerunt enim. legem, et. immutace-
runt precepta mea testamentum aterrum. 1 dcirco
maledictio devorubit terram, quia peccaverunt. habi-
latores ejus, et dereliquerunt homines pauci (Isai.
xxiv). Ne et nostrum vinum lugeat et vinea, et in-
gemiscant, qui prius toto animo lIztabantur, dica-
turque de nobis : /n domo insaniam confinxeruu,
corrupti sunt sicut dies collis. Àut illad : Captio ex
vobis est. Et, Dixistis enim, fecimus testumentstm cua
inferno, et cum morte pactum (Isai. xxvii). Qua
verba vitantes, credimus magis, quod in tempore
suo Orietur stella ex Jucob, et exsurget homo de
XLVII. Et nos igitur sanctorum imitatores simus, C srael; qui percutiet principes Moab, et filios Seth
nec obliviscamur institutionis, qua nos erudivit Pa-
ter noster, dum adhuc esset in corpore. Ne exstin-
guamus lucernam ardentem, quam posuit super ca-
pita nostra. Ad cujus lumen hujus szeculi incedentes,
meminerimus, quod per studium illius Deus nos in
propriam familiam receperit, peregrenis hospitium
tribuens, in maris turbinibus constitutis portum -
ostendens, panem in fame, umbram in sestu, vesti-
mentum in nuditate; imperitos prxceptis spiritali-
bus erudivit ; vitiis servientes castitate circumdedit ;
procul positos sibi junxit. Ne post illius dormitionem
obfiviscamur tant» bonitatis et beneficiorum im-
mortalium, vertentes furorem in judicium, et fru-
ctum justitie in amaritudinem, et loquatur contra
nos : Judicate inter me et vineam meam. Exspeclavi
ut faceret fructum, et [ecit. iniquitatem, et non justi-
tiam, sed. clamorem (Isai. v); et veuiat super nos
illa maledictio, quam prophetalis sermo ille prose-
quitur, et quam omni studio fugere ac vitare debe-
mus, sequentes conversationem eorum qui nos in
Domino przcesserunt Patrum pariter ac fratrum :
qui renuntiantes s:eculo, et inoffenso ad Dominum
pergentes gradu, nunc ejus hzreditate potiuntur :
quam vereor ne perdamus nostra desidia, et illud
nobis propheticum aptetur, quod dictum est in
Ephraim : Oleum in /Egyptum mercatur (Osee xxu).
Mixti sunt. in. gentibus, et didicerunt opera eorum
(Psal. cv). Ne postquam vocati sumus in libertatem,
(Num. xxi). Ut non sit in domo Israel stimulus [»-
roris, et spina doloris (Ezech. xxvim). Quia facta est
Domino pars ejus Jacob, funiculus hereditatis ejss
Israel (Deut. xxxir). Et alibi loquitur Jeremias : Si
cessaverit in conspectu meo lez ista, gens etiam Israd
cessare poterit (Jer. xxxi). Et rursum : Dabo laboreu
eorum justis, et tastamentum clernum ponam cam
ipsis, et scielur in. gentibus semen eorum, ac nepote.
Omnis, qui viderit eos, cognoscet, quia isti sunt semen
a Domino benedictum, et gaudia per(ruentur IDomisi
(Isai. Lxi).
XLIX. Et nos ergo scrutemur vias nostras, etl
gressus dijudicemus, et sequamur odorem scientiz :
abscondentes semper verba ejus in cordibus nostris,
ut simus immaculati in via, et in lege Domini ambp-
lemus. Non nos terreat fragilitas corporis, et longi
temporis labor. Patres vestri ubi sunt, et Prophete,
ut scriptum est, nunquid «eternum vivent ? Verba au-
tem mea et legitima mea suscipite, que ego pracipie
in Spiritu meo servis meis prophetis, qui (uerunt. cum
patribus vestris. (Zach. 1). Sentiamus ineffabilem
clementiam Dei nostri, qui usque hodie ad peeniten-
tiam nos hortatur, dicens : Nunquid qui cadet non
resurget? aut qui aversatur, non revertetur? (Quare
aversatus est populus meus aversione impudenii, et
obtinuerunt in voluptatibus suis, et noluerunt reverti
(Jer. viu)? Si reversi fuerimus ad eum, zdificabit
nos Spiritu $uo, juxta illud quod scriptum est: 4 dif-
A$
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT.
41
cans Hierusalem Dominus, diepersiones Israelis con- A et in. liminibus, ut discatis timere Dominum cunctis
gregabit (Psal. cxvvi).
L. Quod autem nostri ccetus et communio ex Deo
sit, qua nos invicem copulamur, Apostolus nos do-
cuit dicens : Bonorum operum communionis oblivisci
nolite, talibus enim victimis placatur Deus (Hebr. xui).
In Actibus apostolorum quoque idem legimus : Mul-
tlitudinis autem. credentium erat cor unum et. anima
una, et nullus suum quid dicebat, sed erant eis univer-
sa communia. Et virtute magna dabant apostoli testi-
monium resurrectionis Domini Jesu (Act. ww). Et
Psalmista in eadem verba consensit, dicens : Ecce
quam bonum, et. quam jucundum, habitare fratres
in unum (Psal. cxxxui). Et nos in cenobiis commo-
rantes, et nobis mutua charitate sociati, demus stu-
diebus quibus vivitis (Deut. x1). Salomon quoque
ipsum significans dicit : Scribe ea in latitudine cordis
tui (Prov. n).
LII. Considerate quantis testimoniis ad meditatio-
nem sacrarum Seripturarum nos sermo Domini co-
hortetur, ut qu: ore volvimus, corde possideamus.
Bonum est homini, cum levaverit jugum ab adolescen-
tia sua. Sedebit solitarius et tacebit, quoniam levabit
super se jugum, dabit percutienti se maxillam, satura-
bitur opprobriis, quoniam non semper abjiciet Domi-
nus (Thren. n). Et alibi scriptum est : ftecordatue
sum misericordie in[antie tue. Et iterum : Letare,
juvenis, in adolescentia tua, et exsultet cor tuum in
diebus juventutis. tue, et ambula in. viis cordis tui
dium, ut quomodo sanctorum Patrum in hac vita B absque macula, et in conspectu oculorum tuorum,
meruimus consortium, ita in futuro quoque partici-
pes eorum simus : scientes quod crux vite nostre
doctrinzeque principium sit, et oporteat nos cum
Christo pati, et nosse, quod absque tribulationibus
et angustiis nullus victoriam consequatur. Beatus vir
qui suffert tentationem, quia cum probatus fuerit, co-
ronam vite accipiet (Jac. 1v). Et iterum : Laboratit
in seculum, et. vivet in eternum. Si tamen compa-
timur, ut et glorificemur. /Estimo, inquit, quod non
sunt condigne passiones hujus temporis ad futuram
gloriam, que revelabitur in nobis (Rom. vir). Et alibi
scriptum est : Existimavi, ut cognoscerem hoc, labor
est in conspectu meo (Psal. ,xxn). Et iterum : Ego
laboravi sequéns te, et. diem hominum non conside-
et. scito quoniam in omnibus his adducat te Dominus
in judicio. Aufer (urorem a corde tuo, et malitiam a
carne tua, quoniam adolescentia et stultitia vanitas est
(Eccl. xi). Et, Memento creatoris tui in. diebus ado-
lescentie tue, donec veniant dies pessimi, et occupent
anni, in quibus dices : Non est mihi in eis voluntas;
donec obtenebrescat sol, et lux, et luna, et stelle, et
convertantur nubes post pluviam. In die qua movebun-
lur custodes domus, et subvertentur viri virtutis, et
cessent molentes, quia pauce facte sunt; et obscura-
buntur, qua vident in foraminibus, et claudent vias in
foro in infirmitate vocis molentis. Et exsurgent ad vo-
cem passeris, et humiliabuntur omnes filii cantici. Et
quidem ab alto aspicient, et pavores in via, et floreat
ravi (Jer. xvii). Et alio loco: Multe tribulationes (; emygdalum, et ingrassetur locusta, et. scindatur cap»
justorum, et ex omnibus his liberabit eos Dominus
( Psal. xxxii). Et Dominus noster loquitur in Evan-
gelio : Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus
erit (Matth. X). Et alibi : Hic est liber mandatorum,
et lez scripta in sempiternum, Omnes qui observaverint
eam, vivent ; qui autem dereliquerint, morientur.
Revertere, Jacob, et apprehende eum ; ambula in splen-
dore luminis ejus, et non des alteri gloriam tuam,
et ea quae conducunt tibi, genti aliene. Beati sumus,
Israel, quia placita Deo nostro nota sunt nobis. Con-
fide, popule meus, memoriabilis Israel (Baruch. 1v).
Et iterum Isaias loquitur : Letare, Israel, et festum.
agite diem, omnes qui diligitis eum. Gaudete, qui con-
fiditis in eo, ut fugatis, et impleamini ez uberibus con-
solationis ejus (Isai. Lxvi).
LI. Habeamus curam legendarum et discendarum
Scripturarum, et in earum semper meditatione ver-
semur, scientes scriptum : Ez fructu oris sui vir .
saturabitur, et merces labiorum ejus. reddetur (Prov.
xii). Hac sunt qus nos ducunt ad zeternam vitam
que nobis tradidit Pater noster et jugiter meditanda
praecepit; ut impleàtur illud in nobis, quod scri-
ptum est : Erunt hec verba, que ego precipio tibi |
hodie, in corde tuo et in anima tua; docebis ea filios
(1408, et loqueris in eis sedens in domo, et ambulans in.
ria, et accubans, atque consurgens. Scribe ea pro
5igno in manu tua, et erunt. immobilia ante oculos .
[u08. Scribes quoque ea in postibus domuum tuarum,
paris. Quoniam abiit homo in domum seculi sui, et
gyraverunt in foro qui plangunt, quoadusque evertatur
[uniculus argenti, et conteratur monile auri, et con-
[ringatur hydria ad fontem, et impediatur rota su-
per lacum, et convertatur pulvis in terram, sicut
[uit, et spiritus revertatur ad Dominum, qui dedit eum
(Ibid. xir). In Evangelio quoque scriptum est : Pueri,
nunquid habetis pulmentum? Mittite in dexteram
parlem navis, et invenietis (Joan. xxi). Et iterum :
Ümnis puer ac juvenculus, qui nescit hodie bonum ac
malum, ipsi intrabunt in terram bonam. Àc rursum :
Üinne masculinum quod aperit vulvam, | sanctum
vocabitur (Exod. viv). Et in Evangelio : Puer autem
ibat, et crescebat, et proficiebat apud Deum et apud
D homines (Luc. 1). Jesus quoque minister Moysi juve-
nis erat, et non egrediebatur de tabernaculo Dei. Et
de David scriptum legimus : Puer flavi coloris, ele-
gantibus oculis (I Reg. xvi). Timotheus quoque
adhuc puer. et adolescens sacris litteris eruditus.
est, ut ad fidem Domini Salvatoris illarum semita
perveniret. Et de Daniele, quia eruditus erat, scri-
ptum legimus, quod vir desideriorum appellatus sit
(Dan. x). Joseph quoque erat dilectissimus patri
$u0, quoniam ejus imperiis serviebat, et decem ac
septem aihuc natus annos precepta illius legem.
vite sux arbitrapalur.
LIlÍ. Et h:ec cuneta rephcavi, ut sanctorum vitas
considerantes, non circumferamur omni vento do-
415
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 416
ctrinz (Ephes. 1v), sed laboremus, et eorum conver- A — LV. Quz legentes testimonia, seminemus nobis
gationem noatra viti» propositum habeamus exem-
plum, ui simus popslos Dei peculiaris. Nec contri-
stemus Bpiritum sanctam, in quo signati sumus in
die redemptionis ; ne illum exstinguamus in nobis :
et prophetias non contemnamus ; ne forsitan volenti
Spiritui saneto habitare in nobis non demus locum.
Nulium aliam timeamus, preter Deum, qui ultor et
judex est operum singulorum, et cum sancto sanctus
est, et cum viro innocente innocens (Psal. xvi);
et dicit : Ego amantes me diligo, et qui me querent
invenient gaudium (Prov. vim). Et alibi loquitur :
Si ambulaveritis contra me perversi, ego ambulabo
eontra vos perversus (Lev. xxvi).
LIV. Non irascamur invicem (Psal. 1v) : etiamsi
fra nos vicerit, non peccemus irati, solis occubitum
poenitentia prxoccupantes (Matth. xvii). Memineri-
Jmus esse pr:ceptum, quoties peccanti in nos igno-
Scere debemus, et munus nostrum relinquere ante
altare : quod nequaquam suscipitur, si non fuerit
reconciliatione placabile (Ibid. v) : ut. possimus di-
cere : Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimit-
timus debitoribus nostris (Luc. x1). Et Apostolus prz-
cepit : Si quis habet adversus aliquem querimoniam,
&icut et Christus donavit nobis, sic [acite (Col. v). Si-
mus discipuli mansuetudinis sanctorum omnium, et
precipue David, de quo scriptum est : Memento, Do-
mine, David, et omnis mansuetudinis ejus (Psal.
cxxxl). Et. Moysi, de quo legitur, quod fuerit man-
Buetus super omnem terram (Num. xir). Et Dominus
in Evangelio de mansuetis ac mitibus loquitur :
Beaii mansueti et mites. corde, quoniam ipsi possi-
debunt terram (Matth. v). Magna sapienti* est,
mansuetudinem possidere, et audire : Sapiens esto,
hili, ut laetetur cor meum (Prov. x). Et iterum : Imi-
tatores estote Dei, filii charissimi (Ephes. v). EA,
Estote per[ecti, sicut et Pater vester, qui in calis est,
perfectus est (Marc. v). Et alibi : Sancti estote, quo-
niam ego sanclus sum, dicit Dominus (Lev. v).
justitiam, et metamus fructum vitze. IHluminemus
lucem scienti?, quia tempus est ut cognoscamus
Deum, donec veniat fructus justitizx« nobis. Ecce muc
tempus acceptabile, et dies salutis (I1 Cor. vi). Et
vere, secundum quod scriptum est, Plenitudo legis
est dilectio (Rem. xn). Joanne in h:ec eadem eonci-
nente : Hoc preceptum accepimus a Patre, ut diligatà
invicem (Joan. xv). Et, Qui diligit Deum, diligat d
fratrem suum (I1 Joan. 1v). Et, Non sicut. Cain, qii
ez maligno erat, occidit fratrem suum. — Et. quare
occidit ? quia opera ejus maligna erant; [ratris autem
ejus bona. Non admiremur, fratres, si oderit no
mundus : nos scimus, quia transivimus de morte ad
vitam, eo quod diligamus fralres (I Joan. 1n). Ergo
B diligamus nos mutuo.
LVI. Loquar aliud ad vos audentius, filii chari
simi. Ex quo credidit mibi Deus conversalionis
vestrzx et sancte conversationis gregem, non cessavi
lacrymis monere, et docere singulos, ut placealis
Deo; nec subtraxi aliquid, quod vobis utile seaüe
bam, ut dicerem : Et nunc commendo vos Deo, &
verbo grati ejus, qui potest vos adificare, ei dar
vobis haredilatem cum sanctis (Act. xx). Vigilate,
. omni studio curaque eontemdite, ne obliviscamiai
proposili vestri, sed implete quod vos &càtis eo:
pollicitos. Ego enim jam delibor, e& tempus vesels-
tionis mec ades : qui certamen bonum ex parte ca-
tavi, cursum consummavi, fidem servavi, De calero
reposita est mihi corona justitie, quam reddel mii
Dominus in illa die justus judex : non solum mili,
sed ei omnibus qui dilexerunt. justitiam ejus (11 Tim.
IV), et omnia Patris mandata fecerunt. Fisis verbi:
omnia audi, Deum (ime, ei mandate ejus custodi; que-
niam ommis homo : universum opus Deus adduct
in judicium, sive bonutz, sive malum. sit. (Eccl. xn).
Eaplicu. docirina sancli Ortiesii.
REGULA.
ORIENTALIS
ORIENTALIUM REGULIS COLLECTA A VIGILIO DIACONO.
DE REGULA ORIENTALI VETERUM TESTIMONIA.
Gennadius Massil. Script. Eccl., cap. 53.
Vigilius diaconus composuit ex traditione Patrum, monachorum regulam, qux in ecnobio ad profectum
fratrum in eonwentu legitur, breviato et aperto sermone, totius monasLiCcx professionis in 8e tesmentem
disciplinam.
Sanctus Benedictus Anianx abbas Concordiz: Regularum multa Orientalis, sive Orientalium regulze capita
inserit.
ma quoque
autem 31, Regulam Patrum Orientalium appellat.
Annales Trevirenses in Apologia monasterii sancti Maximini part. J,
yum lib. vn Annal. Trevir.
abbas in expositione Re sancti Benedicti, eap. 28, Regulam Orientalem , capit
cap. 1. Et apud Christoph. Brove-
Kreeta fuit ibidem religio Christiana monastica sob Regula Orientalium Monacherum.
m CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 418
OBSERVATIO CRITICA IK REGULAM SEQUENTEM.
. Hucusque octo Regube Orientalium Patrum exhibit: sunt in hoc Luc:e Holstenii Codice, ex quibus Vigi-
lius diaconus banc monachorgum Regulam composuit, que proin merito et Orientalis diei potest, quamvis
in Occidente scripta videatur. Laudat quidem hanc Regulam Gennadius, asseritque illam breviate et aperte
sermone totius monastic:z professionis disciplinam continere, ex qua proin sanctus Benedictus, Aniang
abbas, suze Regularum Cencordis multa inseruit; quemadmodum et Smaragdus, Sancti Michaelis in. Lo-
tharingia abbas, in eua Regulae Benedicting Expositione. Conatat autem hiec. Regula xvvm capitibus, qui-
bus includitur quidquid ad benum cujusque monasterii regimes perlinet, et que ex Regula sancti Pachomii
Meromque desumitur; cum pers:epe ibidem proprix€ sapcti Pachomii senteutiz reperiantur. Vixit quidem
igilius diaconus sxeulo quinte, sed ignoratur eujus ecclesi fuerit diaconus, quamvis apud Gallos flo-
rTUlssé Supponi possit, cum nonnulli eentendant hanc Regulam Orientalem, ab ipso compositam, in mona-
sterio Sancti Maximini Trevirensis eodem szeculo fuisse observatam.
——— MÀ MÀ M MÀ PPP PEBRIPD UBI RUUDEUTEIPADEMSPEMD,
INCIPIT REGULA ORIENTALIS.
I. Ut neque seniores tn regendis fratribus inani- A monasterii qui fratribus przepositus est, referens ad
ter laborent, neque diseiplina juniorum vacillet, qua
abbatis eonversatione stabilita ffrma sit, oportet ab-
batem irreprehensibilem esse, severum, patientem,
jejunum, pium, humilem: ut doctoris et Patris locum
impleet seipsum formam pr:xbens bonorum operum.
Ad ewjus ordinationem omnes fratres respiciant ;
nihil sine consilio et auetoritate ipsius facientes. Qui
sustinens monasterii necessitates de omnibus qux in
monasterio sunt libere judicabit; nullius personam
accipiens, nee ulll gratiam prestans, seu unumquem-
que seeundum merita quotidianx: conversationis in
veritate judieans, admoneat, hortetur, castiget, con-
demnet, vel suscipiat, si ita utile videtur, venientes
ad monasterium; vel ejiciat, si ita necessitas fuerit, '
B Vill. Cumque ad dormiendum se collocaverint ,
male habitantes.
Hl. In monasterio seniores sint duo , ad quos vel
prsesente abbate vel absente omnium fratrum disci-
plina et omnis cura monasterii pertineat : dantes
sibi vices per dies, et dividentes inter se pondus ac
necessitatem monasterii; ex quibus unus tempore
suo presens in monasterio semper erit, ad prxstan-
dum abbati solatium, vel obsequium advenientibus
fratribus; et ad procedendum, ubi necessitas com-
munis exegerit, atque diligentiam circa omnia qux
ad quotidianam custodiam et conversationem mona-
sterii pertinent adhibendam : ut quecunque ad ob-
sequium usumque monasterii facienda sunt, sine ne-
gligentia et querela faciant. Alius cum fratribus
erit, tempore suo exiturus cum ipsis ad omnia
opera et omnem necessitatem , providens ne quid &
contra disciplinam faciant. Qui considerans omnes
actus singulorum, si qu:e contra rationem facta vi-
derit, sed per se emendet, vel abbati indicet.
Ilf. flle vero, qui secundum ordinem discipline
ordinatione abbatis ex consilio et voluntate oinnium
fratrum fratribus prepositus est, omnem ad se curam
de disciplina fratrum et diligentiam monasterii re-
vocabit; habens potestatem abbate absente faciendi
omnia quae abbas presens facit. llle autem patien-
tiam , mansuetudinem, €wnilitatem, charitatem ,
se«uitatem, sine personerum acceptione servabit;
jta agens, ut nec abbati tedium generet, nec fratres
intemperantia illius laborent. Hac observabit senior
abbatem omnia, vel precipue illa qui» per se nan
voluerit explicare.
IV. Commendatum aliquod etiam a germano fratre
nullus accipiat : nibil ia cella sua absque Praepositi
Jussione quispiam habeat, nec pama quidem vilis-
sima, et c:xetera hujuscemodi.
V. Operantes vero fratres nihil loquantur szcu-
lare : sed aut meditentur ea, quae sagcta sunt , aul
certe silebunt.
Vl. Qui autem coquinat, antequam fratres refi-
ciant, non gustabit quidquam.
VIf. Nemo jn cella aut in domo sua habeat quid-
quam prxter ea, que in communi monasterii lege
praecepta sunt.
alter alteri non loquatur. Cellam alterius, nisi prius
ad ostium percutiat, introire non audeat.
IX. Mutare de his qux a Przposito acceperit cum
altero non audebit. Nec accipiet melius et dabit de-
terius, aut e contrario dans melius et deterius acci-
piens. Nemo ab altero accipiat quidpiam, nisi Prae
positus jusserit.
X. Clausa cella nullus dopmiat , nee habeat cubi-
culum quod claudi possit, nisi forte atati alicujus
vel infirmitati Pater monasterii concesserit.
XI. Nemo a terra solvat funieulum absque jus-
sione Patris. Qui in monasterio fratrum invenerit
quidpiam, guspendat ut tollat qui cognoverit.
XH. Ad eolleetam et ad psallendum nullus sibí
eceasiones inveniat, quibus se dicat occupatum, quasí
ime non peesit. Et si in monasterio, vel in agro, aut
in itinere, aut in quolibet ministerio fuerit, orandi
et peallendi tempus non prztermittat.
XIII. Qui minister est, habeat studium ne quid
operis pereat in monasterio. In qualicunque omnino
arte, qux? exercetur a fratribus, si quid perierit, e£
per negligentiam fuerit dissipatum, increpetur a Pa
tre minister operum; et ipse iterum increpet alium
qu: opus perdiderit, duntaxat juxta voluntatem et
prescientiam principis , absque quo nullus incre-
pandi fratrem habebit potestatem.
XIV. Si inventus fuerit unus a fratribus aliquid
A19
imperio, increpabit juxta mensuram peccati sui.
. XV. Qui mentitur, aut odio quemquam habere
fuerit deprehensus, aut inobediens, aut plus joco
quam honestum est deditus, aut otiosus, aut dure
respondens, aut habens consuetudinem fratribus
detrahendi vel his qui foris sunt, et omnino quidquid
contra Regulam Scripturarum est et monasterii di-
sciplinam, et audierit Pater monasterii, vindicabit
juxta mensuram opusque peccati.
. XVI. Si omnes fratres viderint Przpositum ni-
mium negligentem, aut dure increpantem fratres, et
mensuram monasterii excedentem, referant hoc Pa-
tri, et. ab eo increpetur. Ipse autem Przepositus nihil
faciat, nisi quod Pater jusserit : maxime in re nova.
Qus ex more descendit, servabit Regulam mona-
sterii.
XVII. Przpositus vero non inebrietur, nec sedeat
jn humilioribus locis. Ne rumpat vincula qux Deus
in ccelo condidit ut observentur in terris. Ne lugeat
in die festo Domini Salvatoris; dominetur carni suz
juxta mensuram Sanctorum. Noa inveniatur in ex-
celsis cubilibus, imitans morem gentilium. Non sit
duplicis fidei. Non sequatur cordis sui cogitationes,
sed legem Dei. Non resistat . sublimioribus tumenti
animo potestatibus. Ne fremat, nec hirriat iratus
super humiliores; nec transferat terminos Regula.
Non sit fraudulentus, neque in cogitationibus verset
dolos; nec negligat peccatum anima sus; nec vin-
catur carnis luxuria. Non ambulet negligenter. Non
loquatur verbum otiosum. Non ponat scandalum ante
pedes c:eci. Non doceat voluntatem animam suam.
Non resolvatur risu. stultorum ac joco. Non capia-
tur cor ejus ab his qui inepta loquuntur et dulcia.
Non vincatur muneribus; non parvulorum sermone
dueatur. Non deficiat i Àn tribulatione. Non. mortem
timeat, sed Deum; non prevaricator sit propter
imininentem timorem. Non relinquat verum lumen
propter modicos cibos. Non nutet ac fluctuet in ope-
ribus suis. Non mutet sententiam, sed firmus sit so-
lidique decreti; justus, cuncta considerans; judi-
cans in veritate absque appetitu glorixw ; manifestus
Deo et hominibus, et a fraude procul. Ne ignoret
conversationem suorum, nec ad eorum scientiam
czcus existat, Nulli noceat per superbiam; nec se-
quatur concnpiscentias oculorum. Veritatem nün-
quam preterzat : oderit. injustitiam. Secundum per-
sonam nunquam judicet pro muneribus, nec con-
demnet animam innocentem per superbiam. Non ri-
deat inter pueros: non deserat veritatem timore
superatus. Non despiciat eos, qui indigent miseri-
cordia. Non deserat justitiam propter lassitudi-
nem; ne perdat animam suam propter verecundiam :
ne respiciat dapes lautioris mens: : nec pulchra
vestimenta desideret; nec se negligat, sed semper
dijudicet cogitationes suas. Non inebrietur vino,
sed humilitati junctam habeat veritatem, Quando
judicat, sequatur precepta majorum et legem Dei ,
qus in toto orbe przdicata est.
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
per contentionem agens, vel contradicens majoris À
XVIII. Si deprehensus fuerit aliqnis e fratribus
libenter cum pueris ridere et ludere, et habere ami-
citias setatis infirms», tertio commoneatur, ut rece-
dat ab eorum necessitudine, e& memor sit honesta-
tis, et timoris Dei : si non cessaverit, corripiatur, ut
dignus est correptione severissima.
XIX. Qui contemnunt przcepta majorum, et Re.
gulas monasterii, qux» Dei przecepto constitute sunt,
et parvipendunt seniorum consilia, corripiantur jux-
ta ordinem constitutum , donec corrigantur.
XX. M»jores, qui cum fratribus mittuntur foras,
quandiu ibi fuerint, habebunt jus Przpositorum , et
eorum regentur arbitrio. Docebunt fratres per con-
stitutos dies; et si forte inter eos ortum fuerit ali-
quid simultatis, audient ipsi majores, et dijudica-
bunt causam, et. dignum culpa increpabunt; vel ad
imperium eorum statim pacem pleno corde conso
cient. |
XXI. Si quis frater contra Propositum suum ba-
buerit tristitiam, aut ipse Przpositus contra fratrem
aliquam querimoniam, probate fratres conversatio-
nis et fidei eos audire debent, et dijudicabunt inter
eos. Si tamen absens est Pater monasterii, vel ali-
cubi profectus, primum quidem exspectabunt eum :
$in autem diutius vident foris demorari, tunc audient
inter Prepositum et fratrem; ne diu suspenso judi
cio tristitia major oriatur, ut et ille qui Praepositos
est, et ille qui subjectus est, et illi qui audiunt, jux
timorem Dei cuncta faciant, et non dent in ullo ot-
casionem discordix.
XX. Nullus mittatur foras ad aliquod negotiem
solus. Missi vero non singuli, sed bini vel terni am-
bulent : ut dum se invicem custodiunt et consolan-
tur, et seniores eorum de honesta eorum conversz-
tione securi sint, et illi non periclitentur. Observan-
tes tamen hoc, ut. non se invicem fabulis inanibus
destruant, neque negligentiz dent locum destructio
uis; sed unusquisque in actu suo attentus sit, proul
tempus fuerit.
XXIII. Quando autem reversi fuerint in monaste-
rium, si ante ostium viderint aliquem quaerentem
suorum affinium, de his qui in monasterio commo-
rantur, non valebunt ire ad eum, et nuntiare, vel
evocare. Et omnino quidquid foris gesserint, ib
monasterio narrare nou praesumant.
XXIV. Omnibus erit potestas legendi usque ad
horam tertiam : si tamen nulla causa exstiterit, qui
necesse sil eliam aliquid fieri. Post horam vero ter-
tiam si quz» statuta sunt, sicut. scriptum est, per
superbiam, vel negligentiam, vel desidiam interc-
dentem non custodierit, sciat se cum in hoc errore
deprehensus fuerit, culpabilem judicandum ; quis
per suum errorem et alios in vitium mittit.
XXV. Cellarii vero cura sit, ut abstinentiam «t
sobrietatem studens illata in monasterio ad sumptus
fratrum diligenter et fideliter servet : nihil suscipiens.
nec quidquam tradens sine auctoritate vel seniorum
consilio. Qui etiam omnia utensilia, que in monz-
sterio sunt, id est, vestem, vas, ferramentum, &
481
diat; et unamquamque rem proferens, cum fuerit
necessarium, ab eoiterum ad reponendum, cui utendo
consignaverit, recepturus. Ád vietum vero fratrum
proferat ac tradat septimanariis, ad condiendos cibos
det necessaria secandum quotidianz expense con-
suetudinem, neque profuse, neque avare; ne vitio
ipsius vel monasterii substantia gravetur, vel fratres .
patiantur injuriam. Sed et necessitatem infirmorum
fravrum ac laborem considerans, nihil :&grotantium
desideriis neget ex his, quie habuerit , quantum illis
necesse fuerit. Advenientibus diversis fratribus escas
parabit. H:ec erit eura custodis cellarii, recurrens
semper ad seniorum consilium , et requirens de
omnibus, vel przcipue de his qu: proprio suo in-
tellectu non potuerit adimplere.
XXVI. Ostiarii cura sit, ut omnes advenientes
intra januas recipiat ; dans eis responsum honestum
cum humilitate et reverentia, ac statim nuntians vel
abbati, vel senioribus , quis venerit, et quid petierit.
Nec ullus extraneorum patiatur injuriam; neque ha-
beat cum aliquo de fratribus necessitatem ac facul-
tatem loquendi, absque scientia abbatis vel senio-
rum presentia. Si quid vero cuicunque de fratribus
missum mandatumque fuerit, nihil ad ipsum perve-
niat priusquam abbati vel senioribus indicetur. Ànte
omnia ostiarius monasterii h:ec observabit, ne quem-
quam de fratribus foris januam exire permittat.
XXVII. Si quis accesserit ad ostium volens sx-
culo renuntiare, et fratrum aggregari numero, non
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULA PP. ORIENT.
quidquid usibus quotidianis necessarium est, custo- À negligentia, vel desidia aliqua ex his przetermiserint,
482
quie in Regula continentur; per ipsosque destructio
esse coeperit, per quos debet :dificatio crescere,
omnibus condemnationibus, quas Regula continet,
subjacebunt.
XXX. Inter omnes fratres hoc observabitur, vel
obedientes senioribus suis, et deferentes sibi invicem,
habeant patientiam, moderationem , humilitatem,
charitatem, pacem sine figmento et mendacio, et
maledictione, et verbositate, et jurandi consuetu-
dine, ita ut nemo suum quidquam vindicet, neque
ullus aliquid peculiariter usurpet; sed habeant om-
nia communia.
XXXI. Sine seniorum verbo et auctoritate nullns
fratrum quidquam agat : neque accipiat aliquid, ne-
p due det; neque usquam prorsus procedat.
XXXII. Cum vero inventa fuerit culpa, ille qui
, eulpabilis invenitur, corripiatur ab abbate secretius.
Quod si non sufficit ad emendationem, corripiatur a
paucis senioribus. Quod si nec sic emendaverit,
excommunicetur , et non manducet quidquam. Cui si
nec hoc quidem profuerit, in quolibet loco fuerit, po-
stremus interomnes in psallendi ordine ponatur. Quod
si in pravitate perseverat, etiam psallendi ei facultas
auferatur. Quem si vel hec confusio non commoverit ,
abstineatur a conventu fratrum ; ita ut nec mensz, nec
Missz intersit, neque cum eo ullus frater de juniori-
pus colloquatur. Abstinebitur autem tamdiu, quan-
diu vel qualitas culp:e poposcerit, secundum abbatis
ac seniorum arbitrium; vel se ex corde pro culpa
babeat libertatem intrandi; sed prius nuntietur Pa- C ponitens bumiliaverit, et veniam erroris sui omnibus
tri monasterii, e£ manebit paucis diebus foris ante
januam, ac docebitur orationem Dominicam , et
psalmos quantos potuerit discere ; et diligenter sui
experimentum dabit, ne forte mali quidpiam fecerit,
ut turbatus ad horam timore discesserit, aut sub ali-
qua potestate sit; et utrum possit renuntiare paren-
tibus suis, et propriam contemnere facultatem. Si
eum viderint aptum ad omnia, tunc docebitur et re-
liquas monasterii disciplinas; qux facere debeat,
quibusque servire, sive in collecta omnium fratrum ,
sive in domo cui tradendus est, sive vescendi ordine :
ut instructus atque perfectus in omui opere bono fra-
tribus copuletur. H:ec observabit custos janu:e, refe-
rens omnia, sicut superius scriptum est, et annun-
tians senioribus.
XXVIH. Septimanarii ad cibos-psrandos, vel ad
]uminaria concinnanda, vel ad nitores faciendos, et
quae ad obsequium ususque monasterii pertinent ,
semper parati sint. Hos nulla alia necessitas occu-
pet, sed in hoc studium impendant , ut rem susce-
ptam utiliter et diligenter impleant. Et si quid forte
nesciunt, de bis quz» agere debent, sine dissimula-
tione seniores suos semper interrogent.
XXIX. Hi itaque quibus disciplina, vel utilitas ,
vel opinio, vel obsequium monasterii creditur,
Officia sibi injuncta fideliter custodiant et impleant.
Hos enim errare non decet, qui ad omnes errores
emendandos przpositi sunt. Qui si vel superbia, vel
presentibus petierit. Quod si in fratrem peccavit,
etiam ab eo fratre veniam petat, cui injuriam fecit.
, XXXIII. Si quis errori ejus consenserit, et secun-
dum duritiam illius magis consilium dederit, ut se
tardius humiliet, sciat se, cum in hoc errore fuerit
deprehensus, simili modo culpabilem judicandum.
XXXIV. Hoc etiam addendum fuit, ut frater, qui
pro qualibet culpa arguitur vel increpatur, patien-
tiam babeat, et non respondeat arguenti se : sed hu-
miliet se in omnibus et emendet.
XXXV. Si vero fuerit aliquis tam durus, et tam
alienus a timore Doniini, ut tot castigationibus et
tot reinissionibus non einendet, projiciatur de mo-
nasterio, el velut extraneus habeatur : ne vitio ipsius
3lii periclitentur.
XXXVI. Quod si aliquis locutus fuerit, vel riserit
in vescendo, increpetur, et agat poenitentiam.
XXXVII. Si quis ad manducandum tardius vene-
rit absque majoris imperio, similiter agat poeniten-
tiam, aut ad cellam suam jejunus revertatur.
XXXVIII. Si aliquid necessarium fuerit in mensa,
nemo audebit loqui, sed ministrantibus signum soni
dabit. Ministri vero absque his quz» in commune fra-
tribus preparata sunt , nihil aliud comedant, nec
mutatos cibos sibi audeant preparare.
XXXIX. Nemo plus alteri dabit quam alter acce-
pit; quod si obtenditur infirmitas, Prxpositus domus
485 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ii
perget ad ministros zgrotantium, ab his que neces- A — XLIIL Nullus de horto tollet olera, nisi ab ho.
saria sunt accipiet. lano acceperit.
XL. Quando ad ostium monasterii aliqui venerint, XLIV. Nemo alteri loquatur in tenebris ; nulu à
si clerici fuerint aut monachi, majori honore susci- psiathe cum altero dormiat; manum alterius nemo
pientur : Íavabuntque pedes eorum, juxta Evangelii —tencat; sed sive steterit, sive ambulaverit, ive se
praeceptum, et prebebunt eis omnia qua apta sunt — derit, uno cubito distet ab altero.
usui monachorum. XLV. Si quis tulerit rem non suam, pon
XL. Si quis ad ostium monasterii venerit, super humeros ejus ; et sic agat ponitentiam publie
dicens velle se videre fratrem suum vel propin- in collecta.
quum, janitor nuntiabit abbati, et permittegte eo XLVI. Si Prepositus injuste judicaverit, inus
accipiet comitem , cujus fides probata est; et sic tis ab aliis condemnabitur.
mittetur ad fratrem videndum vel proximum. XLVIL Qui consentit peccatis, et. defendit slius
XLII. Si propinquus alicujus mortuus fuerit, pre- — delinquentem, maledictus erit apud Deum et hui
sequendi funus non habebit licentiam , ni&i Pater — nes, corripietur increpatione severissima,
monasterii preeceperit. B Explicit Regula Orientalis.
SANCTI BASILII
CJESAREJE CAPPADOCLÉ EPISCOPI
REGULA AD MONACHOS.
DÉ $. BASILIO EJUSQUE REGULA VETERUM TESTIMORIA.
PR d .
S. Gregorius Naxians. , orat. 20, in S. Basilium.
uis magis quam ille aut virginitatem eoluit, aut carni leges imposuit; idque non suo tantum exesps
sed etiam opera aliis impensa ? Cujus sunt virginum conohia, et scripto comprehensa Regularum stai;
qoibus. et sen$u$ omhe$S taetigabat, et inémbra omnit eompofiebat, et. verax virgittitdtem servile si-
monebat,
Gregorius presb. , orut. de S. Greg. Nas.
Mie porre commorantes (Gregorius et Basilius) et mutua exstimulatione virtutem augebant, et vit Be
nastic:e leges piis Deoque devotis hominibus atque a mundi societate disjunctis ferebant, Lycurg! legibu
Jlcidiores, Solonis gratiores, Minois asquiores. Imo vero dt de his viris sublimius aliquid dicam, Moyse
Hahtnr, rubeque obtecti, atque ut a tümultuaria et turbulenta hac vitá procul 96 remorerent, 9
tem secodeéntes, legisixtoris oflicio fungebantur.
$. Hieronymus , Script. Eccl., cap. 116.
Basilies Césaróée Cappadoeke, quz prius Masaca vocabatur, episcopus, egregios contra Enaomies dh
boravit libros, et de Spiritu sancto volumen, et asceticum, et breves variosque tractatus.
Rufinus , Hist. eccl., lib. v, cap. 9.
Basilius Ponti urbes et rura circumiens, desides gentis illius animos, et parum de spe futura solicit
stimulare verbis, et prdicatione succendere, callumque ab his long: fregligentim coepit abolere, si
egitque , abjectis irantum rerum et s:ecularium curis, suimet notitiam recipere, in utium coire, monasteri
consiruere, psalmis et hymnis et orationibus docuit vacare; pauperum curam gerere, eisque babita
honesta, et quz? ad victum necessaria sunt przbere, virgines instituere, pudicam castamque vitan 9m
pere desidersbitent Ihcere. Ita brevi pertnutata est totius provinciz facies, ul in arido et squalenü cauP
viderétur weges facudida «e lta vinea. surrexisse.
K4 més : Exstunt quoque utriusque Ingenii momethogta magrifica traéfd Mt, qtros ex tempore In Ecdeis
declamabant : ex quibus non denas ferme singulorudt oratiunculas transfudimus in Latinum ; Basilli pf?
terea Instituta monachorum : optantes, si poterimus, et Dei favor adjuverit, eorum plura transíerTe.
Sozomenus, Hist. Eccl., lib. wi, cap. 13.
Apud Arttienios, Paphlagones et Ponti incolas Eustachius Ecclesie Sebastie in Armenia antistes pris
vitem. njosasticam ejusque exercitium accuratam coepisse dicitur, íta ut librum de Institutis monachorul,
qui Basilii Cappadocis nomine inscribitur, ab boc conscriptum nonnulli affirtmettt.
Ita et Nicephorus Callist. , lib. 1x, cap. 16, et lib. xan, cap. 29.
| Photius P. Cb. Biblioth. cod. 194.
Lépi innett Basilii e istop! Cesarex Cappadocis Asodlica, ut vocant, duobus Hbris eomprehenss. Ct
Bene opas si quod aliad cuivis pietatis stu2igBo et zeterna bona consectanti ; mexiwe vero bis qui 18 eem
religiosz vitz exercitio incumbunt. Continet autem variarum quazstionum ex sacrís litteris, quae ad uf
cemponendos faciant, succinctas cum explanatione solutiones.
Idem, cod. 144.
Legi ejusdem sancti Basilii Áscetica, hoc est, monasticze vite preceptiónes ; éx quàrum preseriyto 6"
vixerit, reguo colesti poüetur.
*
CODEX REBULARUM. — PARS I. RRGOLJAE PP. ORIENT.
Theodorus Studita, Orat. in sanctum Platonem.
Primum dedit operam ut studiose magni et divini Basilii Coastitutiones legeret, é£ quibus sui temporis
consuetadinerh a monastica constitutione alienain esse didicit.
Sanctus Benedictus, Regulie, eap. 13.
Collationes Patrum, et instituta et Vit:e eorum; sed et regula sancti Patris nostri Basilii, quid aliud -
unt nisi bene viventium et obedientium monachorum exempla, et instrumenta virtutum?
Gregotius Turon., Hist. Franc., lib. x, cap. 29.
Áredius ex. familia prtopria tonsuratos instituit monachos, coenobiumque fundavit, in quo non modo
Cassiani, verum etimm Basilli et reliquorem abbatum qui monasterialem vitam instituerunt. celebrantur
egulz.
485 i56
Vita sancti Eugendi abbatis, cap. 14.
Prout memoriz, Christo inspirante, suggeritur, abrenuntiantium exordia primitus intimamus. Sic nam-
que qued non omnino illa qux sanctus ac precipuus Basilius, Cappadocize urbis antistes, vel ea qua san-
ctorum Lirmensium Patres, saactas quoqae Pachomiüs Syroram priscas abbas, sive illa qu: recentior ve-
nerabilis edidit Cassianus, fastidiosa praesumptione caleemms ; sed ea qwotidie lectitantes, ete.
Vita sancti Philiberti mbbutis.
Legebat studiose Basilii prseclaras constitutiones, Macarii Regulam, Benedicti decreta, Columbani insti-
teta sanctissima.
Justinianus quoque imp. epistola ad Menar P. CP. eontra Origenem, locum affert sancti Basilii, ix coó
aty)wuxo8 qireU Ói6Aiov, sive ex libro ejus Regularum : quo eliam frequentissimue utuntur sanctus Bene-
dictus Anianensis et Simaragdus, vetusti Regul: Benedlictinze expositores.
emnt ra t RU —————————————— MÁS
OBSERVATIO CRITICA I8 REGULAM SEQUENTEM.
Testimonia sanctorum Patrem allata, atque varia edita eruditissima scripta satis denotant doctrinam et
ietatem sancti Basilii Magui, jam dudum fastis sanctorum ascripti, et inter primos utriusque Ecclesise
octores numerati. Ille enim Czesariensis archiepiscopus vilam rnonasticam apprime excoluit, et inter
erudita ejus Opera tribus voluminibus contenta, a Juli«no Garterlo Benedictino edita Parisiis anno 1723,
reperiuntur varia Asceties in duas partes, quasi Regulas distinctas. monasticas, divisa, qu: proin Regulee
sancti Basilii appellantur, et quas ex Greco in Latinum transtulit, atque eruditam prefationem prx»mísit
Rufinus Presbyter Aquileiensis. Et quidem prima pars appellatur Regula fusius tractata, queinadmodum et
secunda dicitur Regula brevius tractata ; quas tamen. Rufinus in unum. conjunxit, atque ex illis hanc prz-
sentem Regulam sub nomirie sancti Basilii observandam monachis proposuit. Tota autem hzc Regula con-
etat 205 quszstionibos cum earum tespensionibus, ex sancta Scriptura desumptis, quibus eontinentur
omnia qux: ad perfectionem Christianam pertinent, vel ad essentialia monachorum munia speciatim spe-
ctant. Etsi enim sanctus Basilius non tangat exteriores czeremonias et observationes, ab aliis monasticze
vitze leglslatoribus przsscriptas circa divini officii ordinem, sasceptionem hospitam, taborem manuüm, for-
sam vestimentorum, correctiorem culparum potus et cibi, elc. ; attamen. ad reformandum interiorem
bominem salutaria praecepta tradit, maxime attendens ad minorum constitutionem et cordis directionem.
Hinc sanctissimus monachorum Occidentalium patriarcha Benedictus ad calcem sux HBegule inter alias
sanctorum Patrum doctrinas summopere laudat hane Regulam, sanctumque Basilium nominat suum Pa-
trem spiritualem. Átqne etiamnutn. hodie monachi Orientales pro norma vite hanc Regulam amplectuntur,
observantes tamen pro externis rWibus et ceremoniis liarum Regularum diversa statuta; nee sane solam
in Oriente, sed etiam in Occidente reperiuntur monachi DBasiliani, przesertim in. Polonia, Italia et. Hispa-
nia. Natus est anter sanctus Basilius anno 529; atqué anno 555 s:eculum reliquit, quamvis Ascetica Sua,
ive hanc presentem Regulam, ante annxm 555 non conscripserit, anno 579 defunctus.
INCIPIT PRJEFATIO RUFINI
PRESBYTERI AQUILEIENSIS
IN REGULAM S. BASILII AD URSEIEM ABBATEM.
Satis libenter, charissime frater Ursei, adventan- A jus cuim definitiones ac sententias thirsrerls, magno-
tes de partibus Orientis, el desiderantes jam fratrum — pere poposcisti ut hoc opus in Latinum verterem;
consueeta consortia, monasterium taum ingressi su-
mus; quod superpositum angusto arenosi tPamitis
dorso hinc atque hinc passivi et incerti maris unda
circumluit : rara tantummodo latentes locos eminus
arguit pimus, ex qua et Pineti clarum nomen sxculo
dedi, Eo t»mem maxime delectati sumus, quod
non , ut aliquis mos est, vel de locis, vel de opibus
Orientis sollicite percontatus es; sed quenam ibi ser-
vorum Dei haberetur obervalio, qu:e animi virtus,
quse institSsta servarentur in monasteriis, requisisti.
Àd hax ego ne quid tibi minus digne, non dico
quam geritur, sed quam geri debet, exponerem,
sancti Basilii Cappadoci:x episcopi, viri fide et ope-
ribee, et emni sanctitate satis clari instituta mona-
chorum; quB interrogantibus se monachis velat
sancti cujusdam juris responsa statuit, protuli. Cu-
pollitens mihi quod per universa Occidua partis
mohasteria, si h:ec sancti et spiritualis viri sancta
et spiritusti innotescerent Ihstituta, omnis ille ser-
vorum Dei profectus, qui ex hujwecemodi institutio -
nibus nasceretur, mihi quoque ex eorum vel meri-
tis, vel orationibus, aliquid gratiz vel mercedis af-
ferret. Exhibui ergo, ut potui, ministerium meum :
imple et tu, et omnes qui legMis et obserratis pra-
tiam, ut et agentes et orantes sie, quemadsodum
instituta hzc continent, mei quoque imnemores sitis,
Tui sane sit officii etiam aliis monasteriis exem-
plaria praebere : ut secundum instar Cappadociz,
B omnia ionasteria eisdem, e$ noa diversis vel insti
tutis vel observationibus vivant.
Eaplicá praefatio Hafni.
481
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
Is
— HQ € ————— ————Ó———————————
INCIPIT REGULA SANCTI BASILII EPISCOPI CAPPADOCIZE
AD MONACHOS.
Humanum genus diligens Deus, et docens ho- À stram verba hzc ante tribunal Christi ; Argum erm
minem scientiam (Psal. xci), his quidem quibus
docendi contulit gratiam, przcepit per Ápostolum
(Il Tim. m), permanere in doctrina : his vero
qui :dificari divinis institutionibus indigent, per
Moysem protestatur, dicens : Interroga patrem
(uum, et annuntiabit tibi; presbyteros tuos, et di-
cent tibi (Deut. xxxi). Propter quod necesse est,
nos quidem quibus ministerium verbi creditum
est, in omni tempore paratos esse et promptos
ad instructionem perfectionemque animarum : et
quedam quidem in communi Ecclesi$ auditorio
simul omnibus de preceptis Domini contestari ;
quedam vero secretius perfectioribus quibusque
disserere, et. inquirentibus manifestare, atque in-
terrogare volentibus de fide et veritate Evangelii
Bomini nostri Jesu Christi, et de conversatione per-
fecta, copiam nostri sermonis facultatemque prz-
bere, qua possit ex his perfectus effici et consum-
matus homo Dei. Vobis autem convenit nullum tem-
pus vacuum praeterire, quo minus ad ea qua com-
munBiter eum omni Ecclesia discitis, etiam secre-
tius de eminentioribus et perfectioribus inquiratis :
ut omne z:vum vit vestra in, inquirendo de melio-
ribus et percontando de utilioribus transigatis. Quo-
niam ergo et in hoc nos congregavit Deus , ut pau-
lulum quid a molestiis segregati turbarum silentii
agamus et quietis; neque in aliud opus animum de-
mus, neque residuum temporis somno rursus el re-
missioni corpore? mancipemus ; sed in inquisitione
et sollicitudine medium noctis hoc, quod superest
spatium, exigamus, adimplentes illud quod dictum
est per beatum David : Beatus qui in lege Domini
meditabitur die ac nocte ( Psal. 1). Si quid ergo
unusquisque vestrum deesse sibi ad scientiam pu-
tat, 4d communem id proferat inquisitionem. Faci-
lius enim pluribus simul couferentibus, si quid difli-
cile vel obtectum videtur esse, clarescet, Deo sine
dubio inveniendi gratiam qu:erentibus largiente. Sic-
ut ergo nobis necessitas imminet, et secundum il-
Jud Apostoli, ve mihi erit, si nou evangelizem (I1 Cor.
Ix); ita etiam vobis , si ab interrogatione et inquisi-
tione cessetis, vel si remissiores ae resolutiores ad
ea implenda quz recta inventa fuerint, simile discri-
te, inquit, et slatuam ea ante (aciem tuam (Psi.
XLIX); ita et. intendite animum vigilanter ad hx
qua dicuntur, et ad opus dignum quz audistis, le-
stinanter adducite : Quia nescimus qua die, wl qu
hora Dominus noster veniet ( Matth. xxw).
PRIMA INTERROGATIO FRATRUM.
Quoniam dedit nobis sermo tuus potestatem wu i»
terrogemus , primo omnium ,doceri. quesumu d
ordo aliquis est et consequentia in mandatis Dri;
ut aliud quidem sit primum , et aliud secundum,
et sic per. ordinem cetera : an omnia mandata ik
sibi invicem cohereant, et sint. qualia, wl volt
voluerit quis possit initium. sumere, lanquam n
modum circuli vel corona.
Reseowsio. lnterrogatio vestra antiqua est, d
B olim proposita in Evangelio, in eo cum accedens ad
Dominum quidam legis doctor ait : Magister, noi
est mandatum primum in lege? Et Dominus resp
dit: Diliges Dominum Deum tuum ez tob cr
tuo, et ex tota anima (ua, et ex totis viribus (i;
hoc est primum et maximum mandatum. Senis
vero simile huic : Diliges prozimum twm sai
teipsum (Matth. xxn). Ipse ergo Dominus ordivs
mandatis imposuit : primum dicens et magus
esse mandatum, Deum ex toto corde et ex Wd
mente diligere; secundum vero ordine et cus
quentia, et quod illi esset simile per virtutem, in
quod illud expleret et quod penderet ex prin, &
ligere proximum sicut seipsum. Sed et de aliis sit
liter in sanctis Scripturis invenies; et se^
( ut ego arbitror, in omnibus mandatis ordo quid
el consequentia przeceptorum.
INTERROGATIO 1l.
Quomam igitur de charitate Dei primum as 9
mandatum, inde nobis primum omnium dii"
Nam quia oportet diligere audivimus, quomodt W
men hoc possit impleri. desideramu addisccrt-
REsPoxsio. Optimum sumpsistis sermonis eV"
dium, et proposito nostro valde conveniens-De)
que juvante, nos quod dicitis, facieinus. Sciens
ante omnia est quod mandatum istud unun quis
videtur esse; sed omnium in se mandatorum pl
tem complectitur et constringit, ipso Donino
cente : Quia in his duobus mandatis writer l
pendet et prophete (Matth. xxu). Ne tamen a
men impendit. Propterea enim et Dominus dixit: yj singula discutere aggrediamur ordinem
quia sermo quem locutus sum vobis, ille judicabit
vos in novissimo die (Joan. xi). Et iterum : Servus
qui ignoravit voluntatem domini sui, et non fecit di-
gna , plagis vapulabit paucis : qui autem cognoverit,
et fecerit. contra voluntatem domini, vapulabit pluri-
mis (Luc. xu). Oremus ergo misericordiam Domini,
ut et nobis verbi inculpabile tribuat ministerium, et -
vobis fructuosum doctrinx concedat eventum. Tan-
quam ergo scientes quia stabunt ante faciem ve-
rum ; alioquin videbimur totum opus introducere ^
partes : sed quantum ad propositur sufficit ur
sens ratio postulat, inquiremus : illud anie €
designantes, quod omnium mandatorum m
Deo accepimus virtutes in nobismetipsis insias f
rimus.' Quo scilicet neque difficultas in nobis
tanquam novum aliquid et alienum a nobis exP
neque rursum elationis dari nobis aliqua
occasio, si putemus nos plus aliquid eme
E»
489
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT.
490
quam ab ipso in natura nostre creationis accepi- A ipsum si accidat nobis, alienos effici nos a charitate
mus. Quoniam quidem ea qux nobis a Deo insita
sunt, si recte et. competenter moveamus in opus,
hoc est secundum virtutem vivere. Si vero nature
beneficia corrumpamus, hoc est in malitiam ver-
gere. Est ergo mali ista definitio, non recte uti mo-
tibus animi a Deo nobis insitis. Et rursum virtutis
ista definitio, recte uti, id est secundum mandatum
Dei, et secundum conscientiam, animi motibus a
Déo insitis. Cum ergo hzc ita se habeant, idem hoc
inveniemus etiam de charitate constare. Mandatum
accepimus diligere Deum. Dileclionis virtutem in
ipsa statim prima conditione a Deo anima sibi in-
sitam gerit : in quo nequaquam extrinsecus testi-
monio indigemus : unusquisque enim in semetipso
Dei? Quod si parentibus inest naturalis affectus erga
eos quos genuerunt; et non solum hoc in homini.
bus, verum etiam in mutis animalibus invenitur :
videte ne inveniamur vel pecudibus hebetiores, vel
belluis feris immaniores, si nullo erga Genitorem
constringamur affectu. Quem etiamsi quantus et
qualis sit scire non possumus, ex hoc tamen solo
quod ex ipso sumus, venerari et diligere parentis
debemus affectu, atque indesinenter erga ejus memo-
riam pendere, sicut erga genitrices suas faciunt par-
vuli. Sed multo amplius multoque promptius ; quanto
et immensorum nos beneficiorum ejus obnoxios sci-
mus. Quod ipsum no'is commune esse puto etiam
eum cseteris animalibus: meminerunt namque etiam
et ex semetipso horum qux dicimus sumit indicia. B illa, si quid eis quis contulerit bonum. Si mihi non
Omnis homo desiderat omne quod bonum est, et
affectu quodam naturali constringimur ad omne
quod bonum putamus. Sed et erga consanguineos et
carnis proximos, nullo docente, in amore constrin-
gimur : his quoque quorum affectum et beneficia
accepimus, omni affectu et officiis copulamur. Et quid
aliud tam bonum habetur quam Deus? 1mo quid aliud
bonum, nisi solus Deus? Qui decor? qui splendor? qux
pulchritudo, quam naturaliter diligere provocamur,
usquam talis qualis in Deo est et esse credenda est?
Qu:e usquam talis gratia? qux amoris flamma, quz et
auime secreta et interiora succeudat, sicut amor Dei
inflammare debet mentis arcana? praecipue si sit ab
omni pollatione purgata; si sit munda anima, et
quae vero affectu dicat : Quoniam vulnerata charitate
ego sum (Cant. m). Ineffabilem prorsus ego sentio
amorem Dei, et qui sentiri magis quam dici possit.
Inenarrabilis quaedam lux est : etiam si fulgura, si
coruscum adhibeat, vel comparet sermo , non patie-
tur, non recipiet auditus. Si luciferi fulgores, si Lunze
splendores, si ipsum solis lumen assumas, ad com-
parationem gloriz illius obscura sunt omnia, et multo
tetriora, quam si czca nox et obseuritate profunde
caliginis mersa limpidissimo meridiani solis lumini
comparetur. Decor iste corporeis oculis non videtur,
anima sola et mente conspicitur. Qui decor si cujus
forte sanetorum mentem animamque perstrinxerit ,
flagrantissimum in eis amoris sui stimalum defigit.
Propterea denique velut amoris cujusdam ignibus
tabescens, et presentem vitam perhorrescens, dice-
bat aliquis ex eis: Quando veniam, et apparebo ante
faciem Dei (Psal. x1)? Et iterum dicebat istius ar-
doris ignibus flagrans: Sitivit anima mea ad Deum
vivum (Psal. xxvi). Et insatiabiliter ardens ejus de-
siderio orabat, ut videret voluntatem Domini, et pro-
tegeretur in templo sancto ejus (Ibid.). Ita ergo natu-
raliter et concupiscimus qux bona sunt et amamus.
Nihil autem, ut diximus, tam summum bonum est
quam Deus : et ideo debito quodam exsolvimus hanc
quam ab eo accepimus charitatem. Quz utique si
denegetur, et non exsolvatur, ire nos inexcusabiliter
obnoxios facit. Et quid dico irx obnoxios? Qux enim
poterit esse major ira, quz ultio gravior, quam hoc
PATROL, CIII.
creditis, audite Prophetam dicentem : Cognovit bos
possessorem suum , et asinus presepium domini sui
(Isa. 1). Absit autem de nobis dici ea qux sequun-
tur : Quia Israel me non cognovit, et populus meus
me non intellexit (Ibid.). Quod si etiam eos qui bene-
ficii aliquid nobis contulerunt, nullo docente diligi-
mus, et omni sffldio, quantum fieri potest , referre
gratias nitimur ; quomodo sufficiemus gratiam re-
ferre beneficiis Dei, qua tanta sunt, ut effugiant
numerum ; et talia, ut sufficiat unum aliquod ex
omnibus per totam vitam nostram efficere nos ob-
noxios largitori? Nam omitto cxitera omnia, que
quidem et ipsa magna sunt et preclara, verum a
majoribus et melioribus, velut stell? quaedam splen-
didioribus solis radiis obteguntur; quoniam quidem
nec tempus nobis est amplius dilatare sermonem, ut
possimus etiam de minimis divina erga nos enume-
rare beneficia. Sileamus igitur quotidianos solis or-
tus, et unius lampadis fulgore illuminatum universum
mundum. Sileamus lunz circuitus, aeris permuta-
tiones vicissitudinesque ; imbres ex nubibus, flumina
fontesque de terra; latitudines atque altitudines
maris: universitatem terre, ac nativitates eorum
animantium qu: in aquis gignuntur, et quz coale-
scunt vel oriuntur in terris, nostris ministeriis vel
usibus deputata. Hzc ergo omnia et czetera innume-
rabilia pretermitto: hoc solum, quod ne volenti
quidem przterire possibile est, silere non possumus:
et quamvis reticere gratiam non sit possibile, multo
tamen impossibilius est ut dignum est et ut competit
proloqui : hoc, inquam, quantum est, quod scientiam
sui donavit homini Deus, et rationabile animal esse
fecit in terris, et ineffabilis paradisi abuti voluptate
ac decore concessit ? quemque serpentis arte dece-
ptum, et in peccatum lapsum, ac per peccatum in
Inortem devolutum, nequaquam despexit; sed legem
in adjutorium dedit, przfecit angelos, destinavit pro-
phetas ; conatus malitie comminationum severitate
compescuit; bonorum desideria munificentissimis
repromissionibus provocavit, et finem utriusque via
nostra in multis imaginibus pr:esignavit. Verum cum
post hzc omnia in malis nostris incredulitatibus du-
rareinus, non est aversus, nec dereliquit nos pii Do.
16
491
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
492
mini bonitas; neque cum beneficiis ejus essemus À quidquid confertur in proximum. Et quidem in his
ingrati, avertere potuimus et. excludere misericor-
*j diam ejus a nobis : sed revocamur a imorte, et ite-
À rum vivifieamur per Dominum nostrum Jesum Chri-
' etum, Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbi-
tratus est esse se equalem Deo ; sed semetipsum ex-
. inanivit, formam servi accipiens (Phil. n). Infirmitates
nostras accepit, et eegritudines nostras portavit, et pro
nobis vulneratus est, ul livore illius sanaremur (Isa.
Lui). Et a. maledicto nos redemit, factws pro nobis
maledictum (Gal. 111). Et morte turpissima condem-
natus est, ut nos revocaret ad vitam. Nec sufficit ei
vivificare nos mortuos, sed et divinitatis sux parti-
eipium tribuit, et munus z:ternitalis indulget ; et
supra omne quod vel petere vel intelligere possumus,
eredentibus vel diligentibus se przparat, quod oculus
son. vidit, nec auris audivit, nee in cor hominis ascen-
dit (I Cor; n; Psal. cxv). Quid ergo retribuemus
Domino pro omnibus qux retribuit nobis? Verum
ille tam benignus et clemens est,ut ne retributionem
quidém reposcat ; sed sufficit el ut pro his omnibus
qui largitus est. diligatur. Quis ergo ita irremedia-
biliter ingratus est, ut propter tantdilet talia beneficia
non diligat largitorem ?
Et de charitate quidem Dei ista sufficiant: propo-
situm namque est, ut superius diximus, non omnia
dicere, 1mpossibile enim est; sed breviter et suc-
einete commemerare ea qux amorem Dei inserere
anime et suscitare suíliciant. Gonsequens jam nune
est, etiam de eo mandato, quod erdine et virtute se-
eundum diximus, explicare. Et quidem quoniam lex
eas virtutes qu» anima a Creatore insitse sunt, eli-
met et excolet, jam superius diximus, Quia erge
preeipimur diligere proximos sicut nos ipsos, videa-
mus etiam si inest nobis vittas 6t faeultas ad hujus
qui initia habent ad timorem Domini, et ad primos
aditus religionis accedunt, prima institutio est uti-
fior per timorem, secundum sententiam sapientissimi
Salomonis, dicentis: Initium sapientie timor Domini
(Prov. 1). lipsum etiam in psalmis legitur (Psal. cx).
Vos vero fratres, qui jam parvuli in Christo esse de-
siistis, nec ultra lacte indigetis, cibos solidos er
dogmatuin firmitate perquirite, ad nutriendum «&
pascendum interiorem hominem (/ Cor. ni) ; quo per
eminentiora queque mandata perveniat ad períe-
ctum, et in omni, qua in Christo est veritate, con-
firmetur. Observandum sane est ne forte copiosioris
grati: pondus causa nobis gravioris condemnationis
existat, si ingrati inveniamur in muneribus largitoris.
lllud autem ante ommia considerandum est, qua
neque aliud ullum mandatum, neque hoc quod à
charitate Dei et proximi praecipitur, implere quis
poterit, si per varias et diversas oceupationes animus
aberret, Sed neque artificium ullum, vel ullius inde-
strie disciplinam possibile est adipisci eos qui fre-
quenter ex aliis ad alia transferuntur. Omni ergo
custodia oportet nos servare co£ nostrum, ne forie
desiderium Dei mala desideria et sordidze cogitatio-
nes depellant nostris animis ae detrudant (Pree. wi;
&ed e contrario assidua recordatione et memoria Dei,
formam quodammodo ac figuram ejus animae nostr?
signaculis singuli infigamus, qui? nullis qucat per-
turbationibus aboleri. Sic enim et desiderium in no-
C bis divina charitatis accenditur, dum frequens ejes
memoria mentem atque animum illustrat; et ad opes
inandatorum Dei erigituur ac suscitamur. Et ex ipsis
rursum cbaritaetis operibus vel oenservatur Dei ia
nobis eharitas , vel augetur. Et hoo putó ostendere
volentem Dominum dieere, aliquando quidem: Si
quoque matidati expletiónem. Et quis ignorat quo- — diligitis me, mandeta med. servate (Joan. xiv); ali
niám humanum animol et communicabile home est, — quando autem t Si facitis qite ego dico vobis, perme-
et non syreste aliquod ac ferum? Nihil enim tash — metis in charitate mea ; sicut et ego servavi mandata
proprium est Baturz nostre, quam alterum alterius — Patris mei, et maneo in charitate ejus (1 bid.). Ex qui-
indigere, et requirere invicem, ae diligere quod re- — bus edocet nos, prospectum operis nostri debere e1
quiritur. Qaia ergo Dominus harum im nobis virtm- — sua voluntate pendere ; ut tanqüam speculum quoi-
tmm semina seminavit, sine dubio horum etiam fru- — dam ipsum babentes, et semper ad ipsum respiciea-
etum requiret , et testimonium nostre erga se dile- — tes, opus nostrum fixo ad ipsum eordis oculo diri
etionis ditectionem accipiet proximorum. In hoe gamwus. Sicut enim artificia que ih hac vita sunt,
entm, inquit, scient omnes, quía mei discipuli estis, D prospectum quemdam aniimni gerunt, et ita secundun
si invicem dilígatis (Joan. xm). Et ita ih omnibus ista
mandeatá conjungit, ut ettam misericordie opera qud
in proximo fiémt ; transferat ín semetipsum. Esnrivt
enim, inquit, et dedistis manducare nihi (Matth, xxv);
Et reliqua qux fn proximo gesta $trit, sé dieit esse
perpessurm, cam adjecit: Quandia fectétis uM ex mi-
finis istis (ráltibus mofs , mihi (ecistis (1954.). Etgo
pet prinvesa completur et secufdum ; per ééeahdurii
véró ascendite ét reditur ad primum: ut qui diligit
Dominum, sine dubio diligat et ptottthuin. Ait enim
Bomines : Qi diligit me, mandat& mea euwodit. Hoà
est autem mandatum meum, inquit, «ut invicem dili-
gatis (Joan. xtv et xv). lta et qui diligit proximum,
explet in Deo charitatem ; quia ipse in se recipit
hoc quod animo conceperint, etiam in opere utuntur
manuum ministerio ; sic et in hoc nostto opere unm
manet nobis iste prospectus, áique unus terminszs
fixus est, quo Deo placere debeamus. Secundum hunc
ergo prospectum opas dirigamas mandatormm. tIm-
possibile namque est alfter constáre posse operis no-
sti fotmam, wisi volahtas ejus qui injunxit opus
semper in mémoría habeatur: ut ejus voluntate ser-
fata, et labere operis ac diligentia competenter ex-
pleta, semper jamgamur Deo, dum semper ejus me-
fnores Ens. Siewt enim, verbi causa , faber secn-
rein Ínciéns aut faleem, meminit semper ejus qui
epus injunxit, et retinet in corde suo cujus inagni-
tudinis, vel qualitatis, vel formae injunxerit fieri se-
498
init à domino operis injunctum, ad hoc dirigit ma-
puum ministerium, ut forma operis cum ejus qui
imjniit animo ac voluntate conveniat; si aetem
obliviscatur quid vel quale sii qued sibi fuerat impe-
ratum, sine dubie aliud aliquid quam injunctum fue-
rat, facie; ita etiam Ghristianus omnem conatom
et omne studium in actibus suis adhibere debet, ut
secundum, voluntatem Dei, qui opus injunxit, suum
quoque dirigat opus ; ut actus sui ornentur, et pos-
sit e;us qui przccepit voluntatem implere. Tunc etiam
illud complere potest quod scriptum est : Sive man-
ducetis, sive bibatis, sive aliud quid faciatis, emnia ed
gloriam Dei facite (I Cor. x). Si vero declinet quis a
regula, et corrumpat observagtiam mandati, ex hoo
ipso arguitur, si quis sit immesaor Dei. Plerimum
aulem prodest ad conservandam memoriam Dei,
etiam secretiys et remotius habitare. Nam permixtim.
vivere cam his qui neglgentius agunt eirca timoreni
Dei, et contemptum habent. mandatorum ejus , plu-
rimum nocet ; siet et. Salomonis sermo testatur,
dicens: Cum homine. iracundo ue. habitaveritis , ne
forte discatis vias ejus, et accipiatis laqueum anime
vestire (Prov. xxi). Et iterum quod dicit: Exite de
niedio eorum, et separabimini ab eis, dicit Dominus
(4sa. 111), ad hoc ipsum respicit. Igitur neque per
Oculos, neque per aures recipiamus illecebras ad
peceandum, et paulatia) longo usu inhzereamusg con-
suetudini pessimz. Et rursum ut possimus orationi
vacare, oporlet primo gecretius habitare. Hec enim
modo et precedentes consuetudines excidemus, in
quibus contra mandatum Dei agebamus. Non enim
parvus labor est, ut se aliquis a priore non bona
consuetudine refleciat ac revocet ; quoniam quidem
1inos longo tempore confirmatus vim quodammedo
naiurz obtinet. Oportet ergo nos primo emnium ab-
negare nos ipsos, et tollere crucem Christi, et sic
euin sequi (Matth. xvi). Abnegamue autem nos hoc
1nodo si, per omaia preterile consuetudinis obliti,
voluntates proprias abnegemus ; et ita non solum ab
hominibus non recte agentibus, verum etiam a no-
stris ipsis inordinatis et incompositis moribus séce-
damus. Alioqui ut in eadem quis consuetudine atque
in priore conversatione permanens, emendare se
possit et corrigere, dilicillimum est ; imo, ut verius D
dicam, penitus impossibile, Sed ad hoc ipsum, ut
tollat quis crucem suam et sequatur Christum, plu-
rimum impedit societas et permixtio eorum qui vi-
tam dissimilem ducant. Nam paratum esae ad mor-
tem pro Christo, et mortificare membra qu: sunt
super terram (Coloss. 13), et pro nomine Christi li-
benter ferre omne discrimen, hoc est tollere cracem
suar. Ád quod grande videmus impedimentum possé
nobis oboriri ab his qui dissimiles sunt vel vita vel
oribus. Et ad cxtera alia que multa sunt, accedit
"tíam hoc, ut respiciens anima ad multitudinem ne-
juiter viventium, pria quidem occupetur ct Impe-
latur, ne suorum i1nalorum capiat intellectum, et
josSit vel purgare per penitentiam quz» deliqait, vel
CODEX REGULARUM. — PARS J. REGULJE PP. ORIENT.
curem ; etin illud.semper intendens-quod sibi me- À causas culpe resecare emendatione vitiorum.
494
ia
comparatione etenim pessimorum aliquid se jsm ma-
gni perfecisse sestinaat. Tum deinde impedimentis et
perturbationibus atque occupationibus, quas com.
munis hominum vitia habere solet, praetermissis ,
illad qued majus est et pretiosius omnium ;, memo-
riam Dei non potest custodire : «qoa depulsa ab ani-
mis et exclusa, non solum omi Lbetitia et gaudio
earet divino, et delectationis Domini sustinet detri
menta, sed et dulcedinem non sentit divini eloquii ,
uf dicat: Quam dulcia faucibms meis eloquia tua,
Domine ! super mel et favum ori meo (Psal. cxvin) ;
sed et in neglectum et oblivionem pervenit judicio-
rum Dei, et in contemptus éonsuetudinem decidit :
«uo majus malum et perniciosius pati nihil potest.
INTERROCA TIO III.
Quia ostendit nobis sermo tuus periculosum esse. cum
his qui mandata contemnunt vitam ducere, nunc di-
scere cupimus si oporteat eum qui-ab hujwscemodi
consortis discesserit, remotum esse et solum DT
— vero cum fratribus ejusdem. propositi et ejusdem
animi. vilam suam sociare.
Res». In multisgitile esse video vitam communem
ducere cum his qui ejusdem voluntatis sunt atque
propositi." Primo, quia étiam ad usus corporales vi-
ctusque rainisterium enusquisque nostrum solus sibi
Bon sufficit: et vero ideo pro his quie ad ministe-
rium vie nostra necessaria sunt, invicem opera
nostra egemus. Sicut enim pes hominis in alio qui-
dem suis viribus utitur, in alio vero indiget alienis,
et sine adjumento ceterorum membrorum nec ex-
plere saut opus, nec sufficere suis viribus potest
(I Cor. xin) ; ita etiam vita solitaria mihi pati vi-
detur, cum neque quod ei inest, atile esse, neque
qued deest ab aliquo possit acquiri. Przter hoc au-
tem nee ratio quidem charitatis unumquemque per-
miuit quod suum est quxrere, dicente Apostolo :
Charitas non querit que sua sunt (1 Cor. xii). De-
inde, sed nec culpas quidem suas unusquisque ac
vitia facile dignoscit, cum qui arguat nemo est : et
facile hajusmodi homini accidere potest illud quod
scriptum est : Ve soli, quia si ceciderit, nemo est
alius qui erigat eum. ( Eccle. v). Sed et mandata a
pluribus quidem facilius adimplentur ; ab uno vero
dum unum videtur impleri, aliud impeditur. Ut puta,
quomodo quis solus visitabit infirmum? aut quomodo
suscipiet peregrinum ? Si vero omnes corpus sumus
Christi, singuli autem alterutrum membra, per con-
sonantiam velut in unius corporis compagem in Spi-
rita sancto aptati et conjungi debemus adinvicem
(Rom. xu). Quod si unusquisque nostrum solitariam
eligat vitam, scilicet non tali aliqua causa vel ra-
tione qux Deo sit placita, vel quod ad commune:
cxterorum pertineat dispensationem, sed propriz
voluntati et passioni satisfaciens; quomodo possu-
mus discissi et divis adimplere, et integram assi-
grare membrorum ad se invicem consonantiam ?
Iste enim talis néque cum gaudentibus gaudet, neque
cum flentibus flet (Rom. xv) ; quoniam quidem se-
paratus ac divisus a c:eteris nec cognoscere quidem
——
4o
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
496
necessitates poterit proximorum. Tum deinde nec A minus non zestimavit sufficere sibi solam verbi do-
sufficere potest unus ad suscipienda omnia dona Spi-
ritus saacti, quia secundum uniuscujusque mensuram
fidei et donorum spiritualium distributio celebratur:
ut id quod per partes unicuique distributum est,
rursum tanquam membra ad zdificationem unius
corporis coeat et conspiret. Alii enim datur sermo
sapientie, alii sermo scientie , alii fides , alii prophe-
tia, alii gratia sanitatum (I Cor. xn), et czetera ; quae
singula utique non tam pro se unusquisque quam
pro aliis suscipit a Spiritu sancto. Et ideo necesse
est uniuscujusque gratiam, quam susceperit a Spiritu
Dei, et in commune prodesse. Accidit ergo ut is qui
remotus vivit et separatus, unamquamcunque susci-
piet gratiam, et.hane ipsam inutilem faciat, dum
ctrinam, sed et opere ipso voluit nobis tradere humi-
litatis exempla, cuia. przecinctus linteo lavit pedes
discipulorum suorum (Joan. xit). Tu ergo cujus pe-
des lavabis? quem curabis officiis ? cujus inferior
aüt ultimus eris, cum solus vivas? Sed et aliud quod
dicitur : Bonum et jucundum habitare fratres in unxm
(Psal. cxxxin), quod unguento pontificali in barbam
de capite descendenti sanctus Spiritus comparavit,
quomodo in solitaria habitatione complebitur ? Sta-
dium namque est quoddam , ex apostolico praecepto,
ad emendationem morum vitamque formandam, in
quo per virtutis exercitium proficitur ; in quo me-
ditatio divinorum mandatorum effulget amplius et
clarescit, haec communis inter se unanimorum fra-
nibil per eam operatur, sed defoJit eam in semet- B trum habitatio : babens in se illam similitudineu e
ipso (Matth. vii). Quod éujus et quanti sit periculi,
nostis omnes qui legitis Evangelium. Si autem cx-
teris communicat gratiam, et ipse perfruitur proprie
ea ipsa quam suscepit; et multiplicatur in eo, dum
communicatur et czeteris ; et ipse nihilominus fruitur
gratia reliquorum. Habet autem et alia quan.plurima
bona communis vita ista sanctorum, qus non est
nunc possibile omnia dinumerare. Interim, ut dixi-
mus, ad conservanda sancti Spiritus dona commo-
dior est multorum societas, quam si degamus in so-
litudine. Sed et adversus insidias inimici, qus ex-
trinsecus inferuntur, multo cautior est et utilior so-
cietas plurimorum : ut facilius suscitetur e somno,
si quis forte obdorimierit somnum illum qui ducit ad
mortem ( I Cor. x1). Sed et delinquenti delictum
suum facilius apparebit, cum a pluribus vel arguitur,
vel notatur: secundum quo. et Apostolus dicit :
Sufficit ei qui ejusmodi est, objurgatio hc quee fit a
pluribus (1I Cor. vi). Sed et in oratione non parvum
emolumentum a pluribus nascitur, cum consensu et
universitate orantibus; ut ex multorum personis ,
per gratiam qu:e in nobis est, Deo gratiae referantur.
Sed interdum et periculo proxima est vita solitaria.
Primo quidem illi pericalo subjacet, quod certe gra-
vissimum est, in quo ipse sibi placet, et neminem
habens «qui possit opus ipsius probare, videbitur sibi
ad summam perfectionem venisse. Tum deinde sine
ullo exercitio degens, neque quid sibi vitii abundet,
neque quid virtutis desit, agnoscit. Neque discretio-
nem habere poterit in operum qualitate, pro eo quod
operandi materia omnis exclusa sit. In quo enim hu-
militatem suam probabit, neminem habens cui hu-
milem se prebere debeat? In quo misericordiam
demonstrabit totius consortii et societatis alienus?
Ad patientiam vero quomodo seipsum exercebit, nul-
. lum habens qui videatur ejus voluntatibus obviare?
Si quis autem dicat sufficere sibi doctrinam Scri-
pture et apostolica precepta ad emendationem mo-
rum vitamque formandam, simile mihi aliquid facere
, Videtur his qui semper fabrile artificium discunt,
nunquam tamen fabrifaciupt opas, vel his qui in
structorum arte semper docentur, nunquam tamen
idificande domus operam, dabunt. Ecce enim et Do-
exemplum , quod in Actibus apostolorum refert de
sanctis Scriptura divina, dicens : (uia omnes cre-
dentes erant in unum, et habebant omnia. communia
(Act. 1v).
INTERROGATIO IV.
Oportet primum renuntiare omnibus, et ita. venir
ad hanc vitam vel conversationem que secundua
Deum est ?
Resp. Domino et Salvatore nostro Jesu Christe
dicente : Si quis venit ad me, abneget semetipsum,
et tollat crucem. suam, et sequatur me (Matth. xv);
et iterum : Qui non renuntiaverit omnibus que per
sidet, non potest meus esse. discipulus (Luc. xxv).
Qui ad hoc venit ut Dominum sequatur, etiam se-
ipsum neget, et tollat crucem suam. Certum est ae
tem quia jam et ante diabolo renuntiavit et operi-
bus ejus. Quod tamen non ab his qui in profectu
sunt vite, vel qui jam ad perfectionem tendunt, sed
ab his qui a prima statim confessione initiantur, fieri
solet. In hoc autem renuntiat, sicut superius disi-
mus, etiam ipse sibi homo, id est, si priori consue-
tudini su:x vel vite renuntiet, aut etiam moribus suis,
vel delectationibus s:culi hujus, sed et consanpgui-
nitati corporali ; illi maxime qux» impedire ej.
propositum polest: et parentes quidem eos qui s?
in Christo Jesu per Evangelium genuerunt, mags
putabit; fratres autem eos qui eumdem adopuont:
Spiritum susceperunt : possessiones vero omne
simul a se ducit alienas. Et ut breviter dicam, hi
cui pro Christo mundus omnis crucifixus est, et ips
mundo, quomodo potest servus eífici cogitationem
et sollicitudinum mundi ; cuin Dominus jubeat etia
animam ipsam abnegandam esse pro se? Períecu
itaque est abnegatio in eo, ut passionibus penitus
careat, dum adhuc in corpore est. Sed hzec incipit
agere ab his primo qus extrinsecus sunt, id est
a passionibus, vel inani gloria, et si qu: sunt alia
similia, ut ab his primum efficiatur alienus. Et he
est quod nos docuerunt apostoli Jacobus et Joas-
nes, qui reliquerunt patrem suum Zebedzeum, et
navem ipsam in qua erant (Marc. 1). Sed et Mar
theus relinquens vectigal, et surgens, ac Sequezs
Dominum (Matth. 1x); qui non solum lucra reli
401
CODEX RÉGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT.
498
querat yectiganum, sed et periculum contempse- À in sanctam doctrinam ; sed sicut. Dominus noster
rai; quod utique poterat evenire a principibus sz-
culi, pro eo qued vectigalium rationes imperfectas
atque incompositas reliquisset. Ita autem cupiditate
sequendi Dominum ductus est, ut. nullum prorsus
hujus vit:e respectum vel cogitationem sibimet ser-
vaverit. Quod autem neque ad affectus parentum,
$i adversantur Dominicis preceptis, neque ad ul-
lam aliquam humanam delectationem oporteat ali-
quem respicere, et per hoc ab eo quod proposuit
impedirl, Dominus edocet, dicens : Si quis ergo ve-
neri ad me, et non odit patrem. suum et. matrem
suam, et uxorem et filios, et. fratres et sorores, in-
super el animam suam, non potest meus esse. disci-
pulus (Luc. xiv). Quod est simile illi quod dixit, ut
deneget quis seipsum.
INTERROGATIO V.
Si oportet eum qui servis Dei sociari vult, relinquere
indifferenter propinquis suis porlionem facultatum
suarum
Rese. Domino dicente: Vende omnia bona tua,
et da pauperibus, et habebis thesaurum in calis, et
veni, sequere me (Luc. xvm) ; et iterum : Ven-
dite omnia quee habetis, et date eleemosynam | (Lue.
x1); arbitror quidem quod is qui accedit ad Dei
servitium, non debeat contemnere et ut libet relin-
quere ea quz sibi competunt; sed tentet omnia, si
fleri potest, cum summa diligentia assumpta, tan-
quam ea qus» jam Domino sacrata sunt, quan-
tum fieri potest rationabiliter dispensare : sciens
quia non est absque periculo in opere Dei agere (.
negligenter (Jer. xvin). Si vero. propinqui ejus vel
parentes contra fidem veniant, debet rursum memi-
nisse Domini dicentis : Quia non est. qui reliquerit
domum, aut. fratres, aut. patrem, aut. matrem, aut
urorem, aut filios, aut agros propter me, et propter
Evangelium, qui non. accipiat. centuplum in presenti
tempore, et in futuro seculo vitam eternam (Matth.
XIX). Verumtamen oportet eum his qui sibi qus
sua sunt denegant et resistunt, et desidem faciunt,
protestari et denuntiare quia sacrilegii crimen in-
currunt, secundum mandatum Domini dicentis :
Quod si peccat in te frater tuus, et argue eum, et re-
liqua (Matth. xvii). Judició vero experiri de his
apud judices seculi, abnuit religionis auctoritas,
per id quod dixit Apostolus : Audet aliquis vestrum, D
s10900iwum habens adversus alium, judicari apud in-
$145t0s, ei non apud sanctos (I Cor. u) ? Et rursum :
$(Quia jam quidem omnino delictum est in vobis, quia
gesdicia habetis inter vos (Ibid.).
INTERROGATIO VI.
Sé oportet omnes qui inveniunt ad nos suscipere ; aut
probatione ?.et qualis ista debel esse pro-
cum
batio
Resp. Cum Dei clementia omnes vocet, per illam
Grzedicationem qua dicit: Venite ad me, omnes qui
Jaboraiis et onerati estis, el ego. reficiam vos (Matth.
x1), non est absque discrimine abjicere quempiam
venientem ad nos. Verumtamen neque immundis, ut
aiunt, pedibus indulgendum est introire quempiam
Jesus Christus juvenem illum qui ad se venerat in-
terrogavit de priore vita sua, et eum audisset quia
recte transacta esset, quod deerat ei przcepit ad-
implere, etita demum jussit eum sequi se : ita
eliam non oportet inquirere de preterita vita et
conversatione, ne forte simulata quis mente et fal-
laci animo accedat ad nos. Quod ita demum digno-
scitur, si facile omnem laborem corporis qui injun-
gitur ferat, et ad castigationem vitz pronus incli-
natur; vel si etiam delictum aliquod suum, cum
interrogatus fuerit, nequaquam pronuntiare confun-
ditur, et medelam delicti quz adhibita fuerit gra-
tanter assumit: et si ad omnem humilitatem abs-
que ulla verecundia inclinatur, ac vilioribus et abje-
B ctiuribus artificiis, si ita ratio poposcerit, tradi se
non accipiat aspernanter. Cum ergo ex liis singulis
documentis fuerit comprobatus quia firma mente,
et stabili consilio, ac prompto animo sit, tunc sus-
cipi eum decet. Prius autem quam corpori frater-
nilaüs inseratur, oportet ei injungi quxdam labo-
riosa opera, et quz videantur opprobrio haberi a
secularibus ; et observari oportet si libenter hzee
et libere ac fideliter expleat, nec confusionem eo-
rum graviter ferat: vel etiam si in labore impiger
inveniatur et promptus.
INTERROGATIO VII.
Ex qua etate opor:et. nosmetipsos offerre Deo : vel
virginitatis professionem quando oportet firmam ac
stabilem judicari ?
Resp. Dicente Domino : Sinite infantes venire ad
me (Luc. xvni) ; et apostolo Paulo collaudante eum
qui ab infantia sacras litteras didicisset, et rursum
precipiente educari filios in doctrina et correptione
Domini; omne tempus a prima ztate opportunum
quidem esse ducimus ad suscipiendum timorem et
eruditionem Domini : firma tamen tunc erit pro-
fessio virginitatis, ex quo adulta jam ztas esse coe-
perit, et ea qus solet nuptiis apta depntari ac per-
fecta. Oportet tamen infantes, voluntate et consensu
parentum, imo ab ipsis parentibus oblatos, sub te-
stimonio plurimorum suscipi ; ut omnis occasio ma-
ledicti gratia excludatur hominum pessimorum.
Adhiberi autem eis oportet summam diligentiam,
quo possint ad omne virtutis exercitium probabiliter
institui, tam in verbo quam in intellectu et opere.
Quidquid in tenero quis et parvo inseruerit, firmius
et tenacius imposterum conservabit. Injungenda
est ergo infantium cura his qui ante omnia in vir-
tute patienti documenta sui probabiliter prz hbue-
runt : qui possint pro merito delicti et zetatis singu-
lis quibusque etiam correptionis adhibere mensu-
ram : et qui servent eos proximo omnium a sermo-
nibus otiosis, et ab iracundia, atque ab incitamentis
gule, et a cunctis indecentibus atque inordinatis
moribus. Si vero cum :etatis augmento nullus in eis
deprehenditur profectus industrie, sed vaga mens
et animus cáassus ac tumens etiam post instituta
probabilia infructuosus permanserit, hujuscemodi
8. BENEDICTI ABBATIS. ANIANENSIS
abjiei oportet, et maxime cum | uvenilis fervor ru- A tune dieitur dignus effectus, cum et ipse simili apa»
dem lacessit :etatem. - Eorum vero qui :elale jam
robusta accedunt ad servilium Dei, oportet im
quirere, ui diximus, qualitatem vitse przeterite, et
sufficere etiam hoc ipsum, si satis instanter hoc ex«
petunt, etsi verum et ardens desiderium est eorum
erga opus Dei. Hujuscemodi vero fieri doeumenta ab
his oportet, qui valde prudenter de his discutere po»
tuerint et probare. Cum autem fuerint. suscepti,
Si forte propositum suum transgressi fuerint, nec
videri eos oporiel amplius, tanquam eos qui in
Deum deliquerunt ; quo teste confessionis sux pa-
etum transgressi sunt. Eísi peccaverit, inquit, homo
in. hominem , orabunt pro ipso ad Dominum : si au-
tem in. Deum peccaverit, quis orabit pro eo (I
Reg. n)?
INTERROGATIO VIII.
Si oportet eum qui se. pie ac religiose vite dederit,
eliam continentiam. observare ?
REsp. Quia in omnibus necessaria sit continen-
tia, manifestum est, primo omnium ex eo quod
Paulus inter fructus Spiritus sancli etiam continen-
tiam nominat (Gal.v). Tum deinde etam immaeu-
latum ministerium per hanc servari posse designat,
cum dieit : In laboribus, in vigiliis, in jejuniis, in
castitate (11 Cor. vi). Et iterum alibi : In labore et
fatigatione, in vigiliis muliis, in fame el siti, in je-
juniis frequenter (11 Cor. xi). Et iterum : Omnis qui
$u agone contendit, ab omnibus continens est. (1 Cor.
n). Et rursum : Macero corpus. meum, et. servituti
subjicio (1bid.) ; qued utique non aliter quam per
continentiam videtur inipleri. Et juventutis tumor,
26 fervor siatis velut freno quodam restringi et re-
primi per solam continentiam potest. Non enim ez-
pediunt stulto delicie, secundum Salomonem (Prov.
xvm). Et carnis, inquit Apostolns, curam ne fece-
vitis in concupiscentiis (Rom. 15). Et iterum : Vidua
que in deliciis ast, vivens mortua est (I Tim. v). Sed
exemplum illud divitis in deliciis viventis necessariam
mobis ostendit esse continentiam, ne forte et nos
audiamus quod audivit et dives : Quia consecutus
e& bona in vita tua. (Luc. xvi). Quomodo autem in-
continentia periculosa sit, etiam Apostolus docet,
cum eam proprie illis ascribit quos recedere a
Domino dicit ; ait enim ? In novissimis diebus insta-
bunt tempora periculosa :. erunt. enim. homines se-
ipsos amantes. (II Tim. n), et. cum plura malitie
geuera emumerasset, ad ultimum posuit : Comesso-
res, incentinentes, immites. Sed et Esau. malorum
suorum quasi fomitem quemdam hahuit incontinen-
tiam, qui pro uno cibo vendidit primitiva sua (Gen.
xxv). Sed et prima illa pr:evaricatio non aliunde
homini nisi per incontinentiam accidit (Gen. in).
Oinnis vero sanctornm vita, atque ipsius Domini in
carne positi praesentia, qux nobis alia, nisi conti.
mentiz: proponit exempla? Moyses quidem, dum
eontinsatio quadraginta dierum jejunio astitisset
imdefectus, dicitor a Deo meruisse legis auxilium
humano generé deferre. Elias quoque visione Dei
tio temporum a cibo se continuisse perseribitur (111
fteg. xix). Sed et. Banielis et. triura puerorum mex
ritum apud Deum, quo de omnibus inimicis suis et
de ipso tyranno triumphum ceporunt (Dan. 1), noa
aliunde nisi per conlipentiam veait. Joannis autem
omnis vita. continentia fuit (Matth. ur). Ab hac
etiam Bomiaus manifestationis suce isitia pruma pa-
tefecit (Matth. 1v). Continentiam autem dicirans,
non quo a cibo penitue abstinendum sit, hoe est
enim vitam violenter dissolvere , sed eam qua vitz
usus non superfluus, sed necessarius constat : cum
refugimus quod suave est, explemas ea quae sola
eorporis necessitas poscit. Et, ut breviter dicam,
omnia quad per passibilem concupiscentiam requi-
runtur, ab his abstinere, virtus est continentis. Et
idco ergo non solum in esu cibi et in libidine conti-
nenlie virtus agnoscitur; sed cum ab omnibus ia
quibus delectamur quidem carne, sed ip anima l»-
dimur, abstinemus. Verus ergo .contiuens nec glo-
riam humanam desiderat ; sed a vitiis se continet,
et ab ira, et a tristitia, et ab omnibus qux» occupa-
tas tenere consueverunt ineruditas animas et in-
cautas. Pene autem in omnibus mandatis Dei hu
invenimus, quod unum alteri coheret, et separa-
tim aliud ab alio compleri impossibile est. Id ta-
men przcipue in hac ipsa continentia deprebendi-
tur; quoniam quidem humilis ille judicatur qui se
a superbia continet, et ille. renuntiat omnibus fz-
cultatibus suis, et secundum Evangelium vendi
omnia sua et pauperibus dividit, qui sine dubio con-
tinel se a pecunix desiderio. Sed et mansuetus ille
erit qui iram. continet, et cohibet furorem. Quid
vero jam vagos oculi visus, et auris auditus, et
linguze intemperantiam aliud quam continentia mo-
deratur et cohibet? Sed et intemperatos risus cos-
linenlia coerceL ; sicut. iucoptinentie signum est,
inordinatis et incompositis motibus agere ip risu :
cum utique subridendo tantummodo Letitiam men-
tis oporteat indicari ; indecorum aulem sit crepi-
tantem cum sonitu elevare risum : quod certum est
per incontinentiam mentis accidere solere etiam ia
vilis; qui res gravilatem et constantiam animi
emollire ac resolvere solet. Unde et Salomon:
Füsum, inquit, dizi amentiam (Eccle. n). E4 : Sicut
vor spinarum sub olla, ilg risus stwitorumn (Eccis.
vil). Et iterum : Stultus in risu exaltat vocem suam;
tir autem sapiens vix tacite ridebit (Eccli. xx1). Osten-
dit autem et Domizus in semetipso necessarias qui-
dem carnis se babuisse paegiones, id est, quze vir-
tuti testimonium ferrent, velut laborem et fletum ae
tristitiam ; nusquam autem invenitur etiam risu
usus, quantum ad historiam pertinet Evangelii. Sed
et deflere magis invenitur eos qui rident, dicens :
Ve vobis qui nunc ridetis, quia ftebiáis (Luc. v1.
Nec sane seducere nos debet similitudo nominis ri-
$1s. Mos namque est Scripture interdum Ll:etitiam
anim: et affectum quemdam lztiorem risum nomi-
nare. Sicut ibi Sara, Risum, inquit, mihi fecit Deus
501
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT.
502
* (Gen. 1x). Et iterum : Beati qui flent nunc, quia ri- A potu vero nec mentio quidem ulla fuit. Ex quo illud
aebunt (Luc. vi). Et in Job quoque dictum est : Os
autem. veracium replebitur risu. (Job 1v). Hec enim
omnia nomina pro gaudio anim: accipiuntur. Qui
ergo liber est ab omni passione, et nihil per inci-
tàmenta libidinum gerit, sed continenter et sobrie
adversus-omne quod potest l:edere, nititur, hic per-
fecte. continens dicitur, qui et sine dubio per hoc
slienus invenitur ab omni genere peccati. Libido
namque est totius mali muscipula; et per hanc om-
- nés decipimur ad peccatum . per quam qui non re-
solvitur, neque inclinatur ab ea, omni ex se peccati
pessimum germen excidit.
INTERROGATIO JX.
"P? esl mensura continentic ?
sine dubio designatur, quod omnibus sufficiens esse
possit aqu:» usus et pernecessarius; nisi forte ali-
quis per infirmitatem corporis lzdi ex hoc videatur :
cui sine dubio, secundum consilium apostoli Pauli
. ad Timotheum scribentis (I Tim. v), cavendum est
quod est noxium. Sed et qu:zcunque manifestant
inferunt noxam corpori devitanda sunt. Absyrdum
enim videtur propter substantiam corporis cibos
sumere, et rursum per ipsos cibos corpori inferre
perniciem, et illud inutile reddere ad miyisterium
mandatorum. Oportet tamen omni modo illis uti
cibis qui et facilius et vilius comparantur ; ut ne
occasione abstinentiz inveniamus pretiosiora qua-
que et difficiliora sectari, dum suavitate condimen-
Rzsr. Quantum spectat ad vitia vel passiones, B torum viles natura cibos in suavem et delicatum
penitus abstinere, nec unquam superari : quantum
autem ad cibos, prout usus deposcit, vel etas, vel
labor, vel robur corporis, vel incommoditas ejus,
ita etiam modus et qualitas temperabitur cibi. Ne
que enim possibile est omnes fratres unum ordi-
nem vel modum ac regulam in cibis custodire. Hi
vero qui sani sunt possunt .omnes eamdem mensu-
ram tenere in abstinentia. Immutari vero oportet
per singulos, in quibus causa aliqua diversitatis exi-
$tit, providentia ac provisione eorum, quibus dis-
pensandi hec cura commissa est. Neque enim per
singula sermonem complecti possumus ; sed ea tap-
tuimmodo comprehendimus que ad communem vel
generalem pertinent institutionem. Solatia vero in-
commodorum in cibis, videlicet eorum qui jam fessi
,8unt ex opere continentiz, sive ex aliis quibuslibet
laboribus, quos pro religione pertulerunt,! ii qui
praesunt, secundum quod res et ratio deposcit, adhi-
bebunt. Neque 27g0 tempus reficiendi omnibus idem
statui potest, neque modus cibi, neque qualitas ; sed
prospectus iste sit omnibus unus, ut non usque ad
Satelatem persistamus io edendo. Repleri enim
ventrem, et gravari ex cibo, yalde inutile est etiam
corpori ad omne opus. Tum deinde quia et gravatur
in somnum, et quia etiam ledi ex his facile potest.
Sed nec suavia quaque in [fine ciborum sectanda
Sunt; sed sufficit usum explere vivendi, refutat
luxuria. Si enim libidini serviamus, nihil aliud ess
iuam Deum facere ventrem nostrum. Quoniam qui-
dem corpus burmapum semper exolescit et defluxit,
idcirco et repleri indiget et reformari : propter quod
et naturale est cibi desiderium, id quod secundum
rectam rajionem usus ipse ad reparationem depo-
scit corum quz exinanita fuerint et assumpta, tam
aridi, quam etiam humidi alimenti. Si quid ergo
illud est quod potest vel brevius vel facilius explere
hanc necessitatem corporis in cibis, id potius eli-
gendum est. Sed et Dominus hoc, ut opinor, osten-
dit, cum esurientes reficit in deserto : quia cum uti-
que posset majore miraculo copiosiores eis cibos
parare, nihil horum fecit, sed simplicem eis exhibuit
victum : et secundum Joannem (Cap. vi), quinque
panes hordeaceos, et pisciculos duos apponit ; de .
saporem extollere conamur. Sed si quid est quod in
unaquaque provineia facilius et vilius comparatur,
et quod in usu hominum communiter habetur, hoc
ed usus nostros oportet assumi, et ea tantummodo
requiri quz ad vitam pernecessaria sunt, id est,
oleum, et alia hujuscemodi, vel si qua etiam ad in-
firmantium solamen adhibentur.
INTERROGATIO X.
Quomodo oportet observare nos circa cathedras et ac-
£ubiius, cum tempus poposcerit.
Rzap. Quoniam prxceptum Domini habemus quod
X08 in omnibus instruit ad humilitatem, in quo
etiam de boc pronuntiat (Luc. xiv), ut cum ad con-
vivium eamus, discumbendi locum novissimum re-
€ quiramus, et non oceupemus locum priorem ; illud
hos scire oportet, quia ubi omnes eodem prospectu
&e proposito convenimus, maxime si in multis et in
majoribus humilitatis nostrz documenta iam dedi-
mus, cupere quidem prevenire unumquemque in-
feriorem lecum, secundum mandatum Domini, con-
4ecens est. Sed rursum, si res ad contentionem
yeniat de hoc, e£ unus alium detrudere velut de loco
inferiori conetur, valde est improbabile. Causa enim,
€X hoc perturbationis et inquietudinis naecitur, si
incipiat nemo alteri cedere; et si pro hoc certa-
3nina moveantur, simile erit tanquam «i de primae-
tibus contendatur. Propter quod oportet etiam ia
hoc considerantius pervidere, velquid unicuique
Dostrum oempeltat; vel certe indulgere ei eui eura
» £ommásga est, eLin cxteris, el in recumbendo or-
dinem custodire, et obtemperare ei , ut itopleatae
ia nobis iud quod dietum est : Omnia vestra hone»
«o et secundum ordinem fiant (I Cor. xaw).
INTERROGATIO XI.
Quis est dignus vel decens habitus Christiani ?
Rxsr. Quoniam sermo in superioribus humilita-
tem necessariam docuit, ita ut qui vult religiose ae
pie vivere in omnibus et simplicitatem et vilitatem
requirat, id est, ea qux parvo sumptu acquiruntur ;
id observandum puto in corporalibus usibus per
quod occasiones nobis majorum occupationum mi -
nime fiant. Hoc ergo etiam in observatione indumen -
torum custodiendum puto. Si enim studium nobis
505 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 504
habendum est omnium esse minimos et omnium no-
vissimos ; certum est quia et indumentis omnium nos
novissimos deputare debemus. Nam si hi qui gloriam
sibi ex indumentorum splendore conquirunt, satis
agunt quomodo pretiosis et magnificis vestibus vi-
deantur induti, ita consequens est eum qui de ulti-
mis et novissimis, id est, per nimiam humilitatem
placere studet, eligere debere hoc in quo omnium
et ultimus et novissimus appareat : sicut ille e con-
. rario, id est, de summis et pretiosis videri clarior
et nobilior gestit. Si enim in publica coena arguun-
tur Corinthii quod per suam abundantiam confun-
dant eos qui non habent (/ Cor. xi), certum est quia
et in hoc simplici et communi omnium indumento
quod ad communem habitum vel usum pertinet,
si alter altero differat habitus, vel pretiosior inve-
niatur, ex ipsa comparatione confundimus non ha-
bentes. Sufficienter quoque Apostoli hujuscemodi
usibus brevi sermone regulam posuit, dicens : Ha-
bentes autem victum et vestitum, his contenti simus
.(J. Tim. vi). Ostendens indumento solo quo conte-
gamur indigere nos, ct non varielate aliqua vestis
et ornamento ejus ac decore jactari. Qu: utique
postmodum introducta sunt, humanz vitse artificiis
el luxuri& ingenio conquisita. Sed et primus ille
indumenti usus hxc eadem indicat, cum dicitur
Deus fecisse primis hominibus pellicias tunicas
(Gen. ni). Sufficiebat enim ad confusionem conte-
gendam hujuscemodi indumenti usus. Verum quo-
niam nobis prospectus est indumentis etiam cale-
fierl et foveri, necessarium videtur ut ad utrumque
usus ipse temperetur, quo et operiri nuditas videa-
tur, et vel vis frigoris, vel omne quod intrinsecus
ledit, arceri. Sed quoniam in his ipsis alia quidem
sunt meliora, alia inferiora, consequens est ea eli-
gere qux» nobis usum exhibeant longiorem : ita ta-
men ut in nullo lzedatur regula voluntarie pauper-
tatis, id est, ne alia quidem nobis sint vestimenta
ad procedendum preparata, et alia ad usum dome-
sticum; et rursum alia in aliud tempus, vel in nocte
alia et in die : sed oportet unum illud ipsum tale
esse indumentum, quod nobis sufficere possit ad
omnia, et ut in die honestum videatur indumentum,
et in nocte expleat necessitatem. Ex hoc enim flet
ut et habitus noster communis et similis atque
unius forms sit omnium, et Christianum etiam visio
ipsa designet. Ea enim qua uno prospectu ac pro-
posito geruntur, similia, imo eadem esse omnibus
debent. Utile autem est etiam ex ipsa proprietate
vestitus et habitus intelligi unumquemque, et pro-
fessionem ejus agnosci in ea vita qua secundum
Deum vivit, ut sciat sibi etiam actus consimiles
' esse debere; et ad eos qui nos vident secundum
habitum nostrum, zequales etiam in actibus apparere
debere. Non enim similiter turpe est in quolibet
alio, si inhoneste quid agat, sicut in his qui vitam
sobriam etiam ipso habitu profitentur. Si enim quis
videat de trivio aliquem homincm czdentem alium,
AÀ aut vapulantem publice, vel turpiter proelamantem,
aut in tabernis aliisque locis vitam cum dedecore
agentem, nec observabit quidem facile hujuscemodi
hominem, vel notabit, sciens eum consequentet
hzc ad reliquam vitam suam gerere. Si vero eum
qui gloriosam vitam profitetur, videat quis vel pa
rum aliquid contra quam condecet agere, observant
omnes, et increpant, et ad religionis opprobrius
ducunt. ltaque velut pedagogus quidam est infir-
mioribus habitus iste religiosior, ut eiiam invitos
eos ab opere inhonesto indecentique custodiat. De-
nique et Apostolus episcopum ordinatum esse
designat (IJ Tim. 11) : que res ad habitum magis
revocatur. Sed et de mulieribus dicit, in babitu
ordinatas eas esse debere. Ordinatus autem habitus
B Christiani dicitur is, qui secundum propositum a
professionem ejus aptus intelligitur. Sicut enim
proprium est aliquid miii in habitu vestimenu,
et alius est habitus senatoris, ex quo przcipue in-
telligitur, vel iste qni senator est, vel ille qui miles
est; ita etiam Christianus habere aliquid proprium
etiam ex ordinatione indumenti ipsius debet. Sed
et de calceamentis eadem ratio observabituec : ut
quod simplicius est et paratius, et aptum proposto,
et usibus su(liciens, id assumatur. Zone quoque
usum ostendunt necessarium esse etiam qui pre-
cesserunt nos sancti. Nam Joannes zona pellicea
constringere lumbos suos dicitur (Matth. 111), et
Elias antea : tanquam enim proprius habitus qmi
dam ipsius designatur, cum dicitur : Vir hirsutus, e
C zonam pelliceam habens circa lumbos suos(111 Reg. v.
Sed et Petrus zona usus ostenditur, sicul ex verbis
angeli, qux» ad eum dicta sunt, recognoscimus:
Accinge te, inquit, et calcea te caligas tuas (Act. xu).
Sed et beatus Paulus zona usus'ostenditur per Agabi
prophetiam, dicentis : Virum eum cujus est zona hec,
ita alligabunt in Hierusalem (Act. xxi). Sed ct Job
audit a Domino : Accinge sicut vir lumbos tuos (Job.
xxxvin). Virtutis nanque cujusdam ct prompti ad
opera animi signum videtur esse usus cinguli. Sed
et discipulis Domini zonz usus fuisse videtur ez
more, quibus prohibebatur ne pecuniam baberen!
in zonis suis (Matth. x). Revera enim necessarium
videtur, eum qui manuum opere uti in aliquo debet
succinctum esse et in omnibus praeparatum ac sine
D ullo impedimento inveniri, ad omne boni operis
ministerium. Unde et cingulo indiget, ut vel colli-
gata circa corpus sit tunica : ex qua magis confo-
veri possit, si undique constrictus sit; vel non im-
pediri ad omnem rem quam agere parat. De numero
autem indumentorum nihil possumus dicere, cum
manifesta definitione prescriptum sit, in quo dicit :
Qui habet duas tunicas, det non habenti unam (Luc.
jp). Ex quo sine dubio plures habere illicitum est.
Quibus ergo habere duas tunicas non licet, his quo-
modo aliquid de diversitate indumentorum pr.ccipi
potest ?
505
INTERROGATIO XII.
Si licet alicui ex proprio sensu dicere quod videtur
sibi bonum, absque testimonio Scripturarum ?
Res». Domino nostro Jesu Christo dicente de Spiritu
sancto: Non enim loquetur a semetipso, sed quecunque
audiet, hec loquetur (Joan. xvi). De se ipso autem:
Non potest filius a se facere quidquam (Joan. v).
Et iterum : Ego a me ipso non sum locutus, sed qui
me misit Pater, ipse mihi dedit mandatum, quid di-
cam, aut quid loquar; et scio quia mandatum ejus
vita eterna. est. Que ergo loquor, sicut dixit mihi
Pater, ita loquor (Joan. xn). Quis potest in tantum
temeritatis progredi, ut audeat a se quidquam vel
loqui, vel cogitare? Imo vero sciendum est quia
omnes duce itineris indigemus Spiritu sancto, ut
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT.
À Dei, aliz vero interrurppere mandatum, vel conta-
506
minare illud videntur, alie vero ad explendem id
aique zdificaudum veniuni. Necessarium ergo est
meminisse apostolici precepti dicentis : Prophetias
noliie spernere : omnia probate, quod bonum est reti-
" nete; ab omni specie mala abstinete vos (I Thes. v).
Et iterum : Cogitationes purgantes, vel destruentes
omnem altitudinem | extollentem se adversus. scien-
tiam Dei, et captivantes omnem intellectum, ad obe-
diendum Christo (I Cor. x). Si quid ergo est quod
conveniat cum mandato Dei et animx expediat,
et hoc nobis ab aliquo fuerit imperatum, velut volun-
tatem Dei prompte et libenter debemus accipere,
et explere quod dictum est: Obtemperantes in chari-
tate Christi (Ephes. 1v). Sin autem contrarium ali-
ipse nos in viam dirigat veritatis, et in cogitatione, B quid mandatis Dei, vel quod ea corrumpere videatur
et in verbis, et in actibus. Cxcus est enim et in te-
nebris degit omnis qui est absque sole justitiz, qui
est dominus noster Jesus Christus; cujus mandatis,
velut radiis quibusdam , illuminamur. Mandatum
enim, inquit, Domini lucidum est, illuminans oculos
(Psal. xvii). Quia ergo in omnibus negotiis quz
inter nos versantur, vel verbis, quzdam quidem
per mandatum Dei in divinis Scripturis distinguun-
tur, quedam vero reticentur; de his quidem quse
scripta sunt, nulla prorsus licentia permittitur cui-
quam, vel admittere quod prohibendum est, vel
omittere quod preceptum est : cum ipse Dominus
ita preeceperit, dicens : Et custodi verbum hoc, quod
ego tibi mando hodie : non adjicies ad illud, neque
auferes ab eo (Deut. 1v). Sed et terribilis quziedam
exspectatio est judicii et ignis zelus, qui consum-
pturus est adversarios, et eos qui ausi sunt tale
aliquid operari. De his vero qux Scriptura reticuit,
regulam nobis Apostolus posuit evidenter dicens:
O mnia licent, sed non omnia expediunt ; omnia licent,
sed non omnia cdificant. Nemo quod suum est querat,
sed quod alterius (I Cor. vi). Itaque omni modo
non quz nobis licita sunt, sed qux :zedificant pro-
ximos, agere debemus, et non nobis placere, sed
proximis ad sdifleationem. Scriptum est enim:
Subjecti invicem in timore Christi (Ephes. v). Sed
et rursus Dominus ait: Si quis vult in vobis major
esse, fiat omnium novissimus, et omnium servus (Luc.
xxi) Quod utique qui implere vult, sine dubio
proprias sibi amputat voluntates, secundum imita-
tionem ipsius Domini dicentis : Descendi de celo,
non ul faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus
qui me misit, Patris (Joan. vi). Et iterum praecepit
Dominus : Si quis te angariaverit mille passus, vade
cum illo alia duo (Matth. v).
INTERROGATIO XIII.
Si oportet omnibus vel quibuscunque obedire?
Res». Horum quidem qui imperant differentia vel
diversitas non debet impedire obedientium propo-
situm : quia neque Moyses intemperans exstitit co-
gnato suo Jethro, cum utilia moneret et justa (Exod.
xvi). Commonitionum sane non parva est diversi-
tas : alie namque contrarie videntur esse mandatis
aut contaminare, facere jubemur ab aliquo, tempus
est nos dicere : Obtemperare Deo magis quam homi-
nibus (Act. v). Et rursum meminisse Domini dicentis
de omnibus suis : Alieni autem vocem non sequuntur,
sed fugiunt ob eo : quoniam nesciunt alienorum vocem
(Joan. x). Sed et sancti Apostoli memores esse de-
bemus, qui ad nostram cautelam ausus est, ne an-
-gelis quidem parcere, dicens : Etiamsi angelus de
celo evangelizaverit vobis preterquam quod evangeli-
aumus vobis, anathema sit (Gal. 1). Ex quo edoce-
mur, ut etiamsi valde nobis charus sit aliquis,
etiamsi magnificus habeatur, et in admiratione sit
positus, qui prohibet nos facere, quod a Domino
preceptum est, vel rursum imperat, quod Dominus
C prohibuit, exsecrabilis debet esse qui ejusmodi est
omnibus qui diligunt Dominum.
INTERROGATIO XIV.
Quali affectu debet servire, qui servit Deo? et iste ipse
affectus quid est ?
Res». Affectum bonum vel animum illum esse
arbitror ego, cum desiderium vehemens et inexple-
bile atque immobile inest nobis placendi Deo. Im-
pletur autem iste affectus per theoriom, id est,
scientiam, per quam intueri et perspicere possumus
magnificentiam glorie Dei, et per cogitationes pias
el puras, et per memoriam bonorum, quz nobis
a Deo collata sunt; ex quorum recordatione venit
anims dilectio Domini Dei sui, ut eum diligat ex
toto corde suo, et ex tota anima sua, et ex tota
menie sua, secundum illum qui dicebat : Sicut cer-
vus desiderat ad fontes aquarum, ita desiderat anima
mea ad te, Deus (Psal. . xti). Cum tali affectu ergo
servire oportet Domino, adimplentes illud quod ab
Apostolo dictum est : Quis nos separabit a charitate
Christi? Tribulatio? an angustia? an gladius? et re-
liqua (Rom. vin).
INTERROGATIO XV.
Quid sentire de se debet is qui preest, in. quibus
precipit , vel imperat?
Rrse. Apud Deum quidem, sicut. minister Christi
et dispensator mysteriorum Dei (/ Cor. 1v); timens
ne przter voluntatem Dei, vel praeter quod in sa-
eris Scripturis evidenter "praecipitur, vel dicat ali-
507
S. BENEDICTI ABBATIS AMANENSIS
508
quid, vel imperet, et inveniatur tanquam falsus te- A mis: vel ea, qu:e Apostolus dixi ad eos qui se-
stis Dei, aut sacrilegus, vel introducens aliquid alie-
num a doctrina Domini, vel certe subrelinquens et
praeteriens aliquid eorum qux Deo placita sunt.
Ad fratres autem esse debet, tanquam si nutrix
foveat parvulos suos : paratus autem, secundum
voluntatem Domini, et secundum quod unicuique
expedit, communicare cum eis non solum Evange-
lium Dei, sed etiam animam suam; memor przce-
pti Dei ac Domini nostri dicentis : Mandutum novum
do vobis , ut diligatis vos invicem, sicut ego dilegi
vos (Joan. xui). Majorem hac charitatem mco habef,
quam ut ponat animam suaub pro amicis suis
(Joan. xv).
INTERROGATIO XVI.
Peccantem quomodo corripiemus, vel emendabimus ? B
Resp. Sicut preceptum est a Domino, dicente:
Si peccaverit in te [rater tuus, vade, argue eum inter
te solum et ipsum. Si audierit te, lucratus es fratrem
tuum. Si vero non te audierit, assume tecum alium
unum, vel duos : ut in ore duorum vel trium testium
slet omne verbum. (Quod si etiam ipsos non audierit,
dic Ecclesie : si autem nec Ecclesiam audierit, sit tibi
sicut gentilis et publicanus. (Matth. xvi). Si forte
increpatio hec, qui a pluribus fit, eveuiat ei in
salutem : et sicut. dixit Apostolus : Argue, increpa,
consolare in omni patientia et doctrina (I1 Tim. iv).
Et rursum : Si quis non obaudit verbo nostro per epi-
stolam, huuc notate, ul non commisceamini cum eo
(1I Thes. 11) ; sine dubio ad mensam.
JNTERROGATIO XVII.
Si quis autem in parvis deliciis affligere voluerit fra-
tres, dicens : quia debetis ponitere per singula, ne
forte et ipse immisericors videatur, et dissolvere
eharitatem?
Res». Cum affirmaverit Dominus: Quia iota unum,
eel apez unus non transiet. & lege, usquequo omnia
fiant (Matih. vy; et rursum definierit : Quia de omni
sermone olioso, quemcunque loouti fuerint bomines,
reddent pro eo rationem: in die judicii (Matth. xu),
nibil oportet contemni tanquam parvum. (ui enim
- epernit minima , paulatim defluit (Eccli. xix). Sed et
quomodo quis audebit breve dicere aui parvum
delictum , eum Apostolus dicat, manifesteque defl-
niat : Quia per provaricationem legis Deus exlono-
eatár (Rom. n)? Sed et aculeus morüs peccatum esse D
icitur (I Cor. xv). FA non dixit, tale vel tale pecca-
tum, sed omne peceatum. Magis ergo immisericors
est, qui intermittit et negligit, quam ille qui ar-
guit : sieut is qui morsu. serpentis permittit delite-
scere venenum, quam ille qui educit et attrahit.
Sed et charitatem destruit ille, qui, secundum quod
scriptum est, parcens baculo, odit filium suum : qui
autem diligit, diligenter corripit (Prov. xn).
INTERROGATIO XVIII.
Quomodo quis debet penitere. in unoquoque delicto! ?
Resp. Affectum illum in se rec ipiens, quem ge-
rebat ille, qui dicit : Iniqu:tatem. odio habui, el
abominatus sum (Psal. cxviui). Sed et ea quie scri-
Jta sunt in sexto Pealmo, atque in aliis quampluri-
cundum Deum contristati sunt : Quantam operatus
est vobis, inquit, sollicitudinem ? sed excusationem,
sed indignationem , sed timorem, sed emulationem,
sed vindictam. In omnibus exhibuistis vos cas'os csse
negotio (II Cor. vii). Sed et ex his ipsis, in quibus
delinquit, agens multa contraria, sicut et Zacchans
fecit (Luc. xix).
INTERROGATIO XIX.
Qui sunt fructus digni penitentie ?
Res». Opera qux contraria sunt peccato, isli sunt
fructus justiti:? ; quos dcbet afferre ille, qui vult,
secundum quod scriptum est, in ompi opere bono
fructificare (Coloss. 1).
INTERROGATIO XX.
Qui && verho dicit poenitere, peccatum autem. suum
non emendat, quid est ?
Rzsp. De isto scriptum est ; Si te rogaverit inini-
cus luus magna voce, non acquáescas ei : septem enim
nequilig suut in anima ejus (Prov. xxvi). Et. alibi:
Sicut canis revertens ad vomitum suum odibilis ft,
ila homo qui per malitiam suam reveriitur ad pec-
catum suum (Ibid.).
INTERHROGATIO XXI.
Qui vult confiteri peccata sua , si omnióus debet con
feri, sive quibuslibet, aut certis quibusque?
Resp. Clementia Dei erga eos qui deliqmerunt
Ananifesta est ; secundum quod scriptum egt :. (uia
ton vull mortem peccatoris, sed magis w conreriatur,
&L vivat. (Lzech. xvin). Quia. ergo et. cogversious
pyodus apius esse, el convertentis se a peccato fru-
ctus dignus ostendi debet per peenitentiam, secun-
dum quod scriptum est : Facite '(ructus dignos pa-
Nitentio (Luc. i) : ne forte secundum comminatio-
nem illam eveniat his qui non poenitent, quod scri-
ptum est : Omnis arbor, qu& non facit (ructum be-
gum, ercidetur, et in. ignem mittetur (Matth. 1n),
necessarium videlur his, quibus dispensalie mvste-
riorum Dei commissa est, con(itenda esse peccata.
Sic enim ot bi qui antiquitus peenitebant, invenign-
tur apud eanctos confessi esse peccata saa. Seripuum
est enim in Evangelio, quia Joanni llaptiste cos-
flebsntur peccata sua (Mauuh. 10) ; && in Actibus
Apostolorum , apostolis a quibus bepizabantar
(Act. ui).
INTERBOGATIO XXH.
Qui penitwerunt pro aliquo peccato, et rursum in koc
ipsum peccatum inciderunt, quid (aciunt?
Resp. Qui semel delinquit, et iterum in idem
peccatum íneurrit, indicare de se videtur hoc prt-
mum quod ab illo peccato priori non fuerit expur-
gatus : ex quo velut a radice quadam pessima, ea-
dem qu: antea pullularunt. Sicut enim quis ramos
arborum excidens, sí radicem relinquat, ubi radix
permaneat fixa, virgulta denuo ejusdem seminis
germinabunt, ita etiam peccatum. Quoniam noa
omnes qui delinquunt, ex ipsis peccatis initium
sumunt, sed cx aliis interdum delicti occasio nasci-
tur. Necessarium ergo ei est qui vult omnino se
869
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULJE PP. ORIENT.
510
purgare a peccato, primas ipsas causas culp: suc-' A defensionem ad confirmandum. peceatüm suwm sus-
cidere. Verbi gratia : si ex contentione, vel ex invi-
dia fuerit, non a se sumit exordium; sed radicem
habet ex arrogantia et cupiditate glorie humahie
venientem. Dum enim gloriam qu:zerit unusquisque
8b hominibus, aut contentionibus studet, aut recte
agentibus invidet: huic scilicet, per quem videtur
ipse minus in laude vel in "admiratione baberi.
Si qui$ erge semel notatus fuerit invidi vel con-
tentionis vitio, et rursus:in hoc ipsum inciderit,
sciat se primam illam causam, de qua superius
diximus, ex qua invilia vel contentio nascitur, in
interioribus medullis hahere reconditam. Oportét
ergo eum.et per contraria atque adversa curari;
id est, per bumilitatis exercitium. Exercitia vero
humilitatis Sunt, si se vilioribus officiis subdat, et
ministeriis indignioribus tradat. Ita namque arro-
gantie et human: glorie vitium curari poterit,
ut consuetudine humilitatis affectus, ultra jam non
incidat in arrogantiz et van v gloriz delictum. Sed
et in singulis hujuscemodi vitiis eura similis adhi-
beatur.
INTERROGATIO XXIII.
Quali affectu, vel quali sensu oportet inerepare eum
qui increpat ?
Res». Ád eum quidem tali mente esse debet,
qualem indicat beatus.David, dicens : Vidi non ser-
vantes pactum, et tabescebam; quoniam eloquia tua
non custodierunt (Psal. cxvini). Ad eos. autem quos
increpat, hunc debet affectum servare, quem pater
cipit, qui delinquit, sed et alios ad simile provocat
malum. lta ut conveniat ei, 'qui peccantes defendit,
illüd quod dictum est : Quia si non ostenderitis fru-
etus dignos penitentie, excidemini, et in ignem mit-
temini (Luc. ni). Vel rursum quód a Bomine dictum
est : Quia si oculus tuus dexter scandaliaet te, erae
eum, et projice abs te. Expedit. enim tibi, ut pereat
«num membrorum tuorum, et non omne corpus iuum
mittatur ín gehennafà (Matth. xvin). - .
INTERROGATIO XXVII.
Ponitentem ex corde quomodo oportet suscipi ?
Rrse. Sicut Bomipus ostendit, cum dicit : Quia
convocavit amicos et vicinos, dicens : Congratula-
mini mihi, quia inveni ovem meam, quam perdide-
ram;
INTERROGCATIO XXVIII.
Erga eum qui pro peccato non penitet, qualiter esse
debemus ?
Rrspe. Sicut Dominus praecepit, dicens : Sit tibi
sicut. gentilis et publicanus. Et sicut Apostolüs doctit,
dicens : Subtrahite vos ab omni fratre inquiete am-
bulante, et non secundum traditionem, quam tradidimus
. volis. 4
INTERRÓGATIO XXIX.
Si debet habere aliquid proprium , qui inter [re-
tres est?
Resp. Huic contrarium est illud testimonium quod
jin Actibus apostolorum de illis qui credebant pri-
mitus, scriptum est. [bi enim ita dicitur : Quia ne-
et medicus erga zxgrotantem filium servat ; et tuuc (; mo quidquam ex bonis suis proprium dicebat esse :
Ipaxime, cum qualitas cure trislior videtur et gra-
vior.
. INTEBROGATIO XXIV.
Quali affectu debet quis suscipere correptionem?
Rzsp. Sieut zger filius patris et medici de vita
sua soll'eiti : qui etiamsi aliquid asperum offerat
vel aniarum ad eurandum filium, scit utique fllius,
quod nee pater in aliquo negligere potest de salute
filii, nec medicus falli.
INTERROGATIO XXV.
Qui tristatur adversus eum qui se increpat ,
qualis est ?
Rrse. Neque periculum peocati agnovit íste,
snaxime ad Deum, neque luerum poenitenfiee; nec
sed erant illis omnia communia (Act. 1v). Si quis
vero proprium sibi esse dicit aliquid, sine dubio
alienum se facit ab electis Dei et a charitate Domini,
qui docuit verbo, et opere complevit, et. animam
suam posuit pro amicis suis (Joan. xv). Si ergo ipse
anhnan suam pro amicis dedit, quomodo nos etiam
ea quse extra animam sunt, propria vindlcamus?
INTERROGATIO XXI.
Bi quis dicat : Quia neque accipio a fratribus, neque
do; sed contentus sum meis propriis : quid de hoc
| observare debemus?
Rese. Si non acquiescat doctring Domini, dicen-
lis : Diligite invicem sicut. et ego dilexi vos, acquie-
scat Apostolo dicenti : Auferte malum ex vobis ipsis
eredidit illi qui dixit : Quia qui. diligit, diligenter ) U! Cor. v) : ne forte accidat, u& modicum fermen-
corripit (Eect. x). 8ed eX seipsum alienum facit ab
jila utilitate dicentis : Corripiet me justus in misert-
cordia, et increpabit me (Psal. cxi). Sed et ad' lxsio-
nem caeterorum iste talis permanet inter fratres:
resolvit enim et Impedit animos eorum qui possunt
proficere. .
INTERROGATIO XXVI.
Quale judicum esse debet de. his, qui peccantes de-
(endum ?
Ress. Ut mihi videtur, gravius ab illo quod dixit
Dominus : Quia expedit illi, ut suspendatur mola ast-
narie ad colium ejus, et pracipitetur in mare, quam
nt.scandaliset unnm ex: minimis. istis (Matth. xvin).
Piop epi jex eorreptianem ad. emendationem, sed
tuin totam massam corrumpat.
| INTERBOGATIO XXXI.
Si debet quis a carnalibus propinquis accipere oli-
qui
Res». Propinquis quidem reddere qus sua sunt,
his qui ad servitium Dei accedunt, necessarium
est; et nihil subtrahere, ut non crimen sacrilegii
incurrant. Yerumtamen hzc przrogari in: conspe-
etu corum ad quos visa sunt pertinere, nom expedit:
ne et illis ipsis oceasionem przstet elationis ac
&iperbis ; et aliis fratribus ejusdem propositi pau-
perioribus iristitiam generet. [ta ut accidat illud,
in quo Corinthii inerepantur ab Apostolo dicente :
Quia confunditis non habentes (1. Cor. x1). Et ideo
pit
his qm perloca singula ecclesiis priesunt, ei sunt A
fideles et prudentes dispensatores, ipsis offerri de-
. bent, secundum imitationem corum, qui in Actibus
apostolorum id fecisse perscrihuntur, de quibus
dicitur : Quia afferentes pretia prediorum suorum,
ponebant ante pedes apostolorum (Act. m). Certe
quoniam non est omnium hujuscemodi dispensatio-
nes explere fideliter, illis offerri convenit, qui apud
omnes in hoc officio probati habentur. Verumtamen
etiam de his probabit ille qui przest, per quem de-
beant dispensari.
INTERROGATIO XXXI,
Quomodo videre debemus eos, qui nobis vel familiares,
vel consanguinei fuerunt et proximi?
Resp. Sicut Dominus ostendit, tunc cum ei nun-
tiaverunt : Quia. mater tua et fratres tui foris. stant,
volentes te videre ; ad quos cum increpatione respon-
dit, dicens : Que est mater mea? et qui sunt fratres
mei? Qui enim fecerit voluntatem Patris mei, qui
in celis est, iste meus frater, et soror, et mater est
(Luc. v1).
INTERROGATIO XXXIII.
Quod si deprecantur nos, volentes ut eamus cum ipsis
ad domos eorum, si oporteat nos acquiescere?
Res». Si quidem pro zxdificatione fidei aliquis ire
potest, si probaverit ille qui przest, mittatur. Si vero
propter humanam aliquam gratiam, audiat Domi-
num dicentem ad illum qui ei dixit : Magister, per-
mitte mihi primum ire, et renuntiare his qui. in domo
sunt. Quia nemo mittens manum suam | in aratrum,
el retro respiciens, aptus est regno celorum (Luc. IX).
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
512
INTERROGATIO XXXVI.
Quali ajfectu debemus infirmis fratribus msnistrare?
Rrsr. Sicut ipsi Domino offerentes obsequinm,
qui dixit : Quia cum fecistis uni et minimis istis fra-
tribus meis, mihi fecistis (Matth. xxv). Expedit autem
ad conservandum hujuscemodi affectum in obse-
quiis, ut et hi qui obsequia a nobis suscipiunt, tales
sint, quibus merito deferri ohsequium debeat. F:
ideo oportet eos qui presunt curam gerere, ne b
quibus ministratur tales sint qui carni indulgeant
et ventri, sed potius in amore Dei et Christi eju;
probabiles inveniantur, et per patientiam suam
ac vite meritum fratrum mereantur obsequia : ut
habeantur ad gloriam Christi, et opprobrium diaboli
sicut fuit et sanctus Job.
INTERROGATIO XXXVII
Cum quali humililate debet quis suscivere a fratriim
obsequium ?
Res». Sicut servus a domino, et sicut. ostenut
Petrus apostolus, cum ei Dominus ministraret
(Joan. xui). In quo simul etiam periculum eorum,
qui nolunt recipere obsequia fratrum, docemur.
INTERROGATIO XXXVII.
Qualem debemus habere charitatem ad inmicem?
Res». Qualem Dominus ostendit et docuit, dicens:
Diligite invicem, sicut et ego dilexi vos. Majorem
autem charitatem nemo habet, quam. ut quis animan
suam ponat pro amicis suis (Joan. v). Si autem e
animam poni oportet, quanto magis in aliis votum
et studium debet ostendi ? Sine dubio non secundum
Quod si pro renuntiando hoc dictum est volenti ire C "manas voluntates, sed secundum illum prospe-
ut renuntiaret, qui dicemus de ceteris?
INTERROGATIO XXXIV.
Unde ergo vagatur mens nostra, et cogitationes di-
erst? ascendunt tn corde nostro? et. quomodo pos-
sumus hoc emendare?
Resp. Vagatur quidem mens interdum etiam otio,
cum non occupatur in necessaria sollicitudine; sed
in remissione posita et securitate, non credit pre-
sentem esse Deum, scrutantem corda et renes. Si
enim hoc crederet, faceret quoi superius dictum
est : Providebam Dominum in conspectu meo semper ;
quia a dextris est mihi, ne commovear (Psal. xv).
Qui enim hoc agit, vel horum similia, neque vaga-
bitur unquam, neque habebit otium vanis cogittio-
ctum, in quo est commune omnium propositum pla-
cendi Deo.
INTERROGATIO XXXIX.
Quomodo poterit quis implere charitatem circa pro-
zximum suum?
Resr. Primo quidem metuens judicium proevari-
cantis mandatum Domini ; quia ipse dixit : Qui nom
eredilerit Filio, non habebit vitam : sed ira Dei mane
super eum (Joan. 1). Tum deinde velut cupiens ad
eternam vitam pervenire, quia mandatum ejus vita
eterna est. Primum autem. et magnum. mandatum
est : Diliges Dominum Deum tuum, ez toto corde twe,
ez tota menle tua, et ex tota anima (tua. Secundum
vero simile illi: Diliges proximum tuum sicut te psum
nibus indulgere; velaliquid cogitare, quod non ad D UMtth- xxn). Et si quis desiderat. sinilis effici Do-
eedificationem fidei pertineat, et ad aliquam anima
uüllitatem spectet. Quanto magis nihil audebit,
quod adversum sit Deo, et non ei placeat, cogi-
tare?
INTERROGATIO XXXV.
Unde et nocturne phantasic inhoneste et furpes ac-
cidunt nobis?
Rzse. Veniunt quidem hac maxime ex diurnis
anim: motibus et actibus, indignis et incongrois.
Si enim vacet iu judiciis Dei, et expurgetur anima
per meditationem legis divine, et studium verbi
Dei , ibique indesinentem curam gerat, semper re-
quirens et scrutans quid sit quod placeat Deo, talia
etiam habebit somnia.
mino dicenti : Mandatum novum do vobis, wt dili-
gatis invicem, sicut et ego dilexi vos (Joan. xiu). Sed
et ex communi sensu sentire hoc possumus : quia si
beneficium consequamur a fratre, in eo quod dilizi-
mur a fratre, debi'ores ei efücimur, ut eum merito
diligamus ; quod etiam inter gentiles observari solet,
sicut Dominus in Evangelio dicit : Si diligitis eos
qui vos diligunt, que vobis est gratia ? quia et. pecca-
tores et gentiles, diligentes se diligunt (Luc. vi). Si
autem in aliquo vel ledit nos, vel adversatur quis,
hunc non solum propter mandatum, sed et propter
hoc ipsum, quia plus nobis przstat in quo ledit,
diligere debemus. Siquidem credimus Domine di-
centi : Beati estis cum exprobrabunt vos et persequem-
bb
CODEX REGULARUM. — PARS 1. REGULJE PP. ORIENT.
914
Iur, e£ dicent omne malum adversum vos, mentientes A dix Dei, qux facta est super Mariam, cum detraxit
propter me : gaudete et. exsultate, quoniam merces
vestra multa est in colis (Matth. v).
INTERROGATIO XL.
Usque ad qua verba otiosus sermo judicabitur?
RrsP. Generaliter omnis sermo, qui non proficit
ad aliquam gratiam fidei Christi, otiosus est: et
tantum est periculum hujuscemodi sermonis, ut
eliamsi bonum esse videatur quod dicitur, et ad
zedificationem fidei tamen non pertineat ; non in ser-
monis bonitate ille qui locutus est, periculum effu-
giat, sed in eo, quod non proficit ad zdificationem
sermo prolatus, contristat Spiritum sanctum Dei.
Hoc enim manifeste demonstrat Apostolus, dicens :
Omnis.sermo malus de ore vestro non procedat : sed
de Moyse, et peccatum ejus nec ipso quidem Moyse
orante inultum esse Deus permisit (Num. xn).
INTERROGATIO XLV.
Si quis. acerbiori sermone, vel insolentiori voce. re»
spondeat ; et admonitus dicat quia nihil mali habeat
in corde, si oportet ei credi?
Rise. Non omnes animz passiones manifesta
sunt. omnibus, nec ipsis quidem qui patiuntur eas.
Sicut enim sapientioribus medicis signa quxdam
dantur absconsa et occulta ex corporum motibus,
qux ipsos qui patiuntur effugiunt etlatent, ita etiam
in anima sunt quxdam vitia, etiamsi non sentit ille
qui peccat. Sed credere oportet Domino, dicenti :
Quia malus homo de malo ihesauro cordis sui pro-
si quis bonus ad edificationem fidei, ut det gratiam B fert mala (Matth. xn). Et. ideo non potest fleri, ut
audientibus. Et super hxc adjecit : Nolite contri-
stare. Spiritum sanctum Deli, in quo signati estis, in
die redemptionis (Ephes. 1v). Quo utique gravius ma-
lum nullum esse poterit.
INTERROGATIO XLI.
Quis est maledicus, id est Aoidopoc?
Resp. Omnis sermo, qui ob hoc profertur, ut in-
famet aliquem, vel deroget, vel male commendet,
maledicus est, etiam si videatur non esse injuriosus.
Et hoc manifestum est ex sententia Evangelii, cum
dicit de Judzis : Quia maledixerunt eum, dicentes :
Tu sis discipulus ejus (Joan. ix).
INTERROGATIO XLII.
Quid est detractio, vel derogatio?
malus de corde malo bonum proferat sermonem, nec
bonus de bono corde malum proferat verbum. Sed
interdum quidem potest esse mali cordis bonitas si-
mulata': bonum autem cor, malum non potest simu-
lare. Dicit enim Apostolus : Quia providemus bona,
non solum coram Deo, sed etiam coram hominibus
(Rom. xi)
INTERROGA TIO XLVI.
Quomodo possit aliquis non irasci?
Res. Si Deum omnia credat inspicere, et Domi--
num prasentem semper intueatur : quoniam quidem
neque is qui judici suo subjectus est, ausus est in
oculis judicis sui aliquid suze indignationis ostendere,
id est, cum non ipse sibi alios putat esse subjectos,
Rrse. Duas opinor esse causas, in quibus licet C 99 5€ Preparat ad alterius obedientiam : hoc est
alicui dicere et retractare aliena mala : si quando
consilium habere necesse est cum csteris, qui in
hoc ipsum videntur assumi, quomodo corrigatur is
qui peccavit, vel mali aliquid egit; et rursum, si
quando necesse est prxveniri aliquem et commoneri,
ne forte incurrat in consortium alicujus mali, dum
eum putat esse bonum. Quia Apostolus dicit : Nolite
commisceri cum hujusmodi (II Thes. 11). ltem. in
Salomone : Noli manere cum homine iracundo ; ne
forte vias ejus discas, et sumas laqueum anime tue
(Prov. 11). Quodet ipsum Apostolum fecisse invenimus,
per hoc quod scribit ad Timotheum, dicens : Alexander
erarius multa mihi ostendit; quem tu quoque devita.
Valde enim. restitit. nostris sermonibus (1I Tim. m).
Prater hujuscemodi autem necessitates, quicunque
dicit aliquid adversus alium, ut vel deroget ei, vel
obtrectet, istud est detrahere: etiamsi vera esse
videantur quz dicit.
INTERROGATIO XLIII.
Qui detrahit fratri, aut audit detrahentem, et patitur,
quid dignus est?
Resp. Excommunicari debet. Detrahentem, inquit,
occulte adversus proximum suum, hunc persequehar
(Psal. c). Et alibi dictum est : Noli libenter audire
detrahentem : ne forte eradiceris (Psal. xx).
INTERROGATIO XLIY.
Quod si de eo qui preest quis detraxerit, quomodo eum
observabimus ?
Rzse. Et in. hoc manifestum est judicium iracun-
enim omnes ducere superiores sibi. Si enim non ad
8u08 usus vel ad suam utilitatem obedire sibi querit
eos qui obediunt, scire debet quoniam sermo Do-
mini unumquemque docet aliis obsequi vel mini-
strare. Ob quodetiamsi videt aliquem mandatum Do-
mini pr:eterire, non ira erga eum moveatur, sed mise-
ratione et compassione secundum eum qui dicit :
Quis infirmatur, et ego non infirmor (II Cor. xi)?
INTERROGATIO XLVII.
Quis est mansuetus?
Resp. Qui non trausfertur a. judiciis suis, quibus
statuit vel studet Deo placere. "
INTERROGATIO XLVIiI.
Quomodo quis non vincatur in voluptate, et libidine
ciborum ?
Resp. Si statuat. expetendum esse, non id quod
delectat, sed id quoJ expedit, et quod usui, non vo-
luptati, sutliciat.
INTERROGATIO XLIX.
Quomodo excidemus vitium mali desiderii.
Rrsr. Desiderio meliore : si magis ignimur et
accendimur ad amorem Dei, secundum illum qui di-
eit: Eloquium Domini ignivit eum (Psal. civ). Et :
Judicia Domini vera, justificata iu semelipsa, deside-
rabilia super aurum et lapidem pretiosum nimis mul-
tum, et. dulciora super mel et favum (Psal. xvin).
Semper enim desiderium meliorum, si in opere sit
et in re, et possideat totos animos nostros, atque
eorum qux desideramus perfrui contendamus, con-
$15.
témnere nos facit et despicere inferlora, 'icut do- A '
cnerant nos omnes sancli, quarto magis ea quie mala
emn et sorpia?:
INTERROGATIO L.
Que est tristitia secundum Dewm, et que est. secun-
dam scculum?.
Rese. Secummdum Deum est tristitia; cum pro
mandati negligentia vel przvaricatione tristamur,
secundum quod scriptum est : Trisiitia tenuit. me
pro peccatoribus derelinquentibus legem tuar«. (Psal.
cxvin). Szeculi autem tristitia est, cum ob aliquid
de rebus humanis, vel quie ad szculum pertinent,
contristamür.
INTERROGATIO LI.
Que sunt in Domino. gaudia, vel. quid facientes gau-
... dere debemus?
Res?. Sl qu» secundurh mandatum: Domini geri-
$us, vel in gloria Dei agimus," hoc est in Domino
gaudium : vel cum pro nomine Domini aliquid pa-
timur et gaudemus, vel aliis recte agentibus congra-
tulamur.
INTERROGATIO Lil.
Quod fugere debemus, ut beatitudinem. consolationis:
consequi mereamur ?
Resp. Cum illa interrogatione, in qua exposuimus
qu:e est secundum Peum tristitia, etiam istà interro-
gátie continetur : id est, si pro peccatis. jugemus,
vel si eos deflemus, qui per przvaricationem legis.
Deum inhonmorant : vel propter eos, qui periclitan-
Ur in peccato. Quia anima que peccaverit, ipsa
morielat (Josech. xviii) : Secundum illum qui dixit :
kt iugenm multoa eg; his qui ante peccaverunt, et. non
egeruni penitentiam (II. Gor. xi).
INTERROGATIO LIII.
Si ex toto ridere non licet *
Res». Cum Dominus eos qui nune rident, condem-
uet (Luc. v1), manifestam est quia nunquam tempus
€st risus fideli animx : et maxime cum plurimi sint,
qui per prievaricationem legis Deum non honorent,
elin peccatis suis moriantur : pro quibus tristarT
indesinenter convenit et lugere.
INTERROGATIO LIV.
Que est sollicitudo secularis?
Res». Omnis sollicitudo animi, eüamsi nih ha-
bere videantur illicitum, tamen si non ad religionem
pertineat et. ad virtutem, ssecularis est.
INTERROGATIO LY.
Unde accidit mobis importune dormitare, et quomodo
hoc possumus abjicere?
Resp. Evenit quidem importune dormitare, cum
languidior est anima erga Deum, et memoriam Dei ,
et cum judiciorum ejus eam incessit oblivio. Abjicere
&utem id possumus, cum dignam de eo assumpseri-
mus cogitationem, et ad voluntatem ejus extendimus
desideria nostra ; secundum illum qui dixit: Sí de-
dero somnum oculis meis, et palpebris meis dormita-
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS-
546
INTERROCATÍO LVI.
Quomodo qiiis ad gloriam Dei faeit omnia,
Rrsse. Cum omnia propter Deum, vel ex mam-
dato Dei facimus, et in nullo sectamur hominum
laudes, et in omaibus meminimus Deémini dicentis :
Luceat luz vestra coram hominibus, wt videant opera
sesira 6ona, et glorificent Patrem vestrum, qui in ee-
lis est (Matth. v). - -
INTERROGATIO LVII.
Quomodo manducet quis el bibit in gloriam Dei.
. Resp. Si in memoria habeat eum, a quo pascitur,
Deum : et si non $olum anima, verum etiam Corpore
per singula contestetur, s» ei gratias agere, et non
securum manducare; sed quasi operarium Dei ab
ipso reflei, ad hoc, ut ad laborem, vel expletionem
B sufficiat mandatorum.
IN TERROGA TIO LVIII.
(Quomodo faciat dextera, .qua non cognoscat
sinistra?
Resr. Cum intenta "mente, et fixo desiderio pla-
cendi Deo, agimus opera Dei, et omni sollici:udine
constringimur, ne decidamus a via recta, et ab
opere legitimo ; tunc. nullius prorsus extrinsecus,
néque membri nostri alicujus percipimus cogitatio-
rfem, nisi solius Dei, et ejus operis quod ex plemus.
Tanquam si artifex faciens vas aliquod indesinenter
et eju$ meminit qui opus injunxit; et vas quod
versat in fnanibus, LI recte et fabre veniat, in-
tuetur.
INTERROGATIO 1 LIX.
Quomodo apparebit eis qui hominibus vnlt
placere ?
Resp. Cum presentibus quidem iis qui laudare
possunt, agit aliquid operis boni : nullo autem tali
presente, vel etiam iis qui vituperare possunt
astantibus, segnis el pigrior est in opere. Si eniu
Domino placere vellet, semper utque et im omni
loco idem esset, atque eadem gereret : adianpleas
illud quod dictum est : Per arma justitie, a dextris
el a sinistris, per gloriam et ignobilitatem ; per infa-
miam et bonam [amam; ut seduclores et. meraces
(1 Cor. vi).
' .. INTERROGATIO LX.
Quomodo quis effugiet vitium hominibus placomdi vel
captandi laudem ab hominibus ?
Resp. Si certus sit de presentia Dei, et fixam
habeat sollicitudinem Deo placendi ; et multo desi-
derio teneatur earum bealitudinum qux a Domine
repromisse sunt. Non enim oportet sub prxsentia
Dei placere conservis, ad injuriam Domini, et ad sui
perniciem ; non Domino, sed conservorum Dnuiilus
intuentem.
INTERROGA TIO LXI.
Quomodo intelligüur superbus? vel quomodo
curatur?
Resp. Intelligitur quidem ex 60, quoniam ea quse
tionem, el requiem temporibus meis, usquequo inve-
siam locum Domino, et tabernaculum Deo Jacob
(Psal. cxxxi).
eminentiora sunt quaerit. Curatur autem, si credat
sententie ejus, qui dixit : Deus superbis resistit
(Jac. 1v). lllud sane sciendum est, quod quomode
511
CODEX'REGULARUM. — PARS £L. REGULAE PP. ORIENT.
518
quis timeat damnationem superbix, "mpossi bile est À usque ad mortem, moriem autem crucis (Phil. n). Et
curari boc vitium, misi abstràhat $e, et secedat a5
omnibus occasionibus elationis : sicut. impossibile
est exstingui lingux alicujus vel gentis loquelam,
vel arüficium aliquod, nisi quis omni genere sé
penitus abstrahat, noh solum ab agendo, vel lo-
quendo, vel movendo, sed etiam audiendo eos qui
loquuntur, vel videndo eos qui agunt id quod obli-
wisci eupit. Et. hoc óbservandüm est de omhibué
vitiis.
n INTERROGATIO LXI.
Quid ésf humilitas ; et quomodo eamdem üinplere
possimus ?
Resp. Hamilitas quidem est h:ec, ut omnes ho«
mines cstimemus superiores nobis, secundum defi-
predixit : Hoc sentite in vobis, quod et in. Christo
Jet.
' INTERROGATIO LXVI.
Qui piger. est erga. mandatuin, quomodo potest in-
dusirius et vigilans effici?
REsP. Si certus sit. przesentiam Domini Dei ubi-
que esse, et omnia intueri (Pros. xx); et commina-
fióneni illam que adversus pigrum prolata est, ànte
oculos habeat, et spem melts retribwtionis Dei,
qui repromisit per Panlum apostolum dicens : Quia
unusquisque propriam mercedem acciplet. secundum
àtum laborem (f Cor. v) : et si qua similia in Scri-
pturis sanetis inveniuntur, quz de labore patien-
lim et operum sollicitudine ad Det gloriam refe-
nitionem Apostoli (Phil. 1). Implere autem id pos- p runtur.
$umus, si memores fuerimus Domini dicentis : Di-
. belle a ma quia. mansuetus. sum. el humilis. corde.
(Matth. xi) : quod in multis sepe et ostendit et do«
cuit. Et credere debemus prenmrittenti ; Quia qui se
humiliaverit, exaltabitur (Luc. xvi). Deinde ut im-
desinenter et absque ulla cessatione in omnibus
actibus, et in omni negotio humiliores cxteris inve-
niri studeamus, et in hoc exercitium nostrum pona-
maus. Vix enim sic polerimus pristine a nobis arro-
ganüs abolere memoriam, et affectum humilitatis
assumere, sieut etiam in artificiis fieri solet. Idem-
que modus erit etiam in coieris virtutibus obti»
nendis, quae ex mandato Domini nostri. Jesu Christi
veniunt. | E
INTERROGATIO LXI
Si eporiet honorem quarere?
Resp. Reddere quidem cui honorem honorem
edocti sumus, (Rom. xin); requirere aotem honorem
prohibiti, Domino dicente : Quomodo ' potestis cres
dere, gloriqm querentes ab imicem : et gloriam que
est ab umo Deo, non queritis (Joan. v) ? Itaque re-
Auirere ab heminibus gloriam vel honorem, indl-
cium est infidelitatis, et alienos hos esse a pietate
Dei, maxime cum et Apostolus dicat : Si adAsc ho»
eniniéus placere. vellem, Chriati servus nom eseem
(Gal. 1). Si ergo hi qui ab hominibus gloriam vel
henorem sibi oblàtem suscipiunt, lla condemnam-
4ur, hi qui. hec oblatum quidem requirant, quali
judiéio digm sum? .
INTERROGATIO LXIY.
Ünomotlo ínricem obaudire debemus?
Res?. Sicut servi dominis, Secundum quod prz
Cipit Dominus : Quia qui vult in vobis esse magnus,
fat omnium novissimus, e? omnium servis (Matth.
Xx). Quibus addidit, ut magis nos inclinet ad lumi-
Jitatem : sicut filius hominis mon venit ministtari, sed
ministrare. Sed et aliud quod ab Apostolo dictum
est : Per charitatem spiritus. servit. ineiceth (Gal. v^.
INTERROGATIO LXY.
Usque ad quem modum obaudire oportet eum, qui
placendi Dco implere tegulam cupit?
Rxsp. Apostolus ostendit, proponens nobis obe-
dientiam Domini : Qui factus est, inquit, obediens
D
INTERROGATIÓ LX VII.
Si quis non contentus est quotidie sibi aliquid injun
e his que pro mandato Dei incidunt, sed amifi-
. cium vud discere ;. quali vitie egrotat ? aut si eper-
tet ei acquiescere ?
Resp. Iste talis et presumptor est, et sibi pla-
cens, et infidelis, qui non timet sententiam Domini
dicentis : Estote parati; quia hora qua non putatis,
filius hominis veniet (Luc. xii). Si enim quotidie. ex-
spectat quis dominum, sollicitus est e& trepidus,
quomodo prissentem diem non transeat otiosus, ef
nihil amplius quierit. Si antem imperatur ei artifi-
cium discere, obedientix sux habeat lucrum, et in
hoc placeat Deo; et.non ia eo, qued sjbi placet, as-
sumatjudicium. ——
INTERROGATIO LXVIII.
Si quis industrius sit, et promplue ad implenda man-
data , agat autem, non quod «ei injungitur, ted quod
ipse vult: quam mercedeth habobit ?
Ress. Merces cjes iHa :psa est, quod sibi placet,
Cum: autem Apostolus dicat : Unusquisque vesirum
proximo suo placeat iu bono ud cedificattonem (Rom.
xv). Et ut amplius inclitaret et. eonstringeret aue
dientes, addidit dicens : (uia ipse Christe non sibi
slacwit, scire debet arwsquisque periculem suum
esse in eo, quod vult sibi placere ; simul enim in»
ebediens invenitur. -
INTERROGA' TIO LXIX.
Si licet alicul excusare opus quod ei injungitur ef
aliud quierere?
: Rese. Gom deftinitom sit mensuram obedientim
usque ad mortem esse, qwi devitet hoc quod ei in«
jungitur, et alied quisrit, prime ómnium inobedien-
tij: reüg est, ét momifeste osteaditer qui hondum
negavit semetipsum. Deinde multorum malorum
causa efficitur tam sihi quam etiam cxteris, quia
aditum contradictionis pluribus aperit, et seipsum
ad contradicendum insuescit; ét curn hn possint
singuli discernere quod melius est et eligere, potest
fleri, si talis est licentia, ut aliquid quod deterius
est eligat. Tum deinde etiam suspicionem dabit
fratribus, quod passlone aliqua, vel ad opus illud
quod eligit, astringatur, vel certe erga eos cum qui-
bus necesse est operari. [taque omni modo non obe-
519 | S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 590
dire, multorum malorum causa est et radix. Si au- A est a conservo suo, et noluit patienter agere : E;
tem ratio est aliqua qua sibi recte excusare videa-
tur opus illud, quod excusat, exponat hanc ipsam
causam ,huic qui prxest, et relinquat ejus judicio, -
ut ipse probet si excusatione dignum est quod
allegat.
INTERROGATIO LXX
Si injunctum fuerit aliquid fratri, et contradixerit ,
postea autem sua sponte obedierit, quid est? -
Res». In eo quod contradixit, quasi non obtem-
perans judicandus est, et velut c:teros ad simile
concitans malum. [n quo sciat se illi sententive ob-
noxium, qua dixit : Contradictiones suscitat. omnis
malus : Dominus autem angelum immisericordem
immittet ei (Prov. xvi). Cum autem] certus. sit quia
videntes , inquit, conservi renuntiaverunt domino sue
(Matth. xvii). Iratus. autem. dominus revocari
omnem gratiam quam concesserat debiti, et trodi-
dit eum tortoribus usquequo redderet omne de-
bitum.
INTERROGATIO LXXV.
Quomodo quis debet, habere eum, qui ad orationm
suscital fratres ?
Ress. Si quis cognoscit damnum quod de somme
patitur, cum neque sui ipsius sensum habet ; e
intelligit quantum sitlucrum vigiliarum, et prac
pue cum vigilatur ad glorificandum Deum in oratio
nibus; ita debet habere eum qui ad hoc se invitat
et suscitat. dormientem, tanquam eum per quem di
non bomini obtemperat, sed Domino dicenti : Quia qui B vina lucra et coelestia dona consequitur; sive is ad
audit vos, me audit, et qui spernit vos, me spernit
(Luc. x) : 8i compunctus est recordatione mandati,
prius satisfaciat; et ita, si permittitur, quod injun-
ctum est impleat.
INTERROGATIO LXXI.
Si autem obediens quis murmuret ?
Res». Apostolodicente : Omnia facitesine murmura-
tione et hesitationibus (Phil. n); alienussita fratrum
unitate qui murmurat, et opus ejus abjiciatur. Ma-
nifestum enim est iste qui talis est, quia infidelitate
egrotat, et certum future spei fiduciam non
gerit.
INTERROGATIO LXXII.
Si frater fratrem contristaverit, quomodo debet emen-
dari ?
Resp. Si quidem contristaverit, sieut Apostolus
dicit : Contristati enim estis, ut in nullo detrimentum
pateremini ez nobis (11 Cor. vn) ; non ille qui con-
tristavit emendari debet, sed ille qui contristatus
est; eL indicia ejus tristitie, qu:xe secundum Deum
est, debet ostendere. Si vero indifferenter contri-
stavit, id est, non secundum Deum, memor sit is
qui contristavit Apostoli dicentis: Si autem pro-
pter escam frater tuus contristatur, jam non secun-
dum charitatem ambulas (Rom. xiv). Et cum cogno-
verit tale delictum esse suum, impleat illu | quo] a
Donino dictum est : Si offers munus tuum ad altare,
et recordatus fueris ibi quia [rater tuus habet aliquid
adversus te, relinque ibi munus tuum ante altare, et
vade prius reconciliari fratri (uo ; et tunc veniens offe- D
res munus tuum (Matth. v).
INTERROGATIO LXXIII.
Quid si non acquiescat ut satis[aciat, quid agen-
. dum est?
Rese. Implere debemus in eo illud, quod a Domi-
no dictum est de eo qui peccavit, et non egit poeni-
tentiam, cum dixit * Si autem Ecclesiam non au-
dierit , sit tibi sicut. gentilis et publicanus (Matth.
xvii).
orationem, sive ad aliud quodcunque mandatum Dei
invitat et provocat.
INTERROGATIO LXX VI.
Quod si contristatur ille qui excitatur, aut etiam ii
irascetur, quid dignus est?
Rrse. Interim excommunicari debet et non man-
ducare; si forte compunctus agnoscat quantis et
qualibus bonis semetipsum insipienter defraudet, e
ita conversus recipiat gratiam; ejus in se affectum
sumens, qui dixit : Memor fui Dei, et delectatus sum
(Psal. .xxvi).. Quod si permanserit in stultitia, nos
intelligens gratiam, abscindatur tanquam putrefs-
ctum membrum a corpore. Scriptum est enim:
Quia expedit wt pereat unum membrorum tue-
rum, et non omne corpus tuum mittatur in gehennam
(Math. v).
INTERROGATIO LXX Vil.
Quid est, Nolite judicare, ut non jadicemim ;
nolite condemnare, ut non condemnemini ?
Res. Cum Dominus áliquando dicat: Nolite je
dicare, ut non judicemini (Matth. vii) ; aliquande
vero : justum judicium judicate (Joan. v) ; non uti-
que omni mo.lo prohibet judicandi facultatem ; sed
differentiam judicii nosse nos docet, ut sciamus ia
quibus oporteat non judicare et in quibus non. De
hoc autem manifeste nobis Apostolus tradidit, dicess
de his causis quz uniuscujusque arbitrio esse de-
bent : Tu autem quare judicas fratrem. tuum (Rom.
xiv)? Etiterum : Nonergo invicem judicemus (1bid.!.
In his vero actibus qui aperte Deo non placent, no-
lat eos qui non judicant, et ipse suam sententiam
prodit per h:ec qu: dicit: Ego quidem sicut absens
corpore, prasens autem spiritu, jam judicavi tanquam
presens eum, qui hec operatus est, in nomine Domi-
ni nostri Jesu Christi, congregatis vobis et mec spiri
(u, cum virtute Domini nostri Jesu Christi ;. trader:
hujuscemodi heminem .Satane in interitum carm, ut
spiritus salvus fiat in die Domini nostri Jesu Christi
INTERROGATIO LXXIV. (1 Cor. xv). Si quid itaque in nostra potestate vel
Quid si, satisfaciente eo qui contristaverit, noluerit — arbitrio positum et insertum est, non oportet de his
reconciliari is qui contristatus est ? judicare fratrem, secundum hoc quod Apostolus di-
Res». Manifesta est de hoc Domini sententia, cit, tanquam de his qux» ignorantur : Jtaque solite
quie refertur in illa parabola de servo qui rogatus ante tempus quid judicare, usquequo veniat Domasnus,
it
consilia cordium (I Cor. 1v). Dei autem judicia vin-
dicare omni modo necessarium est; ne forte et nos
simili ira absorbeamur, si quid sciamus erga pec-
cantes et slleamus. Nisi forte quis eadem faciens,
fiduciam non habeat arguendi, neque auctoritatem
judicandi fratrem, Domino dicente : Ejice primum
trabem de oculo tuo, et tunc videbis ejicere festucam
de oculo fratris tui (Matth. vu).
INTERROGATIO LXX VIII.
Quomodo intelligitur quis, si zelo Dei moveatur ad-
per38 peccantem. [ratrem , aut a propria ira-
cundia?
Rzse,. Si ad omne peccatum fratris patitur illud,
quod scriptum est : Consumpsit me zelus domus tuc,
quoniam obliti sunt verborum tuorum inimici mei
(Psal. zxxii). Manifestus est enim et in hoc Dei
zelus. Verumtamen etiam in his oportet prudenter
omnia dispensari. Si ergo hunc affectum etiam an-
tea non babuit in animo suo, motus suos sciat ma-
gis ex passione quam ex Deo descendere, et in nullo
posse officium pietatis implere.
INTERROGATIO LXXIX.
Dicunt quidam quia impossibile est non. irasci ho-
minem ?
Rrsp. Sicut nec possibile est militi in conspecta
sui regis irasci. Sed nec sic quidem habebit rationem
hoc quod dicitur. Humanus enim vultus ejusdem
formz hominis ad hominem propter unitatem natu-
Fw, ubi cum sola sit dignitatis eminentia, tamen
prohibet passionem ; quanto magis Deus, quem certi
sumus etiam cordi nostro presentem et omnes mo-
tus nostros inspicere? Cujus manifestum est quanta
sit eminentia, etiam hoc ipso quod scrutatur corda et
renes, et videt motus anima. "
INTERROGATIO LXXX.
Si oportet. ire quocunque, non commonito eo qui
proest ?
Resr. Cum Dominus dicat : Non enim veni uta
sne faciam quidquam, sed ab illo qui me misit (Joan.
v); quanto magis unusquisque nostrum sibi permit-
tere nihil debet ? Qui enim sua auctoritate aliquid
agit, manifestissime superbie morbo detinetur : et
subjectus est illi sententis qu:e dicit : Quod in homi-
sibus superbum est, abominatio est in conspectu Dei
(Luc. xvi). Sed. in omnibus sua sponte vel auctoritate
aliquid agere, culpabile est ?
INTERROGATIO LXXXI,
Si omnino volenti litteras discere,
indulgendum est
RzsP. Apostolo dicente : Ut non qua vultis, ea
faciatis (Gal. v); in omni negotio sua voluntate
permittere unumquemque agere, perniciosum est ;
sed oportet illud suscipere quod ab his qui przesunt
injungitur, etiamsi contra voluntatem sit ejus cui
injungitur; secundum Domini exemplum, dicentis :
Pater, non mea voluntas, sed tua fiqt. (Luc, xxn).
" PaTBor. CIII,
CODEX REGULARUM. — PARS LI. REGULJE PP. ORIENT.
qui illusirabit occita. tenebrarum, et. manifestabit A,
vel lectioni vacare,
512
, INTERROGATIO LXXXil.
Si licet unicuique vitare . Opus quod graviws wi-
etur. 27
Resp. Qui fideliter et pure Deum diligit, ei cer-
tus est de retributione Domini, ne sufficere sibi pu-
tat ea qux injunguntur ; sed semper augment. ope-
ris querit, et majora quam injunguntur, desiderat
et exoptat, etiamsi supra vires videatur esse quod
facit. Nec aliquando securus est, tanquam opere ex
pleto; sed e contrario sollicitus est et anxius, tan-
quam qui nihil dignum: przceptis evangelicis ege-
rit : memor illius Dominici sermonis dicentís : Cum
autem feceritis omnia quecunque precipio vobis, tunc
dicelis : servi inutiles sumus; quod debuimus facere,
fecimus (Luc. xvn). Sed et imitabimur Apostolum :
B cui cum mundus esset crucifixus; et ipse mundo,
erubescit dicere : Quia ego meipsum nondum asti-
mo apprehendere : unum autem, ea quidem que re-
tro sunt. obliviscens, ad ea autem, que ante me sunt,
me extendens, secundum propositum sequor. ad pal-
mam superne vocationis Dei in Christo Jesu (Phil.
Ir). Et qui cum haberet potestatem, ut Evangelium
annuntians de Evangelio viveret : Magis in labore
et [atigatione , inquit, nocte ac die operans vixi.
Non quia non habemus potestatem ; sed ut nos formam
daremus vobis, ad imitandum nos (11 Thes. i). Que
cum ita sint, quis ita stultus est vel infidelis, ut
putet se majoribus quam debet oneribus progravari,
cuni in hoc quod mensura poscit nondum possit im-
plere ? ' . (7
INTERBOGATIO LXXXIII.
Quomodo quis promptus fiat etiam ad pericula propter
mandatum Domini ?
Resp. Primo quidem, ut eonsideret quia et ipse
Dominus obedivit Patri pro nobis usque ad mortem:
et certus sit quia mandatum Domini in vita :zterna
est, sicut scriptum est. Tunc deinde etiam, ut cre-
dat Domino dicenti : Quia quicunque voluerit animam
suam salvam facere, perdet eam : qui autem perdide-
rit animam suam propter me, et propter Evangelium,
salvam faciet eam. (Joan. xn). |
INTERROGATIO LXXXIV.
Cum quali affectu. obedire oportet ei qui
radi leue rr mos
Rusp. Eo affectu quo esuriens parvulus nutrici
obedit ad ubera invitanti; vel quo affectu omnis ho-
mo suscipit ab aliquo ea quz» ad vitam pertinent,
imo et si quid amplius; proeo quod multo est pre-
tiosior futura vita quam presens, sicut et Dominus
dixit : Quia mandata mea vita eterna. sunt (Joan.
xn). Sicut ergo przsens vita constat in cibo panis,
ita zelerna vita constat in opere mandati, sicut ipse
Dominus iterum dicit : Meus cibus est, ut faciam
Quali animo debet esse quis pro hoc ipso
Ress. Eo quo erat ille qui dicebat : (Quis. ego
voluntatem. ejus, qui me misit, Patris (Joan. Iv).
INTERROGA TIO LXXXV.
o6 7^4
dignus: habitus est. in opere Dei inveniri
sum, Domine? aut que est domus. patris mei ? quo«
1*1
ad opus
D
els 5. peNidiC T ABMS ARIANENSIS MEE T
niam dilexisti Té 9 (t1 Rag. Vil Explehs per singula A Vüentiami, qua $e quis à prioribus suls voluptatibus
^d wWUH zcriptim est: 'Crdffas ager Deo bali, — vondiiét. Quantum dotemi hàbeat periculi, qui volun-
qui idoneos nos fecit in pártem sortis sanctorum in [uw — tàtera propriam vult facere, et non Domini, certum
hine : did et liberavit nos de potestüte tenebrarum, — est ex his quxe Àpostolus dicit : Facientes voluntatem
- et transtulit. in. regnum Filfi. claritatis sue (Co- carnis et cogitationum, eramus natura filii irae sicut
loss. x) v et ceteri. (Ephes. vi),
. INTERROGÀTIO LXXXVI " | INTERROGATIO LXXXIX. .
Quomodo debent hi qui processerunt. in labore operis — Qui satís jejunat, et in refectione non potest comms-
Pei, insfruere vel itstituere cos qui nuper ac- nem cibum cum omitibus sumere; quid magis cli-
yedutt? — . gere debet, jejunare cum (ratibus pt cum | ipsis
Rege. Bi quidem corpore adhuc vegeti suBt per reficere, iul propter majora jejunia alios ciber
hoc quod impigre ad curicta habilitatis offici semet- fusr. jejunii mensüra non debet ex wuniuseujus-
s part cumem prol fectum p eant ram que voluntate pendere, sed ex jussu et institutione
i m Ee eei etie T abd waa cmt Rd
Seo vultu, Deiaemper babere "it engine prasen- b tur, qui in Aclibus apostolorum coret animam
tiam, sed et in his quae ab Apostolo enomerata sunt, — UD2In habuisse signantur (Act. iv). Si quis ergo ra-
specialibus charitatis affectibus, quibus slt : CAarf- tionabiliter et lideliter Jejunat, etiam virtuteu, üt
tas patiens est, et benigna es : son elevar, won age — 9S LInere possit, a Domino consequitar : Fidelis enim
perperam, non inflatur, ton dehonestatur, non qua. C35 03 repromisit (Hebr. x).
i rri i INTERROGATIO XC.
non hawdot nyer. iique, comedet netem. teWl Quomoao oportet jejunare, cum necessarium jejunium
. . MDC J injungitur; si aliquando aliquid wwod religio de-
tati : omnia. suffert, omuia sperat, omnia. patitur t poscil, explendum esl, tanquam ex necessitate, ax
eharitas numquam excidit (I Cor. xi). Hie enitn voluntárie ? |
ommia etiam 1A infrmo corpore impleri fossi- Rese. Domino dicente : BPati qui. esuriunt. et si-
bile est. |. tiunt justitiar (Matth. v), ómne quod ud religfowem
. INTERROGATIO LXXX YH. pertinet, nisi ex proposito et devotibre flat, iperies-
Si, dicat quis : Volo npud vos parum. aliquid teporíg — lum generat. Debet. ergo jejdhio sóciari devote.
facere, ut proficiam ex vobis ; si oportet ewm $uS- — Quia autem necessarium sit jejuniüm in talilius qui-
cipi 4 . | -
Rese. Domíno prónettiante : Dia Venientem. ad C impetrare dde d i postoha rom deret
we non ejiciat foras (Joan. vi) ; ét Apostolo hibilo- — i i sor coseras amas virémtes addidit etum hec
minus dicente : Própter subintroductos autem falsos — Qui in ejuniis frequenter (1 Cor. a3y
frátres, qui subintroferunt. explorare libertatem no- ) Bind
stram, quam habemus in Christo Jesu : quibus nec Qui nOn sui TENROGATIO, Ya.
üd horam cesyimüs sübjectioni ; üt veritas Evangelii reficiuntur, sed alios requirit, si recte facit ?
permafieat üpud vós (Gal. 11) ; concedi quidem ei con- Rzsp. Specitliter hoc ipsint, qu&rere eibum, est
venit ingressum, propterincertosexitusrerum.lnter- eontra mandatem. Domini, dices ? NoMfe que-
(lum enim potest feri'üt per tempüs proficiat, et dele- — rere quid manducetis, vel quid bibatis (Matth. vi.
ctetür sanctitate Vitze, etpermaneat in coptis, sicut — Et wt mos niagis aftentos fzeeret ád ea quee diec-
et frequenter factum $cimus. Sed et ut manifesta — bet addidit : Heec enim qentós inauiriet. Sane. debet
fiat veritas instit&tionum wostréram; de quibus for- — golieitudo ejus esse qi preecst; et fWwpleat il-
tassis homines ater opinanter. Oportet tamen cirea — Jed qtod seriptem est : Bieidlebatàr deferh wnicvi-
eum cautius agi et diligentius ; utsive in veritate — gue secunde id quod opus erat (Act. 1v).
peremanest vel proficiat, sive Institutionum Yiostra- INTERROGA TIÓ ctl.
rum libertas exploretur, probabilis inveniatur et ' Qe dicit, quia ledit me'hoc, et contrüstatur M Vi. aut
?
purà. Jtà namque et nos Deo placebtmus; et ille, vibus non fuerit datus, qualis eyt ?
sut proficlet, si verax ést; aut si &imülatÓr 6st, erü- — Rxsr. Apparet quia hie mon est fitus fa spe ih
bescet. quam Eleazarus habuit (IJI Mach. vi); nec de chari-
INTERROGATIÓ LXXX Vif. tate ejus qui przest, et sollicitudinem tam sui quam
Si quis supra vires vult abstinere, ita etiam, wt jn — Otter veri, vertüs '€st. Verumüimen WMsolute
opere mandatorufn impediatur per nimietaterh 'ab- — neque de his quz lzdunt, néque de his qus pro-
stinentim ; vi. oportet ei cónceifi? fnt, périnRtfta? Wnieuique judicio Saó Vel volua-
Tus. fnterrogatio vedtra hot mihi videtür com- — t&té wÉwüid "gere: Wed és qui praeest Jedi
petenter adhibita. Non emim contimentiam in cibis — convm,ttendàv ext, wt Whiceique, Drott res vel me-
solum esse diximus : nam hsc ab apostolo Paulo cesdi&s expetit, constlat : prTió omninm TA bis
etiam culpabilis fhveniter, si non cum fldeet ratione — qus» anfms prosunt; tunc deine secundo oce
flat, cum diclt : Abstinentesse a cibis quos Deus créa- — etiam wt $n corporafgbos osibos secutum Del wollon-
vit (I Tám. 1v). Sed illam dixituus esue pérfectam con- — tates moderetur.
CODEX RERTURARAVAE — PARA L. RECULE PP. ORIENT.
n fás
SNTERROCATIO X'Cff. A libenter accipiunt (Matth, xv); 15 cit dispeniàtió in-
Si verb Eekm Vis vincitévet proper esdith, VWfe Vrüa — juncta est, cum consideratione (febet hoc facere. Si
etm seffenfia $irvibüur?
quis autem prater iliius volantatem facere hoc pra-
Resp. Ea que cirea ilos qti mürmuraverunt simi tajquam Tnqüiétns et ihdiseipIihàtüs confun-
in deserto. Dicit etim Apostolus : Ne m&rmeurüberi- — datur, usquequo discat loci süi ordinem custodire;
tis, sicut quidam eortm murmuraverunt, et perierunt ocundum quod Apostolus dixit : unusquisque in quo
«b extermittatore (1 Cor. x). vocatus est, in eo permaneat (I Cor. vu).
- EYTERROGATIÓ XCIY. INTERROGATIO XCIX.
Si oportet eum, qui.plus laborat, requirere plus. &li- — Si licet unicuique veterem suaim tünicam aut calcea-
20.oa, quid aconetudine 2. mentum dare cui voluerit Sisertcordie cetia
Res. Si propter retributionem Dei laborem gus- propter mandatum?
Cipit, non hic requirere debet laboris sui mercedem Res». Dare aliquid mandati gratia, non ést 'bm-
vel requierh, sed pro his ad promissa Dominifesti- itm, sed eorom qüibüs Istud fffeturi creditürin est.
nare: sciens quià sicut pro laboribus mercedes p&- ie ergo àd quei pertinet (fisperisatió, sive novum,
ravit Dominus, ita etiam pro smgustiis consolatio — tive vetus vestimentum fpse det cui. dari debe et
nes. Verumtamen hi qui priesunt, observabunt re- b ipse suscipiat a quo suscipi debet.
gulam, qux dicit : Dividebatur unictique prout. opus
erat (Act. 1v). Debent enim unumquemque prre-
venire, ut secundum leborem etiam solatia refectie-
nis inveniat. . 2
INTERROGATIO XCV.
Quali affectu oportet. eccipere vel vestimentuth, vel cat-
ceamentum, qualecunque [uerit ?
Yisr. Siquidem breve aut grande est, ad men-
Suram slature sus hoc judicare debet, sed cum
omni verecuiidià et mansuetudine. Si vero pro ab-
jectiori et vilior sovetur, aut. quia non est hovum,
meminerit mandati Domini, dicentis : (fuià "lignus
est, non quictrique, sed ojferiritis fiercelle sah (Luc.
x). Discmiat seMpiémh, si digné operàtus est ópera
Si o STERROGATI " &iljuefh. seni
D fróter j it jussus doerré ! sento-
d ette, yuomodo debet age?e cum
Rzsr. Tanquam ministerium exhibens hd implen-
duit mandatum Domini, 'cüfn ÓArni reverentia; ti-
mens sllam sententiam üie dict : Müledictus qui [a-
cit opera Dei. Reyligenter (Fer. xt vin) : observet an-
tty We elatàs judiefàm incidat díaboft.
INTERROGATIÓ CI.
Si debent peregrini intrare usque ad illa loca ubi [ra-
vres operantwr : veletiam si diti deeodem hohaste-
tio debént relictis swis locis intrare ad alios?
Rxse. Preter illum cti ereditum est requiere
operantes ; id est, ad quem dphs qerténet et dispen-
Dei, e aditnteverit omnia, qWuiecunque. 'praceptà ( satio, si quis inventus. fuerit hoc. facien», tanquam
sunt; et tune nh àfiud requiret, ved de eo ipso
«uod ei datwr adhie "erit sollicitüs, 'iüià super
stam vnertum Wéeipit. Ylóc enim quód é&ca di-
ctam ést, em de Ohhire qao ad usui Cor-
poris perütiet éadesh Yürhía servari potest.
. INTERROGATIÓ XCVI.
Si quis iratus fuerit, nolens accipere aliquid eorum
que ad usum prizbenter ?
Resp. lste talis dignus est etia ut ei quorat
non accipiat, usquequo probet is «ui pr&est : et
cum viderit vitium animi curatum; tünc etiatn waod
corporis usibas necessarimm faerit, probebit.
INTERRÓCÀTÉIÓ XCVH.
Si necesse est omnes. convenire ad. horam iprahdii,
eum qui remahet et post venit, quomodo trami-
gimus? |
Rrse. WWpwidbih Wecessitatà vel loci vel operis
irefhsnisi à tominuni ordine, qui przest probabit
'et igfroscet. Si veró cum posset, non satis egit oc-
veerrere, fhtetut culpam negligent: bus», et mà-
$veat whhe eibo usque ad iflam horam qua Convenitut
ad cibum in posterem diem.
p INVERROGATÍO XCVIII. "
aaspeyeg venieyes ad. ostium et petentes , wuoino
dimittis ? Et si debet unusquisque ; rpere pa-
nem, vel quodcunque aliud ; aut oportet hoc ad eum
gui praest pertinere ?
FAkespP. Cum Dominus dixerit: Non est bomum tol-
Ere panem filiorum, et mittere canibus : sed et canes
kanducare de micis, qug cadunt de mensa puerorum,
hj
-—
áinterturbans disciplinam et ordinem fratrem, a com:
Jnuni conventu exeladetur, et ómmino etiam a lieitis
progressibus inhibeafur; et sedens im umo ioco, fn
quo judicaverit ig qui preeest, apte ad corraptonem
et vindictam, nusquam prereus permittatur absce-
dere, sed urgeatur in opus, mulio plus quam cos-
&uetudó est; ei quotidie exigatur, usquequo discat
implere hoe quod Apostólus dixit: Ünmusquisgue in
qua vocatione vocatus est, in ea permaneat (1 Go vis).
INTERROGATIO CR. 4
t t t IKciá suscipere a9. ati-
Bo opus absque astehia vel jueiome ej exui prot
et operum sollicüudinem gerit 7
. Resp. Furti reus erit ejusmodi, vel similis eig qui
p luribus concurrunt.
. INTERROGATIO CIL.
Quomodo debent hi qui operantur, curam gerere. fer-
ramentorum, Wtenstlium eorum de quibus. ope-
raíer :
. Repo. Primera quiderh sicot vasis Dei, vel his qus
jam Deo consecrata sunt, uti debent. Deinde tanquam
qui won possiát cine 3psià devottonfá et studii sui
emolimenta conseqai.
TNTERRÓGATÍO CIV. ——
Quid bi yer nejfijentiam pereat aliquid ez his, aut per
contemptum dissipetur?
Eus. ]s. quideia «ui cóntesen, velut sacrilegus
judicandus est* et qui perdidit per negligentiam, et
ipse eimile crimen jneurrit : pfe eQ quod onmia
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
que ad usus servorum Dei deputata sunt, Beo sine A gratiarum actione semper volvamus in mente, sieut
dubio consecrata sunt.
INTERROGATIO CV.
Quid si a seipso commodare voluerit alicui, aut acci-
pere ab alio?
Resp. Tanquam insolens et temerarius habendus
est. Hxc enim eorum qui presunt, et curam dispen-
sationis gerunt, officia propria sunt.
INTERROGATIO CVI.
Quid si mecessitas poscat ut is qui praest requirat
ab aliquo eorum vas vel ferramentum, et contra-
dixerit ?
Resp. Qui seipsum et membra sua tradidit in al-
terius potestatem propter mandatum Domini, quo-
modo licebit ei de utensilibus contradicere, huic
przcipue cui cura commissa est.
INTERROGATIO CVII.
Si is qui circa cellarium, vel coquinam, vel alia hu-
juscemodi opera occupatus est, non occurrat adesse
ordini psallentium vel ad orationem, nihil dam
patitur in anima.
Resr. Unusquisque in opere suo observare debet
propriam regulam, eicut membrum in corpore; et
damnum habebit, si neglexerit in eo quod injunctum
est ei, et de communi fratrum utilitate negligens
amplius periclitabitur. Et ideo tota mente et devo-
tione complere debet id quod scriptum est : Can-
fantes. el psallentes in. cordibus vestris Domino
(Ephes. v). Sit enim corporaliter non occurrat adesse
cum cseteris ad orationis locum, iu quocunque loco
inventus fuerit, quod devotionis est expleat. Oportet
tamen observare, ne forte possit quis implere im C
tempore suo quod complendum eet et occurrere : sed
dum loqui vult, occasiones nectit tanquam in ministe-
rii opere occupatus. Quod si facit, et offendiculum
cseteris prostat, et ipse negligentis crimen incurrit.
INTERROGATIO CVII.
Quomodo obtinebit quis ut in oratione sensus ejus non
vagetur ?
Rxse. Si certus sit assistere se. ante oculos Dei.
Si enim quis judicem suum videns vel principem ,
et loquens cum eo, non sibi credit licitum esse va-
gari oculis, et aliorsum aspicere, dum ipse loquitur;
quanto magis qui accedit ad Dominum, nusquam
debet movere oculum cordis, sed intentus esse in
eum, qui scrutatur renes et corda (Psal. vi)? ut
impleat illud quod scriptum est : Levantes sanctas
sanus sine ira et disceptatione (I Tim. ui).
INTERROGATIO CIX.
Si possibile est obtinere hominem, ut tn omni tempore
et loce non vagetur mens sua ; vel quomodo id fieri
potest ?
Resp. Quia possibile est ostendit ille qui dixit :
Oculi mei semper ad Dominum (Psal. xxxiv). Et ite-
rum : Providebam Dominum in conspectu meo sem-
per ; quia a deztris est mihi, ut non commovear (Psal.
xv). Quomodo autem possibile sit, prediximus ; id
est, si on demus aninxe nostrx otium, sed in omni
tempore de Deo et de operibus ac de beneficiis ejus,
et de donis cogitemus, et hzc cum confessione ef
scriptum est : Psallite sapieMer (Psal. xvm).
INTERROGA TIO CX.
Et quid est, psallite sapienter?
Rasp. Quod est in omnibus cibis gustu unumquem-
que dignoscere eujus saporis sit, hoc est et in verbis
sancte Scripture prudentie sensus. Fawces emim,
inquit, escas gustabunt, sensus autem verba discerni
(Job. xxxiv). Si quis ergo ita animam suam intendat
in singala verba psalmorum, sicut gustus intentus
est ad discretionem saporis ciborum, iste est qui
compleat hoc quod dicitur : Psallite sapienter.
INTERROGATIO CXI.
Qua mensura debet temperare potestatem dispensatie-
nis auc is cui cellarii cura commissa est?
B Resp. Erga. eum quidem qui ei eredidit hujuser-
modi dispensationem, meminisse debet Domini dices-
tis: Non possum ego a me ipso facere quidquam (Joax.
v). Ad exteros vero sollicite scire debet quid unur-
quisque opus habeat, ut compleat illud quod scri
ptum est : Dividebatur autem unicuique prowt. opui
erat (Act. 1v). Eadem autem ratio observari debet ab
omnibus quibuscunque aliqua ministerii vel dispen-
sationis sollicitudo commissa est.
INTERROGATIO CXH. .
Qua sententia observabitur erga dispensantems, si ef-
quid secundum persona acceptionem, vel per conten-
tionem faciat ?
Resp. Apostolo precipiente, aliquando quidem :
Ne quid facias. secundum favorem, vel in. alteram
partem. declinando (I Tim. v) ; aliquando autem &
cente : (Quia si quis videtur contentiosus esse, nos te-
lem consuetudinem non habemus, neque Ecclesia (I
Cor. xi). Si quis hoc facit, notetur, usquequo cot-
rigatur. Verumtamen oportet cum summa diligenu:
et probatione discutere et considerare ad quam par-
tem unusquisque aptus sit vel opportunus, et ei a-
jungi quodcunque illud operis est vel offcii : ut ne-
que illi qui injungunt ex hoc ipso condemnentur queá
non aptum alicui officium injunserint, et inveniae-
tur mali dispensatores esse sive animarum, sive
mandatorum Dei; neque illi ipsi quibus injungitur,
Qccgsionem peccati ex hoc habere videantur.
INTERROGATIO CXII.
Si autem neglexerit dare fratri quod opus est?
Resp. Manifesta est de hoc sententia ex ipsis
Domini verbis, dicentis : Discedite a me, maledicti, is
ignem eternum, qui preparatus est diabolo et angels
ejus. Esurivi enim, et non dedistis mihi manducart;
sitivi et non dedistis mihi bibere, et ea quse sequam
tur (Matth. xxv). Quia maledictus omnis qui (adi
opera Domini negligenter (Jer. xvni). |
' INTERROGATIO CXIV.
In profectibus mandatorum Dei una est mensura om
nium 1 An alius amplius, alius minus debet ai
qui
Res». Quia non sit una mensura in omnibus, sed
quia alii plus creditur et alii minus, manifestum 6i
hzc ipsius Domini vepbis , nunc quidem dicent:
. Aliud semen. cecidit super terram bonam ; e$. kic e
539 CODEX REGULARUM. — PARS I REGULAE PP. ORIENT. — $30
qui audit Verba mea et. sntelligit, et. [ructum' affert , A
aliud centesimum , aliud sexagesimum , aliud. vero
trigetimum ( Luc. vi). Hoc idem autem etiam in
his, qui dispensandam pecuniam susceperunt, inve-
nitur; cum dicitur, alii quidem data esse quinque
talenta, alii duo, alii unum (Matth. xxv).
INTERROGATIO CXV.
Si oportet equaliter haberi eos qui plus proficiunt et
eos qui minus ?
Res». lllud observandum est in hoc quod de re-
missione peccatorum Dominus statuit, dicens : Re-
missa sunt. ei peccata multa , quoniam dilezit mul-
tum (Luc. vu). Cui autem parum remittitur, parum
diligi. Et iterum, quod de presbyteris Apostolus
statuit, dicens : Qui bene praesunt presbyteri , duplici B
honore honorentur, maxime qui laborent in verbo et
doctrina (I Tim. v). Hoc in omnibus hujuscemodi
causis observandum puto.
JNTERROGATIO CXYI
Quid si contristatur is qui minus honoratur, cum pre-
ferri sibi viderit eum qui in timore Domini prace-
dit, quomodo eum habebimus ? — ^ |
Res». Is qui talis est, certum est quia malignita-
tis vitio non caret, secundum Evangelii parabolam,
in qua dicit Dominus ad eos qui contristati sunt,
quia aequaliter cum ipsis honorati sunt alii : An, in-
quit, oculus (tts malus est, quia bonus sum ? (Matth.
xx.) Et manifesta est Domini sententia de his tali-
bus, quz» dicit per Prophetam : Ad nihilum deductus
est in conspeciu ejus malignus ; timentes autem Do-
sminum magnificat (Psal. x1v). |
INTERROGATIO CX YII.
Anima post multa peccata et multas vite miserias,
cum quali timore et qualibus lacrymis debet rece-
dere a peccatis ? et cum quali spe et affectu accedere
ad Dominum debet ?
Rsp. Primo quidem odisse debet illa priorem
suam vitam notabilem, et ipsam memoriam ejus
perhorrescere atque execrari. Scriptum est enim :
JIniquitatem odio habui et abominatus sum; legem
autem tuam dilexi (Psal. cxviui). Deinde ut majeretn
timorem habeat maximo utatur ignis aeterni metu et
poene perpetuzx. Sed et lacrymarum tempus agno-
$Cat per penitentiam, sicut David docuit in sexto
psalmo purgationem peccatorum fleri posse uber-
tate lacrymarum in sanguine Christi, per potentiam
pnisericordie ejus, et per multitudinem iniseratio-
num Dei, qui dixit: Quia si fuerint peccata vestra
sicut phomicium , ut nivem dealbabo : si autem fue-
rint sicut coccus, ut lanam candidam efficiam (Isa. 1).
Et post hzc recepta virtute et facultate placendi
Deo, dicit: Convertisti planctum meum in gaudium ;
cortscidisti saccum meum , et precinzisti me letitia,
w£ psallam te gloria mea (Psal. xxix). Et ita acce-
dens ad Dominum psallat et dicat : Exaltabo te, Do-
smirne, quoniam suscepisti me; et non delectasti inimi-
cos "meos super me (Ibid.).
INTERROGATIO CXVIII.
Quoniam scriptum est : Redemptio anima viri pro-
prie diviti ejus : nobis quibus non. accidit disper-
gere pro anime redemptione divitias , quid facie-
mus
Resp. Siquidem votumus, et non potuimus : me-
mores simus responsionis Domini ad Petrum, qui
cum de hac re esset sollicitus, et diceret : Ecce nos
dimisimus omnia, et secuti sumus te; quid ergo erit
nobis (Matth. xix) * Respondit ei dicens : Omnis
qui reliquerit domum , aut fratres, aut sorores, aut
patrem, aut matrem, aut uxorem , aut filios, aut
agros propter me, et propter Evangelium, centuplum
accipiet, et vitam ciernam consequetur (Ibid.). Quod
si per negligentiam accidit cuiquam omisisse divi-
tias, vel nunc adhibeat propensius studium, ut ex
opere manuum largiens, neglectum resarciat pen-
sum. Quod si ne nunc quidem vel tempus nobis su-
perest, vel virtus ad hujuscemodi ministerium, con-
solatur nos Apostolus dicens : Non quero qua ve-
stra ewnt, sed vos (II Cor. xn). 007
INTERROGATIO CXIX.
Si quis audiens sermonem Domini, dicentis (Luc. xn) :
ia servus qui cognovit voluntatem domini sui, .ef
non fecit secundum voluntatem ejus, vapulabit mul-
tum : qui vero non cognovit, et non fecit digna,
plagis vapulabit paucis ; negligat et disstmulet scir
voluntatem Domini, si habet aliquid excusationis ?
Resp. Manifestus est, qui hujuscentodi est, quia
simulat ignorantiam , nec ullo genere effugiet pec-
cati sententiam. Si enim non venissem, inquit De-
minus, et locutus eis non fuissem , peccatum non Àa-
berent ; nunc vero. excusationem non habent pro pec-
cato suo (Joan. xv). Sic ergo sancta Scriptura om-
nibus et voluntatem Dei denuntiat, ut non inter eo6
qui ignorant iste talis judicetur, sed cum ilis magis
de quibus scriptum est : Quia sicut aspides surda
obturantes aures suas, ne exaudiant vocem incantam-
tiwm, et curentur medicamento, quod componitur a
sapiente (Psal. tvi). Verumtamen is qui preest, et
verbi Dei ministerium exhibet, si neglexerit annun-
tiare unicuique , et intimare de singulis, velut ho-
micida judicabitur animarum , secundum Scripturas
(Esech. xxxi).
.. INTERROGATIO CXX.
Si is qui facit voluntatem alicujus , etiam particeps
ejus est vel socius? .
Res». Si credimus Domino dicenti : Quia qui facit
peccatum, servus est peccati (Joan. vim). Et iterum :
Vos ex patre diabolo estis, et desideria patris vestri
[acere vultis (1bid.) ; scimus, quia non solum socium
et participem, sed dominum sibi ac principem ascri-
bit eum cujus opus facit. Testatur autem de his et
Apostolus, dicens : As nescitis, quia cui exhibuistis
vos servos ad obediendum , servi estis ejus citi obedi-
&tis ; sive peccali in mortem , eive obedientie ad justi-
tiam (Rom. v1)^ '
INTERROGATIO CXXI.
Si is qui consentit alterius peccato, etiam ipse peccati
reus est ? |
Resp. Hxc sententia est manifesta ex verbis Do-
*
551
S. BENEBICTI ABRAYIS ANIANENGIÉE
mini, quibus si& ad Pilatum dicens: Qui tradidit * A (LF Cor. xv). Yel ind ; Kcco enit boc ipsum aecun-
me fibi, majus peccatum habet (Joan. xvii). Mani
festum pamque est ex hoc, quia et Pilatus acquie-
scens his qui tradiderunt Dominum, peccatum ba-
. beat, licet zminys quam ill. Ostepditur autem boc
etim ip eo quod. Adam acquievit Eva, vel consen-
sii, qux aoquieverat serpenti, Nullus enim ex ipsis
aut inpoceps judicatus est, aut impunitus abscessit.
Sed et ipsa Dei indignatio, qu: adversus eos babita
est, hoo ipaum indicat. Qux enim Adam pro, excq-
satione sga objecisget : Quia mulier quam dedisti,
mihi, pan nihi dedi , et mapducavi (Gen. qi). Quia
audisti, inqui Deua, vocen) suulieris tum, e& mandu-
cas de ligue, da quo praceperam Ghi, ne de eq
masducates , swaledicta, (erra. exit in. operibus tuis
(bid.)*
ENTERROGATIO CXXI.
Si. oportet. peccasábus [ratribus silere e£. qcquiescosé-?
Rzar. Quia nop oportet manifesta est baoc ipsins,
Domini preceptis, quibus im Veteri quidem Testa-
mento dicil: Árgue proximuy (uum , ef non assumes
ex «9 peceatium (Lev. xix). In Evangelio autem dicit :
S4 pescaverit in te [rater tuus, vade et argue eu in-
ter le ed ipeum solum. Si audierit te, lucratus es [za-
trem. iuum. SÍ vero tion. audierit te, assume adhuc
8e cu alius ynum, , aV duos; ut in ore duorum vel
trium testium, uel. omne, verum. Si autem ct ipsos
Wo^ audierit , dic Ecclesie. Si vero. nec, Ecclesiags
audieris, sit, tbi sicut. gentilis et. publicanus (Mati.
XvMi. Quantum autem sit crimen hujas peccati,
digapseiur primus quidem ex sententia Dogigj, C
qua dioit :Quiincredu/us Blio (uerit, von hakebit vitam
eternam; end ira. Dei ganet in. eo (Joan. 1). Tunc.
deinde «x historia que vel ip Veteri, vel in Novo
Testnento referantur. Nam Achor ille qum, fura-
tw& esgot regulam) auream, super omnem populum
facta est ira Dei (Jos. vui). Et quidem populus pec-
eatum quod commiserat ignorabat usquequo mani-
festatum est, et pertulit cum omni domo sua bhor-
rendum illum ac famosissimum interitum. Sed e£
Heli sacerdos, et quidem cum siluisset peccantibus
filiis, qui erant filii pestilentizo , imo frequenter ypo-
nens et castigams dixit: JVolife, filii : non bona ego
dum Deum coniriMari, gugnium opera4um. est in. vo-
bis sollicitudinem , sed donum, &eÁ indignati
nem, sed timorem, sed desiderium, aed. auvdgtionem,
sed, vindictam (LE Got. vu) 1 Unde e& metere de
bent, ne forie etiam punc salem veteribus iutori-
tum sumant, hi qui similiter negligunt, imo et tanio
gravius, quanto spernere legem Christi perniciosius
est quam legem Moysis. Et his compedit illud apta-
ri, quod dixit : Septies vindicatum est de Cain : d
Lamech vero septuagies septies (Gen. m.
INTERROGATIO CXXIII.
Cur aliquoties anime , etiamsi non satís agat , sponte
timen quodam. genere. incisit ei dolor quidam Cot-
dis e& compunctio timoris Di ; aliquoties
securitas el negligentia. animam tene , wu etinmn
cogal sé homo, toni possit dolorem aliquem. tel com-
pühictionem cordis assumere. -
NMuer. Mujuscemodi quidem compunctio ex Bei
dono venit, ad provocandum desiderium ; ut dega-
stans anima dulcedinem hujuscemodi compunctionis
vel doloris , provocetur et incitetur ad imitandum
simjlegs gratiam. Ostenditur enim quia si daiur
eliam non satis agentibus, quante magis dabitur et
bis qui desiderant, et laborant semper esse in com-
punctione timoris Dei? e£ ut sint ipexcusabiles, qui
per negligentiam istam gratiam perdunt. Quod vere
aliquoties cormpellnus nosmetipsos, et mon possu-
mus objere, indicatur ey hoc quod in alio tempe
re multum negleximus. Non enim possihile esi ui
is qui neque meditationibus, neque institutionibus
divinis seipsum jugiter exercuit, suhito veniat ad
orationem , et continuo obtineat quod requirit. Sed
ostenditur per hoc, hujuscemodi animam aliis vitiis
vel passionibgg prasgravari, quorum dominatione ad
ea qua vul habere, non permittitur libertate uli :
secundum illud quod et Apostolus tractat, dicens :
Quoniam eqo carnalis sum, venundatus sub peccato.
Non enim quod volo ago; sed quoa odi, hoc facio
(Rom. vin). Et Tursum : Nunc autem jam non ep
operor illud, sed quod habitat ín me peccatum (Jbid.).
Quod etipsum perinittit Deus nobis pro nostra utilitate
pFoftnire ; ut per hac ipsa qu$ contra voluntate
anima patitur, corrigatur aliquando, et convertatur
audio de vobis, et czctera (J. Reg. u) : qui qum peg — ad eum qui repleat in. bonis desiderium ejus, et re-
catum argueret, et de Dei judicio commoneret, ta- levet eam ab oneribus suis: et cognoscat tandem
Den quoniam non vindicavit, neque digno zelo Dei D semetipsam , ac resipiscat; e£ intelligat quod in la-
adwerqus eos motus est, in tantum iracundiam Bei queis diaboli capta detinetur. In quos sua quidem
provocavit, u£ etiam universus populus pariter cum — sponte incidit; sed jam quasi captiva , non qui vult
fiia 9ui& exstinguerefur, et arca testamenti ab alie- — agit; sed quod odit, illud facit (Kom. vr). Sed si
migenis raperetur, et ipee insuper omnibus subver- —cónvertatur ad Dominum, qui Kberet'eam de cor-
sis müseranda morte corrueret. Quod sivelig po- pore morlis hujus, statim inveniet misericordiam,
pulum ignorantem de unius peccato, velin patrem — si integre et ex toto corde peniteat.
qui corripueret filias, pro peecato, (anta Dei iracun- — INTERROGATIO CXXIY.
dia incensa est, quid aperandum est de his qui co- Quomodo quis dignus. eicit t particeps fieri Spiritu
gnoscunt aliorum delicta et reticent, nec qualem- — í?'
cunque adhibent correptionem? Quos utique conve- — Resp. Bominus noster Jesus Ghristus docuit mos,
pire observare illud quod Apostolus ad Corinthiog dicens : $i diligitis me, mandata mea sersate; e£ ego
dicit : (Quare non potius (uctum habuistis ; ut tollere- rogabo Patrem meum, et alium Paraclitum debit ve-
Gut & wedie vestium. qui hoc opua (ectt qt roliqua — bis, Spiritum veritatis, quem hic mundus non potess
0655
accipere (Joan. xiv).
mandata Domini; nec sumus tales ut ipse de nobis
testtmonium ferat, dicens : Quia vos non estis de hoc
$undo, Spiritus sancti participium habere nog pos-
&umus.
INTERROGATIO CXXV.
Qui sunt pauperes spiritu à
Resp. Domino dicente; aliquando quidem : Quia
verba, que ego locutus «um vobis, spiritus et vita sunt -
(Joan. vi); aliquando autem : Quia Spiritus sanctus
vos docebit omnia, et commonebit vos, que dixi vobis.
Non enim loquetur a se, sed.omnia qu audit, boc
loquetur (Joan. xvi). 1eti sunt pauperes .spiritu qui
non alia aliqua eausa pauperes sunt nisi propter
doctrínam Domini, dicentis : Vade, vende omuia. qum
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGUL/E PP. ORIENT.
Donec ergo non servamug À qui misit we, Patris (Zoan. iy). Voluntas autem Pa-
654
tris est esurientibus cibum dare, sitientibus pofum i
uudos operire, et czetera hujuscemodi. Tum deinde
Becessariump) esté et Apostolum imitari , dicentem :
Omnia ostendé vobis, quia oportet nos laborantes
suscipere infirmos (Áct. xi) E cum iterum doceat :
Magis gutem. laboret unusquisque , manibus suis gpe-
1095 quod bonum e tí; ut postit impertire necessitatem
patientibus (Ephes. iv) Cum erga bye ita nobis vel
Dominys in Evangelio, vel Apostolo tradat, mani-
festum est quia pro pobjs i ipsis .solliciti quidem esse
3en debemus neque laborare : sed propter manda-
ium Domini et propter necessitatem proximorum
solliciti esse debemus et operari attentius; et maxi-
me quia Domipus ip seipsum recipit ea qui in ser-
habes, et da pauperibus (Matth. xix). Si anlem eliazm B vos ejus fecerimus , et regnum coelorum po hujus
quis quacunque ex causa impositam sibi pauperta-
tem secundum voluntatem Domini dispenset, et fe»
rat, sicut illeLazarus (Luc. vi), etiam iste a beati-
tudine non erit alienus, Domino przecipiente : Nolite
esse solliciti quid manducetia , vel. quid bibatis, vel
quid induamini (Matth. vi).
ENTERROGATIO CXX VI.
Usque ad. quem modum est. observatio mandgti ?. vel
* Quomodo adimpleci potest $.
Bre». Mandeü quidem observaljo est usque ad
xnortem, quia et Dominus obedieng eat factus usque
2d mortem : adimpleri autem potest per hoc Pa
habet unusquisque desiderium et amorem Dei.
minus enim cum exclusisset sollicitudinem vnculi,
modi promittit obsequiis
INTERROGATIO CXXVIII
Si quis in corde suo cogitat de cibis , iunc deinde no-
" ibt seipsum et arguat; siet he quasi cogitans ds
talibus judicandus sit ?
Res». Siquidem nop id texopotis est, quo patura-
liter requirere cibos famis necessitate commonemur,
DQauifestum est, id esse yage mentis indicium, ej
anims erga presentia affectum gerentis, et erga
voluntatem Dei desidis et remise : proximam ta-
men habet Dei misericordiam, et pro hoc ipso, quoe
seipsum arguit et notavit, nota criminis exsolvitur :
8i tamen servet de cetero cogitationum lapsus,
memor Dominici sermonis , quo ait : Ecce sanus fa:
conjungit statim promissionis spen, dicens: Sc ( ctus es, jam noli peccare , ne quid tibi deterius fíat
enim Pater vester , quibus opus. habetis , antequam
petatis (Luc. xit). Sed et Apostolus dicit : Quia uos
ipsi in nobis ipsis responsum mortis habemus, vi non
simus fidentes in nobis, sed in Deo, qui suscitat mor-
£108 (H Gor. 1). Secumdum propositum ergo nostrum
et anims przparationem , quotidie morimur, volug-
tate autem Bei reservamur. Propter quod et Apo-
stolus cum ompi $ducia dicebat : Ut morientes, et
ecce vivis (LI Cor. v. Iuyat autem hujuscemodi
propositum etiam cirea maudata Dei, ardentior ani-
Inus et desiderium insatiabile : quo qui congtringi-
tur, non habebit otium nee tempus ocgupari erga
corporales usus yel actus.
INTERROGA'THIO CXXVII.
SS$ ergo neque sollicitudinem hahere oportet de neces-
saris usibus ad vitam; et aliud est preceptum
Domini dicentis (Joan. vi) : Operamini cibum , qui
non perit ; super uum est manibus operari? '
Rrs»p. Ipse Domínus i in alio loco preceptum suum
explanavit. Nam ibi quidem dixit , non oportere re-
quiri aliquid ad vitam, cum dicit: Nolite querere
quid manducetis , aut quid bibatia : hec enim omnia
gentes hujus mundi requirunt (Matth. vi) ; et addidit :
(Juarite autem regnum Dei, et. justitiam ejus (Ibid.).
Et quomodo oporteat quzri, indicavit : cum enim
dixisset : Nolité operari cibwm qui perit (Joan. v1),
addidit : Sed eun qui pe
(Jbid.). Et quid hoc esset ipse in alio loco ostendit,
dicens : Meus. cibus est, wt. faciam volusiatem ejus,
D diximus (Matth. x)?
im vitam ajernam '
(Joan. v). Si autem id temporis sit, quo naturaliter
de cibis appetendis commonemur ; mens autem in
melioribus occupata, inferiora spernit et despicit,
non recordatio ciborum. notabilis, sed contemptus
laudabilis invenitur. —
INTERROGATIQ CXXIX.
Si licet uocturnam tunicam habere alteram, vel cili-
cinam, vel aliam gyamlibet ?.
Resp. Cilicii quidem usus habet proprium tem-
pus, non enim propter usus corporis , sed propter
afflictionem ejus inventum est hujuscemodi indumen-
tum, et pro humilitate anima. Cum autem duas tu-
nicas habere prohibeat sermo divinus, quomodo po-
test hoc suscipi, nisi | ad eos usus quos superius
INTERROGATIO CXXX.
Si icol. ei. qui winistrat, urere v voce , id est cuta cla
more, oqui?
Rzse. Yocig mensuram deünit audiendi modus,
Si ergo brevior fuerit et compressior vox quam res
poscit, prope est ut murmur potius vel susurratio
videatur quam sermo. Si vero major sit quam reg
requirit, cum possit audire ille cui loquitur, jam
non eri£ vox , sed clamor; quod est notabile : nisi
forte gravior sit auditus ejus, cui loquimur, et neces-
sitas nog cogat ad clamapdum. Propterea et de Do-
mino scriptum est : Quia Jesus clamabat dicens : Si
quie cregit iu, uu, mon. credit iy me, sed in eum qui
535
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
me,misit (Joan. xi). Clamare enim dicitur pro his A pro nostra redemptione tolerasse. Sicut et Apostolus
quorum interior 'auditus surdus et obturatus erat.
' INTERROGATIO CXXXI.
Si quis die suo, quo minisirat in coquina, laboraverut
supra vires ita ut impediatur , et non. possit. etiam
reliquis diebus exercere opus suum, si oportet impe-
rari ei hujuscemodi officium?
Rrse. Jam supra diximus quia is cui injuncta est
operum cura, et qui preest, considerantius obser-
vare debet uniuscujusque vel vires vel possibilita-
tem ; et prout quis aptus est, ita etiam opus
injungere : ne audiat ipse et id quod scriptum est :
Qxia fingit laborem in precepto ( Psal. xcm ). Tile
tamen cui injungitur, contradicere non debet; quia
obedientia usque ad mortem servari definita est.
INTERROGATIO CXXXII.
Et ille cui lana credila :est, quomodo debet habere
hanc curam; et quomodo observare eas qwe ope-
rantur? |...
Rzese. Lanam quidem, tanquam opus Dei sibi
cominissum : sorores autem, ut absque ulla conten-
tione, vel personarum acceptione unicuique sorori
opus apte et competenter injungat.
. INTERROGATIO CXXXIII.
Si quis condemnatus est , ut eulogiam non accipiat ,
et dicit : Quia si non accepto eulogiam , non man-
duco; si debemus audire eum ?
Rrse. Siquidem tanti modi est culpa, pro qua
condeinnatus est, ut dignum sit etiam cibo eum ve-
tari, probet ille qui praeest. Si autem a sola bene-
dictione aliquis abstentus est, et indulgetur ei cibus;
condemnatus autem et inobediens est, etiam in hoc
contentiosi notam suscipere debet, et cognoscere,
quia per hoc non curat culoam | sed multiplicat de-
ictum.
INTERROGATIO CXXXIV.
Quali timore, fide, vel affectu percipere debemus cor-
poris et sanguinis Christi gratiam ?
Rxse. Timorem quidem docet nos Apostolus ,
dicens : Qui manducat et bibit. indigne, judicium sibi
manducat et bibit (I Cor. xi). Fidem vero docet nos
sermo Domini, dicens : Hoc est corpus meum, quod
pro multis datur : hoc facite in meam commemoratio-
nem (Matth. xxvi). Et sermo Joannis dicentis : Quia
Verbum caro factum est, et. habitavit in nobis, et vi-
dimus gloriam ejus, gloriam quasi wnigeniti a. Patre,
plenum gratie et veritatis (Joan. 1). Sed et Apostolus
scribens : Qui cum in forma Dei esset, non rapinam
arbitratus est esse se e&qualem Deo; sed semetipsum
exinanivit, formam servi accipiens, in similitudinem
hominum factus, et habitu repertus ut homo, humilia-
vit semetipsum, factus obediens usque ad mortem,
wortem. autem. crucis. (Phil. 1). Cum. ergo anima
fidem habet his dictis, et considerat magnificentiam
glorie ejus, et admiratur nimietatem humilitatis,
quomodo tantus et talis obediens fuit Patri usque ad
3nortem pro vita nostra ; puto quia provocari possit
'ad affectum et dilectionem, et ipsius Dei patris, qui
.unico Filio non pepercit, sed pro nobis omnibu$ tra-
didit eum : et ad amorem unigeniti ejus eo amplius
'provocabitur, qui eum videat mortem turpissimam
de eo dicebat : Quia charitas Christo constringet nos,
judicantes hoc ; quod si unus. pro omnibus mortuus
est, ergo omnes mortui sunt, et pro omnibus mortuus
est; ut qui vivit, jam non sibi vivat, sed ei qui pro
ipsis mortuus est, et resurrezit (Il Cor. v). Talem
ergo affectum vel fidem preparare debet in animo
8uo is qui de pane et calice percipit.
—— INTERROGATIO CXXXV.
Quis est bonus thesaurus, et quis est malus ?
Rzsr. Prudentia quidem et sensus qui in Christo
est, et virtus animi, qu:& ad Dei gloriam pertinet,
thesaurus bonus est. Prudentia autem et sensus ma-
litie ; et in his sapere, que Deus fleri nom vult,
thesaurus est malus: ex quibus proferuntur, se-
B cundum Dei vocem (Luc. vi), suo quoque tezpore
utrique fructus vel boni vel mali, in operibus et
verbis.
, INTERROGATIO CXXXVI.
Si bonum es. penitus tacero?
Ras». Silentium et taciturnitas tunc bonum est,
cum vel ad personas vel ad tempus aptatur, sicut a
sacra Scriptura edocemur, quise dicit, aliquando qui-
dem : Quia qui intelligit, in illo tempore tacebit ; quie
tempus malum est (Amos. v). Aliquando autem : Po-
sui ori meo custodiam, dum consisteret peccater ad-
versum me. Obmutui et humiliatus sum , et. silui a
bonis (Psal. xxxvi). Et alibi: Quod si alii sedenti
revelatum fuerit, prior taceat (I Cor. xiv) ; et tteram:
Mulieres vestrae in ecclesiis taceant (Ibid.). Sed e
alio tempore his qui incontinentem linguam habent,
dicitur: Omnis sermo malus de ore vestro non pro-
cedat ; sed si quis bonus ad cdificationem dei
(Ephes. 1v). Necessario vero est taciturnitss, usque-
quo vitia si qua illa sunt linguz vel sermonum te-
meritas resecetur, et discat opportune et in tempore
utiliter loqui, ut sicut scriptum est: Sermo eorum
sale conditus sit, ut det grátiam audientibus (Col. ui).
INTERROGATIO CXXXVII.
Si oportet tempore orationum vel psalmorum. loqui
aliquem in domo ?
Resp. Preter eos qui ministerii sollicitudinem
gerunt, vel eos quibus discipline cura commissa
est vel dispensationis operum ; qui et ipsi tamea
considerantius agere debent, ut. quantum necessitas
exigit, hoc solum loquantur, et hoc ipsum cum quiete
et honestate, ne interturbent aut offendiculum fa-
ciant; cesteris cunctis silentium habere convenit.
Si enim prophetis in Ecclesia docentibus Apostolss
dicit : Quia si alii sedenti revelatum [werit, prior te-
ceat (1 Cor. xiv) ; quanto magisin tempore psalmorum
vel orationum tacere e£ silentium agere cunctis cos-
venit ; nisi quem forte, ut superius diximus, com-
. munis providentie causa aliquid proloqui cogit.
INTERROGATIO CXXXVIIL.
Quomodo possumus timere judicis Dei
— Rxs». Naturaliter exspectatio omnis mali tiuoreia
incutit. It namque bestias eliam timemus et prin-
. cipes ; scientes imminere ex eis aliquid quod ad vitau
551 CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 538
exitium pertinet. Si ergo credamus quia vers gSuUntÀ — INTERROGATIO CXLIV,
comminationes futuri judieii Dei, et recordemur Si quis pretiosas vestes abjiciat, ipsa autem indw-
terribile illud futuri examinis tribunal, timebimus menia viliora quibus utitur, vel calceamenta, ita
composite utatur, ut studeat decorem inde aliquem
judicia Dei. capere ; si peccat, aut vitio aliquo id facere
INTERROGATIO CXXXIX. tandus est ? "t mo M f "T
Quomodo lata est porta, et spatiosa via que ducit ad Resr. Qui vult per decorem habitus placere homi-
mortem (Matth. vn) ? nibus, manifestum est eum hujus ipsius vitii zegri-
Res». Dominus pro multa sua clementia et nomi- — tudine laborare, id est, hominibus placendi ; et eer-
nibus et verbis his utitur, quibus possit nobis in tum est mentem ejus a Deo longius evagari. Sed et.
notitiam adducere dogmata veritatis. Sieut ergo ii — o. ipsum est vilium, perperam agere, cum indu-
qui ambulant in via, si a recto itinere declinent, — mentis vel calceamentis, non usus causa utitur, sed
quod certis lineis et manifesto calle concluditur, — aec ori, tos
spatia multa et vsga incedunt; ita ergo et is qui . INTERROGATIO CXLY.
excesserit de vita qu» ducit ad regnum celorum, Quid est Raca ?
multam latitudinem incurrit erroris, per quam ad Resp. Provincialis, id est, gentilis illius sermo est
perditionem pervenitur. ..— B velut. convicii levioris, quod domesticis et his quo-
INTERROGATIO CXL. . rum fiduciam quis gerit, dici solet (Matth. v).
Quomodo angusta. porta iet arca via est que ducit.ad | INTERROGATIO CXLVI.
20 . Quid est quod dicit Apostolus: Non efficiamur inanis
Res». EL hic similiter angustum et arctum hoc in- glorie cupidi (Gal. m. Et iterum : (.. ad oculum
dicat, quia via hzc, id est vita nostra, angustatur servientes, quasi hominibus placentes (Ephes. v1) ;
et coarctatur in tribulationibus. Constringimur enim pl 15 est inanis glorie cupidus, et quis est hominibus
ex utraque parte nos qui iter agimus, ne prorsus in "P : : :
aliud aliquod declinemus. Periculum enim est, in Rise. Puto, quod inanis glorie cupidus est, qui
. . o: - . . propter solam gloriam sseculi, id est, propter eos
utramlibet partem declinare : sicut in exigui pontis o . "a .
. . . . qui vident et audiunt de se aliquid quod vel laudari
transitu, ubi ex utraque parte eum qui forte decli- . e VO » :
2e: - . possit vel admirari, facit aliquid vel dicit. Homi-
naverit, conciti unda fluminis rapit et aufert. Pro- . . . m
. . o nibus autem placens ille est qui voluntate alicujus
pterea ergo scriptum est : Ne declinaveris in dextram . o. | hon Y: VEM
Nn Ya hominis, ut placeat ei, facit aliquid vel dicit, etiamsi
neque in sinistram (Num. xx). Et David ait :. Juxta... ena Dine . .
indignum sit et injuriosum hoc ipsum quod facit.
semitam scandalum posuerunt mihi (Psal. cxxxix).
INTERROCATIO CXLI C ^C INTERROGATIO CXLVII.
i. "np id est inquinamentum carnis, et. inquinamentum
Avaritia usque ad quem modum definitur ? ) iritus ? Et quomodo ab his emendari possumus ?
Resp. Cum transgressus quis fuerit modum legis , ue e sanctificatio, et quomodo possumus eam
obtinere
Statutum. Quod designatur, secundum Vetus quidem R o.
Testamentum, in eo, si quis plus se diligat, vel plus REsr- Inquinamentum carnis est commisceri cum
in pecunia vel necessariis de se sit sollicitus, quam — Dis; qui illicitaet nefanda committunt (/] Cor. vn). Spi-
de proximo. Scriptum est enim : Diliges proximum — 'Musauteminquinamentumest, cum indifferenter ha-
tuum sicut teipsum (Luc. xix). Secundum Evangelium Detus commisceri eis qui de flde impie sentiunt.
vero, si quis plus sollicitus sit quam de przesenti die, — Pinundamur autem ab his, cum implemus illud quod
sui videlicet causa vel eorporis, iste sine dubio au- Apostolus dicit: Cum ejusmodi nec cibum sumere
diet - Stulte, hac nocte repetent abs te animam iuam; — (| CoT- Y); et quacunque his similia statuit. Vel
et que preparasti, cujws erunt (Luc. xw)? Quibus certe cum illud patimur in corde nostro quod ait
addidit Domínus dicens: Ita erit et is qui sibi the- David : Tristitia tenuit me a peccatoribus derelinquen-
tibus legem tuam (Psal. cxviri). Vel: cum ostende-
saurizat, el non est Domino dives (Ibid.). rimus talem nostram tristitiam, qualem Corinthii
INTERROGATIO xu. D ostenderunt, cum objurgati sunt a Paulo ; cum erga
Quid est perperam agere ! 'eum qui peccaverat, indiscrete egerunt, cum dicit
Rs». Quidquid non propter usus necessarios, sed — (II Cor. vn): In omnibus exhibuistis vos castos esse
vel ornatus causa vel decoris alicujus fit, hoc est — negotio. Sanctificatio autem est, adh:xrere Deo ex
perperam agere. integro, et sine aliqua intermissione ín omni tem-
INTERROGA TIO CXLIII. pore sollicitum esse, et studium gerere placendi ei.
Quis est, qui ab Apostolo dicitur, habitus ordinatus? — Quoniam quidem neque pollutum aliquid in donis
Dei offerri potest, vel sanctificari ; neque rursum
honren AM us rel Deum locam, ve tec quod semel oblatum est Deo et sanctiflcatum, ad
cundum tempus, vel secundum personam. Non idem communem humani ministerii usum adduci potest ;
usus esse potest in tempore hiemi$ et in tempore alioquin et sacrilegum erit et impium.
gestatis: neque idem habitus est operantis et quie- INTERROGATIO CXLVIII.
scentis ; nec militis idem est et privati, neque viri Quis est mundus corde?
idem qui niulieris. o. . Ruse. Qui seipsum non reprehendit, quia vel prte-
559
varicatus sit mandatum Dei, vel contempserit, vel A
neglexerit. '
INTERROGATIO CXLIX.
Quomodo potest aliquis odium habere. adversus pecca
um '
Resr. Si semper ex iis quz tristem et infaustum
finem habent, odium nascitur hominibus adversus
eos qui causa sibi hujuscemodi negotii exstiterunt.
Si quis ergo certus sit, quantorum et. qualium malo-
rum causa nobis flunt peccata, sponte et sine ulla
comuniuatione ex intimo affectu odium ei adversus
a nascitur, sicut. ostendit ille qui dicebat : Iniqui-
tatem odio habui et abominatus sum (Deal. cxvmn).
INTERROGATIO CL.
$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS. 5
INTERROGATIO CLIII.
Qua sunt indicia, essé in nobis charitatem Dei!
Mxer. Qux Dominus docuit, dicens : Si diluit
me, mandata mea servate (Joan. xiv).
INTERROGCATIO CLIY.
Quid est, seipsum diligere ? vel quomodo vilüm num
cognoscit qui seipsum diligi ?
Resp. Multa abusive dicuntur, sicut et illod : Qr
amat animam suam, perdet eam; ej qui odit an-
mam suam in hoc mundo, dn vilam eternam se
bit eam (Joan. xu). Pbilautug ergo Grace dicitor,
qui seipsum digit. lntelbgi autem potest is qi
talis est hoc modo : si ea qu facit pro semetipo
facit, etiamsi videantur secundum mandatum Dk
ease quae facit. Qui enim pro sua requie patitar 1i-
Quomodo potest, aliquis ex animo, et ez affectu [ acere B quid deesse necessiteti vel usibus fratris, sive eorun
mandata Domini?
Resp. Naturaliter delectamur his quz bona sunt
et prosunt. Si ergo credimus de his que promissa
gunt, ex eo ipso quod speramus, inseritur anime
postre affectus et desiderium ad explenda ea quibus
id consequi possimus quod desideramus. Si quis
ergo odio habuerit et exsecratus fuerit iniquitatem,
et emundaverit se ab omni peccato; ex quo, sicut
corpus a languore delectationem non habet cibi, ita
et anima a peccati morbo non habet desiderium
erga mandata Dei. Si recordetur quia mandatum Bei
yita zterna est, et omnibus qui custodiunt illud per-
manet adimpletio promissorum, potest per haec nasci
anime affectus ille de quo David dixit : Judicia Dei
vera, justificata in semetipsa, et desiderabilia supra
aurum, et lapidem pretiosum nimis; ei dulciora &u-
pet mel et (avum. Nam et servus tuus custodit ea ; in
custodiendo illa retributio multa (Psal. xvm).
INTERROGATIO CLI.
Quo est mensura in charitate Dei?
Resp. Utsupra vires semper quis extendet ani-
mam suam ad voluntatem Dei, prospiciens et desi-
derans ea quz ad gloriam Dei pertinent.
INTERROGATIO CLII.
Quomodo quis obtineat ut possit in se habere chari-
tatem Dei? ' s
Rzep. &i grati et. fideles existamus erga beneficia
ejus, quod etiam in mutis animalibus fleri videmus.
Wam et canes interdum diligunt eos qui sibi cibum
praebent. Sed et Isaias propheta hoc docet, cum ar-
guit ingratam gentem, et dicit in persona Domini :
Filios genui, et exaltavi : ipsi autem me spreverunt.
Agnovit bos possessorem suum, e£ asinus prasepium
Komini sui, Israel vero me non cognovit, et populus
meus qe non intellexit (15ai. 1). Sicut. enim bovi et
asino pro eo beneficio quo pascitur dilectio sponta-
nea nascitur erga pastorem, ita etiam nos, si gra-
tanter et üdeliter beneficia Dei suscipiamus, sine
dubio diligimus beneficiorum prebitorem Deum; et
absque ulla doctrina, naturali quodam instinctu, in
ejus concitamur affeetum, si tamen sanitas anime
Pup C
quz ad animam pecessaria sunt, sive qua ad er
pus, manifeste philautus, id est seipsum diligens,
prehenditur : cujus vitii finis interitus est.
Quonoao apparet qui ilii [rem an "M
"datum Domini; €t quomodo arguitur qui n &-
ligit? (n
Rrsp. Charitatis dpo ista prsecipua signa sul,
eum contristamur et. graviter ferimus in is à qi
bus kéditur ille quem diligimus; et cum vd si
agimus, ut fiant; vel gaudemus, si provenerint i
qua, in quibus utilitas vel profectus est qu qit
Hgitur. Beatus ergo est qui luget super eum qui
linquit, cujus videt vite imminere pericuon:^
gaudet pro eo qui proficit, et lucrum suum dul
profectum proximi suj. Gontestatur aulem be i
sum apostolus Paulus, dicens ; Si patüur m
merabrum, compatiuntur omnia, membra (I T^
quod utique secundum rationem charitatis (ars!
dicehat : et si. glorificatus unum. membrum, cM"
dent omnia sembra (Ibid.). Qui autem talem n b
bet affectum erga fratrem, certum est quod &
cundpm charitatem Dei diligit proximum sum.
autem non diligit, in eo arguitur quod Joannes t:
Qui non diligit, manet, in morte (1 Joan. ni) E »-
rum : Qui hebuerit substantiam hujus mundi, 1
deris (ratrem suum necessitatem pati e ciet
scerg eua qb eo, quomodo charitas Dei mawt a?
(Ibid. |
INTERROGATIO CLVI.
D Qui sunt. inimici quos diligere jubemar!? «t jw?
diligamus inimicos nostros, prastantes 6i WP
tantummodo, aut etiam affectum eis exhibui:
sí hoc possibilé est fieri?
Res». Ínimici proprium est edere et insidiri;*
ideo omnis qui quomodocunque ledit aliquem 9"
micus dicitur, maxime hi qui peccant, lsti P
quod in se est, kedunt diversis modis, et insidis"
vel his qui vident vel bis qui simu] vivunt. Bq
miam ex corpore et anima constat homo,
animau quidem diligamus, arguentes, e C039"
Dentes, at omni modo ad conversionem eo pU"
cantes. fecandum corpmé vero prestemus ei ^
ficia et misericordiam ; et, si, indigent, vicinm iP.
niam nemo dubitat quiu charitas ip afierfa 8 p
5H
autem possibile sit, docuit Dominus per charitatem A
Dei Patris et per suam obedientiam, disque ad mor-
— tem, quam utique pro inimicis adhuc et impiis nobis
sustinuit, sicut et Ápostolus testatur, dicens : Com-
mendat autem Deus suam charitatem in nobis, quia
cum adhuc peccatores essemus, Chris(us pro nolis mor-
tuus est (Rom. x). Sed et nos ad hoc ipsum cohorta-
tur, dicens : Estote ergo imitatores Dei, sicut filii cha-
risshui; et ambulate in. dilectione, sicut. et. Christus
dilexit nos, et semetipsum tradidit pro nobis hostiam
ei oblationem Deo (Ephes. v). Nunquam autem prz-
ciperet hoc justus et clemens Dominus, nisi utique
etiam possibilitatem nobis donasset. Inesse enim hoc
naturx: nostra ostenditur, cum etiam bestiis vel ani-
malibus erga eos qui sibi beneficii aliquid przstite-
runt inest naturalis affectus. Quis autem tantum be-
neficii amicis prasstgt quaptum inimicis? cum nobis
causa beatitudinis efficiatur illius de qua dicit Domi-
nua : Beati estis. cum persequentur vos et exprobra-
bunt, e& dicent omne malum adver&ua vos, mentientes
propter me, gaudete et ezsultate, quia. merces multa
est in eges (Matth. V.
INTERROGATIO CLVH.
Quid est quod dicit. Apostolus : Irascimini et nolite
* peccare (Ephes. 1v) ; et, Sol nori occidat. super ira-
cundiam vestram (Abid.), cum in aliis dixerit : Om.
nis amaritudo, vel ira, vel indignatio auferatyr a
vobis (Íbid.)Y. D:
ita etiam Apostolus, cum prius meminisset antiqui-
fatis, per hoc quod docitur : Irascimini et nolite pec-
care (Ephes. Vw), paulo post addidit quod ex se erat
€t quod nobis couveniret, dicens : Omnis amaritudo,
et ira, et indignatio, et clamor auferatur a. vobia
bid. — 7 '
uu INTERROGATIO CLVII.
Quid est, Date locum ire
Resr. Non resistere malo (Rom. xi), secundum
quod scriptum est; sed et ei qui te percusserit in
dexteram maxillam, praebere et alteram (Matt^. v),
et implere ea omnia quie sequuntur : vel illud : Cum
persecuti vos [uerint in sna civitate, fugite in alteram
(Matth. x). | | | s
: INTERROGATIO CLIX.
Qua est differentia. amaritudinis, et furoris, et. ire,
|. '7' * elamoris et irritationis? Ut íÀ
Res». Furoris quidem et irz differentiam puto in
animo constare et motu : quia qui irascitur, intra
animum suum 3dbuc yitium volvit; sicut ex hoc
ipso judicatur quod dicit : Jrascimini et nolite pec-
care (Psal. v); qui vero furit, amplius aliquid per
motum gerit. Furor enim, inquit, eis secundam simi-
&itudinem serpentis (Psal. vi). Vehementius vero fu-
morem concitare, irritafio nominatur. Ámaritudo
auteni illa esi, cun malitia in corde etiam arté qua-
CODEX REGULARUM. — PARS I. REGULAE PR. ORIENT.
543
dam componitur et armatur. Como quoque est, -
cum quis ira vel furore permotus, per vocis indi-
gnationes, aut in blasphemiam, aut in maledictionem
rapitur.
INTERROGATIO CLX.
Quis est qui a Domino beatificatur pocificus?
Rzs». Qui Christi adjutor est, secundum quod di-
cit Apostolus : Pro Christo legatione fungimur, tan-
quam Deo exhortante per nos, obsecramus pro Chri-
sto, reconciliamini Deo (I1. Cor. v). EA iterum : 4v
slificati ex fide pacem habeamus ad. Deum (Rom. v).
Jlla enim alia pax repudiata est a Christo, dicente :
Pacem meam do vobís, non sicut hic mundus dat,
etiam ego do vobis (Joan. xv).
INTERROGATIO CLXI.
Quomodo comierti quis. potest et fieri sicut. infaus ?
Rzsp. Ipsa lectio Evangelii (Matth. xvi) docet
nos omnem causam; in qua hoc ostenditur uti ne
arrogantiam requiramus vel elationem, sed zequali-
tatem natur: cognoscamus, et exsequemus nos eis
qui videntur inferiores. Hoc enim est proprie in-
fantium, zquales esse his quibus non nobililate sed
setate junguntur ; donec protessu temporis et moni-
torum nequitia elationis inficiantur venenis.
INTERROGATIO CLXII.
Quid est, prydentem esse sicw/ serpentem ek. eimplá-
cem sicut columbam (Matth. x)?
q Muse. Prudens quidem ui serpeng est, qui eum
circeumspecte et considerate quis sint possibilia et
quie honesta vel utilia pervidens, doctrinam suam
dispensat, et aptat ea arte qua suaderi auditores ad
obedientiam possint. Simplex autem ut coluinba est,
qui nec in cor prorsus recipit cogitationem ulcis-
cendi in eos qui kedunt; sed permanet in benefa-
ciendo, secundum quod Ápostolus dicit: Vos ayiem
nolite deficere benefacientes (Il Thes, n1). Dominus
ad predicationem mittens discipulos, bxc eis pree-
cipiebat : ubi sine dubio opuserat sapientia, ad sua-
dendum eis qui docebantur; et patientia, adversus
eos qui insidiabantur. Ut sicut síbi serpens per pru-
dentiam intellexit quam personam ad persuaden-
dum aggredi deberet (Gen. 1n), eam scilicet que
D fragilior videbatur ad persuadendum, quo eam a
Deo abstractam, peccato sociarel : ita et nos perso-
nam, et mores, et tempus considerare et eligere de-
bemus, et omni modo ita ordinare sermones nostros
in judicio, ut possimus abstrahere homines a pec-
cato et sociare Deo.
INTERROGATIO | CLXIIL
Quomodo debemus suscipere regnum Dei sicut
infaus ?
Rs. Si tales fuerimus ad doctrinam Bomini,
qualis est infens in discendo : qui neque contradi-
éit doctoribus, neque rationes et verba componit,
&dversus eos resistens; sed fideliter suscipit 'quod
docetur, et cum metu obtemperat et acquieseit- ^ — -
545
INTERROGATIO [CLXIV.
Domino. dicente : Qui se exaltat, humiliabitur (Luc.
xvin); et. Apostolo pracipiente : Nolite superbum
sapere (Rom. xi). Et alibi : Arrogantes, superbi,
inflati (1I Tim. ni). Et iterum : Charitas non in-
flatur (1 Cor. xin); quis est elatus? et quis est ja-
X Ctans vel arrogans ? quis vero superbus? et quis in-
flatus vel tumens?
"Resp. Elatus est qui seipsum effert pro his qu:e
forte recte vel prospere gesta sunt, et pro boc ma-
gnus sibi videtur et elatus; secundum illum Phari-
&eum qui et ipse inflatus dici potest (Luc. xvm).
Sicut et Apostolus Corinthios arguit, quibus dicit.
Et vos inflati estis (I Cor. 1v). Jactans autem vel
arrogans est ille qui non acquiescit his quz a prio-
ribus vel majoribus statuta sunt pro utilitate com-
inuni, nec acquiescit verbis Apostoli dicentis: Ut
eadem sentiatis et unum sapiatis (Phil. 11); sed pro-
priam quamdam vitam justitiz ac' sanctitatis inqui-
rit. Superbus est, qui etiam nihil usquam in se vir-
tutis ac rectorum gestorum habens, elatus est et
erectus, et videri vult se plus esse quam est. Simi-
lis autem esse huic potest etiam is qui inflatus di-
citur vel tamens, secundum hoc quod Apostolus di-
Cit : Sed inflatus est, nihil sciens (Col. n).
INTERROGATIO CLXV.
Quid est, Charitas non dehonestatur?
Rzsp. Sicut quis dicat, de statu honestatis su:
non deducitur. Est enim propria quzdam honestas
charitatis, et habitus ejus atque ornatus : ille sine
dubio quem per singulas charitatis virtutés enuntia-
vit Apostolus (/ Cor. xni): quz singulz honestates
quidam ejus sunt et ornatus.
INTERROGATIO CLX VI.
Scriptura dicente: Nolite gloriari neque loqui alta
(1 Reg. n), et Apostolo confitente : Quia que lo-
quor, non secundum Deum loquor; sed sicut in in-
. Sipientia, in hac substantia gloriandi E Cor. x1).
Et rursum : Factus sum insipiens gloriando (I1
Cor. xn). Et iterum. ipso dicente : Quia qui gloria-
tur, in Domino glorietur : qua est gloriatio in Do-
mino et quc est culpabilis gloriatio ? (1 Cor. 1,
I1 Cor. x.)
. Rese. Apostoli quidem manifestum est. proposi-
tum, quod adversus vitia loquebatur. Non enim ut
seipsum commendaret hzc dicebat, sed ut quorum-
dam insolentiam et arrogantiam retunderet. Gloria-
tio ergo in Domino est, cum quis ea qua recte ge-
rit non sibi, sed Domino ascribit, dicens : Omnia
possum, sed in eo quime confortat Christus (Phil. wv).
Culpabilis autem gloriatio est, et duplici ratione di-
gnoscitur: vel secundum hoc quod dicit: Quoniam
laudabitur peccator in desideriis anime suc (Psal.
x) ; el : Quid gloriaris in. malitia, qui potens es in
iniquitate (Psal. L1)? vel secundum illud, cum fa-
ciunt aliquid boni operis : wt videantur ab homini-
bus (Matth. v1); et per. hoc ipsum quod volunt lau-
dari, gloriantur in his quz fecerunt. Sed hujusce-
modi homines etiam sacrilegi designantur, cum
gratiam quae a. Deo donata est propriam faciunt, et
gloriam qux debetur Deo in semetipsos convertere
conantur.
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
5
AÀ INTERROGATIO CLXWI. -
Qualem intellectum vel prudentiam a Deo petere ds.
bemus ? vel quomodo eam possumus promereri?
Resp, Intellectus quidem quis sit ab ipso Domin)
per Prophetam discimus, dicentem : Non glorietur
fortis in fortitudine sua; neque glorietur dives in di-
vitiis suis; sed in hoc glorietur, qui gloriatur, in is-
telligendo et cognoscendo Dominum (Jer. ix). Euip-
rum per Apostolum sic dicit : Sed intelligentet, que
sit voluntas Domini (Ephes. v). Qui rursus ait : Pn-
dentia carnis mors est, prudentia autem spiritu,
vita est et pax (Rom. vin). Possumus autem l«
modo promereri, si faciamus illud quod scripum
est : Vacate et cognoscite, quoniam ego Dominus nw
(Psal. x1y) ; et si credimus omne verbun Dei verun
B esse : Si enim, inquit, non credideritis, neque inuli-
getis (Isai. vu).
INTERROGA TIO CLX VIII. '
Si Dominus dat sapientiam, et a facie qu scientia d
intellectus est (Prov. x1); et si, alii. quidem pt
Spiritum datur sermo saptentie, alii sermo scies
tie (I Cor. xu) ; quomodo increpat Dominus duc-
pulos suos dicens : Quia adhuc et vos insenuii
estis, et non intelligitis (Matth. x)! et. Ápostolu
culpat Galatas insensatos (Gal. 11)
-Rrzsp. Si quis scit bonitatem : Domini, volet
omnes homines salvos fleri, et ad agnitionem veri
veritatis venire (I Tim. 1); et studium Spiritus sa
cti didicit, qui unicuique dividit gratiam Dei; ist
cognoscit tarditatem intellectus non ex culpa es
descendere qui dona distribuit, sed eorum qui des
dia et infidelitate sua id suscipere non merenur.
Et ideo recte culpatur insipiens vel insensatus, qti
velut sole orto claudit oculos suos ne videat, sed it
. tenebris ambulet. '
.INTERROGATIO CLXIX.
Si ab aliquo quid beneficii. consequimur, qum
poterimus et Domino digne et integre gratias agtt,
et. ei qui beneficium prestitit? Qualt menu v)
debemus in utroque?
Resp. Si Deum auctoritatem et consummaloren
omnium bonorum esse credamus; eum vero d
quen boni aliquid consecuti sumus ut mipistrum IX
grati: et muneris agnoscamus.
INTERROGATIO CLXX.
Quid est dignum. vel sanctum, Greci. ómuy dictt!
et quid est justum?
D Rz». "Occ quidem, id est, sanctum vel dign
esse arbitror hoc quod decet et debetur ab inferi
hus deferri superioribus, secundum banc ipsum rt
tionem qua eminentiores videntur. Justum am
hoc, quod operis pro merito unicuique tribu.
Et in illo quidem alio optimorum quorumque ind
catur obsequium, in hoc vero tam boni quan mal
retributio designatur.
] INTERROGATIO CLXXI. »
i um canibus, el miltit mary?
girl 'oorcos (Matth. vir)? aut. quomodo Él
dit illud quod additur : Ne [orte conculcen
pedibus, et. consersi diarumpant vos? (Ibid.) —
Resp. Manifeste nobis tradidit Apostolus eX ii
quze adversus Judzos dicit: Quia qui in lege 909
C
CODEX *REGULARUM. — PARS I. REGULAE PP. ORIENT. 546
ris per prevaricationem — legis Deum | inkonoras A gotio hanc sententiam. Acquiescendum est enim et
(Rom. n). Injuriam ergo hanc quam per prevarica-
tionem legis verbo Dei inferre dicuntur hi de quibus
sermo est,. prohibet hic et abdicat Dominus. Et
quia evenit ut etjam infideles et non credentes, cum
vident nos prevaricari mandata, contemptum ha-
beant religionis et doctrine Domini, et ex ipsis his
arguunt nos qua scripta sunt in lege nostra, et vel-
ul rumpant nos, et afficiant exprobrantes et con-
fundentes, tanquam legis propriz transgressores.
INTERROGATIO CLXXII. .
Quomodo Dominus aliquando quidem prohibet portari
sacculum vel peram in via (Luc. x); aliquando
autem dicebat : Sed nunc qui habet sacculum, tollat
similiter et peram : et qui non habet gladium, ven-
dat vestimentum suum, et emat gladium (Luc.xxi).
Sancto Apostolo dicenti : Sive manducetis, sive bibatis,
sive aliud quid faciatis, omnia in gloriam Dei facite (1
Cor. xiv). Et iterum : Omnia ad. edificationem fiant
(1bid.). Nihil ergo vel ot10se vel inutiliter agendumest :
sed certus quis, et certo tempore, et certo in loco,
et certis personis vel apparere , vel loqui debet : ut
excludatur omnis nefanda suspicio, et servemus sine
offensione esse apud omnes, et ad edificationem
fidei unicuique apparere. Certe solum ad solam ac-
cedere, nulla religionis ratio permittit. Melius est
enim esse duo quam unus : simul enim et fidelius
et tutiüs res geritur. Ve enim uni ; quia si ceciderit,
non est alius qui erigat eum (Eccle. 1v).
INTERROGATIO CLXXV.
Rrse. Hoc explanat ipse Dominus dicens (lbid.) : B Si quis habet aliquod vitium quod. corrigere non po-
Quia oportet adhuc compleri in me quod dictum est ;
quia cum. iniquis deputatus est (Esa. 111). Denique
posteaquam completa est prophetia de gladio ait
ad Petrum : Converte gladium in. locum suum. Om-
nes enim qui gladium. accipiunt, in gladio peribunt
(Matth. xxvi). Ita ut non videatur preceptum esse
quod dieitur : Nunc qui habet sacculum, tollat similiter
et peram ; Et qui non habet gladium, vendat vestimen-
ium suum, à emat gladium ; sed prophetia przedi-
centis Domini, quia futurum erat ut apostoli, obliti
gratie Domini etlegis ejus, assumerent gladium. (uod
autem videtur quasi imperativo modo dici propo-
sitio hec verbi futura , in Scripturis propheticis
satis frequenter invenitur, sicut est illud : Fiant filii
ejus orphani , et diabolus stet a dextris ejus (Psal. C
cvi) ; et multa alia similia.
INTERROGATIO CLXXI.
Quid est, Panem substantivum da nobis hodie, quod
in oratione dicere jwbemur ?
Rrse. Cum operantes manibus memores simus
Domini dícentis : Nolite solliciti esse anime vestra,
Quid manducetis , aut quid bibatis (Luc. xu). Et
Apostoli przcipientis : Operamini, ut habeatis unde
prestare possitis necessitatem patienti (Ephes. 1v). 1d
est, cum non ad proprios usus, sed pro mandato Do-
mini operamur : Quoniam dignus est operarius mer-
cede sua (Luc. x): tunc. substantivum panem , id
est, qui vitam quotidianam substantie nostra: con-
ferat, a Deo poscimus , et non a nobis ipsis presu-
inimus ; sed ut necessitati , in quantum sufficit, sa- D
tisflat, et agnoscamus eum qui sufficientiam prestat.
INTERROGATIO CLXXIV.
Si omni volentj accedere ad sorores oportet indulgere :
an certis quibusque et personis et temporibus? vel
quomodo videnda sunt. sorores ? '
Ruse. De his superius diximus jam sufficienter,
quia nec ad virum vir accedere utcunqué et sime
causa ex arbitrio suo vel potestate debet, sed cum
omni observatione, probante eo qui praest ; id est,
ut vel prosit quis ei quem videt, vel proficiat ex eo.
Quanto magis erga mulieres id observare convenit
maejore cautela. Si quis ergo meminerit Domini di-
centis: Quia de omni . sermone otioso reddes ratio-
ferm in die judicii (Matth, xn), timebit in omni ne-
test, et [requenter notatus in pejus proficit , ei eum
eazpedit intermitti ?
. Rzsr. Et de hoc alibi jam diximus quia oportet
peccantes corripere patienter, secundum eum quem
supra ostendimus modum a.Domino positum (Matth.
xvni). Quod si non sufficit *ei ad emendationem ,
sicut ilfi Corinthio (J/ Cor. n), objurgatio hzc quz
fita pluribus ; sicut gentilis de reliquo et publica-
nus haberi debet, qui ejusmodi est. Quia ei parcere
quem Dominus condemnavit nulli tutum.est , maxi-
me cum Dominus dicat : Quia expedit unicuique ut
unum oculum, aut unam manum, vel unum. pedem
perdat , et ita. intret in regnum (Matth. xvii), quam
dum parcit uni ex his membris, totum corpus mit-
tatur in gehennam ignis, ubi est fletus et stridor den-
tium. Sed et Apostolus de his ipsis testatur, dicens :
Quia modicum fermentum totam massam corrumpit
(Gal. v).
INTERROGATIO CLXX VI.
Si quis contristetur quia ei non permittitur facere illud
quod non potest apte et recle facere, si debemus ei
permittere ? '
Res». Et de his jam dictum est in multis, quia
propria voluntate nulli quidquam facere permit-
tendum est , sed judicio et probatione, vel multo-
ruin, et eorum qui presunt. Quiautem non obtem-
perat his, sententiam prasumptoris et contradicen.-
tis excipiat. ol
INTERROGA TIO CLXX VII.
Quomodo debent fortiores fratres infirmitates infirmo-
rum portare ?
Rzsr. Portare est tollere et curare, secundum
quod scriptum est : Ipse infirmitates nostras tulit, et
egritudines nostras portavit (Isa. vu). Non quia in
.gemetipso susceperit infirmitates, sed quia abstulit
eas ab his in quibus erant et curavit eos. Ita ergo et
hic poenitentia interveniente curabuntur infirmiores,
ex constantia et integritate fortiorum : qui dicuntur
portare, id est , exportare et'auferre infirmitates
eorum qui invalidi sunt.
INTERROGATIO CLXX VIII.
Quid est, Invicem. onera vestra portate Mecic ix) ? et
quam legem Christi adimplebimus hoc [facientes ?
Res». ldem est quod in superioribus explanavi-
nius. Gravia enim gunt onera peccati quee trahunt
ees.
-
541
8. BENESICTI AAA TES ANDUNENGIS
v
sudimátn fà SUORMRINKA $eferti: quie à Wobis TAVI- A (T Cor. 11). Ex Donfeus nfhifoithets : Vtta 3A pos-
cem auferimhis wt ortoWs, IM Vet expórtaimus, &d — vidi elo w rielpso fücere qiridipirürh (oas. vj. Ek var-
'eonversiohef $Xovothhtés eos qui peccant. Portáre
autefh fro 4àferre eLexpértire consuetudo e&t etiam
ritu roVisiéiàtitf Vici, Nicüt ét egó sspe àudisse
9ié mtm$Ai. Tekerh aátem Christi replere, ilfius qui
Vixit : Noh veri Vocare juitos, ed peccatores $n po-
Witenfilfh (Lic. v)
INTERROGÀTIO CLXXIX. —
Domiho docenfe tibs , brandum esse ut ne intremus ih
tentatif'nem; sed aportet orare ne. accidant nobis
dolores corporales ; vel si inciderimus in. eos, quo-
modo aportet ferre? —
Resp. Non discrevit tentationum qualitatem , sed
generaliter precepit orandum esse nme intremus
in tentationem. Si vero inciderimus , ut det nobis
exitum évadendi; et ut sustinere possimus , a Do-
mino posci oportet, ut possimus implere quod est
dictum : Quia gwipermanserit in finein, hic salvus erit
(Mau. x). TERREA bi .
uu INTERROGATIO CLXKX
(Quis est adversarius noster ? et quomodo ei consentire
debemus in via ?
Ws. Hic specialiter Dominus eum , qui auferre
quid a nobis cónatür , adversarium nominavit. Cón-
. Sentimius autem ei, $i servémus preceptum Domini
diceütis : Si quis autem voluerit tecum judicio coh-
tendere, el auferre tünicahn tuam, dimitte ei et pallium |
(Matth. v). Quod ét in. omnibus fldeliter observari
oportet. !
" INTERÉOGA TIO CL&XXI
i bonum eit statuere ad. certum | s, verbi !
abstinere sé táli vel tali cibo doe pota m
Resb. DOmfio Witbnte : Non Wt factam volüntatem
meam , sed. voluntatem ejus qui me misit (Joan. vi),
omnis hujusceriodi definitio incongrua est. Quod
sciens David, dicebat: Juravi, et etatwi custodire
judicia justitie tue (Psal. xvm), et non mes volun-
tatis. Et. icermt DontW& : Non. mea volüntak ; eed
tua. fiat (Lec. xx)
INTERROGATIO CLXX XII.
Si quis voluntate. peccaverit, condemnatur? dn vtiath
ille qui per ignorantiam extra. veritatem aliquid
fuerit. locutus ?
Resp. Judicium Dei etiam in his qui per ignoran-
tiam peccant manifestum est, cum dicit : Quia qui
nescit, et non. fecerit digna, plagis vapulabit paucis
(Luc. xu). Ubique tamen digne gesta penitentia ve-
ni? spem praesumat.
. . . ANTERROGCATIO CLXXXMI.
Si quis cogitaverit tentat facere adiguid, et non fece-
ri, 8$ et spse niendax judicandus est ?
, WesP. Si secundum mandatum est quod cogitavit
facere, non ut mendax, sed ut contemptor a Domino
condemnatür.
...— INTERROGATIO CLXXXIY,
Si quis preventus (uerit ut definiat aliquid agere
eorum qut non placent Deo, quid oportet magis ir-
rifum revocare , quod male fuere definitum, àn
Itmore €0, ne meridáx yit, implere peccatum?
Ree». Cum dieat Apostoles : Non quod ek mbis
dpeis donej simus cogitare aliquid. quasi ex. nob
*wam: Verba (im 'éjo lojuor vols, 'à fie 9S6 Won
Voquor (Joah. xiv). Etin alio quoque toto : Déscendi
de colo, non sit faciaín voluntatém meáfn, sed volus-
tatem ejus (i me fnis "IPhtris (Jüah. vi) 5. porni-
tentiam) debel sere priWàó, dei fta M'NjUId temere
"definfit, quódcünque illud faérit quod defiaitWM est.
Quía ne ipsà quidem bonà propria auctoritàté et de-
finitióne Yácere oportet; mufto autem mais eà quz
non placent Deo, &tatueré hon fce. (Kia autem opor-
tet et in irritum revocare quicunque ek prirsenb-
tioné cotra mandatum Domi Btatuántüt , Yoani-
feste ostenditür in apostolo Petro ; quitemere quidem
statuerat et dixerat : Nonlavabis pedes eos in. eter-
B. nm (Joan. xiii). Audieás autem & Dominó definitam
sententiaih : Quia si no& lavero te, ttonhatiebis partem
-Anecnm (Toid.) , stàtita mutavit definitionem soam ei
git : Domine, toti tentum peden, ved & Shantib , vt
eaput (foid.).
INTERROGA TIO CLXXX V.
Y is cit commissa ekt dispetisatio éorum tke Domino
offeruntur, necessitatety babet, implere quod. dici
mandalum : Omni petenti te da: et eum. qui vult
abs te mutum sumere non avertas.
fsp. Hóc quod dictum est: Omni petenfi te da
(Luc. &5) : Et : volentem mutuari bs te , nio avertas
(rar. v) ; düàsi tentationis habet Yoctià , sicul ez
Uüsequentbus demonsiràtur. Propíer malos enim
preceptum est, non principaliter, sed quasi quod in
hécessitaté fleri debet, prinéipale énim praeceptum
Domini est: Verde oinnia tua bona, et da pawperibus
(Matth. xix). Et. iterum : Vendite bona vestra , et
date eleemosyBetm (Luc. xn). Orod'ergo aliis delegatum
est vel deputàtüin, in àlios transferre non est absque
discrimine, Domino dicente : Quia non sum missus,
nisi ad oves perditas domus Israel. Et quia mon est
bonum tollere panem filiorum , et miltere. canibus
(Matth. xv); sed et abs te ipsc judicare debes qued
justum est. vu u
JNTERRÓGATIO CLXXXVI. —
Quod si frater nihil habens vroprium petgtur ab ali-
quo hoc ipsum quo vestitus est , quid debet facere,
müzilhe 5i hudus sit ille qii peti?
Resp. Sive nudus, sivé thafas, 18 e&t, Bivé. veram
fhecessilatem pátiatur , 5ivé fafit , Vel si dud atiod
est, &emel dfictàm est quia dàré vel áccipére non est
omínfoYa, sed illhós solius C0) cófnnssmà est fstud
officium. Qui utique cuta omni providéntia et cautela
hiujüscemodi dispénsàtiónem debét implere, ut pos-
sit unusquisque im quo voeatus 6st permanere.
INTERROGATIO CLXXXVII.
Quomodo potest quis sine charitate tantam fidem ha-
bere, ut montes, trans[erat, aut substantiam suam
pauperibus dividat, et corpus suum trüllere wt ar-
deat (1 'Cov. £m)?
Resp. Bi inemores simusDommi diéhtis : Faciunt
eirith orknià, vt videantur àb hominibus (Matth. xxm).
fed et iliud quod respondit fiis dicentibus * Domine,
wonne ih tuo nomine damonia ejectinus ? & in tuo no-
hine virtutes multas. fecimw (Matth, vir)? eum ait
Ys
5 CODEX RPGUEARCM, —— VAR r. REGULE Pb. ORIENT. — | 8
ad eoa : Nescio $$ &hde sra ; hon quia mentiti A delifiquat aliquis, vel Tn Aliürà, sHnilftét eótlristàtur
sint, éd qufa Di pFàtià abusi sunt àd proprias vo-
luntate$ , Quod utiqué alienum est à charitate Dei.
Si ergo horum meminimus, facile quz dicta sunt ad-
vertimus. Quia autem gratiam Dei vel donum acei-
piunt etiam indigni, non est novum aut mirum. Deus
enim in tempore hoc benignitatis et patienfiz sum,
etiam. solem suum oriri (acit super bonos et malos
(Matth. v). Interdum autem etiam ad profectum
eorum qui adhuc infideles sunt, ut gloria ejus multi-
plicetur, secundum quod et. Apostolus dicit: Quis
quidam per invidiam ei contentionem , quidam. cxtem
propter bonam voluntatem Christum annüntiant (Phil.
1) ; et addidit dicens : Verumtamen omni modo sive
occasione, sive veritate Christus annuntietur , in hoc
ego gaudeo (Ibid.).
INTERROGATIO CLXXX Vl.
Quis est qui abscondere dicitur talentum et propterea
to condemnatur (Mátrh. xxv)? — —
. Resp. Qoi quameunque gratiam Dei detinet et
assumit in suis usibus, et non ad aliorum utilitàtem,
iste tanquam oceulteti talenti'erimine condemhetur.
.INTERROGATIO CLXXXIX.:
Quid est immundktia, et quid est impudicitia ?
Resp. Immuenditiam quidem lex ostendit. Hoc enim
powáne usa est super his qui invili per aturàlem
necessitatem patiebantur ea qux homines pati con-
sueveru&t. inipudteitia vero Mihi videtur esse, cum
quis naturalem Hbidimis mottm impudentius et inve-
recunditis coneitat et irritat. |
| INTERROGATIÓ CXC. "
Quid est proprium furoris ? et quid est proprium ini-
gnationis juste? et quomodo aliquoties quasi ab
indignatione incipientes inveniuntur decidere. in fu-
* foren í
Re$e. Furoris quidem proprium est , concitatio
. nitas mala meditántis adversus eum, qui se conci-
tat et irritat. Indignationis vero jusie proprium est,
peecaátem córripere eo àlfectü vel proposito quo
avertimur à peccatis ; ét quod displicet nobis , quod
non recte gestimn ést. Quod autem interdum a bono
ineipie&s anita decidit in malum, nihil mirum est.
Máltà ehím inveniés hüjuscemodi, propter quod me-
minis&e oportét Sácro Scripture, dicentis : Juxta
semitam &cándülum posuerunt mihi (Psal. cxxxvun).
Et iterum: Nisi enim quis legitime certaverit, non
coronabitur (II Tim. Y). Etideo in omnibus ob-
servánda ét rerum inénsürà, et tempus, et ordo
quia ex illiqüà horum causa accidit ut id quod videter
bonum inveniatur malum.
INTERRÓGATIO CXCI.
Ex quibus fructibus probari debet à Qui ex affectu
arguit (ratrem peccantem ?
Res». Primo omnium .ex eo quod preecipuum est,
si cum misericordia redarguit, et est i eo if&d quód
dixit Apostolus: Qwia ei patitur s^um membrim,
compatiuntur omnia membra (11 Cor. Xny. Vel ilfad :
Quis scandalizatur , et ego non. &ror? (11 Cor. x1.)
Tum deinde, siin omni peccato similiter afffigittr et
contristatur, et erga omnes qui peccant, vel si án sà
et luget. Et &i árgüens observat llla regulam quam
Dónihüs posuit, id est, ut Intér &emetipsum solum,
Vel 'a!ió uno, vel düobus Adhibitis (Matth. xviu).
Super omnia autein, si observat quod dixit Àposto-
Tus : cum omni patientia (II Tim. 1).
INTERROGATIÓ CXCII.
Si oportet eos qui ingrediuntur ad fratres statim ar-
tificia discere ?
Resp. Qui présunt, probent ; ut que sociari vo-
]ueritit corpori comgregationís, artibuserudiant diver-
sis, secundam modum et. qualitatem droprite tatis
et conditionis : ut verbi grátia :'si sid medWanda tel
agenda spiritualia minus inveniator idoneus, alterius
negotii sollicitetur occupationibus , me terpentem
ij otio atque vacantem Satanas expositum quódarántodo
Buís Wis occupet.. Dicit enim Apóstolüs : Qui non
laborat, non manducet (HI. Thes. im). Et Salomon :
Üfiositas inimica est anima.
.. [NTERROGATIO CXCII —— |
Si quís non desiderio corrigendi fratres arguat eum
qui delinquit, sed sui vitii explendi gratià; quomodó
oportet hunc corrigi, si post multam communicatio-
nem in eisdem permaneat ?
Rs», Iste velut suis commodis prospiciefis et phi-
maius desiderans notetur, et emendationis ei modW$
ex iustitutionum discipulis intimetur. Quod si per-
manserit in obstinatione, manifesta est $ententia
eorum qui non ponitent pro delicto.
INTERROGATIO CXCIV,
. Qualibus correptionibus uti oportet inter fratre& ad
emendationem eorum qui delinquunt.
Resp. Hoc $it in judicio pósitüm torum qui prs-
sunt, vel quanto tempore , vel quati iiodo corripi
debeant : quia et jetas et eruditio meltam haberi
facit differentiam penitentia.
. .. INTERROGATIO CXCY.
i in omni peccato , sive secundum*cogitetiones, iive
secundum verbum, sive secundum actum, Satanam
in causa esse convenit dici?
Resp. Generaliter arbitror quod S&tanas fjse per
seipsum causa peccati existeré nulTl potest 5 sed mo-
tibus anim: nostre , sive naturalibus , sive etigm
ex vitio conceptis abutítur ad voluntatem malitiz
sue ; et de nostris nos motibus, si forte non vigile-
mus, trahit in hoc quod ipsi gratum est, id est , in
peccatdmh. Natüralibus ergo motibus nostris ebu-
titür : sfcut illud quód in Domino facere conatus est,
cum eum seéhsisset esuriré , ait ad eum : Si Filius es
Dei, dic ut. lapides isti panes fiet (Matth. 1v). Moti-
bus autem ex vitfo conquisitis abutitür, sicut fecit.
jià Juda : quem «quoniam cupMfumn vidit et ávàritiz
morbo :xgrotantem , abusus hoc vitio ejus, usque
ad prodittonis eum, ob trigintà argenteorum lucrum,
pertraxit ruinam (Luc. xxt). Quia autem. mala ex
nibis ipsis oriuntur, manifeste ostendit Dominus di-
céhs : itia de corde procedunt cogitationes malc, et
réliquà. (Matth. xv.) Woc. autem accidit eis qui pér
negligehtiam ineulta ét squàáfentià. naturalium in se
bóhorum semina. derelinquutt,, dicente Saloihone :
Quia sicut agricultura , ita vir insipiens; et. eieut
551
eam, fiet deserta , et ascendent. in ea spine , et. erit
derelicta (Prov. xxiv). Huic ergo animze quie ex hu-
jusmodi negligentia squaluerit, et in desertum vene-
nit, consequens est suspicere illam sententiam qua
dicit: Spine et tribuli oriuntur in te (Gen. 13), et
pati illud quod scriptum est : Exspeciavi ut faceret
wvas; fecit autem spinas (Isai. v), de qua dixerat :
Plantavi vineam Soreth, et. tunc merito dicetur ad
eam illud quod per Jeremiam predictum est a Do-
mino, dicente: Ego te plantàvi vineam f[ructiferam,
lotam veracem, quomodo conversa es. in amaritudi-
nem vinec aliene (Jer. 1).
INTERROGATIO CXCVI.
Si quis relinquens. fiscalia debita, intret ad. fratres,
e! parentes ejus pro ipso exigantur et tribulentur ;
si non affert hoc culpam aliquam, vel his qui eum
susceperunt, vel illi ipsi qui ita. egerit?
Rrse. Dominus noster Jesus Christus his qui in-
lerrogaverunt se: Si licet dari censum Cesari, aut
89n ; ait : Ostendite mihi denarium, cujus habet ima-
ginem et. subscriptionem (Matth. xxi)? Cum autem
dixissent quia Cesaris, respondit dicens : Reddite
ergo que Cesaris sunt, Cesari, et que Dei sunt, Dco
(Ibid.). Et hoc ergo manifeste docemur quia hi ob-
Doxü sunt tributis Cesaris, apud quos invenitur
Cesaris census et imago. Si quid ergo tale etiam
iste veniens ad fratres secum detulit, obnoxius est
ad exsolvendum debitum. Si vero omnibus derelictis
in manibus propinquorum abscessit, nullus vel ipsi
vel fratribus scrupulus debet existere.
. INTERROGATIO CXCVII.
Si oportet eum qui pr&est, extra eam que sororibus
pre'est, loqui. aliquid quod ad edificationem fidei
pertineat virginibus ?
Res». Et quomodo servabitur preceptum illud
Apostoli dicentis : Omnia vestra honeste el secundum
erdinem fiant (1 Cor, xiv)?
INTERROGATIO CXCVIHI.
Si convenit eum. qui praest cum ea que sororibus
praeest frequenter. loqui ;. et mazime $i aliquid de
fratribus pro hoc eduntur?
Res». Apostolo dicente : Ut quid enim libertas meg
j'icatur ab alia conscientia (Jj Cor. x)? bonum est.
imitari eam dicentem : Quia non sum usus potestate
. 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS -
tinea, ita homo cui deest prudentia ; et. si relinquas A
tst
INTERROGATIO CC.
Si oportet gesta turpia vel obscena confitentem invere-
cundius pronuntiare omnibus, aut certis quibusque
et quibus illis?
Res». Confessio peccatorum hanc habet rationem
quam habet vulnus aliquod corporis vel pássio quz
medico demonstranda est. Sicut ergo non omnibus
quis vitia vel vulnera corporis sui revelat, nec qui-
buslibet, sed his tantummodo qui summz periti
testimonium habent, et curz ac medelse disciplinam;
ita et confessio peccatorum fleri debet apud eos
tantummodo qui curare hec prxvalent ac emendare,
secundum quod scriptum est : Vos qui fortiores estis,
infirmitates. infirmorum portate (Gal. v1), hoc est,
exportate et auferte per curationem.
INTERROGATIO CCI.
Si ignorante matre seniore presbyter aliquid feri
pracipiat sororibus, recte videbitur indignari senior
maler cum ipsa nescierit ? )
Resp. Et valde : alioquin janitori przcipit frustra
ut vigilet, si alius in domo vult quodlibet disponere.
Sic et Aaron cum absente et ignorante Moyse in po-
pulo quippiam przsumit (Exod. xxxn), conflam
idolo, tam super se quam super reliquum populum
inducit grave peccatum. Ab hoc idololatrie reata
Paulus Corinthiis provisum esse voluit, quibus pro
corrigendo eo qui patris uxorem violaverat, licet
corpore absens scribit : Congregatis vobis ex meo spi-
ritu, cum virtute Domini nostri Jesu Christi (4 Cer.
im). Timotheo etiam quamvis proposito omnibus, de
wiendo modico vino preeipit. Quaedam ordinantnr
. C a diversis personis, disponente seniore, qui habere
possunt congregationem ; qusedam vero nullatenus,
nisi preesente seniore, et precipue in conventu so-
rorum. Siquidem discipuli, qui etiam potentia vir-
tutis Dei multa signa operabantur, a quodam spiri-
tum immundum ejicere non possunt, nisi prius ma-
gister bunc ad se allatum reddidit sanum (Maitá.
XVii). Ne vero persona potens disponere per se quid
presumat in congregatione, absque eo ad quem cura
pertinet animarum, hinc -colligitur, quoniam rarius
sanitates contulit Dominus a' majore persona roya-
tus, ut reguli filio et servo centurionis, quam forte
his qui, liberi ab imperio alieno, suo vivebant arbi-
trio, ut docet mulier illa peccatrix qua per se cur-
mea, ne offendiculum aliquod darem Evangelio Christi D rit ad medicum salutis.
(H Cor. ix). Et quantum. &eri potest, et rarius vi-
dendz sunt, et brevior est sermocinatio instituenda.
INTERROGATIO CXCIX.
Si oportet, cum aliqua soror confitetur quodcunque
delictum suum presbytero, etiam matrem thonasterii
adesse ?
Res. Honestius mihi videtur esse et religiosius,
ut per séniorem matrem presbyter, si quid illud sibi
videtur, statuat, et modum vel tempus poenitentia
imponat ad emendationem ejus quz corrigi desiderat
a péccato. Non est enim honestatis, ut arbitror, aut
ordinis, ut aliquis sine testimonio matris illius, qua
Przest, vel cum paucis, vel cum pluribus statuat
aliquid, vel loquatur.
INTERROGATIO CCLII.
Si potest impedire propositum sancti hominis Satanas,
wia scriptum est : Ego quidem Paulus semel et
is venire volui ad vos et impedivit nos Satanas
(1 Thess. u).
Rrse. Eorum que in Domino geruntur quzdam
quidem solo proposito et judicio anims efficiuatur,
quzdam etiam per corpus adimplentur, id est, vel
labore, vel patientia corporis. Quzcunque ergo in
animae proposito consistunt ; h»c impedire nullo
modo potest Satanas; ea vero quz etiam ministerio
corporis adimplentur, frequenter, permissu tamen
Dei, impediri Possunt, ad probationem ejus qui un-
peditur, ut appareat si a bono phoposito nequaquam
per hujusmodi impedimenta. mutatur, Sicut hi qui
—
55$
super petram 'seminati dicuntur, quod ad prsesens A
quidem audientes verbum cum gaudio susceperunt,
facia autem tribulatione vel persecutione, continuo
recesserunt (Luc. xvin). Vel certe si permanserint
in bonis, majoribus premiis digni sunt, quasi in
certamine viceriot : sicut. et ipse Apostolus, cum
frequenter proposuisset Romam proficisci, et prohi-
bitum se esse fatetur, tamen non cessavit a propo-
sito usquequo quod proposuerat expleret (Rom. 1).
Sed per patientiam sustinuit, sicut sanctus Job, qui
tanta a diabolo passus est, cogente se loqui aliquid
impium adversus Deum, et in nullo penitus, nec in
sermone quidem, regulam pietatis excessit, quo mi-
nus ea sentirei de Deo qua pia erant. Sicut scri-
ptum est de eo : Quia in. his omnibus nihil peccavit
Job labiis suis in conspectu Domini, nec dedit insi- B
pientiam Deo (Job 1.
CODEX REGULARUM. — PARS ll. REGULAE PP. OCCIDENT.
554
INTERROGATIO CCIII.
Quomodo fit aliquis in praesenti seculo stultus?
Resp. Si timeat sententiam Domini dicentis : Ve
qui prudentes sunt apud seipsos, et in. conspectu suo
sapientes (Isa. v). Et imitetur eum qui dixit: Sicut
jumentum factus sum apud. te (Psal. xxn). Et om-
nem arrogantiam prudentie abjiciens, non prius
credat sensibus suis inesse aliquid boni, quam man-
dato Domini illuminetur, ut intelligat quid est quod
placeat Deo, sive in opere, sive in verbo, sive iu co-
gitatione, secundum quod et Apostolus dixit : Confi-
dentiam autem talem habemus in Christo ad Deum :
non quia a nobis ipsis idonei sumus cogitare aliquid,
quasi ex nobis; sed sufficientia nostra ex. Deo est (11
Cor. in).
Explicit Regula sancti Basilii episcopi.
CODICIS BEGULARUM PARS SEGUNDA
REGULJE SS. PATRUM OCCIDENTALIUM: AD MONACHOS.
SANCTORUM
AURELIANI ET FERREOLI
ARELATENSIS ET UCETENSIS EPP.
REGUL/E AD MONACHOS.
(Vide Patrologie tom. LXVIII, col. 385, et tom. LXVI, col. 959.)
SANCTI COLUMBANI
ABBATIS ET CONFESSORIS
REGULA C(ENOBIALIS CUM P(ENITENTIALI.
(Vide tom. LXXX Patrologia, col. 299.)
REGULA TARNATENSIS, MONASTERBII.
(Vide tom. LXVI Patrologia, col. 9T'l.)
SANCTI ISIDORI
HISPALENSIS EPISCOPI
REGULA MONACHORUM.
DE ISIDORO EJUSQUE REGULA VETERUM TESTIMONIA.
— —ÁCÓQlfnaÓÀ—
" Martyrologium Rom. pridie Nonas April.
Hispali in Hispania S. Isidori episcopi, sanctitate et doctrina conspicui ; qui zelo Catholicze fidel, et ob-
servautia Ecclesiasticae discipline
PatuoL, CIII,
ispanias illustravit.
18
555 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 556
Braulio Cesaraugustan. Episcopus In prenotatione librorum S. Isidori,
Isidorus, vit egregius, Hispalensis Ecclesi episcopus, Leandri episcopi successor et germanus, florvit
a tempore Mauritii imperatoris , et Reecaredi regis : in quo quiddam sibi antiquitas viadicatit, imo nestrum
tempus antiquitatis in eo scientiam imaginavit : vir in omni elocutionis genere formatus, ut imperito do-
etoque secundum qualitatem sermonis existeret aptus; congrua vero opportunitate loci incomparabili elo-
quentia clarus. Jam vere quantus sapientia fuerit , ex ejus divemis studiis et elaboratis opusculls perfacile
rudens lector intelligere poterit. Denique de iis quee ad notiUam nostrum venerunt, ieta commemoravi...
Monasticz Regule librum unum : quem pro patrix usu et invalidorum animis decentissime Lemperavit, elc.
Obiit temporibus Heraclii imperatoris, et Christianissimi Chintiliani regis, sana doctrina prestantior cuu-
ctis, et copiosior operibus eharitatis.
Sanctus Benedictus Anianensis abbas in Concordia Regularum , et Smaragdus menaehus ia Comment. ad
Regulam sancti Benedicti, ubique hanc sancti Isidori Regulam citant.
OBSERVATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM
Auctor hujus Regul: est sanctus Isidorus Hispalensis episcopus , et sancti Leandri it episcopatum sue-
cessor, ejusque frater uterinus, anno 656 defunctus, et fastis sanctorum ascriptus. Sanctissimus enim epi-
scopus hanc Regulam scripsisse videtur ante adeptum episcopatum , cum a teneris annis monasticam vitam
secutus sit; sed utrum in hoc cenobio Honoriacensis tirocinium posuerit, merito dubitatur : eum ad ejus
dem monachos instruendos Regulam prxsentem composuerit xximn capitulis comprehensam , atque alias
vitz: monasties normas a eapclis Patribus scriptas suis monachis summopere commendet, prout ex prafa-
tione constat. Et quidem, quamvis modo ignoremus hujus monasterii situm, tamen illud Benediciinis insti-
tutis imbutum facile supponere possumus, cum Regula sancti Benedicti jamdudum per àanctum /Emilianum
apud Hispanos promulgata fuerit, atque sanctus Leander eaindem amplexus sit. Denique, si hanc sanrti
Isidori Regulam recte zttetdamus, tunc et illam ex disciplina, Benedictina desumptam agnoscere debemus ;
nam eodem modo manuum laborem, jejunia, lectiones, divinum officium aliaque munia monastica prz-
scribit : vult atiam monachos in eodem «armitorio pausare, in eadem mensa reficere, aiqué singulis denis
decanum invigilaré mandat. Qux» omnia ex Regula sancti Denedicti desuinpta esse videntur, quam proin
Suis monachis observandam proposuit, paucis superaddiis loco et. regioni inagis accommodatis. Unde
non desunt auctores asserentes utramque Regulam simul in eodem monasterio observatam fuisse.
Ad Regulam sancti Isidori addendum est hoc caput 24, quod Edmundus Martene in tomo IX Anecdoturum
eruit ex mps. Elnonensi ante 800 annos exarato :
, SENTENTIA DE REGULA DEYOTAREM.
Nemo ad eas vadat visitandas, nisi qui habet ibi matrem, vel sororem, aut filiam, et propinquas, et con-
sobrinas, sive matrem filiorum suorum. Si autem necessitas fuerit, ut videant eas, aut, antequam renuntia-
rent szculo, et intrarent in monasterio, paterna eis debetur auctoritas, aut aliqua causa manifesta est;
mittent cum his probate virum zt3tis ago vitx), videbunt ejas, et pariter revergentur. Nemo vadat ad illas,
nisi quos supradiximus. Si eas videre voluerint, primum faciant nuntiari Patri monasterii, et ille mittet
ad seniores, qui a4 monasterium virginum delegati sunt. Qui occurrunt eis, et eum ipsis videbunt, quas
necesse habuerint, cum omni disciplina et timore Dei. Cumque eas viderint, non eis loquentur de rebus
siecularibus. Quicunque de his mandatis prxterierit, absque ulla retractatione negligentiz:e atque contemptus
aget publice poenitentiam, ut possidere valeàmus regna ccelorum.
INCIPIUNT CAPITULA REGULAE.
1. De monasterio, 'A. 15. De haoitu. monachorum,
2. De eligendo abbate. 14. De strato, sive de illusionibus noctarnis.
9. De monachis. 15. De delinqnentibas.
4. De conversis. 16. De qualitate delictorum.
9. De familiaris vit:»» reique appetitu. 17. De exconimunicatis.
6. De opere monachorum. 18. De rebus monasterii.
1. De psallendi officio. : 19. Quid ad quem pertiaeat.
6. De collatione, 20. De infirmis.
9. De codicibus. 91. De hospitibus.
10. De mensis. 22. De professione.
11. De feriis. 25. De defunctis.
13. De jejuniis. Expliciunt Capitula,
INCIPIT REGULA.
PRAEFATIO. hzc pauca vobis eligere amsí sumus, usi sermone
Sanctis fratribus in cenobio Honoriacensi con- plebeio vel rustico, ut quam facillime intelligatis
stitutis Isidorus. quo ordine professionis vesu morem retineaiis.
Plura snnt przcepta vel instituta majorum, qua Proterea quisquis vestrum illam universam vete-
a sanctis Patribus sparsim prolata reperiuntur; que-" rum disciplinam eentendit appetere, pergat in quan-
que etiam nonnulli altius vel obscurius posteritati — tum placet, et arduum illum limitem atque amgu-
composita tradiderunt. Ad quorum exemplum nos stum levigato cursu incedat. Qui vere tamita jusss
ut CODEX REGUEARDM. — PABS 1l. REGULAE PP. OCCIDENT. 3h
priorum explere nequierit, in fiujus limitis discipli- 4 fieiant, Patti honorem dehitum referentes; erga se-
nam gressam ponat, neque ultra desiinandum stu-
deat; ne dum declinatus appetit ipéeriora, tom vitam
quam nomen monachi perdat. Quapropter aicut illa
precepta 5riormn perfeetum reddunt ac. summum,
ia fucient iata vel ultimum. llla custedjant perfecti,
ista sequentur post peceatum eomwersi.
CAPUT PRIMUM.
De manasterio.
Inprimis, frateee charissimi, monasterium vestrum
miram conclevis dibgenliam habeat, ut firmit3ema
custodie munimenta claustrorum axhibeapt ; iaimj-
cus enim ugeter digbolus, sieut leg rugiens, circuit
ore patent quizrengs unumquemque nostrum quen
devoret. Menaaterii autem munitio tantum januam
piores obedientiam, erga sequales ibcifaruensum vire.
tutum, erga minores bonj exempli magisterium cea-
Servabun&. Demo exteris se judicet sieliorem, end
inferiorem se omnibus deputans, tante bupilitate
Clareseat, quante plus caeris culmine virtutum €0-
yuscat. Absiimeat etiam a furore et a deiraciiong.
Pareat monachus lingose. Indeceoder quoque vel no-
tabililer non incedat. Philargyrig contagium uf le-
thiferam pestem abhorreat, a turpibus verbia vel
otiosis linguam averíat atque indesinenter cor mun-
dum lebisque exhibeat. Áffeotus quoque animi tyz-
pes ab intentioné cogitationis abstergat, seque per
eompunctionerg cordis in studio sancta meditationis
exeregat. Torporem somni aique pigritia fugiat, vi-
exirinsecus babeat, umumque posticum per quem P giliisque ai orationibus sine intermissione intendas.
eatur ad hertum, Yilla sane longe remota debel asse
& monasterio, He vicieius posita aut Jabig infepot
periculam, au famam igfciat dignitatis. Cellule
frawibus juxi4 ecclesiam constituantur, ut possint
properare quaniecius ad officium. Locus autem wgro-
tanium regaotus erit o basilica yel cellulis fratzum,
ut nulla jnquietudine vel clamoribus impediantur.
Cellarium mopachorum juxta ccnaculum esso opor-
let, uL secus positum sine mora imepsis ministerium
prabeat. Hortulus sane infra monasteriung $i ipclu-
$us quatenus, dura jnJus mopachi operantur , nulla
9ecasiono exleriug evagen(ur.
CAPUT H.
De eligendo abbate.
Guke conoppisoentiam deprimat , atque absiipeptia
wirtuibus semetipsum pro studio domandamm libi:
dinum affligat, domans jejuniis carpepm, «uantum
valetudo corporis sinit. Livore quoque ipvidim de
fraternis prefcotibus nequaquam tabescat, aed quie:
tus atque pacificus per amorem fraierna dilectionis
Je cuncjorum gaudeat meritis. lracundie pertyurha-
Sonem a se rejciens, e£ patienter omnia eustinepa,
mula (ristitia nullo temporali m«rore ofüciatur :
sed eontra omnia adversa interiori gaudio freu,
ipsam postremo vana glorie laudem propul a 49
abjiciat, et Dea jantüm interius bugmili eogde pla:
eere $iudeat : ut dum his virtutibus radial, perito
nomen $ux professionis retinoet.
Abbas interea eJigendus eet institutione sancte C CAPUT IY.
vike duratu, aque inspectus patienti, e£ hupili-
fatis experius : quique eliam et per exercitium vi-
tam laboriosam toleravit, ac trangcemdens ctatem
adolescenti», juventutem seu senectutem fetigerit :
cui etiam majores non dedigpentur parege, obedien-
tes ej tam pro xtate, quam etiam pro morum pro-
bitate. Ipse se imitandum in cunctis operum exem-
plis exhibebit, neque erim aliquid imperare cuique
illi licebit quod ipse non fecerit. Bingulos autem
hortamentis mutuis excitabit : alloquens. cunctos,
exhortans vel :dilicans ip ejs, si quid eorum vite
pro uniuscujusque gradu prodesse perspexerit, Circa
omnes quoque servans justitiam, contra nullum li-
vore odij inardescens, omnes ex corde amplectens ,
De cenversia.
Qui renuntians seculo ad monasterium yenerit,
bon statim in ccetnm delegandus est mongeborgm.
Vitam enim uniuscujusque in bospikalis seryitio Ui-
bus mensibus considerari oporiet, quibug peractis
&d ectium sancke congregationis accade; neque
44m inlys puscipi quemquam cepyenit, nisi prius
foris positus, ejug humilitas sjve patientia compro-
betur, Qui relicto $xculo ad militiam Christi pia et
salubri humilitate convertuntur, orgnia sua primum
aut indigentibus dividant, aut monasterio touferant.
Tunc enim servi Christi liberum animum divine
militi: offerunt, qnando a s& spei gecularis vincula
Cuncta pracidunf^ Qui non rigida intentione con-
nullum conversum despiciens, paratus etiam quo- D vertitur, cito aut superbio morho, aut vjtio luxuria
rumdam infirmitati compatiendi misericordiam ,
Apostolum sequens, qui dicit : Facti sumus parvuli
in medio vestrum , lanquam si nutriz. fovegt pullos
$u0s (1 Thes. n).
CAPUT Tit.
De monachis.
Monachis antem summopere spudendum est ut
apostolicam vitam tenentes, sicut ip unum constj-
tuti esse noscuntur, ita unum cor habeant in Deo :
nihil sibi proprium yindicantes, nec quantulumcun-
que amorem rei privatz gerentes ; sed juxta exem-
pJjum apostolicum, omnia communia habentes (Act.
1v), in praeceptis Christi fideliter permanendo pro-
subditur. Nequaquam ergo dehet a tepore inchgare,
qui mundo renupiiat, pe per ipsum £eporep) rursus
in amorem seculi cadat, Omnis convergua non est
reejpiepdus in monesferie , nisi se priua ibi scriptis
&ua professionis gpoponderi& permansupum. Sicut
enim hi qui ad &xseylarem promoyentur militiam in
legionem non transeunt nisi antea iq 1abulas confe-
yantur, ita et ii qui àp spiritalibus castris coelesti
malia supt igeandi, nisi prius professione verbi
eut scripti teneantur, in numerum soeietalemque
seryorim Christi transire non possint. Quicunque a
parentibus propriis in monastegio Duerit Qelegatus,
noverit se ibi perpetuo perpoapesurum. Nam Áuna
qua voverat obtulit; quique et in mipinterio templi,
quo a matre fuerat functus permansit, et ubi consti-
tutus est, deaervivit (I Reg. 1). Qui in monasterium
prior ingreditur, primus erit in cunctis gradu vel
ordine. Nec quxrendum est si dives sit aut pauper,
servus an liber, juvenis an senex, rusticus an eru-
ditus : in monachis enim nec stas, nec conditio
quzritur, quia inter servi et liberi animam.nulla est
apud Deum differentia. Quicunque jugo aliene ser-
vitutis astrictus est, nisi dominus vincula ejus dis-
solverit, nequaquam recipiendua est; scriptum est
enim : Quis dimisit onagrum liberum? et vincula ejus
quis solvit (Job. xxxix) ? Onager enim liber dimissus
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
Samuel puerum natum et ablactatum Deo pietaté A |
CAPUT V.
De familiaris rei vitaque appetitu.
Monachi in communi viventes nihil peculiare sibi
facere audeant, neque in suis cellulis quidquam
uod ad victum vel ad quamlibet rem aliam perti-
neat sine regulari dispensatione babere vel possi-
dere przssumant. In. Pentecoste autem, qui est dies
remissionis, omnes fratres sub divina professione
se alligent nibil peculiare apud conscientiam suam
habere. Si quid a parentibus vel extraneis monacho
collatum fuerit, non erit sub jure private rei ba-
bendum, sed in potestate abbatis in commune reca-
ctum, cui necesse erit pr:ebeatur. Monachus enim
quidquid quomodocunque acquirit, non sili, sed
monachus est, sine dominatu et impedimento SE- — monasterio acquirit. Nullus peculiariter separatam
culi Deo serviens et a turbis remotus ; tunc enim li- B gibi ad habitandum cellulam expetat, in qua privatia
bera servitute Deo quisque famulatur, quando nul-
lius carnalis conditionis pondere premitur : ubi enim
jam suave jugum, et leve onus Christi est (Matth. x1),
durum et grave est portare servitium s:eculi» Habemus
hoc exemplum etiam in lege muudiali, ubi servi non
militant nisi servitute deposita. Si quis vult conju-
gatus converti ad monasterium, non est recipiendus,
nisi prius a conjuge castimoniam profitente fuerit
absolutus : nam si illa, vivente illo, per incontinen-
tiam alteri nupserit, uxor procul dubio adultera
erit, nec recipitur apud Deum ejusmodi conversio,
quam sequitur conjugalis fldei prostitutio. Tales
tunc sine culpa sequuntur relicto sx:culo Christum,
si habeant ex pari voluntate consensum castitatis.
Qui aliquid habentes in seculo convertuntur, non C
extollantur si de suis facultatibus quodcunque mo-
nasterio contulerunt ; sed potius timeant ne per hzc
in superbiam labantur et pereant, quibus melius es-
set, si divitiis suis cum humilitate in ssculo per-
fruerentur, quam ut jam pauperes effecti de earum
distributione elatione superbie extollantur. Hi qui
sceculi divitias relinquentes conversi sunt, non despi-
ciant eos qui de paupertate venerunt; quia apud
Deum unius ordinis habentur omnes qui convertun-
tur ad Christum. Neque enim differt utrum ex inopi
vel servili conditione ad servitium Dei quisque ve-
nerit, an ex generosa et locuplete vita. Multi enim
ex plebeio censu documentis virtutum eximiis eni-
tentes, pralatiores nobilibus facti sunt, eosque
a coetu remotus vivat, pretereum qui fortasse morbo
vel :tate defessus, hoc ex consulto Patris monasterii
promeruerit. Cateri vero quibus nec languor , nec
senectus inest, in sancta societate communem vitam
et conversationem retinebunt. Nullus separatam cel
lulam a coetu remotus sibi expetat, in qua sub studio
reclusionis aut instanti olio aut latenti vitio serviat,
et maxime vanv glorix* aut mundialis opinionis
famx. Nam plerique proinde reclusi latere volunt
ut pateant : ut qui viles erant aut ignorabantur
foris positi, sciantur atque honorentur inclusi. Nam
revera omnis qui propter vitx:: quietem a turbis dis
cedit, quanto magis a publico separatur, tapto mi-
nus latet. Oportet ergo tales in sancta societate com-
morari, atque sub testimonio vitam suam transigere :
ut si quid in eis vitiorum est, dum non celatur, cu-
retur; si quid vero virtutum, ad imitamentum pro-
ficiat aliorum, dum humilitatis eorum exempla alii
contuentes, erudiuntur. Nullus monachorum propis-
quitatis causa terrenis curis se subdat. Sequendunm
est enim, qui dicit patri suo et matri nescio vos ; el
fratribus suis ignoro illos, et nescierunt filios, hi
custodierunt eloquium tuum, et precepta servave-
runt. Multi enim monachorum, juxta cujusdam Pa-
tris sententiam, amore parentum s$xcularibus acubas
et forensibus negotiis involuti, dum propipquiisti
prodesse cupiunt, suas animas perdiderunt. Neme
quippe militans Deo implicat se negotiis. saecularibus,
ut ei placeat cui se probavit (II Tim. n). Proinde &
virtutum excellentia przvenerunt , et qui erant con- D nos liberi ab actibus sxculi esse debemus, ut Chr-
ditione infimi, virtutis merito effecti sunt primi.
Nam propterea infirma mundi elegit Deus, ut confun-
deret fortía : et ignobilia mundi , et ea que non sunt,
st ea qua sunt evacuaret : «t non glorietur omnis caro
in conspectu ejus (1 Cor. 1). Qui ex paupertate ad
monasterium veniunt, non extollantur in superbiam;
quia se ibi :equales aspiciunt iis qui aliquid in sx»-
: eulo videbantur : neque enim dignum est ut ubi di-
vites, celsitudine deposita seculari, ad humilitatem
descendunt, ibi pauperes elatione mentis superbi
efficiantur; quibus oportet ut, deposita arrogantia,
bumiliter sapiant suzque paupertatis et inopice me-
yuores seinper existant.
Ld
sto placeamus : nam et qui mundo militant, a rei-
quis szculi negotiis vacant, ut expediti suo princip
placeant. Non est presumendum sine conscientia
abbatis egenis vel quibuslibet conferre de eo qood
regulari dispensatione noscitur monachus possidere:
nec cum alio fratre quidpiam commutare, nisi abbas
vel przpositus illi jusserit, nulli licebit, nec habelbit
quidquam preter illa quze communi monasterii legt
concessa sunt.
CAPUT VI.
De opere monachorum.
Monachus semper operetur manibus suis , ita «t
quibuslibet variis opificum artibus laborisque ste
--
lot
CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULAE PP. OCCIDENT.
dium suum impendat, sequens Apostolum, qui di- À ergo corpore, animi fixa in Deum intentione ;
cit : Neque panem gratis manducavimus , sed in la-
bore et (atigatione nocte et die operantes (1I Thes. ri).
Et iterum : Qui non vult operari, non manducet
(Ibid.). Per otium enim libidinis et noxiarum cogi-
tationum nutrimenta concrescunt ; per laboris vero
exercitium vitia nihilominus elabuntur. Nequaquam
debet monachus dedignari versari in opere aliquo
monasterii usibus necessario. Nam et patriarchse
greges paverunt; et gentiles philosophi sutores et
sartores fuerunt : e4 Joseph justus, cui virgo Maria
desponsata exsütit, faber ferrarius fuit. Siquidem
et Petrus princeps apostolorum piscatoris officium
gessit, et omnes apostoli corporale opus faciebant ,
unde vitam corporis sustentabant. Si igitur tantze
auctoritatis homines laboribus et operibus etiam
rusticanis inservierunt, quanto magis monachi,
quos oportet non solum vite su: necessaria pro-
priis maribus exhihere, sed etiam indigentiam
aliorum laboribus suis reficere? Qui viribus cor-
poris et integritate salutis consistunt, si in opere
otiosi sunt, dupliciter peccare noscuntur: quia
non solum non laborant, sed etiam alios vitiant,
et ad imitationem suam invitant. Propterea enim
quisque ad Deum convertitur ut ei serviens laboris
habeat curam, non ut otio deditus inertia pigritia-
que pascatur. Qui sic volunt lectioni vacare ut non
operentur, ipsi lectioni contumaces existunt, quia
non faciunt quod ibi legunt. Ibi enim scriptum est :
Operantes suum panem manducent (I1 Thes. n1). Et
iterum : Ipsi enim scitis quomodo oportet imitari
n05 , quia non inquieti fuimus inter vos ; neque pa-
nem gratis ab aliquo manducavimus , sed in labore
et (atigatione die ac nocte operantes , ne quem ve-
strum gravaremus (Ibid.). Qui per infirmitatem cor-
poris operari non possunt humanius clementiusque
tractandi sunt; nec contra eos murmurandum est
ab eis qui vires laborandi habent, sed magis con-
sulendum est eis quos sciunt corpore infirmos. Ipsi
autem qui non possunt, eos qui laborant et pos-
sunt, meliores sibi felicioresque fateantur. Qui vero
languidus est et laborem operum corporalium sus-
linere non potest, consulendum est illi, et ejus
infirmitas temperanda est. Qui vero sani sunt et fal-
lunt, procul dubio dolendi atque lugendi sunt, quia
ron corpore, sed (quod pejus est) mente xgroti
sunt ; quique etsi humanis oculis convinci non pos-
sunt , Deum tamen latere non possunt. Tales igitur
aut ferendi sunt, si zgritudo latet; aut distrin-
gendi , si sanitas pateat. Monachi operantes medi-
tari aut psallere debent, ut carminis verbique Dei
delectatione consolentur ipsum laborem. Si enim
s3eculares opifices, inter ipsos labores suorum ope-
rum, amatoria turpiaque cantare non desinunt,
atque ita horam suam in cantibus et fabulis impli-
cant, ut ab opere manus non subtrahant : quanto
magis servus Christi, qui sic manibus operari de-
bet , ut semper laudem Dei ín ore habeat, et lingua
ejus psalmis et hymnis inserviat? Laborandum est
sicque manus in opere implicanda est, ut mens non
avertatur a Deo. Propriis autem temporibus oportet
operari monachum, et propriis orationi lectionique
incumbere. Horas enim debet habere monachus
congruas ad singula officia deputatas. Patres autem
temporum suis quibusque operibus taliter deputan-
tur. Estate enim a mane usque ad horam tertiam
laborare oportet ; a tertia autem usque ad sextam
lectioni vacare ; dehinc usque ad nonam requie-
scere; post nonam autemus que ad tempus vesperti-
num iterum operari. Alio autem tempore , id est,
autumno, hieme, sive vere, a mane usque ad ter-
tiam legendum. Post celebrationem tertiz usque ad
nonam laborandum est; post refectionem autem
B Non», aut operari oportet, aut legere, aut. 80no
vocis aliquid meditari. Quzecunque autem operantur
monachi manibus suis, przposito deferant, prepo-
situs autem principi monachorum : nihilque operis
apud fratres remaneat, ne sollicitudinis ejus cura
mentem ab intentione contemplationis avertat. Hor-
tos olerum vel apparatus ciborum propriis sibi ma-
nibus fratres exerceant; zdificiorum autem con-
siructio, vel cultus agrorum, ad opus servorum
pertinebunt. Nellus monachus amore privati operis
illigetur, sed omnes in commune laborantes Patri
sine obmurmuratione obtemperabunt. Monachi prs-
positis suis sine ulla murmuratione obtetperare
debent, ne forte murmurando pereant, sicuti pe-
rierunt qui in deserto murmuraverunt. Si enim
parvulis adhue in lege et rudibus nequaquam in-
dultum est , quanto magis iis qui perfectionis legem
perceperunt, non parcet, si talia gesserint?
CAPUT VII.
De psallendi officio.
In psallendi autem officio ista erit discretio : dato
enim legitimis temporibus signo ad horas canonicas
festinabunt fratres cum properatione , omnes ad
chorum occurrant : nullique ante expletum officium
licebit egredi, prxter eum quem necessitas naturae
compulerit. Recitantibus autem monachis , post
consummationem singulorum pealmorum prostrati
omnes hpymi, pariter adorabunt, celeriterque sur-
gentes psalmos sequentes incipient, eodemque mo-
do per singula officia facient. Quando celebrantur
D psalmorum spiritalia sacramenta, refugiat monachus
risus, vel fabulas; sed hoc meditetur corde quod
psallitur ore. In tertia, sexta et nona tres psalmi
dicendi sunt, responsorium unum, leciiones ex
Veteri Novoque Testamento duz : deinde laudes,
hymnus atque oratio. In vespertinis autem officiis ,
primo lucernarium , deinde psalmi duo, responso-
rium unum, et laudes, atque oratio dicenda est.
Post vespertinum autem congregatis fratribus, opor-
tet vel aliquid meditari, vel de quibusdam divinse
lectionis quaestionibus disputare, conferendo pie
atque salubriter, tantumque meditando disputan-
doque immorari, quoadusque completorii tempus
possit occurrere. Ante somnum autem, sicut mos
$63
bus , cum omni cautela et silentio quiescendum est ,
usquequo ad vigilias consurgatur. In quotidianis
vero officiis vigiliarum , primum tres psalmi cano-
nici recitandi sunt, deinde tres misse psalmorum,
quarta canticorum , quinta matutinorum officiorum.
]u Dominicis vero diebus, vel festivitatibus marty-
rum, solemnitatis causa singule superaddantur
misse. Verum in vigiliis recitandi aderit usus ; in
matutinis psallendi canendique consuetudo : ut utro-
que modo servorum Dei mentes diyersitatis oblecta-
mento exerceantur, et ad laude: Dei sine fastidio
ardentius excitentur. Post vigilias autem usque ad
matutinum reficiendum est, post matutinum autem
aut operandum aliquid, aut legendum. Lectiones
autem ex Veteri et Novo Testamento tempore officii
quotidianis diebus recitentur : sabbati autem die
atque Dominico, ex novo tantum pronuntientur.
Monachus autem corporis sanitate consistens, si
vigiliis vel quotidiinis officiis defuerit, perdat com-
muniónem.
CAPUT VIII.
De collatione.
Ad sudiendum in collatione Patrem tribus in heb-
demeda vicibus [ratre& post celebratam tertiam ,
dato signo, ad colleciam conveniant, Audiant senio-
rem docentem , instruentem cunctos ealutaribus pra
ceptis, Audiant Patrem studio summo et silentio iu-
teutiogem snimorum suorum suspiriis et gemitibus
Gemonsirantes. Ipsa quoque collatio erit vel pro eo»-
Yigendis vitiis instruendisque moribus , vel pro reli-
quis cBusi$ ad utilitatem ecnobii pertinentibug,
Quod si talia desunt, pro eonsuetudine tamen di-
scipline nequaquam erit emittendd collatio ; sed in
prefinitis diebus, cunctis pariter congregatis, ptz-
cepta Patrum regularia recensenda sunt: ut qui
necdum didicerunt percipiant qued sequantur ; qui
vero didicerunt, frequenti femoria admoniti solli-
eite eustodiant quod noverunt. Sedentes autem om-
nes in collatione taeebunt, nisi forte quem aucto-
vitas Patris preeceperit ut loquatur.
CAPUT IX. .
De codicibus.
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
est, peracto completorio, valedicüis iuvicem fratri- A
564
CAPUT X.
De mensis.
Tempore quo refectionis debitum solvitur, claustra
monasterii obserentur, nec ullus extraneus interesse
presumat, ne quietem fraternam presentia sua im-
pediat. Refectionis tempore dato signo pariter om-
nes concurrant. Qui autem ad mensam tardius ve-
nerit, aut penitentiam agat, aut jejunus ad suum
opus vel cubile recurrat. Nemo autem ad vescendum
ibit, antequam ad vocandum omnes vox signi solita
insonueri. Refectorium pariter cunctis fratribus
unum erit, ad singulas mensas deni convescentes
resideant, reliqua turba parvulorum astent. Tem-
pore convescentium fratrum omnes disciplinz ge-
rant silentium , Apostolo obtemperantes , qui dicit:
Cum silentio operantes suum panem manducent (11
Thess. i ). Unus tamen in medio residens, beaue-
dictione accepta de Scripturis aliquid legat , czeterí
vescentes tacebunt, lectionem attentissime audien-
tes : ut sicut illis corporalis cibus refectionem cear-
nis przstat, ita mentem eorum spiritalis sermo re-
ficiat. Nullus ad mensas clamor excitetur ; soli tan-
tum preposito sollicitudo maneaf in his qua sunt
vescenlibus necessaria. Abbas, citra languoris ne-
cessitatem , cibos in conspectu pariter cum fratribus
sumat : nec aliud quam czteri, hec cultius quam
«u$ in commune consistunt , przparári sibi qui
piam expetat ; sicque flat ut dum presens est, om-
nia diligentius adminisírentur, et dum communia
sunt , salubriter et cum charitate sumantur. A qualia
quippe erunt mensarum omnium fercula , similibus-
que alimentis cuncti reficiendi sunt fratres. Qvid-
quid presens refectio dederit, omnes sine murmu-
ratione percipiant : nec id desíderent quod edendi
voluptas appetit, sed quod naturx necessitas quz-
rit; scriptum est enim : Carnis curam ne feceritis
in desideriis ( 11 Cor. vu ). Per omnem autem het-
domadam fratres viles olerum cibos ac pallentia
utantur legumina, diebus vero sanctis interdum
cum oleribus levissimarum carnium alimenta. Non
erit usque ad satietatem reficiendum corpus, n'
forte intereat animus ; nam ex plenitudine ventris
cito excitatur luxuria carnis. Qui autem appetitum
edacitatis reprimit, sine dubio lascivix: motus re-
Omnes codices custos sacrarii habeat deputatos, p) stringit. Tanta cum discretione, reficiendum est
a quo singulos singuli fratres accipient, quos pru-
denter lectos, vel habitos, semper post vesperum
reddent. Prima autem hora codices singulis diebus
petantur : qui vero ante vel tardius petierit, non
est dandum illi. De his autem qusestionibus quz le-
guntur, nec forte intelliguntur, unusquisque fratrum
aut in collatione, aut post vesperum abbatem in-
terrogel ; et recitata ad locum lectione, ab eo ex-
positionem accipiat, ita ut, dum uni exponitur,
ceteri audiant. Gentilium autem libros, vel hzereti-
corum volumina monachus legere caveat: melius
e:t enim eorum perniciosa dogmata ignorare, quam
per experientiam in aliquem laqueum erroris in-
currere.
corpus, ut nec nimia abstinentia debilitetur, ne
superflua edacitate ad lasciviam moveatur. In utro
que ergo temperantia adhibenda est : scilicet , ut et
vitia carnis non przvaleant, et virtus ad ministe-
rium bons operationis sufficiat. Quicunque ad
mensam residens a carnibus vel vino se abstinere
voluerit, non est prohibendus : abstinentia eoim
zon prohibetur, sed potius collaudatur ; tantum ne
ex contemptu creatura Dei bumanis concessa usibus
exsecretur. Nullum esus furtiva contaminatio pol-
luat, aut impudens vel privatus extra communem
mensam appetitus : excommunicalionis enim sen-
tentiz subjacebit, qui vel occulte vel extra ordina-
riam mensam aliquid degustaverit. Ánte refectious
505
CODEy REGCÜLARUM. — PARS II. REGULAE PP. OCCIDENT.
566
tempus fiullus vesci audeat, prztet. eum qui zegro- A a vino et ab oleo abstinetur. Secundum jejunium in-
iat : qul &hitfi tempus edendi antecesserit, subse-
quentfbus pdenis abstinentie subjacebit. Sitienti
cuipiam aut defectum patienti ante edendi tempus
consulendàni est, abbate vel prxposito ordinante,
non tàmeri palam, ne forte sitire, vel esurire alios
cogat. flebdomadarius solus cibos degustet, nec
quis id alius audeat : ne sub occasione degustandi ,
gule vel gütturi satisfaciat. Laici ministri mensis
monactiofum nullatenus intererunt : nec enim po-
terit illis mensx communis esse locus, quibus di-
versis est prrepositus. Moriachi cum a mensis sur-
rexetint, ad orationem omnes concurrant : quod
mens: rédundávérit , omni cura servatum egentibus
dispensábtiur. $n refectione monachorum a diebus
terdianum post Pentecosten alia (ie inchoatum,
usque ad x:quinoctium autumpale protenditur ternis
scilicet diebus per singulas hebdomadas, propter
estivum solis ardorem. Tertium sequitur quotidia-
mum jejunium , ab octavo decimo Kalendas Octo-
bris, usque ad Natale Dominicum , in quo quoti-
diana Jejunia nequaquam solvuntur. Quartum Item
quotidianum jejuniumr post diem Circumcisionis
exoritur, peragiturque usque ad solemnia Paschz.
Hi autem qui vetustate corporis consumpti , aut te-
ner: :etatis fragilitate detenti sunt, non sunt quo-
tidiants exercendi jejuniis : ne àuf senescens zías ,
antequam moriatur, deficiat ; aut crescens prius-
quam proficlat, cadat, ei ante intereat quam bo-
Pentecostes tisque ad autumni principium tota stas B num facere discat.
interdiaha brimdia, coena tantum apponatur. In
utrisque temporibus refectio mensc» tribüs erít pul-
mentis , ofertim scilicet et leguminuin, et $i quid
tertium. füeril, poinorum. Ternis quoque poculiá
ftaterná reficterd: est sitis. In observatione autem
Quadragesimz , sicut fieri soleí, post expletum fe-
junium, $thé sofo ét aqua contenti otnnes erunt,
vino auteni et oleo abstinebunt.
CAPUT XI.
De feriis.
H3 sut ferie tnonachorüm, in quibus jejunia
conquiescunt. Iti primis venerabilis dies Domiiiicus
nomirii Christi dícatus ; qui sicut propter mysteitum
resurrectioiris ejus solemnis est, et ita apud omhes
CAPUT Xin.
Ds habitu monachorum.
Cultus vestium vel indumentorum. insignia mo-
nacho deponenda. Munítus debet esse monachus,
non delicatus. Sicut autemi non oportet in monactio
esse notabilis habitus, ita nec satis abjectus. Nati
pretiosa vestis animam ad lasciviam pertrahit ; nf-
mis vilis aut dolorem cordis parit, aut mórbutü
vans glori» contrahit. Vestientá non erunt zqua-
liter distribuenda omribtüs, sed eum discretione ,
prout cujusque zetas vel gtadus expostulat. Íta enim
et apostolos fecisse legimus, sicut scriptüm est :
Etant. illis omnia communia ; et distribuebatur wutd-
cuique prout opus erat ( Act. 1V ). Üniuscujusque
servos ejus telebritatem convivii votivo gaudio reti- C autem fratris suppleinentum vel indigentià inspi-
nebit. Htem a prime die Pasch: usque ad Penteco-
sien; quinqüáglntá scilicet continuis diebus, jeju-
niur a sartctis Patribus dissolutum est ; propter re-
surrectionem videlicet Christi , et adventum Spiritus
sancti : ut bi dies non in figura laboris, quod Qua-
dragesime tempus sigiificat , sed in quiete letitiz
Jaxatis Jéjutiiis celebrenttir. Placuit etiani Patribus a
die natdlis Domini usque ad diem Circumcísionis
solemne tempus efficere licentiamque vescendi ha-
bere. fon áliter et dies Epiphanii? ex veteri regula
reficiendi indulgentiam consecuta est : siquidem et
dum quisque fratrum convertitur, alii ex aliis mo-
nasteriis fratres gratià visitandi concutrunt, pro
charitate àdimplenda ínterrumpuntur jejunia , si
tarnen non fuerinl generalia. Przter hzc alia tem-
pora libere licenter(ue jejuniorum inserviunt. SI
qui auteni monachorum przdictis tempóribus jejt-
nare disponunt, nequaquam prohihendi sunt: nam
multi antiquorum Patrum his diebus in eremo abs-
tinuisse, nec aliquantum jejunià solvisse legüntur
nisi tantum diebus Dominicis, propter resurrectio-
nis Christi l:etitiam.
CAPUT xm
De jejuniis.
Jejuniorum autem hos dies potissimum veteres
elegerunt. Primum jejunium Quadragesimz quoti-
dianum, ín qua major ábstinentie observantia in
monachis, quoniam non sólaum a prandiis, sed etiam
ciatut : ut qui habent, contenti eint ; ei qui nor
habent , accipiant. Nam habenti non dabitur, ut sit
unde egentibus ttfbuatur. Porró linteo non opórtet
monachum indut : orariuxti , 5irros , planetas not
est fas uti, neque fllà indamenta tel calceamenta,
qu: generaliter cetera monastería abutuhtur. 'er-
nis autem tunicis, et bonís palllis, singulisque ct-
culis contenti erunt servi Christi, quibus supra
adjicletur melotes pellicea , mappulá , manie: quo-
que pedules , et caligz. Hís tantum eontenti erunt,
nihil prxterea in habitu aliud przsumentes. Pedules
autem utentur in monasterio , quandiu hiemis coe-
gerit violentia ; sive dum fratres gradiuntur in iti«
nere, vel proficiscantur ad urbem. Monachi autem
D in snonasterie palis semper óperiantur, ut pro ho-
nestate tecti incedant, et in ministetso operis expe-
diti discurrabt. BSane-si forte quis pallium non ha-
beat, humeris mappulam süperpotiat. Nullus morna-
chorum veltus euram geret, per quod lastívis et
petulantise crimen incurrat: non est enim meiite
cásius, cujus aut coPporis cultus, aut ínmpudieus
exstat incessus. Nullus moriáchorwm coram mutrire
debet : nam qui hoc imitantur, etsi ipsi hee ad dé-
cipiendos homines per speciem símulationis non fa-
ciant, alios tamen scanddlizamt s ponentes offendi-
culum infirmis, ct sanctum propositum usque ad
blasphemiam perducentes. Tondere ergo débeht
. isti, quando et omnes, imo simul ac pariter omues.
-.
567
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
Nain reprehensibile est, diversum habere cultum, À secundam admonitionem a vitio nequaquam fue-
ubi non est diversum propositum.
CAPUT XIV.
De strato , sive de illusionibus nocturnis.
Abbatem cum fratribus pariter in congregatione
commorari oportet; ut communis conversatio, eat
testimonium bons vita, et reverentiam praebeat
djsciplinz.. Fratres quoque omnes, si possibile est ,
in uno conclavi commorari decet. Quod si difficile
. fuerit, certe vel decem , quibus unus est praeponen-
dus decanus, quasi rector et custos. Speciosam vel
variam supellectilem monachum habere non licet,
cujus stratus erit storea, et stragulum, pellesque 1la-
gate du: , galnabis quoque et fzecistergium , gemi-
nusque ad caput pulvillus. Per singulas hebdomadas
abbas sive prepositus lectulos cunctorum perspiciat,
ne quid indigeat frater, seu superfluum habeat. No-
ete dum ad dormiendum itur, seu postquam quie-
scitur, alteri nemo loquatur. In nocturnis tenebris
nemo loquatur fratri cui obviat. Duobus in lecto uno
jacere non liceat. Lux autem nocte dormientium
locum illustret, ut depulsis tenebris testimonium
pateat singularis quietis. Monachi stratus 'in nulla
turpi cogitatione versetur, sed in sola contempla-
tione Dei accubans, et requiem corporis et quietem
habeat cordis, cogitationesque pravas a se repellat ;
bonis objectis, turpes a se removeat : nam animi
motus imaginibus suis agitur, et qualis vigilanti
cogitatio fuerit, talis et imago per soporem occur-
rit. Qui nocturna illusione polluitur, publicare hoc
Patri monasterii non moretur, culpeque meritis hoc
tribuat et occulte poenitentiam agat : sciens quia nist
processisset in eo fluxus animi turpia cogitantis ,
noh sequeretur in eo fluxus sordide atque immundze
pollutionis. Quem enim prevenerit cogitatio illicita,
tentatio illum feedat immunda. Qui nocturno delusus
phantasmate fuerit, tempore officii in sacrario sta-
bit ; nec audebit eadem die eeclesiam introire, an-
tequam sit lotus et aquis et lacrymis. In lege quippe
( Deut. xxxii) qui &omnio nocturno polluebatur,
egredi Jubebatur e castris, nec regredi priusquam
ad vesperam lavaretur. Etsi illi in carnali populo
ita, quid spiritalis servus Christi facere debeat ?
qui magis contaminationem suam debet respicere,
et longe ab altero positus mente et corpore pertre-
miscere, atque in figura aqua poenitentiz lacrymas
adhibere: ut non solum aquis, sed etiam fletibus
studeat ablui, quidquid forte per occultam culpam
immunda contaminatio polluit. Qui fornicationis
tentamentis exastuat, oret indesinenter atque abs-
uritur; quia vitium detectum cito curatur, latens
vero , quanto amplius occultatum fuerit, tanto ma-
gis profunde serpit : quod revera qui publicare ne-
eligit, curari minime cupit.
CAPUT XV.
De delinquentibus.
Si quis in aliquo levi delicto titubans oberraverit,
semel atque iterum admonendus est : qui si post
rit emendatus, congrua facti sui animadversione
coerceatur. Peccantem nullus occultet : criminis enim
est consensio post secundam admonitionem celare
quempiam peccatorem. Si quis sspius peccantem
viderit, prius hoc uni vel duobus demonstret fratri-
bus, quorum testimonio possit convinci, si negaverit
qui deliquit. Peccatum palam commissum palam est
arguendum : ut dum peccans manifeste emendatur,
hi qui eum in malo imitali sunt, corrigantur. Sicnt
autem unius delicto szepe multi pereunt; ita unius
emendatione plerumque multi salvantur. Qui vero in
fratrem peccaverit , si statim reminiscens ad veniam
poscendam fuerit inclinatus, percipiat ab eo indul-
gentiam cui cognoscitur intulisse injuriam. Qui au-
B tem non petit, aut non ex animo postulat, in colla-
tionem deductus juxta excessum ijnjuri: congrue
subjaceat discipline. Qui sibi invicem convicia obji-
ciunt , si iterum invicem sibi celeriter laxando igno-
scunt, hi jam ab alio judicandi non sunt, quia pariter
sibi veniam dare festinaverunt : si tamen excedere
in semetipsos frequentius non praesumant. Qui sponte
culpam confitetur quam gessit, veniam promereri de-
bet quam expetit. Oretur igitur pro eo, eique con-
festim , si levis culpa est, postulata indulgentia prz-
beatur. Qui pro gravi vitio spe excommunicates
emendare neglexerit, tandiu damnationi subjaceat,
quousque vitia inolita deponat : ut quem semel illata
animadversio non coercuit, frequens severitas cen-
seat emendandum. Quamvis frequentium gravissi-
C morumque vitiorum voragine sit quisquam immer-
8U$ , non tamen a monasterio projiciendus, sed juxta
qualitatem delicti coercendus est : ne forte qui pote-
rat per diuturnam poenitudinem emendari , dum pro-
jicitur, ore diaboli devoretur.
CAPUT XVI
De delictis.
Delieta autem aut levia sunt aut gravia. Levioris
culpze reus est : qui otiosus esse dilexerit, qui ad
officium , vel ad collationem , vel ad mensam tardises
venerit ; qui in choro horis riserit fabulisve vacaverit ;
qui relicto officio vel opere, extra necessitatis cau-
sam foras discesserit; qui torporem aul somnum
amaverit ; qui sepius juraverit ; qui multiloquus foe-
rit; qui ministerium cujuslibet operis injunctum siti
sine benedictione susceperit, ac peracto opere be
nedictionem minime postulaverit, qui injunctum opus
negligenter vel tardius expleverit; qui casu vas ali-
quod fregerit; qui damnum rei parvz intulerit; qui
codice negligenter usus fuerit ; qui alicubi ad momen-
tum secesserit ; qui occulte litteras ab aliquo vel
quodlibet munus acceperit; vel epistolam suscipiens
occultaverit, aut sine abbatis consensu rescripserit,
vel quemlihet parentum , vel secularium , sine jussu
senioris aut viderit, aut cum eo locutus sit; qui se-
niori inobediens fuerit; qui contumaciter seniori re-
sponderit ; qui erga seniorem linguam non represse-
rit; qui lascivus in lingua fuerit; qui inbhoneste
locesserit; qui jocaverit; qui satis riserit; qui cur
CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULAE PP. OCCIDENT.
510
excommonicato locutus faent, oraverit, aut come- A learum. Excommunicandi potestatem habebit Pater
derit; qui illusionem nocturnam Patri non patefecerit.
Hzc igitur et his similia triduana excommunicatione
emendanda sunt. Graviori autem culp: obnoxius est,
si temulentus quisque sit , si discors , si turpiloquus,
si feminarum familiaris, si seminans discordias , si
iracundus , si altze et erectze cervicis , si mente tumi-
dus vel jactanti incessu immoderatus ; si detractor,
susurro, vel invidus; si przesumptor rei peculiaris,
si pecunize contagio implicatur, si aliquid preter re-
gularem dispensationem superfluum possideat, si
fraudator rei accepte , vel commissee sibi, aut minus
commissze. Inter hzec si se de rebus secum allatis ex-
tulerit, vel de iis per inobedientiam murmuraverit ;
si rei majoris damnum intulerit, si furatus fuerit,
monasterii, sive prwpositus ; reliqui autem excessus
monachorum in collecta abbati vel przposito defe-
rentur; ut is qui deliquisse cognoscitur, conpe-
tenti severitate coerceatur
CAPUT XVII.
De rebus Monasterii.
Anbati vel inonacho monasterii servum non lice-
bit facere liberum. Qui enim nihil proprium habet,
libertatem rei aliensie dare non debet. Nam, sicut et
sxculi leges sanxerunt, non potest alienari possessio
nisi a proprio domino. Omne quod in monasterium
in nummo ingreditur, sub testimonio seniorum acci-
piendum. Eadem pecunia in tribus partibus divi-
denda est : quarum una erit pro infirmis et senibus,
si perjuraverit ; si falsum dixerit; si contentiones et B et pro aliquo coemendo in diebus sanctis cultius ad
rixas amaverit; si manifestum convicium fratri in-
tulerit; si personam innocentis falso crimine macu-
Javerit; si contumaci animo seniorem despexerit ; si
rancorem adversus fratrem tenuerit; si peccanti in
se.et postea supplicanti veniam non concesserit ; si
cum parvulis jocaverit; si cum altero in uno lecto
jacuerit, si extra communem mensam privatim vel
furtim quippiam sumpserit; si alicubi extra consultum
prepositi vel abbatis discedens medio die vel amplius
commoratus fuerit: si, ut otiosus sit, falsam infir-
mitatem przetenderit. Hzc et similia juxta arbitrium
Patris diuturna excommunicatione purganda sunt ; ut
qui graviter peccare noscuntur, acriori severitate
coerceantur.
CAPUT XVII.
De excommunicatis.
Satisfactio delinquentium hac est : fratribus in
ecclesia constitutis, peracto penitentie tempore,
excommunicatus vocatus solvet statim cingulum ex-
tra chorum humo prostratus , quousque celebritas
expleatur; cumque jussum fuerit ab abbate de terra
consurget, ingrediensque chorum oret. Post hec data
oratione pro eo ab abbate, et respondentibus cun-
ctis, Amen, surget, atque ab omnibus pro negli-
gentia veniam poscat , adepturus indulgentiam post
hujus emendatorie satisfactionis censuram. In mi-
nori xtate constituti non sunt coercendi sententia
excommunicationis, sed pro qualitate negligenti:
congruis emendandi sunt plagis; ut quos etatis in-
firmitas a culpa non revocat, flagelli disciplina com-
pescat. Excommunicatis autem , ab his locis quibus
fuerint constituti, ante peenitentixe tempus expletum
progredi prohibeatur. Ad excommunicatum nulli li-
ceat ingredi citra imperium senioris. Cum excom-
municato neque orare, neque loqui cuique licebit ;
cum excommunicato nulli penitus vesci licet, nec
ipsi quidem qui alimentum victui przbet. Cujus bi-
doapna vcl triduana fuerit illata excommunicationis
suspensio, sola panis et aqu: in vespertinum erit
adhibenda refectio. Excommunicatis, przter hiemis
violentiam , cubile humus erit tantum , sive storea ;
amictus aulem tegmen rasum aut forte cilicium ;
calceamentum vero spartea, aut quodlibet genus s0-
victum fraternum ; alia pro egenis; tertia pro vesti-
mentis fratrum et puerorum, vel quibusve ad neces-
sitatem monasterii coemendis. Quas tres partes cu-
stos sacrarii suscipiat, ac precipiente abbate sub
testimonio prxpositi vel seniorum de singulis parti-
bus pro suis necessariis causis expendat
CAPUT XIX.
Quid ad quem pertineat.
Ád prepositum pertinet sollicitudo monachorum,
actio causarum, cura possessionum, satio agrorum,
plantatio culturaque vinearum, diligentia gregum,
constructio zdiflciorum , opus earpentariorum, sive
fsbrorum. Àd custodem sacrarii pertinet cura vel
custodia templi, signum quoque dandi in vespertinis
nocturnisque officiis; vela vestesque sacro, ac vasa
sacrorum , codices quoque, instrumentaque cuncta,
oleum in usus sanctuarii, cera et luminaria. Iste ve-
stiaria monasterii suscipiat, quique etiam fila diversa
pro consuendis vestibus fratrum habebit, et quibus-
cunque uf necessum est ministrabit. Ad hunc quo-
que pertinebit aurum et argentum, czteraque facta
infectaque :ris ferriqde metalla : ordinatio quoque
linteariorum, fullonum , cerariorum atque sartorum.
Ad janitorem pertinebit cura hospitum , denuntiatio
advenientium , custodia exteriorum claustrorum. Ad
eum qui cellario przponitur, pertinebit sollicitudo
eorum qua in promptuario sunt. Iste prebebit heb-
domadariis quidquid necessarium est victui mopa-
chorum, hospitum et infirmorum. Isto prxsente dis-
pensantur ea qux mensis deferenda sunt. Is etiam
quidquid residuum sumptui fuerit pro pauperum
usibus reservabit. Huic quoque hebdomadarius ex-
pleta hebdomada vasa sibi tradita exhibebit, ad per-
spiciendum utique si negligenter habita non sunt :
ac denuo succedenti hebdomadario coram isto tra-
dentur. Ad hunc quoque pertinent horrea, greges
ovium et pecorum, lana et linum, aviaria, sollicitudo
cibaria ad ministrandum pistoribus, jumentis, bobus
et avibus; industria quoque calceamentorum, cura
pastorum seu piscatorum. Ád hebdomadarium per-
tinet cura ferculorum , administratio mensarum , si-
gnum dandi in diurnis officiis, sive in collatione, vel
in collecta post solis occubitum. Ad hortulanum
e
.
bm
S. BENEDICTI ABBATIS ANIARENSIS
$74
pertinebit munitio custodiaque hortorum , alvearia À mercedem prophete accipiet : et qui recipit fastum in
spum, cura semiuum diversorum, ac denuntiatio
quid quando oporteat in hortis ser1 aut. plantari.
Ars autem pistoria ad laicos perüinebit : ipsi enim
triticum purgent; ipsi ex mere molant. Massam tan-
tumdem nionáchi con(ciant, et panem sibi propriis
manibus ipsi faciant. Porro pro hospitibus vel infir-
mís laici faciant panes. Strumentorum custodia et
ferramentorum ad unum , querb Pater motachorum
elegerit, pertinebit, qui ea operantibus distribuat,
receptaque custodiat. Et licet hbzec cuncta specialiter
singulis maneant distributa, omnia tamen a Patre mo.
nasterii ordinata ad curara przpositi pertinebant. Ad
custodiendam in urbe cellam unus senior et grtavis-
simus monacherum cum duobus parvulis monachis
constituendus est ibi, qui si culpa caret, convenit
eum perpetim perdurare. Porro cura nutriendorum
parvulorum pertinebit ad virum, quem elegerit Pa-
ter, sanctum sapientemque, alque :tate gravem,
informantem parvulos non solum studiis litterarum,
sed etiam documentis magisterioque virtutum. Cura
peregrinorum vel pauperumf[eleemosyna pertinebit ad
eum cui dispensationis potestas commissa est. Iste
quod habet distribuat, communicet quod potest, non
ex tristitia aut necessitate : Hilarem enim dntorem
diligit Deus (11 Cor. ix).
CAPUT XX.
De infirmis fratribus.
Cura infirmorum sano sancteque conversationis
viro committenda est, qui pro eis sollicitudinem
erre possit, magnaque cum industria praestare faciat
quidquid imbecillitas eorum expostulat, Ipse autem
$ic xgrotis deserviat, ut de sumptibus eorum vesci
non prisumat. /Egrotis delicaüera prebenda sunt
alimenta, quousque ad incolumitatem perveniant;
postquam auiem salutem receperint, ad usum pzi-
slirrum revertantur. Inürmi pro quo delicatius alun-
lur, fortiores inde nequaquam scamdalizentur : tul
enim sani sunt infirmos tolerare debent; qui autem
infirmi sunt , sanos et laborantes anteponendes sibl
non dubitent. Nullam oportet vel veram cordis et
corporis infirmitatem tacere, vel falsam praetendere ;
sed qui possunt, gratias Deo agant et operentur;
qui vero non possunt, manifestent suos languores,
et levius humaniusque tractentur. Sub przetextu in-
firmitatis nihil peculiare habendum, ne lateat libido
cupiditatis sub languoris specie. Lavacra nulli mona-
cho adeunda studio lavandi corporis, nisi tantum-
modo pro necessitate languoris. Nec differendum est
propter medelam, si expedit; nec murmurandum
ésl; quia non fit pro appetita voluptatis, sed pre re-
medio tantum salutis.
CAPUT XXI.
De hospitibus.
Àdvenientibus hospitibus prompta atque alacris
susceptio adhibenda est ; scientes ob hec novissimam
consequi retributionem, sicut et Dominus dicit : Qui.
vos recipit, me recipit : qui me recipit, recipit eum qui
me misit, Qui recipit prophetam in nomine propheta,
nomine justi, mercedem justi accipiet : et qui potum
dederit uni ex minimis istis calicem aqua frigide tan-
tum, in nomine discipuli , Amen dico vobis non perdet
mercedem suam (Matth. x). Et licet ormnibas hospi-
falitatis bonum cum gratia oporteat referri , uberior
tamen clericis et monachis deferenda est honorifi-
centia hospitalitatis. Przbeantur eis habitacula, la-
ventur eorun: pedes, ut pr»ceptum Dominicum im-
pleatur. Congruis etiam sumptibus eisdem humani-
tatis gratia prbeatur.
CAPUT XXI
De profectione.
Nullus monachorum inconsulto a5bate audeat ns-
piam progredi , nec aliquid praesumere sine imperie
ejus seu prepositi. Si quando abbas vel przpositws
alicubi proficiscuntur, ille ferat fratrum sollicitwdi-
nem, qui est post prepositum secumdus in ordine.
Nullus propinquum vel extraneum hospitem vel mo-
nachum familiarem seu parentem videre absque im-
perio audeat senioris : neqne sine abbatis jussu
quisque accipere epistolam , vel dare cuiquam prz-
&umat. Quando fratres foris proficiscuntur, vel re-
deunt, congregatis omnibus in unum in ecclesia
benedictionem accipiant ; eodemque miodo bhebde-
madarii vel quaremlibet rerum díspensatores , sive
dum promoventur, sive dum reeedont. Prepter ne-
cessitatem aliquam monasterii duo fratres spiriteales
ac probatissimi eligantur, qui ad urbem vel ad pos-
sessionem mittantur. Adolescentuli autem vel nuper
conversi a tali ministetioó remóérendi : ne aut infirma
vas carnis desiderio polluatur, aut rudis conversio
ad seculi desideria revertatur. Mohechus dum ad
aliud monasterium mittitur visitandum; quandiu eum
eis fuerit ad quos destipatus est, ita cum opertet
ibi vivere sicut reliquum ceetum sanctorum videt,
propter scandalum scilicet et perturbationem inár-
morum.
CAPUT XYXIIL
De defunctis.
Transeuntibus de hac luce fratribus, anteqwam
sepeliamtur, pro dimittendis eorum peccatis saerifi-
cium ofleratur. Corpora fraurum uno sepelienda suat
loco : ut quos viventes charitas retinuit nàitos; ao-
p rientes locus unus amplectatur. Pro spiritibus de-
funclorum altera die post Pentecesten saeriéieium
Deo offeratur, ut beats vite participes fzxi parga-
liores corpora sua in die resutrectionis reciptant.
Hac igitur, o servi Dei, milites Christi , centespto-
res mundi , ita vobis custodienda velumus , ut majo-
rum prscepta Patrum per omnia oonsetvetis. Sasei-
pite igitur inter illa et hanc admonitionem festram,
humili corde custodientes qua» dieimus , tibenter sa-
mentes quod dispensarmus ; quatenus vobis de effecta
operis sit gloria, ct nobis pro ipsa admenitione po-
stalata proveniat venia. Deus autem essmipotens cu-
stodiat vos in omhibus bonis , et quomode ctbpit , sit
confirmet gratiam suam in vobis, Amen.
Eaplicit Regula sancti leidori,
573 CODEX REGULARUM. — PARS lI. REGULAE PP. OCCIDENT. 51 |
REGULA SANCTI BENEDICTI
ABBATIS CASSINENSIS.
[Vide tom. LXVI hujus Patrologie, col. 915.)
REGULA CONSENSORIA MONACHORUM.
(Vide ibid., col. 993.) -
REGULA INCERTI AUCTORIS.
(Vide ibid., cel. 995.)
due ve cio lara qu
SANCTORUM
: PAULI ET STEPHANI
. ABBATUM
REGULA AD MONACHOS.
(Vide ibid., col. 989.)
SANCTI GJIESARII
ARELATENEIS EPISCOPI
REGULA AD MONACHOS.
(Víde tom. LXVII Patrologie, col. 199.)
SANCTI FRUCTUOSI
BRACARENSIS EPISCOPI
REGULA MONACHORUM ET REGULA MONASTICA 6€OMMUNIS.
(Vide Patrologie tom. LXXXVII , col. 1097 et col. 1110.)
CUIUSDAM PATRIS REGULA AD MONACIOS.
(Vide Patrologie tom. LXVI, eol. 987.)
RÉGULA MAGISTRI AD MONACHOS.
(Vide Patrologie tom. LYXXVIII , col. 983.)
GRIMLAICI PRESBYTERI
REGULA SOLITARIORUM.
OBSERY ATIO CRITICA IN REGULAM SEQUENTEM.
Per salitanes hit nomibatos non intelligit auctor eremitas yel anachoretas, sed inclusos et sponte incarce- .
ratos monachos, qui ex diuturna monasterii probatione, ut loquitur sanctus Benedictus, ad singularem non
[md
515 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "
eremi, sed anguste cell» pugnam descendunt. De quibus inclusis ita scribit Petrus Venerabilis, lib. i, epis,
90 : « Obserata quidem est janua, vel forte lapidibus obturata; sed per angustum fenestellz aditum recipit
uidquid per ostii latitudinem admisit. » Adeoque pro talibus sponte incarceratis monachis scripta est bae
egula, qui non in campestribus cellis aut in pagis, sed in subterraneis monasterii locis includebanur,
perpetuos quasi carceres sponte et lubenti animo eligentes. Quod admirabile vit: genus non cuilibet am-
lecti permissum est; quicunque enim talem inclusionem desiderabat, non solum abbatis et conventus
licentiam obtinere debuit, sed post diuturnam probationem etiam episcopi facultas et potestas requirebaur,
eujus auctoritate et sigillo ostium cellule occludebatur, ut omnis fallaci suspiciones removerenuur. Ce.
lebris erat hujus inclesionis ceremonia, prout hxc Regula prescribit, atque inclusus vestibus ad inem
usque vit: gestandis indutus angusta cellula ex omni parte muris septa obcludebatur, ut nec egredi, ne
szeculares ingredi valerent : fenestra quoque talis intus et foris obsignabatur, ut ipse nec videre aliquem,
nec ab aliis videri potuerit. De talibus sponte incarceratis monachis scripsit docium syntagma Mattbeu
Raderus S. J. sacerdos, et in sua Bavaria sancta exhibet quamdam brevem sed mancam Regulam pro ilis
seculo duodecimo scriptam, quam proin huic operi inserere haud opers pretium esse luximus : nau
hzc przsens Regula pro omni genere reclusorum fusissima est, in 69 capitula partita, plerumque et
Regula sancti Benedicti desumpta, qux sola tempore auctoris apud ccenobitas floruit, ex quibus hi inci
desumebantur. Quod autem auctorem Regule attinet, vix aliquid certum determinari potest; cum du
Grimlaici hic nominentur : unus qui scripsit Regulam, alter cui et h:ec dedicata est, et quidem uterqw
sacerdos. Refert quidem Mabillonius in Annalibus Benedictinis, ad annum 900, tempore Formosi pae
floruisse quemdam presbyterum, nomine Grimlaicum, pap: familiarem et episcopatu dignissimum, qui a1
hanc Regulam scripserit, an vero illa eidem nuncupata fuerit, non determinavit vir doctissimus. Utcunqe
Bit, auctor monachum se, et vitam solitariam egisse, satis indicat; et cum Aquisgranensem Regulam dii
quando adducat, sic eum longe post annum 816 floruisse certum est, et forsan in urbe Metensi vd i
vicina aliqua abbatia solitariam vitam excoluit; cum sanctum Árnulphum episcopum metensem jam dudit
defunctum pra reliquis piissimis praelatis summopere laudet. Nolo hic asserere quod piissimus auclor 4
consilio hanc Regulam condiderit, ut aliquis monachorum ordo secundum iilam viventium exorireur
nunquam enim aliquam horum ínclusorum congregationem alicubi floruisse legimus, quamvis reperms
plures sponte incarceratos, sed in diversis conobiis viventes. Sic Marianus Scotus in suo Chronico refert
duos tales inclusos, nimirum S. Annunchadum Fuld: inclusum, et admirandum illum S. Paternun, qid
amorem talis vite solitariz: permisit se vivum comburi, dum tota civitas Paderburna igne consump.26l.
Et quamvis beatus ille chronographus, tum Fuld: tum Mogunti:, hanc spontaneam incarcerationem p
plures annos amplexus sit, atque in pluribus monasteriis antiquis celle talium inclusorum adbuc supersit;
tamen a pluribus szculis nullus hoc vit:» genus ambivit. Verum de reclusis feminis sanctimonialibus pur
mox dicemus, cum Regulas sacris virginibus prascriptas observabimus.'
— € € A À€——— M —————— HÀ ÓM—— Ó— À— H— A ——— HP —— B Ó—— a ——n— áü
IN NOMINE DEI SUMMI,
INCIPIT PROLOGUS REGULJE SOLITARIORUM.
Dilectissimo Patri in Christo atque equivoco ineo A qui a semetipso loquitur, gloriam propriam qui
Grimlaico venerabili sacerdoti perennem in Salva-
tore salutem.
Scpenumero dum in auribus vestris omne quod
mihi de meip3o displiceret, exposui, suggessistis mi-
hi ut Regulam solitariorum, videlicet ccenobitarum,
describerem, mihique ipsi jugum servitutis impo-
nerem, Ego autem hoc diu multumque renisus sum
agere, ne forte vires meas excederem, imo ne ja-
ctantie lapsum incurrerem; verens pariter ne ab
aliquibus quasi nova condens presumptuosus puta-
rer, ac ne mihi illad antiquum objiceretur prover-
bium : Quid necesse est in mari mittere pisces aut
in flumine aquas? Sed cum post multos dies remi-
nisci cceperim quod nunquam moris fuerit sanctis
(Joan. vn, 18). Mea quoque dicta licet sint erifet,
tamen inter sanctorum flores eloquiorum solilo "
mine meo imprimere curavi. Qua de causa hoa
ter obseero ut si cui hzc scribilis videtur, pr2ii
Sanctorum vocabula, sicuti nunc sunt adno,
adnotare non omittat. Nostracismos denique ^
barbarismos, necnon et ipsos propositionum cM
in hoc opusculo servare contempsi : quia in
gnum vehementer fore censui, ut verba Chrisli "
sanctorum Patrum sub regula perstringerem D
nati.
Hanc nimirum regulam de sanctorum fiori
quasi de magis fluminibus pelagique gurgitibus *
cerptam, in modicos rivulos, hoc est, ia sexag
Patribus invicem provocare, invicem invidere, sed B novem capitula dividere curavi. Et primo omniu
unumquemque in ordinanda domo Dei pro viribus
suis obtulisse, malui imperio jussionis vestre ob-
temperare quam voluntatem meam facere. Unde et
ego mox injuncti me operis labori supposui, atque
hinc inde orthodoxorum Patrum sententias exem-
plaque diversa decerpsi, et ex his hanc Regulam
componere sategi. Eorumdem quippe no.aina, quo-
rum sententias ad lioc opus assumpsi, ob prolixita-
tein. capitulorum vitandam, partim intus in serie,
partim deforis in ipsis marginibus impressi. Et ne
aliquis compilatorem vocitaret, hoc potissimum fieri
: euravi. Scio namque, Domino pronuntiante, quia
de abrenuntiatione sseculi, et de activa vila el
templativa pauca collegi capitula. Deinde quonoi
solitaria conversatio constare debeat, eL de vilà *
. moribus solitariorum aliqua adnexui capitula. In
h:c quidem de preceptis Redemptoris nostri 1?
tantum capitula inserui, quatenus solitarii in gr
Domini die ac nocte meditantes, et ipsa Cir!
mandata sedulo ante oculos mentis simul ei Ct
poris revol;entes, semper devotiores alque fert
tiores existant. Postea quoque ad activam "inr
veniens, quid vel quantum de cibis et pe«lbus, quii
de vestimentis aut lectualibus habere vel ui
571
CODEX REGULARUM. — PARS Hl. REGULJ/E PP. OCCIDENT.
518
beant, determinavi. Addidi etiam modum et tempus A minister in colligendo exstiti. Ex quarum tamen
jejuniorum atque abstinentize. Subjunxi quoque locis
congruis pauca de virtutibus et vitiis, et ut. cautos
facerem solitarios, quibus modis miracula operari
soleant intimare curavi. Ad ultimum autem de
perseverantia boni operis unum tantum capitulum
posui.
In his ergo omnibus ubicunque aliquibus clausulis
enucleandis necessitas exstitit, morem fluminis imi-
tari studui. Fluvius quippe dum per alveum defluit,
ei valles concavas ex latere contingit, in eas pro-
tinus sui impetus cursum divertit; cumque illas suf-
ficienter impleverit , repente se in alveum refundit.
la nimirum ubicunque inter sacra sanctorum elo-
quia aliquam obscuritatem congrus zedificationis
reperi, quasi ad vicinam vallem explanationis un-
dam reltorsi; et dum ipsam obscuritatis vallem suf-
ficienter expositam perspexi, rursus ad serinonis
propositi alveum recucurri. Sed non hoc meo sensu
vel studio, sed sanctorum Patrum oraculis annuen-
tibus peregi.
Hoc sane, Pater venerande, tam vos qui ad istud
opusculum peragenjum me excitastis, quam omnes
qui hzc forte lecturi sunt, contestor et obsecro, ut
quidquid in rebus istis quxe.utcunque digest: sunt,
reprehensionis invenerint, vitio mez rusticitatis as-
cribant mihique dignanter indulgeant : ea autem
qu:e secundum fidem catholicam dicta probaverint,
Deo deputent, qui dat omnibus aflfluenter, et non
improperat. Ego quippe dum studui preceptum ju-
bentis implere, etiam majora viribus meis prze-
sumpsi, suscipere; sed tamen ipsa obedientia valde
mihi erat necessaria? IIac quidem nactus occasione
Regulam, quam non habebam, modo habeo. Cazte-
rum de accuratione dictionis elucubrat non satago;
quia quod a magistris negligendo non didici, id
exhibere loquendo nequivi. - |
]d ipsum autem quod scripsi, non ingenio meo
fretus, sed orationibus vestris auxiliantibus peregi.
Solent namque medici ex multorum speciebus pi-
gmentorum in salutem poscentis quoddam genus
medicamenti componere, nec seipsos prasumunt
fateri creatores herbarum vel aliarum specierum,
sed ministros se esse in colligendo et conficiendo
asserunt. lta et ego, non auctor hujus operis, sed
compositione specierum salus efficitur :egrotantium.
Sie etiam, sic forsitan me: devotionis labor vestre —
charitati, Domino.opitulante, aliquid proficere va-
lebit. Non enim, ut reor, tam sollicite mihi hanc
Regulam scribere injungeretis, nisi eam diligeretis,
et nisi ad propositum vitz solitari: quandoque ve-
nire voluisselis. Sicut enim me pix devotionis affoctu
exbhortati estis ut eam scriberem, ita nunc vos hu-
militer deposco ut eamdem s:pius diligenter legere
studeatis; quatenus animus vester, quodammodo
exterioribus molestiis fatigatus, ad seipsum redeat,
et quo maxime festinare debeat, intelligat. Quid
ergo in hac vita laboriosius quam terrenis desideriis
wstuare? Aut quid securius quam de hujus sxculi
vanitate nil appetere? Qui enim hunc mundum di-
B ligunt, turbulentis ejus curis et sollicitudinibus con-
turbantur. Qui autem ab eo recedunt, et solita-
riam vitam expetunt, futurz: pacis requiem, quam
illie exspectant, hic jam quodammodo habere in-
choant.
Quapropter quxso tam vos quam omnes Deum
diligentes, ut nemo hanc ftegulam spernat, neque
ab hac instructione pavore perterritus refugiat, quia
via salutis non aliter nisi angusto initio est inci-
pienda. Unde Dominus ait: Contendite intrare per
angustam portam (Matth. vui, 15). Et iterum : Arcta
et angusta via est, que ducit ad vitam; lata et spa-
tiosa, que ducit ad mortem (Ibid.). Nihil ergo in hac
constitutione asperum, vel onerosum, nihil grave
Spero me scripsisse; sed si quid paululum restri-
C cius, dictante zquitaüis ratione in ea institui, hoc
propter emendationem vitiorum et conservationem
virtutum feci. Quisquis igitur hanc Regulam bono
animo et plena devotione voluerit observare, in
przsenti adhuc szculo positus, ad virtutum cul-
mina, Deo favente, poterit scandere ; et post hujus
vite terminum, cum sanctis et electis Dei in coelesti
regno gaudere, et cum ipso Domino et angelis ejus
in perpetuum feliciter poterit vivere; et non solum
vivere, sed etiam conregnare. Cunctüpotens Deus
animum vestrum ad hanc institutionis observantiam
festinanter adducat, et per eamdem observantiam ad
regna celestia perducat. Àmen.
Explicit prologus.
INCIPIT TEXTUS REGULAE.
CAPUT PRIMUM.
De generibus solitariorum.
Primum igitur indagare oportet cur monachus,
vel cur solitarius vocatur, et sic demum, auxiliante
diviua clementia, ad cztera exponenda rite trans-
eamus. Monachus enim Grzca etymologia vocatur,
eu quod sit singularis. Monas enim Grece, Latine
singularitas dicitur. Ergó solit&rius interpretatur
vocabulum monachi. ldcirco enim sive dicatur mo-
Dachus $ivé solitarius, unum atque idem est. Sed
jam videamus quot sunt genera solitariorum. Duo
sunt namque genera solitariorum ; unum anacbore-
tarum, id est, eremitarum ; alterum vero coenobita-
rum, hoc est, monasteriale. H:ec autem amborum
genera non conversionis fervore novitio debent in-
stituj, sed diuturna monasterii exercitatione prius
debent probari, quatenus probati ad perfectionis
culmen, Domino miserante, conscendere valeant.
Preterea quoque sspe dubitatum est a multis, a
quo potissimum monachorum eremus coepta sit ha-
570
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANFSSISB
586
bitari. Quidam enim alttus repetentes, a beato Elfa A ligite inimicos vestros ; benefacite his qui. yos. ode-
et Joanne sumptum dicunt exordium; alii autetm as-
severant beatum Antonium hujus propositi esse ca-
put. Macarius vero discipulus beati &ntonii affirmat
Paulum quemdam Thebeum in Novo Testamento
rei istius fuisse principem ; quod et verum est.
Sciendum vero quod a tempore beati Ántonii corpe-
runt comnobitarum solitarii, hoc est, retrusi. Sed
quis primus fuisset retrusus, difficile reperitur; non
enim solummodo in conobiis, sed etiam in ipsis
eremis antea habitabant retrusi. Priscis denique
temporibus hi qui prius In monasteriis erant re-
trusi, qui jam didicerant per multa experimenta con-
tra diabolum pugnare, ipsi quoque bene instructi,
atque sicut aurum in fornace probati, fraterna ex
acie ad singularem pugnam eremi, securi jam sine
consolatione alterius, sola manu vel brachio contra
vitia carnis vel cogitationum, Deo auxiliante, dimi-
caturi pergebant. Horum exemplum beatus Árnul-
phus episcopus tenuit, qui seeundum Domini prre-
ceptum omnia qux habuit vendidit pauperibusque
distribuit. Et non solum temporalia reliquit omnia,
sed etiam episcopatum, quem post amissionem bq.
norum temporalium, Domino largiente, suscepit,
ipsum dimisit; et postea cellulam retrusionis expe-
tiit; ibique multis diebus sese ad exercitandum in
divinis cultibus Domino mancipavit. Deinde vero
post multorum curricula annorum assumpsit alas
sicut columba, hoc est, virtutes spiritaales, et ad
eremum convolavit; ibique Dominum nostrum Je-
sum Christum exspectavít, ut. illum salvum faceret C
a pusillanimitate spiritus et tempestate. ()ui veniens
non solum salvavit eum, sed ad :xthera transvexit
feliciter coronandum. Ideirco enim exemplum tanti
viri hujus hic inserere studui, ut ab eo discant soli--
tarii omnia caduca despicere et coelestia totis viribus
appetere.
CAPUT Il.
De praeceptis altioribus monachorum vel. solita-
riorum.
Altiora enim sunt przcepta qu: dantur monachis
vel szculo huic renuntiantibus, quam illa qux dantur
fidelibus in seculo communem vitam agentibus. Mo-
nachis et solitariis dicitur : Si vis perfectus esse, vade
et vende omnia qua habes, et da pauperibus ; et veni,
sequere me (Matth. xix , 91). Et rursum : Omnis qui
reliquerit domum, aut (ratres, aut patrem, aut ma-
trem, aut uxorem, aut filios, ag. agras propter women
meum, centuplum accipiet , et vitam eternam rossi-
debit (Ibid., vers. 21 et 29). Hec et hujusmodi prze-
€epin specialiter solis congruunt monachis solita-
risque. Et quanto singularia, tanto potiora e£ croi-
Bentiora. H»c vero quie sequuntur quasi minora
a»xineribus generalier dicta sunt omnibus. Qui non
accipa, inquit Dominus, crucem suam, el venit post
hé, non est me dignus (Matth. x, 58). Et ilerum :
Omniq qu) vultis ut faciant vobis homines, eadem
et »os [acite illis (Matth. vii, 12). Dico autem vobis :
ANolite resistere malo (Matth. v, 59). ltem ipse : Di-
runt, etc. (Ibid., &&). Monacbis enum sive soli-
taris dicitur ut sua omnia derelinquant; seculi;
ribes vero, ut sua emnia bene geraut. Uli przceyia
generalia bene vivendo tzanscendunt, isti prxecepus
generalibus astringuntur. Ad períeetiepem enim non
sufficit cuiquam sua derelinquere, nisi etiam semet
ipsam abneget. Sed quid est semetipsum abngegare,
nisi voluntatibus propriis renuntiare? u£ qni soper-
bus erat, sit humilis; qui iracundus, studeat esse
mansuetas; qui lezuriosua, si& c360us, qui aie
ebriosus, sit sobrius; qui inyidus et inalevolus, sit
benignus et benevolus. Nam si ita quisque renuntiat
omnibus qux possidet, ut et suis non repuntiet mo-
ribus, non est pro cerie Christi discipulus. Qui enim
B suis rebus renentiat, sua abaegai; qui vero prais
moribes renuntiat semetipsuw abnegat. Unde e«&
Dominus : Qui vult, inquit, post te veuire, abnegd
semetipsum, et sequatur me (Luc. ix, 25).
CAPUT lil.
De quatuor ordinibus hominum qui erunt im die
judicii.
Sciendum quoque est quia quatuor ordines homi-
num erunt in die judicii, duo bonorum, et dee
malorum. Primus ordo salvabitur et non judice
bitur, id est, qui sua omnia pro Christo dere-
.linquunt, ipsi quidem cum Deo judices venturi
sunt ad judicium. Unde est illud Isai: : Dominus
ad judicium veniel cum senibus populi sni (Isa. m,
44). Ipsi alios judicabunt, et non judicabuntur ab
aliis. Secundus ordo judicabitur et salvabitur, id
est, boni Christiani, qui res hujus mundi possident
et eas pauperibus quotidie erogant, qui nados ve-
süunt, infirmos visitant, et alia his similia implent
qux Christus facere docet. Hi tales judicabuntur et
salvabuntur; quibus dicturus est in judicio Domi-
nus. Esurivi, el dedistis mihi manducare : sitivi , et
dedistis mihi bibere (Matth. xxv, 35). Et post pauca:
Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum, quod
vobis paratum est. ab origíne mundi (Iéíd., v. 54).
Tertius ordo judicabitur simul! et condemnabitur,
id est, mali Christiani, qui fidem habere videntur,
sed operationem non hahent. Isti ad sinistram par-
tem deputabuntur in judicio, et istis dicturus est
idem ipse Dominus : Esurivl, et non. dedistis mihi
manducare ; sitivi, et non dedistis mihi bibere (Ibid.,
v. 42). Et post pauca: Jte maledicti in ignem eternum,
q«i ptcparatug est dáabole gt Angelis ejus (Ibid. e. 4).
Isti enim judicabuntur et non sawabuntur. Quartus
vero ordo erit infidelium, qui pon judicabuntur, sed
condemnabuntur. De his ait Psalmista : Nom sur-
gent impij in judicio, neque peccatores in concilio
justorum (Psal. 1, 5). Kesurgent enim impii, non
ut judicentur, sed ut condemnentur; scilicet ut qui
sine lege peccaverunt, sine lege pereant (Rom. n,
12). Primus vero ordo, qui sua dereliquerunt et Chri-
stum secuti fuerunt, judioebunt alios duos sequen-
Ves , id est, bonos Cbristianoe, ut recipiant bopa ; et
malos e contra, ut recipiant mala.
581
CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULJE PP. OCCIDENT.
582
Cum summa igitur devotione rogemus Deum A tant' animos nostros atque nobilitant. Mebisenm
ut corda nostra misericorditer tangendo omnia
visibilia nos despicere faciat, quatenus ad pri-
mum ordinem pertinere possimus. Vindicemus
ilaque in nobis bene vivendo gratiam tanti ho-
noris, si enim vitam nostram perfecte custodie-
rimus, judices cum Deo et apostolis ejus in die
judicii erimus. Firmissime enim hoc credere de-
bemus , quia fidelissimus est ille qui hoc nobis
promittit. Yeritas est ipse, fallere non potest. Soli-
tarii, qui sua omnia pro Christi amore derelinquunt,
cum Petro apostolo dicere poterunt : Domine,
ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te; quid
ergo erit. nobis (Matth, xix, 27)? Hoc pro certo
scire convenit, quod Pelro tunc respondit omnibus
sint , intra nos sint. Divitie nostre eredends» sunt,
pudicitia, qu:e nos pudicos faciat; et justitia, qus
justos; pietas, quz» pios; humilitas, qua humiles ;
mansuetudo, qua: mansuetos; innocentia, qu:e iano-
centes; puritas, quee puros; prudentia, qus pru-
dentes; temperantia, qus temperanmtes; et supra
omnia charitas, qu: nos faeit Deo et hominibus
charos, vitiorum impotentes, seculi centempteres ,
ac bonorum omnium seetatores. Hc sunt non oin-
nium, sed sanctorum sole viriutes; non divitum
superborum, sed humilium panperam faeultates,
patrimonia cordium, divitize incorreptibiles morum ,
quibus non abundant, nisá qui illis carnalibus ex
corde renuntiant. Qe quamvis ipsa sint bona, ut
solitariis in Pelro respondit. Forsitan est aliquis B pote a bono Deo creata; tamen quia eunt bonis ma-
qui dicat : Imitari hujus mundi contemptores volo,
sed quod relinquam non habeo. Ád hoc vero respon-
dendum est : Multum dimittit ille qui voluntatem
habendi dimitti. Attendere etiam debemus quod
non dixit : Vos qui reliquistis omnia solummodo, sed
addidit, et secuti estis me (Jbidem, v. 28), quia
multi relinquunt sua, et Christum non sequuntur ;
sicut Crates philosopbus et alii multi : sequitur
enim Christum qui illum imitatur.
Pensemus igitur quid Petrus dimisit, qui sic con-
iventer loquitur. Retia tantum dimisit et navim,
tamen loquitut confidenter. Reliquimus omnia. Ac sic
diceret : Fecimus, Domine, quod jussisti; scire vo-
lumus quale pro hoc premium daturus es nobis.
Jesus autem non solum illis, sed et cxteris respon-
dit, dicens : Amen dico vobis, quod vos qui secuti
eslis me, in regeneratione , cum sederit filius homi-
nis in sede majestatis sue, sedebitis et vos super sedes
duodecim, judicantes duodecim tribus Israel (Ibid.).
Magna letitia et inenarrabilis gloria nobis est pro-
missa. Hxc sententia ad omnes pertinet qui sua
omnia pro Dei amore derelinquunt.
Transcendamus autem visibilia omnia, despicia-
inus transitoria cuncta, ut mereamur perfrui cuin
beatis apostolis deternze beatitudinis gloria; et ut hoc
citius hát, Domini clementiam quotidie buuiliter
exoremus, dicentes : Cunctipotens Deus, qui nos
per sanguinem Filii tui redemisti, et ex aqua et
Spiritu sancto voluntarie regenerasti, fac nos de
hac miserrima peregrinatione ad diu desideratam
citius patriam transire, in qua cum beatissimis an-
gelis et felicissimis hominibus szculo renuntianti-
bus, per infinita szcula regnemus.
CAPUT IV.
Qua sinl vere divitic.
Quz sint vere divitix beatus Gregorius patenter
insinuat, dicens : Sole, inquit, diviliz ver: sunt, qu:ze
nos virtutibus divites faciunt. Qux vero nobis appe-
tend: sunt divitiz, vel quz fugiend:z, beatus Prosper
satis evidenter ostendit, dicens : Ill&à nobis ambiend:e
sunt divitixz, qux» nos ornare possint pariter et mu-
. nire; qua nos etiam contra impetus hostiles ar-
1nant, a mundo disterminant, Deo commendant, di-
—M—
lisque. communia, student ea spirituales viri eon-
temnere, quo possint ad illa incomparabiliter me-
liora, qu:e sunt bonorum emnium propria pervenire.
Quoniam non est tale bonum quod habent et mali,
quale illud quod non habent nisi boni. Corporale
bonum, quando habent iniqui, ipsorum est prs-
mium; quando habeot justi, non est eorum praev
mium, sed temporale solatium. Item, boni tempo-
ralis amissio fit exercitium jasti et injusti. suppli»
cium, quia et justus desiderio ccelestium captus om
nia temporalia sive habeat, sive amittat, omnino
non sentit; et iniquus, qui cum delectatione habuit,
sine dolore non perdit. Propter hoc igitur eis qui
militant Deo fugiendse sunt ex toto corde diviti,
C quas qui habere volunt, sine labore non querunt,
sine difficultate non inveniunt, sine cura non ser-
vant, sine anxia delectatione non possident, sine
gravi dolore non perdunt. Apostolus autem Christi
militibus dicit : Volo vos sine sollicitudine esse
(I Cor. xxxii). Et idem : Radiz omnium malorum est
avaritia, quam quidam appetentes a fide erraverunt ,
et inseruerunt se doloribus multis (I Tim. «i, 40). Ae
Sic census iste terrenus eis, a quibus vitiose diligi-
tur non est voluptatum materia, sed dolorum. H:ec
de veris et fallacibus divitiis dieta sufficiant. Quo-
modo autem quis ad perfectionis culmen oconscen-
dere possit, audiamus.
CAPUT Y.
De perfectione justitie.
Si quis ergo vult esse perfectus, et tollere crucem
suam, et sequi Dominum Salvatorem, et imitari Pe-
trum dicentem : Domine, ecce nos reliquimus omnia,
et secuti sumus te (Matth, xix, 91), faciat hoc. quod
precepit Dominus adolescenti, et sufficere ei potest
ad perfectionem ; id est: Vade ei vende omnia que:
habes, et da pauperibus ; et veni, sequere me (Matth.
xix, 21). In potestate nostra est utrum velimus esse
perfecti an non. Non nobis jugam nmeceseitolis ian-
ponit, sed potestati nostre liberum arbitrium coa-
cedit, dicens : Vis esse perfectus, et in primo stare
vestigio dignitatis? Vende omnia que habes, et da
pauperibus; et veni, sequere me. Quieunque ergo
perfectus esse voluerit, debet vendere omnia que
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
594
liabet, et non. ex parte, sicut Ananias fecit et Sa- A chielem quoque dicitur : Sacerdotes mei, qui mihi in
phira, sed totum vendere ; et cum vendiderit, ni-
hil fraudare, sed dare omne illud pretium pauperi-
bus; et sic sibi thesaurum in regnum colorum prz-
parare. Neque enim hoc ad perfectionem solum-
modo sufficit, nisi post contemptoas divitias sequa-
tur Salvatorem, id est, relictis malis, faciat bona.
Facilius, inquit beatus Hieronymus, sacculus con-
temnitur quam voluntas et voluptas. Multi divitias
relinquentes, Dominum non sequuntur. Sequitur
enim Dominum, qui imitator ejus est, et per vesti-
gia illius graditur. Qui enim dicit se in Christo ma-
nere , debet quomodo ille ambulavit, et ipse ambu-
lare (I Tim. 11, 6). Bonum est ergo Dei servo cor-
poraliter remotum esse a mundo ; sed multo melius,
voluntate. Utrumque vero optimum et perfectum.
Ille ergo perfectus est, qui huic szculo et corpore
et corde discretus est. Magna apud Deum refulget
gratia, qui huic seculo contemptibilis fuerit. Servis
autem Dei cuncta hujus mundi contraria esse de-
bent, ut dum ista adversa sentiunt, ad cceleste de-
siderium ardentius excitentur. Quid enim in hac
vita laboriosius quam terrenis desideriis zstuare ?
Aut quid securius quam de hujus seculi vanitate
nibil appetere? Qui enim hunc mundum diligunt!,
turbulentis ejus curis et sollicitudinibus conturban-
tur. Qui autem ab eo recedunt, propter intern:
quielis tranquillitatem, future pacis requiem quam
illuc exspectant, hic quodammodo habere inchoant.
CAPUT VI.
Quod qui seculo renuntiant , non debent habere. ha-
re&itates nec possessiones.
Hi ergo qui seculum perfecte derelinquunt, nihil
debent possidere preter Dominum. Unde in libro
Prosperi ita legitur : Quemcunque ergo possidendi
delectat ambitio, Deum, quem colit, quia omnia
possidet, expedita mente possideat ; et in eo habe.
bit quz:ecunque sancte desiderat. Sed quoniam nemo
possidet Deum, nisi qui possidetur a Deo, fit ipse
primitus Dei possessio, et efficitur ei Deus posses-
sor et portio. Deinde quid ultra querit, cui omnia
suus conditor sit? Aut quid ei sufficit, cui ipse non
sufficit? Hunc possidebat et ab illo possidebatur
ille qui dicebat in spiritu : Portio mea, Domine,
dixi custodire legem tuam (Psal. cxvi, 57). Et ite-
rum : Dominus pars hereditatis mec et calicis mei
(Psal. xv, 5). Qui enim possidet Dominum, et cum
propheta dicit : Pars mea Dominus (Thren. m, 24),
nihil extra Dominum habere potest. Quod si quid-
piam aliud habuerit prxter Dominum, pars ejus Do-
minus non erit : verbi gratia, si aurum, si argen-
tum, si possessiones , si variam supellectilem, cum
istis partibus Dominus pars ejus fieri non dignatur.
Si ergo, inquit Hieronymus, pars Domini sum, et
funiculus hxreditaus ejus, non accipio partem inter
cseteras tribus, sed quasi Levita et sacerdos vivo de
decimis, et altari deserviens altaris oblatione susten-
tor : unde habens victum et vestimentum, his con-
tentus ero, et nudam crucem nudus sequar. Ad Eze-
templo meo ministrant, non habeant possessiones : ergo
Dominus possessio eorum ; nec hereditatem, ego Do-
minus liereditas eorum (Ezech. xviv, 28). Et ipse Do-
minus alibi dicit filiis Levi: Non dabitis partem in-
ter. fratres suos, ego. Dominus portio corum (Num.
xviit, 20). Hic satis evidenter ostendit quod hi qui
terrenz hzreditatis portionem contempserint , tales
se exhibere debent ut possideant Dominum, et ipii
possideantur a Domino. Qua de re etiam in Collz-
tionibus Patrum tale datur exemplum. Quidam fra-
ter renuntians sxculo, et dans qu: babebat paupe-
ribus, retinens autem pauca ad opus suum, venil ad
abbatem Antonium. Quem cum agnovisset sener,
dixit ei : Si vis monachus fleri, vade in illum vi-
B cum, et eme carnes, et impone corpori tuo nudo el
sic veni huc. Ef cum ille sic fecisset, aves lacerz-
bant carnes et corpus ejus. Cum autem pervenisse
ad senem, interrogavit si fecisset qu:e dixerat ei.
Ille autem ostendit corpus suüm laceratum. Tun
dixit sanctus Antonius : Qui renuntiant ssculo et
volunt habere divitias, ecce ita impugnantur et a
dz:monibus discerpuntur. Hoc igitur de non habenda
possessione dictum sufficiat. Aliud autem de non
habenda hzreditate dicamus. Venit quidam home,
nomine Magistratus, ad beatum Arsenium, deferen:
ei testamentum cujusdam parentis ejus, qui relique-
rat ei hzreditatem magnam valde. Et accipiens se-
nior testamentum voluit scindere illud. Mag:
stratus autem cecidit ad pedes ejus, dicens : De-
precor te propter Deum, ne scindas illud. Et dni
ei abbas Arsenius : Ego prius mortuus sum quam
ille. Ipse autem modo mortuus est, quomodo nunc
me fecit heredem? et remisit testamentum, nihil
exinde accipiens. Unde datur intelligi quod hi qui
&eculum relinquunt nihil debent habere przeler vi-
ctum, vel possidere extra vestimentum. Przcipue
vero Solitarius, qui imitator apostolorum esse ct
pit, bis tantum debet esse contentus. Et quia non
potest quis servire Deo simul et mundo, proptere
voluit Deus cultores suos oinnibus renuntiare, ut
exclusa mundi cupiditate, divina in eis charitas pos-
set augeri vel perfici.
CAPUT VII.
p Quod post abrenuntiationem seculi non debet quis
que divitias colligere.
Solitarii ergo funditus seculo renuntiantes, ii
huic mundo mori debent, ut soli Deo vivere dele
clentur. Quantoque ab hujus seculi cupiditate se
subtrahunt, tanto interna mentis acie praesentiam
Dei et sanctorum ejus perspicacius contemplantur.
Sed sunt multi qui cupiunt convolare ad gratiam
Dei, sed timent carere oblectamentis mundi. Pro-
vocat eos quidem amor Christi, sed revocat cupi
ditas seculi, sicut. legitur in Collationibus Patrun
fecisse quemdam solitarium, qui in horto suo se
dule laborat, et omnem laborem suum in eleemosy
nam expendebat, et tantum sibi retinebat quantam
ad victum ipsius sufficeret, Postea vero Satans
585
immisit ei in corde dicens ': Collige tibi aliquam A
pecuniam , ne cum senueris aut zgrotare coperis, .
aliquid indigeas. Et collegit, et implevit lagenam
unam nummis. Contigit autem eum infirmari , et pu-
trefleri pedem ejus. Et expendit hoc, quod colle-
etum habuerat in medicos, et nihil ei prodesse po-
tuit. Postea vero venit quidam de expertis medicis,
et dixit ei : Nisi incideris pedem tuum, totum cor-
pus tuum putreflet. Et constituerunt ut in castri-
num inciderent ei pedem. Illa autem nocte rediens
in semetipsum, el poenitentiam agens de his quse
gessit, ingemuit et flevit dicens : Memor esto, Do-
mine, operum meorum priorum, qu: faciebam cum
laborarem in horto meo, ex quo pauperibus mini-
strabam. Et cum fleret, astitit ei angelus Domini,
CODEX REGULARUM. — PARS II. REGULAE PP. ORIENT.
586
CAPUT VIII
Quid sit proprie activa, quidve contemplativa vita.
Quia igitur per activam vitam ad contemplativam
venitur, idcirco prius dicendum reor quid sit proprie
activa vita; et sic demum ad contemplativam trans-
eundum est. Activa scilicet vita est conversatio reli-
giosa, qux» docet quomodo Prapositi sub se regant
viventes ac diligant; et non minus de eorum quam
de sua salute solliciti, quod eis expedire sciunt pa-
terna cura provideant : et qualiter subjecti przposito
8uo, tanquam capiti membra deserviant, ac prxece-
pta ejus velut imperium Dei summo amore custo-
diant. Ipsa. namque actualis .ita panem esurienti
tribuit, verbo sapientix* nescientem docet, errantem
corrigit, superbientem ad humilitatis viam revocat,
et dixit ei : Ubi sunt nummi quos collegisti , et D infirmantis curam gerit; quis singulis quibusque
ubi est spes de qua tractasti? At ille respondens
ait : Peccavi, Domine, et ignosce mihi, ulterius hoc
non faciam. Tunc angelus tetigit pedem ejus, et
staüm sanatus est, et surgens mane abiit operari
in agro. Venit ergo medicus cum ferramentis ut
secaret pedem ejus, et ait : Übine est ille zgrotus?
Et dixerunt ei : Exiit mane operari in agro; tunc
admiratus medicus, perrexit, et vidit eum terram
fodientem, et glorificavit Deum, qui ei reddiderat
sanitatem. His satis evidenter ostenditur quantum
malum sit post abrenuntiationem s:xculi pecunias
colligere et avare retinere. Unde scriptum est :
Nemo mütens manum suam in arairum, et respiciens
retro, aptus est regno Dei (Luc. 1x, 62). Novi autem
ego ipse quemdam fratrem, quem utinam non nos-
sem ! cujus eliam nomen, si aliquid prodesset, dicere
possem : qui sub obtentu religionis relinquere se
gxeculum finxit, et ad solitariam vitam, non corde,
sed corpore tantum pervenit. Quia autem non so-
lum ante habitas possessiones et divitias funditus
non distribuit, sed etiam si qua forte ei a fidelibus
fuerant oblata, avare retinebat. Postea vero immisit
ei diabolus in cor, ut ad perferendas divitias, quas
male servaverat, foras de cella retrusionis exiret.
Quod ita et fecit ; qui quandtu in przsenti sxculo
vixit, non solum sibimetipsi, sed etiam nobis omni-
bus in opprobrium fuit; et non solum tunc ejus
exemplum nocuit, sed adhuc his qui eum noverunt
obest, et futuris scientibus nocebit. Quia sunt non-
nulli, qui, despectis carnis desideriis, cuncta relin-
quere periractant, sed cum cecidisse illum post
operis initium conspiciunt, hoc ipsum facere quod
deliberaverant pertimescunt. Nam et isti in hoc
eliam arguendi sunt, ut si malos pertimescunt imi-
tari in malum , cur pigri sunt bonos imitari in
bonum? Unde scriptum est : De bonis sumamus
exempla. Ob hanc ergo causam aliorum scribuntur
ruin:e el perditiones, ut nos de nostra vita simus
sollicitiores. Hactenus autem de sxculi abrenuntia-
tione, et de non colligendis divitiis satis abunde-
«que, ut opinor, dictum est. Modo enim de contem-
plativa vita, Deo auxiliante, et beato Prospero
&uíIragante, aliqua dicenda sunt capitula.
PaATBOL. Clil.
expediunt dispensat, et commissis sibi^qualiter sub-
sistere valeant, sollicite providet. Qux et cum cor-
pore et in przesenti fiunt, et cum corpore deficiunt,
et tamen merces hujus vitze permanet in zternum.
Contemplativa quoque vita est dilectionem Dei et
proximi tota mente retinere, transitoria cuncta de-
spicere, visibilia postponere, tantummodo quz c«e-
lestia sunt desiderare. Nam contemplativa vita a
contemplando, hoc est videndo, nomen accepit; in
qua creatorem suum creatura intellectualis ab omni
peccato purgata visura est. Sed et si eam diligen-
ter considerare velimus, et jam in hoc fragili taber-
naculo , ubi quotidie ingemiscimus , contemplativce
vits quodammodo participes fleri possumus. Quia ,
secundum quorumdam opinionem, nihil aliud est
contemplativa vita quam rerum latentium futura-
rumque notitia, sive vacatio ab omnibus occupatio-
nibus mundi, sive divinarum studium litterarum.
Quando autem infirmum visitamus , mortuum se-
pelimus, errantem corrigimus, tunc in activa sumus.
Quando vero in conspectu Dei lacrymas fundimus,
et qualis beatitudo, qualis lux, qualis gloria sit san-
etis in ccelo, cogitare volumus, tunc in contempla-
tiva sumus. Sed activa vita cum corpore incipit , et
hic cum ipso finitur; contemplativa vero vita hic
inchoatue, et in futaro seculo perficitur. Ex his
enim signatur una, id est activa per Martham; et
altera, id est contemplativa, per Mariam : sed ne-
cessaria est omnino Martha Marix.
CAPUT IX.
Qualis debet esse in. activa vita, qui ad contemplati-
vam conscendere conatur.
Ad fastigium ergo vit: contemplativae quisquis
conatur conscendere, semetipsum debet prius per
multa experimenta in activa vita probare : si inju-
rias poterit ferre, si opprobria, si derisiones, si
contumelias, si delractiones, si flagella poterit sus-
tinere. Si hec et alia hujusmodi, sive a diabolo,
sive ab aliquo illata patienter poterit sustinere, hic
merito ad contemplativam quandoque poterit con-
volare. In ista enim prius per exercitium boni ope-
ris cuneta exhaurienda sunt vitia, ut in illa jam
pura mentis acie ad contemplandum Deum quisque
19
581
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANEBNSIS »
pertranseat. Et licet conversos statim ad contem- A pulsatur, nee rapitur) quatitur diabolica irepultiom,
plationem conscendere cupiat, tamea ratione eogi-
tur ut prius ig active vit: operatione versetur;
quia qui prius in activa vita profici, postea ad
contemplationem bene conscendit. Merito enim in
ista sustollitur, qui in illa utilis invenitur. Quieun-
que ergo temporalem adhuc gloriam aut. carnalem
concupiscentiam affectant , à contemplatione quietis
prohibeantur, ut potius in operatione aetualis vitze
purgeniur. Boiendum vero est quia viri saneli a se-
ereto eontemplationis egrediuntur ad publicum actio-
uis, et rursus eb actionis manifesto ad secretum
centemplatiopnis intimx revertantur. In activa vita
intentio perseveranter incedit ; in contemplativa au-
tem sese per intervalla quisque resumit, quia diu-
nec vincitur, et Deo &uo devota menia subjeqios,
non at&feritur diversis tenjationihus, aed probar.
Ille vero omnes affectiones, quibus vita mortalis
variatur, sanctis virtutibus vincit, eupiditsjum 9
perturbationum omnium liber beala quiela we
fruitur; et illecebris ao voluptatibus factus expedit
mente superior, ineffabili gaudio divinz contemps-
tionis afficitur. Iste suseipiendo peregrinum, w-
stiendo nudum, gubernando subjecium, redimesde
captivum, tuendo violenter oppressum, jugiter se a)
omnibus iniquitatibus suis emaculat, et vitam sus
bonorum operum íruetibus ditat. llle foecullatu
suis in usus pauperum digtributie siwul se cxspoliaul
mundo, et admovit totis viribus coelo : res juusdi
turnitate contemplandi lassatur, Sient enim aquila B mundo projecit, et seipsum . Christa deyaia me
moris est semper oeulum in radjum solis infigere ,
nec deflectere, niei esoxe solius obtentu ; ita et san-
cli a eontemplatione ad actualem vitam interdum
reüeetantur, considerantes illa summa sic esse uti-
lia, ut tamen humilia sint paululum nostra indigen-
tig necessaria. Nam et visio animalium in Ezechie-
lis prophetia (Gep. 1), qu: ibant nec revertebautur,
peráaet ad viis active perseverantiam. Kt iteruin
ea animalia qus ibantet revertebantur, pertinent
ad eontemplativi vite mensuram; in qua dum
quisque intonderit, sua reverberatus infirmitate re-
fleesitur, etque iterum renovata intentione, ad ea
uade descenderat rursus erigitur. Ideirco enim hzc
pramijimus, ut hi qui ín contemplativa vita volunt
perfeote vivere, per intervalla temporum undé vi- '
vené propriis menibus non negligant laborare. Ca-
vesant tamen ut non de ullo inhonesio negotio vi-
ctus quserant, propler hoc scriptum est : Nemo
militans Deo implicat ee eccularibus negotiis , ut ei
placeat, oui se probavit (11 Tim. ui, 4).
CAPUT X.
(jnantum inter. contemplativam. et activam. vitam
intersit.
jam ewnc quid inter contemplativam et activam
vitam inters& brev&er disseremus : quod wt cvi-
denter eluceat, &psas eibi invicem vitas, contempla-
tiwam scilicet et activam, prolatis earüra virtutibus
eomíerawmus. Ad activam namque vitam pertinet
inter humana proficere, et rebeHie corperis motus
rationis imperio temperare. Ad centemplativam vero
pewinet eapra humana desiderio perfeclionis agcen-
dere, et indesinenter in augemdis virtutibus incu-
bare. Msbet enim activa vita profectum; cuntempla-
tiva fastginm. Hec facit hominem sanctam, illa
perfectum. élujae vitz? est null prorsus injurias
jrrogare, iilis irrogatas equanimiter sustinere.
Imo, ut proprius dicam, exsecutor active studet in
se pecoanti dimittere; contemplativ:e sectator offen-
sas, quibus pulsatur, ne emnino concutiatur, igno-
rare i:mégis paratas est quam donare. [ste iram
patientire siv(ute compescit, immoderatis eupidita-
tibus percmonie frenum imponit ; tangitur desi-
deriis enrnalibus, nec consentit ; mundi curiositate
restituit, a quo sibi donari immortales divitias er1;
ut pauper protegi se quetidie pestulot; ut intmu
immortalitatis indumento vestiri eupit; ut nuin
defendi se ab impugnatiene invisibilium hon
supplicat, ut fragilitate earnis oppressus ; et age
stem $ibi patriam donari desiderat, ut peregrini.
Activa enim vita habet sollicitum: eursum ; costs
. plativa vero gaudium sempiternum. In hac acquirit
regnum, in illa percipitur. Hsc igitur facit. pultirt
bonorum operum velut quibusdam manibus jínuttt,
illa vocat consammatos in patriam. In hac conte
nitur mundus, in illa videbitur Deus. Et ut muli
preteream quie commemorare non valeo, in acini
qui immundis spiritibus exstiterint fortiores, in ilt
coutenaplativa, qu:» sumrae beata eet, renunerine
Domino, Sunt sanetis angelis equales, sique i
wiermum cum illo regnabunt in superna ills cirittt
felices.
CAPUT X1.
Quod presentium. contemptores etiam hic cmiet-
plativa uita delectat.
lgitur vite com(emplativas felicitati promeresit
ille suspirat qui priesentibus omnibus pre foterer
contemplatione renuntiat, atque domesticis occitt
tionibus, qus nonnunquam perfecte vivere «uM
tiam processus impediunt. Ipsos etiam sue cr
affectus in illam sublimitatena díviege enntereplaion:
evectus exsuperat, et infra se univerga despicit?
que plerumque animes de praeterita sanc
securas dejiciunt in terrena, ipsis jam cele
appropinquat, tanto vicinior factus divinis, quan"
supra husana omia studio perfectionis ascen
Certus namque quod si contemplativam vitam IK
incertis henoribus, diviliis anxiis, et caducis d*
ctationibus plena voluatate praetulerit, veros hof
res, securasque divitias et delectationes :ietM*
inveniet, cum ad perfectionem contemplativz virtuti
in illa beata vita, ubi futara est, Deo remunerat
pervenerit.
Ei revera quid erit honorat$es eo quem Ji"M
clemeptie gloria angelice dignitatis beaverit! (^
ditius eo quem regni celestis éneffaliliter alus
beatitu.lo ditaverit ? Auk quid etiara ibic deleciabilll
CODEX REGULARDM. — PARS Hl. REGULAE PP. ORIENT.
$90
contemplatione divima, qux» sihi veraciter inhianli A4 gaudeaf omnino de temporalibus nec Ingeat. Inter .
ipcorruptibilem suavitatem /fuiurz remunerationis
iMfundit ? Quoniam quidem contemplativa vite hic
quoque amiores euog futurorum bonorum consi-
deratione delectat, ac sibi tota. menlis intentione
vacapies, quantum ig bac vila fieri potest, dono
sapientiz spiritalis illuminat, et ad illam divina
visionis plenitgdinem, cujus spem studiis intenti
caslestibus gerunt, incentivo quodam ipsius conse-
quenda perfecuonis inflammat, ut quod nunc in
euigmalte cernug! nec períecte discernunt, tunc ip
illa revela&onag gonspiciant.
CAPUT Xi.
Quo et quanta. eii in. hac carne. contemplativa
vi(g perfectio.
beta ac trigtja unam faciem animi copstantis obti- .
neat. Nec pectoris stabilem frmitatem quidquid -
promitlit mundus, aut minatur, excutia ; sed idem
semper ac sibj similis perseverans, mundi hujus
damna simul et lucra non sentiat.
Et cum hzc atque his similia contemplativze vite
affectus. jmpleyerit, non se hic jam ex omni parie
perfectum, sed perficiendum in illa vita beata, quse
futura est, immobiliter credat, atque ad eam se,
nbi Dei subsiantiam revelata facie videre possit,
extendat. Nam sicut hic. comparatione juste viven-
Hium dicitur quisque perfectus : justus namque
precepta facit, perfectus auteni pracepta transcen-
dit ; ifa jdem collatus illis absolute. perfeclig qui in
Denique eontemplativa vitm sectalor ad Condi- B illa yita beata futuri sunt, non est, ut ita dicam,
torem suum oorde illuminandus accedat; ipsi oon-
templende ac insaiabiliter períruendo vigilanter
inserviat ; ipsum jugiter conoupiscal, pre amore
ejus omnia quibus iude potest averti vefugiat.
Qunnes cogilaliones $uag ac &pem (folam in illius
delectatione suspendat. Litterarum divinarum sacris
meditaüonibus vacet, in eis se divinitue oblectet,
lbi se totum velut in speculo quodam refulgente
consideret, e& in $a quod pravum deprehendarit,
eorrigat ; quod fectum, (teneat; quod deforme,
eomponaal; quod pulehrum, exoolat ; qued sanum,
servet; quod infirmum, aesidua leatjone cosroboret;
Domini sui precepta infaligabiliter legat, inexpli-
oabiliter diligat, efficaciter impleat; &e& quid sibi
perfecte perfectus ; cui etsi dimissa est omnis ini-
quitas, pon £st adhuc sanata, sed sanatur ejus
infirmitas. Et jdeo sj non peccat, ut sit vere per-
fectus, peccare tamen potest, quía non est consumpta
omui infrmitaté sanatus. Àc per hoc ubi ab omni
peccato mundatus peccare non poterit, ibi perfecte
sanus et summe perfectus erit. Hic autem quantalibet
excellentia sanclilatjs emineat, quantalibet emi-
pentia perfectionis excellat, potest quidem pro mo-
dulo hujus vitx; fieri perfectus, sed non est sic de
sua perfectiong securus, ut non deheat esse de casu
sollicitus. Et utiqua ubi est sollicitudo, non absoluta
heatitudo, qua nequaquam perfecta credenda est,
si secura non fuerit; nec secura erit, nis) onmem
gavendum q«uidye sectaadum sit, ex eid sufficienter C sollicitudinem securitas eterna copsumpserit. Qua-
instructus agaoscat. Mysteriie earumdem divinarum
Scripturarum perecrutandis insistat, Ghristum sibi
promissum legat, representatum videat j prophe-
tatam perditionem populi eontumaeis jntelligat,
impleri lugeat; de saluta. gentium gaudeat ; et pre-
tezitis, que prodicta et impleta (enel, et futuris
promissionibus credat. À strepitu negotlorum s2:cu-
larium remotissimys, ea ferventer excogilet quibus
animum suum in desiderium future remunerationis
inflaanmet. Studiis spirituslibus, quibus in dies
singulos melior ae eruditior flat, invigilet. Amet
otiumse sanetum, in quo exerceat animo Sum nege-
tium. Mortuum sibi deputel mundum, ae se mundi
hlandimentis et illecebris exhibeat crucifixum. Dele-
ctationi spectaeulorum praesentium incomparabiliter
antPbponat sui ereatoris intuitum ; semper proficiente
succeasu in fastigium divin: contemplationis attellat.
Nunqwam, na ad momemwm quidem, a promis-
sianibus faris eausiderandis aversus ad terrena
respiciat, Eo aciem mentis indesinenter attendet
quo pervenise desiderat. Beatitudinem vitse. future
apte Oculos apimi sui proponat qc diligat. Nec
metuat aliquid temporale, noe eupiat : ne aut metus
amittende rei temporalis, aut eupiditas acquirende
intentionem mentis emelliat. Non eum blanda eor-
ruraupant, nec adyersa eoncutiant ; nem inflet opinio
secunda, nen einistra dejleiat ; non falsa vituperatio,
give laudatio, augeat ejus gaudia vel imminuat. Non
propter ibi omnium sanctorum beatitudo perfecta
erit, ubi natura humana guj gloriam — conditoris
visura est, atqug ei sing ullo defectu heatitudinis
adhzrebit.
CAPUT XII.
Quod Deum peor[octe sancti videre non poseiut, nisi-
cum ad beatitudinem future vitg pervenerint.
Queciroa sie hortandi éupt ad eontemplativam
vitam, quicunque plene voluerigi, et Den auxiliapte
potuerint, ut meminerint ipsius sibi contemplationis
divine perfectionem im illa vita beata, qua futura
e&t, reservari : ut. ibà Deum sicuti est poxfecte vi-
deant, ubi ét ipsi vite aeterno ao regni oeleatis
couseeutiope sint perfeeti. Caeterum ai hio perfeote
potuisset Dei substantiam humana fragilitas con-
templari, numquam sanctus evangelista dixissel :
Deum nemo vidit unguam (Joan. 1, 18). Non dixit,
nemo videbit. Denique ut evidenter ostenderet visio-
mem Dei nen negatam sanctis heminibus, sed dilo-
tam, quod in presenti tempore negavit, in futuro
promisit, dicens : Beaji mundo corde, quoniam ipsi
Beum videbunt (Matth. v, 8). Nec hio dixit, qaoniam
ipsi Deum videat. Igitur s? Deus, qui iB hao vita
sine alicujus ele:..enti assumptione nec potoit videri
neo potest, in futura vita videndus est ; ibi prefeeto
eontemplationis divinz estsperanda perfeetio, wbi
erit bonomim empium plenitude. Quapropter men
sie contemplativie vits» sublimitatem in futero, ubi
P4
$91
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS n
perfectio perficienda est, nuntiavi, ut in prwsenti A ptum est : Beati pacifici, etc. (Matth. v, 9). Scam.
, eam negarem posse ab bominibus mundi contem-
ptoribus apprehendi, si modo se ad eam tota devo-
tione convertant ; si desiderio ejus accensi przsentia
blandimenta fastidiant, et longe fortiores effecti,
quani) ut eos terren:» occupationes illaqueant, divi-
nis rebus ac futuris promissionibus inhzreant. Isti
tales etiam in hac vita contemplativee vitz» possunt
fleri participes. Itaque quoniam de contemplativa
vita in superioribus capitibus multa jam dicta sunt,
sufficiunt ista qux diximus, ut et reliqua considere-
mus quz de vita solitariorum dicenda sunt.
CAPUT XIV.
Quod pro perfectione vita contemplative a sanctis Pa-
tribus solitaria vita primitus fuit inchoata.
dus vero visitare infirmos, secundum illud : Isjr-
mus fui, etc. (Matth. xxv, 56). Tertius autem abit
quiescere in solitudine. Primus ergo laborans pre-
pter lites hominum, non potuit in pacificando prof-
cere ; et ideo victus venit ad eum qui serviebat in-
firmis, et invenit etiam ipsum animo deficienten,
et non prevalentem mandatum perficere. Et co
cordantes hi duo abierunt videre illum qui in erem
discesserat, et narraverunt ei tribulationes suas, &
rogaverunt ut diceret eis quid ipse proficeret. Et re.
ticens paululum misit aquam in scyphunm, et diii
eis : Altendite in aquam. Et erat turbulenta. Et pui
modicum rursus dixit eis : Attendite modo quomok
limpida facta est aqua. Et cum intenderentin aqua,
Antiqui Patres nostri supernam patriam deside- B viderunt tanquam in speculo vultus'suos. Et tux
rantes, et contemplativa vita perfecte frui cupientes,
non solum mores hominum secularium, sed et con-
sortia fugiebant, atque in saltibus specubusque lati-
tabant; scientes quia quanto se separabant a volu-
ptatibus mundi, tanto frequentabantur ab angelis;
et quanto remotiores a szculo, tanto propinquiores
fiebant Deo. Corporaliter autem separari desidera-
bant a szcularibus, ne forte in eorum aliquando vol-
verentur actibus. Nos vero eorum exempla, in
quantum possibile est, sequi cupientes, si in contem-
plativa vita cupimus aliquid proficere, a consortio
seculi nitamur cito separari. Quia licet in medio
carnalium $2»pe Deus vitam protegat electorum, ta-
men satis rarum est ut quisque inter szxculi volu-
dixiteis : Sic est qui in medio hominum consist ;
pre turba enim non videt peccata sua; com aura
quieverit, et maxime in solitudine, tunc delicta sa
conspicit. Hic evidenter ostenditur quantum emdt-
mentum prwstat vita solitaria. Est enim stadium
quoddam ad emendationem morum formandan. (Xi
enim in solitudine, boc est in retrusione, sede,
tribus bellis eripitur, id est, auditus, locutonis, d
visus; et contra unum tantummodo habebii p-
gnam, id est, cogitationem cordis. Sciendom vto
est quia multo melius est alicui ut cum mulli si
et solitariam agat vitam, quam sit in eremoet pe
posito mentis desideret esse cum multis. Nam etbe-
mines scculares, si in isto szxculo aliqua couuis
ptates positus, a vitiis maneat illibatus. In quibns C sunt crimina, etiam nolentes mittantur in catt
denique etsi non cito implicetur, 'aliquando tamen
abstrahitur. Neque enim diu securus esse poterit,
qui periculo proximus fuerit. Unde in Collationibus
Patrüm ita loquitur : Bonum est enim fugere szcu-
jum. Quando autem est homo juxta seculum, assi-
milabitur viro stanti super lacum profundissimum,
ut qua hora visum fuerit inimico ejus, facile cum
impingat deorsum. Si autem a &eculo remotus fue-
rit, assimilabitur viro longe posito a puteo, ut vel si
nitatur eum inimicus projicere deorsum, dum eum
violenter trahit, Deus ei auxilium dirigit. Item ibi :
Homo fugiens homines similis est uve mature ; qui
autem cum hominibus conversatur, sicut uva acerba
erit. Et rursum : Imperforabilis enim manet a sa-
gittis inimici, qui amat quietem; qui autem misce-
tur multitudini, crebra suscipit vulnera. Hoc quippe
metuebat beatus Ársenius, cum adhuc esset in pa-
latio : et ideo oravit Dominum dicens : Domine, di-
rige me ad salutem. Et confestim venit ei vox di-
cens . Arseni : fuge homines, et salvus eris. Postea
vero accessit ad monasticam vitam, et rursum-ora-
vit ad Dominum eumdem sermonem dicens : Do-
mine, dirige me ad salutem. Et iterum audivit vo-
cem dicentem sibi : Arseni, fuge, tace, quiesce ; hz
enim radices sunt non peccandi. Przterea quoque
narravit quidam Patrum quia ires fratres studiosi
facti sunt monachi; et unus quidem ex eis elegit li-
tigantes in pace revocare, juxta illud quod scri-
rem. lta ergo et nos propter peccata nostra redig*
mus nosmetipsos in carcerem re:rusionis, ut ptf
voluntariam mentis nostrae vindictam futuras a obi
ponas excludere mereamur. Quia igitur, ut ait Àp*
stolus : Si nosmetipsos dijudicemus in hx 9
culo, non utique a. Domino judicabimar in [uv
(I Cor. n, 31).
CAPUT XV.
De disciplina «wscipiendorum — fratrum ad. tt*
sionem.
Dominus noster Jesus Christus omnes ad 50$
vocat servitium, omnesque ad se venientes pe ÜF —
sericorditerque recipit. Idcirco enim omnes «€?
et recipit, quia ipse novit qui sunt ejus, er mon 6 —
opus ei ut quis testimonium perhibeat de homi: -
ipse enim scit quid est in homine. Nos vero qu -
titiam bonorum malorumve hominum minime br
bemus, nisi eos probaverimus, debemus tenere c
silium apostoli dicentis : Probate spiritus si e D*
sunt (I Joan. 1v, 1). Sic quoque noviter venient?
quemque ad Dei servitium, oportet per multa prit
experimenta probare, et postea recipere, ne f9*
quis simulata mente ac fallaci animo ad banc solit*
riam vitam presumat accedere. Ergo oporté t
preterita ejus vita et conversatione inquirere, sn
moribus temperatus, si vita castus, si sobrius. ?
sapiens, si humilis, si obediens, si affabilis, si in Vf
Domini instructus, si in ipsa instructione cas*
593
CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULAE PP. ORIENT.
594
cum ergo his singulis aliisque experimentis fuerit A nis cellulz aposphragismo suo sigillare, ne fortassis
probatus, si perseveraverit pulsans ; et illatas sibi
injurias, et difficultatem ingressus, post quatuor aut
quinque dies visns fuerit patienter portare et per-
sistere affectu petitionis sux, annuatur ei sive ab
episcopo, sive ab abbate suo, ingressus. Sine licen-
tia autem et consensu episcopi, aut abbatis proprii,
atque omnium fratrum ejusdem monasterii, in quo
idem frater educatus faerit, nibil omnino de hac re
flat. Prohibendum est etiam ut in nullo alio loco
hoc religionis propositum a quoquam assumatur,'
nisi in ceenobiorum congregationibus tantum. In vil-
lis autem aut in campestribus ecclesiis, sive in aliia
quibuslibet locis nullatenus presumatur assumere,
nisi forte quis more antiquorum Patrum ad ere-
mum velit secedere. Postquam autem episcopus aut
prelatus monasterii licentiam ei retrudendi con-
cesserit, unum annum.habitet inter fratres, ia ut
extra claustra, nisi tantum in ecclesiam, non exeat ;
quatenus in ipso ejus probetur voluntas vel stabili-
tas. Si autem in eodem monasterio, aut in circum-
vicinis monasterii solitarius est, probatus aliquis ei
deputetur ad probandum. Si vero solitarius ibidem
minime reperitur, deputetur ei senior talis qui aptus
sit ad lucrandas animas, qui super eum omnino
curiose intendat, et sollicitus sit si revera Deum
quzrit, si sollicitus est ad opus Dei, ad obedientiam,
ad orationem, ad lectionem, et cetera hujusmodi.
Predicentur ei omnia dura et aspera, per quz itur
ad Deum. Et si promiserit stabilitatis suzxe perseve-
rantiam, legatur ei hzc Regula, et dicatur ei : Ecce
lex sub qua militare vis, si potes servare, ingre-
dere; si vero non potes, liber discede. Si adhuc
steterit, legatur ei hzc Regula sedule, ut sciat ad
quod ingreditur, et probetur in omni patientia. Et
si habita secum deliberatione promiserit se omnia
custodire, tunc blande leniterque suscipiatur ad de-
stinatum propositum, sciens se lege Regul: consti-
tutum, quod ei ex illa die non liceat egredi ex ipsa
retrusione; nec collum excutere de sub jugo Regu-
le, quam sub tam morosa deliberatione licuit ei ex-
cusare aut suscipere. Suscipiendus autem in orato-
rl0 eoram episcopo et omni clero promittat verbis
tantum de stabilitate sua, et conversione morum
suorum, coram Deo et sanctis ejus; ut si aliquando, D
quod absit, aliter fecerit, a Deo se damnandum
sciat, quem irridet. Tunc frater ipse prosternatur
ad pedes episcopi et omnium fratrum ibidem
astanlium, ut orent pro eo. Ipsi omnes illico orent
pro eo, quantum eis visum fuerit. Signa autem ad
ejus ingressum, si episcopus aut abbas jusserit, 80-
nent, ut omnes illud signum audientes, pro eo orent.
Res vero si quas habet, sicut in superioribus capi-
tulis continetur, aut eroget prius pauperibus, aut
facta solemniter donatione conferat monasterio, ni-
hil sibi reservans ex omnibus. Cum talibus autem
vestimentis intret cum qualibus manere debebit, et
sic deinceps in solitaria vita permaneat. Post ingrese
sáonem autem praecipiat episcopus ostium retrusio-
aliqua in aliquo remaneat opinio.
CAPUT XVI.
Qualis debet esse cellula retrusionis,
Cellula igitur retrusionis debet esse exigua, et flr-
missimis undique munitionibus .circumsepta, quate-
nus nec solitario foras evagandi facultas maneat,
nec cuiquam ad eum, quod non decel, introeundi
aditus pateat. Ut autem omnis obstruatur necessi-
tatis occasio, habeat interius preparatas habitatio-
nes suis usibus necessarias, hoc est, oratorium ab
* episcopo consecratum, si tamen ipse solitarius est
sacerdos. ldipsum quoque oratorium ita sit domui
ecclesie contiguum, quatenus idem solitarius per
fenestram ejusdem oratorii possit ad missas per ma-
B nus sacerdotum oblationes offerre, ac cantantes el
legentes fratres congrue audire, atque simul cum
eis possit psallere; et etiam ad venientes quosque
ibidem valeat responsa dare. Sint etiam ante ipsam
fenestram deintus et deforis vela appensa, ne facile
a foris videri vel videre queat, ne forte per oculo-
rum portam mortuus extrabatur; unde scriptum
est : Cave ne intret mors in animam tuam per fene-
stras tuas (Jer. 1x, 21). Et Apostolus precipit, spe-
ctaculis et pompis przcaveri. Habeat autem infra
septa retrusionis hortulum exiguum, si fieri potest,
in quo per tempus exire et aliqua olera plantare vel
colligere, atque ab aere tangi possit, quia multum
ei proderit tactus aeris. Sit etiam exira septa re-
trusionis et alia cellula, in qua discipuli illius habi-
tent, qux» ita sit cellulae ipsius contigua, ut aptis-
sime possint discipuli illius congruo tempore per fe-
nestram ei ministrare ea qua ei fuerint necessaria.
Si autem duo in unum solitarii fuerint, sicut multis
in locis noscitur esse, sit inter eos silentium ingens,
quies magna, charitasque perfecta. Sint autem sin-
guli in singulis cellulis separati, sed animo, et fide,
ac charitate inseparabiliter conjuncti. Cellulz quo-
que illorum nulla intercapedine inter se dividantur,
sed ita sint ad invicem connex: quatenus ad una
fenestram venientes, alterutrum se valeant ad Dei
servitium excitare, sacris orationibus simul vacare,
divinas Scripturas simul recitare, et ad corporalem
etiam refectionem simul tempore eongruo possint
convenire. Sint etiam eorumdem cellulz, ita ut prze-
fatum est, ecclesix» valde contiguz. Feminis nam-
que non solum in cellulis solitariorum eorumque
discipulorum prandendum aut requiescendum non
est, quin potius nec in eas intrandi ulla eis tribua-
tur facultas, quia hoc a sanctis Patribus valde legi-
tur inbibitum. Si quando autem eis de confessione
aut de consilio animarum sermocinandi necessitas
incubuerit, in ecclesiam veniant; et ante fenestram
oratorii coram omnibus simul loquantur, et quod
deliberandum est, prudenter utiliterque deliberent
atque disponant. Decet enim solitarios, ut sicut in
czeteris rebus, ita etiam in mulierum confabulationt.
bus bonum exemplum omnibus przbeant ; ut scili-
cet hujusmodi confabulatio nullam possit a quoquau
595.
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENGIS
39)
siuis(ré opihiottls afferte suspiefoftern. Nom. solum A ejas voluatatibus ubviare! Aut quomolé hemilis-
autem a collocutione frillerum, tetti etiam ab
ipso visu et tactu illis est observandum. De locu-
tione autetm &truni sanctus Basilius dixil z Ne ac-
coMnnódes suures tuas ad percipienda verba mulie-
ruti, te concipias ex eis nequitiam im anima tua.
Hinc beatus Hieronymus ait : Prima quidem tenta-
mebta sunt servorum Del, fetninarum frequentes
accessus. Nam flammigero igne percutit fétnina con
scientiatti eorutn, et exdrit cor eoram. De tactu vero
idem Basilius ait : Mutieris carnem ne velis tangere,
ne pet tactum ejus inflammetur cor tüum : sicut
enim stipula prosimatis igni comburitur, ita et qui
tangit mulieris cátneftt, non evadet àine tflamro ani-
mi sus ; et fleet córpóte cásta$ evadat, triente tà-
teth, aut patientiam, sive charitatem suam probabit,
neminem habens cui heo exhibeat? Neque emim
suffieere potest unes, «quamvis summus, ad sus
plenda omnia sancti Spiritus dona; quis, wt ait
Apostolus, Alii datmr sermo sapientie, alii. sermo
scientie (1 Cor. xn, 8), e& estera. hujusmodi. Qu-
propter si secundum dispensationem Spiritus sanc
uni datur quod aMeri negatur, necesse esi ul sinl
duo, vel tres, aut. eo amplius, et de charismatibu
qux singuli acceperunt, utrique consolentor pariter
et edificentur. Sed et adversus insidias inimici, que
intrinsecus et. extrimsecus inferuntur, multum pre
dest societas plurimorum. Facilius enis. exeilanur
& somno, et incitantar ab omni opere bono. là or
men et corde lesus abscedit. Neque osculari debent B tione autem non parvum emolumentum n2scitr 1
à Solitarlis omnino, qtia osculum una est. ex qua-
tuor spéclélüs amoris carnalis. Diligend:e sunt at-
tem rhulleres tàn earualiter, sed spitittaliter. De
visu autern íllirüth quid. dicam? cum Dominus ma-
nifestàt dicens : (ui vfderit mulierem ud concnpi-
scendum eam, jam maechatus est eam. in. corde suo
UMatth, v, 24). Unde etlam. idem Basffius ait : Ke
improbo oculo lntuestis speciem tuleris, ne pet
oculorum tuorum fenestras intret mors in anita
tua. F'requens denique visus feminatum devitandus
est, et mátime fiis qui ftiter seculares exstkerttrit vel
conjugáti l'uerurit. Compatres quoque et cortrmatres
minime faclarit ; quamvis liceat , non expedit tatiten.
CAPUT XVII.
Quod nunquam minus quam duo vel tres sínt simul
solitarii.
Precipue vero hoc solitariis satagendum est, tit,
si fleti potest, nundüám minus quam duc vel tres
simul sint solitirfi," jrí singulis tamen cellulis re-
trusi ; lta. videficet at per ferestratti ad invicem lo-
qui possint, eL ad' optt$ Del alterutrum se valeant
excitare. Ín. multis denique causis societatem duo-
rum solitariorum ils qui ejusietri voluntatis ac pro-
posit stht, utilem video esse'y fri plurimis vero sofi-
tariam vitam ducere absque ullíus societate, díscri-
men esse cotspicio. Primum quidem periculum
imminet solftario, quod certe gravissimum est, in
hoc quod ipse sibi placet, et videttr sibl ad sutn-
mam perfecttonen jam venisse, et putat se esse quod
non est. Hoc enim illl accidere solet, qui non habet
cum quo opus sudm probet. De talibus enim ait
Apostolus : Si quis putat se aliquid esse, cum nihil
sít, ipse se seducit (Gal. v1, 5). Postea vero neque sl
aliqua virtus in eo abundat, neque si aliqua desit,
agno$cit. Neque etiam hoc quod utile est, neque
quod deest, cutr solus sit, ab alio aliquo quxri po-
test. Denique, sed nec culpas quidem suas aut vitia
facile agnoscit, cum qui arguat vel reprehendat,
nemo sit. Hojusmodi solitario facile illud potest ac-
cidere quod scriptum est : Ver soll, quia cum cecide-
rit, non habet sublevantem (Eccl. 1v, 10).
Quomodo ergo solitarius seipsum ad prava desi-
deria non exereebit, neminem habens qui videatur
duobus fratribus, maxime cum Dominus dicat: 5
duo er vobís consenserint. super terram, de emsiv
quamcunque petierint, fiet ililis a Patre meo, qui e ià
celis (Matth. xvm, 19). Et iterum idem ipse: Uh
duo vel tres congregati [uerint in nomine meo, ih
sum. in medio eorum (Ibid., v. 20). Praterea quoqt
plures orationes duo peragere possunt quam unt.
Habet autem et alia quamplura bona commubis 9
litariorum viia, quee non est possibile punc dn
merare omnia. Sed ita duos solitario in usum at
dicimas, ut unus, sí fuerit probata, aà banc vis
períruendam non prohibeatur.
CAPUT XVI.
Sl opoftel stiscipere ad solitariam vitam saberium
presbyteros vel juvenes ctate.
Cum Dei clemeniia omnes vocet per illam piiss-
mam vocaonem qua dicit : Venite ad me, ote
qui luboratis et onerati estis, ei ege refcim
(Matth. x1, 28), non est absque discrimine quee
plam ad servitium Dei venientem abjicere. Vert
tamen neque absque stbülissima probatione is
gendum est euiquam intrare in sanctam conve
tionem : sed sicut Dominus juvenem illum qui vt&
ad eum de priori vita sua interrogavit, et cam 1*
disset quia reete transacta esset, quod ei deti
precepit adimplere, dicens : Sí vis perfectus &i*
eade, vende omnia qua habes, ét da posprii
(Matth. xix, 21), et ita demum juseit eum se seq:
ifarergo et nos oportet prius probare spiritus, si €
Deo sunt, et sic advenientes quosque cum eharilt
ad Dei servitium suscipere.
Si quis autem ex ordine sacerdotum extranet
se suscipi rogaverit, ita ut ad solitariam vitam qui
doque venire desideret, non ei quidem eitlus ast
tlatur. Tamen si omnino in hae supplicstione pt
stiterit, recipiatur, sciatque se omnem Reguke dist*
plinam servaturum. Sed nme forte quis simulat
mente ad hoc propositum venire pertentet, primit?
duriter probandus est. Quod its demum fscile &
gnoscitur, si omnem laborem eorporis qui ei iju*
gitur :xquanimiter ferat, et ad austeriorem vitat li-
benter inclinetur; vel si etiam delictum aliquis st"
cum interrogatus fuerit, nequaquam prenuniit*
097
CODEX REGULAROM. — PARS I. REGUL/E ÜP. ORIENT.
598
confunditur, et medélam deleti, quie ei adhibita fue- A dem modo quo supra. Preterea quoque $i aliquis ex
ri gaudenter assumat; etsi ad Omnem hunilita-
tem absque verecundia imclin&tut, ac vilioribus et
aljectioribus ertifeiis, si it& r&Uf poposcerit, tradi
ge non erubueri, Gum butem his atque aliis exerci-
Uie probates fuerit, wi stabilis el prompto unirho
perstiterit, tunc eum suscipi decet. Sit autem, sicut
supra dictum est, duos annos inter fratres in con-
gregatiome, et postea, si eits voluntas firma manse-
rit, ad solitario vítam suscipitur.
Similiter quoque et si monachus aliquis peregri-
uus vel clericus de longinquis provinciis superverie-
rit, et pro eadem causa se suscipi rogaverit, ptohos-
pite snacipiatur, et probetur itu ut prius dieturn est.
Et si contentus fuerit consuetudine loci. quam inve-
nerit, el stabilitatem suàm firmare voluefrit, non
renuatur eju$ voluntas. Quod si superfluus aut. vi-
tiosus inventus faerít tempore hospitalitatis, quia his
temporibus maxime dignosci poterit, non solum noii
debet recipi, verum etiam díeatut ei honeste ut
recedat, ne etfam ejus miseria alii vilientur. Si vero
talis non fuerit qui mereatut projiei , nullatenus
projiciatur, &ed suwndeatur ut $tet , quatenus ejus
exemplo alil erudianter. Cavendum est autem ne ali-
quando de aHo noto monasterio tionáchus ad habi-
tandum suscipiatar sine eonsensti abbatis ejus aut
litteris comrmendatitiis. De juvenum antem :etste
nulla ambiguitas est an recipi debeant, cum Dominus
de eis dicat : Sinite parvulos venire td. me* talium
est enim tegnum colortm (Matth. x, 14). Non enim
alicui obest sths puerilis, si fuerit mente perfe-
ctas. Néc senilis cuiquam proderit xetas, si fuerit -
sensu parvulus. Perfectus enim dicitür, non qui
ztnte, sed qui sensu perfectus est. Unde in libro
Sapientis dieitur : Cani sunt autem sensus hominis,
et atas senectutis vita immacalata (Sap. vv, 8). Nam
et David cum puer esset, et perfecttim sensum habe-
ret, a Bomino in regem electus est, et propheti:e
spiritus ei creditus est. Saul vero cum senilis esset
state, pro sua nequilia de culmine regali expulsus
est, et maligno spiritul traditas est. Senissimi etiam
erant sacerdotes lili qui Susannam violare conati
sunt ; et Daniel adhuc puerulus erat qui eos ore
suo condemnavit. Et Dominus noster Jesus Christus
ingressus Hierosolymam ^ párvulis collaudatur et a
senioribus postea erucifigitur. Natn et arbor, mul-
torum licet annorum sít, risi fructuosa fuerit, abs-
cindetemr ; si tamen novella fuerit, fertilis et fructuosa,
magis colitur, ut uberiorem proferat fructum. Omne
autem tempus a prima :etate opportunurn csse dici-
mus ad suscipiendum aliquem in eruditione ct
timore Dei. Ex eo tamen firma erit professio vir-
ginitatis, ex quo jam quisque adultus fuerit, ex
quo solent ssculares nuptiis apte deputari. Adhi-
beri autem &ís oportet summam diligentiam, quo
possint ad omne virtutis exercitium probabiliter
institui. Sint autem in ipsa pulsatione, quo supra,
usque ad prefinitum tempus duorum annorum, et
si viriliter ac ferventer perstiterint, recipiantur éo-'
catholicis venit 3d nos dicens: Volo apud vos ma-
nere aliquod spatium tertipotis t prolitiam ex vobia,
Dum etiat suscipi oportet, Domino pronuntiante,
qui ait : Oniném ad me venientem non. ejiciam [oras
(Joan. vi, 91). Interdum enim potest fleri ut per
tempus proficiat, et delectetur ei permanere in san-
etitate vitze. Oportet autem nos in conversatione no-
stra el religione, de qua foríassis homines aliter
opinantur, caute et sollicite agere, et preceptum
illius implere qui dixit : Sic [uceat lux. vestra coram
hominibus, wt videant vestra bona opera, et glorificent
Patrem vestrum, qui in célis est (Matth. vii, 46). lta
denique flat ut sl ille bonds et verax est, de nobis
proficiat; et sl! explorator et fallax est, erubescat.
CAPUT XIX.
Qualem vel quam sanctum oportet esse. solitarium.
Talem ergó oportet esse solitariuin qualem Ápos-
tolus Jubet fore episcopum, ubi áit : Oporlet. episco-
pum sine crimine esse (Tit. 1, T). Bimiliter autem
et solitarium oportet esse sihe crimihé; non pro-
tervum, noti iracundum et viriolentam, non tultum
edacem, hon percussoreni, hón bilingueni, non neo-
phytum, tion turpis lucti appetitorem. Primuni
itaque quod dicitus sine crimine esse solitarium,
noti ita intelligendum est üt si ante conversionem
aliquod eriten habuerat, ad solitariam vitam non
recipiatur, cum ipso proposito pro ante admisso sce-
lere peenitentiati agere possit ; sed sic diclum est,
ui ex eo tempore quo 1n soiitatia vita manere
ccpit, nulla peccati conscientia miordeatur : qui
enim vitia non habet, sine ctimine est. Omne enim
crimen peccatum est, sed omine peccatum crimen
non est. Et ideo sive solitarius, slve quilibet alius,
sine crimirie esse potest, sine peccato nunquam esse
potest. Sequitur: Not protervum, id est, non su-
perbam ettmí esse oportet, ne elatus incidat in la-
queum diaboli. Non iracundum : iracundus enini
est, qui semper irascitur, et ad levem responsionis
auram, quasi a. vento folium commovetur. Neque
vero qui aliquando irbscitur, iracundus est, sed ille
dicitur iracundus, qui crebro hac passione supera-
tur. Non vinolentum, et noni multum edacem eum
esse dicimus; quia ubl ebrietas et nimla edacitas
fuerit, ibi libido dominatur et furor. Solet enim ille
qui his duobus vitiis fuerit occupatus, contra gra-
vitatis decorem in risu vocem exaltare, et labiis dis-
solutis turpiter cachinnare. Won percussorem, id
est non facile manum porrigat ad cedendum. Sed
non ita dictum est, ut si discipulum habuerit, et fa-
cultas permiserit, non pie verberetur, cum Salomon
dicat : Latera puerorum virgis assidue tundenda
sunt, ne jndurescant (Prov. xxi, 15). Sed ideo
dictum est ut is qui mansuetus et patiens esse debet,
ne inos alterius vel caput verberandum insanus
erumpaí. Non bilinguem eum esse oportet, ne con-
turbet habentes pacem. Non neophytum, ne incidat
in laqueum diaboli, dum nesciat przcavere tenta-
menta inimici. Ignorat enim momentaneus solitarius
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
au
humilitatem et mansuetudinem. Ignorat etiam divi- A insipientium s:epe demergere. Deinde ut. advenis.
tías szeuli contemnere ; ignorat semetipsum despi-
cere. Non jejunavit, non flevit, non mores $uos s:pe
reprehendit, non assidua meditatione correxit. De
cathedra enim transfertur adcathedram, de superbia
ad superbiam. Non turpis lucri appetitorem, ne de
servitio Dei lucra terrena querat. Turpis lucri appe-
titio est plus de presentibus quam de futuris cogj-
tare : solitarius enim habens victum et vestitum,
his tantum contentus esse debet. Unde ait Apostolus :
Qui altari serviunt, de altari vivant (1 Cor. 1x, 15).
Vivant, inquit, et non, divites flant. Oportet ut non
sit turbulentus et anxius, non sit nimius et obstina-
tus : non sit zelotypus et nimis suspiciosus, quia
hujusmodi solitarius nunquam requiescit. Non sit
tium quorumdam corda arentia proximorum, finenti;
rivis doctrinze valeat irrigare. Nam et si quos babe
discipulos, affatim possit instruere eos. In his deni-
que, et in aliis quibuslibet rebus, scientia Seripta-
rarum Yalde solitario necessaria est; quia si ei tan.
tum sit sancta vita, sibi soli prodesse potest qual
sancte vivit. Porro et si doctrina fuerit erudi,
potest czeteros quosque imbuere, et hzereticos, sire
Jud:eos, seu alios quoslibet adversarios repercotem
vel refutare; qui nisi refutati fuerint atque convicti
facile possunt simplicium corda pervertere. Hu
autem sermo debet esse purus, simplex et apertus.
plenus gravitate et honestate; plenus suavitate, gn
tiaque, el lenitate. Ipsius namque speciale olicium
. etiam murmurosus, quoniam scriptum est quod B est tractare de mysterio legis, de doctrina fidei, àe
murinurantes a serpentibus perierunt. Non sit de-
tractor, propter hoc quod scriptum est: Qui detrahit
fratrem suum eradicabitur (I Cor. x). Non odium ha-
beat in corde, quia scriptum est : Qui odit fratrem
suum, homicida est (1 Joan. mi, 15). Non sit. vanilo-
quus, quia scriptum est : Omne verbum otiosum quod
locuti fuerint homines, reddent de eo rationem in die
judicii (Matth. xi, 56). Non. sit piger, propter hoc
quod scriptum est: Seree male et piger, etc. (Matth.
xxv, 26). Non sit somnolentus, nec aliis quibuslibet
vitiis substratus, quatenus fiducialiter audeat dicere
cum Propheta : Ero immaculatus coram Deo, et obser-
vabo me ab iniquitate mea (Psal. xvii, 24). Hucus-
que qualis non debet esse Dei servus ostendimus,
nunc qualis esse debeat dicamus. Dei autem servum
oportet esse pudicum, íd est, a libidine continentem,
et,ut ita dixerim, in tantum eum inter cunctos opor-
tet esse eminentem, ut non solum ab opere immun-
do se abstineat, verum etiam et a cogitationis errore
mens ejus sit libera. Oportetetiam eum esse justum,
sanctum, continentem, abstinentem, hospitalem, bo-
norum operum amatorem, modestum, sobrium , pa-
tientem, benignum, humilem, charitativum, obedien-
tem ; et non solum a pravis actibus se abstineat, ve-
rum etiam ab oculi, et verbi, et cogitationis instin-
ctu se contineat, et sic flat ut dum nullum in se vi-
tium regnare permittit, impetrare apud Deum veniam
: pro suis populorumque facinoribus valeat. Talis in-
— super sit idem solitarius, ut qui religioni detrahunt,
vitz ejus detrahere non audeant. Si enim talis fuerit
et ista supradicta sectatus fuerit, tunc Dei minister
utilis erit, et propositum suum, opitulante divina
clementia, perfecte consummabit.
CAPUT XX.
Quomodo solitarii debeant esse docti, et qualiter alios
doceant ac semetipsos discrete provideant.
Solitarius itaque debet esse doctor, non qui doceri
indigeat; etiam debet esse sapiens et doctus in lege
divina, ut sciat unde proferat nova et vetera. Multis
modis etiam necessarium est solitariis, ut instructi
sint in divinis eloquiis. Primum propter astutias et
fraudes diaboli per quas seipsum solet in. cordibus
virtute continenti, de disciplina justitiz. Scripura
divinas legere, percurrere canones, exempli sr
ctorum imitari, ut videlicet pranoscat quid, cti,
quando, vel quomodo proferat; quia non omuibu
una eademque semper exhortatio est adhibenh,
sed unumquemque diversa exhortatione admooel,
juxta professionis morumque qualitatem. Nam que
dam increpatio dura, quosdam vero increpatiocr-
rigit blanda. Sicutenim periti medici juxta vuloer
varietates diversa adhibent medicamina, itae s"
litarius singulis quibusque congruum exhortationis
adhibere debet remedium ; et quid cuique oportat
pro :etate, pro sexu, ac professione annuntiet. No
omnibus qu: sunt clausa aperienda sunt : muli
sunt enim qui capere non possunt. Rudibus precipt
hominibus atque carnalibus plana seu commun
predicanda sunt, non summa atque ardua. Unfed
Apostolus ait : Non potui vobis loqui quasi gpiritiu-
libus, sed quasi carnalibus : tanquam pareulis ia Oir
sto lac vobis potum dedi, non escam (I Cor. m). Cr
nalibus quippe animis, ut diximus, nec ali niu
de coelestibus, nec terrena convenit dicere, st
mediocriter et discrete. Corvus enim dum socspuli*
viderit albi coloris, nullis eos cibis alit, sed tantus
dem attendit donec paterno colore nigrescant, el €
illos frequenti cibo reficit. Ita et strenuus solilanti
nisi eos quos monet viderit ad suam similitudine
ponitentize confessione nigrescere, et nitore Sec
lari deposito, lamentationis habitum peccali rec
datione induere, non expedit eis aperire inielipt
tize spiritualis profundiora mysteria ; ne dum awià
non capiunt, prius incipiant contemnere quam "*
nerari celestia precepta. Propter quod et. Domiat
inter caetera ait : Nolite mittere margaritas ast R^
cos, ne forte conculcent easpedibus suis (Matth. Vit, 8.
Hactenus autem diximus quam doctus vel qu
discretus in doctrina debet esset solitarius. Nx
autem ad sententiam beati Gregorii venientes, vite
mus quam discreta circumspectione ih ,
nosmetipsos oportet providere. Nos, inquit, quia "
firmi homines sumus, cum de Deo bominibus lu
mur, debemus primum meminisse quid sumus, uie
propria infirmitate pensemus$ quo docendi ordiselri
601
CODEX REGULARUM. — PARS M. REGULJ/E PP. ORIENT.
tribus consolamus. Consideremus igitur quia aut A bonis exemplum esse debuerunt. Hi autem quoscun-
tales sumus quales nonnullos corrigimus , aut ali-
quando tales fuimus; et sijam divina gratia operante
tales non sumus, oportet ut tanto eos temperantius
corde humili corrigamus, quanto nosmetipsos verius
in his flagitiis aliquando fuisse agnoscimus. Si nos
quoque tales nec sumus, nec fuimus, quales adhuc
illi sunt quos emendare per penitentiam cupimus,
videamus ne forte cor nostrum de ipsa innocentia
superbiat , et in pejus quam hi quorum mala corrigi-
mus ruat. Nam et alia eorum bona opera nobis ante
oculos revocemus, qua si omnino nulla sunt, ad oc-
culta Dei judicia recurramus; quia sicut nos nullis
meritis hoc ipsum bonum quod habemus accepimus,
ita illos quoque potest gratia supernze virtutis infun-
dere, ut excitati, posterius etiam ipsa possint bona,
qu: nos ante accepimus, prevenire. His ergo pri-
mum cogitationibus bumiliari cor debet, et tunc de-
mum delinquentium iniquitates increpare.
Sciendum vero est quia aliter convenit przedicare
episccois et presbyteris, atque aliter solitariis. Illis
utique tanquam sibi commissis plebibus oportet ar-
guendo, increpando, et obsecrando praedicare ; istis
vero non tanquam commissis, sed pro sola charitate
convenit advenientes quosque spiritualium verbo-
rum dapibus reficere, et ad Dei servitium ut conver-
tantur humiliter et secrete suggerere : non tamen
eos oportet quasi pro gratia hominum acquirenda
exhortationis rigorem reticere. Preterea quoque
debemus et nos quotidie etiam tacendo predicare ;
B
que exemplo nml conversationis sux perdunt, si-
mul cum eis procul dubio in ternum peribunt , si ta-
men in malo perseveraverint. Multo enim deterio-
res sunt hi qui sive exemplis, sive doctrinis, vitam
moresque bonorum corrumpunt, quam illi qui sub-
stantias aliorum prxdiaque diripiunt. Hi enim que
extra nos, sed tamen qua nostra sunt, auferunt;
corruptores vero morum proprie nos ipsos decipiun/,
quoniam divitize hominum mores eorum sunt.
Quapropter nos qui solitariam vitam expetimus,
semper ea qui ad xdificationem pertinent, agere
studeamus. Videamus autem ne vilia nostra alio-
rum virtutibus noceant, ne aliorum fervorem tepor
noster debilitet, ne aliorum patientiam nostra ira
commaculet, iracundia violet, ne aliorum humilita-
tem superbia nostra depravet, ne aliorum sanitatem
infirmitas nostra corrumpat, ne aliorum pulchritudi-
nem fceditas nostra contaminet , ne aliorum ardentes
exslinguamus lampades; ne, quod absit, simul cum
fatuis virginibus a regno Dei excludamur. Sed tales
nos econtra exhibeamus, ut nostra humilitas alio-
rum confundat superbiam, nostra patientia proxi-
morum exstinguat iracundiam , nostra obedientia
pigritiam aliorum tacite increpet, noster fervor alio- -
rum teporem excitet. Tales insuper nos exhibeamus,
ut cunctis in exemplo luminis simus. Unde Dominus
prcipit dicens : Sic luceat lux vestra coram homi-
nibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Pa-
trem. vestrum, qui in. calis est (Matth, v, 16). Hinc
tunc etenim tacendo pradicabimus cum aliis homi- C Paulus apostolus ait : In omnibus ergo teipsum prebe
nibus formam bene vivendi prebebimus, et lucis
exempla monstrabimus.
. CAPUT XXI.
Ut solitarii ucis exempla omnibus dent ; et ut lauda-
biliter vivant, sed laudari non appetant.
Vita ergo et conversatio solitariorum normam et
exemplum ab Apostolo sumere debet, qui dixit:
Omnibus omnia [actus sum, ut omnes lucrifacerem (1
Cor. 1x, 22). In tantum enim idem Apostolus se imi-
tabilem cunctis prebebat, ut cum fiducia clamaret,
dicens : Imitatores mei estote , sicut et ego Christi (I
Cor. xi, 4). O quam felix, o quam secura conversa-
tio Pauli, qui prztermittens prophetas et apostolos,
caeterosque sanctos, jubet se imitari Christianos.
Quapropter et solitarii , licet inferiores quam Paulus,
tamen debent se imitabiles przbere omnibus. Nam
sicut pretiosum atque pracipuum est in medio mul-
torum bene agere, et plurimos ad profectum et exem-
plum boni operis incitare; ita periculosum ac per-
niciogum est negligenüius agendo multorum fidem
frangere multorumque animas depravare. Hoc au-
tem ideo dico quia, quod pejus.est, facilius inveniun-
tur qui ea qux sunt deteriora quam qui meliora se-
ctentur. Quamobrem sicut ille valde admirandus at-
que laudandus est cujus cursus bouus multorum est
profectus, ita ille merito lugendus est cujus vita
zultorum ruina est. Plerique igitur solitarii prave
viventes forma ceteris in malum existunt, qui in
exemplum bonorum operum, in verbo, in conversa-
tione, in charitate, in fide, in castitate, eic. (Tit. u,
7; 1 Tim. 1v). Hinc etiam Gregorius doctor egregius
in expositione Ezechielis dicit: Quisquis igitur in
- occulto bene vivit, sed alieno provectui minime pro-
* ficit, carbo est. Ou? vero in imitatione sanctitatis
.positus lumen ex se rectitudinis multis demonstrat,
lampas est, quia et sibi ardet et aliis lucet. ltem
ipse : Qui enim, inquit, vitam suam ab aliis sciri re-
fugiunt, sibimetipsis accensi sunt, sed aliis in exem-
plum luminis non sunt. Hi autem qui exempla vir-
tutum przrogant, et lumen per vitam boni operis,
et verbum predicationis aliis demonstrant, jure lam-
pades appellantur. Hinc etenim beatus Hieronymus
ait : Innocens et absque sermone conversatio quan-
tum exemplo prodest, tantum sileutio nocet. Hinc
enim satis evidenter ostenditur quod et conversa-
tione et verbo omnibus esse debemus in exemplum.
Sed valde cavendum est solitariis ut laudabiliter
vivant, sed laudari non appetant, ne pro ipsa laude
in elationem aut vanam gloriam incidant, ne in ipso
quidem pestifero vitio vanz gloriz ruant : oportet ut
semper illud Apostoli exemplum in corde teneant :
Qui gloriatur, in Domino glorietur (1 Cor. 1, 54). Et
iterum : Si gloriari oportet, non expedit quidem (II
Cor. x1, 50). Idcirco enirh hoc dico quia satis rarum
est ut laudabiliter viventem laus humana non capiat,
et vana gloria non subripiat. Ille igitur modis oinni-
- o --^
599 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 600
humilitatem et mansuetudinem. Ignorat etiam divi- A insipientium szepe demergere. Deinde ut advenien-
tias szeculi contemnere ; ignorat semetipsum despi-
cere. Non jejunavit, non flevit, non mores suos sxpe
reprehendit, non assidua meditatione correxit. De
cathedra cnim transfertur adcathedram, de superbia
ad superbiam. Non turpis [ucri appetitorem, ne de
servitio Dei lucra terrena querat. Turpis lucri appe-
titio est plus de presentibus quam de futuris cogj-
tare : solitarius enim habens vicium et vestitum,
his tantum contentus esse debet. Unde ait Apostolus :
Qui altari serviunt, de altari vivant (1 Cor. 1x, 15).
Vivant, inquit, et non, divites fiant. Oportet ut non
sit turbulentus et anxius, non sit nimius et obstina-
tus : non sit zelotypus et nimis suspiciosus, quia
hujusmodi solitarius nunquam requiescit. Non sit
murinurantes a serpentibus perierunt. Non sit de-
tractor, propter hoc quod scriptum est : Qui detrahit
fratrem suum eradicabitur (I Cor. x). Non odium ha-
beat in corde, quia scriptum est : Qui odit fratrem
suum, homicida est (1 Joan. m, 15). Non sit vanilo-
quus, quia scriptam est : Omne verbum otiosum quod
locuti fuerint homines, reddent de eo rationem in die
judicii (Matth. xn, 56). Non sit piger, propter hoc
quod scriptum est: Seree male et piger, etc. (Matth.
xxv, 260). Non sit somnolentus, nec aliis quibuslibet
vitiis substratus, quatenus fiducialiter audeat dicere
cum Propheta : Ero immaculatus coram Deo, et obser-
vabo me ab iniquitate mea (Psal. xvi, 24). Hucus-
que qualis non debet esse Dei servus ostendimus,
nunc qualis esse debeat dicamus. Dei autem servum
oportet esse pudicum, id est, a libidine continentem,
et,ut ita dixerim, in tantum eum inter cunctos opor-
tet esse eminentem, ut non solum ab opere immun-
do se abstineat, verum etiam et a cogitationis errore
mens ejus sit libera. Oportetetiam eum esse justuin,
sanctum, continentem, abstinentem, hospitalem, bo-
norum operum amatorem, modestum, sobrium , pa-
tientem, benignum, humilem, charitativum, obedien-
tem ; et non solum a pravis actibus se abstineat, ve-
rum etiam ab oculi, et verbi, et cogitationis instin-
ctu se contineat, et sic flat ut dum nullum in se vi-
tium regnare permittit, impetrare apud Deum veniam
pro suis populorumque facinoribus valeat. Talis iu-
super sit idem solitarius, ut qui religioni detrahunt,
vitz ejus detrahere non audeant. Si enim talis fuerit
et ista supradicta sectatus fuerit, tunc Dei minister
utilis erit, et propositum suum, opitulante divina
clementia, perfecte consummabit.
CAPUT XX.
Quomodo solitarii debeant esse docti, et qualiter alios
doceant ac semetipsos discrete provideant.
Solitarius itaque debet esse doctor, non qui doceri
indigeat; etiam debet esse sapiens et doctue in lege
divina, ut sciat unde proferat nova et vetera. Multis
modis etiam necessarium est solitariis, ut instructi
sinl in divinis eloquiis. Primum propter astutias et
fraudes diaboli per quas seipsum solet in cordibus
C
tium quorutodam corda areutia proximorum, fluentis
rivis doctrin:e valeat irrigare. Nam etsi quos habet
discipulos, affatim possit instruere eos. In his deni-
que, et in aliis quibuslibet rebus, scientia Scripta-
rarum Yalde solitario necessaria est; quia si ei tan.
tum sit sancta vila, sibi soli prodesse potest quod
sanete vivit. Porro et si doctrina fuerit eruditus,
potest czeteros quosque imbuere, et haereticos, sive
Jud:eos, seu alios quoslibet adversarios repercutere
vel refutare; qui nisi refutati fuerint atque convicti,
facile possunt simplicium corda pervertere. Hojus
autem sermo debet esse purus, simplex et apertus,
plenus gravitate et honestate; plenus suavitate, gra-
tiaque, et lenitate. Ipsius namque speciale officium
, etiam murmurosus, quoniam scriptum est quod B est tractare de mysterio legis, de doctrina fidei, de
virtute continentiz, de disciplina justitiz. Scripturas
divinas legere, percurrere canones, exempla san-
ctorum imitari, ut videlicet prenoscat quid, cui,
quando, vel quomodo proferat; quia non omuibas
una eademque semper exhortatio est adhibenda,
sed unumquemque diversa exhortatione admoneat,
juxta professionis morumque qualitatem. Nam quos-
dam increpatio dura, quosdam vero increpatio cor-
rigit blanda. Sicut enim periti medici juxta vulnerum
varietates diversa adhibent medicamina, ita et so-
litarius singulis quibusque congruum exhortationis
adhibere debet remedium ; et quid cuique oporteat
pro ctate, pro sexu, ac professione annuntiet. Non
omnibus qux sunt clausa aperienda sunt : mulü
sunt enim qui capere non possunt. Rudibus praecipue
hominibus atque carnalibus plana seu communia
predicanda sunt, non summa atque ardua. Unde et
Apostolus ait : Non potui vobis loqui quasi spiritua-
libus, sed quasi carnalibus : tanquam pareulis in Chri-
sto lac vobis potum dedi, non escam (1 Cor. 11). Car-
nalibus quippeanimis, ut diximus, nec alta nimis
de celestibus, nec terrena convenit dicere, sed
mediocriter et discrete. Corvus enim dum suos pullos
viderit albi coloris, nullis eos cibis alit, sed tantum-
dem attendit donec paterno colore nigrescant, et sic
illos frequenti cibo reficit. Ita et strenuus solitaries
nisi eos quos monet viderit ad suam similitudinem
poenitentiz confessione nigrescere, et nitore ssecu-
lari deposito, lameniationis habitum pecca recor-
datione induere, non expedit eis aperire inielligen-
ti:e spiritualis profundiora mysteria; ne dum audita
non capiunt, prius incipiant contemnere quam ve-
nerari ccelestia prz:cepta. Propter quod et. Dominas
inter cx-tera ait : Nolite mittere margaritas ante por-
cos, ne forte conculcent easpedibus suis (Matth. vmi, 6).
Hactenus autem diximus quam doctus vel quam
discretus in doctrina debet esset solitarius. Nune
autem ad sententiam beati Gregorii venientes, videa-
mus quam discreta circumspectione in docendo
nosmetipsos oportet providere. Nos, inquit, quia in-
firmi homines sumus, cum de Dco hominibus loqui-
mur, debemus primum meminisse quid sumus, ut ex
propria infirmitate pensemus quo docendi ordine fra-
601
CODEX REGULARUM. — PARS M. REGUL/E PP. ORIENT.
tribus consolamus. Consideremus igitur quia aut A bonis exemplum esse debuerunt. Hi autem quoscun-
tales sumus quales nonnullos corrigimus , aut ali-
quando tales fuimus; et si jam divina gratia operante
tales non sumus, oportet ut tanto eos temperantius
corde humili corrigamus, quanto nosmetipsos verius
in his flagitiis aliquando fuisse agnoscimus. Si nos
quoque tales nec sumus, nec fuimus, quales adhuc
illi sunt quos emendare per poenitentiam cupimus,
videamus ne forte cor nostrum de ipsa innocentia
superbiat , et in pejus quam hi quorum mala corrigi-
mus ruat. Nam et alia eorum bona opera nobis ante
oculos revocemus, quz si omnino nulla sunt, ad oc-
culta Dei judicia recurramus; quia sicut nos nullis
meritis hoc ipsum bonum quod habemus accepimus,
ita illos quoque potest gratia supern: virtutis infun-
dere, ut excitati, posterius etiam ipsa possint bona,
qus nos ante accepimus, prevenire. His ergo pri-
mum cogitationibus bumiliari cor debet, et tunc de-
mum delinquentium iniquitates increpare.
Sciendum vero est quia aliter convenit przedicare
episccois et presbyteris, atque aliter solitariis. Illis
utique ianquam sibi commissis plebibus oportet ar-
guendo, increpando, et obsecrando praedicare ; istis
vero non lanquam commissis, sed pro sola charitate
convenit advenientes quosque spiritualium verbo-
rum dapibus reficere, et ad Dei servitium ut conver-
tantur humiliter et secrete suggerere : non tamen
eos oportet quasi pro gratia hominum acquirenda
exhortationis rigorem reticere. Preterea quoque
debemus et nos quotidie etiam tacendo predicare ;
B
que exemplo nl» conversationis sux perdunt, si-
mul cum eis procul dubio in :eternum peribunt , si ta-
men in malo perseveraverint. Multo enim deterio-
res sunt hi qui sive exemplis, sive doctrinis, vitam
moresque bonorum corrumpunt, quam illi qui sub-
stantias aliorum prxdiaque diripiunt. Hi enim que
extra nos, sed tamen quz nostra sunt, auferunt ;
corruptores vero morum proprie nos ipsos decipiun,
quoniam diviti: hominum mores eorum sunt.
Quapropter nos qui solitariam vitam expetimus,
semper ea qua ad zdificationem pertinent, agere
studeamus. Videamus autem ne vitia nostra alio-
rum virtutibus noceant, ne aliorum fervorem tepor
noster debilitet, ne aliorum patientiam nostra ira
commaeulet, iracundia violet, ne aliorum humilita-
tem superbia nostra depravet, ne aliorum sanitatem
infirmitas nostra corrumpat, ne aliorum pulchritudi-
nem fceditas nostra contaminet , ne aliorum ardentes
exstinguamus lampades; ne, quod absit, simul cum
fatuis virginibus a regno Dei excludamur. Sed tales
nos econtra exhibeamus, ut nostra humilitas alio-
rum confundat superbiam, nostra patientia proxi-
morum exstinguat iracundiam , nostra obedientia
pigritiam aliorum tacite increpet, noster fervor alio-
rum teporem excitet. Tales insuper nos exhibeamus,
ut cunctis in exemplo luminis simus. Unde Dominus
precipit dicens : Sic luceat lux vestra coram homi-
nibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Pa-
trem. vestrum, qui in. colis est (Matth. v, 16). Hinc
tunc etenim tacendo pradicabimus cum aliis homi- C Paulus apostolus ait : In omnibus ergo teipsum prebe
nibus formam bene vivendi prabebimus, et lucis
exempla monstrabimus.
. CAPUT XXI.
Ut solitarii lucis exempla omnibus dent; et ut lauda-
biliter vivant , sed laudari non appetant.
Vita ergo et conversatio solitariorum normam et
exemplum ab Apostolo sumere debet, qui dixit:
Omnibus omnia factus sum, ut omnes lucrifacerem (I
Cor. 11, 22). In tantum enim idem Apostolus se imi-
tabilem cunctis prebebat, ut cum fiducia clamaret,
dicens : Imitatores mei estote , sicut et ego Christi (I
Cor. xi, 1). O quam felix, o quam secura conversa-
tio Pauli, qui pretermittens prophetas et apostolos,
caeterosque sanctos, jubet se imitari Christianos.
Quapropter et solitarii , licet inferiores quam Paulus,
tamen debent se imitabiles przbere omnibus. Nam
sicut pretiosum atque praecipuum est in medio mul-
torum bene agere, et plurimos ad profectum et exem-
plum boni operis incitare; ita periculosum ac per-
niciosum est negligentius agendo multorum fidem
frangere multorumque animas depravare. Hoc au-
tem ideo dico quia, quod pejus est, facilius inveniun-
tur qui ea qux sunt deteriora quam qui meliora se-
ctentur. Quamobrem sicut ille valde admirandus at-
que laudandus est eujus cursus bonus multorum est
profectus, ita ille merito lugendus est cujus vita
multorum ruina est. Plerique igitur solitarii prave
viventes forma ceteris in malum existunt, qui in
exemplum bonorum operum, in verbo, in conversa-
lione, in charitate, in fide, in castitate, etc. (Tit. m,
1; I Tim. 1v). Hinc etiam Gregorius doctor egregius
in expositione Ezechielis dicit : Quisquis igitur in
- occulto bene vivit , sed alieno provectui minime pro-
* ficit, carbo est. Ouf vero in imitatione sanctitatis
positus lumen ex $e rectitudinis multis demonstrat,
lampas est, quia et sibi ardet et aliis lucet. ltem
ipse : Qui enim, inquit, vitam suam ab aliis sciri re-
fugiunt, sibimetipsis accensi sunt , sed aliis in exem-
plum luminis non sunt. Hi autem qui exempla vir-
tutum przrogant, et lumen per vitam boni operis,
et verbum przdicationis aliis demonstrant, jure lam-
pades appellantur. Hinc etenim beatus Hieronymus
oit : Innocens et absque sermone conversatio quan-
tum exemplo prodest, tantum sileutio nocet. Hinc
enim satis evidenter ostenditur quod et conversa-
tione et verbo omnibus esse debemus in exemplum.
Sed valde cavendum est solitariis ut laudabiliter
vivant, sed laudari non appetant, ne pro ipsa laudo
in elationem aut vanam gloriam incidant, ne in ipso
quidem pestifero vitio vanze glorize ruant : oportet uf
semper illud Apostoli exemplum in corde teneant :
Qui gloriatur, in Domino glorietur (I Cor. 1, 51). Et
iterum : Si gloriari oportet, non expedit quidem (I1
Cor. x1, 50). Idcirco enith hoc dico quia satis raruu
est ut laudabiliter viventem laus humana non capiat,
et vana gloria non subripiat. Ille igitur modis oinni-
e
603 5. $. BENEDICTI ABBAYIS ANIANBENSIS 091
bus se dedit ed exemplum peruahi, qui eunctis car- A trahit, nequaquam proficiant qui eorum verbis aique
nis passionibus moriens, jam spiritualiler vivit et
vanam) gloriam contemnit.
CAPUT XXII.
De his qui in regimine prodesse possunt, et propter
quietam vitam preesse re(ugiunt.
Sunt nonnulli qui magnis muneribus sapientie et
scienti: ditati, dum solius contemplationis studio
inardescunt, parere utilitati proximorum in przdica-
tione refagiunt, secretum quietis diligunt, secessum
speculationis appetunt. Qui nimirum sl vocati cul-
men regiminum suscipere renuunt, ipsa sibl plerum-
que dona adimunt, quz» nen pro se tantummodo,
sed etiam pro aliis acceperunt. Cumque sua et non
aliorum lucra cogitant, ex tantis procul dubio fei
sunt, quantis venientes ad publicum prodesse potue-
funt. Qua enim mente is qui proximis profuturus
enitesceret, secretum prxponit suem, quando ipse
sumni Patris Unigenitus, ut multis prodesset, de
sinu Patris egressus est ad pablicum nostrum ? Deni-
que ipsa Veritas discipulis in Evangelio dicit : Non
potest civitas abscondi supra montem posita (Matth.
v, 14). Et iterum : Nemo accendit lucernam et ponit
enm sub modio, sed super candelabrum, ut luceat om-
nibus qui in domo sunt (Luc. x1, 55). Hinc Petro ait :
Simon Jounnis, amas me (Joan. xxi, 15) ? Qui cum
$e amare protinus respondisset, audivit : Si difigis
me, pasce oves meus (Ibid., v, 16). Si ergo testimo-
nium dilectionis est cura pastionis, quisquis virtuti-
bus pollens gregem Dei renuit pascere, pastorem
$ummatrh convincitur non amare. Si curam proximi
sicut nostri gerimus, quasi tttrumque pedem per cal-
ceamenta munimus. (Jui vero suam cogítans , utili-
tatem proximarum negligit, quasi unitis pedis cal-
ceametitum cum dedecore amittit. Sunt etiam nor-
null! qui ex sola humilitate aliis pr:esse refugiunt,
ne his quos superiores sibi $?stimant praferantur :
quorum profecto humilitas, si ceteris quoque virtu-
tibus cingitur, tunc ante oculos Dei vera est, eum ad
respuendum hoc quod utiliter subire pr:ccipitur per-
tínax non est. Neque enim vere est humilis, qui su-
perni nutum arbitrii ut debeat prxesse intelligit et
tamen contemnit. Cum enim sibi regiminis culmen
itperatur, si jam donis przventus est, quibus aliis
prxesse et prodesse possit, et ex corde debet fugere,
et invitus obedire. Huc usque beatus Gregorius.
Nam de eadem re ait sanctus Isidorus : Vir, inquit,
ecclesiasticus et crucifigi mundo per mortlficatio-
nem proptix carnis debet, et dispensationem eccle-
8iasticl ordinis, si ex Dei voluntate provenerit, no-
lens quidem , sed humilis gubernandam suscipiat.
Multis intercipit Satanas fraudibus eos qui vite sen-
sus et utilitate praestantes przesse et prodesse aliis
nolunt; et dum eis regimen animarum imponitur,
renuunt, consultius arbitrantes otiusam vitam de-
gere quam lucris animarum insistere. Quod tamen
decepti agunt per argumentum diaboli fallentis eos
per speciem boni, ut dum illos a pastorali officio re-
exemplis inetrüi poterant.
CAPUT XXIII.
De vita et moribus solituriorum, et qualiter. els in
solitaria cita. conversandam sir.
Beatus igitur Paulus apostolus de nostra vita s
conversatione, ut ita dicam, sollicitus, more paterno
nos admonet dicens : Videte vocationem vestram, etc.
(I Cor. 1, 26). Quapropter et nos videamus vocatio-
nem nostram, quía aut aliquid aut nihil prodest
quod solitariam vitam expetimus, si tales in ea se-
mus quales in seculo esse potuimus. Venire qui-
dem ad solitariam vitam summa perfectio est, sed
non perfecte in solitudine vivere, summa damnatio
est. Quid enim prodest si locas quietus tantem cor-
B poraliter teneatar, et inquietado ín corde versetar!
Quid, inquam, prodest si in habitatione sifentiem
sit, et in habitatoribus vitiorum sit tamultus, et con-
luctatio passionum, si exteriora nostra serenitas te-
neat, et interiora tempestas ? Non tdeo ad solit-
riam vitm venimus, ut rebas omnibns abundantes
emni quiete frueremur. Non utique ad requiem net
ad securitatem, sed ad pugnam huc venimus, ad
agonem processimus , ad exercenda cum vitiis bella
properavimus. Vitia enim nostra hostes nostri sunt.
Caveamus autem ne unquam cum ei& habeamus fe-
dus. Necessaria enim nobis est pervigil cura inde-
fessaque eustodía, quia hostis iste sine pace est:
vinci potest, et recipi in amicitia non potest. E:
ideo prelium istud quod suscipimus satis arduum,
satis duram, satis periculosum est, quia intra homi-
nem geritur et nisi cum ipso homine nom finitur.
Ideo ergo ad hanc tranquillam, secretam et spíritna-
lem vitam venimus, &t quotidie contra passiones no-
siras infatigabili congressione decertemus, ut cor-
dis nequitias cireumeidamus vel lingus giadtum re-
tundemus. Tarrim namque exceisam exstruere volo-
mus, preparemus nobis sumptus ad structuram, ut
coptum :difleium ad perfectionem deducamus ; ne
quando prztereuntibus veniamus In derisum, et gr
talentur de nobis inimici nostri, et dicant : Esti ce
perent zdiflcare, et non potuerunt consummare.
Avertat autem Dominus hoc Improperium a noLis
(Lec. xvv, 50). Hxc emm. turris non ex tapidibus
construitur, sed ex virtutibus anin:*; nec auri &
argenti sumptibus indiget, sed conversatione fideli :
nam terrens opes plurimum ad zdificandam impe-
diunt. Difficile namque est duobus dominis servire,
nec potest quisquam serviens mammon:e spiritualia
arma portare, sed jugum suave Christi repellit et
projicit a se; et quidquid grave et onerosum est ani-
m: sue, suave ei videtur ac leve. ÉEstlusmodí solita-
rlus a propriis armis vulneratur, et cum dlligit peri-
culum, incidit in mortem. Nos autem si capimus ini-
litare Deo, illi soli serviamus, et terrenas opes post-
ponamus. Peculiariter autem ad professionem ne-
stram pertinet, nihil honotis in hac vita requirere,
sed honores fugere, et ad :eterhs retnunerationi«
promissa animum praeparare, subjectione atque ab-
60$ CODEX REGULARUM. — PARS ll. REGULAE PP. ORIENT. ao00
jectione gaudere, veluhtariar paupertatem ample- A et solitarius, devictis et superatis mundi hujus cri-
cti, et non soluta fattiltates, sed etian ipsas cupidi-
tates de cordibus nostris éradicare; quia nihil pro-
dest non habere divitias, eui voluntas suppetit ha-
bendi eas. Non enlim tantum habere debemus, quan-
tum cupiditas conctrpiscit, sed quantum necessitas
poscit. Hzabendi enim amor, nisi ad integrum rese-
cetur, ardentfor est in parvis et plas torquetur in
minimis. Est autem et alia causa valde dura et nimis
dolenda, hot e&st omni intentione studium laboris
impendere, et fractum non recipere post laborem.
Quid enim prodest jejanare et vigilare , et mores non
corrigere? Sic est quomodo si aliquis extra vineam
aut circa vitteam exsilrpet et excolat, et vineam
ipsam desertam ae inctiltam relinquat , ita ut spinas
minibus, quasi periculosis fluctibus, cum ad portum
solitadinis venerit, si tepentina et minuta peocata de
animse suz sentina exbaurire neglexerit, im ipso
quietis portu naufragii diserimen incurrit.
Sed dicit aliquis : Quomedo potest anima exsenti-
nari? Utique orando, vigilande, jejunando, absti-
nendo, ipsa peccáta con(itendo, veram charitatem,
veram humilitatem , veram patientiam exhibendo.
Quanquam enim solitarius sit justus et sanctus, nun-
quaai necesse est ut in hac vita sit securus , quia, ut
ai Seriptura : Nescit homo utrum amore an odio
dignus sit, sed omnia in futuro reservantur incerta.
Multi enim adhuc laquei tensi sunt ante pedes anims
nostre. Sicul enim quis transiens super flumen,
et tribulos gerrninet. Aut quid prodest afflictio corpo- D per angustias arcussimi pontis, etiamsi majorem
ralis, si lingu nequitiis et obtreciationibus pollua-
mur, cum apostolus dicat: Si quis patat se religio-
sum esse, tot refrenans linguam suam, sed. seduwcens
cor suum, hujus vana est religio (Juc. x, 26). Nonne
omrie opus nostrum velut fomus atque umbra evane-
scit, et velut favilla stapz in nihilum redigitur ? Qua-
propter frustra nobis de corporis cruce et pectoris
afflictione blandimur , si exteriór homo noster, hoc
est corpus rostrum, sanctis laboribus exercetur, et
interior a passionibus, hoc est, a detraetione , ab ira,
ab indignatione, ab hypocrisi et exteris hujusmodi
vitiis non curatur. Hujusmodi quippe solitarius ta-
lis videtur mihi esse, quomodo si a foris statuam au-
ream faciat aliquis qux intro lutea sit; vel quomodo
si domus magnifica atte exstructa, a foris pulcherri-
mis depicta videatur coloribus, ab intus serpentibus
et scorpionibus plena sit. De talibus enim Christus in
Evangelio dicit : Ve vobis, hypocrite, qui similes
estis sepulcris dealbatis, que a foris homintbus pa-
rent speciosa; inlus vero plenl estis hypocrisi et iniqui-
tate (Math. xxii, 27). Ipse quoque Dominus velut
pius medicus hac de causa nobis infirmis paulo supe-
rius dat consilium, dicens : Munda prius quod intus
est calicis et paropsidis, ut fiat et id quod deforis est,
mundum (Ibid., v. 26). Hoc est, munda prius vor
tuum ab omni hypocrisi et iniquitate, et ab omni ira
el detractione, et tunc erit opus tuum lucidum to-
tum, et non habens aliquam partem tenebrarum.
CAPUT XXIV.
Item de eadem re. que supra.
Certi enim simus, secundum Domini nostri sen-
tentiam superius dictam, quod nisi nostras quotidie
caveamus et circumcidamus passiones, deteriores nos
multum effici quam fuimus dum in sxculo viveremus,
ita ut fiant extrema nostra pejora prioribus. Qua-
propter non solum nobis a capitalibus criminibus ca-
veamus, sed etiam ipsas parvas negligentias quotidie
quasi venenum diaboli respuamus. Slcut enim per
minutissimas rimulas in sentinam navis gutte con-
currunt, sic et minuta peccata quotidie Ín animas
nostras confluunt. Et sicut navis posteaquam de flu-
ctibus pelagi evasit, s! in porta exsentinata non fae-
rit, de minulissirals guttls impletur et mergitur; ita
partem inoffenso pede jam periculi evasisse se cre-
dat, cum in ultimo pontis spaue venerit, et si paulu-
lum titubaverit, casum quem in medio ponüs time-
bat, incürrere poterit. Sic nos etiamai magna pars
vitm istius prospere videatur jam fuisse transacia,
nen ideo fiduciam prassumamus, cum adhuc periculi
pare extrema minetur. Nemo ergo securum se esse
jedicet, antequam ad finem felici consummatione
perveniat. Quid ergo prodest si mihi vinea spem
emuem in Dore ostendat, et vel ferarum incursio,
vel vastitas grandinis, spem omnem in consumma-
tieme subducat? Ideoque omnis prosperitas, omnis
labor felicitatis in fiae consistit. Ne ergo nimie se-
curitate solvamur, adducatur illa Deqmini eententia
in medium, de qua dicitur : Utinam calidus esses,
aut (rigidus ! nunc autem quia tepidus es, incipiam te
eyomere ex ore meo (Apoc. in, 15). . Ac si dicatur:
Melius tibi fuerat in ssculo remansisse frigidum,
quam in solitaria vita esse tepidum. Nune autem
quia de sxculo recessisti, & fervorem spiritualem
pre negligentia apprehendere noluisti, tepidus effe-
ctus es, viz iterum ez ore Domini respiciendus evo-
meris. Et ideo necesse est nobis diligenter attendere
illam divinse Scripturas sententiam dicentis : Omni
custodia serba cor tuum (Prov. vv, 25). Oportet ita-
que ut invicem opera nostra quetidie consideremus
et perspicaciter attendamus : quie nostrum in opere
Dei sit promptior, quis in oratione ferventior, in le-
5 ctione sollieiior, in castitate purior, in lacrymarum
ubertate profusior, in corpore honestior, in corde
Bincerior; quis in ira sit mitior, in mansuetudine
modestior, in riau rarior, in compunctione ferven-
tior, in gravitate fundatior, in charitate jucundior ; et
Sic nosmetipses quotidie ipsi nobiseum de conversa-
tiene nostra rationem habeamus ad invicem dieen-
tes : Videamug si hunc diem sine peccato, sine invi-
dia, sine murmuratione, sine ira ac detractione
iransegimus. Videamus si hodie aliquid quod ed pro-
fectum nostfüm et ad xdificationem aliorum perti-
net, opetati sumus. Videamus si plus hodie rigui,
8i plas cibo ao potui, si plis otio ac somno quam de-
cebat, indulsimus. Si minus legittos, si minus ora-
vimus quam debuimus : ac sic de omnibus negligen
eot
cordibus nostris; et si aliquod bonum in nobis, Do-
mino largiente, conspicimus, illi, a quo est omne bo-
num, gratias referamus. Si vero, quod absit, aliquod
vitium in nobis deprehenderimus, illud nobismetipsis
rTeputemus , et ad poenitentiam denuo recurramus.
Hoc autem qu:e supra breviter prelibavimus, gene-
raliter ad omnes pertinent solitarios; et non solum
ad eos, verum etiam ad omnes Dei servos et catholi-
cos Christianos. Preterea qaoque si duo fuerint si-
mul, ita ut prefatum est, solitarii, oportet ut non
otio torpeant, non detractionibus et obscenis confa-
bulationibus incumbant, sed aut psalmorum modula-
tionibus, aut divinis lectionibus, aut cerlé manuum
operationibus insistant, horas canonicas cum omni
devotione custodiant, et in bis divinum officium im-
pleant, moxque ut datum fuerit signum, ad oratoria
propria conveniant. Quotidie quoque ad collationem
simu! veniant, ubi de Dei servitio et de communi
profectu tractent, et pro admissis sibi invicem ve-
niam postulent. Si autem unus solummodo fuerit
solitarius, ipse eliam quotidie collationem secum
habeat. Sedeat quidem quotidie in tribunali mentis
gu:, et statuat se ante faciem suam, atque ita in
corde suo constituto judicio adsit accusatrix ejus co-
gitatio, testis conscientia , carnifex timor : deinde
sanguis anim: confitentis per lacrymas profluat ; po-
Btremo in conscientia sua se indignum et peccato-
rem fore judicet. Hzc quidem de uno,
Si antem, ut predictum est, duo fuerint, nono-
rem sibi invicem humiliter deferant. Junior natu
eum qui ztate senior est obsequio sanctilatis vene-
retur: senior vero acetate jubpiorem dictis et exem-
plis ad bene vivendum informet. Nobilis genere ne-
quaquam ignobili se przferat. Sciat autem quia non
est personarum acceptio apud Deum. Neque enim
is, qui scienti: doctrinis, et ceterorum bonorum
operum przrogativis pollet, se alteri praeferat, sed
potius de muneribus sibi divinitus collatis Deo gra-
tias agat, semper illud Apostoli perpendens , quo
dicitur : Qui se stare putat, videat ne cadat (I Cor. x,
43). Et illud Hieronymi : Timendum est, inquit, et
cavendum, ne veterem gloriam et solidam firmita-
tem unius horz procella subvertat. Charitatis autem
officio se alterutrum humiliter preveniant. Ad ilio-
rum autem infirmitates procurandas invicem conde-
scendant, et eorum necessitates invicem provideant:
et quotidie, si locus ita fuerit congruus, ita pariter
reficiantur utrisque et spiritualibus et carnalibus
dapibus. Una prosperitas sit utriusque similiter et
adversitas, si forte contigerit. Unius voluntas alte-
rius voluntati succumbat. Utrorumque illorum vo -
luntates Domini voluntati, imo servituti subjician-
tur; et non quod singuli singillatim cupiunt, sed
quod utrique disponunt, agant; illam Dominicam
semper reminiscentes sententiam : Non veni, inquit,
voluntatem meam facere, sed ejus qui misit me, Pa-
ttis (Joan, v1, 58).
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
tiis nostris compungamur in cubilibus, hoc est, in À
D 94.
CAPUT XXV.
De instrumentis bonorum operum,
Cum ergo omnium sanctarum Scripturarum pa-
ginz instrumentis bonorum operum sint refertze, et
per earumdem sanctarum Scripturarum campos in-
veniri possint arma quibus vitia comprimantur et
virtutes nutriantur, necesse est tamen huic regule
sententiam cujusdam Patris inserere de instrumen-
tis bonorum operum ; in qua sub magna brevitate
quid solitariis agendum quidve vitandum sit, conti-
nelur. Oportet enim eos 1. Imprimis Deum diligere
ex toto corde, tota anima , tota virtute. 2. Deinde
proximum tanquam seipsum. S. Deinde non occ
dere : hoc est, non detrahere ; quia, ut ait. aposto-
lus ; Qui detrahit fratri suo, homicida est (Joan. wi).
B 4. Deinde non adulterare. 5. Non furtum facere. 6.
Non ceneupiscere. 7. Non falsum testimonium di-
cere. 8. Honorare omnes homines. 9. Et quod sibi
quis fieri non vult, alii ne faciat. 10. Ábnegare se
metipsum sibi, ut sequatur Christum. 11. Corpes
castigare. 19. Delicias non amplecti. 45. Jejunium
amare. 14. Pauperes recreare. 415. Nudum vestire.
46. Infirmum visitare. 17. Mortuum sepelire.
Quarendum est itaque quomodo possit solitanos
infirmum vel in carcere positum visitare, aut mor-
tuum sepelire, qui non habet quidem facultatem de
cellula foras exire. Infirmum enim, vel in carcere
positum, ille procul dubio visitat, qui in lecto ve ia
tenebris vitiorum videt aliquem jacere, et morbo
sus iniquitatis laborare, eumque euo exemplo ope-
C rationibus atque antidoto salubris exhortationis ro-
borat, quem in bona actione titubare ac debilitan
cernebat. Mortuum quoque ille sepelit qui pro eo
devote seduleque preces ad Dominum fuudit : non
solum autem mortuum sepelit, sed etiam eum, ut
ita dicam, a morte suscitat, quando videt aliquem
funibus peccatorum suorum obstrictum, et in tene-
bris su:e iniquitatis quodammodo sepultum, eumque
ad confessionem ac poenitentizs lamenta per sacre
admonitionis studium provocat, atque ut ad viam
salutis redeat salubriter instigat. Quocirca scies-
dum est nobis quia major merces est, peccatorem
guscitare de vitiis quam mortuum de sepulcro. Se-
quitur. 18. In tribulatione subvenire. 19. Dolentm
consolari. 90. A ssculi actibus se facere alienum.
Nihil amori Christi przponere. 22. Iram nos
perficere. 23. Iracundize tempus non reservare. 34.
Dolum in corde non tenere. 25. Pacem falsam noa
dare. 26. Charitatem non derelinquere. 27. Non je
rare, ne forte perjuret. 28. Veritatem corde et ore
proferre. 99 Malum pro malo non reddere. $0. ln
juriam non facere, sed et factam patienter sufferre.
$1. Inimicos diligere. 32. Maledicentes se non re-
maledicere, sed magis benedicere. 35. Persecutie-
nem pro justitia sustinere. 54. Non esse superbuin.
35. Non vinolentum. $6. Non edacem. 57. Non sour
nolentum. 38. Non pigrum. 39. Non murmurosui.
40. Non detractorem. 44. Spem suam Deo coninit-
tere. 42. Bonum aliquod in se cum viderit, Deo ap-
CODEX REGULARUM. — PARS IIl. REGULAE PP. ORIENT.
610
* plicet, non &bi. 45. Malum vero semper a se fa- A bulante (11 Thess. 1n, 6). Hinc etiam Hieronymus
ctum sciat et sibi reputet. 44. Diem judicii timere.
45. Gehennam expavescere. 46. Vitam sternam
omni concupiscentia spirituali desiderare. 47. Mor-
tem quotidie ante oculos suspectam babere. 48.
Actus vite sue omni bora custodire. 49. In omni
loco Deum se respicere pro certo scire. 50. Cogita-
tiones malas cordi suo advenientes mox ad Chri-
stum allidere. 51. Et seniori spirituali patefacere.
52. Os suum a maio vel pravo eloquio custodire.
53. Multum loqui non amare. 54. Verba vana, aut
risui apta, non loqui. 55. Risum multum et excus-
sum non amare. 56. Lectiones sanctas libenter au-
dire. 57. Orationi frequenter incumbere. 58. Mala
sua preterita cum lacrymis vel gemitu quotidie in
oratione Deo confiteri ; et de ipsis malis in reliquo
emendare. 59. Desideria carnis non perficere : vo-
luntatem propriam odisse. 60. Preceptis seniorum
in omnibus obedire, etiamsi ipsi aliter, quod absit,
agant ; memores illius Dominici praecepti : Que di-
cunt facite ; que autem. [aciunt. facere nolite (Matth.
xxm). 61. Non velle dici sanctam antequam sit ;
sed prius esse , quod verius dicatur. 62. Przcepta
Dei factis quotidie adimplere. 63. Castitatem amare.
64. Nullam odisse. 65. Zelum et invidiam nox ha-
bere. 66. Contentionem non amare. 67. Elationem
fugere. 68. Seniores venerari. 69. Juniores diligere.
70. In Christi amore pro inimicis orare. 71. Cum
discordantibus ante solis occasum in pacem redire.
72. Et de Dei misericordia nunquam desperare.
Ecce hzc sunt instrumenta artis spiritualis ; quz
cum fuerint a nobis die noctuque ineffabiliter adia-
pleta, et in die judicii reconsignata, illa nobis mer-
ces 3 Domino recompensabitur, quam ipse promisit :
Quod oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor
hominis ascendit qua preparavit Deus his qui dili-
gunt eum (I Cor. n, 9). Ofücina vero ubi hzc dili-
gentor operemur , claustra vel cellul:e sunt. solita-
riorum, et stabilitas in retrusione.
CAPUT XXVI.
De observatione mandatorum Dei.
Omnibus quidem Christianis expedit observare et
obedire mandatis Domini nostri Jesu Christi, et
maxime solitariis. Sed sciendum nobis est quod ad
conservandam memoriam Dei, et ad obediendum
praceptis ejus plurimum prodest etiam secretius et
remotius habitare. Nam permixtim vivere cum his
«(ui negligentius agunt circa timorem Dei, et con-
teinptum habent mandatorum ejus, plurimum nocet ;
sicut et Salomonis sermo testatur dicens : Cum ho-
snine irreligioso ne habitaveris, ne forte discas semi-
£as ejus, el facias laqueos anime tue (Eccli. xxxvi,
412). Et iterum : Ne emuleris hominem injustum, ne
fmiteris vias ejus (Prov. m, 51). Unde et Petrus apo-
stolus ait : Justum igitur et valde justum est separari
eum qui salvari vult, ab eo qui non vult. Hinc Paulus
sub magna denuntiatione dicit: Denuntiamus autem
v0s, [ratres, per adventum. Domini nostri Jesu Chri-
Sti, ut subtrahatis vos ab omni fratre inordinate am-
ait: Negotiatorem clericum, et ex inope divitem, et
ex ignobili gloriosum, quasi quamdam pestem fuge:
corrumpunt enim bonos mores confabulationes pes-
simz. Tu aurum contemnis, alius diligit; tu calcas
opes, ille sectatur; tibi cordi*est mansuetudo, silen-
tjum, secretum ; illi loquacitas. Hic satis evidenter
ostenditur quod plurimum impedit societas et per-
mixtio eorum qui vitam dissimilem ducunt.
Igitur ut neque per oculos, neque per aures reci-
piamus malas delectationes ad pecezndum, et ut
orationi possimus vacare liberius , oportet omnino
habitare secretius atque remotius : hoc enim modo
et precedentes consuetudines a nobis excidere po-
terimus, in quibus contra przxcepta Dei agebamus.
B Non enim parvus labor est ut se aliquis a priori non
bona consuetudine reflectat ac revocet. Unde illud
vulgare proverbium dicitur: Mala consuetudo aut
vix aut nunquam tollitur. Quapropter si volumus
mandata Dei observare et custodire, studeamus
primo omnium nos ipsos abnegare, et crucem Chri-
$ti tollere et sic eum sequi. lpse'Dominus ad amo-
rem sui et observationem mandatorum suorum nos
provocat, dicens : Si diligitis me, mandata mea ser-
vate (Joan. xiv, 15). Et iterum dicit : Qui habet mea
mandata, et. servat ea, ille est qui diligit me (Ibid.,
v. 21). Tunc namque diligimus Deum, si ejus man-
data servamus, et omnia visibilia pro amore ejus
contemnimus. E contrario tunc nequaquam eum dili -
gimus, cum ejus pr:xcepta non custodimus. Unde
Joannes apostolus ait: Qui dicit quoniam diligo
Deum, et mandata ejus non custodit, mendaz est (I
Joan. iw, 20). Vere enim diligimus Deum, si ejus
mandata observamus. In operatione autem manda-
torum ejus cognoscere possumus utrum Deum dili-
gamus an non. Non enim ordinem mandatorum
Christi hic inserere per omnia disposuimus , sed ex
parte, et quantum ad propositum nostrum sufficit,
et presens ratio postulat. À parte enim totum intel-
ligitur. Primum itaque ea commemorare oportet
qu$ nos ad amorem Dei et proximi provocent, id
est : Diliges Dominum Deum tuum ez toto corde tuo,
et ez tota mente tua, et. ex omnibus viribus tuis ; hoc
est maximum et. primum mandatum. Secundum au-
tem simile est. huic : Diliges proximum tuum sicut te
ipsum. In his duobus mandatis tota lez pendet et pro-
phete (Matth. xxii, 57). Unde beatus Gregorius ait:
Przxcepia Dominica multa sunt. et unum. Multa per
diversitatem operis, unum in radice dilectionis. Si
in his duobus przceptis tota lex pendet et pro-
phetz», etsi utilitas omnium mandatorum una est,
et si omnia mandata unum.esse videntur, tunc non
est nobis necesse cuncta mandata Dei in hoc capi-
tulo sigillatim inserere. Sed videamus quid sit quod
nobis przcipitur : Diliges Dominum Deum iuum ex
toto corde two. Quid enim est Deum ex toto corde
diligere, nisi ut cor nostrum non sit inclinatum ad
ullius dilectionem amplius quam Dei? Verbi gratia,
. Si aurum, si argentum, si varias possessiones et hos
ot &. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 612
nores temporales, si mancipia, et animalia, cste- A fratres mei, et proximos nostros ut propra viscera
raque hujusmodi teto affectu diligimus, Deum ex
toto corde non amamus. Pro quanta enim parte in
sliquo horum amor oordis nostri fuerit occupatus,
pro tanta parte minus est ad Deum, et pro tanta
parte minus diligimus Deum. Sicut enim casta mu-
lier, quo virum suum amat, nullum slium amat,
ita et homo, si Deum amat , mundum non amat : si
autem mundum amaverit, jam Deum ex toto corde
non diligit. Et ideo refleetamus cor nostrum, et
mentem nostram, et omneg aetus nostros ab amore
visibilium rergm, et Deum ex toto eorde, et ex tota
anima, et ex (ota virtute diligamus. Tunc enim
Deum diligimus, si omnes sensus nostri, qui perti-
nent ad mentem, Deo vacant: si intellectus noster
Deo ministrat, si sapientia nostra eirca Deum est,
si omnis cogitatio nostra ea qux Dei sunt tractat.
Tunc etiam vere Deum diligimus, si semper de ejus
servitio cogitamus et loquimur, et ejus mandata
juxta vires adimplere satagimus. Deus enim non 66
verbis tantum vult diligi, sed corde pure et operi-
bus justis. Non postulat a nebis aurum neque argen-
tum, neque aliquid hujusmodi ; sed si fuerint nobis
ista, dispeetisi egentibus precipit. Nos ipsos querit,
in nobis requiescere eupit. Hoc solummodo a nobis
exigit ut eum ex toto corde diligamus, et mandata
ejus custodiamns , et templa nostra impolluta ei
servemus, quatenus ipse semper in nobis habitet, et
nos ín illo permaneamus. Quapropter aecedamus ad
eum et eopulemur in affectu ejus.
Sequitur : Diliges , inquit, proximum tuum sicul
teipsum. Qui diligit proximum, inquit Apostolus, le-
gem implevit (Rom. xim, 8); qui autem e eontrario
odit, homicida est. Qui proximum suum diligit sieut
seipsum, non oeeidit illum, non mentitur illi qaem di-
ligit, non falsum testimonium de eo dieit, nec illius
rem c€oneupiscit; non insuper hoc quod non vult
ut faciat el aliquis , facit illi quem sicut seipsum di-
ligit. Sequitur ; In his duobus mandatis tota lex pen-
det e. prophetes .(Matth. xxi, 40) ; jam enim supra
diximus, ut omnnium mandatorum una est utilitas, et
omnia mandata unum videntur esse mandatum, ita
- sibi invicem eohzrent, ut. alterum sine allero esse
non possit. Meo enim Deus vere sine proximo, nee
diligere, ut simui cum ele ad gaudia sempitarua fe-
lieiter pervenire et gaudere meragmur.
CAPUT XXVII.
Lamentabilis descriptio de Ms qui procepta Chrisi
RON obsereas.
De praneeptis ergo Domini nBosiri Jesu Christi
unum adhue capitulum excipere volui : sed eum re
Tpiniscerer quod istig temporibug pene jam nemo sit
qui ea obseryare valeat vel eatagat, majus mibi de-
siderium exstitit flendi quam gorihendi. Merito enim
lugendum est presentis vitsaa tampus, in quo tol
mala tantaque flagitia videmus quoudie eumaulari ;
que si velimus pae singula eonsiderare, nunquam
poterimus a lacrymis temperare. Bie autem omnia
B confusa, sic cuneta sunt resolnta, ut jam nec virur
tis quidem vestigium ugquam epparesat. De spurcitiis
euim et luxuriis, atque de cieleris nequitiis, nostri
diebus mundum repletum esse perspicimus : et, quod
est omuium malorum infelicius, jam neg ipsi emen-
danmur, nec aliis emendandi exemplum prabemns;
sed sumus velut sepulcra dealbata, qus a foris ap-
parent hominibus speciosa, intus vero plena suni
ossilhus mortuorum et omni spurcitia. Et contigit no-
bis hoc quod ilis solet evenire qui vel phrenesin
patiuntur, vel mente capti sunt; à quibus cam
multa turpia et periculosa vel dieantur, vel etiam
gerantur, nec pudoris aliquid, nec etiam poeniludi-
nis capiunt, quinimo, et magnifici sibi ac sapien-
. tiores videntur esse sanis ae sapientibus. Jta ergo e!
n0s, Cum omnia qua sanitali eontcaria Sunt geri-
mus , nec hoc ipsum quidem quod est sanitas novi-
mus. Si forte enim in corpore parum aliquid morbi
nos pulsaverit, statim medicos adhibemus, ei pecu-
nias eig damus, et omni observantia, quod nobis
compaljl, gerimus, nec prius eessamus quam ei
qu:& nobis molesta sunt mitigentur. ÀAnima vero cum
quotidie vulneretur, lanietur, uratur, proscipitelur,
et modis amnibus pereat, nec parva quides pm
ipsa nos cura sollicitat. Certum est eniu quod nos
omnes pafitér eorrumpit et absumi& ineuria, dum
nemo est qui opportuna prabeet et inopportüon:
prohibeat, et cum omnes cura iadigearaus, nemo est
qui medicimam pradicationis adhibeat e& poemitea-
proximus vere diligitur sine Deo. Nam, sicut supra p tiam eurationis imponat, Etenim si religiosus houo
diximus, impossibile est omnia mandata Dei ia. hoe
capitulo inserere, sed breviter suceincteque ea com-
memoravimus quz nes ad emorem Dei possint excl-
tare. Beiendum tamen nobis est quia non solum
pracepta evangelica, verum etiam prophetica et
apostolica mandata diligentissime scrutari, et fidelis-
sime observare, et obedire eis debemus. hleoque
studeamus Deum ex toto corde diligere, et mandata
ejus scrutari, et semper ante oculos mentis habere,
et ea non ex parte, sed per omnia diligere ; quate-
nus illam beatitudinem consequi mereamur quam
ille hymnidicus rex et propheta commemorat dicens :
Beati qui seruteniur testimonia ejus, in toto corde
exquirua eum (Peal, cxvin, 2). Stydeamus | etiam,
aliquis extrinsecus undecunque in his partibus ad-
veniret, et praceptorum Christi ae nostra Gonver-
&ationis confusionem videret, nescio si alios aliquos
magis quam nos inimieos esse et capifarios praece-
ptorum Christi judicaret, ei quasi qui &udium quod-
dam habuerimus in omnibus contraria agere quam
Christus nobis praecepit. Sed ne «uis pute& forte
exaggerationis eaueo a me hrec verba praeferri, peo-
hamenta jam nuno 3dhibebo , &en aliunde quam de
ipsis Christi mandatis; Christus enim noster ia
Evangelio ait 1 Audistia quia dictum est. andiguis :
Non occides ; qui auem occiderit, reus erij judicuw.
Ego autem dico vobis, quia amnis qui irascitur fratri
swo, reus erit. judicio : qui autem diserü [rairà. &nc,
615
CODEX REGULARUM. — PARS ll. REGULA PP. ORIENT.
*
614
rncha, veus erit concilio ; qui autem dizerit , fatue, A Dous et Dominus tantam curam reooneiliatienis nao-
reus erii gehenne ignis (Matth. v, 91, 22). Hxec qui-
dem Dominus Jesus. Nos autem tanquam increduli
et infideles calcamus hanc legem, et quotldie innu-
meris injnrils fratres nostros afficimus, quasi inde
aliquid przxrmii exspectemus. Sed videamus nunc
quantum «!t inter justitiam Pharlseorum et Chri-
stianorum discrimen. Illos occisio reos facit judicio,
nos autem ira similiter reos facit judicio. Et si nos
ira reos faeit judicio, quomodo audemus quotidle
tam leviter non solum contra juniores, verum etiam
contra :equales ac majores nostros irasci? Non so-
lum autem de ira, verum eam de omni verbo
otieso , secundum ejusdem Domini nostri senten-
tiam, reddituri sumus Deo rationem. Racbha enim
dicitar inanis et fatuus. Et cum frater noster ita
credat In Christum sicut et nos, quomodo illum au-
demus inanem, vel fatuum, vel absque mente vo-
care? Nam quod Dominus racha et fatue dicit, hoc
ostendit quia nec leve quidem, nec minimum, in fpa-
tre eollatum convicium nobis relaxabitur, ut non
pro omnibus judicemur, nisi lxso satisfecerimus,
et condignam poenitentiam in hac vita agamus. Et
ideo de istis levioribus mandatis sententiam dedit
nobis Christus, ut et de cxteris omnibus quz prze-
varicamur similiter sentiamus. Przterea quoque in
tantum humanus metus timori Dei prxponitur, ut si
fortiores ac potentiores nostri aliquam injuriam aut
contumeliam nobis faciant, ipsas etiam prompte et
mansuete sustinemus ; erga cozxquales vero vel in-
feriores interdum nec kesi commovemur et irasci-
mur. Quis ergo erit immunis aut alienus ab hac
eulpa? Si autem miles terrenus in conspectu regis
terreni non ausus. est irasci , neque aliquid sus Ín-
dignationis ante oculos ejus ostendere, quomodo au-
demus coram Rege aterno irasci, ej indignationem
nostram ante faciem ejus ostendere ? lex ergo ter-
renus deforis tantum videt hominum corpora, et
ipsa solummodo habet in potestate : Rex. vero coele-
stis cordis nostri conspicit arcana , ef potestajem
" habet utrumque, et corpus et animam, perdere iu
gehennam. Propter quod nec erga famulos quidem
neglizendam est istud pr:ceptum : neque enim sine
causa debemus contra ipsos irasci, quía et illi a
Christo simili ut nos libertate sunt donati. Neque p
etiam si aliquem videmus mandatum Domini prz-
terire, irasci contra eum debeinus, sed potius mise-
rationem et compassionem erga illum nos habere
oportet, secundum eum qui dixit: Quis infirmatur,
et ego non infirmor (II Cor. xi, 29)? Illud autem
quod in sequentibus habetur, quis non infidelium
etiam fabulosum judicet, cum :elerna D.i voce san-
citum sit? alt enim : Si autem offers munus tuum ad
altare, et ibi recordatus. fueris quia frater tuus habet
aliquid adversum te, relingue ibi munus tuum ante
altare , et vade prius reconciliari fratri tuo ; el tunc
veniens offeres munus tuum (Matth. v, 25). Nos au-
tef e contra pugnas habentes ad invicem, et dolos
in COrde versantes, accedimus ad altare Dei. Et cuti
-
Ste habeat, ut patiatur munera sua relinqui, cL
ante altare imperfeeia manere, atque interrumpi
mysteria sua, donec eamus, et iracundiam eum íra-
tribus nostris solvamps, et nodog et inimicitias : nos
vero nec hoe quidem erabeseimus, sed dies multes
manemus in inimieitiis, et trahimus sicut funem Jon-
gwm iram et. voluntatem malam, ignerantes quod
tantum longa erit nobis pena quantum et discordia.
Hoe etiam ad eumulum nostre confusionis est, ut si
quid boni nobis dicatur de inimico, non credimus ;
si quid autem mali, hec selum eredimus et confir-
mamus. Et si ferto irasei nobis accidat, precipit
Dominus ut apte solis ocoasum iraeundiam nostram
fipiamus. Unde dioit : 8ol non occidat super iracun-
diam vestram (Ephes. 1v, 26). Nes autem e contra
ne hoc quidem. contenti sumus ut jracundiam no-
Stram ultra solis terminum produeamus, sed insi-
dias invicem ponimus, et sive verbis sive rebus sup-
plantare proximes nestros ecupimug. Nam osculum
pacis quo tempore munera sacra efferuntur, porri-
gere invicem in usu habemus; sed vereor ne plu-
res ex nobis hoc labiis tantummedo faciant, cum
Christus pacem non ex ore, sed ex corde desideret.
Unde per h:ee Deus potius exacerbari quam placari
eredendus est. Puritas enim et veritas in conspectu
Dei placent ; respuit autem et odit omne quod simu-
latur et fingitur. Nam pro his singulis laerynmze no-
bis fundend» sunt, et eonfusio habenda est. C»-
tera vere przcepta qu: restant, in sequenti capi-
tulo, ob compen iii eaustmn, breviter et diligenter
diseutienda relinquimus.
CAPUT XKVHI.
Item de eadem lamentetione que supra.
Jam vero qus» de eonsentiendo adversario, vel de
concupiscentia ilicita, et de oculo dextro, et de
manu dextra, et de relinquendis uxoribus pr»ci-
piuntur (Matth. v), quasi nec scripta sint nec audita,
ità eontempnuntar. In ocalo enim dextro et manu
dextra parentes nostros atque propinquos intellizi-
mus : quod sí ad eontemplandam veram lucem nobis
impedimento sunt, debemus truncare istiusinodi
portiones ; ne dum volumus ceteros lucrifacere, ipsi
in s4ernum pereamus. Nam de non jurando eru-
beseo proferre in medium, non solum propter ju-
ramenta, sed etiam propter perjuria. Si enim vere
jurare crimen est et przvaricatio mandati, de per-
jurio quid dicamus? Evangelica autem veritas jura-
mentam non recipit, cum omnis sermo fidelis pro
jurejurando sit. Post hxc autem Dominus ait : Si
quis te percusserit in deztram mazillam, pr«be illi et
alteram ; et volenti tecum judicio contendere, et tu-
n'cam tuam. auferre, relinquz illi et pallium. Et si
quis angariaverit te mille passus, vade cum illo alia
duo. Petenti te, du ei. El volenti mutuari a te, ne
avertaris (Matth. v, 59). Ad liec enim quid dicimus?
Pro singulis autem his lacrymz nobis tantummodo
proferendz sHnt, et confüsio habenda est: aperte
enim contra hzc omnia militamus. Pati autem ali-
615
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
616
quid ex his qu: scripta sunt ac ferre, neque in ver- À querit medelam (Eccli. xxvn, 5). Et si homo erga
bis, neque in rebus unquam volumus. Sed etsi in
gliquo saltem vel leviter pulsemur, continuo velut
fere bestis contra eos insurgimus. Sed licet nos in
omnibus contraria agamus qu: praecipit nobis Chri-
&tus, tamen eminentius ab eo docemur; qui diri-
puerit, inquit, quz tua sunt, qui te leserit, qui tibi
nocuerit, non solum pro his quz tibi abstulit, non
indigneris; sed et dilige, et tota charitate con-
stringe, et etiam pro ipso ad Deum diligenter preces
funde. Ac si dicatur : Cum ille qui ad diripienda qux
(ua sunt iniquo spiritu fuerit accensus, si te pro-
lixiorem invenerit in largiendo quam ille venerat in
. diripiendo, quamvis ille sit ferus et barbarus, eru-
bescet tamen bonitatem tuam, mitigabitur a furore,
hominem non habet misericordiam, quis propilia-
bitur delictis ejus? Vellem silere jam et huc usque
progressus flnen: sermonibus meis imponere. Eru-
besco enim et confundor ultra procedere. Sed quid
iterum tacere proderit, cum ab ipsis mandatis Chri-
Sli, que impugnamus, silenter eliam arguamur?
Quomodo autem latebimus, cum qui novit corda
nostra, judicaturus est ea? Quid ergo dicam de illo
mandato quo jubemur non thesaurizare super terram?
Cseteri vero quasi e contrario audierint praeceptum,
et quasi dictum sit ad eos : Thesaurizate omni
modo super terram; ita relinquentes coelum adbz-
serunt terre, et insaniunt erga pecunias congregan-
das, totoque affectu odiunt Deum, diligunt autem
resipiscet continuo et facti peenitebit, ac suum qui- B mammonam. Quod autem dictum est. Nolüe cogi-
dem peccatum exhorrescet, tui vero animi virtutem
mirabitur et amabit. Sed hoc ubi nunc invenio?
Cujus enim talem vitam mirabor? Neminem autem
nunc invenire queo qui hanc injuriam patienter
ferre velit. Christus enim nos orare pro persequen-
tibus et calumniantibus jubet; nos autem non $0-
lum contra inimicos, sed etiam contra amicos sxpe
inimicitias et insidias ponimus. Christus maledicen-
tibus benedici jubet, nos e contra non solum mul-
tiplicatas maledictiones restituimus , sed etiam, si
possumus, pro verbis flagellis eos c:edimus. Nonne
übi videntur, o homo, omnimodis contraria esse, ut
dixi, przceptis Christi quz gerimus? Nonne magis
pugnam habemus contra mandata ejus, quam obe-
dientiam? Et ideo merito lugemus, et inobedientiam
nostram merito plangimus. Sed dicit aliquis : Im-
possibilia nobis precipit: 2hristus. Quid agis, o
homo? nunquid ignoras quid David in Saul fecit?
Quid Stephanus martyr, qui pro lapidantibus ex-
oravit? Oblitusne es quid ipsemet Christus docuit et
fecit, dicens : Pater, ignosce illis, non enim sciunt
quid faciunt (Luc. xxu, 54)? Volentibus enim 05-
servare Christi przcepta, non sunt impossibilia, sed
levia; nolentibus vero et inobedientibus videntur
esse dura et impossibilia, cum idem Dominus dicat :
Onus meum leve, et jugum meum suave ( Matth. x1,
30). Jam vero quid dicam de hoc quod scriptum est
in oratione Dominica : Dimitte nobis debita nostra,
sicut et nos dimiltimus debitoribus nostris (Matth. vi,
12)? Quisnam est ex omnibus nobis qui cum fiducia
hzc Deo dicere audeat? Nam etsi nihil faciamus
inimicis et debitoribus nostris, habemus tamen in-
tra nos insapnabile vulnus iro: retentum in corde.
Et si tantummodo non lx:das eum qui te Lesit, aver-
tis te tamen ab eo, nec libenter eum vides, manet
sine dubio vulnus in pectore, et dolor augescit in
corde. Nunquid tu ita vis propitium tibi fieri Deum,
ut non quidem te lz:dat, avertat se tamen abs te, et
peccatorum tuorum memoriam teneat et videre te
. nolit? Igitur qualem vis esse erga te Deum, cum
peccatorum veniam poscis, talem te exbibere debes
his qui deliquerunt in te, sicut et sapientium qui-
dam dixit: Homo homini servat iram, et a Deo
tare de crastino, nec audire scio aliquem, nec om-
nino servare. Et propterea de-hoc mandato dicere
aliquid erubesco. Etenim oportebat nos quocunque
pacto loquente Christo et pronuntiante non dubitare,
sed credere. Nune vero etiam cum et causas et ra-
tiones adhibeat mandatorum 'suorum, atque exeur
plis ea validissimis muniat, nec sic quidem erubesci-
mus. Propter hoc enim et avium qua non arant,
neque seminant, et liliorum, qua non nent, sünilito-
dines posuit, uL nemo dubitaret, et tamen nos sicat
gentes, aut forte etiam aliquid desperabilius genti-
bus de his cogitando consumimur. Sed de hoc, ut
dixi, mandato plura dicere erubesco, ad sequen.ia
tamen veniam, si forte alicubi solatium qualecun-
que mei pudoris inveniam. Quid ergo sequitur post
biec ? Nolite judicare, ut non judicemini (Matth. vii).
Ego enim solatium mei pudoris invenire credebam,
augmenta nunc confusionis reperi. Si autem nul.um
nobis peccatum aliud fuisset admissum, pro hoc
solo gehenn:x nos tradi satis abundeque sufüceret;
quippe qui in alienis delictis severi et amarissimi
judices residemus, nostras autem trabes in oculis
propriis infixas non videmus: a quo vitio neque
seuli hominem, neque monachum, neque ctiam
solitarium ullum facile reperies liberum. Neque etiaa
de hoc exhorrescimus quod idem ipse ait : In quo
enim judicio judicaveritis, judicabimini (Ibid.). Nam
dic mihi, quid laboris habet ut non judices alium?
Nos autem qui cum possimus sine labore manda-
tum Dei servare, laboramus et nitimur ut illud prz-
varicemur. Quia et revera ipse pronuntiavit de prz-
ceptis suis quod nihil in eis onerosum sit, sica
paulo ante retuli, id docens : Jugum meum suat
est, et onus meum leve (Matth. x1, 50). Nos namque
e contra gravia efficimus qu:e ille levia constituit.
Quamvis enim sintaliqua in quibus paululum labo-
ris adhibendum est, tamen quidquid ipse precepit
leve-est, etiam si sit tribulatio. Et si tribulatio, quo-
modo leve est? Leve, inquam, est, quia immensus
pondus futurx glorie levem facit presentis temupo-
ris tribulationem. Sequitur : Nolite, inquit, dar:
sanctum canibus, neque projiciatis margaritas vestres
ante porcos ( Matth. vui, 6). Nos vero e contra laudis
611
CODEX REGULARUM. — PARS ll. REGULAE PP. ORIENT.
618
amore et jactantize vitio corrupti, etiam huic prz- A fessio peccatorum propagatur. De confessione pec-
cepto contraria gerimus, atque hominibus neque
intelleetum purum habentibus, neque fidem sanam
relinentibus , et insuper peccatorum maculis in-
nexis, sine ulla discretione mysteriorum secreta
nudamus. Multum est enim, si velimus singula quz-
que mandata discutere, qui» omnimodis in con-
teniptu habentur ab hominibus, ut illud : Quodcun-
que vultis ut faciant vobis homines, eadem et vos fa-
cite illis (1bid.). Nos namque e contrario omnia faci-
mus hominibus qux ipsi nolumus pati. Et rursum,
qui jussi sumus per angustam viam incedere, per
latam semper incedimus. Hi autem qui videntur
sustulisse crucem suam et sequi Christum, de lata
el spatiosa via sollicite requirunt. Sic enim facere
Solent illi qui szeculum relinquere disponunt. Cum
autem de monasteriis aut retrusione vel etiam de
locis habitantium percunclantur, ante omnia de re-
quie tractant et de opportunitate. Prima tamen sol-
licitudo statim et prima verba ista sunt: Estne ibi
requies quo eundum est? [nveniuntur ihi ea qua ne-
cessaria sunt abundanter? Primum enim, ut dixi,
sollicite requirunt si nihil horum desit qua lata et
spatiosa via deposcit. Quid agis, o homo ? Quid lo-
queris? Árctam et angustam viam jussus es ambu-
lare, utquid de requie, utqui4 de abundantia per-
cunctlaris? Verum ne me existimet aliquis hzec di-
cendo alios incusare, jam nunc de meipso narrabo.
Quondam cum de szculi abrenuntiatione et de soli-
taria habitatione cogitare ccepissem, ego scio quam
sollicite infra memetipsum perscrutabar, unde v»
verem, el unde mihi in ipsa habitatione ea qu:xe ne-
cessaria sunt corpori prx: berentur? Sed et illud non
segniter requirebam, unde haberem vestimenta,
unde luminaria, unde eliam ligna, et legumina, et
cetera talia. Ita enim ego cum omni sollicitudine de
requie corporis apud meinetipsum tractabaui. lcu!
quam subtiliter ille artifex mali diabolus nos deci-
pit, et quanta cxecitate oeulos nostr meniis obdu-
cit! Ad regnum celorum cupimus ascendere, et in-
terrogamus si aliqua nobis difficullas occurrat in
itinere. Ád coli fastigium et divitias festinamus :
ad ipsas, inquam, divitias, quas nec oculus vidit,
nec auris audivit, neque in cor hominis. ascende-
runt; et de requie corporis percunctamur.
Nam sicut diximus supra, multum est si velimus
singula quaque mandata Christi.in hoc loco discu-
tere. Tainen oportet nos flere et lugere pro his sin-
gulis qu:e impugnamus, et in contemptu habemus,
quatenus ab ipsis sceleribus qu:e per inobedientiam
et contemptum eorumdem maudatorum Christi in-
currimus, uberrimis lacrymarum fletibus ablui ex-
piarique, Deo opitulante, mereamur.
CAPUT XXIX.
De compunctione cordis.
Compunctio etenim cordis est humilitas mentis,
cuin lacrymis, et recordatione peccatorum, et (i-
maiore judicii. Nam ex humilitatis virtute compun-
vrtio cordis nascitur. De compunctione cordis con-
PATROL. CIII.
D Duo
catorum penitentia generatur. De poenitentia autem
indulgentia peccatorum percipitur. Quatuor enim
sunt qualitates affectionum quibus, mens justi tedio
salubri compungitur; hoc est, memoria preeterito-
rum peccatorum, recordatio futurarum poenarum,
consideratio peregrinationis sux; in hujus vitx mi-
seria, desiderium supern» patrie, quatenus ad
eam quantocius valeat pervenire. Quando ergo ista
in corde flunt, credendum est tunc esse Deum per
gratiam cordi humano prxsentem. Przterea quo-
que oportet nos, qui compunctionem cordis perfecte
desideramus habere, prius animo et mente ab omni
perturbatione ac fluctuatione visibilium rerum sece-
dere, atque ad illa conscendere silentia ubi quies
sumi, jugis tranquillitas et pura est serenitas ;
ibique oculum mentis nostra tota intentione semper
debemus delixum habere. Oportel etiam nos diem
mortis ante oculos mentis habere, et preterita pec-
cata ad memoriam revocare; et eorum qui in in-
ferno gemunt rememorari, et quomodo ibi sunt
animz, in quam amaro silenlio, aut in quam pes-
simo gemitu, vel metu, sive cruciatu, aut in quali
exspectatione et dolore; et pro his infinitas debe-
mus lacrymas fundere. RGcogitemus autem diem
resurrectionis, et illud terribile, et horrendum, at-
que tremendum judicium Christi; et premium ju-
storum, et repositam peccatoribus poenam, quam
passuri sunt in conspectu Dei. Sed et supplicia om-
nia, et ignem inexstinguibilem, et vermes immorta-
C les, et tartarum tenebrarum ad memoriam revoce-
mus : el super hic omuia dentium siridorem et
tormenta perpetua per.iuescamus. Adducainus etiam
ad medium bona, et gaudiosa gaudia, qua sunt
justis reposita coram Deo et angelis ejus in seterna
gloria. Cogitemus au:em quam gloriosi sint illi an-
gelorum chori, qua societas beatorum spirituum, et
qux sit majestas szternz visionis Dei. Utrorumquo
horum cominemorationem jugiter in cordibus no-
stris habeamus : super judicia quidem peccatorum
ingemiscamus , super bona vero justis reposita gau-
deamus : sicque fit ut perfecta compunctio formidi-
nis tradat animum compunctioni dilectionis.
CAPUT XXX.
Quod duo sunt genera compunctionum.
igitur sunt compunctionum genera, hoc est,
irriguum superius, et irriguum inferius ( Jos. xv,
19). Irriguum quippe inferius quisque accipit, cum
inferni supplicia flendo pertimescit. Irriguum vero
superius accipit, cum sese in lacrymis celestis re-
gni desiderio affligit. Sciendum namque est quia
nullum habebit accessum ad compunctionem cor-
dis, is qui in risu et jocis immoderatus fuerit. Non
enim convenit ei qui ad perfectionem nititur ascen-
dere, in modum parvuli insensati jocari, nec disso-
lutis labiis risum proferre, sed subridendo tantum
mentis ketitiam indicare. Amentia namque est cum
strepitu ridere. Parvuli enim est ludere, perfecti
autem viri lugere, jocus vero et risus negligentem
20
019
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS '
620
et tepidum efflciunt virum justum erga Dei servi- À cum hominibus potentibus volumus aliqua sugge-
tium. Ó quantam perniciem przeparant risus et jo-
cus! et e contrario quantum lucrum afferunt fletus
«uc luctus ! Quem enim delectat hie ridere, postmo-
(dum fleb amarisstme; qui autem hic lugere volue-
rit, impostertrm sine fine gaudebit. Nam et. Salvator
noster bentes vocat lugentes ; et qui nunc Letantur,
flere eos dicit in novissimo. Unde Jacobus apóstolus
ait : Miseri estote et [ugete, risus vester in tuctum
convertatur, et. gaudium. in. mororem (Jac. 1v, 9).
finc per Salomonem dicitur : Risus dolore fiscebi-
tur (Prov. xiv, 15). Hinc Gregorius ait: Nemo po-
test et hic gaudere cum szxculo, et iflit regnàre cum
Christo. Hinc etiam in collationibus Patrum legi-
tar : Vidit, inquit, senex quemdam ridentem, et ait
rere, non presumimus nisi cum humilitate et reve-
rentia; quanto magis Domino Deo universorum cum
cordis humilitate et puritatis devotione supplican-
dum est! Et non in multiloquio, sed in puritate
cordis nos exaudiri sciamus : et ideo brevis et pura
debet ésse oratio, nisi forte ex affectu inspirationis
divine gratie protendatur. Cum enim in oratione
assistimus, gemere et flere debemus, reminiscentes
quam gravia sunt scelera qux commisimus, quam-
que dira inferni supplicia qu: iimemus. Longe
quippe a Deo est animus qui in oratione cogitatio
bibus szculi fuerit occupatus. Et tunc veraciter ora-
mus, quando aliunde non cogitamus. Sed valde per-
pauci sunt qui tales orationes habeant ; et licet in
ifi: Coram celo et terra rationem totius vite B quibusdam sint, difficile tamen est ut semper sint.
nostrz reddituri sumus, et tu rides? Quapropter non
nos oblectet puerilis jocus ac risus, sed lecliones
sacro et spiritualis melodie cantus. Quamvis enim
dura sm& corda nostra ad lavrymas producendas,
mox tamen ut psalmorum dulcedo insonuerit, ad
comptunctionem cordis animum nostrum inflectit.
Multi enim reperiuntar qui cantus suavitate com-
moti sua crimina plangunt, atque ex ea parte magis
flectuntur ad lacrymas, ex qua psallentis insonuerit
dulcedo suavitatis. Sed studendum nobis est ut
etiam post compunctionis tempora, in quantum Deo
largiente possunius, ipsam vim lacrymarum in nos-
metipsos conservemus; ne no3 post compunciionem
cordis cogitatio fluxa dissolval; ne mentem nostram
Tunc autem magis diabolus cogitationes curarum
&ecularium nostris mentibus ingerit, quando nos
orantes aspexerit. Sed nos e contra tam perseveran-
tr in oratione persistere debemus, quousque im-
portunes &ecularium rerum cogitationes ab inimice
latenter immissas superemus. Quoties enim quilibet
aliquo tangitur vitio, toties se ad orationem subdat;
quia frequens oratio vitiorum impugnationem exstin-
guit. Et qui leditur, non desistat orare pro se lz-
dentibus : quia sicut nullum proficit in vulnere
medicamentum, si adhuc ferrum in eo sit, ita nihil
illius otatio proficit, cujus adhuc dolor ést in men
et odium manet in pectore.
Tantus ergo debet esse orantis affectus erga
vana letitia subripiat , ne lucrum compunctionis C Deum, ut non desperet precis effectum. Inaniter av-
anima nostra per incuriam flux: cogitationis perdat.
Sic quippe quod poposcerat, obtinere anima meruit,
quia se post lacrymas in eedem mentis vigore ser-
vavit. De qua nimirum scriptum est: Vultus ejus
ton sunt. amplius in diversa mutati (I Reg. 1, 18).
Quia igitur non est oblita qux petiit, non est privata
munere quod poposcit. Nos autem quia post bap-
tisma inquinavinrus vitam, rebaptizemus ín lacry-
fnis conscientiam wostram. (Qui ergo lacrymás inde-
sinenter fendit, et tàmen peccare non desinit, 1a-
mentum habet, sed mundationem non habet. Ubi
autem lacrymae abundant, ibi cogitationes sordidze
non approximant. Compunctlo sanitas animse "est,
compunctio illuminatio tnentis est; compunctio re-
missio peccatorum est; compunctio Spiritam 3an-
Lum hebitare facit in se.
CAPUT XXXI.
De reverentia. et instantia orationis,
Oportet ituque nos certissime scire et veraciter
evbdere, quía essiduitate orationum adipisci possw-
Wrus remisiohem omnium peccatorum ; si tameh
actus oOratiorii e&t jJabia cordi non discrepaverint.
Melius enim ett corde orare càra silentio sine sono
voets, quan solis verbis sine intuitm mentis; quia
won verba deprecationis Deus ihtendit, sed cor oran-
tis aspicit. Nam negligentes orationes nec ab ipso
homine impetrare valent quod volunt. * Si enim
& Ex regula sancti Benedicti, cap. 20.
tem oramus, si spei fiduciam non habemus : P.t:t
autem unusquisque, ut ait Apostolus, im fide nik:
hesitans. Nam qui dubitat, similis est fluctui maris,
que a vento movetur, atque dispergitur ( Jac. 1, 6
Diffüdentia ením nascitur ex hoc quod adhuc s
quisque senlit circa peccandi alfectionem versari.
Multum enim, inquit Apostolus, valet deprecatio justi
assidua (Jac. v, 16). In tantum utique valet, &
etiam per eam dz:monia vincantur, et aditus eorum
per ipsam obstruantur, ut non quocunque volant,
vadant. Unde in Tripertita historia legitur ita. Tem-
poribus Juliani Apostate missus est. d:ernon ab ipse
in Occidentem, ut iret velociter et alferret ei inde
aliquod responsum. Cum autem pervenisset dzsoa
ille in quodam ioco ubi quidam monachus habit
Dat, stetit ibidem per decem dies immobilis, eo quod
non poterat ultra progredi, quia monachus ifle noe
€essabat orare neque nocte néque die; el regre--
sus est sine effectu ad eum qui miserat illum. Ce
reverlenti dixit Julianus : Quare tandiü tardase"
Respondens demon ait: Et moram feci, et sis
actione reversus sum. Sustinui emim decem die
Publium monachuth , si forte cessaret ab oratione e'
transirem ; et non cessavit, et prohibitus sum trame
fre, et redii nibil agens. Tunc impiissimus Juliana:
indignatus dixit : Cum illuc ingressus fuero, facia-
in eo vindictam. Et inura paucos dies Julianus De
en
CODEX REGULARUM. — PARS Il. AEGULJE PP. ORIENT.
'eqa.
providentia interiit. Et. confinuo unus ex praefectis A orare, vel tale opue facere ut ipsum pro nebis Deum
qui cum eo erant, abiit, et vendidit omnia que ha-
buit, et veniens ad senem illum factus est menaehue
magnus, et sic permansit cam eo, donec quievit in
Domino. Ubi datur intelligi quia oratio servorum
Dei continua non solum homines salvat, sed etiam
diaboll tela exsuperat. Per orationes autem yuerissi-
mas omnia nobis utilia à Domieo tribuuntur, et
cuncta noxia procu! dubio effugantur. Idcirco ne-
cesse est nobls et ore et corde sine intermissione
orare.
CAPUT XXXII.
Quomodo possit aliquis sine intermissione orare.
Dei servam autem, et maxime solitarium, oportet
sine intermissione orare, legere et operari, ne forte
mentem otio dedita spiritus malignus invadat. Ora- B
tionibus autem mundamur, lectionibus instruimur ,
operationibas vero eorpus, ne forte superbiat, fatiga-
inus. Sed quxrendum nobis est quomodo quis possit
sine intertnissione erare. Quidam enim dicere volunt
«uod ille sine intermissione orat qui canonicas ho-
ras observat. Nobís vero non expedit czteris horis
ab oratione vacare; sed secundum Apostolum sine
intermissione debemus erare. Sic autem Domino
mniserante poterimus illud preceptum implere, id est,
$i jugiter lingua orare non possumus, vel corde
oremus: et si ore, vel corde indesinenter orare ne-
quimus, vel etiam actus nostri tales sint ut semper
pro nobis Deum exorent.
Unde in Collationibus Patrum tale datur exem-
plum : Lucius abbas interrogavit quosdam fratres,
dicens : Quod est opus manuum vestrarum? At illl
dixerunt : Nos non contingimus aliquod opus ma-
nuum ; sed, sicut Apostolus dicit, sine tntermissione
oramus. Dixit eis sene : Et non manducatis? illi
autem dixerunt : Etiam mandücamus. Et dixit eis :
Quando ergo comeditis, quis orat pro vobis? Et ite-
rum interrogavit eos dicehs : Non dormitis? Et illi
dixerunt : Etiam dormimus. Et senex adjecit: Cum
dormitis, quis orat pro vobis? Et non invenerunt quid
ad hzc responderent ei. Et adjecit: Ignoscite mihi,
fratres, quia ecce non facitis sicut dixistis. Ego autem
ostendam vobis quia operans. manibus meis sine in-
termissione oro. Sedeo namque, juvante Domino,
infimdens mihi paucas pálmulas, et facio ex eis ple-
ctam, et dico : Misereremei, Deus, secundum magnam
snisericordiam tuam : et secundum multitudinem mi-
seratiotum tuarum. dele. iniquitatem meam | ( Psal.
L, 1). Et dixit eis: Oratio hzc est, an non? Et di-
xerunt ei: Etiam. Ille autem dixit: Quando per-
rnansero tota die laborans, et orans ore vel corde ,
facio plus aut minus sex nummos, et duos ex his
dono pauperibus foras ad ostium, et residuos expendo
in usus meos et discipalorum meorum. Ille vero qui
accepit illos duos denarios orat pro me tempore quo
ego manduco vel dormio, atque ita per gratiam
Dei impletür in me hoc quod scriptum est : Sine in-
termissione orate (Rom. 1, 9). Quapropter oportet
DOS, sicut predictum est, ore vel corde indesinenter
exeret.
Bind queque hu.c apestolieo precepto quasi con-
trarium esse videtur qued Dominus ait : Orantes ag-
tem nolite multum loqui, sicut ethuici [sciunt (N qti.
w$, 7). Wtaque animadvertendum est quod Dominus
non dixit: Nolite multum orare, sed Nolite multum
loqui, sicut ethnici faciunt , qui secundum politasa
eloquentiz facultatis facundiam orant. Ille enim sine
intermissione ad Deum orat, qui peccanti 5in.se fratri
dimittit; qui non 3b hominibus, sed a Deo laudem
qusrit, qui adversus turbam vanorum phantasnia-
tum ostium cubilis cordis sui claudit : et ne aliquod
impedimentum ejus orastie patiatur, im amore Dei
wentis oculum flyit,
CAPUT XXXHI.
Quod emnes vano cogi ones es iliusione demonum
un.
Nulla ergo virtus est in. conversatione servorum
Del qus talem habeat laborem quomodo oratio. Dum
enim voluerit bomo Deum suum orare, semper dix-
mones festinant orationem ejus interrumpere, scien-
tes quia ex nulla alia re tantum impediuntur, quan-
tum per orationem ad Deum fusam. Siquidem om-
nem alium laborem quem homo in conversatione
religiosa posilus assumpserit, quamvis instanter
agat, habet tamen aliquam requiem. Oratio autem ,
ut dictam est, nuliam habet requiem. Qua de re in
Vitis Patrum | ita legitur : Quodam tempore, nocte
demon ad ostium cellule beati Macarii pulsavit ,
e dicens : Surge, abba Macari, et eamus ad collectam ,
ubi fratres ad vigillas congregantur. Sed ille, qui
gratia Dei repletus erat prudentia, falli non poterat,
intellexit diaboli esse fallaciam, et ait: O. mendax
et veritatis inimice! qu: tibi societas cuni collecta
et congregatione sanctorum! At ille : Latet ergo to,
inquit, o Macari, qued sine nobis nulla congregatio
anonachorum agitur? Tum tNe : Imperet, inqoit, tibi
Dominus, immunde. Et ille adjecit: Veni denique ,
et videbis opera nestre. His dictis, dzmon discessit.
Et abbas conversus ad orationem petiit a Deo ut ei
estenderet si hoe verem esset quod gloriatus est
&?mon. Abiit ergo ad collectam ubi a fratribus vi-
gli celebrabantur, et iterum in oratione Dominum
deprecatur ut sibi verbi hujus veritatem ostendat ;
et ecce vidit per totam ecelesiam qussí parvulos
quosdam JEthiopes discurrere huc atque iue et ve-
lut volitando deferri. Discurrentes ergo illi Athiopes
pueruli singulis quibusque sedentibus alladebant : et
sl cui duobus digitulis oculos compressissent, statith
dormitabat. Si cui vero in os misissent digitum,
oscitare eum factebant. Ubi vero post psalmum ad
orandum projecissent se fratres, percurrebant nihilo-
minus singulos, et ante alium jacentem in oratione
quasi in mulierum speciem vertebantur ; ante alium
autem quae! xdificantes, aut aliquid portantes , ac
diversa queque agentes apparebant; et quocunque
dxmones quasi ludendo formassent, hec illi orantes
In cordis sui cogitatione versabant. À nennullis ta»
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
624
men ubi aliquid horum agere coepissent, quasi quo- AÀ ciamur astare, et Dominus ad nos veniens non quod
dam repulsu praecipites dejiciebantur, ita ut nec
stare quidem prorsus aut transire juxta eos aude-
rent. Aliis vero etiam supra dorsa et cervices lude-
bant. Hzc cum vidisset sanctus Macarius, ingemuit
graviter, et ait cum lacrymis : Exsurge, Domine, ut
, dispergantur inimici tui, et fugiant a facie tua ; quo-
niam impleta est illusionibus anima nostra. Post ora-
tionem autem vocatis seorsum singulis quibusque
fratribus ante quorum faciem dxmones variis ima-
ginationibus ludentes, requisivitab eis si in oratione
vel zedificandi, vel portandi cogitationes habuerint,
vel ita agendi talia diversa quxe unicuique imaginata
per d:emones viderat; et singuli eorum conf(iteban-
tur ita fuisse in corde suo ut ille arguebat eos. Et
condemnet in nobis, sed potius quod remuneret,
inveniat.
CAPUT XXXV.
De laude psalmorum et dispositione horarum in qui-
bus psallere debemus.
Psalmorum denique assidua decantatio tristia
corda consolatur, gratiores mentes facit, fastidiusos
oblectat, inertes exsuscitat, peccatores ad lamenta
invitat. Nam quamvis dura sint corda nostfa, tamen
mox ut psalmorum dulcedo insonuerit, ad profe
ctum pietatis animum nostrum inflectit. Omnis enim
duritia cordis eorum dulcedine emollitur : et sicut
orationibus regimur, ita psalmorum studiis delecte-
mur. Oratio autem in presenti tantum vita pro re-
tunc intellectum est quod omnes vanz et superflue B medio peccatorum effunditur; psalmorum autem de
cogitationes, quas somniorum, vel psalmorum, seu
orationum tempore unusquisque conceperit, illusione
d:emonum flant. Ab his autem qui omni custodia ser-
vant cor suum facile repelluntur /JEthiopes. Deo
enim conjuncla mens, et in ipso tempore precipue
orationis intenta, nihil alienum , nihil superfluum
recipit.
CAPUT XXXIV.
Quod cantantibus et. psallentibus. presentia Dei. et
angelorum semper adsit.
Quoniam quamvis ubique Deum per potentiam di-
vinitatis esse noverimus , et oculos ejus speculari
bonos et malos credamus, prxcipue tamen sine ali-
qua dubitatione, cum divino officio assistimus , per
gratiam nobis eum adesse presentem credimus. C
ldeoque semper memores simus quod Propheta ait :
Servite Domino in timore (Psal. n, 11). Et iterum :
Psallite sapiehuer (1bid.). Tunc etiam angelici spiri-
tus maxüune nobis presentes adesse credendi sunt,
cum divinis specialiter mancipamur obsequiis, id est,
cum lectionibus sacris aurem accommodamus, vel
psalmodi: operam damus, vel orationi incumbimus,
vel etiam inissarum solemnia celebramus. Unde idem
Propheta ail: In conspeciu angelorum psallam tibi
(Psal. caxxvit, 2). Quapropter solerter nobis stu-
dendum est ut cum ad divinum officium vel ad mis-
sarum solemnia celebranda convenimus, semper nie-
mores simus qualiter nos oporteat esse in conspe-
ctu Dei et angelorum ejus. Et sic stemus ad psallen-
dum ut mens nostra concordet voci nostra. Sic enim
Apostolus ait: Psallum spiritu, psallam et mente
(I Cor. xiv, 15).
Cavendum est autem ut non negligenter, nec te-
pide, vel inhoneste divinum officium celebremus, ne-
que ad perficiendum pigre adveniamus; ne, quod
absit, in illam sententiam incidamus qua dicitur:
Maledictus homo qui opus Dei fecerit negligenter (Deut.
xxvii, 15). Observandum est ut ne quid in oratoriis,
vel in cellulis nostris inhonestum vcl indecens, ne
quid ineptum , vel perversum, aut cogitationibus,
aut verbis, aut actibus perpetremus ; sed cum timore
et veneratione ccleste compleamus officium, qua-
venus In conspectu Dei et angelorum ejus digni elfi-
cantatio perpetuam Dei laudem demonstrat, et glo-
riam sempiternam. Sic enim scriptum est : Beati qui
habitant in domo tua, Domine , in secula seeculorem
laudabunt te (Psal. uxxxin, 5). Cujus operis frequen-
tiam quicunque fideliter intentaque mente exsequi
tur, quodammodo angelis sociatur. Quocirca necesse
est ut certis horis certisque temporibus nostre ser-
vitulis officia persolvamus, id est, matutino, prima,
tertia, sexta, nona, vespera et completorio. De his
diurnis horis ait propheta David : Septies im. die lav-
dem dizi tibi (Psal. cxviui, 64). De nocturnis autem
vigiliis idem ipse propheta ait: Media.nocte surge-
bam ad confitendum libi (Ilbid., v. 62). Et rursus
dicit : Memor fui nocle nominis tui, Domine (Pul.
Lxri, 7). Et rursus dicit : Si memor fui tui super stra-
tum meum, in matutinis meditabor in te (Ibid.).
Propterea quoque de divinis in noctibus officiis
ceterisque horis diei ab oratione nos non oportel
vacare, sed semper per intervalla borarum aut ore-
mus , aut legamus, aut aliquod opus manuum exer-
ceamus, quatenus tzdium cordis et cogitationum
evadere possimus, sicut legitur fecisse beatus Ap-
tonius. Qui quodam tempore cum sederet in eremo,
animus ejus taedium et confusionem cogita: ionum
incurrit, quia nondum adhuc instanter laborabat, e&
ait ad Deum : Domine, volo salvus fleri, et non per-
mittunt me cogitationes mex. Quid faciam in hat
tribulatione, et quomodo salvus ero? Et post pus
lum surgens exiit foras, et vidit quemdam tanquam
seipsum sedentem et operantem; denique vidit
eumdem ipsum ab opere surgentem et orantem , &
iterum sedentem, et flectam de palmis facientem;
inde rursus ad orationem surgentem. Erat autem
angelus Domini missus ad correctionem et cautelam
dandam Antonio. Post hxc audivit vocem angeli
dicentis : Sic fac, et salvus eris. llle autem hoc ae
dito, magnum gaudium sumpsit atque fiduciam. E
ita postea faciens, salutem quam quzrebat invenit
Ita et nos facientes, Deo opitulante, salvabimur. Ne-
merum quoque et mensuram psalmorum quos que-
tidie canere debemus hic minime describimus, quia
hoc quod Apostolus sine intermissione praecipi
agere, ego nullatenus pr:sumo determinare. "Testis
625
CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGUL/EÉ PP, ORIENT.
626
sit unicnique conscientia sua, quia Deum, quem nulla A me, et retribuam tibi mercedem tuam. Qui cum post
fallunt occulta, inspectorem cordis sui omni hora
habebit. Oportet preterea nos orare indesinenter
pro nostris benefactoribus, et pro omnibus homini-
bus, pro regibus et omnibus qui in sublimitate sunt
constituti, ut quietam et tranquillam vitam habere
possimus. Sciendum vero est quia quanto quisque
magis assiduus fuerit in oratione, lanto feliciorem
remunerationem recepturus est in :eterna beatitu-
dine. Luminaría vero cum omni diligentia sive de
propriis laboribus seu de fidelium oblationibus in
suis oratoriis noctis tempore provideant solitarii.
CAPUT XXXVI.
Si quotidie corpus Domini quilibet audeat sumere vel
missam cantare.
annos septem ipso natalitio apostolorum die missga-
rum solemnia peregisset, et mysteria sacre com-
munionis accepisset, e corpore exivit. Qua in re
pensandum est quantum presidium sit quotidie sa-
cerosancti corporis et sanguinis Domini nostri Jesu
Christi hostias immolare; et patenter ostenditur
quam salubre est vesci tanto medicamine. Unde qui-
dam venerandus poeta dixit .
Magnum przsidium est sscro lihemine pasei
8i cor participis cr.miioa Bulla premunt.
Hinc etiam egregius doctor Augustinus dixit : Nihil
sic debet formidare Christianus quam separari a
corpore Christi. Si enim separatur a copore Christi,
non est membrum ejus; si non est membrum cjus,
Non mea itaque opinione, sed sanctorum Patrum B non vegetatur spiritus ejus. Unde sit Apostolus :
asserlione hzec utraque reor fieri posse, id est, et
missas quotidie celebrare, et sacrosancta corporis et
sanguinis Domini mysteria quotidie cum tremore et
timore sumere ; ab his tamen, qui mundi sunt ab
oinni inquinamento carnis ac spiritus, et hoc cum
xnetu magno et. pavore: quia qui tantum hospitem
cupit intra se suscipere, castus debet esse non so-
lum in corpore, sed et mundus in corde. Nam fait
quidam venerabilis Pater nomine Apollonius , qui
hoc monebat fratres, ut, si fieri posset, quotidie
communicarent mysteriis Christi, ne forte, qui se ab
his longe facit, longe fiat a Deo. Qui autem, inquit,
frequentius hoc suscipit, frequentius ipsum sine
dubio Salvatorem suscipit; quia idem ipse ait : Qui
Quisquis spiritum Christi non habet, hic non est ejus
(Rom. vini, 9).
Quapropter faciat unusquisque quod secundum
fidem suam pie credit esse faciendum. Neque enim
inter se litigaverunt, aut quisquam eorum alterum
alteri se pretulit, Zachzus scilicet et centurio;
cum alter eorum gaudens susceperit Dominum, alter
vero dixerit: Non sum dignus, Domine, wt intres
sub tectum meum (Luc. vi, 6). Ambo Salvatorem
honorificantes diverso et quasi contrario modo;
amho peccatis miseri, ambo misericordiam conse-
cili. Sic et sacramentum Dominici corporis et san-
guinis unus honorando non audet quotidie sumere,
alter similiter honorando non audet ullo die przeter-
manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, in C mittere.
me manet, et ego in eo (Joan. v1, B5). Sed et ipsa
commemoratio Dominicze passionis cum assidue sit
a servis Dei celebrata, primum per hoc commonítio
datur, ut studeat. unusquisque ita paratus inveniri ,
ne indignus Dominicls mysteriis habeatur. De hac
denique re beatus Gregorius in libro Dialogorum
ait: Debemus itaque presens seculum tota mente
contemnere, quotidiana Deo lacrymarum sacrificia
offerre, quotidianas carnis et sanguinis ejus hostias
imumolare. Hec namque singulariter victima ab
seterno interitu animam salvat. Sed necesse est ut
cum hzc agimus nosmetipsos in cordis contritione
juactemus. Et fidenter dico, quia salutari hostia post
mortem non indigebimus, si ante mortem Deo hostia
ipsi fuerimus. Quapropter bonum est ut quod quisque D
post mortem suam sperat pro se agi per alios, agat
ipse dum vivit per se. Beatius quippe est liberum
exire de carcere, quam post vincula libertatem quz-
rere. Hinc iterum idem papa in eodem libro adnectit
dicens : Nam vir vitze venerabilis Cassius Narniensis
episcopus fuit, qui quotidianum sacrificium Deo of-
ferre consueverat, ita ut pene nullus dies vitz ejus
abscederet quin omnipotenti Deo hostiam placatio-
nis immolaret. Dum autem sese cum lacrymis ma-
ctaret, mandatum Domini per cujusdam suí presby-
teri visionem suscepit, dicens : Áge quod agis,
operare quod operaris , non cesset pes tuus, non
cesset manus tua. Natalitio apostolorum venies ad
CAPUT XXXVII.
Si post illusionem , qua per somnium solet accidere,
debeat quis missam celebrare an non?
Nam, ut ait beatus Gregorius , in ipsa illusione,
qua per somnium solet accidere, necessaria est valde
discretio, quae subtiliter pensare debeat ex qua re
accidat menti dormientis. Aliquando enim ex cra-
pula, aliquando ex nature superfluitate vel infirmi-
tate, aliquando contingit ex cogitatione. Et quidem
cum ex nature superfluitate vel infirmitate evene-
rit, omnimodo hzc illusio non est timenda. Unde ait
Propheta: Quoniam Dominus cognovit figmentum
nostrum (Psal. cii, 44). Sed quando hoc acciderit ,
lotus tantummodo aqua, valet se sociare divinis sa-
cramentis. Cum vero appetitus gule ultra modum in
sumendis alimentis rapijfur, atque ideo humorum
receptacula gravantur, habet exinde animus quem-
dam reatum , non tamen usque ad prohibitionem
percipiendi sacramenta vel missarum solemnia cele-
brandi, cum fortasse aut festus dies exigit, aut ex-
hiberi ministerium, pro eo quod Sacerdos alius in
loco deest, ipsa necessitas compulit, vel amor sa-
crificandi animum ad hoc ipsum compellit. Nam sí
adsunt alii qui implere mysterium valeant, illusio
per erapulam facta a perceptione sacri mysterii pro-
hibere non debet; sed ab immolatione divini Sacra»
menti abstinere, ut arbitror, humiliter debet, quo-
usque dignis fletibus reconciliatus et aquarum effu-
021 &.- BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 638
sione lotus, accedere iterum valeat ad sacra maysto- A muntur et virtutes nutriuntur. In his ergó, quasi in
ria. Si vero ex turpi cogitatione vigilantis oritur
illusio menti dormientis, patet animo reatus suus.
Videt enit a qua radice inquinatio illa processerit;
quia quod sciens cogitavit, hoc nesciens pertulit. Et
quando hec fit, necesse est ut humiliter se subtrahat
divinis mysteriis, et prius per aquam ablust sordes
corporis, et per poenitentiam abstergat vulnus cor
dis; et sic demum, Domino propitiante , reconcilie-
tur vivificis sacramentis. Nam in Evangelio Domi-
nus dicit : Qul viderit mulierem ad concupiscendum
eam, jam maochatus est eam in corde suo (Matth. v,
28). In corde suo, inquit, non in corpore. ldeo Scri-
ptura alibi nos admonet, dicens: Omni custodia
serva cor tuum (Prov. 1v, 25). Nam sunt alii quibus
Speculo quondam seipsum considerare potest homo,
qualis sit, vel quo tendat, aut qualiter se dirigat.
Ideoque qui vult cum Deo semper esse, debet fre-
quenter legere et frequenter orare. Nam cum ora-
mus, ipsi cum Deo loquimur; cum vero legimus,
Deus nobiscum loquitur. Geminum autem confert
donum iectio sacrarum. Scripturarum : unum , qui
intellectum mentis erudit; alterum, quia a mundi
vanitate hominem abstrahit, et ad amorem Dei per
ducit. Lectio assidua timorem gehennsg ucutit, ani-
mam purificat et ad gaudia superna iegentis cor
instigat. Sicut enim ex carnalibus escis alitur cars,
ita ex divinis eloquii$ nutritur ac poscitur interior
homo; unde ait Propheta : Quam dulcia faacióui
ita plerumque illusio nascitur, ut eorum animus B meis eloquia tua, Domine, super mel et favum ori me
etiam in sommo positus turpibus imaginationibus nos
foedetur. Qua in re unum ibi ostenditur, si ipsa mens
non tamen sit rea, vel suo judicio libera, cum se
et dormiente corpore nihil meniinit vidisse. Siqui-
dem, ut quidam Patrum ait, si tale aliquid evenerit
per somnum absque phantasiis mulierum, non est
peccatum. Ingenitus, inquit, humor in corpore, eum
propria repleverit receptacula, suis mecesee est ut
meatibus digeratuar. Übi vero visus mulierum et
blandimenta carnis per somnia occurrunt, si per
superfluas et illecebrosas cogitationes contigerit ,
peccatum esse dicebat. Preterea quoque sciendum
est quia tres sunt motus corporales : unus quidem
naturalis, alius autem ex plenitudine eiborum, quando
nutritur et fovetur corpus cibis ac potibus, ex qui- :
bus calor et sanguis erescunt et excitant corpus ad
libidinem; propter: quod Dominus ait: Videte we
graventur corda vestra ín crapula et. ebrietate (Luc.
xxi). Tertius vero motus est ex insidiis et invidia ve-
niens demonum. Quapropter oportet uLipsam nimiam
abundantiam fluxusque libidinutn per multam conti-
nentiam , et per multa jejunia, et per continuas
orationes restringamwus ; quia, ut ait beatus Augusti-
nus, sicut occisus inimicas non facit nobis injuriam,
sic mortificata care non tarbabit animam nostram.
Denique hi qui in delieiis vivunt, &i forte corporis
sui cegritudo deposcat, ab omnibus que judicaverit
medicus esse noxia abstinebunt absque mora; cur
non multo magis hoc nos facimus, quibus sanitas
anima et spiritus est expetenda? Tales enim debet
Dominus habere ministros, qui nulia carnis conta-
gione corrumpantur, sed potius castitatis oentinen-
tià splendeant mente et corpore.
CAPUT XXXVII.
Jje assiduitate leclionis et orationis.
Oportet autem nos assiduitatem habere legendi et
instantiam orandi. Nam assiduitate leetionis muni-
tur homo a peceato, juxta Prophetam qui ait : In
corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi
(Psal. cxvin, 11). Hzc sunt enim arma , lectio vide-
licet et oratio, quibus diabolus expugnatar et teterna
beatitudo acquiritur. His enim armis vitia compri-
(Ibid. v. 105)! Omnis plane Scriptura sancta si
nostram scriptasest salutem et doctrinam, ut per
consolationem Scripturarum jn bonis actibus proi
eiamus. Sicut enim czcus sxpiüs offendit quam vi-
dens, sic ignorans Dei legem ignoranter szpie:
peceat quam ille qui eam novit. Multi namque hx
bent intelligentize ingenium, sed negligunt lectionis
etudium ; et quod legendo scire potuerunt, negligen-
do nesciunt. Multi etiam legunt, et ab ipsa lectione
jejuni sunt; de quibus ait Propheta : Seminastis msl-
tum et. intulistis parum ; comedistis, et non eitis sa-
tiati; bibistis , et mon estis ebriati (Aggari 1, 6). Mo-
tum cordi suo seminat, sed parum recipit, qui &
mandatis celestibus vel legendo, vel audiendo mult
cognoscit, sed negligenter operando pauca fructiü-
€at. GComedit, et non satiatur, qui verba Dei ae
diens lucra vel gloriam seculi concupiscit. Bibit , et
non inebriatur, qui ad vocem lectionis vel prxdica-
tionis aurem inclinat, sed mentem non mutat. Bibit,
et inebriatus non est, qui ea qu sunt hujus szcoli
adipisci desiderat. Solet enim per ebrietatem bibe-
Aum mens turbari. Si enim quis debriatus esset.
mentem procul dubio mutasset, ut terrena jaui no.
«quzreret, jam vana et transitoria, qude amaverat,
non amaret. llle enim beatissimus est, qui divinzs
Scripturas legens verba vertit in opera. Nemo enim
potest sensum Scripture sacre plene cognoscere.
nisi legendi familiaritate, Nam sicut terra, qu2
quanto amplius ercolitur, tento uberiorem Írectam
reddit; sic quanto quisque frequentius legit, tante
ex ea uberiorem inteliigentiem capit. Non operuit
- solitarios gentilium libros legere, ne ferte per obie-
ctamenta inanium fabularum vel figmenta poetarem
mentem excitent ad incentiva libidiaum, Neque euam
secreta Dei nimis oportet rimari, Scriptusea dàeenie
Áliiota te ne quasieris, et fortiora tc ne serutatus fue-
ris (Eccl. nm, 42). Unde Apostolus mirans aiebaa : 0
eltitufo divitiarum. scientie et sapiehiz Dei , quam
inserutabilia sunt. jndicia, et investigabiles vàap ejui
(Rom. xi, 95) | Quapropter caute meditanda, camu-
que sunt sensu ea qux leguntur rimanda; et ju
Apostoli mandata, teneamus qu: recta sunt , et r—
futemus ea quse contraria veritati existunt. SSàcq.e
639 CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULAE PP. ORIENT. 650
in bonis instruamur, ut a malis Deo auxiliante illesi A penuriam pati. Omnia possum in eo, qui me con[or-
permaneamus.
CAPUT XXXIX.
De quotidiano opere manuum solitariorum..
Si quando enim ab oratione et lectione cessentus,
manuum operationibus insistere debemus , propter
hoc quod scriptum est : Otiositas inimica est anima.
Antiquus etenim hosiis eum quem otiosum invenerit
facile ad vitia rapit; nam sancti Patres nostri et
apostoli de labore manuum suarum vivebant. Unde
Apostolus Thessalonicensibus scribens, ait: Ipsi enim
scitis quemadmodum oportet imitari nos; quoniam
non inquieti fuimus inter vos; neque panem gralis
manducavimus ab aliquo, sed in labore et [atigatione,
nocte el die operantes manibus nostris, ne quem ve-
tat. Verumtamen vos bene fecistis mittere usibus meis
(Phil. 1v, 44). Hic autem ostenditur quia aliquando
accipiebat sustentationem necessitatis a fidelibus.
Qua de causa beatus Augustinus nobis dat consi-
lium, dicens: Qui ergo non possunt facere sicut
Paulus, ut manibus suis se transigant , acciplant à
populo unde sustentent suam necessitatem, sed non
negligant eorum infürmitatem. Si in nostra, inquit,
domo vel societate :ger est aliquis, non prohibeo
religiosos, vel religiosas mittere illi, quod eis vide-
tur, ut mittant; neque istis prohibeo , ut non reci-
piant. Nam et ipse Dominus, cui angeli ministra-
verant, loculos habebat, et a fidelibus oblala susci-
piens, et suis discipulis et aliis indigentibus , neces-
strum gravaremus. Non quasi non habuerimus pote- B saria tribuebat.
statem , sicul et cateri , sed ut nosmetipsos [ormam
daremus vobis ad imilandum nos. Nam cum essemus
apud vos , denuntiabamus , quoniam si quis non vult
operari, nec manducet (1I Thess. n1, 7-10). Cum
enim iste sanctus apostolus, qui Evangelium przdi-
cabat, nolebat panem gratis manducare , sed in la-
bore et fatigatione victum quzrebat , quo nos fiducia
otiosis manibus gratis panem comedere audebimus,
quibus non solum nulla przedicatio verbi commissa
est, sed ne ulla quidem , nisi anim:ze nostre solims
cura mandatur? Proinde necesse est nobis laborare
manibus nostris quod bonum est, ut habeamus unde
vivamus, et unde aliquid necessitatem patientibus
tribuamus. Unde sanetus Czsarius dixit : sic lectioni
Quanquam autem ita dictum sit, oportet tamen
solitarios propriis manibus instanter laborare, etiam-
si aliunde habuerint unde vivant. Sic faciebat Pau-
lus primus et probatissimus eremitarum. Cum esset
ja eremo vastiore, securus erat de victu, quia de
fructibus palmarum, et de oleribus herbarum ve-
scebatur tantum ; tamen colligebat folia palmarum,
et quotidianum pensum , velut exinde sustentandus
esset, a seimetipso jugiter exigebat. Cumque opere
totius anni antrum ejus fuisset impletum , id quod
solicita curs laboraverst annis singulis, igne sup-
posito concremabat. Iste enim non pro necessitate
vietus, ut dictum est, laborabat, sed pro corporis
afflictione, e& cordis purgatione, atque cogitationum
et orationi debetisincumbere, ut etiam manibus pos- C soliditate, seu perseverantia cella faciebat. Dicebat
sitis aliquid exercere; majorem quoque diei partem
sancto operi dedieare. Sed quzrendum hobis est cur
doctor gentium et przedicator Evangelil dicit se non
panem ab aliquo gratis manducasse, qui novit Do-
vninum precepisse, ut qui Evangelium. annumtiant ,
dle Evangelio vivant (1 Cor. 1x, 14). 'Et rursum : Di-
gnis. est operarius mercede sua et cibo suo (Luc. x,
7). ldeo quippe manibus operabatur ande vivebat ,
quis indignum erat ab his aliquid accipere qui er-
rori studebant. Peccat enisi, et libertatem pr:edi-
tandi ámittit, qui ab eo acciplt munus, qui ideo
dat ne corripiatur. Unde idem apostolus dicebat :
OQ mnia mihi licent , sed non omnla mihi expediunt
(4 Cor. n). Hoc. ideo dixit quia licebat illi ab his
queis predicabat sumptus accipere; sed quoniam
sciebat pseudo-apostolos occasionem accipiendi quz-
rere, noluit ab his accipere, ne causa ventris vigor
evangelicze veritatis torpesceret. Non enim instanter
potest argui, a quo accipitar. Quamvis enim idem
apostolus pro óccásiohe superius dicta elegerit ma-
nibus suis laborare unde viveret, tamen quoties illi
frecessitas erat, a fidelibus victum accipiebat. Itaque
cum esset quodam tempore in magna indigentia,
vnissum est illi a fratribus unde necessitati et indi-
genti ejus ministraretur. Respondit autem illis gra-
tias agens, et dixit : Bene fecistis communicare neces-
sitatibus mels. Ego enim didici in quibus sum , suffi-
ciens esse. Scio enim esurire et abundare, novi el
&utem, sine opere manuum nec in loco posse per-
durare solitarium, nec ad perfectionis culmen ali-
quande conscendere. E, contra vero fuit alius frater,
qui veniens ad abbatem Silvanum in monte Sina,
vidit ibi fratres operantes, et dixit eis : Nolite ope-
Feri cibum qui perit, eed qui permanet in vitam
ssternam. Maria optimam partem elegit. E4 dixit se-
nex discipulo suo: Vade, voca fratrem istum, et
mitte illum in cellar ubi níhil est. Et cum facta fuis-
pet hora nong, intendebat idem frater ad ostium ai
mitterent alii, et votarent enm ad manducandum.
Et cum neno loqueretur el, surgena venit ad senem,
et dixit e[ - Abba, manducaverupt hodie ffatres?
Et díxit ei senex : Etiam jam comederunt. Et ille:
Et quare, inquit, me non vocasti? Et senex respor-
dit: Tu homo spiritualis es, et hoc cibo non indiget ;
q68 attem carnales sumus, et manducare volumus,
Ideo manibus nostris operamur : tu vero bonam par-
tem elegfsti, tota die legens, et nolens sumere car-
Yralem cibum. Qui cum hoc audisset , prostravit se
i terram humiliter penitentiam. agens, et dixit:
lgnosee mihi, abba. Et senex dixit ei : Puto quod
Opus habet omnino Morthz» Maria. Per Martham enim
Marie laudetur. Quapropter opus habent solitarii pro-
priis manibes laborare etoperari unde Paseantur ; quia
qui otiosa. quiete perfruitur, nisi operi manuum in-
stiterit, et nisi spiritualiter vixerit, more pecadum
se componit.
051
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
$5
Si quid vero ex operibus solitariorum venundan- A cultu sine ulla sollicitudine corporali proficerent; m
dum est, videant ipsi per quorum manus transeunda
sunt, ne aliquam fraudem przsumant inferre. Memo-
rentur semper Ananiz et Saphirz, ne forte mortem
quam illi in corpore pertulerunt, hanc isti in anima
patiantur. In ipsis autem pretiis non subripiat ava-
riti» malum, sed semper aliquantulum vilius detur
quam ab aliis secularibus datur, ut in omnibus glo-
rificetur Deus. ,
CAPUT XL.
Quod certis horis occupari debent solitarii in labore
manuum.
Ergo statutis cerlisque temporibus occupari so-
lent solitarii in oratione et lectione, et certis iterum
in labore manuum. Ideoque hac dispositione credi-
mus utraque tempora ordinari, id est, ut omni tem-
pore a mané usque ad horam pene tertiam orationi
et lectioni vacent. Ab hora autem tertia usque ad
horam quasi nonam laborent, quod necessarium
fuerit, nisi forte paululum in stratis suis zestivo
tempore pausare voluerint ; et semper intermiscea-
fur oratio cum opere. À nona quoque hora us-
que ad vesperam iterum orationi et lectioni va-
cent.
Si vero necessitas loci aut paupertas exegerit,
magis in labore manuum demorentur. Omnia tamen
mensurate fiant propter pusillanimes. Dominicis vero
diebus sive festis, orationi lantum et lectioni va-
cent. In noctibus quoque vigilias sacras et orationes
purissimas devotissime peragant. Infirmi namque
solitarii talia opera agant, ut nec otiosi sint, nec (1
violentia laboris opprimantur. Qui vero ita fuerint
infirmati, aut senectute gravati, ut neque legere, ne-
que operari queant, vel orationi tantum juxta vires
suas devotissime instent. Hoc sane precipue mo-
nentes, ut sí forte cui h:ec dispositio displicuerit, or-
dinet si melius aliter judicaverit. Quibus autem horis
reficere debeant, in antea , Domino miserante , di-
cturi sumus.
CAPUT XLI.
Ut solitarii nihil proprium habeant, et oblationes fide-
lium. suscipiant. -
Nihil ergo proprium solitarii habeant preter uten-
silia et vilia Pupij eculia sine quibus vivere nulla-
tenus possunt. Victum vero rationalem , et vestem
terrenis occupationibus implicati , officio suo dignss
excubias strenue eurare non possent. [tem ibi : De-
nique sanctus Paulinus, et beatus lilarius omnii
$ua aut parentious reliquerunt , aut vendita paupe
ribus erogave:unt. Sed postea cum facti fuissent
episcopi, non contempserunt Ecclesie facultates,
sed fidelissime dispensaverunt. Isti ergo tam saxi
viri tamque perfccti pontifices factis evidentibus c-
mant posse e! debere (ieri quod fecerunt. Qui uliqu
homines, tam sxcularium quam divinarum liuer-
rum sine ambiguitate doctissimi , si scirent res Ee-
clesix:: debere contemni, nunquam eas haberent, qii
omnia sua reliquerant. Unde datur intelligi quid
tanti ac tales viri qui, volentes fieri discipuli Chrisii
B renuntiaverunt omnibus qua habebant, non ut p-
sessores, sed ut procuratores Ecclesie facului
possidebant. Et ideo res Ecclesi: nihil aliud scie
tes esse nisi vota fidelium, pretia peccatorum d pr
trimonia pauperum, non eas vindicaverunl in us
suos ut proprias, sed ut commendatas paupenho
diviserunt. ltem ibi: Sacerdos, inquit, non solus
sine cupiditate, sed etiam cum laude pietatis acci
a populo dispensanda, ei fideliter dispensat acepta;
quia omnia sua aut reliquit aut Ecclesie riu
junxit, et se in numero pauperum paupertalis ano
constituit, ita ut unde pauperibus subministral, in
etiam tanquam pauper voluntarius vivat.
De eadem re etiam in Regula canonicorum lef
tur ita : Monachi namque sive solitarii, qui eut
gelicum preceptum sequentes distractis atque re
nuntiatis omnibus patrimonia sua Christo dederun,
merito de facultatibus Ecclesie subeidium tempe
rale accipiunt; nt quia toto mentis desiderio cie
stia appetunt, sic in hac peregrinationis via SIT
plibus Dominicis sustententur, quatenus ad ea qt
contempserunt minime redire qualibel necessibls
causa compellantur. ltem ibi : Clericos, quos wur
tas aut nativitas pauperes fecit, in congregie*
viventes, necessaria vitze accipiant ; quia ad eà 3€
pienda non eos habendi ducit cupiditas, sed «E
vivendi necessitas. Porro si tales fuerint qui!*
suas nec Ecclesie velint habere possessiones, le
rum necessitatibus providentissima gubernatione &
simplicem, aut de proprio labore, aut de fidelium y) facultatibus Ecclesiz przlati debent subvenire, ilii
oblatione habeant. Quidquid autem his superfuerit,
pauperibus tribuant. Nam , Sicut in superiori capi-
tulo continetur, licitum est eis a populo oblata sus-
cipere, ad suam et pauperum indigentiam susten-
tandam. Unde in libro Prosperi ita legitur : Propter-
ea, inquil, Deus voluit cultores suos omnibus quse
habentur in mundo renuntiare, ut exclusa mundi
cupiditate, divina in eis charitas possit augeri vel
perüci. Et ideo decimas atque primitias frugum ,
primogenita et sacrificia pro peccato, et vota quae
sibi Dominus jussit offerri, sacerdotibus ac ministris
distribui debere constituit, ut devotissimo populo
vit:e necessaria ministrante, ipsi Creatori ac pastori
suo liberis mentibus ministrarent, atque in ejus
Prosperi attendentes : Quod habet, inquit, Ectst
cum omnibus nihil habentibus commune hae
Sed et eorum curam nihilominus gerere debent,
quos aut infirmitas aut senectus aggravat. Post hr
autem memorari oportet hoc, quod in Actibus »
stolorum legitur : Afferentes , inquit, pretia reti"
rum suorum : et. ponebant ante pedes apostolos
Distribuebantur autem singuli, prout unicuique !f*
erat (Act. 1v, 55). Item : Neque egens quisquam ed
inter illos (Ibid., v. 54). Et rursum : Nec quist?
suum esse aliquid dicebat; sed. erant illis omnia 6t
munia (Ibid., v. 59). lta ergo et solitarii nec sut?
quidquam dicant, sed sint fideles dispensatores,
ea qux pauperibus dare debent, non nimis in su
653
CODEX REGULARUM. — PARS II. REGULAE PP. ORIENT.
034
usus reflectant : ne quod absit, cum Juda, qui locu- A nullatenus loquantur aliquid denuo, excepto si ne-
los Domini furatus fuerat, sententiam damuationis
incurrant ; sed potius de fideli administratione ab
ipso, cujus ministri esse noscuntur, ineffabiliter re-
munerari mereantur
CAPUT XLII.
Quibus horis oportzat solitarios reficere.
Statuendum itaque censeo quibus horis reficere
debeant solitarii, ne forte quis propriam sequatur
' voluntatem, et remissius vivat quam necesse sit.
Quapropter tali dispositione reor utraque tempora
ordinari, hoc est, ab octavis Paschxe usque ad Pen-
tecosten his in die reficiant. His ergo diebus quarta
et sexta feria usque ad nonam jejunent : quia sicut
equis frena sunt imponenda , ita corpora nostra je-
ccssitatis causa pr:latus aut aliquis e fratribus ali-
quid alicui indicare voluerit; quod tamen et ipsum
cum summa gravitate et moderatione honestissime
fiat. Sij autem unus solummodo fuerit solitarius, si-
militer faciat. Omni siquidem tempore silentio stu-
dere debent solitarii, et maxime nocturnis horis. Si
quis autem eorum nocturno tempore peculiariter vo-
luerit orare, aut aliud aliquid agere, sic agat ne
alium inquietet.
CAPUT XLilI.
De mensa solitariorum.
Quotiescunque solitarii aut de proprio labore aut
de fidelium oblatione aliquam sufficientiam ciborum
et potus habuerint, semper ad mensulam suam pau-
juniis sunt. infrenanda. A Pentecoste usque ad Ka- B Peres et peregrinos habeant, et cum illis Christum
lendas Septembris quarta et sexta septimaque feria
jejunent usque ad nonam. Reliquis vero diebus ad
sextam reficiant, et ad vesperam cenent. À Kalendis
autem Septembris usque ad caput Quadragesim:e, ad
nonam semper reficiant; nisi forte quis voluerit je-
junium usque ad vesperum protelare. In Quadrage-
sima vero usque ad Pascha, ad vesperam reficiant.
]psa tamen vespera sic agatur, ut lumine lucernz
non indigeant reficientes, sed luce adhuc diei ma-
nente omnia consummeutur. Sed et omni tempore,
sive ccenz, sive refectionis bora sic temperetur, ut
de luce fiant omnia. Przterea quoque si quis volue-
rit omni tempore jejunare, excepüis Dominicis et
aliarum festivitatum diebus, non prohibeatur ei;
convivam esse noverint. Si vero pauperes minus ha-
buerint, quos de fratribus voluerint vocare, cbari-
tatis causa in eorum pendeat arbitrio. Eis autem
quos vocant, hoc quod Deus eis dederit, cum chari-
tatis officio exhibeant. Ipsi tamen solitarii non so-
lum a qualitate ciborum, sed etiam a quantitate se
custodiant, et in pondere et mensura, cum sine ho-
spitibus fuerint, vivant. Cum autem aliqui simul
fuerint cum eis, communes in cibo et potu se exhi-
beant, ob vanam gloriam devitandam, sed constitu-
tionem Regulz non transcendant.
Sufficere enim credimus ad refectionem quetidia-
nam duo pulmentaria cocta, propter diversorum in-
firmitates, ut forte qui ex uno edere non potuerit,
quia sic faciebant sancti Patres nostri Antonius , C ex alio reficiatur. Et si fuerint poma, aut legumi-
et Benedictus, nec non Macarius, et c:eteri alii.
Sed licet omni tempore vita solitariorum Quadra-
gesim: debeat observationem habere, tamen quia
paucorum est ista virtus, ideo suademus ipsis die-
bus Quadragesimz omni puritate vitam suam custo-
dire, omnes pariter negligentias aliorum temporum
bis diebus sanctis diluere. Quod tunc digne fit, si ab
omnibus vitiis nos temperemus ; orationi cum fleti-
bus, lectioni et compunctioni cordis atque abstinen-
tix: operam demus. Ergo his diebus augeamus aliquid
ad pensum solitum servitutis nostr, orationes pe-
culiares, ciborum et potus abstinentiam ; ut unus-
quisque super mensuram sibF indictam aliquid cum
propria voluntate et gaudio sancti Spiritus offerat
Deo : id est, subtrahat corpori suo de cibo et potu,
de somno et quiete, de loquacitate et scurrilitate ;
et cum spiritualis desiderii gaudio sanctum Pascha
exspectet.
Deinde omr.i tempore, sive prandii, sive cens,
mox ut eurrexerint a refectione, sedeant, si duo
fuerint simul, et legat unus Collationes vel Vitas
Patrum, aut certe aliquid unde zdificeutur. Et lectis
quatuor aut quinque foliis, vel quantum hora permi-
serit, si meridies fuerit, aut paululum in stratis snis
requiescant, aut aliquod opus manuum agaut. In tem-
pore autem jejunii lectione lecta , si vespera ferit,
confestim ut a lectione surrexerint, ad completorium
celebrandum veniant. Exeuntes outem a completorio
num nascentia, addatur et tertium. Cibus autem il-
lorum talis sit : aliquando olera et legumina, aliquan-
do caseum et ova , interdumque pisciculos pro sum-
mis deliciis ducant. Quidquid enim, inquit Hierony-
mus, post gulam non sentitur, idem tibi quod panis
et legumina. Panis autem libra una propensa sufli-
ciat in die, sive una sit refectio, sive prandii et
ccnz. Sunt enini qui plus, et sunt qui minus indi-
gent ; quia nec robur unum inest cunctis corporibus :
et ideo de ciborum qualitate et quantitate non facile
à nobis oportet disputari, quia nec ab omnibus potest
uniformis regula custodiri. Tamen studendum est
ut non semper saturitas e 'endi finem faciat, sed vo-
luntas; ncc impleat ventris saturitatem edacitas,
sed comprimat parcitas. Unde ait Apostolus: Et
carnis curam ne feceritis in desideriis (Rom. xui, 14).
Non enim carnis curam omnimodis. interdixit, sed
ut in desideriis ne fieret, prohibuit. À carnibus vero
(làm quacrupedum quam volucrum omnino absti-
neant , nisi forte aliqui in gravi zegritudine fuerint de-
tenti. Ipsis enim pro reparatione tantum concedatur.
li'ico autem ut validiores effecti fuerint, a carnibus
more solito abstineant.
CAPUT XLIV.
De crapula cavenda.
- In quantum ergo solitarii possunt, delicias et ci-
borum opulentias fugiant ; et non solum a cupiditate
pretiosorum ciborum, sed eliam a nimia perceptiong
655
&. BENEDICTI ABBATIS ANIANÉNSIS uu
vilium s& contineant : remota prx omnibus crapula, A licite se semper aspielant, ne dum gule vitium fo
ut nunquam subripiat els indigeries, quia nihil sic
contrarium est omni Christiano quomodo crapula.
Unde Dominus ait : Videte ne graventur corda vestra
in crapula et ebrietate (Luc. xx1, 54). Nihil enim sic
inflammat et titiHat membra genitalia quomodo indi-
gestus cibus ructusque convulsus. Escx enim multa:
non solum corda nostra, sed etiam corpus et animam
debilitant. Szepe enim per ciborum aviditatem sto-
machi franguntur vires, necnon et abundantiam san-
guinis, et choleram, et plurimas :gritudines esca-
rum nimietaté patimur. Idcirco tantum cibum unus-
quisque sibi concedat, quantum sustentatio corporis,
non quantum desiderium carnis exposcit. Oportet
taque ut caro nostra subjeeta sit animi nostrz, et
giunt, in superbiam avt vanam. gloriam imcidant. E
rursum admonendi sunt, ut abstinentiam suam e
semper sine intermutatione custodiant, et nanquam
hanc apud occultum judicem eximie virtutis cre -
dant ; ne forte magni menti se esse :estimantes, cor
da in elationem levent. Sic enim eorpora nostra, vel
etiam corporum incentiva rigore di:trietioris absü-
nenüi» castigemms, ut a carnalibus desideriis abs
huti, sanctis virtutibus floreamus.
CAPUT XLV.
De mensura potus solitariorum.
Eamdem quippe mensuram potus quamr sancta
Benedictus constituit monachis, eamdem et nos ir
firmoram eontuentes imbecillitatem constituimus s-
sicut ancilla famuletur domin: sux. Non enim'bene B litariis, id est, unicuique heminam vini per diem.
possumus vigilare, cum dapibus fuerit venter noster
onustus ; sed somno oppressi vigiliarum fructus
amittimus, et maximum detrimentum anima nostre
acquirimus. Nam sicut miles plurimo onere przgra-
vatur ét prepeditur ad bellum, ita prepeditur soli-
tarius ad vigilias cum escarum largitate fervescit.
Sed et diabolus plorimum inde gaudet, cum Dei
&ervos viderit nimio cibo refertos, sicut legitut de
quodam viro venerabili, sancto Philiberto. Hic cum
esset in quodam monasterio, et jagum Christi suave
et onus ejus leve susciperet, in tantum religionis
cultam excrevit, ut etiam viris perfectioribus in ab-
Stinentia et c:eterís virtutibus imitabilis fieret. Cum-
que antiquus hostis ejus invideret abstinentiam,
Quibus autem donat Deus tolerantiam abstinentiz,
propriam se habituros mercedem sciant : Unssquir
que enim, ut ait. Apostolus, proprium donum habe
ex Deo, alius quidem sic, alius vero sic (I Cor. vi, T.
Quod si loci necessitas, vel labor, au€ infirmit
amplius poposcerit, in eoram consistat arbitrie;
considerantes tamen in omnibus ne eis satietas au
ebrietas subripiat. Licet enim legamus vinum omar
no monachorum vel solitariorum non e58e, sed quii
nostris temporibus id monachis aut seltárhs per-
Buaderi non potest, saltem et hec consentiamus s
non 8sqae ad satietatem bibant, sed parcias, qui
vinem apostatare facit etiam sapientes. Ubi autea
necessitas loci exposcit, ut nec suprascripta mensura
quadam die pulsavit animum illius ut ampliora sume- C inveniri posset, sed multo minus, aut ex todo nihil,
Yet cibaria. Post hzec vero in ipsa nocte, dum fuisset
cibo saturatus, nutu Dei detectus inimicus sancto
. Philiberto per somnium est ostensus, et ccpit ven-
trem ejüs velut gaudens palpare ac dicere: Modo
hic bene, modo hic bene. Tunc miles Dorini agno-
$vens jacwla inimici, crucjs se vallavit munimine,
rigorem abstinentiz deinceps studuit triplicare. Qua
In re ostenditur qualibus quantisve muscipulis dia-
bolus Dei servos przpedire molitur, quantum de ni-
mia edacitate lztatur
Ideoque studeamus nos taliter ab escis temperare,
ut sí quando inimicus de nimia nostra edacitate
exstiterit gavisus, de nostra iterum abstinentia abs-
€edat confusus. Omnia tamen mensurate et cum
discretione fant; quia nimia absünentia ciborum
yon solum virés corporis frangit, sed etiam inten-
tionem anims minuit, mentisque ingenium marce-
scere facit, et vigorem orationis amittit. Quapropter
quidquid cum temperamento fit, salutare est ; quod
vero nimis et ultra modum fit, perniciosum est stu-
diumque saum in contrarium vertit. Unde sanctus
Antonius dixit: Sunt quidam conterentes corpora
sua in abstinentia, et quia non habuerunt discre-
tionem, longe facti sunt a Deo. Hinc beatus Grego-
' rius ait: Plerumque enim dum plus quam necesse
est per abstinentiam caro atteritur, humilitas foris
ostenditur, sed de hac ipsa humilitate graviter intus
superbitur, Ideo admonendi sunt abstinentes, ut sol-
benedicant Deum qui tbi habitant, e& non coatri-
stentur; sed gaudeant, eu quod a tali peste sunt
liberati. He autem ante emnia admonentes. ut
absque murmuratienibus sint.
De vino autem abstimendo Apostelus eertem fixi
regulam, dicen$ : Nolite inebriari vino, in quo es
luxuria (Ephes. v, 48). Quasi diceret, luxuriam faex
et nutrit vini perceptio nimia, noh natura. Et idee
solitariog non uti vino, sed inebrisri prohibeo ; quas
doquidem infirmum stomachum usus moderatus vini
confortat, ebrietas vero animum corpasque debi-
tat. Denique Timotheo discipulo soo precipit Ape-
stolus dicens : Noli aquam bibere ; sed medico ete
«tere, propler stomachi dolorem et propter frequente
(ws. infirmitates (I Tim. v, 23). Ac pet hoc nii
contra abstinentiam faciunt, qui vinden non pr*
ebrietate, sed tantum pro corporis salute percipiat;
nec hoc eis offert voluntas, sed permittit iarmitss.
Si autem infirmitas defuerit, a vino est abstimen-
dum ; ne vini perceptio, que in&rmum corpus sustea-
tat, sanum incendat. Quoniam quideni «vYo uti ei
usui habere oleum nullus dizerit esse peccatem ; 5e
his autem. regionibus ubi defserit oleum, sà neces
sitas expoescerit, adipe utantur interdum.
CAPUT XL VI.
De ebrietate cavenda, et de laude sobrietatis.
Ante omnia autem ebrietatis vitium solitará ce-
veant, quia scriptum est: Homo ebriotus servus est
CODEX REGULARUM. — PÁRS H. REGULAE PP. ORIENT.
omnium: vitiorum. Nullum enim peccatum vincere À quia vir ille esset de deliciis, éx hoc quod Deus ei
valet, qui multo vino captus est. Unde Salomon di-
£it : Luxuriosa res vinum, et tumnltuosa ebrietas ; qui-
cunque in his delectatur, non erit sapiens (Prov. xx, 1).
Et iterum : Non intuearis in vino quomodo flavescit,
dum splenduerit in vitro color ejus, ingreditur blande,
sed novissime mordebit ut. coluber ; et sicut. regulms
venenum. diffundet. (Prov. xxin, 01). Nullum. secre-
tum est, ubi ebrietas regnat (Prev. xxxs, 4). Hinc
donabat mittebat ei. Qui cum viginti quinque annos
fecisset in Sciti, factus est vir contemplator przevidens
et nominatissimus. Audiens autem quidam de ma-
gnis monachis /Egyptiorum opinionem ejus, venit
videre eum, sperans eonversationem corporalem in-
venire apud eum plus arduam. Qui cum ihtrasset,
salutavit eum, et facientes orationem sederunt. Vi-
dens autem eum /Egyptius vestitum mollibus rebus,
beatus Hieronymus ait: Ebrietas semper flagitiornm — et pellem sfratam sub ipso, et modicum eapitale
mater est, radix criminum, materia culparum, et
Bub caput ejus, sed et pedes mundos habentem cum
erigo omnium vitiorum. Venter enim mero swstuans — galliculis, seandalizatus est intra se de eo, quia in
cito despumat in libidines. Quapropter ebrietatem
illo loco non erat consuetudo talitet comversandi,
fugiamus, ne crimen luxurie incurramus. Plerique — sed magis duram abstinentiam habere consueverant.
homines per vinum maximam debilitatem corporis
centraxerunt , nec potuerunt consequi pristinam
sauitatem, quia non temperaverunt guke ardorem.
Per vinolentiam enim armatur os ad maledicta et
convicia proximorum, et mens immutatur atque
balbutit lingua. Hujusmodi enim vir cum se putat
bibere, bibitur; sicut piscis cum avidis faucibus
properet ut glutiat escam, repente hamum inter fau-
Senex autem ille Romanus habens contemplationem,
sive przevidentizxe gratiam, intellexit quia scandaliza-
tus fuisset /JEgyptius monachus in ipso, et dixit mi-
nistro suo: Fac nobis hodie propter abbatem qui
venit bonam diem. Coxit autem parva olera quse
habebat, et surgentes hora competenti comederunt.
Habuit etiam modicum vini senex propter inflrmi-
tatem suam, et illud biberunt. Et dum factum esset
ces reperit, ita et ebriosus inimicum intra se vinum "vespere, dixerunt duodecim psalmos et dormierunt.
suscipit, et, heu | homo rationabilis ut irrationabile
animal capitur. Nihil est aliud ebrietas quam mani-
festissimus demon, Idcirco non quantum gula exigit,
sed quantum nature imbecillitas poscit, bibamus.
Similiter et in nocte. Surgens autem mane /Egyptius
ille dixit ei: Ora pro me. Et egressus est non «di-
ficatus in eo. Et cum paululum discessisset, volens
eum senex ille Romanus sanare, misit post illum et
Vinum enim nobis Dominus non ad ebrietatem, sed — revocavit eum. Qui cum venisset, iterum suscepit
ad Isetitiam cordis creavit. Nam sicut ebrietas mater
est omnium vitiorum, ita sobrietas mater est omnium
virtutum. Sobrietas. quippe est corporis et anim:
utilis medicina. Conservat autem memoriam, acuit
sensum, sincerat (sie) mentem, mitigat vitia, frangit
libidinem, propagat senectutem, revelat divini sacra-
menti areana, atque stantem et in omnibus castum
homines faeit. Itaque in omnibus exhibeamus nos
sobrios, ut sobrietas noé per omnia exhibeat sanos
et castos.
CAPUT XLVII.
Si omnes equaliter necessaria vite debent acciper..
Beatus igitur Augustinus, vir per omnia discretus,
ait: Vietus et tegumentum non :equaliter omnibus
tribuatur, sed potius sicut unicuique opus fuerit.
Sic enim legitur in Áctibus apostolorum : Distribue-
batur singulis prout unicuique opus erat ; et nullus
egens erat inter sllos (Act. 1v, 94, 55). Ubi non dici-
mus quod personarum siti apud Deum acceptio, sed
infirmnitatum consideratio : ut qui minus indiget,
gratias agat Deo ; qui vero plus indiget, humilietur
pro infirmitate, et nom extollatur pro misericordia,
ei tamen Deo gratias agat, quatenus in omnibus
benedicetur Deus. Qua de re in Collationibus Pa-
irum tole datur exemplum, et licet sit prolixum, est
tamen in hac re proficuum, ut mihi videtur. Venit
aliquando quidam monachus ab urbe Roma, qui in
palatio magnum locum habuit, et habitabat in Sciti
C
eum cum gaudio. Et interrogavit eum dicens: Ex
qua provincia es ? Et ille respondit : /Egyptius sum.
Et dixit : Cujus civitatis * At ille dixit: Ego omnino
non fui de civitate, nee habitavi in ea. Et senex dixit
ei : Antequam monachus esses, quid operabaris in
possessione qua manebas? E4 ille : Custos eram
agrorum : Et dixit ei : Ubi dormiebas ? Respendit
AEgyptus: Io agto. Et Romanus ait : Habebas ali-
quod stratum ? Et ille: Ego im agro debui habere
stramenta? Et senex : Quomodo dormiebas ? Respon-
dit Xgyptius : In terra nuda. Bt Romanus ait : Quid
manducabas in agro, aut quale vinum bibebas? Et
ille: Manducabam panem siccum, et si inveniebam
aliquid de salsamentis, et bibebam aquam. Ad hzc
senex Romanus dixit ei : Grandis tibi labor erat. Et
adjecit : Erat tibi vel balneum in possessione ubi
lavares ? Et /Egyptius : Non ; sed in flumine lavabam
quando volebam. Cum ergo lio omnia senex ab eo
inquisisset et cognovisset modum prioris vitz ejus
atque labores, volens eum proficere, narravit ei vi-
tam suam prateritam, quam habebat, dum esset
secularis, dicens : Me miserum quem vides, de ma-
gna civitate Romana sum, habens in palatio mazi-
mum locum apud imperatorem. Cumque audiseet
JEgyptius initia verborum ejus, statim compunetus
est, et sollicite quz» dicebantur ab eo, auscultabat.
Et senex adjecit: Reliqui ergo Romam, et veni in
solitudinem istam. Et iterum dixit: Me quem vides,
in vieinitate ecclesim. llubebat autem secum unum — habui domos amplas et magnas, et pecunias multas,
ex servie suis qui ministrabat ei. Videns autem
presbyter ecclesise infirmitatem ejus, et recognoscens
et contemnens eas veni, et maneo in ista parvula .
curva cella. Audi adhuc; Habui etiam lectos ex
659
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
auro vestitos, et pretiosissima stramenta : et-pro his A Sed et carnium esus, si voluerint, prO Peparatio
dedit mibi Deus stramentum hoc de papyro et hanc
pellem. Sed et vestes mex inzstimabili pretio erant,
et pro his utor has viles rescellas. In prandio quo-
que meo multum aurum expendebatur, et pro illo
dedit mihi Deus modica olera hzc et parvulum cali-
cem vini. Erant et qui serviebant mihi plurimi servi,
et pro omnibus illis, istum Deus compunxit ut mini-
straret mihi. Pro halneo autem profundo, aqua mo-
dica utor ad pedes meos, et galliculis propter infirmi-
tatem meam. Et rursum pro calamis et cithara et
alio musico opere quo delectabar in conviviis meis,
decanto in die duodecim psalmos, similiter et in,
nocte ; sed et pro peccatis meis qux ante faciebam
exhibeo Deo modicum servitium. Unde rogo te, ab.
ba, ut non scandalizeris propter infirmitatem meam. B
Et hzec audiens JEgyptius atque in semetipso rever-
sus dixit: Ye. mihi, quia de mulia tribulatione et
labore szeculi magis ad repausandum in conversa-
tionem monachi veni, et quz» non habebam tunc,
modo habeo : tu autem ex multa delectatione s:eculi,
voluntate propria, in tribulationem hanc venisti, et
ex multa gloria ac copiosis divitiis, hanc humilita-
tem atque paupertatem arripuisti. Ex quo multum
proficiens /EKgyptius, vale dicto discessit ; et dehinc
factus ei amicus s»pe ad euin veniebat sux uulitatis
causa. Erat autem idem Romanus vir discernens in
bonis, et repletus optimo odore Spiritus sancti. Qua-
propter habenia est inter nobiles et ignobiles, inter
sanos et infirmos, inter senes et juvenes magna di-
scretio. Non enim possunt bi qui de deliciis veniunt,
ethi qui nunquam in deliciis fuerunt, qualem tenere
rigorem abstinentis. Neque sani et infirmi :qualiter
abstinere possunt. Idcirco secundum consilium Apo-
stoli : s qui non manducat, manducantem non sper-
nat ; et qui manducat non manducantem non | judicet
(Rom. xiv, 5). Sed alterutrum pie supportantes con-
Siderent infirmitates illorum.
CAPUT XLVIII.
De infirmis et senibus solitariis,
Infirmorum autem et senum cura ante omnia et
super omnia adhibenda est, ut sicut revera Christo,
ita eis serviatur : Ipsemet enim in judicio dicit jus.is:
Infirmus [ui, et visitastis me (Matth. xxv, 96). Et,
quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis (1 bid.).
tantum usque dum meliorati fuerint, comedant, (a.
lulze infirmorum infirmitatis tempore sub sigillo mi-
nime habeantur, quatenus a fratribus visitari po-
sint. Ipsi tamen caveant ne foras ultra conslitetuw
termiuum exeant, si ab episcopo sunt reclusi et sigil
lati. Non enim eos teneat sigillum cerz vel plomii,
sed sigillum Christi. Sic namque legitur in lim
Dialogorum fecisse quondam venerabilem virum, m-
mine Martinum : qui cum in quodam monte neci
clauso specu habitaret, catena sibi ferrea pueni-
gavit, eamque saxo ex parte altera affixit, m à
ultra liceret progredi quam caten:e ejusdem quani
tas tendebatur. Quod vir vitz» venerabilis Benedictus
audiens, ei per discipulum suum mandare curari:
Si servus es Christi, non te teneat catena ferri, ss
catena Christi. Ad quam vocem Martinus eanda
pfotinus solvit compedem, sed nunquam postmoks
tetendit pedem ultra locum quo hunc tendere em
sueverat ligatum. Atque postea in tanto se spi
sine catena coercuit, in quanto et antea ligatus p
mansit. lta ergo et reclusi faciant. lllico autem d
ab infirmitate convalescere cOperint, more sel
ostium cellulze sigilletur, et soli iterum maneant.
Curam autem habeant maximam prelati, ut dit
mus, ne a cellariis negligantur senes et infimi;
quia ad magistros respicit quidquid a discipulis &-
linquitur. Consideretur autem semper eorum ib
cillitas, et nullatenus in eis districtio regule test*
tur in alimentis sive c:zeteris necessariis ; sedsi i
C eis pia consideratio, et przeveniant, si necesse furi
horas canonicas. |
CAPUT XLIX.
uJe vestimentis et ca:ceamentis solitarii.
Oportet itaque solitarios sanctarum Scripturam
auctoritati parere, sanciornmque Patrum dt
menta vigilanter perpendere, ut humilitatem, (53
corde gestant, actu. habitu, etiam ipso incessu re
giosis-ime demonstrent : plusque velint sancta e
versatione eximiisque moribus quam ornatu vestus
fulgere. Quantum igitur a superfluo et immor
cultu vestium se compescere debeant, multis sinc
rum Patrum exemplis perdoceri potest. Ait 9
beatus Gregorius : Nemo zestimet in luxu atqut 9t
dio pretiosarum vestium peccatum deesse ; qui?
Sed et illi imbecilles et inflrmi considerent in hono- D hoc culpa non esset, nullo modo Dominus Josnt$
rem Dei sibi serviri ; et non superfluitate sua atque
nugacitate verborum contristent fratres servientes
sibi. Qui tamen, si excesserint, patienter sunt por-
tandi; quia de talibus copiosior merces acquiritur
in regno Dei. Ergo cura maxima sit przlatis ac cz-
teris fratribus, ne aliquam negligentiam patiantur ;
sed eis compatiendo subveniant, et assiduis visita-
tionibus sanctarumque Scripturarum consolatio-
nibus, necnon et propriarum rerum facultatibus ad-
minicula preheant necessaria. Deputetur autem
frater timens Deum, et diligens atque sollicitus, qui
eis ea quibus opus habuerint misericorditer admi-
nistret, et balnearum usus quoties expedit, offerat :
de vestimenti sui asperitate laudasset. Hinc nma
ait : Nemo quippe vestimenta pr:ecipua nisi 30 *
nem gloriam quzrit, videlicet ut honorabilior d
ris esse videatur. Nemo vult ibi pretiosis vestis
indui, ubi ab aliis non possit videri. Pro
enim inani gloria vestimenta pretiosa quzrosu"
Hinc Basilius dixit: Si enim stadium nobis babet
dum est omnium nos esse minimos, el omnium *
vissimos, certum est quia et indumentis omn
nos putare debemus novissimos. Hinc Cassis"
dicit : Oportet ut talis sit vestis solitarii, que cr
pus contegens, tantum verecundiam nuditatis 6€
periat, et frigoris injuriam repellat, non quz 0€
6i
CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULJE PP. ORIENT.
642
sionem vanitatis enutriat. Quz ita sit vilis, ut nulla A, Scretionis tenenda est. Sufficiant autem eis stra-
coloris vel compositionis novitate inter ceteros fra-
tres spirituales insignis habeatur. Hinc Isidorus ait:
Vestimenta solitariorum nec multum vilia, nec
multum sint pretiosa: quia nimis pretiosa vestis
animum ad lasciviam pertrahit; nimis vilis aut do-
lorem cordis parit, aut morbum van:e glori con-
trahit. Hactenus de qualitate vestium diximus,
nunc autem et de quantitate aliquid dicamus. Vesti-
menta quippe non multa, nec superflua sint solita-
riis, imitantes dictum Dei no«tri ad discipulos suos:
Neque duas tunicas habeatis (Luc. 1x, 5) Quas duas
tunicas non numero intelligere debemus, sed si alia
gestamus, et alia causa avariti: servamus, hiec su-
perflua sunt, et bac pauperibus dare precipimur.
Unde sanctus Hieronymus ait: quidquid corpora B
nostra defendere potest, et human: succurrere im-
becillitati, hoc una appellanda est tunica; et quid-
quid in praesentibus alimentis necessarium est, unius
diei victus appellatur. Unde et prx»ceptum a Domino
est ne cogitemus de crastino, hoc est, de futuro
tempore. Et Apostolus : Habentes, inquit, victum et
vestimentum , his contenti simus. Nam qui volunt
divites fieri, incidunt in tentationem et in laqueum
diaboli, et desideria mulla, et inutilia, et nociva, qua
hominem mergunt in interitum et perditionem (I Tim.
vi, 8). Qua de causa ad Regulam beati Benedicti
recurrimus, et quantum ipse concessit monachis ha-
bere de vestimentis, et nos concedamus solitariis :
jd est, propter noctes, et propter ipsa vestimenta
Javanda habeant, si monachi sunt, duas tunicas et
duas cucullas. Si vero nondum assumpserunt pro-
positum monachale, cucullas non induant, sed cap-
pas; in estate puram, in hieme villosam. Habeant
enim pelliceam unam de pellibus, et duas stami-
meas, et duo femoralia. Femoralium autem usus
cuiquam permittendus est, et maxime his qui in mi-
nisterio altaris implicantur. Reliqui vero gradus
utrum ea velint gestare, an non, in ipsis sit. Sint
etiam illis indumenta pedum, caligz, et pedules, et
subtelaria. Hxc autem consideratio in eorum pen-
deat arbitrio, ut secundum qualitatem locorum ubi
habitant et aerum temperiem vestimenta habeant,
quia in frigidis regionibus amplius indigelur quam
menta lectorum, matia et cilicium, sagum, vel toxa
et capitale. Vestiti quoque dormiant et cincti, ut
semper sint para:i. Quiescentes autem in lectulis
suis frequenter decantent cum Propheta : Lavabo
per singulas noctes lectum meum, lacrymis meis stra-
ium meum rigabo (Psal. vi, 6). Et iterum : Memor fui
nocle nominis tui, Domine, et.custodivi legem tuam
(Psal. cxvin, 55). Et si ante non surrexerint, vel
facto signo absque mora surgentes, festinent ad opus
Dei, cum omni tamen gravitate et modestia. Cum
autem surrexerint, primum signum crucis frontibus
suis imprimant, et cum silentio dicant : Deus, in
adjutorium meum intende : Domine, ad adjuvandum
me festina (Psal. ,xix, 1). Et hoc cantantes mox ad ora-
torium pergant, et prostrati in terra humiliter cum
lacrymis et gemitu orent. Expleta autem oratione,
necessaria corporum suorum provideant. Inde re-
verlentes illico nocturnum officium solemniter et
devote incipiant. Euntes autem aliquo vel redeuntes
semper ore et corde aliquid psaullant, quatenus
cum Propheta fiducialiter dicere queant : Benedi-
cam Dominum in omni tempore, semper laus ejus in
ore meo (Psal. xxxni, 1).
CAPUT LI.
Ut certo tempore sese radant, ne sint comati.
In barbis quoque radendis et capillis tondendis
tenendus est etiam a solitariis modus discretionis.
Nam, sicut legitur in Vitis Patrum, fuit quidam vir
C sanctus, nomine Apollonius, qui eos valde reprehen-
debat, qui barbam et comam capitis nutriebant. Di-
cebat autem : Certum est quod isti ab hominibus
Jaudem quzrunt, et ostentationis causa barbam vel
comam capitis nutriunt; cum mandatum sit etiam
ipsa jejunia in occulto celebranda, ut Deo soli sint
cognita, qui videt qux in occulto sunt, et reddit in
palam. Sed ut mihi videtur, isti non sunt contenti
ejus remuneratione qui videt in occulto, sed mani-
festari se apud homines volunt. Unde etiam ad
quemdam Romanum fertur dixisse beatus Grego-
rius istud proverbium : Si sanctitas, inquit, in barba
est, tunc nemo sanctior est hirco. Quapropter juxta
considerationem rationis arbitror congruum fore ut
solitarii, et precipue illi qui sacra mysteria con-
in calidis. Preterea quoque sacerdotes vestimenta y) trectant, de quadraginta in quadraginta diebus se
sacerdotalia et altaris lineamina cum summa dili-
gentia conservent nitida; id est, unusquisque casu-
lam unam, albas duas, amictus duos, stolas duas
cuu manipulis, duos etiam corporales, et duos lin-
teos semper habeant nitidos, sicut tantum decet
ministerium.
CAPUT L.
De lectisterniis solitariorum.
Solitarii autem sicut in czeteris, ita etiam in lecti-
sterniis modum tenere debent discretionis, id est,
DOD pretiosa velint habere lectualia, sed vilia : ve-
stimenta quippe et calceamenta, vel lectualia eo-
rum, nec nitida nimium, nec abjecta sint pluri-
Eouin. Inter utrumque enim, ut diximus, virtus di-
radant, et capillos tondeant, ut juxta Apostolum :
Exspoliantes nos veterem hominem cum actibus suis,
induamus eum qui renovatur in agnitionem Dei (Co-
loss. n1, 5). Id est, criminibus carnis nostre, quasi
crinibus capitis exuamur, atque inde iunovatis sen-
sibus enitescamus. Quam renovationem in mente
oportet fieri, sed in capite demonstrari, ubi ipsa
mens noscitur habitare. Habeant etiam infra cellu-
lam retrusionis dolium, et quoties expedit, sacerdo-
tes pro munditia corporis balneorum usibus fruantur.
Sed fortasse aliqui dicent : Sanctus Án.onius nun-
quam se balpeavit. Quibus breviter respondendum
est: Si sanctus Ántonius nunquam se balneavit,
nec'unquam missam cantavit; ideoque balneorum
^
645
8. BENEDICTI ABBATIS ANJANENSIS
614
usus in sacerdotum relinquitur arbitrio, ut mundi A responsionis porrigatur bonus. Sicut scriptum est:
et digni habeantur sacra mysteria celebrare.
CAPUT LII
De discipulis solitariorum, et de eorum obedientia.
Discipuli ergo solitariorum szepe admonendi sunt,
ut sic vivant, quatenus aliis bonum exemplum prz-
beant, et humiliter magistrorum imperiis suhja-
ceant. Mox ergo ut aliquid eis imperatum a ma-
gistris fuerit, ac si divinitus imperetur moram pati
nesciant in faciendo. Sed ipsa obedientia tunc ac-
ceptabilis erit Deo, et dulci$ hominibue, si quod
jubetur, non tarde, non tepide aut cum responso
nolentis efficiatur; quia obedientia qux majoribus
praebetur, Deo exhibetur; ipse ehim dixit : Qui -
vos audit, me audit, eic. (Luc. x, 16). Nam cum
Sermo bonus super datum optimum (Eccli. xvin,
16, 11). Omnia autem vasa eorum cenctamque sub-
stantiam ac si altaris vasa sacrata conspiciant. Nibil
ducant negligendum, neque avatitix studeant, ne-
que sint prodigi, et exstirpatores smbstantix illo-
rum; sed omnia mensurate faciant, et secundum
jussionem magistrorum. Non enim velint habere
solitarii plures discipulos, quia nequaquam vincere
avaritiam possunt quando ad multorum sustenta
tionem intendunt. Habeat autem unusquisque unam,
aut duos, vel ad plurimum tres discipulos. Paucos
tamen condiscipulos ad convivendum et plures ad
docendum. Non tamen dicimus ut scholas genera-
liter teneant ; quamvis liceat, non tamen expedit.
malo animo si obediat discipulus, et non solum ore, B Unde Apostolus : Omnia, inquit, mihi licent, licd
sed etiam corde si murmuraverit, quamvis impleat
jussionem magistri, tamen acceptabile non erit Deo,
qui cor respicit murmurantis. Et pro tali facto nul-
lam consequitur gratiam, imo poenam murmuran-
tium incurrit, si non cum satisfactione emendaverit.
Quapropter hi tales relinquentes statim qua sua
sunt, et voluntatem propriam deserentes, secundum
Domini sententiam qui dixit : Non veni voluntatem
weam facere, sed ejus qui misit me (Joan. v1, 58);
mox exoccupatis manibus, et quod agebant imper-
fectum relinquentes, vicino obedientix pede juben-
tis vocem factis sequantur. Unde in Collationibus
Patrum tale datur exemplum : Abbas Sylvanus ha-
buit discipulum quemdam, nomine Marcum, et hic
fuerat magna obedientie , quique etiam scriptor
erat. Diligebat autem eum senex propter obedien-
tiam suam. Habebat autem alios undecim discipulos,
qui contristabantur pro eo quod eum diligeret plus
eis. Quod cum audissent vicini seniores, quia plus
eum caeteris suis discipulis diligeret, moleste tule-
runt. Una autem die venerunt ad eum : quos assu-
mens secum abbas Sylvanus, egressus coepit sin-
gulorum discipulorum suorum cellas pulsare, di-
cens : Frater, veni, quia opus te habeo; et unus ex
eis non est mox secutus eum. Venit autem ad cel-
lam Marci, et dixit ei: Veni, frater, quia opus te
habeo. lle autem scribebat, et non perfecit litte-
fat O, ét venit. Et dixerunt senes : Vere, abba,
quem tu diligis, diligimus, quoniam et Dominus di-
ligit eum. Ideo istud hic posui exemplum, üt discant
discipuli agere obedientiam sine mora. Ipsi quoque
üiscipuli non sint superbi, non tardi, non turbulenti,
non vinolenti, non multum edaces; sed sint mori-
Pus honesti, ac Deum timentes. Qui etiam ea qux
Deus dederit lempore opportuno diligenter magistris
Administrent, et in mihistrando nullatenus eos con-
lristent; memores semper divini sermonis, ubi ait :
Qui scandalizaverit unwim de pusillis, qui in me
credunt, etc. (Matth. xvii, 6.) lllud etiam ad me-
moriam revocent quod ait Apostolus : Qui bene mi-
nisirat, gradum bonum sibi acquirit (II Cor. 1x, 7).
EL rursum : Hilarem datorem diligit Deus (Ibid).
* Üui autem substantia non est qui tribuatur, sermo -
ton omnia expediunt (I Cor. v1, 12).
CAPUT Lil.
De zelo bono quem debent habere solitarii erge
discipulos.
Ut autem ait sanctus Benedictus, sicut est zelus
bonus qui separat hominem a vitiis et ducit ad Deua
et ad vitam zternam, ita est et zelus amaritudinis
qui separat a Deo et ducit ad infernum. Hunc ergo
zelum qui ad vitam ducit xternam, ferventissime
amore exerceant solitarii erga discipulos, id est,
ut infirmitates illorum sive corporum, sive morum,
patientissime tolerent, et si forte aliquid delique-
rint, cum omni moderatione eos corripiant. In ipia
autem correptione prudenter agant, et plus stu-
deant amari quam timeri. Et ne quid nimis, ne
dum nimis eradere cupiunt rubiginem, frangatur
vas; suamque fragilitatem semper suspecli sint ;
meminerintque calamum quassatum non conteren-
dum. In quibus non dicimus ut permittaut nutriri
vitia, neque dissimulent peccata delinquentium, sed
mox ut oriri ceeperint, quabtum prevalent, radícits
ea amputent ; memores semper quia Heli sacerdos
pro filiorum iniquitate damnatus est (/ Beg. n).
Quapropter teneant consilium Apostoli dicentis:
Argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrisa
(I Tim. 1v). Id est, indisciplinatos durius args,
obedientes et mites, ut in melius proflciant, obse-
cra; negligentes et contemnentes increpa; oma
lamen cüm patientia. Improbos autem, et duros, «&
superbos, vel inobedientes, sj stas siverit, verbe-
rum castigatione et corporum afflictione coerceaat,
sicut. scriptum est: Percute filium tuum virga, &
animam ejus de inferno liberabis (Prov. xxm, 14.
Hoc summopere perpendentes ut juxta qualitstem
vulnerum exhibeant fomenta curationum. Caxeant
autem nt, dum alios de admonitionibus suis emen-
dare procurant, ipsi ab omnibus vitiis emendati in-
veniantur ; ne forte aliis przdicantes, ipsi (quod ab-
sit) reprobi efficiantur.
CAPUT LIV.
Quomodo jejunare debeant solitarii.
Sic enim necessaria nobis sunt jejunia sicat vel
neribus medicina, ita tamen ut duarum rerum test
045
CODEX REGULARUM. — PARS il. REGULAE PP. ORIENT.
846
monio comprobentur, id est, oratione et eleemosyna. À Quoniam ipsa sunt quz facium homiliam anlmam.
Uude beatus Augustinus ait : Bonum est jejunare,
sed melius est eleemosynam dare. Eleemosyna enim
sufficit sine jejunio, jejunium vero non sufücit sine
eleemosyna. Tale est jejunium sine eleemosyna qua-
lis est eine oleo lucerna. Et eicuf lucerna qua sine
oleo accenditur, fumigare potest, lucem habere non
' potest; Ka jejunium sine eleemosyna, carnem qui-
dem cruciat, sed cbaritatis lumine animam non
illustrat. Sed querendum nabis est quomodo solitarii
eleemosynam dare jubentur, qui non solus faculta-
tes, sed etiam seipsos Domino üdeliter obtulerunt.
Ad hsc mon ego, sed Dominus per prophetam re-
spondit, dicens : Frange esurieuti panem tuum, eic.
(Isai. vn, 7). Noa enim dixit : Da esurienti totum
Unde dicebat David : Humiliabara in jejuftio animam
meam; oratio mea. in sinu men convertetur. (Psal.
EL, 13). Nam justi et prophebie nostri, quando à
Deo aliquid impetrare volebant, jejunio se afilige-
bant; et sic quod postulabant, imspetrare se gaude-
bent. Ka et nos jejunando humiliemus animas mo-
Sira$, ei tunc quod popoecerimus, a Deo impetra-
bimus. Noms ergo nos przferamus eis qui jejunii no-
si Bon valent eblipere menswrem, ne forte plus
humilitatis alianumquo, virtutum babeant illi unde
jure nobis jejunantibus et ebstinentibus preferan-
tur, Neque enim istud jejumimm corporale ad
perfectionem nobis proficit, wisi feerit huir ai-
mee quoque jejunium copwmlatum. Habet namque
panem tuum, sed ait : Frange esurienti panem tuum. B anima suos noxios cibos, a quibos imwpinguata
Unde Apostolus : Non, inquit, wf «liis sit. re[rige-
rium, vobis autem tribulatio. Sed ex equalitate vestra
abundantia aliorum. sustentet inopiam ; ul el illorum
abundantia vesire inopia ext supplementum (11 Cor.
vin,15). Et alias scriptum est : Si multum tibi fuerit,
enultum tribue ; si autem exiguum (uerit, etiam exi-
guum. da (Tob. jv, 8). Tria sunt enim genera elee-
miosynarum qui indesinenter agere debemus , unum
corporale, egenti dare quidquid poterimus : odte-
rum spiritale, dimittere a quo klesi fuerimus; ter-
tium, delinquentes corrigere, et errantes in viam
veritatis reducere. Ad baec autem jungatur oratio,
et erit jejunium perfectum. Unde dictum est : Bona
est oralio cum jejunio (Tob. xu, 8). Per jejunia enira
etiam sine escarum abundantia ad luzuris przrupta
devolvitur. Nam superbia, vana gloria, detractio,
et invidia, et cztera talia cibus ejus sunt. Nihil ergo
nobis prodest ab epeis carnalibus abstinere, et tali-
bus vitiis pectus replere. Quocirca si volumus nobis
abstinentiam jejeniaque proficere, ab his et ab aliis
omnibus vitiis nobis caveamus, et ad sanctarum
culmen yirtatum, divina opitulante graiia, nitamur
conecendere.
CAPUT LY.
Quod solitarii pro hospitibus jejunium solvant.
De susceptione ilaque superwemientium fratrum
4b causam charitatis beatus Prosper ita loquitur,
dicens : si enim propter quoslibe$ advenientes jeju-
et orationes occulta mysteriorum caelestium reve- € nio intermisso reficio, non solvo jejunium, sed im-
lantur, divinique sacramenti arcana panduntur. Noo
enim quispiam potest virtutem perfectionis atlin-
gere, nisi prius ventris edomaverit ingluviem. Jeju-
nia quippe moderata debent esse, ne nimis debili-
tent stomachum, quia modicus et temperatus cibus
utilis est corpori et animae. Quzrendum est etiam si
biduana ac triduana jejunia facere eporteat solita-
rios. Ad qued beatus Hieronymus respondens, ait :
Parcus cibus et venter semper esuriens triduanjs
jejuniis praefertur, multoque melias est quotidie pa-
rum comedere, quam raro satis sumere. Pluvia illa
«optima est quz sensim descendit in ierram; nam
subitus et nimis imber in praeceps arva subverlit.
Qua de re in Cellaüonibus Patrum ita legitur : In-
terrogavit, inquit, abbas Joseph abbatem Pasterem
dicens : Quomodo opus est. jejunare? Et respondit :
pleo charitatis officium. Cietérem si propter abs-
tinentiam vel jejunium meum epiritwales fratres,
quos novi mea remissiene delectari, contristo, abs-
Linentia mea non est virtus dicenda, sed vitium.
Quoniam quidem ipsa abstinentia ao jeijmniorum
continuatio, nisi fuprit, quando res exigit, prteter-
missa, ei me inflat, et fratrem meum, eui charitas
jubet servire, contristat ; vel certe mihi nihil inesse
charitatis superae demonstrat. Hino eanctus Bene-
dictus ait : Omnes supervenientes hospites tanquam
Christus suscipiantur, quia ipse dicterws est: Ho-
epes [ni, et suscepistis me. Et ommibus oongroue ho-
nor exhibeatur, maxime domesticis fidei ot peregri-
mis. Eti post pauca : jejunium, inquit, framraitur a
monacho vel solitario propter hospitem, hisi forte
preeipuus sit dies jejunii qui nop possit violari. Aliis
Benum estot monachus vel solitarius quotidie co- — vero temporibus consuetaedimes jejuhiorem prese-
waedst, et pauloum subtrahat eibi de cibo ne satie- quanter, Pauperum vero, et peregrinorum riaxime,
fur. Et dizit abbas Joseph: Ergo quendo juvenis cwra sollicite exhibeatur, quia in ipsis magis Chri-
eras, non jejunabas bidmamas : Dirit senex : Crede — stus suscipitur. Nam divitum terror ipse sibi exigit
mihi, quia et triduanas et hehdomadam ; sed het — honorem. Qua dere in Collationibus Patrem tale da-
ommi probaverent senes msagni, et imvenerunt —turexemplum. Abbas Sylvaznus, dum cum discipulo
«quia honum est quotidie manducare, et parum, ut 80 Zacharia ad quoddam meenasterrum visitafidi
sit quotidie esurles. Hanc enim viam regiam levem gratia pervenisset, fecerent eos monachi, ante-
xobis esse demonstraverunt. Nam bidwana ei tri- — quam egrederentur, charitatis causa reficere. Erant
duana jejunia vanam gloriam ostendunt. Alius qui- antem dies jejunii. Postquam autem egressi Sünt,
clam frater interrogavit dicens : Jejunia et vigilise invenit discipulus ejus aquam ín via, et voluit bi*
quas facit homo, quid proficient? Dixit ei senex : bere; et respiciens abbas Sylvanus ait : Zacharia,
641
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
648
noli bibere, an nescis quia jejunium est bodie? AL A lis vite extendit exercitia. Credo enim quod inter
ille dixit : Nunquid non manducavimus hodie, Pater,
.ad monasterium et bibimus? Dixit senex : illud
manducare charitatis fuit; nos auleta teneamus je-
junium nostrum, fili. Hinc patenter ostenditur quia
cum discretione utrumque possumus agere, et cum
supervenientibus hospitibus charitatis causa ali-
quando reficere, et jejunii regulam non przlermit-
tere. Itaque sanctus Cassianus de eadem re interro-
gavit quemdam senem, dicens : Cur sic indifferenter
apud vos quotidiana jejunia pro hospitibus solvuntur?
Respondit senex : Jejunium semper mecum est:
Vos autem continuo dimissurus sum, et mecum ju-
giter tenere non potero; ideo charitatis officium in
vobis impleo, et adjecit dicens : Non, enim possunt
filis sponsi jejunare, quandiu cum illis est sponsus:
Cum autem discesserit, tunc. jejunabunt (Matth 1x,
15). lta et nos vobis dimissis licite jejunii nostri
regulam observabimus.
CAPUT LVI
De charitate.
Charitas est dilectio Dei et proximi in toto corde
et in tota mente. Inter czeteras quippe virtutes cha-
ritas obtinet principatuin : sine ipsa quidem ad per-
fectionis culmen nemo conscendere valet. Tunc enim
homo perfectus est, quando charitate plenus est,
quam nos habere Apostolus prxcipit, dicens : Super
omnia autem charitatem habete, quod est vinculum
perfectionis (Col. ni, 14). Et iterum : Charitatem
fraternitatis invicem diligentes (Rom. xn, 10). Hinc
Petrus apostolus ait : Ante omnia autem charitatem C
in vobismetipsis continuam habentes, quia charitas
operit multitudinem peccatorum (I Petr. 1v, 8). Hinc
Joannes apostolus ait : Deus charitas est, et qui ma-
siet ín charitate in. Deo manet, et Deus in eo (I Joan.
1v, 8). Quamobrem tenenda est ab omnibus sanctis
viris unitas charitatis, et precipue a solitariis; quia
quanto se subtrabunt mundo, tanto necesse est ut
habeant dilectionem in Deo et proximo; tunc ser-
" vanLin se dilectionem Dei, quando a charitate non
dividuntur proximi. Unde ipsa Veritas ait : In hoc
cognoscent omnes quia mei estis discipuli, si diiec-io-
nem habueritis ad invicem (Joan. xiu, 53). Quantam
enim charitatem sancti Patres nostri habebant ad
invicem, in praesenti exemplo manifestatur quod
subditur : Quodam tempere venit quidam frawr ad D
Sanctum Macarium, et obtulit ei causa. charitatis
uvam unam. Ille autem gratias egit Deo pro fratris
officio; statim ad alium íratrem, qui ei inlirmior
videbatur, secundum charitatein detulit eain; sed
et ipse nihilominus plus de proximo quam de se-
metipso cogitans, ad alium fratrem detulit eaindem
uvam : et ille iterum ad alium detulit eain; et rur-
sus jlle ad alium; et sic per omnes cellulas, qux
longe lateque per eremum erant. dispers, ipsa uva
circumportata est, ignorantibus omuibus quis eam
primus misisset. Gratulans autem sanctus Macarius
quod tantam viceret in fratribus charitatem tautam-
que continentiam, ad ampliora semetipsum spiritua-
istos sanctos fratres erat perfecta charitas, quia
nemo ex eis quzrebat qui sua sunt, sed qua alte-
rius. Tanta est enim virtus charitatis, sicut Aposto-
lus testatur (17 Cor. xii), ut nec martyrium, nec
&zeculi contemptus, nec eleemosynarum largitio sine
ipsa quidquam prosit. Quocirca si volumus ad su-
peruam patriam feliciter pervenire, charitatem Dei et
proximi studeamus veraciter habere : quia sicut sine
via nemo potest pervenire quo tendit, ita sine cha-
ritate, qux» dicta est via, non ambulare possumus,
sel errare. Omnis insuper bonitas ex charitate et
bumilitate procedit. Et sicut ignis sine calore et
splendore esse non potest, ita el charitas sine bumi-
litate et vera obedientia esse non potest. Scienjum
B est autem quia humilitas et obedientia ac reliquz
virtutes cum corpore incipiunt , et cum corpore
deficiunt, et tamen merces earum permanet in
eternum ; charitas vero in presenti incipit szculo,
et in futuro permanet cum Deo.
CAPUT L VII.
De humilitate.
Ad fastigium ergo verze humilitatis suo nos Domi-
nus exemplo provocare dignatus est, dicens : Di-
scite a me quia mitis sum, et humilis corde; el inte-
nietis requiem animabus vestris (Matth. xi, 29). Hinc
Petrus apostolus ait : Humiliamini sub potenti mans
Dei et exaltabit vos (I Peir. v, 6). Hinc enim datur
intelligi, quia quanto quisque se pro Christi amore
inclinat ad ima, tanto proficit in excelso; et quanto
superbus gloriosior apparet inter homines, tanto
dcjectior erit ante Deum. Unde idem Dominus ait :
Omnis qui se exaltat humiliabitur, et. qui se hurmil;at
ezaltabitur (Luc. xvin, 14). Nam cum hzc dicit,
ostendit nobis omnem exaltationem genus esse su-
perbie. Deus enim humilis factus est nostrze salutis
causa : erubescat homo superbus esse, quia, ut ait
Salomon, ubi fuerit superbia, ibi erit et contumelia;
ubi autem humilitas, ibi et sapientia (Prov. x1, 3.
Et, Super eum requiescet Spiritus sanctus. Unde ait
Dominus per prophetam : Super quem requiescet Sp-
ritus meus, nisi super humilem, et quietum, et tremew
tem verba mea (1sa. Lxvi, 2)? Quapropter quicunque
humilis et quietus non erit, non potest in eo habitare
gralia Spiritus saucti. llli autem panduntur secreta,
et quod latet in divinis sermonibus, qui humilitatem
tenet in moribus. Semper autem conscientia solta-
riorum humilis debet esse et tristis, scilicet ut per
humilitatem non superbiat, et per utilem moerorem
cor ad lasciviam non dissolvat. Per humilitatem
etiam spiritus immundi Dei servis subjiciuntar.
Unde in Collationibus Patrum ita legitur : Homo
qui a dainonio vexabatur, et fortiter spumabat, v
dit quemdam senem solitarium, et elevans manum
percussit eum jn maxilla; senex vero secundum Do-
mini pra:ceptum convertit ei alteram. Statim autem
d:emon non ferens incendium bunilitatis illius, cla-
mans et ejulans discessit ab eo. Alio denique tem-
pore transiens abbas Macarius per eremum, ecos
64)
CODEX REGCULARUM. — PARS II. REGULAE PP. ORIENT.
650
occurrit ei diabolus in via cum falce messoria. Vo- A valde. Videns autem eum abbas tristem, dixit ei :
luit autem illum percutere de falce illa, et non po-
tuit. Et dixit dzdemon : Multam violentiam patior a
te, o Macari, quia non possum prevalere adversum
te. Ecce enim. quidquid tu facis, et ego facio. Tu
jejunas, ego nihil comedo; tu vigilas, ego omnino
non dormio. Unum est autem solum in quo me su-
peras. Et dixit ei abbas Macarius : Quid est illnd ?
et respondit diabolus : Humilitas tua me vincit, pro-
pter quam non przxvaleo adversum te. O quanta est
virtus humilitatis, que non solum homines salvat,
sed etiam dzmones superat! Quanta autem sit virtus
humilitatis iterum beatus Antonius ostendit, dicens :
Vidi omnes laqueos Satan:z tensos in terra, et in-
gemiscens dixi : Quis putas transiet istos? et audivi
vocem dicentem mihi : Humilitas. Quocirca incline-
Imus cervicem cordis in vera humilitate, ut omnes
laqueos Satanz possimus illzsi transire. Tunc enim
veram humilitatem habebimus, si quando peccave-
rit in nos frater noster, antequam ille peniteat, in-
dulserimus ei. Et tunc veram humilitatem habemus,
quando nec Lxsi irascimur, nec alios irasci permit-
tius; sed potius pro ipsis ex corde oramus. Prz-
terea quoque si eui de bumilitate altius libuerit per-
scrutari, ad Regulam sancti Benedicti recurrat,
ibique duodecim humilitatis gradus satis luculenter
expositos inveniet.
CAPUT L VIII.
De obedientia.
Obedientia itaque dicitur obtemperantia, eo quod C
humiliter quis obediat vel obtemperet imperanti.
Recte enim ille obediens vocatur, qui per obedien-
tix humilitatem Deo se toto animo subdit, et ejus
precepta humilitate implet. Ille etiam recte obediens
vocatur, qui precepta magistri juxta vires humiliter
implere studet. Nam Christus Dominus noster qui
peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore
ejus, factus est obediens pro nobis Patri usque ad
mortem, nobis relinquens exemplum, ut sequamur
vestigia ejus. Ideoque omne quod solitario injunctum
fuerit ab aliquo religionis gratia, libenter obtempe-
ret imperanti : et si forte aliqua gravia aut impossi-
bilia ei injunguntur, libenter quidem et cum omni
nansuetudine jubentis imperium suscipiat. Quod si
omnino virium suarum mensuram hoc quod ei in-
Jungitur viderit excedere, non resistendo illud sper-
nat, sed causam impossibilitatis suze ei qui sibi
injunxerat humiliter et patienter enarret, quatenus -
ejus moderamine quod illi onerosum fuerit, subleve-
tur, ut contradictionis vitio careat. Sancti quoque
Patres nostri per obedientizx laborem ad celsitudinis
perfectionem pervenerunt. De pluribus autem unum,
rairz obedientie virum, hic inserere studeamus.
Quidam enim s:-cularis homo renuntiavit szculo,
et venit ad monasterium, relinquens tres filios suos
in civitate; et cum fecisset.tres annos in monaste-
Fio, coperunt ei cogitationes sux filios ad memo-
riam frequenter adducere, et contristabatur pro eis.
PArnoL. CHI,
Quid habes quod tristis es? Et narravit ei quia tres
filios haberet in civitate, et quia vellet eos ad mona-
sterium adducere. Precepit autem ei abbas ut ad- -
duceret eos. Qui cum perrexisset in civitatem, inve-
nit duos ex his jam fuisse defunctos, unum vero so-
lummodo remansisse. Quem assumens venit ad
monasterium. Erat autem abbas ad pistrinum. Ille
vero tollens.filium suum quem adduxerat, abiit ad
abbatem in pistrinum ; ct videns eum abbas venien-
tem salutavit, et tenens infantem, quem adduxerat,
amplexatus est eum et osculabatur. Et dixit patri
ejus : Amas eum? Et ille respondit : Etiam. Et rur-
sus dixit ei : Omnino diligis eum? Et respondit :
Etiam. Hzc audiens abbas, dixit ei : Tolle ergo, si
amas eum, et mitte in furnum sic modo dum ardet.
Et tenens eum pater suus jactavit eum in clibano
ardenti : statim autem factus est clibanus velut ros.
Ex qua re acquisivit gloriam in tempore illo, quem-
admodum patriarcha Abraham. O quam magnam
obedientiam habuit iste sanctus vir, qui nec proprio
filio suo pepercit, sed ad unius jussionem abbatis
ignibus eum tradidit! Puto enim quia si illi prece-
pisset abbas obedientiz:: causa in clibanum intrare,
intrasset utique. Nos ergo qui per inobedientiam
mandatorum Dei ac sanctorum ejus, necnon et ma-
gistrorum nostrorum, recessimus a Deo, per obe-
dientize laborem redeamus ad illum, qui dixit : Venite
ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et. ego
reficiam vos (Matth. x1, 28).
CAPUT LIX.
De virtute patientic.
Patientia enim vera est, in presenti injurias for-
titer sustinere, et in faturo vindictam non quzrere,
sed ex corde ei qui mala irrogat ignoscere. Nam sunt
nonnulli qui ideo per aliquod spatium temporis pa-
tienter sufferunt injuriam, ut subsequenter facilius
vindicare se queant: isti tales veram non habent
patientiam. Ille enim vere patiens est, qui et ipsum
amat quem portat : nam tolerare et odisse non est
virtus mansuetudinis, sed velamentum furoris. In
patientia enim quazrenda est virtus mansuetudinis
et ignoscendi facultas, non vindicandi opportunitas.
Sicut enim patienter sufferre debemus injurias ab
aliis in nos illatas, ita et tribulationes infirmitatum
qus nobis eveniunt patienter sufferre necesse est.
Probabitur enim homo flagellis Dei, quo animo bene
faciat, et qua fortitudine tentationes sibi superve-
nientes sufferat. Unde ait Apostolus : Tentat enim
vos Deus, ut sciat si diligatis eum (Deut. xim, 5). Tri-
bus enim modis solent accidere tentationes Dei ser-
vis. Uno modo tentantur a Deo per flagel!a; alio
modo a diabolo per illusiones et diversas machina-
' tiones; tertio modo tentantur a proximo per damna,
et contumelias ac persecutiones. Sed ille beatus est
qui hzc omnia patienter tulerit; de tali enim viro
. dicit Scriptura : Beatus vir qui suffert tentationem,
etc. (Jac. n, 12).
Sine ferro autem martyres esse possumus, si pa-
291 —
eb | $. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 653
üentiam veraciter in animo servamus. Tanto enim) A gile sicu& vestimea(um. Si diligenter üraetabintus
quisque minus ostenditur doctus ; quanto minus
convincitur patiens. Unde per Salomonem dicitur :
Doctrina viri per patientiam noscitur (Prob. xix, xi).
Super omnia autem contumelias deirahentium patien-
tia superemus ; sagittas contumeliz patientiz clypea
frangamus ; contra lingux gladium patientids scutum
prebeamus. Et si quis nobis intulerit mala, nequa-
quam irascamur contra illum; sed potius doleamus
pro illo, quia Deus illi irascitur. Videamus autem
quantam patientiam iste sanctus senex habebat, de
quo hic locuturi.sumus. Erat in eremo magnus qui-
dam senex, qui de labore manuum suarum vivebat :
et erat alius frater vicinus ei, qui sepe ingredieba-
tur, et rapiebat quidquid senex habebat in cella. Vi-
ilud; stabit; sin. autom, in parvo tesmpore cosruet.
Praeterea quoque supervenit quidam venationem fa-
ciens in silva agrestium animaliun, ei vidit abbatem
Antonium gaudentem cum fratribus, et displicuit ei.
Volens autem ei senex ostendere quia oportet ali-
quando condescendere frawibus, dixit ei : Pone,
qu25so, sagittam in arcu tue, et trahe. Et fecit sic. Et
dixititerum : Trahe ; et traxit. Trahe adhuc ; et traxit.
Dixitei venator : Si super mensuram traxero; frange-
tur arcus. Dixit ei abbas Antonius : Ha est im operi-
bus Dei ; si plus a mensura tendimus, fratres cito def-
cient. Expedit ergo vel ad momentum relaxare rige-
rem eorum. Hec audiens venator compunctus est ;
et multum profioiens in:sert&one senis discessit : e£
debat autem eum senex, et non objurgabat eum; B fratres confirmati tum reversi sint ad locum suem.
sed extorquebat sibi plus solito manibus operari, di-
cens : Credo, opus habet ile. Astiugebat autem
ventrem suum, et cum indigentia manducabat panem.
Cum autem mori cepisset senex ille, circumstete-
runt eum (fratres, et respiciens in eum qui furabatur,
dixit ei : Junge te huc ad me; et tenuit manus ejus,
et osculatus est eas, dicens.: Gratias ago istis mani-
Bus, frater, quia propter istas vade ad regnum c«elo-
rum. Illé autem, compunctus et poenitentiam agens,
factus est etiam ipse probatus monachus, exempla su-
mens de acübus magni illius senis. Valde enim lau-
dabilis est patientia ejus sancti monachi, sed valde
laudabilior est patientia €hristi. Senex iste rapien-
tem fratrem vidit et tacuit; Christus vero opprobria,
contumelias, irrisiones, alapas, sputa, flagella, spi-
neam coronam crucemque sustinuit, et nec contume-
liosum cuiquam verbum respondit. Iste enim rapto-
ris manus deosculans gratias egit; Christus autem
in cruce positus pro persecutoribus exoravit. Sed in
his omnibus exemplum patienti nobis reliquit.
Quapropter studeamus patientes esse ad oinnes et
in omnia, quia, ut ait Christus, In patientia vestra
possidebitis animas vestras (Luc. xxi, 19). Simus
mansueti, quia, ut ait Propheta : Mangueti heredi-
tabunt terram, et. delectabuntur in multitudine pacis
(Psal. xxxvi, 11). Quisquis igitur lenis, mitis et pa-
tiens est, Dei fiii imitator est. Et quisquis amplecti-
tur pacem in mentis su:x hospitio, mansionem in se
preeparat Christo, quia Christus pax estet in pace p
réquiescere consuevit.
CAPUT LX.
De discretione.
Discretío namque est mater omnium virtutum, et
ideo in omnibus tam spiritualibus quam corporali-
bus operibus tenenda est a solitariis temperantia
discretionis, ne superflue laborantes corde pariter
c£ corpore deficiant. Sed sic omnis eorum actio
temperetur, quatenus alacri animo plus se adhuc
cupiant in bonis operibus exercere. Sive enim sint
vigili:e, sive jejunia, sive abstinentía, et cetera his
similia, sic temperentur, ut nec animi virtus suc-
cumbat, nec corporis fortitudo lassescat. Unde qui-
dám Patrum dicebat : Corpus nostrum fic est fra-
*
Hsc ergo aliaque testimonia discretomis conside-
randa sunt a solitariis; et sic omnia temperent atque
discernant, ut ipsi nimis fatigeti nom deficiant, «&
alii a coepto itinere non refugiant.
CAPUT LXI.
De tacitarnitate.
Taciturnitas autem virtus est huniilitatis et indi-
cium gravitatis, nutrix virtutum et eustos animarum.
Hinc Salomon ait : Qui custodit oe. suum et linguam
suam, custodit ab angustiis animam suam (Pres. xu,
25). Quanto igitur quisque sub silentio deprimit se,
tanto compunctionis aciem in cólo figit ; et quanio
taciturnitatis freno consürimgit linguam, tanto ad
. ccelestia erigit mentem suam. Idesque solitarius ts-
citurnitatem diligat, e& à malo ae pravo, vel ommi
stultiloquio linguam suam coerceast dicatque cum
Propheta : Dizi, Custediam vias meas, ut mon delin-
quam in lingua mea. (Psal, xxxviu, 1). Et iteram:
Posui ori meo eustodiam (Ibid.). Et rursum : Obma-
tui et humiliatus sum, el silul a bonis (Ibid., e. 5.
Ille enim bene vias suas, id est actus vitos swe, eu-
stodit, qui in lingua minime offendit. IHe etiaut bene
ori suo custodiam ponit, cujus lingoa nec iw mati
loquium, nec in vaniloquium, nec in multiloquimn
procaciter fluit. Ne ergo in mafoquium Imbatur
lingua, ponat unusquisque nostrum ori suo eusto-
diam, et diligenter attendat quid de male klequenti-
bus dicat Proplieta : Disperdat, uiquit, Dominus zsi-
versa labia dolosa, et linguam magnilogwesa (Psal.
xi, 4). Quid etiam de multiloquie Salomom dicat,
audiamus : [n multiloquio, inquit, nom effugles pec-
ca(um ; et qui multis utitur verbis, ladit animam suam
(Prov. x, 19). Hinc iterum Propheta 7 Si qais vult
veram et perpetuam habere vitam, et capit dies videre
bonos, coerceat linguam suam a malo ;. e& labia ejus me
loquantur dolum (Psal. xxxii, 14). Hinc. Apostolus
ait: Si quis putat. se religiosum esse, non. refrenams
linguam suam, sed seducens cor suum, hujus vana est
religio (Jac. 1, 26). Hinc beatus Ambrosius ait : Kst
homo qui silentium quidem affectat, sed cor ejus
multum se condemnat : iste talis multum lequitur;
et est alius qui a mane usque ad vesperau loquitar,
et cum discretione, silentigm magnum custodit. Hoc,
655 .
auteiu dicebat de illo qui-sibe utilitate" audientium A
nuuquam loquitur. Mle emim bene tdciturnitotem
custodit, qui usque ad interrogationem non loqui-
tur. Quapropter solitarius modum loquedüdi non
transeat; maneat in verbp ejix mensura, in ses-
mone statera. Semper verba ejus sint moderata, ót
plus diligat semper audire quam loqui; et. ne prius
respondeat verbum; quam audiat. Unde scriptum
est : Qui ante respóndet quam.audiat, stultum se csse
demonstrat (Prov. xvur, 45). Nam loqui et docere,
ul ait sanctus Benedictus, magistrum: condecet, ta-
cere et audire discipulo comvenit. Et si qua sunt
requirenda 3 magistro, cum omni huniilitate et
suljectione reverentia requirantur. Seurrilitates
vero, vel verba otiosa et risum movemfia, -Lerna
CODEX REGURARUS. — PAK H. REGEGÉ PP. ORIENT.
654
CAPÉT LXfil.
Gonsolutio solitarioruni de detractiong.
Non ergo solitarii! multum' coritristari debent, sj
forte ab aliquibus pravis hominibus sine culpa de-
trahantur ; quia in consolatione nostra, sua Dominus
opprobria'adducere dignatus est, dicens : Si patrem-
familias Beelzebub vocaverunt, quanto magis domesti-
cos ejus (Matth. x, 25)? Et iteruni : Si de mundo
fuissetis, mundus quod suum érat diligeret; sed quia
de mundo mon estis, propterea ódit vos mundus
(Joun. xv, £9). Fine Apostolus ait : Nolite mirari si-
odit vos mundus (I Joan. nt, £5). Sunt autem pluri-
WW qui vitam solitariorum fortasse amplius quam
. debent, laudant; ét ne eis de laatle elatio subripiat,
permittit omnipotens Deus rnalos iü obtrectatione et
clausura in omnibus locis damnamus, et ad talia B objurgatíore prorümpere; ut st quà culpa ab ore lau-
eloquia discipulum os aperire non permittimus,
CAPET LXif.
De cavenda detractione, et quos duobus modis potesá
aliquis sine peccato ali eni peccata dicere.
Quanquam enim beatus Bieronymuá dicat quía
non est detrahere verum dicere, tamen cavenda est
omnimodis detractio a solitariis, mnonté Beato
Jacobo apostolo : Nolte, inquit, detrahere alter-
utrum, [ratres mei, quia qui detrahit. fratri, aut qui
judicot (ratrem auum, detrahit legi et juticat legem.
(Jac. 1v, 44). Hino. Salomon ait: Remove a te os
pravum, et detrahentia labia. procut. sint. à te (Peov.
iv, 24). Et iteram : Cum. detractoribus. moi cómmis-
dantium in corde solitariorum nascitur, pér obtrecta-
tionem malorum ad péenitentíam revocentur. Scd
iter hec verba laudántiumr sive' vituperantium ad
mentem semper recurrere debemus; et si in ea non :
invenitur bonum quod de nobís dicitur, magna tristi-
tia generari debet. Et rursum si fn ea non invenitur
níafum quod de nobis homines loquunur, in magna.
Eetitia prosiliré debemus. Unde beatus Job dicebat :
Ecce enint in colo testis metes, et tonscius meus ín
éxcehsis (Job, xvr, 20). Qui enim vite sux in ccelo.
testem habet, detractiones homfhum in éerra perti-.
mescere non debet. Hinc Paulus ai : Gloria nostra
hec est, testimonitim consctentie fiostre (f Cor. I;
.. 42). Nisi enirn füissent qui eidem Apostolo malam
cearis, quoniam rópente consurget perdio eorum C famam ímponerent, et sedacforem vocarent, nequa-
(Prov. xiv, 21). Hino IHBeronymus ait: Cave ne
linguam aut aures babeas prurientes, id est, non
ipse detrahas, aut aliog detrahentes audias; quia
qui detrádhit, et qui detrahentem libenter audit,
ulrisque unum crimen est Hiuc lsidorus ait : Ne
detrabas peecanti, sed condole; et quod in alio de-
trahis in te potius pertimesce. Hinc etiam in Vitis
Patrurn dicitur : Melius est, inqnit, quotidie carnem
comedere et vinum bibere, quam lacerare carnes
fratrum in obttectatione. Denique, ut ait sanctus
Basilius, duobus modis possumus sine detraetione
aliorum peccata dicere, vel retraetare. ld est, si
quando necesse est cum cszteris consilium babere
quomodo corrigitur is qui peccavit, tuno possumus
ipsius peccata in medium adducere et publicare abe-
que detractione. Et rursum, sí quando necesse eet
pravenire et commonere aliquem, ne fórte ihcurrat
in consortio vel soeietate alicujus mali hominis, tunc
etiam possumus sine detractione illias peccata ma-
nifestare. Quod et ipsum Apostolum fecisse inveni-
mus, dui dieit ad Timotheom : Alexander crarius
vanita mala mihi ostendit, quem tu quoque devita :
valde enim restüist sermonibus meis. Reddet l8 Deus
secundum opera qua. mals (1I Tim. sv, 14). Prater
hujusmodi autem necessitates quicunque dixit ali-
quid adversus alium, ut vel deroget ei, vel obtre-
ctet, illud est, detrahere, etiamsi videantur vera. esse .
en dq: dicit.
quam diceret : Per infamiam et bonam [amam ; ut
seductores, et veraces (II Cor. vi, 8). Sed quid de
Redemptore nostro agimus, qui a Jud:is d:monía-
cus, et blasphemus, atque persecutor voca(us$ esi?
Beatus quoque Arnulphus cum esset episcopus, pos- -
téa solitarius factus, detractiohes pravorum homi-
xum 3quantmiter toléravit. Unde in gesta ipsius fta-
légitur : Quidam namque homo, nbmine Noddo, cura
complicibus sui$ efdem beato Arnulphó derogare
ausus est. Dicebat aufem illum non esse cultorem
Dei, sed potíus hominem voluptat deditum. Cum-
que idem detractor stratum una cum detrahente so-
ció petiisset, jubente Deo, omnia vestimenta iflorum
. flamma ctreumdans vallavit. fllico exsilientes aquam
urgentibus vocibus deposcebant, sed aqua injecta
flammam divinitus missam non ex$tinguebat. Arde-
-bánt autem nequiter circa nates vel genitalia. loca
cámisi» illorum, neé a sé ardentia vestimenta
exuere pravalebant. Quid plura? Quia aliud. facere -
non poterant, exsiliunt foras, et ad ínstar porcorum
in vofetabro lutt sese vociferantes involvunt : sed
magis ac mágis genitalia ipsorum ignis immissus
cremabat. Tunc quippe, ut reor, impletum est super
illos quod scriptum est : Detralientem occulte proximo
sud, lünc pérsequebar. (Psal. c, 5). Sicque divina
censura jubente actum fuit, ut de quibus virum san-
ctum detraxerant, in ipsis poenam sentirent. Ipse
quoque sanctus episcopus atque solitarius nec pra
655 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS . ' 658
detractione illorum fuit tristior, nec pro vindicta di- A scit. Et dixit senex : Neminem amicum habes illic?
vinitus facta exstitit betior; sed potius, juxta prae-
ceptum Domini, eos dilexit, atque pro eis oravit. Ubi
nos pariter docemur non contristari pro detractione,
sed magis gaudere de contumeliis, reminiscentes hoc .
quod scriptum est : Quia ibant apostoli gaudentes a
conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro no-
mine Jesu contumeliam pati. (Act. v, 44). Si illi non
contristabantur de contumeliis et verberibus, neque
nos contristari debemus de verbis atque detractioni-
bus. Quid ergo aliud faciunt detrahentes, nisi in pul-
verem sufflant, atque in oculos suos terram excitant ?
Vocandi tamen sunt et patienter increpandi, juxta .
preceptum Domini, qui dixit : Si. peccaverit in te
frater tuus, increpa illum. Et si dixerit, Ponitet me,
Et respondit : Unum tantummodo fratrem habeo ibi,
vel ipse solus mihi acquiescit; et quando me videt,
convertitur velut ventus. Senex vero dixit ei - Quo-
modo vocatur frater ille? Respondit : Theoctistus,
Et cum hzc dixisset, transiit. Surgens autem abbas
Macarius perrexit ad fratres. Qui cum audissent,
acceperunt ramos palmarum et occurrerunt ei ob-
viam ; et parabant singuli eorum cellas suas, incerti
apud quem declinaret. Senex autem inquirebat quis
inter eos Theoctistus vocabatur; et inveniens eum,
intravit in cellam ejus. Theoctistus ergo suscepit
eum gaudens. Cum autem copissent secrete loqui,
dixit ei senex : Quomodo circa te est frater? Et ille
. dixit : Orationibus tuis adjuvantibus, bene. Et dixit
dimitte illi : et si septies in die peccaverit in te, et sep- B senex : Non impugnant te cogitationes tuze * Respon-
ties dixerit, Ponitet me, dimitte illi (Luc. xvn, 9).
Quisquis igitur hoc fecerit, et seipsum salva-
bit, et detrahentem proximum de peccati fovea libe-
Tabit, — '
CAPUT LXIV.
De cogitationibus et diabolicis illusionibus. — ,
. Sicut enim a malis operibus et perversis locutio-
pibus oportet solitarios abstinere, ita etiam a pravis
cogitationibus debent se corda illorum custodire.
Unde beatus Hieronymus admonet dicens : Non sinas
cogitationes malas in corde tuo crescere. Et alibi :
Càput cogitationis exclude, et czetera superantur.
Non enim potest corrumpi corpus, nisi prius cgorru-
ptus sit animus; et nihil potest facere caro nisi quod
tationibus animum, et caro non peccabit in :eternum.
Bons autem cogitationes semper a Deo procedunt,
male cogitationes vero aliquoties a nobismetipsis
veniunt, et aliquoties instinctu diaboli excitantur.
Nemo enim potest a diabolo decipi, nisi is qui ei suze
voluntatis assensum prebere voluerit. Si enim re-.
pugnamus ei, fugiet a nobis. Unde beatus Jacobus
apostolus : Resistite, inquit, diabolo, et fugiet a vobis.
(Jac. 1v, 7). Qua de causa ita in Collationibus Pa-
trum legitur : Quodam tempore beatus Macarius ha-
Hitabat in loco deserto solus, et erat prope alia soli-
tudo in qua habitabant plurimi fratres. Et vidit
senex Satanam venientem in habitu hominis, ut
transiret per cellam ejus. Videbat autem eum quasi
tunica uti linea omnino vetusta, et per omnia fora-
mina ejus pendebant ampulle. Et dixit ei senex:
Quo vadis? Et ille respondit : Vado commemorare
fratres. Senex autem dixit : Et utquid tibi ampullas
istas? Et dixit : Gustum fratribus porto. Dixit ei
senex : Totas istas cum gustu portas? Et respondit :
Ktiain; ut si unum alicui non placet, offeram aliud ;
8i autem nec illud, dabo tertium, et ita per ordinem,
ut omnino vel unum ex eis placeat ei. Et cum hzc
dixisset, transiit. Et observabat senex, custodiens
vias, donec ille remearet. Et cum videret eum senex,
dixit ei : Sanus sis. Et respondit : Ubi mihi salus?
Et dixit senex : Quare? Et respondit? Quia mihi
modo onines sanctificati sunt, et nemo mihi acquie-.
dit iterum : Bene sum : erubescebat enim dicere ei.
Et dicit ei senex : Ecce quot annos habeo in conver-
satione loci istius, et omnes honorant me, et tamea
in hac senectute infestus est mihi spiritus fornicatio-
nis. Et respondit Theoctistus, dicens : Crede, abba,
quia et mihi. Senex autem simulabat etiam alias
cogitationes sibi esse molestas, donec faceret eum
confiteri. Deinde dicit : Quomodo jejunas? Et ille
dixit: Àd nonam. Dixit ei senex : Jejuna usque ad
vesperam, et abstine, et lege Evangelia, ut memo-
riter retineas. Sed et alias ex animo meditare Scri-
pturas; et si tibi ascenderit cogitatio mala, nen-
quam deorsum aspicias, sed semper sursum, et
statim te Dominus adjuvabit. Et corrigens senex fra-
voluerit animus. Idcirco munda prius a pravis cogi- C trem illum, reversus est in solitudinem suam. Et cum
observaret, vidit iterum daemonem illum, et dixit.ei:
Quo vadis iterum ? Et ille respondit : Visitare fratres,
et abiit. Dum autem reverteretur, dixit ei senerz:
Quomodo sunt fratres illi? Et respondit : Male. Se-
nex autem : Quare? Et ille respondit : Qaia toti san-
cli sunt : et magis malum, quia unum quem habui
amicum et obedientem, mihi etiam ipse, nescio unde,
subversus est: nec ipse mibi jam acquiescit, sed
omnibus sanctior factus est, et propterea juravi me
jam non calcare ad illum locum, nisi post longum
tempus. Hac dicens transiit, relinquens senem.
Sanctus vero senex intravit cellam suam adorans et
gralias agens Deo. Hic datur intelligi quia nisi quis
voluntatibus diaboli se sponte subdiderit, potestatem
adversus hominem non babet. Et sicut superius pa-
tefactum est, nescit Satanas a qua passione anima
seducatur : e$ ideo seminat quidem in ea zizania
sua, aliquando spargit semina fornicationum, ah-
quando detractionum et czterorum vitiorum; simi-
liter passiones, et in qua passione videt animum de-
clinare, hanc ei subministrat. Nihil enim sic extz
diat ddemonem, quomodo si revelentur stimulationes
ejus : et nihil eum sic lztificat, quomodo si abscon-
dantur cogitationes ejus. Quia ergo Dominus noster
Jesus Christus dedit nobis potestatem calcandi sa-
per serpentes et scorpiones, hoc est, malas cogits-
tiones, mundemus per humilem confessionem corda
nostra, et parvulos cogitatus nostros allidamus ad
651
CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGULAE PP. ORIENT.
658
Christum, quatenus de nobis dicatur hoc quod scri- A versus inimici tentationes. Infirmitas totam tuum
ptum est : Beatus qui tenebit, et allidet parvulos suos
ad petram (Psal. cxxxvi, 6). Et rursum : Beati
mundo corde , quoniam ipsi Deum videbunt (Matth.
v, 8).
CAPUT LXV.
De diversis tentationibus solitariorum.
Multis ergo calamitatum tentationibus mentes 80-
litariorum in hac vita pulsantur, sed non amplius
tentat eos diabolus quam Dei voluntas permittit.
Tentando autem, eorum profectus erudit ; etsi nolens,
tamen eorum utilitati diabolus servit, quando tenu-
tationibus suis non decipit, sed potius erudit; inul-
tis enim modis, ut diximus, mentes solitariorum
diabolus tenfat. Tentat.autem eos aliquando per
corpus tenet? sed interiori homini sanitas crescit.
Nihil enim aliud est zgritudo corporis quam sanitas
mentis. Si infirmitas tibi talis fuerit, ut non possis .
Stare ad orandum et psallendum, non contristeris
pro eo, quia infirmitas orat pro te. Si jejunas, non
tibi invenias occasionem, dicendo : quia exacerbatus
in zegritudinem incurristi : quoniam et qui non jeju-
nant, similes zgritudines incurrunt. Inchoasti ali-
quid boni? non revoceris per impedimenta inimici;
quoniam jejunia et labores nobis constituta sunt
propter turpes delectationes. Hzc omnia nobis pro-
ficiunt ad destruenda corporis desideria. Tentari au- -
tem oportet justum, sed tentatione plagz, non tenta-
tione luxuris. Quapropter discat non murmurare,
stimulos paupertatis : nam cum per stimulos pau- B qui mala patitur, etiamsi ignorat cur mala patitur.
: pertatis non potest eos movere, divitias adhibet ad
seducendum. Et dum per contumelias et opprobria
non przvalet, laudes et gloriam adhibet. Si per sa-
lutem corporis non potest, zgritudines mittit. Et
dum per delectationes seducere eos non potest, per
molestias, quze contra votum eveniunt, eos conatur
evertere. Infirmitates etiam quasdam graves adver-
sus eos qui tentandi sunt adhibet, ut per eas pusilla-
nimes faciens solitarios, conturbet charitatem eorum
quam habent ad Dominum. Sed quamvis concidatur
corpus, et febribus validissimis inflammetur, insu-
per etiam si intolerabili contritione affligatur , quis-
quis es qui hzc sustines, recordare futuri seculi
poenas, et z&ternum ignem, ac perpetua tormenta, ut
hec cogitans non deficias ad ea qux in presenti
contingunt. Insuper etiam gaude quia visitavit te
Deus; et illud famosissimum dictum in lingua ha-
beto, id est : Castigans castigavit me Dominus, et
smorti non tradidit me (Psal. cxvn, 18). Et. illud :
Quem enim diligit Dominus, corripit; flagellat autem
omnem filium quem recipit (Hebr. xu, 6). Si ferrum
es, post adhibitum tibi ignem emittes zruginem.
Quia si justus es, et hzc pateris, de magnis ad ma-
jora provocaris. Aurum es, sed per ignem probatior
eris. Datus est tibi angelus Satanz, stimulus carnis
tue; exsulta videns cui similis factus es, Paulo
apostelo simile donum accipere meruisti. Audi quem-
admodum gloriabatur Apostolus in infirmitatibus
suis, ita et tu gloriare dicens : Libenter igitur glo-
riabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in. me vir-
tus Christi (I1 Cor. xui, 5, 9). Et rursum : Quando
enim infirmor, tunc fortior sum et potens (Ibid., v. 10).
Si febribus, si rigore frigoris castigaris, memor esto
quid Scriptura dicit : Transivimus per ignemet aquam
(Psal. Lxv, 42); residuum est. ut inducaris in refri-
gerium. Clama etiam cum Propheta : 7n tribulatione
dilatasti mihi (Psal. 1v, 4). Perfectus enim eris per
hujusmodi tribulationes. Si forte amittis oculos, non
feras graviter, extollentize enim instrumentum ami-
sisti, sed interioribus oculis gloriam Dei speculari
stude. Surdus factus es, non contristeris; quia au-
ditum vanum amisisti. Manus tux ex aliqua passione
debilitate sunt? sed interiores paratas habeas ad-
Et per hoc juste se pati arbitretur , quod ab illo judi-
catur cujus nunquam judicia injusta sunt. Qui ergo
in flagellis murmurat, justitiam judicandis accusat ;
qui vero juste se recognoscit a justo judice pati
quod sustinet, etiamsi super quo patitur ignorat,
per hoc jam justificatur per quod semetipsum accu-
Sat, et Dei justitiam laudat. Beatus qui hzc omnia
tulerit patienter.
CAPUT LXVI.
De tentamentis somniorum.
Pierumque daemones in noctibus solitariis occur- '
rentes, ut. formidolosos eos faciant, per soporem
conturbant; et quos vigilantes intus tentant, nec su-
perant, dormientes acriter impugnant. Nonnunquam
C autem et aperta impugnatione grassantes humana
corpora verberant, sicut beato Antonio fecerunt.
Quod tamen, Deo permittente, malorum fit ad vin-
dictam, justorum vero ad tolerantiam et gloriam.
Plerumque immundi spiritus eos quos incumbere in
sxculi amore conspiciunt, dormientes quadam vana
spei prosperitate illudunt, sicut legitur in Dialogo-
rum libro cuidam contigisse; qui dum somnia vehe-
menter attenderet, ei per somnium longa spatia hu-
jus vit: promissa sunt. Cumque multas pecunias
pro longioris vitz» stipendiis collegisset, ita repente
defunctus est, ut intactas omnes relinqueret, et ipse
secum nihil ex bono opere portaret. Nonnunquam
etiam Satanas in angelum lucis sese non solum dor-
miendo, sed etiam vigilando transformat, ut quem-
libet aliqua erroris fraude decipiat; sicut legitur in
Collationibus Patrum de quodam sene, qui sedens in
cella sua et sustinens tentationes, videbat dz:emones
manifeste, et contemnebat eos. Cum autem diabolus
videret se vinci a sene, venit et ostendit se ei, di-
cens : Vis videre Christum? Et respondens senex
dixit : Anathematizo te, et eum de quo dicis; ego
autem Christo meo credo dicenti : Si quis vobis
dixerit : Ecce hic Christus et ecce illic ; nolite credere
(Matth. xxi, 25). Et dixit diabolus : Ego sum Chri-
stus. Videns autem senex clausit oculos suos. Et
dixit ei diabolus : Quare clausisti oculos tnos? Et
dixit senex : Ego hic Christum nolo videre, sed in
vita beata. Hzc audiens diabolus discessit ab eo.
059
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
660
Hic ergo;patenter obetenditur quantis amachinamen- A eos qui signa et mirabilia fecerunt, sed humiles spi-
s Dei servos conatur decipere inimicus. llli autem
qni.awt nullis, vel raris conscii sunt delictis, aut
nunquam aut raro erroribus fatigantur nocturnis :
et si ad momentum hujusmodi commoveantur, mox
tanen vigilantes illusionum vanitates despiciunt
intentionemgue suam ad Deum convertunt. Interdum
etiam quzdam arcana ac mystica Dei servi per vi-
sionem videre solent. E contra vero peccatores qui
corda sua gravioribus vitiis polluerunt, conscienti:e
pavore illusi speces tremendae aspiciunt; et quos
vigilantes diabolus 4raxit ad vitia, dormientes fati-
gat, nt nunquam eos reguiescere ainat. In oculis au-
tem geccatorum Aiabelug terribilis est; ip oculis
autem justorum terror ejus vilis est. Sciendum
ritu, mansuetos, lugentes et hujuscemodi opera
exsequentes. Nusquam in signorum opere beatitudo
ponitur, sed in expletione mandatorum Dei. Vita
enim bona, atque actus probi , etiam sine signis et
mirabilibus merentur coronam; iniqua autem con-
versatio, etiamsi signa et prodigia fecerit, supplicia
non evadit. Et ideo superflue hxc quxruntur, imo et
periculose. Per ostentationem vero nihil faciant so-
litarii. Nam quantum malum sit per ostentationem
aliquid agere, presens exemplum ostendit, cum sub-
ditur : Fuit quidam juvenis monachus, qui cum vi-
disset quosdam senes iter agentes, ostentationis
causa jussit onagris venire, ut portarent eos, donet
pervenirent ad se. Illi autem senes indicaverunt hoe
quippe est quia diverse gunt qualitates somniorum. B.beato Antonio. Et dixit abbas Antonius : Videtar
Aliquando namque ex ventris plenitudine vel inani-
tate somnia generantur; aliquando vero ex cogita-
tione accidunt, sicut scriptum est : Multas curas «e-
quuntur somnia (Eccl. v, 2). Nam sepe qu» iu die
cogitamus, in noctibus recognoscimus. Aliquando
antem ex illusiope Mwamundorum gpirituum oriun-
tur, dicente Salomone : Multos errare fecerunt som-
nia et illusiones vacue (Eccl. xxxiv, 2). Aliquando
quippe ex revelatione;procedpnt, sicut legitur in lege
de Joseph filio Jacob, qui somnio £retribus przferen-
dus pradicitur. Yol sicat in. Evangelio de Joseph
$pouse beate Marit, qui ut. fugeret cum puero iu
AEgyptum, somnio admonetur. Aliquando nempe ex
rexelatione simul et cogitatione generantur, dicente
Pasiele : Za, rez, cogitare copisti in strato (uo quid
esset. fuiprum poat hac ; et qui revelat sugsteria osten-
dit sibi que nentura. suut (Dan. 11, 9). Sepe etiam
demenpes deceptoria fraude multa solent vera pradi-
eere, ut ad extremum valeant animam ex aliqua 4al-
sitate decipere vel illaqueare. Sed quamvis nonnulla
Xera aint somnia, facile tamen non oportet credere
illa, neforte aliquando ex illusiqne diaboli procedant,
et suaplieium corda deeipiant, recolentes testimo-
mium Scripture dicentis : Si dixerint vobis, et ita
avenerét, nolite crodere (Matth. KXv, 22). Somnia enim
eimilie gnat auguriis, et qui.eis iotendunf, revera au-
gurare nosountur. &olitarii eutem interillusiones ac
revelationes discreta cirenmspeotione discerpent, ut
sciant quid 6 bono spititu percipiunt, vel quid à malo p
apivita petiuntur.
€KPUT LXV.
U4 .salitarii signa st u&iracula fieri non quersant.
Bigma igitur e miracenia a solitariis non sunt.que-
renda, propter ostentationem et vanam gloriam. Nam
4uisquis signorum et mirabilium indiciis yult pro-
ieri, non polest probns videri. Quia ipse Dominus et
Seivator non dixit : Ex signis et mirabilibus cognos-
cetis e0&, eed ait: Es. (ructibus eorum cognoscetis
0s (Matth. vi, 20). Neque enim ín die judicii remu-
neraturum se promittit eos qui signa et prodigia fa-
tiunt, eed eos qui preceptis suis obediunt, dicens ad
Q0b : Venite, benadicti Dajris mei, percipite re-
Sn, etc. (Matth. xav, 54.) Sed et beatos non dicit
mihi monachus iste similis esse navi omnibus bonis
oneratz, de.qua incertum est utrum pervenire possil
ad portam an .non. Et modicam post subito abbas
Antonius flere coepit, et capillos sibi trahere et lu-
gere. Quod cum vidissent discipuli ejus, dixerunt :
Quid ploras, abba? Et respondit: Magna Ecclesix co-
lumna cecidit modo. Dicebat autem hoc de illo ju-
vene monacho. Ite, inquit, fratres, ad eum, et videte
quid agat. Perrexerunt ergo discipuli ejus, et inve-
nerunt monachum illum sedentem et flentem pecca-
tum quod fecit. Videns autem discipulos senis, ait
eis : Dicite seni ut roget. Deum, decem tantum die-
rum dari mihi inducias. Qui intra quinque dies mor-
tuus.est. Quapropter caveant ommino solitarii, ut
nihil per ostentationem faciant. Insuper autem mor-
bum vanz glorizx fugiant : quz non solum in carna-
libus vitiis, sed etiam in spiritalibus causis solita-
rios pulsat; ut qui non valent carnalibus vits de-
cipi, spiritalibus successibus acrius saucientur. Nam
quem diabolus sub specie pretiose vestis ac nitidz
non potest in vanam gloriam immergere, pro squa-
lida et inculta conatur decipere. Et quem non pe-
tést per honorem dejicere, per humilitatem supplan-
tat; et quem .scienti& et elocutiopis ornatu neqnit
extollere, gravitate tacitumnitatis elidit. Si jejunat
quis palam, glorie vanitate pulsatur. Si illud causa
vanz glorig contemnend: contexerit, eodem vitium
elationis incurrit. Alius enim oratione, alius vigilia-
rum prolixitate pulsatur. Multi enim vanam gloriam
fugiendo in ipsam incidunt; et multi in hoc ipse
cupiunt laudari quod laudes contemnunt ; et mirum
in modum Jaus, dum vitatur, appetitur. Ideo pul-
chre sancti Patres nostri naturam morbi hujus in
modum cp conscribunt, quze uno decoriata te£-
mine, alio rursum invenitur induta, totiesque repe-
ritur obtecta quoties fuerit exspoliata. Quapropter
oportet solitarios, juxta censilium Apostoli (/J Cor.
Vi, T), per arma justitie a dextris el. sinistris trans-
ire; per gloriam, et ignohilitatem, per infamiam et
bonam famam incedere. Et ut per Salomonem dici-
Aur : INan divertant ad dexteram , negne ad. sinistr-m
(Prov. wv, 27) ; id est, nec de virtutibus et. dextr.-
successibus se extollant, nec ad Sinistrum vitiorvin
661
CODEX REGULARUM. — PARS Il. REGUL/E PP. ORIENT.
002
tramitera flectantor ; sed medium tenentes ad ipsum À tem perurgebant, jurantes, et dicentes periclitari se-
Qui via, veritas el vita est, prospero incessu perve-
hire mereantur.
"CAPUT LXVIII.
De trimoda charismatum gratia.
Usque ad spiritualium narrationem charismatum
proferendam przcedens disputationis ordo pervenit,
quam tripartitam esse, majorum traditione perce-
pimus. Prima siquidem curationym causa ést , cum
pro merito sanctitatis electos quosque ac justos viros
signorum gratia comitatur, sicut apostolos multos-
que sanctorum signa et prodigia secundum auctori-
fatem Domini fecisse manifestum est, ita dicentis :
Infirmos curae, mortuos suscitate, leprosos mun-
date, demopia ejicite : gratis accepistis, gratis date
ipsos, nisi comprehensum homicidam legibus tra-
derent. Illé vero cui crimen impingebatur, cum sa-
cramentis affirmabat conscium se non esse sanguinis
illius. Ft cum diu hoc certamen haberetur, interro-
gal sanctus Macarius ubi jaceret ille qui dicebatur
occisus. Cumque designassent locum, cum omnibus
qui ad perurgendum hominem venerant, ivit ad se-
pulcrum, et ibi fixis genibus, invocato nomine Chri-
Sti, ad eos dixit qui astabant : Nunc Dominus osten-
det si reus est hic quem perurgetis. Et elevata voce
defunctum ex nomine clamavit. Qui cum de gepul-
cro respondisset, ait ei : Per fidem Christi te obte-
stor, ut dicas si ab eo qui calumniatur pro te occisus
es? Tum ille de sepulcro elata voce respondit, dicens,
(Matth. x , 8). Sequada, cum ob gdificationem Ec- B. non se esse ab eo lzsum. Hoc audito cum stupefacti
clesie, vel eorum qui infirmos suos ingerunt, vel
eorum qui curandi sunt fidem , sanitatum virtus
etiam a peccatoribus indignisque procedit. De qui-
bus Dominus jn Evangelio : Multi, inquit, dicent
mihi in illa die : Domine, Domine, nonne in nomine
tuo prophetavimus, daemonia ejecimus, e multas vir-
tutes fecimus? Et tunc confitebor illis quia non. novi
- 6s: iscediteu me, operttritiniquttatis (Matth. vni, 22).
Propter hoc autem et discipulos rgonehat dicens :
Nolite gaudere quod dewonia vpbis subjecta nt, aed
quia nomina vestra scripta sunt in celis (Luc. x, 20).
Tertius curationum modus etiam colludio demonum
2c factione simulatur : ut dum homo apertis crimi-
nibus fuerit obligatus, propter admirationem signo-
rum sanctus ac Dei servus exedatur ; vel cente ut is
qui curationum dona habere se credit, per super-
biam cordis elatus gravius elidatur? Inde est quod
Domitius in Evangelio loquiter : 'Eaeuygont , inquit,
pseudochristi, et. pseudoprophete ,. et dabunt signa
magna ei prodigia, ita ut in errorem inducantur , si
"Reri potest, etiam electi (Marc. xvi, 22). Quaproptet
nunquam de admiratione signorum, sed de. ornatu
morum debet apud nos esse quisquam laudabilis. Et
revera majus miraculum est We propria carne fomi-
tem eradicare luxurie, quam expellere immundos
spiritus de Miele corporibus; et magnificentiüs si-
gnum est virtute patientiz truculentos motus ira-
cundis coercere quam d:xmobibus imperare ac de
alienis corporibus infürmitates pellere.: et pracel-
.sior virtus est anima propriz languorem curare,
quam corporis alieni. Quanto enim anima sublimior
carne est, tanto preestantiór ejns et salus egt. Et ma-
jor merces est peccatorem suscitare de vitiis, quam
mortuum de sepulcro. Ideeque a sanctis Patribus si-
£norum opera nequaquam legimns .affectata, sed
quanquam ea Spiritus sancti gratia possiderent, nun-
quam exercere voluerünt, nisi forte inevitabilis ne-
ceseitas illos coarctasset, ut beatum Macarium, qui
fuit discipulus sancti Antonii. Hunc enim ferurit ali-
quando cum homicidium in locis vicinis fuisset ad-
znissum, et $yhocend 'cujdam iyppingwretur crituen
homicidii, eum qui calumniam patiebatur cottfugisse
ad ejus cellulam : adfuisse etiam eos qui ünnecep-
omnes decidissent in terram, rogaverunt pedibus ejus
advoluti ut. interrogaret eum a quo esset occisus.
Tunc ille : Hoc, ait, non interrogabo ; sufficit nunc
mihi ut innocens liberetur, non est meum ut reus
prudatur. Hzc igitur ejus virtus et gratia, quantum
in ipso fuit, forte semper lateret, nisi eum necessi-
tas periclitantis hominis et amor sincerus erga
Christum hoc exercere miraculum compulisset.
Sciendum itague egt quia siqut thesaurus apertus
cito expenditur, sicet virtus quelibet, cum publicata
fuerit, exterminabitur; et ut cera solvitur a facie
3gnis, ita et anima laudibus inaniter exaltata perdit
virtutum vigorem. Proinde necesse est solitariis, ut
si eis cujusque conscientia boni operis fuerit, occul-
" tent illam, et cum etopia fecerint qux Deus preci-
pit, dicant : Servi inutiles sumus (Luc. xvu, 10).
Virtutes quoque si forte in se esse senserint, sileant
et celent; Deus divulgabit opera eorum, et adducet
ad medium, eur venerit Dominus, qui et illuminabit
abscondita tenebrarum , et. manifestabit consilia cor-
dium : et tunc laus erit unicuique a Deo (I Cor. 1v, 5);
tunc reddet singulis secundum opera sua.
CAPUT
ljt solitarii pps etiem ad secularem vitam mi-
nime redbant ; el de perseverantia boni operis.
€ontraripm est omnino ecclesiasticis regulis, ut
solitarii post retrusionem, causa elationis vel nego-
tiationis, ad szeeulum veluti preda demonum facti in-
felieiter redeant. Nam quam grave crimen solitarios
D apostatare, hoc est, a priori proposito recedere, Do-
minus in Evangelio testatur : Nemo, ait, mittens
manwm suam in aratro, et vespiciens retro, aptus
est regno Dei (Luc. ix, 62). Hinc Paulus apostolus
t : Nemo eiluans Deo implicat se negotiis seculi,
ut. ei placeat cui se probavit. (11 Tim. .u, 5). Non
enim liber est a laqueis diaboli, qui se negotiis mundi
post , fetrusidnem Yoluetit implicare. Talibus enim
convenit illa beati Petri vera et multum timenda
gententia : Melius. enim illis. [uerat viam vite non
agnoscere, quam post agnitam retrorsum reverti. (II
Petr. n1, 24). Rt iterum : Canis reversus ad yornitum
suum , et sus lota. in volutabro luti (Ibid., v. 22). Si
quis ergo suadente diabolo hec perficere tentaverit ,
665
$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
nisi inevitabilis necessitas eum .compulerit, excom- A lubrici sunt exitus vit: hominum, sicut per Sale-
municetur omnimodis ab episcopo suo, vel a ezeteris
prelatis, quousque ad prius propositum redeat, quod
propter Deum primitus elegerat. Non enim quzritur
in solitariis initium boni operis, sed finis; quia de
fine suo unusquisque judicabitur, non de vita preter-
ita, dicente Domino per Prophetam : Qualem te in-
venero, talem te judicabo (Ezech. vii, 5). Sunt enim,
quod pejus est, qui bene incipiunt, sed male finiunt
conversationem, ut Judas, qui bene ccpit, sed male
finivit : et Paulus male coepit, sed bene finivit. Cc-
pisse enim multorum est, sed culmen perfectum at-
tigisse rarorum est. Ideo non insipientibus premium
promittitur, sed perseverantibus datur, dicente Do-
mino : Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus .
monem dicitur : Nescit homo utrum amore an odio
dignus sit ; sed omnia in. futuro reservantur incerta
(Eccli. 1x , 1). Ideoque nemo de praeteritis sit secu-
rus, quia quamvis solitariorum conversatio probalé-
lis sit, incertum tamen est hominibus quo sint fine
destinati. Tunc enim felix et beata eorum inchoatio,
et tunc placet Deo eorum conversatio, dum absque
ullo erroris titubationisve naufragio ad optatum f
nem perfectionemque prospero cursu perveniunt.
Quapropter studeant solitarii hanc Regulam breviter
de sanctarum floribus Scripturarum collectam, et
sanctorum Patrum exemplis hinc inde munitam, se-
dula meditatione perlegere, et per singula verba dis-
utere, ac memorie commendare, et divina auri-
erit (Matth. x, xxi et xxiv, 15). Si autem solitarius B liante gratia, juxta vires adimplere, quatenus ad
aliquis ideo securum se putat de solitaria vita ali-
quando posse discedere, quod in ipso proposito bene
cucurrerit, quod ibi multum laboraverit, hic talis
agit ac si aliquis oneratam mercibus navim a portu
solvat, et tempestati tradat, et ad scopulos el saxa
delorqueat. Hic talis videat quam incerti et quam
eamdem gloriam valeant pervenire quam nec oculus
vidit, nec auris audivit, nec in cor bominis ascendit,
quam preparavit Deus diligentibus se (1 Cor. n, 9);
ipso opitulante qui vivit et regnat Deus per omnia
szx:cula seculorum. Àmen.
Explicit Regula Solitariorum.
(DICIS BEGULARUM PARS TERTIA.
REGULJE SS. PATRUM AD VIRGINES.
SANCTI AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI -
EPISTOLA CIX , REGULAM SANCTIMONIALIBUS PRJESCRIPTAM CONTINENS.
(Vide Patrologie tom. XXXIII, col. 958.)
SANCTORUM
CAESARII, AURELIANI , DONATI,
ARELATENSIS, ITEM ARELATENSIS ET VESONTIONENSIS EPISCOPORUM,
RAEGUL/E AD VIRGINES.
(Vide Patrologie tom. LXVII, col. 1103 ; tom. LXVIII, col. 899; tom. LXXXVI4, col. 913.)
(UIUSDAM PATRIS REGULA AD VIRGINES.
(Vide Patrologie tom. LXXXVIII, col. 1151.) -
- SANCTI LEANDRI HISPALENSIS
REGUEA
SIVE DE INSTITUTIONE VIRGINUM ET CONTEMPTU MUNDI, AD FLORENTINAM
SOROREM LIBERA.
(Vide Patrologie tom. LXXII, col. 811.)
en
665
CODEX REGULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG.
666
n— —— UaMÓ AREE. GEI Eng GUFREEREP cdMP. quD soc
CODICIS REGULARIUM APPENDIY.
SANCTORUM PATRUM
EXHORTATIONES AD MONACHOS ET VIRGINES
. DE OBSERVANTIA VITJE RELIGIOSE,
Collecta olim a sancto Benedicto Anianensi.
OBSERYATIO CRITICA IN APPENDICEM AD CODICEM REGULARUM.
In hac quidem Appendice continentur insignes quzdam adhortationes SS. Patrum, quz, etiamsi non mo-
naschorum Regule appellari possint, attamen ad monasticam vitam recte dirigendam omnino pertinent ;
cuin parzneticam doctrinam utriusque sexus monachis accommodatam complectantur. Hzec adbortationum
opuscula eruit Holstenius ex duobus vetustis codicibus, in lectissima bibliotheca serenissimx Suecorum re-
gin: conservatis, cui etiam et hanc Appendicem consecravit.
Existimat
oque doctissimus editor, has adhortationes ex sanctis Patribus collectas esse idem opus
u
juod sanctus Benedictus Anianus composuit, atque collectioni Regularum monasticarum adjunxit; prout ex
ita ejusdem sanctissimi abbatis constat, ubi exerte dicitur, illum przter Regularum Codicem alium nihilo-
minus composuisse librum ex sanctorum doctorum homiliis. Quod sane assertum satis quadrat in hoc prze-
sens opus ex Patrum variorum opusculis contextam , et partim monachos , partim sanctimoniales apprime
erudiens, et ideo dignissimum ut Codici Regularum adJungatur; quamvis in ipso mss. codice Coloniensi
Inventum non fuerit. Nam Codices illi mss. olim pertinebant ad monasterium Floriacense, atque eadem
manu scripti erant ac ipse Codex Regularum. Adeoque simillimum vero videtur, hzc pia
uscula ab ipso
sancto Benedicto Aniano collecta fuisse, atque ipsi codici Regularum assuta ad majorem discipline mana-
sce perfectionem procurandam. Fatetur quoque Hugo Menardus in suis eruditissimis notis ad Vitam san-
cussimí hujus abbatis, se reperisse ad calcem vetusti codicis Floriacensis, ex quo eruit Concordiam Regu-
larum , etiam tale opusculum sed mancum , quod ideo cum ipsa Concordia non edidit, quia in fine deerant
quaedam folia. Quemadmodum igitur piissimus abbas Anianus ad calcem Concordiz Regularum
dere
voluit sententias et testimonia quorumdam sanctorum Patrum, qui non Regulas monasticas scripserunt,
sed selectam asceticam doctrinam ad evitanda vitia et excolendas virtutes tradiderunt : sic etiam veritati
consentaneum videtur, quod Codici Regularum monasticarum adjecerit integra opuscula SS. Patrum, ex
quibus tales sententias
umpserat. Notum quippe est, Concordiam Regularum solum
0o continere sele-
ctas sententias et testimonia ex ipsis Regulis monasticis collecta; pari quoque modo et opusculum illud
Concordise Codici assutum solummodo comprehendebat farraginem sententiarum excerptam ex his integris
sermonibus et adhortationibus quz hanc Appendicem apte conficiunt.
INCIPIT LIBER, |
SANCTI ATHANASII
EPISCOPI ALEXANDRLE
DE OBSERVATIONIBUS MONACHORUM
Etsi gloriari in Christo licet quod hujusmodi prin-
cipiis sitis initiati, ut sit inchoatio vestra perfectio,
et ad veram vivendi frugem gradus interpositos
pravolantes, apice ipsius culminis occupato, disci-
pline summam teneatis, ut in votis habere debeat
imitari quisque vos potius quam posse credat insti-
fui : mihi tamen hujus licentiam prerogativze pater-
nus ascripsit affectus, et amplectenda mihi vestre
expostulationis exactio; qui dum me auditis non so-
lum libenter, sed etiam avide, impudentem me vestro
amore fecistis. Precedentes duco, et ultra mensu-
ram mez possibilitatis extensus quos sequi cupio
ducere compellor. Pergam igitur per tramitem vitz
vestra , et quasi qui.primis litterarum imbuatur ele-
mentis depictis, adumbratas prefigurationibus notas
stylo imitatore ealcabo, accedentibus ad speranda
beati instituti premia qux sequenda sunt.
Primum abstinentiz cura, jejunii patientia, orandi
assiduitas, legendi, vel si quis adhuc litterarum ex-
' pers sit, audiendi sit desiderium cum cupiditate di-
scendi. Hzc enim sunt prima quasi lactentium in Dei
agnitione crepundia : quibus homo admonitus ortus
sui, divini tramitis ingredi viam velle incipiat, dum
posse consuescat. Et quidem ista tradens, non de
vulgi promiscua fide loquor, quem omnipotentis Dei
misericordia insinuata confessio, et innocentiz sin-
gularis instillata doctrina venia sola efficit esse con-
. tentum. Quanquam Dominus noster, sicut legimus,
omnes velit salvos fieri, et ad agnitionem veritatis
' venire : tamen quia preeminentis gratie cuncti ca-
paces esse non possunt (Non enim omnes qui ex lsrael
sunt , Ieraelite sunt (Rom. 1x , 6); nam et Ismael a
consortio fraternz h:xreditatis excluditur, et compu-
" gnantes Jacob atque Esau unius uteri claustra rupe-
yunt), vel contenti puteo aquz viva, nos in holocau-
$8tum nostri hostiam voluntariz oblationis aptemus,
661
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
653
desiderantes escas et parantes ac primatibus preever- 4 cit esse cautelam. Neque enim alias Petrus aposto
tamus, illis ad mensuram venie hanc sententiam
largientes : Omnis cregtara Dei bone , et nihil a6-
jiciendum quod cum gratiarum adione percipitur
(1 Tim. 1v, 4). Nos ad premium gloriz illo Jabore
nitentes : Bonum est non manducare carnem , neque
bibere vinum ( Rom. xiv, 291). Et rursum : Omnis qui
in agone contepsit ab omnibus se abstiet, et ille qui-
dem ut corruptibilem coronam accipiat, noe autem in-
corruptam (I Cor. 1x,25). Abstinentia enim continen-
tix nutrix est, qua innupta sive nupta facilius passi-
bilitatis frena patitur, si non deliciarum calcaribus
incitetur. Quam sic.eos quí ad summa nituntur, vel
cupio vel mando colere, ne putent in aliis crimen
esse nupsisse, scientes scriptum emsge : Bonum est
lus admoneret : Proparati semper estote ad ratio-
nen roddeyidam ad emnes poscentes vos de verbo fidei
vesirg a apei vestro (J Petr, gi, 16). Et Apostolus :
Non cessamus pro vobis orantes, ut impleamini agni-
tione ejus in omni sapientia et intellectu spiritali (Col.
1, 9). Et rursus : Verbum Christi habitet in vobis
abundanter i omgi sapientia (Col. ip, $6). Nam et in
Veteri Testamento &milem hominibus curam sacre
preceptionis inculcavit eloquium. Sic enim Da:
ait : Beatus vir qui non abiit in consilio impioruwn, e
ín via peccatorum non stetit , et in cathedra. pestilen-
tie non sedit ; sed in flcge Bomnini voluntas ejus, eii
lege ejus meditabitur die ac nocte (Psal. s, 4). Etad
Jesum Nave Dominys Joquitur : Non recedet liber ist
ttibere ; melius est non nubere (1 Gor. vn , 25). Qui y de manibus tuis, et medituberis in eo die ac nocte (Ja.
hoc enim illicitum credunt , ipsi premium sui labo-
ris imminuunt. Illicitis enim cavere, jugum necessi-
datis est; permissa vincere menus arbitri. Malis
abstinere, discipline merces est; bona supergredi,
libertas merit est, non finis imperii. Illud legis in-
ASuitum est terminis ; hoc gratiz reservatum est
incrementis.
Jejuniorum quoque non sit volentibus certa men-
sura : sed in quantum possibilitas valet, nisu labo-
rantis extensa ; qux prater Dominicam diem semper
sint solemnia , gi votiva sunt. His sese Moyses bea-
tissimus prsaparans affatibus Dei dignus mgessit. Hig
predictas per Jonam Ninivite míünas in placidam
rursus flexere.sententiam. His Bethuli» populus As-
syria obsidione conclusus, et usque ad deditionem
$ui experta plurima virtute conterritus , üb Holofer-
nis lumentibus minis constantis manu feminz me-
ruit vindicari. His Mardochzeus Aman crudelem su-
perbia praeparato sibimet ligno, acceptze poenze con-
versione suspendit. His Jesus Salvator noster in
carne hominis quam aseumpeerat eruditus ,.suadelas
diaboli tentantis obtudst : qwss etsi aliter potwissot
expellere, docendos tamen sibi populos veluit hac
initatione formare.
Orationibus vero ita frequenter instandum est, ut
Xix.eas aliquod tempus imterpolet. Scriptum est
enim.: Orationi instate, vigilantes in ea (Colos. 1v, 8).
Et iterum : Querite et invenietis ; gulsate et aperietur
vobis (Matth. yi, 17). Per has amicus dormiens ex-
citatur; el quamvis omnem familiam sopor altus
obsederit , depromi tamen sibi. panes ac porrigi im-
portunus expostulator extorquet.
Has, si fieri potest, sola legendi intercapedo dis-
rumpat. Cujus rei cura in canonicis ponenda est
monimentis : non quod apocrypha debeamus przser-
tim ignorata damnare; sed quod ad scientiam Dei
digestam canonis seriem putemus posse sufficere.
Illa enim si consentiunt, supervacua sunt ; si dissen-
tiunt, vitanda sunt. Sine legendi autem studio nemo
ad Deum valebit esse intentus. Primum, quod hu-
, jusmodi opera ab aliis actibus caducz occupationis
abdueunt :el diversorum exemplorum insinuata
cognitio vel bonorum appeteptiam , vel malornm fa-
1, 8). His quoque se negotiis malarum cogitationum hr
brica frequenter interserunt; et quamvis ipsa sedo
Jitas animum ad Deum praestet intentum, efficit tx
men in sese mordax sxculi eura sollicitum. Quod s
hzc frequenter e£ importune patitur religioso labori
deditus, numquam profecto illis carebit otiosus.
Nunc quoniam studierem membra digessimus, mo-
rum augmenta eumulemus. lllud autem non extra
commonitlionem puto, nt sit victus facilis, vilisque
vestitus : eum et hsc tegendi eorperis gratia reperta
sint, nori ornandi; et illà sustinende animae potius
quam obruende. His igitur que supra ostendimus
actibus amoancipates omne odium deponat inimid.
Nec hoc tantum fine contentus, simultates amore
Ü commutei; iram patientie temperet freno; avari-
fiam abstinentixz vincat ismaperio; ac precapue lin-
guam custodia taciturnitatis obsepiat ; ne in litigium
contentiosa fervescat; ne in maledictum procàx in-
currat; ne in obtrectationem imalediéclà sefpát; ne ia
jurationem facilis prolabatur ; ne in mendacium ficta
dissimulet; ne ip cireumyventione astuta calleat : ne
in elatíone &uporba $jactelur; sedulo servans tem-
pus tacendi et tempus loquendi , omne otiosum vet-
bum obnoxium sciat esse rationi. Nam ideo et David
beatissimus ori suo custodiam deposcit : et condien-
dum sale sermonem beati Pauli pagina sacra const
tuit et nullum indomabile membrum esse quam liz-
guam testilica Jacobi precepta signarunt.
Sit igitur qui hujusmodi viam scandit, tacitw,
mitis, benignus; et quia charitatis insolubilis new:
habetur, abjiciendus in studio parili semper alum
judicans potiorem. Hec enim freno astringit imc-
diam, quam vicine sibi elationis sepius incitata
judicio, dum gratias referendi sibi honoris appetit,
notam miseri livoris incurrit. Nec premium a Ive
unusquisque percipit, si ab hominibus id requirit.
Deus enim superbis resistit, humilibus autem dat. gre-
tiam (Jacob. 1v, 6); qui cum de hujusmodi stadio di-
scipulos erudiret, ipsum pronuntiat maximum, q-i
minimus velit esse cunctórum. Esto, ab afiquihe:
frater tuus propensius honoretur, nec illos minus
amicas habeas, nec huric dmulurh prelate venera-
tionis attendas. Quiniifto judica circa te augmentum
069
CODEX REGULARUM APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG.
6107
illiss honoris accrescere, sciens scriptum : Si enim A sumpsi. Nam sic ait Apostolus : Zelans vos zelo, de-
glorificatur unum membrum, congaudent omnia mem-
bra; vos autem estis corpus Christi et membra (I Cor.
xvi). Nam quicunque aliquem vestrum diligit,omnem
dignitatem Deo, in quem vos coitis, ascribit. In hoc
mite sileptium.placet ; in hoc affabilitas blanda dili-
gitur : hunc rudis et innata simplicitas, hunc scien-
tia erudita commendat : hujus in jejunii jugitate
patientia, bujus in abstinentizx virtute contemptus,
bujus in lectionis assiduitate sedulitas pro divinorum
inunerum diversitate laudatur. Hec autem, sicut
scriptum egt, aperatur unus atque idem spiritus divi-
dens singulis prout vult. Sicut enim. corpus unum
membra habet multa, omnia .autem membra de cor-
pore uno cum sint multa, corpus upum sunt : ita el
spondi vos uni viro virginem castam exhibere Christo
(II Cor. x1, 2). Sciens scriptum esse : Non ponatis -
offensionem vel scandalum fratri (Rom. xi, 15). Et
iterum : Sine offensione estote Judeis et gentibus , et
Ecclesie Dei (I Cor. xui, 52). Et iterum : Non bla-
sphemetur bonum nostrum ( Rom. xiv, 16). Et ite-
rum : Ut quid libertas nostra judicetur ab infideli
conscientia (I Cor. x, 29)? Et iterum : Omnia autem
vestra honesta fiant (I Cor. xiv, A0). Et iterum :
Commendantes nosmetipsos in. omnem. conscientiam
hominum coram Deo (II .Cor. 1v, 2). Et iterum :
Provideamus bona nom solum coram Deo , sed etiam
coram hominibus ( Rom. xui, 11). Et iterum : Ut is
qui ex adverso est confundatur, nihil habens de nobis
Christus. Omnes enim nos in unum corpus baptizati B dicere mali (Tit. ni, 8).
sumus (1 Cor. 1n, 10, 8). Singuli vobis potestis om-
nium bonorum summam prasumere, si nullus se in-
cipiat in eo quod alteri pr:ecellit efferre. Sed cum
vos invicem nexu astricte .charitatis arctabitis, tunc
eos qui foris sunt, et in szculari adhuc actu mun-
dialibus vinculis eolligantur, nolite attentioris vitse
austeritate damnare, scientes scriptum : Nolo judi-
cetis , ne judicemini (Matth. vu, 4). Et iterum : Tu
quis es qui judicas alienum servum ? Domino suo stat
aut cadit. Potens est enim statuere illum Deus (Rom.
xiv, 4). Magis benignis adhortationibus, et illiciente
blandimento via veritatis ostensa nubem erroris
aperite ; ut non trahi incipiat wntsquisque, sed sequi
pedetentim. Semper duriora flectenda sunt, ne viri-
bus inclinata curvatio, priusquam in circulum veniat
fatiscens frágmen offendat. Hic enim ssepius scan-
dala vulgi gignuntur, dum ad religionis jugum cen-
SOorium arrogatur imperium. "Vita nostra jubeat,
lingua persuadeat ; quia plus auctorítatis gestat exem-
plui, et ingerit appetentiam sui morum lenis forma-
tio. In omni igitur actu vestro quasi speculo relucente
fulgete, ubique circumsepti, ubique solliciti ; ne quid
livor inveniat, ne quid rumor falsus infligat.
Feminas probatas et religionis studio deditas cum
Xuensura venerationis honoráte : ut nec austeritas
inhumana, nec sedulitas sit remissa. Accessus ad vos
invicem vester non ingestus sit, sed innatus; quem
c2usa fecerit; non quem supervacuitas relaxarit.
Plures audite cum pluribus : aut si quando alterius
sexus frequentia deerit, vel annorum cujusdam pro-
bata gravitas, vel celebritas loci, vel ratio temporis
id honestet, quia precipue vobis ztas, hora, solitudo
vitanda sunt. Non quod mihi fas sit de his, qui vere
semel devota Deo pectora dicaverunt secus zstimare
aliquid; sed ut ex abundanti sic vitetis omne, quod
fingi potest, tanquam possit et credi. Caveamus ne
in nullo fame nostr: vulnere serpat nata ab occa-
sione suspicio. Ipsa famz semina priusquam lingyig
nutriantur intereant. Non tantum vobis fides facti,
sed possibilitas etiam releganda mendacii. Beata
enim vita est et preclara, de qua nil licet falsitati.
Nec enim ego hoc judicium meum austerus censor
Neque me preterit sscularis livoris invidia in ob-
trectationem semper religionis ardere, et mordacem
malignis rumoribus dentem impressum dicacitatis
infigere. Utatur eua mundus natura, dum nihil in
nostra inveniat disciplina. Falsitag-ex more jactetur,
dum ne verisimile quidem possit esse quod dicitur.
Nemo ideo debet contemnere vulnus infamiz, quia
semper consueverit rumor simulare : sed ideo inten-
tius precavere, quod soleat etiam ficta componere.
Nemo ab obtrectationis metu redditur obtrectandi
solemnitate securus; meque est negligentix& causa
sollicitudinis continuata materia. Sit igitur pudoris
c veréeundio vestre tuta et-eircumspecta custodia.
JNecessarius e domo et rarus egressus, quem aut re-
ligionis ratio extulerit, aut ad substantiam victus
causa exercendi operis ordinari; a muneribus cun.
ctis nisi qux ad quotidianum cibum annuumque ve-
stitum suppelant, abstinentes; scientes scriptum
esse : Habentes autem alimenta et quibus tegamur , his
contenti simus (1 Tim. vi, 8). Et iterum : Ut honeste
ambuletis ad eos qui foris sunt, et nullius aliquid de-
sideretis (I Thes. iv, 12). Ne quidem prabendz elee-
mosyn: gratia ultra supradictos victus ab ullo quip-
piam presumatis; scientes scriptum : Si enim vo-
luntas prompta est, secundum id quod habet acceptum
est, non secundum id quod non habet (II Cor. viu,
22). Sic illa evangelici sermonis divina sententia
anum pauperem, inter larga locupletum munera ge-
mina tantum zra mittentem, magnifica accepta lar-
gitione ditavit. Quia non potest parum esse quod
totum est; neque quisquam amplius dedit, quam qui
sibi nihil reservavit. Hxc si qui preter vos nimium
videbuntur astricta, qui Dei claustra pulsare tenta-
verit, prout ratio sua tulerit, relaxabit : ne quis forte
aut connexus sit conjuge, aut liberis impeditus. Ha-
bet preter hzc arcja substantia plura qux? sequan-
tur. Neque se repulsum credat, sed aditu alterius
vocationis admissum, sicut scriptum est : Unusquis-
que in qua vocatione vocatus est, in ea permaneal
(I Cor. vi, 20). Non tamen propensiorem curam pa-
trimonio quam religioni in caducis magis occupatus
intendat, agnoscens scriptum esse : Et .possidentes
arrippi; sed «coeleste imperium Anpnitor blandus as- — fanguam non possidentes (1.Cor. &u, 50). Si qquem ta-
en
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
- 7&8
672
men posteritatis compede felicior natura si intelliga- A animi, quamvis angusta pro humani generis varie-
tur absolverit, causam harendi in mundo, nisi igna-
' rus est Dei munerum, non habebit. Cur enim vivendi
voluntate non solvat, quod moriendi lege rumpen-
dum est ; faciens de sorte mercedem, ut de necessi-
tate virtutem augeat? Quinimo qui in sua re fami-
liari de parvis magna, de vilibus pretiosa, zeterna
facit de cadueis ; solus est cum pervenerit, ut sem-
. piternus patrimonii sui possit esse possessor. Si ava-
rus non est, debet terminanda contemnere ; si ayarus
est, debet desiderare perpetua, sciens scriptum esse :
Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra, ubi tinea
et rubigo exterminant , et ubi fures effodiunt et fu-
rantur. Thesaurizate autem. vobis thesauros in colo,
ubi neque tinea , neque &rugo exterminant , ubi fures
non e[fodiunt nec furantur (Matth. v1, 19).
Hoc ei qui non caret filiis hortamentum est; qui
caret, imperium. Ista vos cuncta congrua tempori-
bus, apta personis , referta exemplis, condita blan-
ditiis, hortamento mites ingerite : facilius potest per-
suadere qui facit. Neque enim aliquo horum ómnium
fructu invidi estis cujusquam zstimatione fraudandi.
Erat vobis certe corpus firmum, atas integra, rudes
tate substantia : patebat vel negotiandi usus , vcl
studium militandi : diversx artes, et innumera in
actibus mundi augendz facultatis officia. Postremo
non deerat vel pauper uxor, qus vivendi pararet
voluptatem, et insita humanis sensibus pignorum
blandimenta. Qu: vos omnia quidem corpore et ca-
stis sensibus respuentes, divine sententize formam
religiosis actibus custoditis , dicente Scriptura :
Quicunque plus me fecerit domum , aut uxorem, aut
filios, non est me dignus (Matth. x, 37). Vestra igitur
intuentes exempla , nec illii de meritorum summa
angusta sui zstimatione desperent, qui substantia
parili ad studium vitz hujus advenerit. In hoc ergo,
filii charissimi, vivendi tramite constituti , vacate ct
B videte quoniam suavis est Dominus (Psal. xxv, 9).
Dies noctesque lectionibus atque orationibus du-
Cite; el mei semper, quem in opere et scientia abor-
tivum omnium sacerdotum praceptorem tanti vobis
habuistis eligere, mementote. Vigilate, state in fide,
confortamini, omnia vestra in charitate fiant, et Deus
pacis erit vobiscum (I Cor. xvi, 12).
! | EJUSDEM $S.
ATHANASII
EXHORTATIO AD SPONSAM CHRISTI.
Quantam in celestibus beatitudinem virginitas C; illud Apostoli : Qui autem adheret Domino unus spi-
sancta possideat, pr:wter Scripturarum testimonia,
Ecclesiz etiam consuetudine edocemur : quia disci-
inus peculiare illi subsistere meritum, cujus specia-
lis est consecratio. Nam cum universa turba cre-
dentiuin paria gratix: dona percipiat, et eisdem om-
nes sacramentorum benedictionibus glorientur , istze
proprium aliquid prx czsteris babent, cum de illo
sancto et immaculato Ecclesie grege, quasi san-
ctiores purioresque hostiz pro voluntatis suze meri-
tis a sancto Spiritu eliguntur, et per summum sa-
eerdotem Dei offeruntur altario. Digna revera Do-
mino hostia tam pretiosi animalis oblatio, et nulla
magis ei quam imaginis suz hostia placitura. De
ritus est (I Cor. vi, AT).
Grande est et immortale, et pene ultra. natnram
corpoream, sopire luxuriam et concupiscentiz flam-
mam adolescentis facibus accensam animi virtute
restringere, et spiritali conatu vim genuinze obleeta-
tionis excludere, vivere contra humani generis mo-
rem, despicere solatia conjugum , dulcedinem con-
temnere liberorum, et quecunque presentis vite
esse commoda possunt, pro nihilo spe futura beati-
tudinis computare. Magna hzc, ut dixi , et admira-
bilis virtus est, et non immerito pro magnitudine
laboris sui ingenti »pr::mio destinata. Dabo, inquit
Dominus , spadonibus meis in domo mea, et in mure
ejusmodi enim Apostolum precipue dixisse reor. : D meo locum nominatum meliorem a filiis et fliabus
Obsecro autem. vos, fratres , per misericordiam Dei,
ut ezllibeatis corporavestra hostiam viventem, sanctam,
Deo placentem (Rom. xu, 1). Possidet ergo virginitas
et quod alii habent, et quod alii non habent : dum
et communem et peculiarem obtinet gratiam, et
proprio, ut ila dixerim, consecrationis privilegio
gaudet. Nam et Christi sponsas virgines dicere ec-
clesiastica nobis permittit auctoritas; dum in spon-
sarum modum quas consecrat Domino velat : osten-
dens eas vel maxime habituras spiritale connubium,
quz subterfugerint carnale consortium. Et digne
Deo per matrimonii comparationem spiritualiter
copulantur, qu: ejus dilectionis causa humana con-
rubia spreverunt. In. his quam maxime impletur
Israel, nomen cternum dabo eis, quod non deficiet
Isai. vvi, 4). De quibus spadonibus Dominus in Evan-
gelio repetit dicens : Sunt enim spadones qui seipsos
castraverunt propter regnum celorum (Matth. xix, 49).
Magnus quidem est pudicitix labor, sed majus prae-
mium : temporalis custodia, sed remuneratio aeter-
na. De his enim et beatus Joannes apostolus loqui-
tur, quod sequuntur Agnum quocunque ierit (Apoc.
xiv, 4). Quod ita intelligendum puta , nullum eis
locum in celesti aula claudendum, et cuncta eis
divinarum mansionum habitacula reseranda.
' Sed ut illustrius virginitatis meritum clareat, et
quam Deo digna sit manifestius possit intelligi , illud
cogitetur, quod Dominus et Salvator noster Deus,
*
015
CODEX REGULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG.
674,
cum propter bumani generis salutem hominem di- A De virginibus autem praeceptum Domim non habeo,
gnaretur assumere, non alium quam virginalem ele-
gerit uterum. Et ut hujusmodi plurimum sibi placere
monstraret, et pudicitie bonum utrique sexui inti-
maret, virginem habuit matrem virgo mansurus ; in
se viris, et in matre feminis prebuit virginitatis
exemplum : quo demonstraretur in utroque sexu
beatam integritatem divinitatis haberi, et plenitudi-
nem meruisse ; dum totum in matre fuit, quidquid
habebatur in filio. Sed quid ego satago excellens ac
sublime pudicitize meritum revelare, et glorios:e vir-
ginitatis bonum ostendere ; cum de hac re plerosque
perorasse non nesciam , et ejus beatitudinem mani-
festissimis rationibus comprobasse, et nulli sapienti
venire in dubium posse, eam rem majori$ esse me-
consilium autem do (I Cor. vni, 25). Cum ergo obti-
nende virginitatis consilium dat, non preceptum
statuit; supra mandatum vel preceptum eam esse
professus est. Quicunque ergo virginitatem servant
magis quam przceptum est faciunt. Tunc enim pro-
derit amplius fecisse quam jussum est, si quod jus-
sum est facias. Cupiens divinum implere consilium,
ante omnia: serva mandatum : volens virginitatis
premium consequi, vitx amplectere merita, ut tua
remunerari castitas possit : nam ut vitam prestat
remuneratio mandatorum; ita!e contrario eorum
generat przvaricatio mortem. Et qui per prevari-
cationem in mortem fuerit deputatus, virginitatis
coronam sperare non poterit ; neque pudicitiz? prz-
riti quze sit amplioris laboris? Quisquis enim pudi- B mium exspectare constitutus in pena.
citiam aut nullius przmii, aut parvi existimat, cer-
tum est illum aut ignorare, aut non voluntariam
ferre laborem. Unde illi semper castitati derogant,
qui eam aut non habent, aut habere coguntur in-
viti.
Nane ítaque quonam paucis licet, tam laborem
quam meritum integritatis ostendimus ; ne res, quz
grandi virtute constat, et ingenti premio destinatur,
carere fructu suo possit, diligentius excubandum
est. Quanto enim qusxcunque species pretiosior fue-
rit, tanto majori sollicitudine custoditur. Et quoniam
multe sunt qu» bono proprio carent, nisi aliarum
rerum juventur auxilio; ut est mellis species, quz...
nisi cerarum custodia et favorum cellulis conserve- .
tur, et (ut verius dixerim) nutriatur, naturalem gra- C
tiam perdit, et subsistere per se ipsam non potest.
Sicut et vini species, quod nisi boni odoris vas sit,
et reparatis crebrius picibus foveatur, genuine vim
suavitatis amittit. Attentius ergo providendum est,
ne forte et virginitati alia sint necessaria, sine quibus
nequaquam fructum afferre sufficiat ; et tantus nihil
proderit labor, dum vane prodesse creditur, quod
absque rebus necessariis possidetur. Nisi enim fal-
lor, ob coelestis regni prxiemium pudicitie servatur
integritas, quod sine :ternz vit:e merito neminem:
consequi posse satis certum est. /Eternam vero vi-
tam non nisi per omnem divinorum prsceptorum.
custodiam promereri posse Scriptura testatur di-
cens : Si vis ad vitam venire, serva mandata (Matth.
xix, 17). Vitam ergo non habet, nisi qui cuncta legis
mandata servaverit : et qui vitam non habuerit, cc-
lestis regni non potest esse possessor, in quo non
mortui, sed vivi quique regnabunt. Nihil ergo virgi-
aítas sola proficiet, qux coelestis regni gloriam spe-
rat; nisi et illud habuerit, cui perpetua vita pro-
cuittitur, per quam celestis regni premium possi-
detur. Ánte ergo omnia pudicitiam integritatemque
servantibus, et ejus remunerationem a Dei :xquitate
sperantibus mandatorum sunt custodienda praecepta ;
ne glorioge castitatis et continenti: labor in irritum
deducatur.
Supra mandattm vel prxceptum esse virginitatein
sapiens et legens nullas ignorat , Apostolo dicente :
Tres enim species sunt, per quas coelestis regni
possessio introitur. Prima est pudicitia; secunda
mundi contemptus ; tertia vero justitia : qua ut con-
nex plurimum se possidentibus prestant, ita di-
vise prodesse difficile possunt : dum unaquzque
earum non propter se tantum; sed propter aliam
efflagitatur. In primis ergo ,qusritur pudicitia, ut
facilius subsequatur mundi contemptus : quia ab
illis mundus contemni levius potest, qui matrimonii
nexibus non tenentur. Mundi vero contemptus expo-
scitur, ut justitia conservetur; quam implere diffl-
cile possunt, qui secularium bofiorum et mundana-
rum voluptatum negotiis implicantur. Quisquis ergo
possidet primam speciem pudicitie, et secundam,
qu: est mundi contemptus , non obtinet, pene sine
causa possidet primam, quando secundam non ha-
bet, propter quam prima quzsita est. Et si primam
et secundam habeat, cui tertia, qu:e est justitia, de-
sit, frustra laborat : quoniam superiores dua» pro-
pter justitiam precipue requiruntur. Quid enim
prodest propter mundi contemptum pudicitiam ha-
bere, et propter quod eam habeas non habere? Vel
cur res mundi coptemnas, si justitiam, propter quam
pudicitiam et mundi contemptum habere te conve-
nit, non custodias? Quia ut prima species propter
secundam est , ita prima et secunda propter tertiam :
qus si non fuerit, nec prima nec secunda proficiet.
Dicis forsitan, Doce ergo me quid sit justitia ; ut
eam si cognoverim, facilius implere sufficiam. Dicam
breviter ut valeo, et verborum utar simplicitate com-
munium : quia causa de qua agimus talis est, quze
dissertioribus facundia: sermonibus nequaquam de-
bet obscurari, sed' simplicioribus eloquentiz narra-
tionibus pandi : res enim in commune necessaria
communi debet sermone monstrari. Justitia ergo
non est aliud quam non peccare. Non peccare autem
est legis pre:cepta servare. Proceptorum autem ob-
servatio duplici genere custoditur : ut nihil eorum
qui prohibentur facias, et cuncta quz jubentur
implere contendas. Hoc est quod dicit : Recede a
malo, et fac bonum (Psal. xxxn, 15). Nolo enim pu-
tes in hoc constare justitiam , ut malum non facias ;
cum et bonum non facere malum sit; et in utroque
*
U15
&. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 16
legis preevaricatio committatur. Quoniam qui dixit : A cidit? An grande illum commisisse crimen putas, unde
Recede a malo, et ipso dixit, Fac bogum. Si a malo
recesseris, et non feceris bonum, transgressor es
legis; qux non tantum in malorum aotuum abomi-
batione, sed et in benorum operum perfectione
completur. Neque enim hoc solum tibi przcipitur,
ul vestitum suis non spolies indumentis, sedet ut spo-
liatum operias tuis : neque ut habenti panem non
auferas suum, sed ut non habenti tuum libenter im-
pertias : neque solum ut pauperem suo non pellas
hospitio, sed ut. pulsum et non babentem recipias
tuo. Praeceptum enim nobis est, Flere cum flentibus
(Rom. xn, 15). Quomodo cum illis flemus, si in nullo
eorum necessitatibus participamus , nec aliquod eis
in his propter quae lacrymantur causis praebens
merito. poena damnatus sit aeriori? Videmus ergo
quid fecerit contra mandatum. De fructu arboris
edit. Quid ergo? Propter arboris fructum Deus ho-
minem morte mulctavit? Non propter arboms fru.
ctum, sed propter mandati contemptum. Ergo nou
agitur de qualitate peccati, 'sed de transgressione
mandati. Et qui dixit Adze, ut de arboris fructu non
ederet, ipse tibi precepit ut non maledicas, uon
mentiaris; non detrabas; non detrabentem auscuL
tes; ut omnino non jures; ul. nop concupiscas ; non
invideas; non sis tepidus; non si& avarus; uk nulli
malum pro malo reddas; ut inimicos. tios diligas;
ut maledicentibus benedicas ; ut pro calumniatoribus
, et pro persecutoribus tuis ores; ut percutenti ma-
auxilium ? Neque enim fletum nostrorum Deus in- B xillam alteram prabeas; ut in judicio saoulari nen
fructgosum quzxrit humorem: sed quia lacrymm
doloris indicium sunt , vult te ita alterius angustias
sentire ut tuas; et quomodo tibi in tali tribulatione
sj esses subveniri cuperes, ita alteri subvenias pro-
pter illud : Quecunque vultis ut faciant vobis homi-
nes bona, ita et vos (acite illis similiter (Matth. vtt,
M). Nam cum ílente flere, et nihil, cum possis,
flenti conferre, subsannationis non pietatis indicium
est. Denique Salvator noster cum Maria et Martba
Lazari sororibus flevit, e£ immense misericordi
affectum lacrymarum contestaüóone monstravit, ei
vere pietatis indicia mox opera subsecuta sunt,
cunrsuscitatus Lazarus , cujus causa fundebantur,
sororibus redditur (Joan. x1). Hoc fnit pie-cum flen-
übus flere, occasionem fletus auferre. Sed quasi
potens , inquies, fecit. Verum nec tibi impossibile
aliquid imperatur. Implevit omnia qui quod potuit
fecit.
Sed, ut dicere coeperamus, non sufficit Christiano
a malis se abstinere, nisi etiam bonorum operum
offüeia perfecerit. Quod illo vel maxime testimonio
comprobatur, qued comminatur Dominus terni
ignis reos fore, qui quamvis mali nihil gesserint,
non fecerint omne quod bonum est, dicens : Tunc
dicet rex his qui ad sinistram sunt ; Discedite a me,
maledicli, in ignem eternum, quem praparavit Pater
meus diabolo et angelis ejus : esurivi enim, et mon
dedistis mihi manducare, etc. (Mauh. xxv, 41). Non
dixit : Discedite a me, maledicti , quia homicidium,
quia adulterium, aut quia furta fecistis : non enim
quia malum fecissent ; sed quia bonum non fecerant,
condemnantur et ztern» gebennz supplieiis addi-
«untur : nec quia qui prohibita sunt. admisissent ;
Sed quia quz: przecepta erant implere noluere. Unde
advertendum, est quam spem habere possint, qui
adhuc aliquid éorum faciunt, qux prohibentur ; cum
eiiam rei sunt, qui non fecerunt quz jubentur. Nolo
enim tibi in hoc blandiaris, si aliqua non. feceris,
quia aliqua feceris; cum. scriptum est : Qui univer-
sum legem servaverit, offendat autem in uno , factus est
omnium reus (Jac. 1,10). Adam enim semel peccavit,
et mortuus est; et tu te vivere existimas illud szxpe
committens quod alium dum seniel perpetrasset oc-
litiges; ut si quis tua auferre voluerit, grataniet
amittas ; ut nee iracundie, nec zeli; neo livorís ma-
lum intra pectus admittas; ut crimen avaritiz fu-
gias; ut omnis superbiz ac Jactantiz? malum caveas,
et humilis ac mitis Cbristi vivas exemplo : malerum
consortia in tanium vitans; ut cuse fornicatoribus,
aut avaris, aut maledicenübus; aut invidizs, aut de-
tractoribus , aut ebriosis, aut rapacibus, nec eibum
capias. Quem si in aliquo contempseris, sà pepercit
A dze, parcet et tibi. Imo illi magis parcendama fuerat,
qui adhuc rudis et Rovellus erat, et nullius anie
peccantis eí propter peccatuim suum morieátis re-
trabebatur exemplo : tibi vero post tanta documenta,
. post legem , quo modo indulgere possit ignoro.
Àn übi de virginitatis prerogativa blaudiris? Me-
mento. Adam et Evam virgines dehquisse, nec inte-
grüalem corporis profuisse peecanwbus, Virgo quz
peccat, Evae non Maris comparanda est. Non neza-
mus in prasebti tempore péosniteülze remedium;
sed hortamur magis premiur sperare debere, quam
veniam. 'Tarpe est enim illis delicti indulgemtiam
postulare, qu:£ palmam virginitatis exspectant ; et il-
licitum aliquid incurrere, quz se etia. a licitis ca-
suravere. Licitum quippe est inatr&mónii inire coa-
sortium. Et ut laudandee sunt, quze propter Christi
amorem et celestis regni gloriam copulam contem-
pserint nuptiarum; ita damnande non sunt, qus
propter iunocentie voluptatem, nondum Deo devote
remedio apostolico abutudtur. Ergo, ut diximus,
qu: consubia deserunt, non illicita, sed licita sper-
nunt. Ejusmodi autem si jerent; s maledicant; si
deirahant; si detrahentes patiantur audtre ; si ma-
lum pro malo reddant; si cupiditatis in alienis, aet
avaritiee in propriis orimen incurrant; si zeli aut BK-
voris venena possideant; si oonüra iggalia et' apo-
stolica instituta indecens aliquid aut loquantur aut
cogitent ; si in carne plaoendi studio compte et or-
nate procedant; si aliqua quz, ut assolet, illicita
gunt faciant, quid proderit ejs sprevisse quod licuit,
et exercere quod non licet? Si vis prodesse tibi quod
licitum contempsisti, vide ne quid eorum qux non
licent facias. Stultum enim est timuisse quod minus
est, et non timere quod inajus est : aut ab his nom
e
CODEX REGULARUM. APPENDD?. PXAOR?. Ab MONACH. ET VIRG.
618
vitari qai& puolibenter, sí subterfugerint quie con- Á ts? Unde quieso te, virgo, neque in. sola tibi pudi-
ceduntur. Bicitesim Apostolus : Innupta cogitat que
Dominé sun?, quómodo placeat Beo, «t sit sancta cor-
pore ot. spiritu. Quo autem nupta est, cogitat que
sunt hujus mundt, quomodo placeat viro (1 Cor. vn,
9A) Nuptum: fÉlacere viro asserit, cogitando quas
mundi sunt : innuptam vero Deo, eo quod nulla cura
illi sit seculi. Dicat ergo mihi qux» virum non habet,
et tamen qu: sunt mundt cogitat, cui placere desi-
derat? Nonne incipiet illi nupta prxponi? quia illa
cogitando qux mundt sunt, complacet vel marito :
ista vero non marito, qu:x non habet, potest placere,
nec Beo.
Sed nec itlud silentio praeterire nos convenit, quod
dixit: Fnnupta. cogitat que Domini sunt, quomodo
éitía blandíaris ; ne i unius membrT integritate con-
fidas : sed secundum Apostolum soli Deo conserva
corporis sanctitatem. Munda ab omni inquinamento
caput : quia crimen est illud post chrismatis sancti-
flcationem, aut croci, aut alterius cujuslibet pigmenti
fuco vel pulvere sordidari; aut auro vel gemmis cu-
juscunque terrenz speciei comi : quod jam coelestis
ornatus splendore refulget. Grandis quippe divinz
gratie contumelia est : mundani ef secularis orna-
menti prelatio. Munda írontem, ut humana non
divina opera erubescat, et illam confusionem reci-
píat, qux non peccatum, sed Dei gloriam parit,
Seriptura dicente : Est confusio adducens veccatum :
et est con[usto adducens gloriam (Eccl. 1v, 295). Munda
placeat Deo, ut sit sancta corpore et spiritu (J Cor. B collum, ut non aurea reticula capillus portet, et
vii, 34). Quse sunt ergo Domini dicat Apostolus.
QuactRque sunt sancta, quecunque justa, quecunque
amabilia, quecunque bon& [ame. Si qua virtus, si
qua laus discipline (Philip. rv, 8). Ista sunt Domini,
qua sanct , et verz, eL apostolicze virgines die no-
ctuque sine uMo temporis intervallo meditantur et
cogitant. Domini est regnum ecelorum, Domihi est
resurrectio mortuorum ; Domini immortalitas; in-
corriplio Domini est; splendor solis, qui sanctis
promittitur, Domini est, sicut in Evangelio scriptum
est : Tunc justi fulgebunt. sicut sol in regno Patris
eorum (Matth. xm, 45). Domini suntpluressanctorur
in ecelestibus mansiones ; Domini est früctus tricesi-
mus, et sexagésimus atque centesimus. Pec cogi-
tant, et quibus posstmt operibus promereri, qus
Domini sunt cogitant. Domini ést etiam lex Novi et
Veteris "Testamenti, in quibns oris ejus eloquia san-
cta refulgent; quz si qu:e virgines sine intermis-
sione meditantur, qux Pomíni sunt cogitant; et
completur in eis illud propheticum : Fundamenta
«terna super petram solidam : et mandata Domini in
corde mulieris sancte (Eccles. xxvi, 94). Sequitur :
quomodo placeat Deo ; Deo, inquam, non hominibus :
ut sit sancta corpore et. spiritu (1. Cor. vu, 54). Non
dixit, Ut sit sancta membro aut corpore tantum ;
sed, ut sif sameta corpore et spiritu. Membrum enim
una corporis pars est, corpus vero omnium compago
meinbrorum est. Cum ergo dicit, ut. sit sancta cor-
pore, ex omnibus membris eam. sanctificari debere
testatur. (uia non proderit czterorum sanctificatio
merinbrorum, si inveniatur vel in uno corruptio. Et
jam non erit sanct corpore, quod ex omnibus con-
stat membris, quà: vel' unius fuerit coinquinatione
polluta.
Sed ut quod dico manifestius et lucidtus flat; esto,
sitquacunque ómnium membroruni sanctificatione
purgata, et lingua tantummodo peccet, qua aut
blasphemet, aut faisum testimonium dicat; nunquid
Jiberabunt omnia membra unum? an propter unum
ju dicabuntur et eztera? Ergo si nec. aliorum mem-
brorum sanctificatio proderit, cum in uno sit vitium ;
quanto magis si diversorum flagitio peccatorum
orla eorrumpantur, unius nihil proderit integri-
suspensa monilia, sed illa potius ornamenta circum»
ferat, de quibus Scriptura dicit : Misericordia et
fides non deficiant a te, suspende autem illa in corde
velut in collo tuo (Prov. m, 15). Munda oculos, dum
eos ab omni concupiscentia retrahis, et ab intuitu
pauperum nunquam avertis, et ab omnibus facis
liberos ea qua a Deo facti sunt sinceritate custodias.
Munda linguam a mendacio : quia os quod mentitur
occidit animam (Sap. 1, 41). Munda eanía detractione,
a juramento, ab adulatione, a'perjurio. Nolo prze-
posterum ordinem putes, quod prius a juramento,
«uam a perjurio linguam dixi debere mundari : quia
tune perjurium facilius effugies, si in tolo non jures.
Impleatur in té illa senténtía : Cohibe linguam tuam
€ a malo, et labia tua ne loquantur dolum (Psal. xxxi,
14). Et memor esto dicentis Apostoli : Benedicite, et
nolite maledicere (Rom. xn, 14); sed illud crebrius
recordare : Videte ne quis malum pro bono alicui
reddat, neque maledictum pro maledicto ;*sed e con-
trario benedicenter : quia in hoc vocati estis, ut bene-
dictionem hereditate possideatis (1 Petr. m, 9); et
illud : Si quis autem in lingua non ostendit, hié per-
fectus est (Jac. nr, 2). Nefas est enim ut labia illa,
quibus Dominum confiteris, rogas, benedicis, et lau-
das, alicujus polluantur sorde peccati. Nescio qua
cohscientia et lingua quis Deum rogat, qua aut
mentitur, aut maledicit, aut detrahit. Labia sancta
exaudit Deus; et ipsis annuit cito precibus, quas
lingua inimaculata pronuntiat. Munda 'aures, ut non
nisi sermonibus sanctis et. veris auditum praebeant;
ut nunquam obscena, aut turpia, aut ssecularia ver-
ba suscipiant, aut aliquem de altero audiant dero-
gantem, propter illud quod scriptum est : Sepi au-
res (uas spinis, et moli audire linguam nequam
(Eccl. xxvi, 29) ; ut cum eo. babere partem possis,
de quo dicitur, quoniam auditu et visu justus erat ;
hoc est, nec auribus, nec oculis delinquebat. Manus
ne porrecte ad accipiendum siat, ad dandum aute
collect, nec ad feriendum parate, sed ad omuia
misericordis et pietatis opera satis prompt. Munda
pedes, ne latam et spatiosam pergant viam, qua
ducit ad splendida sxeuli et pretiosa. convivia; sed
arduum magis et angustum gradiantur iter, quod
619
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
tendit ad eclam :quia scriptum est : Iter rectum À tur, possint visceribus intimari : multo magis tamen
facite pedibus vestris (Isa. Lv, 14); agnosce tibi a
Deo artifice non ad vitia, sed ad virtutem membra
formata : et cum universos artus mundaveris ab
omni sorde peccati, et toto fueris sanctificata cor-
pore, tunc tibi castitatem intelligas profuturam, et
cum omni fiducia palmam virginitatis exspecta.
Quid sit sanctam esse corpore, breviter quidem,
sed plene exposuisse me arbitror: nunc quod se-
quitur, et spiritu, nosse debemus : hoc est, ut quod
opere nefas est fleri, nec fas sit cogitatione conci-
pere. Illa enim est sancta tam corpore quam spiritu,
qua nec mente nec corde delinquit; sciens etiam
cordis esse inspectorem Deum : et idcirco satagit ut
omni modo etiam animum cum corpore mundum ha-
beat a peccato, sciens scrjptum esse : Omni custo-
dia serva cor tuum (Prov. 1v, 25). Et iterum : Diligit .
Dominus sancta corda ; accepti sunt autem. ei omnes
immaculati (Ibid.). Et alibi : Beati mundo corde,
quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. v, 8); quod de
illis dici arbitror, quos conscientia in nulla redarguit
culpa peccati. De quibus et Joannem in Epistola
dixisse reor : Si cor nostrum nos non reprehendit,
fiduciam habemus ad Deum, et quecunque petierimus
accipiemus ab eo (I Joan. m, 20). Nolo existimes te
crimen fugisse peccati, si voluntatem non sequatur
effectus, cum scriptum sit : Quicunque viderit mu-
lierem ad concupiscendum eam, jam machatus est in
corde suo (Matth, v, 27). Nec dicas, Cogitavi quidem
sed non perfeci : quia etiam concupiscere nefas est.
Unde beatus Petrus precepit dicens : Animas vestras
castificantes (1 Petr. 1, 92), qui si nullam anim: con-
stuprationem nosset, nec castificari eam desideras-
set. Sed et locum illum quo continetur : Hi sunt qui
se cum mulieribus non coinquinaverunt, virgines enim
permanserunt : hi sequuntur Agnum, quocunque ierit
(Apoc. xiv, 4). Attentius considerare debemus et ani-
madverlere, si solius integritatis pudicitize merito
ipsi divino comitatui copulentur, et per omnia ccelo-
rum tabulata discurrant: an et alia sint, quibus
adjuncta virginitas tante beatitudinis gloriam con-
sequantur. Sed unde hoc scire poterimus? De se-
quentibus, nisi fallor, in quibus scriptum est : Hi
empli sunt ez hominibus primitie Deo et agno, et in
ore ipsorum non est inventum mendacium : sine ma-
cula enim sunt (Ibid.). Vides ergo quod non in uno
tantum membro Dominicis referantur inhzrere vesti-
giis; sed illi qui przeter virginitatem ab omni conta-
gione peccati immaculatam gesserint vitam. Idcirco
virgo vel maxime nuptias spernit, ut dum securior
est, facilius, quod etiam a nubentibus quzritur, ab
omni se delicto custodiat, et universa legis mandata
perficiat. Nam si non nubat, et ea nihilominus fa-
ciat, a quibus et nuptz esse jubentur immunes, non
nupsisse quid proderit? Quanquam enim nulli Chri-
stianorum peccare liceat, et omnes quicunque spiri-
talis lavacri sanctificatione purgantur, immaculata
decurrere conveniat vita; ut Ecclesi: quz sine ma-
cula, sine ruga, sinc aliquo ejusmodi esse describi-
hoc virginem implere necesse est, quam nec mariti,
nec filiorum, nec alterius necessitatis causa probi-
bet, quominus divinam Scripturam perficiat; nee
aliqua, si peccet, poterit excusatione defendi.
O virgo, serva propositum tibi magno przmio
destinatum. Praeclara est apud Deum virginitatis et
pudicitize virtus, si non aliis peccatorum et malorum
lapsibus infirmetur. Ágnosce statum tuum, agnosce
locum, agnosce propositum. Christi sponsa diceris;
vide ne quid indignum eo, cui desponsata videris,
admittas : cito scribet repudium, si in te ved unum
viderit adulterium. Qusxcunque enim humanorum
sponsaliorum pignoribus subarrhatur, statim a do-
mesticis, a familiaribus, ab amicis sponsi sollicite et
diligenter requirit et a servulis, quales juvenis bha-
beat mores, quid potissimum diligat, quid accipiat,
quo usu vivat, qua se consuetudine regat, quibus
utatur. dapibus, quibus , precipue rebus delectetur
et gaudeat. Qux cum didicerit, ita se in omnibus
temperat, ut sponsi moribus suum obsequium, sua
jucunditas, sua diligentia, sua vita concordet. Et iu
quz Christum sponsum habes, a domesticis et fami-
liaribus ejus, sponsi tui mores interroga, et strenue
ac solerter inquire, in quibus precipue delectetur,
qualem compositionem in te vestium diligat, ca-
jusmodi concupiscat ornatum. Dicat tibi ejus fami-
liarissimus Petrus, qui ne nuptis quidem corpora-
lem pernittit ornatum, sicut in Epistola sua scripsit:
Mulieres similiter subjecte viris suis, ut si qui noa
credunt verbo, per mulierum conversationem sine ver-
bo lucrifiant : considerantes. in. timore Dei castam
conversationem vestram, quarum sit nom. extrinsecus
capillatura, aut circumdatio auri, aut indumenti cesti-
. mentorum cultus ; sed qui absconsus cordis est homo,
in incorruptibilitate quieti et modesti spiritus, quod
est in conspectu Dei locuples (1 Petr. m, 1). Dicat et
alius apostolus beatus Paulus, qui ad Timotheum
scribens episcopum, eadem de fidelium feminarum
disciplina testatur : Mulieres similiter in habitu ornate
cum verecundia et sobrietate, ornantes se, non intortis
crinibus, qul auro, aut margaritis, aut veste pretiosa ;
sed quod decet. mulieres promittentes castitatem per
bonam conversationem (1 Tim. uw, 9).
Sed forsitan dicis : Cur hzec iisdem apostoli virgi-
. nibus non jusserunt? Quia non necesssrium judica-
bant : ne talis virginibus commonitio potius injuria
quam emendatio videretur? Sed nec eas unquam
tantz temeritatis fore credidissent, ut ne nuptis qui-
dem concessa carnalia ornamenta et terrena przsu-
merent. Revera ornare se et componere virgo ce-
bet : nam quomodo sponso suo placere poterit, nisi
. composita et ornata processerit? Ornetur plane, sed
interioribus ornamentis, et spiritaliter non carnali-
ter componatur : quia Deus non corporis sed anim:
decorem in illa considerat. Ergo et tu, quz cunque
animam tuam a Deo diligi et inbabitari concupiscis.
omni earn diligentia compone, et spiritualibus indu-
. mentis exorna. Nihil in ea dedecorum, nihil foedum
681
CODEX RECULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG.
682
appareat. Resplendeat auro justitis, gemmis reful- A veniat, nemo te fallaci sermone seducat. Non nisi
geat sanctitatis, ac pretiosissimo pudicitize margarito
coruscet. Pro bysso et serico, misericordiz et pieta-
tis tunica vestiatur; secundum quod scriptum est :
Induite ergo vos, sicut electi Dei, sancti et dilecti,
viscera misericordie, benignitatem, humilitatem, etc.
(Col. us, 12). Et non. decorem cerusse aut alterius
pigmenti quarat, sed innocentis ac simplicitatis
candorem habeat. Roseum verecundize colorem et
purpureum ruboris pudorisque possideat. Coelesti
abluatur nitro doctrine, et lamentis spiritalibus
emundetur. Nulla in ea malitiz, nulla diaboli macula
relinquatur ; et ne quando male redoleat odore pec-
cati, unguento suavissime sapientic et scientix per-
fundatur.
Hujusmodi Deus quzerit ornatum, et animam tali- B (Isa. xiv). Et.alibi
ter compositam concupiscit. Memento te Dei filiam
dici secundum quodaait : Audi, filia, et vide (Psal. xr1v,
11). Sed et tu ipsa quotiescunque Deum Patrem no-
minas, Dei te filiam esse testaris. Ergo si Dei filia es,
vide ne quid eorum facias que Deo Patri incongrua
sint: sed age omnia quasi filia Dei. Cognosce quo-
modo hujus szculi nobilium fili: se gerant, quibus
assuescant moribus, quibusve se disciplinis insti-
tuant. Tanta quibusdam verecundia est, tanta gravi-
tas, tanta modestia, ut cxterorum hominum ritum
intuitu humanz ingenuitatis excedant : et ne quam
honestis parentibus suis per lapsum suum infamizx
inurant notam, alteram sibi quodammodo inter ho-
mines consuetudinis studeant facere naturam. Et tu
ergo originem tuam respice, genus intuere, cloriam
nobilitatis adverte : agnosce te non hominis, sed Dei
filiam, et divinx:s nativitatis nobilitate decoratam.
Ita te exhibe, ut in te coelestis nativitas pateat, et
ingenuitas divina clarescat. Sit in te nova gravitas,
honestas admirabilis, stupenda verecundia, mira pa-
tientia, virginalis incessus, et. verze pudicitiz habi-
tus, et sermo semper modestus, et suo in tempore
proferendus : ut quisquis te viderit, admiretur et
dicat : Quse haec novz inter homines gravitatis pa-
tientia est? qux» pudoris verecundia? quz honestatis
modestia? quz maturitas sapientie? Non est ista
humana institutio, nec disciplina moralis : celeste
mihi aliquid in terreno corpore redolet. Puto quod
habitet in quibusdam hominibus Deus. Et cum te
Christi famulam esse cognoverit, majore stupore
tenebitur, et cogitabit qualis ille sit Dominus, cujus
falis ancilla est.
Si vis ergo esse cum Christo, el partem habere
cum Christo, Christi tibi exemplo vivendum est, qui
ab omni malitia et nequitia ità fuit extraneus, ut nec
inimicis quidem vicem redderet, quin potius et pro
ipsis oraret. Nolo enim eas animas Christianas existi-
nes, qui autíratres aut sorores non dico oderunt,
sed quiz proximos toto corde et conscientia coram
Dei testimonio non diligunt ; cum Christianis Christi
similitudine inimicos etiam amare necesse sit. Si
sanctorum cupis habere consortium, a malitiz et
nequitie cogitatu pectus emunda. Nemo te eircum-
PaTaoL. CIII,
sanctos et justos et simplices et innocentes et puros
ccelestis aula suscipiet. Nullum apud Deum habet
malitia locum. Ab omni nequitia et dolo mundum
esse necesse est, qui cupit regnare cum Christo.
Nihil tam contrarium, nihil tam exsecrabile Deo,
quam aliquem odisse, aliquem, velle Ledere; nibil
tam probabile, quam omnes amare. Quod Propheta
sciens testatur dicens : Qui diligitis Dominum, odite
malum (Psal. xcvi, 10).
Vide ne in aliquo humanam gloriam diligas ; ne et
tua inter illos portio computetur, quibus dictum est :
Quomodo vos potestis credere, gloriam ab invicem
querentes (Joan. v, 44)? Et de quibus per prophetam
dicitur : Auge eis mala, auge mala gloriosis terra
» Confundimini a gloriatione
vestra, ab opprobrio in canspectu Dei. Nolo enim
illas respicias, qu: szculi non Christi sunt virgines ;
que propositi sui et professionis immemores gaudent
in deliciis, in opibus delectantur, et corporez nobi-
litatis origine delectantur. Quz si profecto Dei filias
se esse crederent, nunquam post divinos natales noe
bilitatem admirarentur humanam, nec gloriarentur
in patre quolibet honorato : si Patrem Deum se ha-
bere sentirent, nobilitatem carnis non amarent. Quid
tibi in generis nobilitate blandiris, et complaces?
Duos homines fecit ab exordio Deus, ex quibus tolius
generis humani silva descendit : mundanam nobili-
tatem non naturx squilas prostitit, sed cupiditatis
ambitio. Certe omnes per divini lavacri generatio-
nem zequales efficimur, et nulla inter cos potest esse
discret.o, quos nativitas secunda generavit; per
quam tam dives quam pauper, tam liber quam ser-
vus, tam nobilis quam ignobilis Dei efficitur filius;
et terrena nobilitas splendore ccelestis glori:s& adum-
bratur, et nusquam omnino jam comparet : dum qui
retro in secularibus honoribus impares fuerant, cce-
lestis et divinz nobilitatis gloria equaliter vestiuntur.
Nullus jam ignobilitati locus, nec degener quisquam
est, quem divin: nativitatis sublimitas ornat, nisi
apud illos, qui non putant humanis ccelestia prepo-
nenda : aut si putant, quam vanum est, ut se illis in
minoribus preferaut, quos sibi in majoribus pares
sciunt, et quasi infra se positos in terra existiment,
quos sibi zequales in coelestibus credunt? Tu autem
quacunque Christi, non seculi virgo es, omnem
presentis vit: gloriam. fuge, ut eam quz in futuro
promittitur consequaris.
Contentionum verba, et animositatis causas evita ;
discordiarum quoque et litium occasiones subterfuge.
Nam si, juxta Apostoli doctrinam, Servum Domini
litigare non oportet (II Tim. n, 24), quanto magis
Dei ancillam? cujus quo verecundior est sexus, ani-
mus debet esse modestior. Linguam a maliloquio
cohibe, et ori tuo frenum legis impone, ut tunc, si
forte loquaris, quando tacere peccatum sit, cave ne
quid quod in reprehensionem veniat dicas. Lapis
emissus est sermo prolatus; quapropter diu ante-
quam proferatur cogitandus est. Beata quippe labia
22
685
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
681
subt, qu» nunquam quod revocare iterum velint A nis oculis indignum sit, aut opereris, sot cogites.
emittunt. Pudic:e mentis sermo etiam debet esse pu-
dicus, qui :edificet semper magis, quam aliquando
desiruat audientes, secundum quod precepit Apo-
stolus dicens : Omnis sermo malus ex ore vestro nog
procedat : sed si quis bonus ad edificationem fidei, ut
det gratiam audientibus (Ephes. 1v, 29). Pretiosa Deo
lingua est qu& non sine divinis rebus novit verba
construere, et sanctum os unde coelestia segper elo-
quia proferuntur. Absentium obtrectatores quasi
malignos Scriptura auctoritate deterre, quia hoc in-
ter virtutes perfecti hominis Propheta commemorat
(Psal. xiv, 5), si ante conspectum justi malignus ad
nihilum deducatur, qui contra proximum non pro-
banda protulerjt. Non licet tibi alterius vituperatio-
nem patienter audire; quia nec ab aliis optas recipi
tuam. Ipnjustum quippe est quidquid contra Christi
Evangelium yenit, si alteri quod tibi ab alio fleri
molestum est, patiaris inferri (Matth. vu, 19). Sem-
per linguam tuam de bonis loqui assuesce, et audi-
tum:tuum ad bonorum magis laudem quam ad malo-
yum vituperationem accommoda,
Vide ut omnia quecunque benefacis, propter
Deum facias; sciens ejus rei tantum te a Domino
pecepluram esse mercecem ;. quam ejus timoris et
dilectionis causa perfeceris. Sancta magis esse quam
videri stude : quia nihil prodest gstimari quod non
git : et duplicis peccati reatus est, non babere quod
creditur, et quod non habeas simulare,
In jejuniis magis quam jn epulis delectare, illius
viduz memor, quz non discedebat de templo, jeju- C
niis et obsecrationibus Deo servjens die ac norte. Et
si vidua quidem in Judza talis erat, qualem nunc
virginem convenit esse Cbristi? Divjpnz magis lectio-
ni$ convivium dilige, et spiritalibus te saturari dapi-
bus concupisce et illos potius quzre cibos, quibus
anima magis quam corpus reficiatur. Carnis et vini
species quasi caloris fomenta et libidinis incitamenta
fuge; et tunc, si forle, vino exiguo mtere cum sto-
machi dolor et nimia corporis compellat infinmitas,
lracundjam vince; auimositatem cobibe; et quidquid
illud est, quod post factum poenitentiam jngerit, vel-
uf proxjioi criminis abominationem declina. Satis
tranquillam et quietam convenit esse mentem, ef ab
omni perturbatione furoris alienam, qui Dei habita-
culum esse desiderat; qui per Prophetam testatur et
dicit: Super quem requiescam alium, nisi super hy-
milem et quietum, et trementem verba mea (Psal. yxvi,
2) ?* Omnium operum et cogitationum tuarum specy-
latorem Deum erede, et cave ne quidquam quod divi-
Cum orationem celebrare desideras, talem te
exhibe quasi quae sis cum Domino locutura. Cum
psalmum dicís, cujus verba dicis agnosce ; et in com-
punctione magis animi quam in tinnulz vocis dulce-
dine delectare. Lacrymas enim psalleptis Deus magie
quam yocis gratiam comprobat : sicut Propheta di-
cit: Servite Domino in timore, et exsultate ei cum tre-
more (Psal. n, 14). Ubi timor et tremor est, ibi noa
vocis elatio est, sed animz flebilis et ]acrymosa de-
jectio. Omnibus actibus tuis diligentiam adhibe, quia
scriptum est: Maledictus homo qui facit opus Domini
negligenter. (Jer. xyvii, 10). Crescat in te cum annis
gratía, crescat cum ztate justitia; et fides eo per-
fectior videatur, quo senior es: quia Dominus noster
B Jesus, qui nobis vivendi reliquit exemplum, proficie-
bat non etate tantum corporea, sed et sapiemiia e
gratia spirilali coram Deo et hominibus (Luc. 1, 25).
Omne tempus in quo te non meliorem senseris, hoc
te zsiima perdidisse. Coeptum virginitatis proposi-
tum ad finem usque conserva; quia noy incboas«
tantum, sed perfecisse virtuis est, sicut in Evange-
lio Dominus ait : Qui perseveraverit usque in finem,
hic salvus erit (Matth. xxn, 10). Cavene cui velcou-
cupiscendi occasionem fribuas, quia sponsus tuus
Deus zclans est; criminosior est enim Christi adul
tera quam mariti. Dgde pulchre Remapna Eccles
apostolico, sine dubio, cujus sedegn obünet, spiria
animata, tam severam nuper hujusmodi sententiam
statuit, ut vix vel poenitentia dignax judicaret, qua
sanctificatum Deo corpus libidinosa coinquwinatione
violasset.
Esto ergo omnibus vivendi forma, ese ezem-
plum : przcede et in aetu quos iu castitatis sanctió-
catione precurris, Yirginem te in oguibus exhibe;
nihil corruptionis oljiciatur capiti tue, cujus corpas
integrum est; uj et tua sif. inviolabilis cemversatie.
Et quoniam sicu$ in exordio epistole prz[at suma,
te Dei sacri(lcium factum ; quoq. utique &axcti tales
suam etam alüs imperfit, 44 quisquis ex eo digmt
pumppserit, eanclificalionis et. ipse si£ particeps : ua
ergo et per 4e, guasi per divinsun bosdapa, sonctiá-
centur ej cziere; «um quibus te ila im ogenibus
exhibeas , ut quisquis vitam tuam a£ auditu centi
gerit aut visu, sanctificationis vig SepéiM ; et im tap-
Uun sibi ieMligaé graliam ex da CouYergatont
transfundi, ut dum te imitari concupiscit, Dei sacti-
ficio el ipse sit dignus,
Eoplicit.
CAESAREJE CAPPADOCLE EPISCOPI
ADMONITIO AD FILIUM SPIRITUALEM.
PROOEMIUM.
Audi, fli, admonitionem Patris tui, et inclina .
aurei (uam ad verba mea, et aecommoda mihi Ji
benter auditum tuum, et corde eredulo cuncta quz
sit spiritualis militia, et quibus modis regi (uo mi-
litare debeas. Intensissime ergo audiat sensus tuus,
et animam tuam nullus prxgravet somnus; sed ad
vigilandum excita eam, etad studium intelligendi ser-
monem meum. Verba enim ista sunt ex me, sed pro-
leta ex divinis fontibus. Neque enim nova doctrina
instrnam te, sed ea quam didici a patribus meis.
Hane enim si isamiserie in cor tuum, in pace diri-
gentur itimera twa, nec approximabit ad te ullum
malwm, sed procul abscedet a te omnis adversitas
CAPUT PRIMUM.
De militia spirituali.
Si ergo cupis, fili, militare Deo, illi. soli milita-
bis. Sieut enim qui militant regi terreno omnibus
jussis ejus obediunt, sie et qui militant regi celesti,
debent eclestia custodire przcepta. Miles terrenus
quocunque loeo mittitur, paratus'ac pro:ptus est,
CODEX REGULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG.
dicuntur auseulta. Cupio 'enim te instruere qui À cui regi te ad militandum probasti ;
et quanto sa-
perius est rege terreno imperium cceleste, tanto
precellentior est gradus excellenti» tux terreno
milite. Turrim excelsam construere cogitas , prz-
para ergo tibi sumptus &d structuram, ut. eceptam
sedificium ad perfectum deducas; ne quando prs$-
tereantibus venias in risum , et gratuléntur de te
inimici tui. H:ec turris non ex lapidibus construi-
tur, sed ex virtutibus animse : nec auri, nec ar-
genti indiget sumptibus, sed €onversatione fideli : -
nam terrens opes plurimum ad :edificandum impe-
diunt.
CAPUT M.
De virtute anime.
Unus profectus sit tibi, fili, si dominozuni servire
B desideras, nec alicut in vita tua placere coneris nisi illi
s0li; nec oocupes in diversis rebus animum tuum;
sed abscinde a te carnalet amorem, ne a te Dei
timorem excludat. Omne vitium. expelle ab anima
neque se axoris vel liberorum gratia excusare auü-* tua, ut virtutes anim: conquirere possis. Audi
debit; multo magis miles Christi sine aliquo im-
pedimento regis sui debet imperio obedire. Miles
terrenus contra hostem visibllem pergit ad bellum ;
tecum vero hostis invisibilis quotidie przliando non
desinit. Illi contra earnem et sanguinem est dimi-
eatio; tibi vero adversus spiritalia vitia in coelesti-
bus eluctatio. Ille contra carnalem hostem carnali-
bus armis utitur; tu Yero eontra spiritalem hostem
spiritalibus armis Indiges. llle in prxlio galeam fer-
ream gestat; sed tua galea Christus sit, qui est ca-
put tuum. file lorica, ne vulneretur, indutus est ; sed
pro lorica sis fide Christi circumdatus. llle contra
adversariem seum mittit lanceam et sagittas; tu
contra adversarium divina eloquia jaculare, et per-
«utiens eum verbis prophetieis dicito : Dominus
snihi adjutor est, et ego deridebo inimicos meos (Psal.
€xvir). llle donec pugna geritur, arma a semetipso
non projícit, ne ab adversario vulneretur; ita et
tu nunquam debes esse securus, quia tuus hostis
hoste illius est astutior. lilius quidem hostis ad tempus
dimicat; tuus vero hostis, quandim ín stadio vitse
hujus consistis, tecum pugnare nom cessat. lilius
arma laboriosa et gravia sunt ad portandum ; tua
vere arma volentibus portare suavia ac levia sunt.
Ille eum superaverit adversariam, ad domum con-
jugis ae Hberorum revertetur; tu vero, hoste pro-
$trato, in illud cceleste regnum eum omnibus sanctis
intrabis. lile pro labore terreno terrenum accipit
donaríium; tu vero pro spiritali labore cceleste reci-
pies premium. Coleste enim donum exspectet mona-
chus, qui terrenos actus a semetipso projicit, ne
implicet se negotiis szecularibus militans Deo. Diffl-
cile namque est servire duobus dominis; nec potest
quisquam serviens mammonze spiritalia arma por-
tare, sed jugum Christi suave ac leve a. semetipso
zepellit ac proficit: et quidquid grave et onerosum
Agitur que sit virtus anims, et quam maximum
ei conferat lucrum. Virtus anims est diligere
Dominum, et odisse que non diligit Deus. Virtus
anima est et patientiam sectari, et ab impatientia
declinare. Vírtus anim: est castitatem tam corporis
«quam animse custodire. Virtus anim: est vanam
gloriam contemnere, et omnia caduca calcare. Vir-
'tus antm est hamilitati studere, et tumorem super-
bice abornimari. Virtus est animz veritatem amplecti,
et omne mendacium fogere. Vírtus est anim:e iram
cohibere, et furorem repriniere. Virtus est anima
pacem diligere, et invidiam exsecrari. Virtus animas
est ab omni. stultitia declinare, et sapientiam divi-
nam amplecti. Virtus anim: est omnem voluptatem
carnis subjicere tnenti. Virtus animie est avaritiam
spernere, et voluntariam assumere paupertatem. Has
igitur virtutes facile poteris obtinere, si szecularium
rerum curas neglexeris, et caducis ac terrenis re-
bus coelestia preposueris : et si voluntas tna in
laudibus Dei fuerit occupata, et judicia ejus die ac
nocte impensius meditatus eris; eris autem Tart-
quam lignum quod plantatum est secus. decursus
aquarum (Psal. y, 5), et omnes fructus spiritales
orlentur ex te, et ex servo amicus vocaberis Dei.
CAPUT 1f.
De dilectione Del.
Ex tota igitur virtute tua dilige Dominum, ut ín
omnibus actibus tuis placeas illi. Si enim qui con-
jugium contraxerit, festinat placere uxori sux, multo
magis monachus omnibus modis debet placere Chri-
sto. Qui diligit Dominum, ejus praecepta custodit
(1 Joan. n). Deus enim non $e vult verbis tantum-
modo diligi, sed ex corde puro et operibus justis.
Qui enim dicit : diligo Deum, et mandata ejus non
custodit, mendaz est (Ibid.). Hujusmodi enim vir fal-
[it semetipsum, eta semetipso sedüucitur. Dens enim
non verborum sed cordis inspector, et diligit eos
qui in simplicitate cordis serviunt ei. Si terrenos
parentes cum tali affectu diligimus, qui in tam parvo
«est anima suz, hoc ei videtur suave ac leve. Istius-
mnodi vir a propriis armis vulneratur, et cum diligit
gpericulum, incidit ad mortem. Tu autem considera
681
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
638
tempore pro nobis sustinuerunt laborem , nonne À git fratrem suum, in tranquillitate est cor ejus ; fra-
magis nobis colestis amandus est? Nam et circa
vos, quod fuit eorum obsequium, Christi est bene-
, ficium, qui omnium dispensator optimus est. Nam
antequam nasceremur in hoc sxculo, parentes no-
bis sua providentia antea przparavit, quorum obse-
. quio nutriemur. Sed et matris ubera tunc lacte re-
| plentur, quando infans fuerit natus. Ergo magis
omnibus diligamus Deum, qui nos et propinquos no-
stros propriis manibus finxit; et cuncta bona qux
erga nos geruntur quotidie ejus beneflciis ascriba-
mus. Nam et parentes nostros quasi propria viscera
diligamus, si accedere nos ad servitium Christi non
prohibent : si autem prohibent, nec sepultura
illis a nobis debetur. Christus diligendus est super
trem vero odiens tempestate maxima circumdatus
est. Vir benignus etiamsi patitur injuriam, pro ni-
hilo ducit; iniquus etiam proximi actus contume-
liam arbitratir. Qui charitate plenus est, serenis-
simo vultu procedit : vir autem odio plenus ambuolat
iracundus. Tu autem, filli, benignitati stude in vita
tua, et proximum tuum habeto tanquam unum ex
membris tuis. Omnem hominem judica fratrem
tuum. Memento quod unus artifex ac verus est qui
condidit nos. Non moveas cuiquam scandalum in
vita; et non quod tibi utile est, sed illi, facito. Quad
tibi accidere non vis, nec ei cupias evenire. Si eum
videris in bonis actibus conversantem, congratulare
ei, et illius gaudium tuum ducito; et si aliquid pa-
parentes, quia non tribuunt nobis parentes ea quz DB tiatur adversum, compatere ei, et illius. tristitiam
Christus tribuit. Et quis beneficia ejus congruenter
euarret? Vel quantum nobis tribuit, et quotidie
prebendo non desinit? Videns enim Des innumeris
peccatis nos obnoxios, non despexit, sed liberavit ;
nec cum alienali ab eo in diversis erroribus vagare-
mur, in precipitum mortis non duxit, seJ ad vitam
perpetuam revocavit. Et cum ingrati beneficiorum
ejus fugeramus ab eo, ut Pater clementissimus ex-
quisivit nos : et cum in sede sublimi sederet, nostri
gratia" descendit ad terras, et in tanta humilitste
venit, ut servilem formam assumeret; et qui in
pugillo suo continet orbem terrarum, pannis in
presepio involutus est : et qui coelum palma me-
titur, non habuit ubi caput reclinaret. Cum es-
'Set dives, pauper est factus, ut nos ditaremur in
illo; et qui in nubibus venturus est ad judicandos
,vivos et mortuos, judicium hominis pertulit; et
.cum sitientibus sit fons zternalis, cum sitisset po-
stalavit aquam a Samaritana muliere: et qui in carne
propria nostram esuriem saturavit, esurivit cum ten-
taretur in efemo; et cui ministratur cum Patre ab
angelis, hominibus ministrare dignatur : et manus
ejus per quas virtutes plurimas operatus est, pro
nobis confixz:e sunt clavis; et ori ejus per quod sa-
Jutarem doctrinam annuntiavit hominibus. pro cibo
fel dederunt : et qui nullum Llsit vel nocuit, czesus
et opprobria pertulit; et cujus nutu omnes mortui
resuscitati sunt, voluntate sua mortem crucis susti-
nuit. Et ideo h»c omnia passus, ut nobis vitam
ziernam donaret. Et cum nobís immensa beneficia
presstet, nihil exigit a nobis, nisi ut templa nostra
jmpolluta ei servemus, ut semper in nobis habitet,
et nos permaneamus in illo. Non postulat a nobis
aurum, aut argentum, vel quidquid hujusmodi ; nam
el si fuerint nobis ista, dispertiri egentibus preci-
pit: nos ipsos quixrit, nos desiderat, in nobis re-
quiescere cupit.
CAPUT IV.
De dilectione prozimi.
. Accedamus ergo ad eum, et copulemur in affectu
ejus, et ut nos ipsos amemus et proximos. Qui dili-
git , inquit, proximum, filius Dei vocatur. Qui autem
e contrario odit, filius diaboli nuncupatur. Qui dili-
tuam deputa : omnem malitiam expelle ab anim:
tua, et odiorum flammz non comburent cor tuom.
Contra impotentem aut subjectum tibi noli iracun-
dia commoveri; sed tanquam tuum membrum pro-
prium eum habeto in omnibus. Ne diligas fratrem
.Auum. simulato corde, nec eum labiis osculans ex
alia parte insidias facias ei. Dolosus enim vir pa-
cifica verba profert ex ore, et in abdito mentis sup-
plantare proximum suum meditatur. In his ergo ope-
ribus ad iracundiam provocatur Deus. Puritas enim
qua placet ip conspectu Domini, respuit omne quid-
quid simulato corde efficitur.
CAPUT Y.
De studio pacis.
Tu autem omnem simulationem longe fac a te,
et ne cupias supplantare proximum tuum, neque
mordere aut laniare membrum tuum. Quod et s
quandoque ut homo iratus fueris, ultra solis Vermi-
num non producas iracundiam tuam ; sed et recoa-
ciliare ad pacem, et deprime omnem furorem ab
anima tua. Qui enim amplectitur pacem in mentis
sux hospitio, mansionem preparat Christo; qui
Christus pax est, et in pace requiescere cupit; vir
autem invidus omnibus modis exsecratur. Vir pacif-
cus in tranquillitate est semper cor ejus; inviées
autem similis navi cum jactatur a fluctibus maris.
Homo pacificus securam possidet mentem : invidas
autem in perturbatione est semper; qui autem st
ctatur pacem, tutus est semper undique ac munites.
Nam invidus ut lupus rapax insanit inaniter. Pac-
ficus est ut vinea bonesta abundans fructu copiose ;
invidi autem opus indigentia ac miseria detinetur
et quantum pacificus gaudens in Domino delectatar,
tantum invidus tabescens ad nihilum redigitur. Ex
abundantia letitiz pacificus homo dignoscitur ; ex
vultu marcido et furore pleno invidus demonstrater.
Pacificus homo consortium angelorum merebitur :
invidus homo particeps daemoniorum effcietur : &
sicut pax seereta mentis illuminat, ita invidia ec
culta cordis ocxcat. Pax enim effugat et perturba
omnem discordiam, invidia autem iracundiam ce-
mulat. ÁÀ splendore antem pacis effugatur omnis ea-
ligo ; et ubi obsederit invidia, ibi obecurites et exte-
689
CODEX REGULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG
690
riores tenebrze. Sectare ergo, fili, desiderabile no- A comburitur, ita qui tangit mulieris carnem non
men pacis, ut fructus pacis possis acquirere; et
exsecrare invidiam, ne malorum fructibus replearis.
Rationabile namque animal creavit te Deus, ut pos-
sis discernere inter bonum et malum, ut quz sint
optima eligas, et inutilia respuas, omnia exami-
nes, qux sint bona teneas, ab omni specie mala
abstineas.
CAPUT VI.
|De patientia.
Fili, patientiam arripe, quia maxima est virtus
anims, ut velociter ad sublimitatem perfectionis pos-
sis ascendere. Retributionem patienti: tus ne quz-
evadit sine damno anims su»; et licet corpore
castus evaserit, mente tamen et corde corruptus
abscedit.
CAPUT VII.
De s&gculi amore fugiendo.
Dic mihi, quzso, fili, quis sit profectus anims» ,
amare carnis pulchritudinem? Nonne sicut fenum
cum a fervore xstatis percussum fuerit, arescit, et
paulatim pristinum decorem amittit? Similis est
etiam species human: nature : succedente sibi
senectute omnis decor pristinus deperit, et quos ip
amorem sui antea concitabat, postmodum odio
ras ab homine, ut in futuro possis accipere ab ^ eorum afficietur. Nam cum intervenerit mors, tunc
zterno Domino :eternam retributionem. Patientia — penitus omnis pulchritudo delebitur; et tunc co-
grandis est medela anim, impatientia autem est B gnosces, quia vanitas, quod ante inaniter diligebas.
peruicies cordis. Per patientiam enim exspectatur Cum videris totum corpus in .tumorem et felorem
futurorum bonorum spes; et quod non videtur, quasi — esse conversum; nonne intuens maximo horrore
quod videtur amplectitur. concuteris ? Nonne claudis nares tuas, non sustinens
CAPUT VII. fetorem durissimum? Ubi est postmodum omnis illa
De continentia et castitate. oblectatio? Require si est aliquod pristini decoris
Castum te in omnibus serva, fili, ut videss Domi- — vestigium. Ubi est suavitas luxurix et conviviorum
num in.gloria consistentem. Àb omni pollutione - opulentia? Ubi sunt blandimentorum verba, quze
mundum sit cor tuum, et ne des inimico aditum — corda simplicia molliebant? Ubi sunt sermones dul-
eundi ad te. Ab aspectu nefando averte oculos tuos, — ces, qui amaritudinem amantibus infundebant? Ubi
et ne delecteris pulchrarum vultibus feminarum, ne — est immoderatus risus et otiosus? Ubi est. effrenata
per talem oblectationem ultima exsolvas supplicia. —et inutilis omnis letitia? Velut fluxus aqua transiens
Memento cui dedicasti membra tua, et ne com- nusquam comparuerunt. Hic est flnis carnis pul-
misceas illa meretricibus. Reflecte amorem ab amore — Chritudinis quam amabas : hic oblectationis termi-
mulieris, neque ab amore Domini te amor excludat. | nus corporis. Reflecte igitur animum tuum ab bis
Noli minima contemnere, ne paulatim diffluas in obscenis amoribus, et omnem amorem converte
xnalo. Non te simules simpliciter accedere ad virgi- — ad splendidissimam pulchritudinem Christi , ut radii
num domus, nec velis cum eis uti longis et otiosis- fulgoris ejus illustrent cor tuum, et omnis obscuri-
simis fabulis, ne 'per plurimas sermocinationes (as caliginis expelletur a te. Hzc pulchritudo dili-
utrorumque mens polluatur. Noli, fili, graviter ferre genda est, fili, quae lztitiam spiritalem amantibus
sermones meos, nec stultum arbitreris eloquium consuevit infundere. Hic decor omnibus inodis am-
zneum, sed erede mihi et gratanter accipe verba plectendus est, unde nobis serenitas tranquillitatis
znea. Si ad feminarum domus importuue accesserit — acquiritur. Devitemus perniciosas pulchritudines, ne
clericus vel monachus, et virgo patiatur hujusmodi omnium malorum genera in nos irrogentur. Multi
introire ad se, statim immutant'pristinam dignitatem, — ením admirantes mulierum species, a veritatis via
eiquod Domino polliciti suntsua voluntate amit-, naufragaverunt. Plerique ornamentis earum oble-
tunt. Nec enim poterunt hujusmodi mansionem inse — ctati, perniciem animarum suarum perpessi sunt,
Domino przparare, sed desolabuntur ut lignum ari- eta perfectionis fastigio in profundum inferni de-
dum : nunquid virginitatem Dominus extorquet in- mersi sunt. Caveto ergo, fili, specjes per quas plu-
vite? Hoc enim munus voluntarie Christo offertur | rimos cernis periisse. Quaeso ne bibas poculum, unde
in propria voluntate. Nec enim licitum est profa- multos perspicis interiisse : ne percipias cibum
nari aliquid quod Domino promissum. Non peccabis, quem edi in aliorum perniciem videris. Ne incedas
homo, si non voveris votum : si enim vovisti, jam — iterum, quo naufragium perpessi sunt plurimi. De-
ne facias moram reddere illud quod Dominus quasi Vita laqueos, per quos captos ceteros senseris.
suum requirit illud a te; nec pollutione vult misceri Postula tibi a Domino cor prudens et pervigilem
znembra tua, quz sibi jam dedicata sunt. Vidé ergo — sensum, ut non ignores fraudes et astutias inimici et
ne te seducat corporis pulchritudo, et decorem animze — in retia ejus non incidat pes tuus. Sapiens non cor-
tuz amittas. Ne improbo oculo tuo intuearis spe- — poris decorem desiderat, sed anim; insipiens homo
ciem mulieris, ne intret mors per fenestras tuas, speciem in carnalibus ornamentis amplectitur. Sa-
Ne aperias aures tuas ad perficienda verba eorum, piens vir comptam mulierem respuit, stultus vero
mec concupisces nequitiam in animg tua. Mulieris — concupiscens eam miserabiliter supplantabitur. Vir
carnem non velis tangere, ne per tactum ejus prudens ab imprudente femina avertit oculo&
inflammetur cor tuum, et spiritu tuo labaris in — suos, luxuriosus autem vir intuens eam solvetur-
perditionem. Sicut enim fenum proximans igni utcera a facie ignis. Tu autem cave omnibus mo-
,
691
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
dis species perniciosas ac falsas pulchritudines , A in operibus eorum, et simulationem cordis eorum
quía deturpatur anima si earum decorem attendas.
Christus non in corporis decore, sed in anim: de-
fectatur. Illa. ergo dilige, fili, in quibus delectatur
Christus.
CAPUT IX.
De avaritia fugienda.
Et ne pecaniarum cupiditati te subJicias, ab oum
avaritia declina cor tuum, ut non condemnerís:
sicut adulter et idolorum cultor. Noli amare mam-
mona, ne offendas eum cui membra tua et mentem
pariter dedicasti. Ne petas ea qux te avocant et se-
parant a Domino. Noli diligere opes terrenas, ne
amittas ccelestes. Multi cupientes aliena, et suis pri-
vati sunt. Alienatz sunt a nobis s:eculi hujus facul-
tates, nostra autem possessio regnum celorum est.
Noli appetere aliena, ne a tuis flas extraneus. Quo-
tidianum victum sufficere tibi contentus esto : quid-
quid superfluum est projice abs te tanquam propo-
siti tui impedimentum. Ne cupias fleri locuples, ne
in tentationes incidas, et in laqueos diaboli. Caveto
avaritiam, quia radix omnium malorum ab Apostolo
nominata est. Pecuniarum cupidus jam animam
suam venalem habet : si enim invenerit tempus, pro
' nihilo perpetrabit homicidium ; et sicut qui effundit
2quam super terram, ita est ei effundere sanguinem
proximi sui. Plerique per avaritiz ardorem in mor-
tis periculum inciderunt. Propter avaritiam Achan
cum suis omnibus lapidatus est (7 Reg. xv). Propter
avaritiam Saul alienus a Domino effectus est, et ad
extremum de culmine regali expulsus est, et ab ini-
micis suis peremptus. Et Achab propter avaritiam
invasit vineam Naboth (711 Reg. xx1) ; et hujus rei
gratia im prelio vulneratus defunctus est. Domi-
nus noster et Salvator a corde phariseorum vole-
bet pecuniarum amorem excludere: sed quia illi
erant cupidissimi, salutaria ejus monita deridebant.
Nem et ilium divitem cunr Dominus vocans ad regna
ecelorum facultates suas vendere precepisset, avi-
ditas intrare non permisit (Matth. xv). Et Jud pe-
etus avariti» ardore exarsit, ut Dominum largito-
rom sibi cunctorum bonorem in manus traderet
jmpiorum (Matth. x1vi). Avarus enim vir inferno
similis est. Inferaus igiter quantoscunque devora-
verit, munquam dieit satis est ; sic etsi ommes the-
ezsecratur ac respuit. Tu autem, fili, licet exiguum
de tuis laboribus porrigas, hoc gratum est et acce-
ptum coram Domino. Non te velis jactare cum por-
rigis eleemosynam indigenti; et illo cui feneras ne
te arbitreris esse meliorem; sed in omnibus operi-
bus tuis humilia te coram Domino, quia non erit
gratum Deo quidquid efficitar cum superbia ; quod
autem fit bumiliter, acceptum est ei.
CAPUT X.
De studio humilitatis.
Ff, pre omnibus humilitati stede, quod est
omni virtate sublimius, ut ad perfectionis fastigium
possis conscendere : eum juste institationes mon
aliter nisi per humiltatem impleantur, et multe-
B rum temporum labores per superbiam in nihilum
deputentur. Vir humilis Deo est. similis, et in tem-
plo peeteris sui gestat. eum. Superbus antem cum
sit Deo odibilis, diabolo similis est. Bemndlis were
Micet in habitu videatur vilissimus, gloriosus esé in
virtutibus. Superbus autem homo, etsi decorus vi-
deatur aspecta et elarus, sed tamen imutilem eum
manifestant opera ipsius, et per 08, imtessus et mo-
' tus dignoscitur ejus superbia, et ex verbis cjus pe-
blieabitur levitas ipsius. Cupit semper laudari ab
hominibus, et virtutibus, quibus alienus est, se prz-
dicare gestit. Non se patitur cuiquam esse subje-
ctum, sed semper primatum cupit et ad majorem
gradum se conatur immergere; et quod ex maerimé
obtinere non potest, ambiende festmat invadere;
C ambulans semper tumems ut. uter vaeuas et inanis.
Et sicut Bavis absque gubermatore cum jaciatur a
fluctibus, ita et is levis circumfertur instabilis intet
omnes actus suos. Humilis e contrario respuit om-
nem honorem terrengm, et ultimum 56 «sna judaeat
onmibus hominibus. Nam etel modiocris spparest
in vultw, eminens apad Domisum intweter. Cum
consmmmaverit omnia mandata Domini, nibil se
fecisse testatur, et omnes viruates anim: sua. celam
festinat : sed dirulgat Dominus omnia opera igsies,
et profert in modium, et mirifieat gesta ipares, &
exaltabit et elarum faeiet eum, et in. teumpore yse-
cum searum quod postulat impetrabit.
CAPUT XI.
De oratione.
gati terri» confiserint in sarum, non satiabitur. D gp tw, fli, cum aecesseris ad protandum Danr-
Adlfenum $e facite, fii, ab hoe vitio, et voluatariane
paepertatem Hhenter sssume. | NoÀ esse desidiosus
et piger ; sed labora maribus tuis, ut habeas unde
tribfás fndigentt. Secundum possibilitatem tuam
mediocriter porrige: tantum enim expetitur a te
quantum tibi fuerit creditam. Nemo enin exigit &
te quod ipse minime possides. Eleemosyna eum ini-
quitate acquisita abeminatio est coram Christo, sedi
acceptum es$ HH quod faerit fideliter acquisitum.
Fil, non habet hanc artem misericordie bonum.
Sunt enim nonnulli qui, diripientes aliena, praestare
se eleemosynzm simulant; et cum alios premant,
aliis misereri se fingunt : sed Deus non delectatur
num, prosterne te humiliter in. conspectu ejua. M
postules quidquam, quasi ex gratin. moriterum uet
rwnm:etsiest tibi etiam eenseientia boni opere
aliqua, cela illam, ut te silente multiplices resü-
tuatur a Doo ; et peccata tua eito produe ia saodium,
ut delea$ Domünus ille, cum confessus fueris t»
Nec te velis justificate cum ad orandum aecesscris,
ne sicut Phariseus ab io eszeas condecamadus. Me-
ment publicam, vel qualiter pro se eraweri (Lee-
xvin), et emulare eum, ut veniam peeeatorum nd»
pum. imvenias. Nem clamore vecis orabie eum qui
eccultorum. est cognitor, sed clamer cordis wi pal-
set aures ejus. Ne longitudinem verborum proizahes
695 *
CODEX REGULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG.
694
aM eum, quia non in multiloqufe, $6d ex. fente Jl Ae quande oppressus somno placere hominibus ge-
purissima placabitur Dominus. In teropore oratio-
nis omnem malitiam cordis projice abs te, et re-
litte si quid habes adversus proximum tuum. Est
denique quoddam gemes serpentis, quod cum vadit
' ad bibendum aquam, antequam aecedat ad fontem
evomit venenum : imitare ergo hujus serpentis astu-
tiam, et omne venenum amarissimum projice ab
. anima tus. Remilte eonservo tuo centum denarios
(Matth. xviii), ut tibi dimittatur debitum decem mil-
lium taleuterum ; et qualem cupis erga te esse Do-
minum, talis esto ipse erga conservum tuum. Quod-
cunque opus ineboaveris, primo invoea Dominum,
ei ne desimas gratias agere cum perfeaerie illud.
CAPUT XII.
De vigiliis.
Quere Dominum et invenies eum, nec dimittas
cum tenueris, ut copuletur mens tua in amorem
ejus. Hoc stude in vita a, ut orationem puram
offeras Deo. Cogitationes non conturbent cor tuum,
nec in diversis Jocis vel rebus rapiatur mens tua.
Memento enim te, fili, sub Domini conspectibus
Stare, qui occulta cordis prospicit, et abdita men-
tium novit. Vigilanter erge assiste in conspectu
Domini in tefhpore orationis vel psalmorum. Non te
opprimat somnus anim2, et ne dissonans sit sensus
et lingua, sed consonantia sint, et utrorumque pro-
ferant verba. Sicut imposeibile est servire duobus
dominis, ita nec duplex eratio poterit ascendere ad
8tias. Preterquam Demine seli ne studeas placere
alteri. ln omne opus quod cogitas facere cogita Do-
minum primum ; et si secundum Dominum est quod
cogitas diligenter examina ; et si est rectum coram
Deo, perfice illud, si vero adversum fuerit repertum,
amputa illud ab anima tua. Quotidie actus tuos dis-
cute curiosius ; et si te peccatis obmoxium. sense-
ris, ad poenitentiam cito confuge. Nolo ut protrahas
peccatum tuum de die in diem ; sed si quid cogita-
veris male, in Deo penitentiam age, et velociter
de corde tuo seca illud. Ne velis dicere: Non est
grande hoc facinus quod cogitavi tantummodo, quia
in conspecta Domini manifesta et aperta sunt omnia.
Ne ut spinas ac tribulos in te crescere sinas cogita-
B tiones malas, neque tanquam minima negligas ea :
Qui enim spernit minima, paulatim defluet. Noli sper-
nere morsum serpenlis, ne venenum ejus consper-
gatur in cor tuum. Abscinde virgulta spinarum de
agro cordia tui, ne defigant in te altas radices. Scito
quod cor tuum ager est Domini, excole eum ccele-
sibus disciplinis, et non sinas in agre Domini zi-
zania seminari. Si igitur taliter vigilaveris, facile
poteris ascendere ad perfectionem.
CAPUT XIII
De jejunio.
Ad vigilandum autem multum jejunium proderit.
Sicut enum miles plurimo onere pregravatus pre-
. peditur, ita monachus ad vigilias eum esearum lar-
Dominum. Ne tibi ullum tempus, fili, otiosum vel ( gitate torpeseit. Non enim possumus vigilare cum
vacuum transeat ; tam in diebus quam in noctibus
vigilare-te convenit, ut imminentem tentationem
facilius effugere possis. Si enim cogitationes sor-
dide conturbaverint cor tuum, et si te coarctave-
rint quod est illieitum perpetrare, per orationes ae
vigilias depellantur ab anima tua. Oratio munimen-
£um grave est animi. Per orationes puriseimas
omnia nobis qux sunt utilia tribuuntur a Domino,
et euncta quz noxia sunt procul dubio effugantur.
In tempore psalmodiz sapienter pealle, fili, et spi-
ritales cantus vigilanter cane coram Domino, ut
virtutem psalmorum facilius poseis advertere. Om-
nis namque duritia cordis eorum dulcedine mollie-
tur; tunc dulces habebis fauces, gaudensque can-
tabis : Quam dulcia faucibus meis eloquia (na, Do-
mine, super mal et (avum ori meo (Psal. cxvin) ! Sed
non poteris sentire banc dulcedinem, nisi cum sume
ma vigilantia ae sapientia cantaveris, Fauces enim,
inquii, escam gusiabunt, sensus autem verba dis-
cermit. Sicut enim ex carnalibus escis alitur caro,
ita et divinis eloquiie interior homo pascitur ac nu-
tritur, Sed in his omnibus vigiliis sanctis indiges,
fili. Hz sunt namque vigili» inutiles, per quas 1ze-
ditur et deperit anima, cum vigilaverit quis circa
cegitationes turpissimas, vel ad gerendum contra-
rium aliquid, vel ad perpetrandum facinus. Sed tu
talibus ineiste vigiliis, ut possis effici sanctus. In
ormnibus actibus et moribus tuis convenit te vigilare,
fuerit dapibus venter noster onustus ; sed oppressi
somno vigiliarium fructus amittimus, et maximum
detrimentum animse nostro acqnirisnus. Vigiliis ergo
copula jejunium; ut cunctis anim: virtutibus florere
possis, e& caro tua subjecta sit animo tux, et ancilla
tua famuletur domin: sux». Ne prebeas vires cor-
peri tue; ne bellum adversus spiritum exerceat ; sed
semper subjecta sit caro spiritui, et obtemperet jus-
Bis spiritus. Noli incrassare ancillam, ne contemptui
habeat demánam suas, sed ut in omnibus ejus obse-
quiis mancipetur. Sicut enim equis sunt frena im-
posita, ita jejuniorum frena imponamus corpori no-
swo. Nam quemadmodum auriga, si equorum frena
laxaverit, rapidissimo cursu cum eo in przcipitia de-
feruntur, ita et anima, si corpori suo non imposuerit
frenum, uterque ad inferni przcipitia devolvitur. Esto
peritissimus auriga corpori tuo, ut per tramitem re- .
ctum possis pergere. Esca» enim plurimee non solum
animam, sed et corpus nostrem plurimum lzdunt.
Sepe enim per ciborum aviditatem stomachi fran-
guntur vires; nec non abundantiam sanguinis et
cholerarum :xgritudines plurimas per escarum largi-
tatem perpetimur. Sicut enim istasunt anima et oor-
pori contrari, ita etiam medelke sunt ntriusque tem-
porata jejunia. Quantum vero possumus mundi de-
licias et ciborum opulentiam fugiamus, ne quando
eruciati in flamma guttam aqua queramus, nee re
frigerium consequamur.
695
CAPUT XIV.
De crapula fugienda.
Fugiamus ebrietatem, ne in retia luxuriz incur-
ramus. Vinum enim nobis Dominus ad letitiam cor-
dis, non ad ehrietatem creavit ; non quantum gula
exigit, sed quantum nature imbecillitas postulat.
Et Apostolus Timotheo modico precipit uti vino ;
et hoc propter dolorem stomachi, et propter ejus
frequentissimas infirmitates (I Tim. v). Ne igitur
nos quod ad medelam corporis nostri tributum est,
ad perniciem deputemus. Plurimi namque maximam
per vinum debilitatem contraxerunt, nec potuerunt
consequi pristinam firmitatem, qui primum gulae
non temperaverunt ardorem. Plerique per vinum
homicidium perpetraverunt, nec. 1psam mortem re-
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
A libenter audit detrahentem ; cupit semper decli-
nare a vitiis, et ad virtutes animx semetipsum in-
stigat.
CAPUT XVI.
De lingua compensanda.
Talem te exibe, fili, cum volueris exercere jeju-
nium, et cum te ahstinueris, abstine et linguam tuam
ab illicitis verbis. Omnem blasphemiam longe fac
a te, nec superflui sermones procedant de ore tuo,
quia et pro otiosis verbis in die judicii reddituri su-
mus Deo rationem. Nec ad maledicendum quempiam
. assuescas linguam tuam, qux? ad benedicendum et
ad laudandum Doininum creata est. De quibus igno
ras rebus in conventu noli proferre serinonem; sed
opportuna verba procedant a te cum epportunnm
cusaverunt. Alii per vinum a domonibus capti sunt, p tempus inveneris, ut te audientibus cunctis gratiam
nec est aliud ebrietas quam manifestissimus dze-
mon. Ebriosus putat se boni aliquid agere cum per
przcipitia devolutus fuerit. Per vinolentiam arma-
tur os ad maledicta et convicia proximorum, et im-
mutatur mens, et lingua balbutit. Quzso quid minus
habetur quam demonium ebrietas ? Hujusmodi enim
vir cum se putat bibere, bibitur. Sicut enim piscis,
cum avidis faucibus properat ut glutiat escam, et
repente hamum inter fauces reperit hostem : vel
$icut aves cum per escam capiuntur in retibus ; ita
ebriosus intra se vinum suscipit inimicum, quod in-
tra eum mofrans impellit ad omne opus feedissimum ;
et homo rationabilis ut irrationabile aninial capitur.
Tu autem in omnibus exhibe te sobrium, ut te so-
brietas in omnibus castum exhibeat.
CAPUT XV.
De vitanda superbia.
Sed caveto hoc, fili, ne per ciborum abstinentiam
mergaris in superbiam, et ne ipfleris adversus eos .
qui jejunii tui mensuram non valent obtinere : ne
quando videaris escis carnalibus abstinere, et vitiis
pectus tuum replere. Grándis namque est confusio
anims» qux cum sibi subjecerit carnem, ipsa sit sub-
jecta vitiis. Quid prodest ventrem ab escis resecare,
et animam passionibus obruere ! vel carnis amorem
vincere, et in corde livoris stimulos machinari ! Ve-
rus enim contioens tam a corporis quam anim: se
passionibus abstinet, quia in utriusque substantiis
homo constare videtur. Nulla est enim perfectio in
una parte esse sublimes, in alia esse prostratum ; D
in una parte fulgere, et in alia vitiorum caligine oc-
cupari. Qui enim castus cupit esse corpore, castus
debet perseverare et spiritu, quia nihil proderit ca-
stum esse corpore, et mente corruptum. Civitas si
fuerit in una parte munita, ex alia vero destructa,
aditum ad se hosti prebebit. Et navis si fuerit forti
compage solidata, et unam in se habuerit tabulam
perforatam, repleta aquarum fluctibus mergetur in
profundum. Verus enim continens cuncta quxe vana
Sunt spernit, nec ullam gloriam sectatur humanam ;
furorem iracundize reprimit, exsecralionem despicit,
potius sustinet detrimentum , quam dissolvat vin-
culum charitatis ; non detrahit cito proximo, nec
prebeant. Ab omni vaniloquio tempera linguam
tuam ; ne quando qui audiunt horrescentes obturent
aures suas, et sit Libi confusio coram omnibus. De
quibus molestiam non pateris, noli contendere acri-
ter, nec insuescas consuetudini pessimae, quia mos
qui longo usu fuerit confirmatus, non parvo labore
vitatur.
CAPUT XVII.
De vano gaudio fugiendo,
Noli dissolutis labiis risum proferre : amentia nam-
que est cum strepitu ridere, sed subridendo tantum-
modo mentis Letitiam indica. Nec in modum par-
vuli jocari velis assidue, quia non convenit ei qui ad
perfectionem nititur jocari ut parvulus. Esto im
malitia parvulus, et vir perfectus in sensu. In qui-
busdam te exhibe senem, et in quibusdam te exhibe
parvulum. Parvuli nanque est ludere, perfecti vero
viri lugere; sed.przsens luctus Letitiam generat
sempiternam; jocus autem remissiorem efficit ani-
mam, et negligentem erga Dei przcepta, nec delicu
sua potest ad memoriam revocare ; sed obliviscens
ea non se instigat ad poenitentiam, et ita paulatim
ab omnibus bonis privabitur. Nullum enim habebit
accessum cordis compunctio, ubi fuerit immoderatas
risus ac jocus.' Ubi vero fuerint lacrymz, ibi spiri-
talis ignis accenditur, qui secreta mentis illumisat
et vitia cuncta exurit. Tunc aviditate ccelesti anima
flagrans, Christi amori copulatur : et in terris de-
gens de coclestibus et supernis jugiter meditatur, cal-
cat szeculi voluptates, et ad prxmia se fetura extes-
dit, nec ulla seculari cura ab amore eam segregat
Christi ; sed ut figura quxdam inter homines versari
videtur, et tota ejus conversatio de ccelestibus ipiel-
ligitur. Mors illi presens tanquam vita ipsa est dal-
cis: cupit dissolvi, et esse cum Christo (Phkil, 1),
quem in carne vivens intra suum portaverat templum.
Vide ergo quantum lucrum afferant fletus et lacry-
ma, el quantam perniciem praebeat risus ac jocos.
Qui enim ridere hic delectatur, postmodum flebit
amare; qui autem hic legere voluerit , gaudebit
in posterum (Matth. v). Nam et Salvator noster
beatos appellat lugentes; et qui nunc lzetantst,
flere eos dicit in novissimo. Non te ergo delectet
691 CODEX REGULARUM. APPENDIX. EXHORT. AD MONACH. ET VIRG 698
puerilis jocus vel risus, sed lectionum spiritualium A retribuere illi, etiamsi possis, 'sed dole potius pro
cantus. Non te solvant in risum verba inania, sed
proferant ex te gaudii risum perfectorum virorum
virtutes, ut ad eorum spectaculum vilam tuam mo-
resque componas. Perfectus enim ille dicitur, non
qui in :etate, sed qui in sensu perfectus est; non
enim tibi obest puerilis :etas, si fueris mente perfe-
cius ; nec senilis tibi proderit zetas, si fueris puer
sensibus. Nam et David cum puer esset, et per-
fectum cor haberet in Domino, in regem electus est ;
et Saul cum senili state esset perfectus, quia in se
malitiam perfectam habuit, de culmine regali ex-
pulsus est. Vetustissimi jam erant presbyteri qui
Susannam violare conati sunt, quos Daniel adhuc
parvulus detecto eorum scelere condemnavit : et Do-
eo, quia Dominus irascetur ei. Qui enim patienter
pertulerit mala, in futurum coronabitur; qui vero in-
tulerit mala, in die mala ut reus damnabitur. Ne pro
carnalibus damnis frangatur animus (uus, nec vigo-
rem palientie Luz res emolliant caducz, sed time
potius damnum, si a proposito tuo rctardaveris. Et
quando te peccatis obnoxium senseris, ad peeniten-
tiam cito converti ne confundaris ; qui enim hic pe-
nituerit, in novissimo non ponitebit, clementer enim
Dominus ad penitentiam confugientes suscipit. Et
ne misericordia Domini fretus peccatis peccata ad-
jicias, neque velis dicere : Donec viget ztas mea,
carnis concupiscentiam exercebo, ei postremo in
senectute malorum meorum penitentiam geram :
minus noster ingressus Hierosolymam a parvulis B pius namque est Dominus et multum misericors, nec
collaudatur. Nam et arbor, licet sit multorum anno-
rum, si fuerit infructuosa, abscinditur : si autem
novella fuerit fertilis , colitur ut magis proferat
fructus.
CAPUT XVII.
De malorum contubernio vitando.
Perfectorum vero virorum consortio fruere, et
contubernio abstinentium delectetur anima tua, et
a colloquiis eorum ne avertas aurem tuam: verba
enim vite sunt verba eorum, et incolumitas animx
iis qui ea libenter attendunt. Sicut enim sol oriens
effugat caliginem, ita sanctorum doctrina a sensibus
tuis expellit tenebras. Talium virorum, quaso, ne
devites consortia ; ut eorum monitionibus mens tua
erigatur ad ccelum, et fluxam szculi gloriam pro ni-
hilo possis despicere, et virtutes animx hauriant sen-
sus tuj. Devita viros quos erga mandata Dei vides
negligentes, qui mortui sunt virtutibus et. videntur
vivere passionibus, quia l:etantur in propriis volun-
tatibus et gaudio carent divino. Cum hujusmodi viris
nec sit tibi ulla commixtio, nec velis cum eis sermo-
cinari assidue, nisi poteris solummodo ab erroris iti-
nere revocare eos: czterum si non vales, devita ut
publicum hostem: sepe enim per unam ovem mor-
bidam grex totus polluitur ; et modica pars fellis ma-
gnam dulcedinem in amaritudinem vertit, et fermen-
tum modicum totam massam corrumpit (I Cor. v). À
tali enim fermento Dominus tibi attendere precipit
(Matth. xvi). Fermentum hoc nequissimorum homi-
num doctrina intelligitur : nam etsi in habitu quis
videatur esse clarus et nobilis, et dulcia verba tibi
proferat eleganter, simulatio cordis ejus ex subse-
quentibus actibus intelligitur : non enim ex verbis,
sed ex fructibus homo comprobatur. Denique quam
plurimi callide vitia sua celare festinant, et apud
quosdam videntur esse mirabiles, sed floribus amissis
fructus qualis est ostenditur : cum vero diu intra si-
num servaveruntserpentem, attacti morsu ejus intu-
mescunt, et palam fiunt omnibus, quia nihil occul-
£um(n. est quod non revelabitur (Matth. x).
CAPUT XIX.
De ira cohibenda et differenda penitentia.
Si quis tibi intulerit mala, ne velis irasci ei aut
ultra facinorum meorum memorabitur. Noli taliter,
fili, cogitare, quia summa stultitia est heec mente apud
Dominum concipere ; cum et impium sit talem li-
centiam a Deo exspectare quempiam. Noli, inquam,
Bic cogitare, cum nmescias qua die moriturus sis.
Quis enim novit hominum diem exitussui ? non enim
omnes in senectute privabuntur hac luce , sed in di-
versis zetatibus in boc mundo migrabunt; et in qui-
bus actibus vocabitur homo, in iisdem necesse est
reddere rationem. Nemo enim in inferno confitebi-
tur Domino (Psal. vi), sed nec tu cuncteris ad pe
nitentiam converti.
CAPUT XX.
De morte cogitanda.
Semper ante oculos versatur ultimus dies. Cum
enim diluculo surrexeris, ad vesperum te ambigas
pervenire ; et cum inlectulum ad quiescendum mem-
bra tua posueris, noli confidere de lucis adventu, ut
facilius te possis refrenare ab omnibus vitiis. Sem-
per cor tuum promissa coelestia meditetur, ut ipsa
te ad virtutis viam provocent. Esto nunc talis in ope-
ribus bonis qualem te vis futurum postmodum. Om-
nia terrena qua possides in coelestes mansiones
transfer, ut cum illuc fueris profectus, fruaris bonis
ccelestibus. Bonorum operum sumptus tibi in itinere
prepara, ut incunctanter libent»rque, cum vocatus
fueris, pergas ad Dominum. Tunc cum a carnis vin-
culo anima tua absoluta fuerit, mox in occursum
tuum angelorum chorus occurret, omne sanctorum
agmen in tuis miscebitur complexibus, et te ad ad-
orandum verum judicem perducent. Tunc tibi flet
pax per girum et summa securitas, nec timebis ultra
jacula ignita diaboli. Non tibi terrorem incutiet bar-
barorum immanitas, nec formidabis hostes ferocis-
simos, qui cupiunt animas jugulare, non corpora,
non ferrum, non ignem, non faciem truculentam -
tortorum, non famem, non sitim, nec ullam cegritudi-
nem carnis; nec metues invidiam heminum, nec
insidias malignorum, verba venenata mulierum lu-
parüm ; nec ultro adversabitur caro contra spiritum
tuum : non timebis periculum maris, nec ullos casus
adversos, sed hzc omnia sedabuntur. Cum anima
tua abjecerit sarcinam carnis, tunc Spiritus sanctus
099 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ro
tribuet tibi in ccefestibus mansionem, cui paulo ante A nis sux voluntates secuti sunt, In m«rore et fet
intra corporis tui hospitium feceras mansionem : et — maximo in sempiternum erunt qui vitiis et passio-
letus gandensque exspectabis diem judicii futuri, in — nibus servierunt. Et cum hi omnes pro suis crimi-
quesingulorum anim: recipient merita pro suis ope- — nibus gehennz ignibus mancipentur, justis sempi-
ribus. Sed frustra tunc peccatores et impii penite- — terna premia tribuentur a Domino, Que oculu
bumt, fornieateres ef adulteri ululabunt, nec ullam — non vidit, nec auris audivit, nec in cor homini
redutiem potermt inverire. Rapaceset avari flebunt — ascendit, que praeparavit Deus diligentibus se (I
smarHer, mec mmlorurm snofum venizm consequen- Cor. n). |
tur. in beta matimo detinebuntur omnes qui car-
EVAGRII MONACHI SENTENTL£E.
(Vide Patrologi& fom. XX, col. 1181.)
FAUSTI ABBATIS LIRINENSIS SERMONES AD MONACHOS.
(Vide Patrologie tom. LVHI, col. 869.)
SANCTI EUCHERII
LUGDUNENSIS EPISCOPI
ÉXHORTATIO AD MONACHOS, ETC.
(Vide Patrol. tom. L, col. 865, 1901 et 1908.,
SANCTI C/ESARII
| ARELATENSIS EPISCOPI
AD CAJESARIAM"ABBATISSAM EJUSQUE CONGREGATIONEM EPISTOLA
(Véde Peírolegie: om. L XVII, col. 1125.)
NOVATI CATHOLICI
SENTENTIA DE HUMILITATE ET OBEDIENTIA ET DE CALCANDA SUPERBH.
(Vide Patrologie tom. XVIII, col. 61.)
SANCTI PAULINI
AD MONACHOS DE POENITÉNTIA.
INTERROGA TIO. B serto (Job. xxxix, 5)? A leone fortitos eavet dirt
Quomodo debemus agere posnitentiam? tibus herbis, poculoque exiguo alatur in. eretto:tt
RESPONSIO.
gat in aera capat, et flagrantem nimium sitis rit
Detur utique poemitentia szculari,eujus adbuc cew- — reme samcti Spiritus ama restringuat: se dum "i
vix sub jugo dependet seculi; et huic pro immani- desiderat amcma virenfis, nimis deliciis prep
tate yeceati sive delicti terminetur tempus, quiz ad- — tus perieulem salutis imcurrat. Mgitur abrenontint
hue tempori servit. Caterum abremuntians seculo — poemitentia publica non est mecessarix, quia cot"
et ejus militi, spondensque se cwaolis diebus ser- — sus ingemuit et eum Deo zterno pactum inivit. H
viturum Deo, eur ponitentiam mereatur, quiliber — illo igitur die nen memorantur ejus delict, Q*
effectus, velut onager, sectatur eremi vastitatem ? gessit in seculo, in quo facturum so justitiam k
Bicut ait Job : Quis dimisit onagrum liberum in de- — reliquo promiserit Deo. Krgo chirographum de q*
704
CONCORDIA REGULARUM. — PROLEGOMENA,
102 .
se monachus debitum ex tota fide promiserit im- A anims vero sensum illuminat : et idcirco maxime
plere, etsi fidelis factus peceavit in sseculo, post ab-
yenantiationem suam fterum factam Deminicum cor-
pus non dubitet accipere, ne occasione humilitatis
bimie prolongetur a corpore ejus et sanguine, cui
se junxit ut unum corpus efficeretur. Communicare
non desinaL qni peceare quievit, tantum ne de reli-
quo peccet. Nam sicué ignisiste visibilis duas in se
quasdam effleaeias habet, id est, comburere fragilia
et illaminare tenebrosa, ita ignitum illud Domini-
cum corpus, quando cum metu et reverentia grandi
fuerit sumptum, corporis quidem delicta consumit,
communicare frequentius debet. Si vero fuerit, sic-
wt scriptum est, lepra. in pelle, immunda erit (Levit.
xr): id est, peccatum in. monacho: quia pellem
esse monachum Scriptura significat mortificantem
membra sua super terram ; cujus ossibus adhzsit
caro, cujusque caro immutatur propter oleum, e$
a jejunio infirmatur, et genua velut fenum arescunt.
Ergo si it hac pelle visa fuerit lepra, inmunda erit,
et nisi fuerit hyacintha aut rubra. pura, ad omotunm
tabernaculi non erit apta.
SANCTI EUTROPH
ABBATIS
EPISTOLA AD PETRUM PAPAM DE DISTRICTIONE MONACHORUM ET RÜINA
MONASTERIORUM DIRUTA ROMAE.
(Vide Patrologie tom. LXXX , col. 15.)
INCERTI AUCTORIS SERMO DE DECEM VIRGINIBUS.
(Vide Patrologie tom. LXXXVIII, col. 1071.)
EXPLICIT SANCTI BENEDICTI! €ODEX REGULARUM.
SANCTI BENEDICTI
ABBATIS ANIANENSIS
. CONCORDIA REGULARUM.
(Kx editione Hugonis Menardi monachi Benedictini.)
PROLEGOMENA.
SANCTO PATRI BENEDICTO MONACHORUM OCCIDENTIS PATRIARCILA.
Quod summo diviní numinis beneficio a te accepimus, Pater sanctissime, id tibi qua par
est devotione et grati animi testificatione referimus offerimusque : hoe videlicet opus
plane divinum singulari Dei providentia aii. hunc usque diem servatum nebisqu
e tragse
missum. Nam quis dubitet plane divinitus accidisse ut hic sapientie coelestis thesaurus
tet seculis in agro tuo Floriacensi, quem sacrosancto corporis tu1 pignore locupletasti ,
hueusque defossus, hoc potissimum tempore appareret, 1mo tu nobis ipse traderes, quo
primum nascente sub sanctissimi tui nominis auspiciis congregatione taa Benedietina
Instaurationis florentissimi tui ordinis jacta fundamenta visuntur ? maxime cum id ipsius
auctoris votis omnino respondeat. Ipse enim tibt cognominis, gratia benedietus et nomina
(ut de fe
ordinis tni primus instaurator hoe suum opus in manus nosíras ven
dam sanctissimus pontifex Gregorius Magnus praedicavit)
tuus alumnus ,
ire gestit, quo tempore
sua consilie, suaqué vola post tot seeulorum decursus, Deo favente, renascentia conspicit :
quippe qui in id potissimum curas. et
labores suos contulit, ut sopitam pietatem el mo-
nastice vitse vigorem consenescentem excitaret, atque ex institutis sancte tua Regule re-
pararet, cui quam simillimas ceteras omnes sanc
demonstrans, illi tanto irapensius monachos
omnes perfecte cup:u'ateque contineat. Qu
sriperioribns hujus libri recognoscendi, et a teneb
torum Patrum regulas in hoc operfe esse
adherere debere ostendit , qued ena ceterae
& cum ita sint, Pater sanctisseme, ego, €ul a
ris vindicandi demandata provineia est,
illum tibi sane merito auctoris et. argumenti natura gratissimum omnium Benedictinorum
nomine offerre non dubitavi : quem si non obtulissem, jus omne, natura, superi denique
—-—
105 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "^
reclamassent : et ipse ingrati filii notam non effugissem , qui sanctissimo eque ac optimo
parenti munus tot nominibus atque titulis debitum subtraxissem. Nec me retrahit a pro-
posito tenuitas nostrarum lucubrationum , quas libro quasi teruncium Cresi thessri
adjeci animo juvandi nonnihil lectoris , et salebras amovendi ad quas potuisset. restitare,
quod suam ex sese habeat commendationem opus, ex tot Patrum sententiis ab alumno tu)
sanctissimo, tuique ordinis assertore ac vindice, multis vigiliis concinnatum. Quin potius,
Pater sanctissime, indignus licet tanti parentis filius exsulto, et nova spe erigor, dum ep
prospicio hoe opus cum non mediocri accessione glorie supremi numinis, tuique nomini
celebratione , insigni etiam legentium et tui maxime ordinis alumnorum uberiore fructu,
ac totius ordinis monastici commendatione sub tuo patrocinio emnibus piis non mediocriltr
profuturum. Id quod profecto de misericordia Dei nobis longe facilius pollicebimur , si ul
tuo nomini librum hunc consecrare ausi sumus, ita tuo patrocinio tum opus hoc, tun
nascentem Benedictinam tuam congregationem, ejusque alumnos adeoque meipsum om-
nium minimum complecti ac protegere velis, nobisque paterno affectu coelestem opem
impetrare, cujus adminiculo latentes in sancta tua Regula thesauros investigare , eosqu
in nostros usus convertere valeamus. Hoc igitur accensi desiderio te cum hoc munuscul
adire preesumimus : te patronum , te ducem, te Patrem suspicimus , teque precamur ul
uo spiritu hanc Regulam dictasti, eodem Deo aspirante, vivamus; ut re et nomine Bae
dictini et tui bene meriti filii celestium tuarum benedictionum heredes, eas tecum sie
num possidere mereaimur.
Ultimus alumnorum (uorum
Fr. Huco MaNABDUS.
LECTORI BENEVOLO PIRJEFATIO.
Adest tandem, lector benevole, liber Coxconpu À sine auctore heec àcripsit, nec ullus ante eun ii t
RecurLAnvs a multis viris piis et doctis jampridem
desideratus, a me quidem , Deo aspirante et adju-
vante, editus et illustratus; sed non tam meo arbi-
trio quam alterius imperio. Non enim audebam
tantam inaleriem aggredi, quam meis semper viri-
bus imparem esse judicavi ob rerum obscuriorum
et varietatem et difficultatem. Accedebat antiqua
difficultas in regulam sancti Benedicti, qu:xe in hoc
opere continetur, enarratio : qux quam difficilis sit,
ipsi norunt qui libros oóx &6«c«victoc legere solent.
Àbipsa adolescentia in eam aliquid moliri cupiebam,
sed me semper rei difficultas in hoc campo decurrere
deterruit, dum hunc librum editurus minus rationi
consentaneum esse duxi, si ceteros hujus Concor-
seruit, nec Beda, qui in historia Anglorum, eh
milia ultima de sanctis hujus Benedicti Bisttpi
Vitam et laudes scripsit, nec Guillelmus Malmeie
riensis, Florentius Wigorniensis, Matthzeus Westse
nasteriensis, nec ullus antiquus Anglorum bist
cus. Preter hunc Benedictum Anglum fueron! ili
Benedicti, sed nulli horum bic liber attribui potest
nisi sancto Benedicto abbati Anianz in diacest
quondam Magalonensi, nunc Montispessulani, dé
abbati sancti Cornelii ad Indam rivulum p
Aquisgranum, ut clarum est ex illius Vita cre!
sancto Ardone, quam huic libro prefiximus :in 8
pag. 29 hxec habentur : « Alium collectis regulis
sententiis composuit librum, cui nomen Coil
dix auctores explanans Rugulam sancti Benedicti B Regularum dedit, ita duntaxat ut beati Benedicti pr?
tacitus prxtermitterem. Ego enim in omnibus meis
lucubrationibus hoc Sapientis effatum ux3iv jmip
$ovapuv, nihil supra vires, sempe* ob ocrlos mihi
ponendum esse putavi; simulque illud Horatii prz-
ceptum :
Sumite materiem vestris, qui scribitis, equam
Viribus......
Quod sia quibusdam tractatoribus observaretur, me-
lius profecto cum musis ageretur : cum nonnulli in
uno argumento desipiant, qui fortassis in alio sape-
rent. Quamobrem si quibusdam visum fuerit me hoc
opus supra vires aggressum esse, quod jussus id
egerim, saltem temeritatis notam effugiam, nec pro-
pterea Theoninos dentes multum verebor.
Hujus libri auctor est Benedictus abbas, ut habetur C
in praefationis epigraphe. Sed quis sit hic Benedi-
ctus, videndum est. Trithemius, libro de Scriptori-
bus ecclesiasticis, existimat hujus libri auctorem
esse sanctum Benedictum Biscopium Anglum. Sed
cederet sententia, ei vero rationabiliter convene
tes jungerentur deinceps. » Quz verba convas
eis qux? mox citabuntur ex przfatione ejusdem
cordiz. In cod. Floriacensi ms. hic titulus nud
tus est : Liber patroni nostri beati Benedic i
batis Floriacensis monasterii. Sed hujus tituli f
ptor erravit, quod 'existimaverit magnum Be
cium monachorum patriarcham, qui est pim?
monasterii Floriacensis, esse hujus Concorüiz i
ctorem. Si autem fuerit aliquis Benedictus 28
inonasterii Floriacensis , non adeo certum est, »
in catalogo abbatum bujus monasterii nullos x
nomine abbas reperitur. In glossis tamen veris
ab Henrico Stephano editis est quoddam Glossario
quod praefert titulum sancti Benedicti abbatis Fir
riacensis. Si quis autem fuerit sanctus
abbas Floriacensis, probabile est hunc noD
alium a sancto Benedicto abbate Anianz, et 9^
sancti Cornelii ad Indam rivulum. Nam hic saxi
705
CONCORDIA REGULARUM. — PROLEGOMENA.
T00
Benedictus fuit multorum monasteriorum abbas A bliotheca Corb5eiensi. Regula sancti Columbani et
el sancti Maximini, ut notum est ex ejus Vita. Hoc
autem monasterium saucti Maximini situm est in
dic cesi Aurelianensi, nec ita remotum a monaste-
rio Floriacensi. Sed quia sanctus Árdo non scripsit
hunc sanctum Benedictum Aniansz abbatem fuisse
etiam abbatem monasterii Floriacensis, omnino non
definimus.
Hic liber inscribitur Concordia Regularum. Hanc ra-
tionem reddit auctor in sua przefatione : « Quapropter
seu propter eos, qui eas (regulas) habentes ignorant
quibus in locis sit eorum concordia , placuit omnes
ex omnibus in unum coarctari sententias, quz&e cum
Patris Benedicti concordare noscuntur regula, qua-
tenus unus ex multis existeret codex, ita ut beati
Benedicti precederent, quibus sequentes cxtere B
necti possent : quamobrem Concordia Hegularum
hic liber sortitus est nomen. » !ta prorsus do-
cet sanctus Árdo paulo ante citatus et Trithemius
libro citato. Hic liber appellari etiam posset Catena
regularum, ut sugt catenz Patrum a Niceta et aliis
quibusdam Grecis auctoribus composite in Psal-
terium, in Job, in Canticum canticorum, in Evan-
gelia, etc., in quibus accumulantur diversorum Pa-
trum sententie ad borum librorum elucidationem
spectantes, licet interdum divers sint, quemadmo-
dum eliam aliquando conüngit in bac Concordia
regularum.
Codex ms. quem modo edimus, sumptus est ex
bibliotheca monasterii sancti Benedicti Floriacensis ;
ad cujus elucidationem et castigationem fuerunt C
nobis auxiliares copiz alter codex ms. Concordis
Regularum, ex bibliotheca monasterii sanctze Trini-
tatis de Vindocino, quem nobis commodato dedit
Reverendus admodum abbas ejusdem munasterii
Michael Subletus. Regula Magistri ms. ex bibliotheca
Corbeiensi; Regula sancti Fructuosi archiepiscopi
Bracarensis ms. ex bibliotheca monasterii Crassen-
sis ; Regul: sancti Augustini et Patrum mss. ex bi-
ejus Peenitentialis mss. ex bibliotheca Floriacensi ;
ilem dux ejusdem Regul» edite, altera editionis
Parisiensis, altera Insulze Goldasti studio et cura
edita. Regula Paphnutii, Serapionis, Macarii, et
aliorum ms. ex bibliotheca Floriacensi et Corbeiensi.
Accesserunt due Regule Patrum cum Regula Pauli
et Stephani mss. ex bibliotheca Floriacensi, necnon
Regulz sancti Czesarii, et sancti Isidori excuses. Nec
parum opis attulerunt mihi decreta Burchardi, Ivo-
nis Carnotensis et Gratiani, necnon libellus centum
quatuordecim sententiarum de Rectoribus Ecclesia,
in quibus qu:edam sententi: et capitula Regularum
hujus Concordie citantur. Adfuerunt etiam mihi
septem Regule sancti Benedicti mss. : una, cui
adjuncti erant commentarii Ruthardi monachi Eremi
sancte Marie apud Helvetios ; due ex bibliotheca
monasterii sancti Germani a Pratis; item dua ex
bibliotheca monasterii sancti Victoris Parisiis siti ;
una ex monasterio sancti Ebrulphi dicecesis Luxo-
viensis; postrema et recentior sancti Faronis prope
Meldas. His accedit Regula sancti Benedicti a san-
cto Dunstano archiepiscopo Cantuariensi emendata ;
duz vetastissim:e editionis Parisiensis, altera ex offi-
cina Colinzi typographi, altera edita studio et opera
Guidonis Juvenalis abbatis sancti Sulpitii Bituricen-
sis, cum ejus interpretatione Gallica, et una Colo-
niensis anno 1575, edita una cum commentariis
Smaragdi et Joannis a Turrecremata. Aliquid etiara
auxilii nobis contulit Alamannica interpretatio vo-
cabulorum Regulzx sancti Benedicti a Kerone disci-
pulo sancti Othmari abbatis elaborata.
Librum notis et observationibus illustravimus in
quibus locos obscuriores explicamus, corruptos
castigamus, et diversis lectionibus qu: inutiles vi-
debantur, rejectis, utiles solas notavimus. Hac est
tota nostri instituti ratio. Faxit Deus ut hzc omnia
in sui nominis gloriam cedant, et in tuam, lector
benevole, utilitatem.
DE HUJUS GONCORDLE REGULIS
EARUMQUE AUCTORIBUS.
Ad faciliorem hujus Concordix intelligentiam ope- D
rx pretium est in ipso limine aliquid de Regulis a
nostro auctore prolatis, earumque scriptoribus prze-
libare; prius hic subjecto earumdem catalogo.
4. Regula sancti Patris Benedicti.
9. — sancti Pachomii.
9. — sancli Orsiesii.
4. — Orientalis.
B. — sancti Macarii.
6. — item Macarii.
7. — Patrum.
8. — item Patrum.
9. — item Patrum.
10. — sancti Basilii. ——
41. — sancii Hieronymi.
19. — sancti Augustini. .
15. — Cassiani.
144. — —Stephaui et Pauli.
— "farnatensis.
16. Regula sancti Cxesarii.
11. sancti Aureliani episcopi.
18. — sancti Ferreoli episcopi.
19. — sancti Isidori episcopi.
20. — sancti Fructuosi episcopi.
921. — alterius Fructuosi.
92, — sancti Columbani.
95. — Donati.
21. — . Magistri.
95. — eujusdam Patris.
26. — item cujusdam Patris.
Quod spectat ad Regulam sancti Benedicti, ejusque
auctorem, non est quod immoremur, cum multi de
iis multa scripserint.
Regula sancti Pachomii non est ea qux ab angelo
dictata apud Palladium in Historia Lausiaca exstat,
sed est ea, etiam ab angelo revelata, quam de Egy-
ptiaca lingua in Grecam versam Latinam fecit san-
ctus Hieronymus. Quz quidem non est solius Pa-
*.
791 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 108
ehemil, sed etiam diseipelorum ejus Orsiesii et À 125. tlllus et duorum Macariorum meminit Sidonius
Jheederi, engelo quidem revelante. À tribus enim
illis Patribus conscripta est, wt notum est ex prafa-
tione sancü Hieropymi ad eamdem Regulam, et
principio ejusdem regule apud Gazzum. Nec obstat
«quo4 appelletar vulgo Regula Pachomiü : nam prz-
cipui Patris ae magistyé nomen retinere potuit. Pa-
chomii meminit idem Hieronymus in epitaphio Mar-
celle ad Principiam : « Vitam beati Antonii adhuc
tame viventis, monsasteriorwnque in Thebaide Pa-
Cbumii et virginum et viduarum didicit disciplines. *
De eo et ejus Regula agit Sozomenus, lib. n, cap,
15; Gennadius in Catalogo, et Palladius in Lausiaca,
tap. de Tabennesiotis. Ejus Vita ampla satis habetur
in Viüs Patrum. Floruit eub Constantino Magno.
De eo agit Menologium Gr:ecorum 15 Maij. Ejus Re-
gula exstat excusa, centum supra viginti octo arti-
tules eempleetens. Qua Lamen non est integra : nam
in hoe Concordis libro eitantur mul articuli qui
jn ea non exstant, aliusque articulorum ordo in Con-
cordia videtur quam in edita Regula.
Regula Orsiesii habetur excusa tom. IV Bibliothecze
Patrum, ubi liber inscribitur, Reguíe de institutis
monaslicis. Vuit sancti Pachomii discipulus, ut mul-
tis loeis ejusdem Begulx videre est, in quibus san-
ctum Pachomium Patrem suum appellat. De eo agif
Gennadius ín Catalogo, ubi eum vocat « collegam
Pachumii et Theodori. » Grxci auctores mentionem
faciunt ; Socrates lib. 1v , eap. 14 ; Sozomenus, cap.
citato; Palladius in Lausiaca, cap. 8, a quibus ap-
pellatur "Apsiztoc, apud Socratem legitur Apaávtos ,
male : nam Socrates agit de illis Patribus qui tem-
pere eaneti Antonii floruerant eub Constantino Ma»
(no ei Constantio, eum Arsenius sub Arcadio et
onorio vixerit. Constanter tamen appellatur a La-
tinis Orsiesius, sive Orsiesis, tum in cjus opere
edito, tus spud sanctum Hieronymum, tum apud
Gennadium supra citatos, atque etiam in ms. eod.
nostra: Concordiz, Quare non assentior cuidam viro (C
docto qui apud sanctum Hieronymum legendum
putat Arsesii, non Orsiesii. In Vita sancti Pacho-
mii, que eet in Vitis Paurmra veteris editionis, male
appellatur Orsenius,
Regula Orientalis affinis est Regulze sancti Pacho-
m : ita ut sepe eadem verba proferat, ut notavimus
m nestris observationibus : quis sit illius auctor,
ignoretor.
Regula Macerii duplex est: una qus non solius
Macarii est, sed Serapionis, Macarii Paphnutii, alte-
rius Macarii abbatis et aliorum. Duas vidi mss., al-
teram bibliothecx Floriacensis, quas hunc titulum
profert : Incipit Regula monasteriorum vel Deum ti-
mentium discipulorum, id est, Serapionis , Machaii,
Pacnuti, et. alterius. Machari. In fine vero Reyule
hzc verba habentur : Ezplicit regula Patrum abba-
tum triginta octo. Alteram bibliothecx Corbeiensis,
cui hic titulus przfigitur : Incipit regula sgnctorum
carm. 16, ad Faustem Reiensem :
Nunc duo Macarti, nunc et Paphnutius heros,
Ratio est quia eodem tempore in Egypto, ut ex Ll
fatis auctoribus notum est, vixerunt, et simul de
eomponenda Heguia cenvenire poteerunt. físee au-
lem Begula in Cogcordia aliquando eub nemine Re-
gule Patrum citatur, ut suis locis observavimos,
Sed et sub nomine Macarii, nunquam Serapionis &
Paphnutii.
Ailera Macarii Regula quedam admista babet ex
D. Hieronymo, ut &uis locis observatum est. Prater
superiores Macarios mulli alii reperiuntur apud
scriptores , sed cujus sit htec Regula, dicere obscu-
"fum est.
Regula Patrum, preter eam qux est Serapionis,
Maearii et aliorum, triplex est; quarum duas vidi in
codice ms. bibliothec:e Floriacensis, adeo breves,
ut singula vix tria folia contineant. Primpa sic inci-
it : Gum resideremus in. unwn in. nomine Domin
esu Christi secundum traditionem Patrum sanctorum
virorum visum est nobis conscribere, etc. Alterius hoc
est inilium : Cum in nomine Domini «na eum fratri-
bus nosiris conveuissemMs , in primo placuit ss He
ula el. instituta Patrum. per. ordinem legerentur.
tique Regule in priefato codice tantum hic titulus
prefigitur ; Item Regufa. Priorem etiam vidi in ve-
tustissimo eodice bibliothecse Corbeiensis, sub hoc
titulo : [ncipiunt statuta Patrum; cujus initium est :
Residentibus nobis in unum in nomine Domini Jesu
Christ secundum traditionem Patrum virorwm san-
ctorum. visum est nobis coneeribere, etc., prout be-
bentur in codice Floriacenei. De tertia Regula Pa-
trum nihil me legisse alibi memini.
Regula sancti Basilii hic citata nihil aliud continet
quam illias constitutiones, tam fusias quem Dbrevias
disputalas ex inlerpretatione RuBni, quz in wet
stissimo codice ms. bibliothecze S. Germani a Pra-
tis dividuntur in ducentas interrogationes.
Regula sancti Hieronymi nibil aliud est quam epi-
síola illa quam prefixit Reguls»e saneu Pacbormnii,
nam quadam ex illa Regula hic citata videre est in
eadem epistola; alia vero sapiunt stylum sanct
Hieronymi, nec discrepant ab institntis saneti Pa-
chomii quz in illa epistola recensentur : quam si i»-
tegram baberemus, hand dubie in e& omnia repe
rirentur que hic ex ea proferuntur, maxime com
sanctus Hieronymus nullam scripserit Regalam mo-
nachorum.
Regula sancti Augustini pula alia est quam ea
qu: vulgo observatur a Canonicis regularibus, Ere-
mitis Augustinianis, et cteteris hujus instituti profer
soribus , sumpta ex ejusdem doctoris epistola ceate-
8ima nona, ad sanctimoniales : quam quidem ut
accommodaret suo proposito hujus Concordiz ae-
etor Benedictus, nomina feminina in masculina muu-
vit, ut feeit in Regulis sancii €Casarii, euj P»-
Patrum Serapionis Mauchari Paunuthi et alli Machari. D tris et sanctí Aureliani episcopi, qua a sais ametur
lta legitur in mss. , sed utrobique legendum, Maca-
rii, Paphnutii. Hi autem codices sunt dissimiles
quoad verba duntaxat, nam szpissime codex Cor-
. beiensis non modo mutat, sed etiam auget verba, et
quodammodo paraphrastice se gerit : at Floriacensis
non item, sed convenit cum iis qux' in hoc Concordi:x
codice citantur. Corbeiensis quatuor duntaxat capita
complectitur, eaque majora : at Floriacensis octo,
sed angustiora. Auctores vero hujus Regulx: przno-
minati videntur esse duo celebres illi Macarii, quo-
reso aller /Egyptius, alter Alexandrinus dicitar : de
quibus agunt fere omnes auetores supra citati. Se-
rapion, qui prope Arsenoitem circiter decem milli-
bus monachis profuit in /gvpto, de quo Sozomenus
lib. v1, cap. ?8. Paphnutius abbas monasterii in
Thbebaide, et anachoreta ultinie solitudinis in regio-
nibus Heracleos, de quo in Vitis Patrum. De eo etiam
aguat Cassianus, . 5, Palladius in Lousiaea, cap.
ribus ad sanctimonialium usum scripte sunt, ut iníra
docebitur. Hzc autem Regula olim divisa est in qua
draginta capita. Nam in cap. 71 Cencordiz profertar
caput quadragesimum Regule sapcti Augustini, quor
est ultimum in eidem Regula excusa, quae in edi
tione Coloniensi anni Domini 1575 dividitur in quim-
que et quadraginta capita, etsl In recentioribus edi.
tionibus vulgo dividatur in pauciora. Sed et in bi-
bliotheca Corbeiensi exstat ms. vetustissimis €hara
cteribus exarata sine ulla capitum divisione, etiam
ad usum virorum mutato genere accommodata,
Regula Cassiani, qu: hic citatur, maxime sempus
est ex libro 1v, qui inscribitur de institutis remun-
tiantium. Quxdam sumuntur etiam ex lib. zz, de mo-
curnis orationibus, atque etiam ex lib. 1, de sestits
monachorum, nec non ex. lib. i, de diurnis orat:e-
nibus, contractius quidem, quam apud Cassiapum,
descripta, exceptis duobus capitibus ; quibus Regule
799 CONCORDIA REGULARUM. — PROLEGOMENA. 710
nomen nen prefigitur : ita ut hxc regula compacta À
eit ex prefatis Cassiani libris. Quz quidem verum
Reguie nomen sortiri potest, non enim in ea nar-
rautur monachorum Egypti mores et instituta, sed
quid faciendum sit precrpitur. Begulie Cassiani oe-
RuiBit sanetus Gregorius Turonensis lib. x Hist., cap.
48 : « Ceenobiumque fundavit, in quo non modo Cas-
eiani, verum etiam Basilii et reliquorum abbatum
"w monasterialem vitam instituerunt, celebrantur
egulz. » An vero Regula bic citata scripta sit a
Cassiano, non adeo certum est, cum Photius, Gen-
nadius e& alii qui de operibus Cassiani scripserunt,
nullam ejusmodi Regulz: mentiopem faciant : nisi id
forte ex looe Gregorii Turonensis citato conjicere li-
ces, Quis suspicari poterit ejusmodi Regulam ab
Eucherio Lugdunensi fuisse compositam, qui, teste
Gennadio in Catalogo, « Cassiani quedam opuscula
lato tensa. eloquio angusto revolveus verbi tramite
jn uno eoegit volumine? » Praterea notandum estin
hac Concordia Cassianum sepe appellari sanctum : g
quam appellationem reliqui, prout inveni in codice ms.,
ueque eam in locis in. quibas non erat adjeci. Nec
mirum videri debet hunc appellari sanctum : fuit
enim sanclus ille vir et adniratione dignus, ut sa-
tis ex ejus scriptis eenstat, qu;e etsi quibusdam
in locis Pelagiana fuligine aspergi quodammodo vi-
deantar, maxime collaiüone xin, 1n qua disputat
quosdam sine gratia Dei preeveniente solis arbitrii li-
beri viribus, nonnullos non sine ea ad Deum con- .
verti, et eo &omine a Prospero Aquitanico impugiia-
tus sit, et a Gelasio papa inter scriptores apocryphos
relatus, nunquam tamen, quoad vixit, ab Ecclesiz
communione separatus est, errore ejus multis post
annis in concilio Arausicano secundo, quod anuo
Christ 529 habitum est, tautum condemnato, nempe
can. 8. Qui sane errorem emendasset, si illum ab
Ecclesia reprobari vidisset. Unde Prosper in sux
Disputationis epilogo dixit : « Quorum tamen, dum
adbue non sunt a fraterna societate divisi, toleranda
est. Quidam putant Regulas esse eeleberrimi illius
monasterii Àgaunevsis, quod in Helvetiis de nomine
S. Mauritii el sociorum condijurm est : eo quod Tar-
nadzelocus, cujus meminit Antoninus Augustus in
Minerario, idem sit cum Agsqne bormg sanctorum
passione celebrato : quod quide prehabile est; sed
de eo amplius est inquirendum ; luec auiem Kegula
Tarpatensis quzdam sumil g Regula cancti Augustini,
ut in notis est a nobis obseryelaum,
, Regula sanc Caesarii eel magni ilius Caesarii epi-
piscopi Arelatensis, cujus seripla habesaue e& Vitam
duobus libris compositam auclore Cypriane. Floruit
sub Symmacho papa et Theodorico l&alie rege. Hu-
jus Regule meminit. Foruinatus, lib. v, carm. 1, ad
sanclum Martinum Galliz episcopum :
Atque ascita sibi servetur ia urbe Genes
Kegula Caesarii preaulis alma pii,
Qui luit antistes Arelas de sorte Lárini.
Lib, viu, carm. 1 :
Regula Czesarii linea nota tibi est,
Et carm. 4 ejusdem libri:
Concipiente fideng Curisti Radeguodis amore
Cxsarij lambit, regula quidquid habet,
Mentio fit apud sanetuin Gregorium Turonensem, lib.
Jx Hlist., cap. 44, in epist. episcoporum ad sanctam
Radegundem: « lamen specialiter definivimus si
qua, sicut dictum est, de locis sacerdotaliter nostrse
gu:.ernationi eommissis in Pictaviensi civitate vestro
monasterio meruerit sociari secundum beats meno-
rix domni CoesariiArelatensis episcopi oenstituta, nuHi
sit ulterius discedendi liceuua. » Et cap. «eq.: « Are-
latem urbein expetunt, de qua Begula sancu Cosarii
alque Caesari beate suscepta, regis se tuiliene mu-
pierunt. » Et cap. seq., jn epist, sancte Kadegundis :
« lusuper congregationi per me Deo prastaute eol-
lect Kegulam sub qua saneta Cxsaria degit, quam
sollicitydo beali Caserii antistiue ÁArelateaeis ex fa-
stitutione sanctorum Patrum eenvenienter collegit,
est magis iMentio quam des randa correctio. » Àc- C adscivi. » Hanc Regulam, ut clarum est ex locis ei-
cedit quod in Ecclesia Massiliensi hic Cassianus tan-
3m sanctus quotannis solemni officio colatur 25
ulii, ut videre est in Proprio Sanctorum diccesis
Massiliensis, ubi ejus officium est duplex minus per
annum. Col&ur etiam in parochia de Tabernis dic-
cesis Reiensis, ut videre est in Proprio Sauctorum
ejusdem diacesis. Adnotaturque ejus solemuitas in
veteri Martyrologio ms. cenobii S. Sabini in Valle
Lavitania dieecesis TarlLensis, nuper edito a doctis-
simo vigo Andrea du Baussay, pastore ecclesi 5$,
Lupi et /Egidii Lutetie Parisiorum, ad calcem eru-
diGesimi eui Martyrologii Gallicani. Ejus caput Ur-
banus V pontifex maximus, S. Victoris coenobii Mas-
eiliensis quondam abbas, thecis argenteis jussit includi
et venerari, inquit idem Proprium Sanctorum eccle-
six Massiliensis. Celtecatum est ad sinistrum latus
altaris, caput S. Victoris ad dextrum in crypta ejus-
dem mosasterii. Cerpus vero ejusdem Cassiani con-
lalis, sanciuà Caesarius eorgri eus sameup Cesare
scripsit, ejusque sanctimonialibus. id etiam videtur
jn eadem liegula, qug exeíal exeusa : ced auetor hu-
jus Concerdixs mutato aexueam aptavit suo propesito.
Scripsit etiam saucius Cesarius ejusdem Reguli re-
capitula ione" in qua addit movas eonsüitutiunes ;
nihil de illa citat asuetor hester.
Regula sancii Ayreliami episcopi est illius Aure-
liani episcopi Árelatensis successoris ÁAuxanii, cujus
deeesser [uii gaBetus Csesarins, ut. babetur ja epi-
$tola Vigilii papz ad episc Gallie : « Unde, quia
dudum Auxeuio quogdam Arelatensis civitatis auti
süti vicum nostrarum sollicitudinem dederemus, sed
cursum vite presens impleudo de hac lace migra-
vil: in cujus Aurelianus íreter noster tup
successisse, » Duas ei seripsit epistolae Vigilius pa-
pa, alteram qua ei suas vices in Gallia delegat ; aMe-
ram, qua eum cerium fac nihil a se centra fidem
ditum eet in. eadem crypia, in tumulo marmoreo. p quatuor conciliorum generaliwn et deereta Romano-
Sed plura vide in prefationibus Henrici Cuichii epi-
scopi, et Alardi Gazcl ad Cassiani opera, et in vin-
diclis pro canctilate Joannis Cassiani ejus operibus
Duaci prefixis.
Regula Pauli et Stephani fere ubique in hoc Con-
eordie codice herum duorum Patrum nomina prs-
fert, rero eMerius tantum. Qui sint isti Patres, ei
quando vixerint, non mihi compertum est. Hec Be-
gula exstat in cod. ms. bibliothece Floriacensis,
uesum etquadraginta capitula coiuplectens, uf ex se-
rie eapitilorem Reguke przfixa manifestum est sub
boc quidem titulo: Jnciptunt capitula pro quibus suni
ammonendi (ratres, Pauli et Stephani. Et initio Rc-
ize. haec habentur : Jncipiunt tituli pro. quibus sunt
atres ammoniti, Pauli et Stephani. .
Keyula Tarnatensis, vel, ut ia. quibus:*am co/ici-
bus legitur, Regula Turnatensis monasterii, a quo et
quo tempore coudita sit, nondum mihi exploratum
rum pontificum im causa trium Capitulorum fectum,
Subecripsis Auzelianensi ceneilio quinto, anne Do-
mini 949, &ub Chideberto rege. Ápud Émaragdum
. Scribitur, ubique, Aurelius : sed megdum est mani-
festum, Naim ig epistolis e£ eoncilio citatis, et apud
Trihemium, de Proprietate monachorum, eap. 5,
-seimper scribiuur Aurelianus, atque etinm in codice
In$. dis noatrze, uno aut altero loco exceptus.
Ratio autem eur bunc Aurelianum hujes Regulis fa-
ciamus auctorege, hoc est, quia Regula quse in hac
Concordia citasur stb nessine Aureliani i ma-
jori ex parte sumpla est ex Regula eancti Cxwsarli à re-
latensis episcopi, etiam iisdem verbis expe iran-
scriptis, quemadmodum suis locis a nobis observatum
esi. Scripsit autera. duas Regulas gauctus Aurelia-
nus, alleram sanctimonialibus, ut videre est apud
Tritbemium, Jib. de Proprletate meneehorum, cap.
5: « Aurelianus episcopus in Regula ad moniales,
741
« Siquis propinquus aut amicus aiiquid in vestimento
« aut in auro, vel aliud quodcunque dederit aut
« transmiserit, in potestate sit abbalissz, » etc. ;
qui verba ita citantur in hac Concordia mutato fe-
minino genere personarum in masculinum pro more
auctoris nostri. Cap. 60 : « Nihil occulte accipiatis :
sed si quis propinquus aut amicus aliquid in vesti-
mento aut auro, vel aliud quodcunque dederit aut
transmiserit, in potestate sit abbatis, elc. » Alteram
monachis, ut planum est ex cap. 69 Concordizx, ubi
bxc habentur ex Regula sancti Aureliani episcopi :
« Nullus honorem presbyterii aut diaconatus acci-
piat, preter abbatem. Si voluerit ordinari presbyte-
rum et unum diaconum et subdiaconum quos ipse
voluerit, ordinandi habeat potestatem ; si vero Deo
propitio ita profeceritis, ut aliquis ex vobis ad epi-
Scopatum petatur, ipse solus egrediatur. » Quz qui-
dem verba nullatenus monialibus convenire possunt.
Regula sancti Ferreoli a Trithemio capite laudato
citatur sub nomine sancti Ferreoli episcopi et mar-
tyris. Sed duos lego martyres Ferreoios, non tamen
episcopos : alterum qui Vesuntione, alterum qui
ienna passus est ; alios duos Ferreolos historiz
commemorant, episcopos quidem, sed non martyres:
alterum Lemovicensem, de quo sanctus Gregorius
Turonensis lib. v, cap. 28, qui subscripsit concilio
Matisconensi n sub Guntranno reye; alterum Uce-
ticensem seu Uceciensem in prima Narbonensi, ne-
potem et successorem sancti
$copi, ut habetur in ejusdem Firmini Vita ms. ,nullum
vero episcopum et martyrem. Hujus Regul:e auctor se
in preefatione episcopum nominat, et multis locis hu-
js Concordize ita appellatur. Ex his igitur duobus
erreolis episcopis probabilius est Üceciensem hujus
Regule esse auctorem. Stylus enim hujus Regul»
al.arum stylis przstat, sanctus vero Ferreolus Uce-
ciensis fuit vir litteratus, qui epistolas instar Sidonii
composuit, teste Gregorio Turonensi, lib. vi Hist.,
cap. 8. Praeterea hic Ferreolus dedicat suam Regu-
lam Lucretio episcopo, qui sane nullus videtur alius
esse quam Lucretius episcopus Deensis, ut suo loco
dicetur. Cum enim Ucecia sit in prima Narbonensi
non procul a Rhodano, nec adeo remota a Dea civi-
tate sita in provincia Viennensi; civitas vero Lemo-
vicum remotissima, quippe qus jaceat in prima Aqui-
tania; Ferreolum Uceciensem familiarem fuisse Lu-
cretio episcopo Deensi, quam Ferreolum Lemovi-
censem credibilius est. Hi autem tres episcopi eodem
tempore floruerunt.
Regula sancti Isidori episcopi est Magni illius Isi-
dori Hispalensis episcopi, qux exstal iuter ejus
opera Colonie edita 1617. Hanc recenset iter
sancti Isidori scripta sanctus Braulio episcopus C:e-
Saraugustanus : « Monasticze Regula librum unum
uem pro patrix€ usu et. invalidorum animis decen-
ssime temperavit. » Non multum differt a sancti Be-
nedicti Regula.
Regula sancti Fructaosi duplex hic citatur: altera D prior monasticam observantiam et
Magni illius Fructuosi pontiticis Bracarensis, quae
complectitur quinque et viginti capita, ut est in co-
dice ma. abbalize Crassensis, cujus primum caput ita
incipit: Post dilectionem proximi. 1d satis notum
est ex cap. 18 ejusdeui Regulz, in quo statuitar una
Quadragesim: jejunanda ante festum sanctorum Justi
et Pastoris : quam saue inslituit sanctus Fructuo-
sus, quia suum monasterium dedicatum erat sub pa-
trocinio horuin sanctorum marty rum, quod ideo Com-
pluticum appellatum est, quia dicti inartyres Com-
pluti passi sunt, ut habetur in. Fructuo:i Vita, 'qux
ex inembranis exiit a Prudentio Sandovaldo episcopo
Pampilonensi. Floruit anno 656. Altera Hegula
est cujusdam alterius Fructuosi, qui in hac Concor-
dia a superiori distinguitur, etsi interdum hi duo
Fructuosi exscriptoris incuria confundantur. Quis
, * Vide Bellarmin, de Scriptoribus ecclesiasticis.
*
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
« capitulo tertio, sic dicit : Nihil occulteaccipiatis; sed A autem sit alter hic Fructuosus, non mihi
innini Uceciensis epi-
713
lane com-
pertum est. 1n Chronico sancti Maximi raugu-
stani episcopi ad angnum 569, fit. mentio cujusdam
Fructuosi abbatis Constantine in agro Bracarensi ;
« Sanctus Fructuosus Benedictinus abbas floret Con-
Stantinze in agro Bracarensi sancti Romani, de quo
supra, discipulus. » Quis sitautein bic Romanus, de-
clarat idem Chronicon ad annum 568: « Sanctus Ro-
manus, abbas, sancti Lupicini frater, natione Gal.
lus, veniens ad Hispanias, aliqua monasteria condi.it,
moriturque in agro Aurichensi in Lusitania, oppi-
doque Pannoniis ejus corpus in pretio habetur et
honoratur. » Quod spectat ad hunc Fructuo:um,
juxta hoc Chronicon, videtur esse alius a sancto
ructuoso Bracarensi episcopo. Primo, quia tantum
abbas dicitur; 2», quia sanctus Fructuosus Brac-
rensis episcopus nunquam fuit abbas Constantinz,
sed Compluüci in diccesi Asturicensi, ut babes
ejus Ácta : qui et altero multo junior fuit, creat
episcopus Bracarensis anno 656. Sed, ne quid diss-
mulem, lioc Chronicon, ut inter legendum animat-
verti, multa continet absurda, et sancto Mavim
rorsus indigna. Est eniin multis erroribus nae
atum a quodam nebulone, qui passim huic Chr
nico multa inepta adjecit pro sua libidine, ul sunt
illa quz hic de sancto Romano citata sunt. Nunquan
enim hic sanctus Romanus, frater sancti. Lupicini,
in Hispaniam venit, neque ibi mortuus est, sed is
Gallia, et in eadem regione sepultus esta fratre Lo-
picino iu monticulo supra monasterium QCondaiis-
cense, in locis Jurensibus sub Chilperico Burgundio-
num rege, ut videre estapud sanctum Gregorium To-
ronensem in Vitis Patrum, cap. 2, sub finem. Fuit
tertius Fructuosus episcopus Segoviensis. H:ec tamen
Regula, ut mihi videtur, potius tribuenda est sancio
Fructuoso abbati Constantine : fere sequitur Rege
lam sancti Benedicti.
Reguia sancti Columbani est magni illius Colom-
bani primo Luxoviensis abbatis in Burgundi,
deinde Bobiensis in ltalia. Sub nomine hujus Regu
multa hic citantur ex Poenitentüiali sancti Colgm-
bani, quod exstat ms. in bibliotbeca Floriacensi, ei
citatur a Trithemio capite supra laudato libri de
Proprietate monachorum. Vitam sanct Columbani
luculente scripsit Jonas; cujus etiam meminit in Vi-
tis sancti Eustasii abbatis Luxoviensis, sanctorum
Attulze et Bertulphi abbatum Bobiensium. Meno &
etiam in Vitis sancli Galli ct sancti Magnoaldi. De
eo etiam agunt Fredegarius, cap. 56 Chron. ; Aimei-
nus, lib. nt de Gestis Franc., cap. 95, et Append:
ad sanctum Gregorium Turonensem.
Regula Donati appellatur Regula a Donato colle
cta, quia ex mulus Patrum Regulis conflata est
maxime ex Regulis sanctorum Caesarii, Benedicii ei
Columbani, ut suis locis notavi Inter plures Doseaies
sanctitate insigues unus celebris est. monacborem
Pater; qui ex Africa trajiciens venit in Hispaniae,
ubi Sirvitanum monasterium zdificavit, dici
lam in H-
spaniam intulisse, ut scribit sanctus Hildefonsus li.
de Viris illustribus, cap. 4. De eo agit Joannes &
clariensis in Chronico ad annum 572, et sancis
Maximus Cesaraugustanus in Chronico ad annen
915 : « Sancius Donatus, qui Regulam Eremitarum
sancti Áugustini locupletiorem mitioremque primosis
Hispaniam invexit, et in agro Setabitano monasterium
Sirvitanorum construxit: et verborum meritis e
miraculis abunde nobilitatus migrat ad Dominum,
coliturque Kalendis Novembris. » Sed nonnulla bx
videntur addititia. Nullam enim sanctus Augustinos
composuit Regulam Eremitarum : nec, si compo
suissel, eam mitiorem fecisset sanctus Donatus *.
Quinimo olim sancti Donati discipuli in Hispasia
graviter impugnabantur, eo quod austerjori vitz
animum adjungerent; quod non contigisset, si sam
113
CONCORDIA REGULARUM. — PRAEFATIO.
H4
etus Donatus Regulam mitiorem in Hispaniam in- A tenentem disciplinam. » Sed puto hos Vigilios esse
vexisset. ld satis patet ex Eutropii Valentini epi-
scopi epistola ad Petrum episcopum, quam, cum
essel abbas Sirvitanus, scripsit de districtione 1no-
nachorum, in qua austeriorem 1inonachorum vitam
adversus impugnatores defendit. Quod frustra fe-
cisset, si ejus predecessor sanctus Donatus Regu-
lam Eremitarum mitiorem fecisset. Hujus epistole
mentionem facit sanetus Isidorus lib. de Viris illustri-
bus, cap. 45, exstatque ms. in bibliotheca Floriacensi.
Preterea tantj. fuit olim nominis apud omnes natio-
nes beatus Augustinus, ut, si ejus Regulam, etsi
non mitiorem, advexisset in Hispaniam sanctius Do-
natus, ne quidem ullus adversus eum ejusque disci-
pulos hiscere ausus fuisset. Tandem sanctus Dona-
tus non fuit Eremitarum, sed monachorum cenobi-
tarum Pater; ipse enim cum septuaginta monachis in
Hispaniam trajecit, quibus monasterium Sirvitanum
subsidio et ope Micinez illustris feminzx zedificavil,
ut docet sanctus Hildefonsus capite citato. Hzc fu-
sius prosecutus sum, ut ostenderem quam futilibus
ineptiis a nescio quo hoc sancti Maximi Chronicon
conspersum fuerit. Fuit alius Donatus sancti Colum-
bani in baptismo filius, archiepiscopus Vesontionen-
sis. Libenter hanc Regulam Donato Afro tribuereim,
nisi mullis annis ei sanctus Columbanus superstes
fuisset, vix, dum vixit, Hispanis notus. Quare si
ejusmodi Regulam sancto Dunato Vesontionensi ar-
chiepiscopo addixerim, non multum abs re erit,
cuim ille monachus fuerit, et monasterium sub Re-
gula sanctorum Benedicti et Columbani zdificaverit,
ut habetur in fragmento Vite illius apud Chiffletium
lib. » de Archiepiscopis Vesontionensibus.
Regula Magistri ita appellatur in hac Concordia,
uia in ea discipulus interrogat, et magister respon-
det. Exstat in veteri codice ms. bibliothecz Cor-
beiensis sine auctoris nomine quinque et nonaginta
capita complectens, inter qux omnia fere capita
Regul2 sancti Benedicti recensentur. Hic Pater non^
raro usurpat sancti Benedicti sententias integras et
ipsamet verba, interdum ab eo dissentit, et qua a
sancto Benedicto generaliter statuta sunt, specialius
ab eo szepe ordinantur. Codex autem citatus videtur
esse scriptus circa annum Domini septingentesimum
primum. Nam ad calcem illius exstat catalogus Ro-
manorum pontificum scriptus eadem manu litteris
quadratis, desinitque in Joanne sexto, qui sedit anno
septingentesimo primo. Hzc Hegula magna cum
siruplicit:te, fervore et regularis observantiz cura .
procedit. Auctor illius juxta Trithemium, lib. et cap.
citatis, est Vigilius abbas et diaconus : « Vigilius
quoque diaconus et abbas incapitulo 35 sux Regulze
sic loquitur : « Si quid peculiare apud aliquem in-
« ventum fuerit, grandi euin abbas et diuturna ex-
« communicatione condemnet, ut illius exemplo de-
« ferriti omnes, nullus hoc audeat imitari. » Qux
quidem verba exstant. in Regula Magistri, cap. 82,
ubi agitur de peculiaritate monachorum :; ita ut ci-
distinguendos. Nam hic Gennadii Vigilius aperto et
breviato sermone Regulam scripsit, at hic Magister
seu Vigilius Trithemii longo, obscuro atque perplexo,
cum vix Latine loqui Bossi Vigilius G-nuadcit vixit
circa annum Domini 440, ante tempora Geunaii,
at Vigilius Trithemii vixit post sanetum Benedi-
ctum ; nam multa a sancto Benedicto, ut dixi, cmen-
dicat, qux a reliquo ejus sermoue ruii et. scabro
longe discrepant. Vixisse videtur circa teuporo
Clodovzi secundi, Francorum regis, non multo post
sanctum Gregorium Magnum, quia utitur vocabulo
majoris domus, quod tunc inaxime erat in usu. Gal-
lus fuit, aut certe aliquandiu in Galiia vixit, quia
phrasis illius Gallicum idiotismum sapit, et quasca.n
vocabula habet a Gallis usitata. Suspicarer esse
sanctum Benedictum Biscopium Angluin; sed am-
plius querendum est.
Regula cujusdam duplex est. Qu: prior citatur,
est mihi prorsus incognita quoad auctorem illinsque
tempus quo scripta sit. Altera, qux secu;a post
illam citatur, est veluti quzedam Regula sancti Bene-
dicti paraphrasis. lilius auctor appctlatura Trithemio,
libro et cap. citatis, servus Det. Nain ibi citat quie-
da: ex Regula servi. Dei, quae habentur in hac se-
cunda Regula cujusdam, in cap. 42 Concordi, ut
ibi'em notavimus. Hzc Regula ad usum sanctimo-
nijlium scripta est, ut liquet ex eodem Trithuinio;
ita ul existimem ejusmoci Regulam nihil aliu i esse
quam Regulam sancti Bencdicli ad usum. sanceiimo-
nialium accommodatam, etsi nostr? Coucor..ie auctor
pro suo more femininum genus in masculiumn mu-
taverit, Cuin autem multi fuerint nomine servi Dei
nunc: pati, quis illorum hujus Reguke scriptor tuerit
non coustat : videtur tamen noa inulto post sancti
Gregoni Magni tempora vixisse. Citantur insuper
capitulum. unicum ex Jona abbate de Vita saactze
Burgundoforz, unum ex divo Gregorio Naziauzeno,
unuin ex Cassiodoro iu psalmos, quxdam eiia.n ex
divo Hieronymo, divo Augustino et Beda, el quxdam
capitula Caesariz, de qua dicetur suo loco.
Citatur pra:terea. capit unicum ex sancto Valerio
de generibus monachorum. Hic Valerius natione fuit
Hispanus, civitate Asturicensis (ul ipse scripsit In
Sua Vita, quam re.ert Pru.tentius Sandovaldus prima
parte fundationis mouasteriorum, n. 3). Appetiit
monachatum in monssterio sancti Fructuousi Com-
plutico; sed qui vsdain de causis, quas non profert,
a proposito deterritus secessit in montem Veigidum,
in solitudinem juxta castrum sancti Pe.ri. Varie
exagitatus szpe wutare sedes coactus est. Tandem
per multas temp -tate« viginti annis varie tentatus
et vexatus conquievit in oratorio sancti Petri, zedifi-
cato olim a sancio Fruetuoso in solitudine V.rgidi.
Sed quia litteratus erat, Isidorus episcopus Asturi-
censis eum inde absiractum Toletum secuin ducere
voluit invitum ; quod tamen morte interveniente epi-
scopi minime perfectum est. Varia opuscula compo-
tatio Trithemii sit in notis aritbmeticis mendosa. D suit. Floruit circa annum Domini 675. Quod autem
Gennadius in Catalogo scribit de quodam Vigilio
diacono, qui etiam monachorum Regulam compo-
suit: « Vigilius diaconus composuit ex traditione
Patrum monachorum Regulam, quz in cenobio ad
profectum fratrum in conventu legitur, breviato et
aperto sermone totius monastic:e perfectionis in se
dicta sancti Valerii a nostro auctore citata sint hu-
jus Valerii , ex illius verbis clarum est : « Et cum in
ista ultimz extremitatis occidu:ze partis continia rara
videlicet et exigua pullularent sacra religion.s cre-
pundia. » Qux» verba homini Hispano eoque Asturi-
censi plane conveniunt.
CONCORDIA REGULARUM PATRUM.
PRJEFATIO.
3NEgbicTUS ultimus abbatum, abbatibus et mona-
cbis ormnnibus in Deo Christo salutem.
e Dum communi. Hac epistola auctor hujus Con-
PaTBorL. CliII.
* Dum communi atilitati consulens attentius quss
rerem quomodo utilius possem cunctis prodesse,
cordie sanctus Benedictus Anianensis alloquitur
93 .
715
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
716
qupi sanctorum Vitas regulasque legere Patrum. A ti rivulo cupiens ostendere nomen; sed dilectioni
Quas dum sagaci intentione percurrerem, et eadem
pene, qui a sancto Benedicto prolata sunt, verba
ip quibusdam .locis, in quibusdam vero. sensum
eumdem cognoscerem, occurrit animo ea qux a
tepidis segnibusque monachis dici assolet. Quid cz-
ter: huic conferunt regule? Quid ad me, * quas non
promisi, pertinet. legere?, && hzc. quidem: dicunt
ignerantes beatum Benedictum b suam a ceteris as-
sumpsisse Regulam, et veluti ex manipulis unum
strenué.geniraxisse. paanipulupy. , Quapropter, seu
propter eos qui eas habentes ignorant quibus in lo-
cis sit eorum concordia, placuit omnes: ex omnibus
in unum coarctarj sententias qux cum Patris Bene-
dicti concordare noscuntur Regula, quatenus unus
affectu, anime mex omniumque legere cupientium
salutis augmento a meesse ceptum. Qua de re tes
tem inyoco non mei solummodo, sed oxnium cor-
dium, cogBitorem : quoniam ipse novit. me . non ti
moris, sed charitatis causa hoc opus egisse. Quen
tois viribus sedulo deprecor, ut, qui se daturum
pro calice.sque (frigidae mercedem promisit, meo-
rum saltem pre hoc exiguo opere remissionem tri
buat omnium peccatgrum. Vos vero omnes, qui
hunc g9udiWiti, lecturique estis librum, supple
exero.ut dum.ex vobis spiritalia sumpseritis mells,
pro meis reatibus Domino non. dedignemini fundere
Decem : quatenus., dum.vobis :propriis laboribus
' merces largietur zxterna, seorum..vel -reibi vesus
ex multis collectus existeret codex. Ita duntaxat ut B suffragio detur remissio peceatorum. Sumite erg
beati Benedicti procederent, quibus sequentes cz-
tere necti possent. Quamobrem Concordia Regula-
rum. hic liber sortitus est nomen. Noverint tamen
omnes qui hunc lecturi sunt librum , quoniam non
yan:e landis instinctu, nec.arrogantie fastu, quasi
meum post in toto orbe diffusam doctrinam in arer-
ide c7 ^n Q0. Ux. c: ; :.
omnes: monaehes,: mazime Occidentalis Ecclesie;
quatgorque prestat; Primey- occurrit. quorumdani
vremissormrm monachorum: objectioni , qui :dicturi
esseri nihil ad se hunc librum. attinere, qui tantum
Pn seneti Benedieti- Regulam, non in alias jurassentj
S» seum propositum, totiusque operis rationem
aperit, 2* causam reddit prepser quam:se ad hot
opus aecinxerit; aitque se charitatis impulsu, non
wene glorke motu opus aggressum; 4e mercedis -
nomine lectoris poscit orationes. - ^t^»
" Ww (uas non promisi. Cum hic auctor noster om-
tibus menachis salem Ecolesi;e Occidentalis loqua-
tur, quidatque tepidiores opponant se: solam saneti
Benedicti Regulam vovisse, alias, qux in hoc ope-
(5 ong . n. - ^n o, ry. QT. . .
.'gratanter a nobis utilem vobis centractum libellum.
Siquidem invictam..robustis gondidimus — turres,
eamque przclaris munivimus armis ; invalidis vero
multgenis ex floribus nectare assumpto lucidam
depinximus favum. ETE
Explicit prefatio;
te:continentur, ignorare; planam est solam sanct
Benedicti feguiam tempore-bujus Conoordise aucie-
ris, hoc:est, Oároli Magnicet. Ludevici Pii a mona-
chis &uclosio Qeci lis observátam esse : alioqui
epistole dedicatio auctorisque objeclio ineplz es-
geht; Us fenus c opo galee cos
í bSuama etoris Requiam assunpaiese, Nempe ab
lis qni àntb:eum vizerum, 'uf: à saneto Pachoraio
Basilio, Cassiano, etc: Nam. liic oMantur : Regala
quorumdam: .Pauwam «qui : aetate: Sant sancto Bese-
dieto posteriores; ut sunt eswctes Isidorus, F.ructse-
aus uterque, &arietus.Columbanus , et noanulli abi,
ut ex supra dictis clarum est.
LTEM PRAEFATIO,
^ Arbiter.nf mundi tenebras depelleret omnes,
Sidus ab Eoo jussit consurgere ; cujue-
Luce peropacze fugiunt ex orbe tenebre, "
Muiügeyaeque simul miguere per aethera stellz,
Quas lustrare guo jussit ex lumine nqctes.
Ne frustra pateant oculi sine lumine nostri.
Kulsit.et ex;emplo pandens sua coppa lung, ,. X
Nec mora .5.]ucifugx fugiunt per concava terre,
Expavere quidem rutilantia sidera cceli.
Ciecus erat mundus, paradisi gaudia postquam
' ^ Árbiter ut muridi. Altera praefatio est "versibus
conscripta, in. quibus noa.segper servatur quanü-
tas syllabarum. In haqante.a prosíaubne soribit qued
quemadmodum Deus: éreavits et lunumt oli- de-
pellendas tenebras, sic cum homo peccatis obscu-
ratus fuisset, misit alterum solem, nempe Christum;
qui Ecclesiam illuminavit; in qua primo fulsere
apostoli, tum martyres, tandem monachi et anacho-
fete, qui nen-modo virtutis «plendóre, Sed etiam
scriptorum suerum luce nobis viam ad. colum 3u«
nierunt. Ex quorum scriptorum floribus dicit se
sertum composuisse, et Regularum €onoordiam ap»
pellasse, quo horum sanctorum Patrum unam fidem
PDerdidera£ gestans, tetra in.,corde tenebras ,
Nec.oculis lucem poterat intendere cleusis
Luce quidenr vacuus, male sanus; d:smone.plemas.
Has Jamer) yt, tene';ras superus discinderet omnes,
Fulgidus ip carne patuit sol verus Eoi, . |
* -Ecc]esi:ze splendere jubar jubet, alta polerum
Ut. petat, edocuit, typice quz lona vocatur.
&wgit et, exinde. nimium sat turba. beata ,.. ,
Cetus'apostolicus jreboans per gnmpita . peumdi
D Verba Tonantis. Et exsurgit d post denique fulgens
e eee t vy Ae wes des MA le
wiramque-mertem-—fuisse--ostenderet.—Fendem-si-
jungit epilogum, quo abbates et monachos ad hajes
ibei lecturam: Horfatur ; quów sequitur oratio.
» Laoi(uga.. belibet bh bid
* Ecclesie. Hac ita distinguenda sunt :
Eeclesis; splendere jubsr jubet , alta polorum
—. .Ut petat, edocuit, typice que luna vocatur.
Etluna: vocabulum ad: 4ó Eeclesim est. refesendas,
hoc inodo, Ecclesie, que typice luna vocatur, jut
splendere jubar : edocuit, ut petat. alta polorum. Es
byperbaton. - 5: - .
Post denique fulgens, etc. Martyres intelligit.
1/1
Astrigerus ordo roseo vestitus amictu :
Sanguine quippe suo rutilans, quem fundere Christi
Fecit amor * sacrus. b Patyit past, millia mille
Exsuperans numerum njveo qui micat amictu
Oro beatus iter gradiens quod tendit ad astra,
* ]bicibus similis temnens morientia cuncta,
Et deserta petens, recubans in montibus altis,
Aut profunda nimis retinens confinia vallis
Mortificare semet cupiens; ut scandere caelum
Posset, et angelicis junctus per $&:cula Christum
Conlaudare choris dulci modulamine cantans.
Hic opere verbisque suis documenta salutis
Demonstravit ovans cunctis, qui regna polorum
Scandere quantocius satagunt. Nam multa libellis
Conscripsere quidam, potius quos ordo beatus
Eximios tenuit, docuit quos maxime Christus
Qui pandunt iter astrigerum, qui gaudia vitz
Vocibus excelsis reboant, ut terrea linquant.
Mortales bomines : valeant ut vivere semper.
Vir Benedictus et Isidorus, Basilius exstant
Eximii, quorum renitent sat dicta per orbem.
' * Sacris. Pro sacer. Gloss: veteres * 0stog córrog,
sacrus, sacer,.locas videlicet t ZEE
b Paiuit.post millia mille. exsuperans numerum,
etc. Intelligit monachos et anachoretas.
c Ibicibus. In Concordia ms. codicis Vindocinensts
legitur Obicibus. M:le. HPhiees snnt. caprez mirandse
admodum perniei'atis. De quibns Plinius, lib. vin,
cap. B5 * « Sent capresz, snnt rupicaprez , sunt ibi-
ees perricitasis mirand:, quanquam oneratz capite
vastis! cornibus; gladiorumque vaginis. In hsc $e
librant, «t tormento aliquo rotati in petras potissi-
sum e monte aliquo in. alum transilire quzrentes
atque recussu pernicius, quo libuerit, exsultant. » C ut alias docuimus.
CONCORDIA REGULARUM. — CAP.'t.
À Ex quorum documentis hos decerpere flores
T8
Multigenos placuit, unoque scribere libro, .
Florigcrum veluti monachis depingere sertum,
In quo valde ros rutilant, et lilia candent,
Ac viole fulgent, redolent vernantia quzque. . .
Jam quidquid docuere Patres concorditer, atque
Yerius ul fatear, 4 eadem simul unus et ipsa
Verba, licel sensus dispar, non scinditur unus,
Una tenet patria, trames qua duxit et unus ,
Dicimus ergo libri nomen Concordia rite.
Sumite, ceelicoli Patres, hiec munia Patrum. — —
Sumite hxc, monachi, monita, qux» * Regula sancta
Vos monet assidue ; pavido ne corde fugaces
Avia sectetis barathri, quod tendit ad ima :
Hec est.vera via; porgit heec pocula vitze
B Pabula dulciflua melle, qux dulcius exstant,
Hzc tribuit codex, tribuit sine fine beate
Vivere cum Christo, dignasque promere grates.
Te,. Trinitas, rogito, nobis iter. esto salutis,
Ut te dante tuo valeamus vivere regno.
Comparantur monachi ibicibus Juxta illud Cant.
eap. mn Similis -dilectus meus capree hinntwo
cervorum. Sunt eliam ilices aves streperm et cla-
mos. "141 e doc ópvfov xpoxrtxov. ld est, ibix species
avis streperz, tnde ve: bum i6vxyiocat; quod per me-
taphoram significat buccinare , docet Etymologicon
vetus. ' 7 T
* 4 Kadenm simul unus «4. ipsa, etc. Id est, eadem
verba, unus sensus non divisus, ets) dispar , nempe
pró varietate sententiarum... |
e Regula sancta. 1d est, Regula sancti Benedieti,
Ita áppeltatur a Paulo diacono, aliisque auctoribus,
D e * . - | *
INCIPIT
LIBER.
CAPUT PRIMUM.
| DE CONCORDIA REGULARUM.
$ I. — Ex Recura sanct Bexeprcm (cap. ult.). Quod
non omnis observatio justitie in hac sil. Regula con-
stituta.
1 er C 1
* Regulam autem hanc descripsinrus , ut hanc ob-
servantes in monasteriis » aliquatenus, vel honesta-
tem morum, aut initium conversationis nos demon-
stremus habere, Cxterum ad perfectionem conver-
satiopis * qui festinant, sunt doctrine sanctorum
Patrum, quarum observatio perducat hominem ad
celsitudjnem perfectionis, d Quz enim pagina., aut
quia.sermo divip:x auctoritatis Veteris ac Noyi Te-
stamenti non est rectissima norma vite humang?
*4 « 4 4
^ Regulam autem. Qnispiam fortasse quxret cur D Concordiam Regularum appeiat. Dici etiarh. potest :
hujus Coneordie auctor ultimum Regule sancti Be-
ne ticti co»put buic su: Concordi:e prefixerit; et id
quod est Regale epilogus, operis sui voluerit. esse
priehi iium. Veram, cum auctor noster Regulam san-
cii Benedicti cum aliorum Patrum institutis eonferre
in hoc opere inaiituerit, nen abs re fuit hoc ultimum
Reguke caput huic libro prxponcre ; in quo etiam
sanctus Benedictus Regulam suam: eum aliorum: Pd-
trum institutionibus monachicis contulit, ea nimi-
rui ratiope, ut-eam illis postponeret ; etsi illorum
vestigiis, quanium maxime potuerit, in .üi.erit, quem-
admodum hic auctor noster demonstrare cuntendit,
qui et hoc presens caput in lemmatum recensione
uia suos ad illas institutienes remittit sanctus Bene-
ictus. (o7
. b Aliqtatenus vel honestatem motum. nic per ez-
tenuationem humilitatis gratia dieta sant. Nam longe
excellentiorem perfectionem sancti Benedicti Regu
complectitur.
* Qui festinant. Subaudi, iis. Hoc modo : tis, qui
festinant. Est hellenismus. ^' — ^t -
d Qui enim pagiita, etc. Hxc. non dieta sunt per
elevationem , seu extenuationem, sed res ita est ut
verba sonant. Nemo est enim adeo ab omni judicio
aversus qui sancii Denedicti Regulam divinis illis
oraculis &quiparare velit,
-
715
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
T
quo pi sanctorum Vitas regulasque legere Patrum. A ti rivulo cupiens ostendere nomen; sed dilectionis
Quas dum sagaci intentione percurrerem, et eadem
' peue, qua a sancto Benedicto prolata sunt, verba
ip quibusdam locis, in juibusdam. yero. sensum
eumdem cognoscerem, occurrit animo ea qum a
tepidis segnibusque monachis dici assolet. Quid c:e-
tere buic conferunt regulz ?. Quid ad me, * quas non
promisi, perlinet. legere?, && hac. quidem. dicunt
ignerantes beatum Benedictum 5 suam a creteris as-
sumpsisse Regulam, et veluti ex manipulis unum
sirenué.geniraxisse yaanipulupy. , Quapropter, seu
propter eos qui eas -habentes ignorant quibus in lo-
cis sit eorum concordia, placuit omnes ex omnibus
in unum coarctari sententias qu: cuj Patris Bene-
dicti concordare noscuntur Regula, quatenus unus
affectu, anim: mex omniumque legere cupienüium
salutis augmento a me esse eceptum. Qua de re tes-
tem inyoco non mei solummodo, sed omnium cor-
dium. cogBitorem ; quoniam ipse novit me . nen à-
moris, sed charitatis causa hoc opus egisse. Quem
totis viribus sedulo deprecor, ut, qui se daturua
pro calice-sque frigide mercedem promisit, me
rum saltem pre hoc exiguo opere remissionem tri
buat omnium peccatgrum. Vos vero omnes, qi
hunc g9udi&jiri, lecturique ess librum, supplex
exero.ut dum.ex vobis spiritalia sumpseritis melà,
pro meis reatibus Domino non. dedignemini fundere
Drecem : quatenus., dum.vobis propriis laboribes
: merces largietur zeterna, seorum.. vel mihi veste
ex multis collectus existeret codex. Ita duntaxat ut B suffragio detur remissio peceatorum. Sumite erp
beati Benedicti precederent, quibus sequentes cx-
tera neciti possent. Quamohrem Concordia Regula-
rum. hic liber sortitus est nomen. Noverint tamen
omnes qui hunc lecturi sunt librum , quoniam non
yan: landis instinctu, nec.arrogantie fastu, quasi
meum post in toto orbe diffusam doctrinam in aren-
3s cc ' 6 314541! 514 PEE i.
omnes: monaehes,: matime Occidentalis Ecclesie;
quatgmorque prestat; Primey. occurrit. quorumdani
remissorem monaehorumt objecteni, qui dicturi
bssent niil 'ad se hunc librum. attinere, qui tantum
fn seneti Benedieti-Regulam, non in alias jurassent;
S» suum propositum, totiusque operis rationem
eperiv 5* causam reddit prepter. quam'se ad. hoe
opus aecinxerit; aique se cliavitatis impulsu, noa
wen. glorke motu opus aggfessum; 4e mercedis -
nomine lectoris poscit orationes, : ^
" V (uas non promisi. Cum hie auctor noster om-
nibus monachis saliem Ecclesie Occidentalis loqua-
tur, quidatuque tepidiores opponant se: solam saneti
Benedicti Regulam vovisse, alias, qux in hoc ope-
8$ 7n ^ , . aX JL PP v*£, o £| . e
UTEM PRÁFATIO.
. gratanter a nobis utilem vobis contractum libellun.
Siquidem invictam..robustis .gondidimus turrem,
eamque przclaris munivimus armis ;. invalidis vero
multgenis ex flgribus nectare assumpto lucidum
depinximus favum, pen
Explicit pro fatio, |
te:oontinehtur, ignorare ;:planam est solam sancti
Benedicti f&egut»m tempore bujus Concordiae aucte-
ris, hoc/est, Oároli Magnioet. Ludovici Pii a DIOBA-
ohíis &uclosto Oscidentali 'obeervátam» esse : aliequi
epistole dedicatio auctorisque objectio ineptz ex
seht. y) .$ 7500753077 9.0 Bop. gu »"
| bSuant a entoris Requlam assumpsiese, Nempe ab
lis qni ánt&:eum vizerum, 'uf: a sancto Pachumse,
Basilio, Cásciano,sc.. Nam liic aMantur :. Reguiz
quorumdam: Pagm oqui : atate: Sunt - aancte- Bene
dieto posteriores; ut sunt eawetus [sbdotus, F.ractao-
aus. uterque, &arietus.Colambanus , et nonnulli ali,
ut ex supra dictis clarum est.
^ Arbiter.uf mundi tenebras depelleret omnes,
Sidus ab Eoo jussit consurgere ; cujue-
Luce peropacze fugiunt ex orbe tenebre, - .
Muigegaque simul qieuere.per atbera stelle.
Quas lustrare guo jussit ex lumine nQqctes:
Ne frustra pateant oculi sine lumine nostri.
Kulsit.et.exjemplo pandens sua cornpa Jung, ,..
Nec mora .5. lucifugx fugiunt per .concava terra,
Expavere quidem rutilantja sidera coeli.
Caecus erat mundus, paradisi gaudia postquam
' s Arbiter ut muridi. Altera profatio est "versibus
conscripta, in. quibus noa. semper servatur.quanü-
tas syllabarum. in haqaute;a prosfaübne soribit quad
quemadmodum Deus: éreawitisélerm et. lunint. ot- de-
pellendas tenebras, sic cum homo peccatis obscu-
ratus fuisset, misit allerum solem, nempe Cbristum,
qui Ecclesiam illuminavit; in qua primo fulsere
apostoli, tum martyres, tandem monachi et anacho-
petr,- qui nen-modo virtatis splendóre, sed etiam
scriptorum suorum luce nobis Yiam.ad. eelum mus
nierunt. Ex quorum scriptorum floribus dicit se
sertum composuisse, et Regularum €onoordiam ap»
pellasse, quo horum sanctorum Patrum unam fidem
Perdideraf gestans, tetras in..orde tenebras ,
Nec oculis lucem. poterat intendere (dausis
Luce quidenr vacuus, male sanus; daemone plenus.
gs 4amen ut, teneras superus discinderet omnes,
Fulgidus in carne patuit sol verus Eoi. ... ..
* Eccjesix splendere jubar jubet, alta polerum
VU. pejat, edocuit, typice quz lona vocatur.
Bwgit et, exinde. nimiumsat turba beala,., ,
Ces apostolicus ;*eboans per ennipita. oeuedi
D Verba Tonantis. Et exsurgit 4 post denique fulgess
. €]. * 0-8 MA. wis t uos, €... le.
isse--ostenderet.—Fendem-sei»
jung epilogum, quo abbates et monachos ad hujas
ibt! lecturand: Horat ; qué sequitur oratio.
P Laoi(uge.. bollibet hbbtdA
* Ecclesie. Haec ita distinguenda sunt :
Eeclesite splendere jubsr jubet , alta polorum
—. .Ut petat, edocuit, typice que luna vocatur.
Et-luna:*ocabulum:ad-«ó Ecclesiam est. refevendzm,
hoc inodo, Ecclesie, qua typice luna vocaikr, japet
splendere jubar : edocuit, ut petat. alta polorum. Es&
hyperbaton. - 27 220" t.
Post denique fulgens, etc. Martyres intelligit.
ura
111
Astrigerus ordo roseo vestitus amictu : |
Sanguine quippe suo rutilans, quem fundere Christi
Fecit amor * sacrus. 5 Patuit post, millia mille
Exsuperans numerum. njveo qui micat amiciu
Ordo beatus iter gradiens quod tendit ad astra,
* ]bicibus similis temnens morienlia cuncta,
Et deserta pelens, recubans in montibus altis,
Aut profunda nimis retinens confinia vallis
Mortificare semet cupiens; ut scandere coelum
Posset, et angelicis junctus per secula Christum
Conlaudare choris dulci modulamine cantans.
Hic opere verbisque suis documenta salutis
Demonstravit ovans cunctis, qui regna polorum
Scandere quantocius satagunt. Nam raulta libellis
Conscripsere quidam, potius quos ordo beatus
Eximios tenuit, docuit quos maxime Christus
Qui pandunt iter astrigerum, qni gaudia vitze
Vocibus excelsis reboant, ut terrea linquant.
Mortales bomines : valeant ut vivere semper.
Vir Benedictus et Isidorus, Basilius exstant
Eximii, quorum renitent sat dicta per orbem.
& Sacrus. Pro sacer. Glossze veteres : 0stog «roc,
gacrus, sacer,. locas videlicet . ZEE
b Patwit.post millia mille. exsuperans numerum,
etc. lutelligit monachos et anachoretas.
€ Ibicibus. In Concordia ms. codicis Vindecinensis
legitur Obicibus. M:sle. Phiees shnt. caprez mirandee
admodnm -pernici'atis. De quibus Plinius, lib. vin,
cap. 55 :: « Sunt caprez, sant rupicaprez , sunt ibi-
ees pertricitais mirind:, quanquam onerat capite
vastis: cornibus; gladiorumque vaginis. 1n hzee $e
librant, et tormento aliquo rotati in petras potissi-
sum e monte aliquo in. alium transilire quzrentes
atque recussu pernicius, quo libuerit, exsultant. » C ut alias docuimus.
CONCORDIA REGULARUM. — CAP.'I.
À Ex quorum documentis hos decerpere flores
T8
Multigenos placuit, unoque scribere libro,
Florigcrum veluti monachis depingere sertum,
In quo valde rose rutilant, et lilia candent,
Ac viole fulgent, redolent vernantia quzeque. .
Jam quidquid docuere Patres concorditer, atque
Yerius ut fatear, 4 eadem simul unus et ipsa
Verba, licet sensus dispar, non scinditur unus,
Una tenet patria, trames qua duxit et unus,
Dicimus ergo libri nomen Concordia rite.
Sumite, ceelicoli Patres, hec munia Patruf. — ..
Sumite h»c, monachi, monita, qu: * Regula sancta
Vos monet assidue ; pavido ne corde fugaces
Avia sectetis barathri, quod tendit ad ima :
Hzc est.vera via; pergit hiec pocula vitze
B Pabula dulciflua melle, qux duleius exstant,
Hc tribuit eodex, tribuit sine fine beate ,
Vivere cum Christo, dignasque promere grates.
Te,. Trinitas, rogito, nobis Her esto salutis,
Ut te dante tuo valeamus vivere regno.
Comparantur monachi ibicibus Juxta illud Cant.
€ap. n :: Similis -dilectus meus. capree hinnulo
cervorum. Sunt etiam ilices aves streperz et cla-
mos. "1d e'dog ópvíov xp«xctxob. ld est, ibix species
avis streperz, tnde ve: bam i6vxicat; quod per me-
taphoram significat buccinare , docet Etymologicon
vetus. ) -
* 4 Eadem simul unus «4. ipsa, etc. Id est, eadem
verba,' unus sensus non divisus, etsi dispar , nempe
pró Varietate sententiarum. — . |
e Regula sancta. dd est, Regula sancti Benedieti,
Ita 'áppeltatur a Paulo diacono, aliisque auctoribus,
. 2 Ll eq
INCIPIT
LIBER.
CAPUT PRIMUM.
' DE CONCORDIA REGULARUM.
$ I. — Ex Recura saxct BewepicmI (cap. ult.). Quod
non omnis observatio justitie in hac sit Regula con-
stituta.,
* Regulam autem hanc descripsinrus , ut hanc oh-
servantes in monasteriis » aliquatenus, vel honesta-
tem morum, aut initium conversalionis nos demon-
stremus habere, Cxterum ad perfectionem conver-
sationis * qui festinant, sunt doctrine sanctorum
Patrum, quarum observatio perducat hominem ad
celsitudinem perfectionis, d Quz: enim pagina, aut
quia sermo divinx auctoritatis Veteris ac Novi Te-
stamenli non est rectissima norma vita bumana!
aC |4/
2 Regulam autem. Qnispiam fortasse quxret. cur D Concordiam Regularum appeiat. Dici etiarh. potest :
hujus Coneordie auctor ultimum feegule sancti Be-
neiicti esput huie sux Concorde prefixerit ; et id
quod est Hegale epilogus, operis sui voluerit. esse
prelu áum. Verum, eum auctor noster Regulam san-
cii Benedicti cum aliorum Patrum institutis eonferre
in hoc opere instituerit, nen abs re fuit hoc ultimum
Reguke caput huic libro prxpon-re; in quo etiam
sanctus Benedictus Regulam suam: eum alioruin: Pá-
trum institutionibus monachicis contulit, ea nimi-
rum ratiope, ut-eam illis postponeret; etsi illorum
vestigiis, quantum maxime potuerit, in. ti.erit, quem-
admodum hic auctor noster demons:rare contendit,
qui et boc presens caput ia lemmatum recensione
uia suos ad illas institutienes remittit sanetus Bene-
ICtiis. DU
b Aliqtatenus vel honestatem motum. ric per ex-
tenuationem humilitatis gratia dictasunt. Nam lon
.excellentiorem perfectionem sancti Benedicti Regu
conuplectitur. "
* Qui festinant. Subaudi, iis. Hoc modo : iis, qui
festinant. Est hellenismus. ^" tn
d Que enim pagira, etc. Hxc. non dieta sunt per
elevationem , seu extenuationem, sed res ita est ut
verba soàaanl. Nemo est enim adeo ab omni judicio
aversus qui sancii Denedicti Regulam divinis iilis
oraculis vquiparare velit,
-
hy
4 Aut quis liber sanctorum catholicorum Patrum hoc A
non resonat, ut recto cursu perveniamus ad Crea-
torem nostrum ? » Nec non et Conlationes Patrum :
sed et Regula sancti Patris nostri Basilii quid am-
plius sunt, nisi bene viventium et obedientium mo-
nachorum * instrumenta virtutum ? 4 Nobis autem
desidiosis et male viventibus, aut negligentibus , ru-
bor confusionis est. Quisque ergo ad patriam cole-
stem festinas, * hanc minimam inchoationis regulam
descriptam adjuvante Christo perfice : et tunc de-
mum ad majora, qux supra commemoravimus, do-
ctrinze virtutumque culmina, Deo prot'gente, perve-
nies. ! Facientibus hzc regna patebunt 5 superna.
8 II. — Item ex eadem Regula (cap. 1).
h Tertium vero monachorum Lelerrimum genus
est Sarabaitarum, qui nulla Regula approbati, expe-
rientia magistri, sicut aurum fornacis, et c:etera.
8$ III. — Item ex eadem Regula (cap. 7).
Octavus humilitatis gradus est, si nihil agat mo-
nacbus, nisi quod communis monasterii Regula, vel
majerum cohortantur exempla.
& 1V. — ltem in eadem Regula (cap. 18).
Dum quando legamus sanctos Patres nostros uno
die hoc strenue implevisse, quod nos tepidi utinam
septimana integra persolvamus.
* Aut quis liber sanctorum catholicorum , etc. Hic
textus profertur ab lvone Carnotensi, 1v parte De-
creti, cap. 88. Quo attinet ad sensum illius, si spe-
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
720
B V. — Item ex eadem Regula (cap. 40).
Licet legamus vinum monachorum omnino non
esse : sed quia nostris temporibus id monachis per-
suaderi non potest, saltem vel hoc consentiamus ut
non usque ad satietatem bibamus.
$ VI. — Item ex eadem Regula (cap. 48).
Si autem aut necessitas loci, aut paupertas er-
egerit ut ad fruges colligendas per se occupentur, nog
contristentur : quia vere tunc monachi sunt, si la-
bore manuum suarum vivant, sicut et Patres nostri
et apostoli.
$ VII. — Item ex eadem Reguía (cap. 49).
Licet omni tempore vita monachi Quadragesimz
debeat observationem habere, tamen quia paucorum
est ista virtus, etc.
8 VIII. — Ex RecuLa Isrponr.
i Plura sunt przcepta vel instituta majorum que
a sanctis Patribus sparsim prolata reperiuntur, quz-
que etiam nonnulli altius vel obscurius posteritati
composita tradiderunt. Ad quorum exemplum nos
hzc pauca vobis eligere ausi sumus, ut j sermone
plebeio vel rustico quam facillime intelligatis quo
ordine professicnis vestre k& morem retineatis. Prz-
terea quisquis vestrum illam universam veterum
disciplinam contendit appetere, pergat, in quantum
placet, et ! arduum illum limitem atque angustum
aditus, en patuit summis illis moaachic:e vitae cory-
ph.eis, Mauro, Placido, Bonifacio archiepiscopo Mo-
guutino, Anseliio Cantuarieusi, Oddoni. Cluniacensi:
ctes aliquorum sanctorum Patrum lioros, certum est (? et in umeris aliis, seu martyribus, seu confessori-
Regulam sancti Bene.licti fum quormmdam Patrum
scriptis posse comparari, imo illis pr:eponi : et hzec
verba quoJamuodo humiliLatis gralia esse dicta.
b Necnon et Conlationes, etc. Si Collationes, in-
stituta et vite sanctorum Patrum in universum spe-
ctentur, dubium non est quin eis R gula sincti Be-
nedicti cedere debeat. Certe multà. vilemus apud
Palladium, Cassianum, Severum Sulpicium, Joan-
nem Moschum,sanctum Pachomium et alios antiquos
vitze ascetic:e. Patres altioris perfectionis, quam ea
ux a S. P. Benedicto prescribuntur : ut sunt assi-
duus labor, oratio continua, quotidiana jejunia, par-
cissimus cibus, silentium fere perpetuum, incelusio,
vigilix: longiores, brevis somnus, chameuni:e, vestis
cilicina, vini carentia, crudorum et siccorum esus ,
et similia, qux przecellentioris sunt perfectionis iis
qux in hac. Regula statuuntur. Divus enim Benedi-
etus cum videret paucos ad sublimem illam prisco-
rum Patrum perfectionem posse pertingere, sancti
Spiritus impulsu Regulam discretione przcipuam,
ut loquitur sanctus Gregorius, condidit, eamque ve-
terum Patrum aust?ritate temperata bominum imbe-
cillitati accommodavit. Nihilominus tamen si ad par-
ticularia Regulze veniamus, multa «ane in ea repe-
rire est quz? veterum Patrum insti:utis haudquaquam
inferiora sunt ; ut duodecim bumilitatis gradus, per-
fecta obedientia, etiain in his, qu:e impossibilia sunt,
instrumenta bonorum operum, et multa alia quie
eam pervolvendo observare licet.
e [nstrumenta virtutum. lta in mss. S. Germ. et
S. Faronis et apud Ivonem. At vulgo cum Smaragdo
et sancto Dunstano legitur, Exempla et instrumenta
virtutum.
à Nobis autem desidiosis. Est extenuatio humili-
tatis causa.
e Hanc minimam inchoationis Regulam. Est etiam
extenuatio. Dicitur autem Regula sancti. Benedicti
inchoalio, quia si ad amussim observetur, facilis
erit ad sublimem priscorum Patrum perfectionem
D
bus, qui ab ipsa sancti Bened;cti Regula au-picati,
eamque studiose observantes virlutum subiimitaue
elt excellentia anti,uis illis Patribus haudquaquam
inferiores fuere. Quod quidem impensius notaudum
est: nec sine causa a sauc.o Benedicto scriptum.
f Facientibus hec, e:c. Hac clausula non exstat
in cod. ms. S. Far., neque in editionibus Colouiensi,
Parisiensi vetustissima, et Colmzxi, neque apud
S.iarag tum, sanctum Dunstanum, et Turrecrema-
tam. Nihilominus exstat in Concordia ms. monasterii
Sancke Trinitatis de Vindocino, atque in aliis miss.
nostris couicibus, et in vulgatis edifiopi:.us.
& Superna. la parvo codice ms. S. Victoris legi-
tur, eterna.
h Tertium vero monachorum teterrimum genus est.
In codice ms. Floriacensi cztera hujus eapituli de-
sunt, el sequentia capitula et maxima pars prolegi
Regulz sancti Benedicii usque ad h:ec verba, Ecan-
elii pergamus, qu;e supplevi ex Concordia ms. coi.
indocinensis. Hic autem locus et sequentes, sumpti
ex Regula sancti Benedicti proferuntur ab auciore
nostro, ut repudiatis imperfectorum monachorum
moribus vitam nostram ad antiquorum Patrum insti-
tuta componamus.
i Plura suni precepta. Hzc habentur in praefatione
Regube excuse sancti Isidori liispalensis episcopi,
qua exstat inter ejus Opera.
j Ut sermone plebeio, etc. Lege ut in excusa Regu-
a: « Usi sermone plebeio et rustico, ut quam facil-
une. »
k Morem retinentis. In excusa, Votum retimeatis.
| Arduum illum limitem. Limes est via, callis.
Plautus in Peenulo.
Si male dicetis vostra gradiar limite,
Silius Italicus, lib. xv:
At si me comitare, pner, noa limite dure
Jeu tibi decurret concessi temporis auam.
794 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. 1. 123
« levigato cursu incedat. Qui vero tanta jussa priorum A sanctorum ac beatissimorum Patrum Regule ausu
explere nequiverit, b in hujus limitis disciplinam
gressum ponat, neque ultra declinandum studeat :
ne, dum * delicatius appetit inferiora, tam vitam quam
nomen monachi perdat. Quapropter sicut illa praece-
pta priorum d perfeclum reddunt, ac summum, ita
facient ista vel ultimum : illa custodiant perfecti,
ista sequantur post peccatum conversi. * Hzc igi-
tur, o servi Dei, milites Cbristi, contemptores mundi,
ita a vobis volumus custodiri, ut majora precepta
Patrum per omnia conservetis. Suscipite igitur inter
illa et hanc commonitionem nostram humili corde
custodientes qu:e dicinius ; libenter sumentes quz dis-
pensamus, quatenus et vobis de effectu sit gloria,
nobis pro ipsa admonitione proveniat postulata
venia.
6 IX.—Ez Rrcura SrEppaNI gv PAULI.
f Regul? quoque Patrum ideo a nobis assidue le-
guntur, ut eorum sanctis exhortationibus i..teriorem
accommodantes auJitum, et disciplina concipiamus
aumoreu dulcissimum, et Domino per omnia adju-
vante, vite ipsorum eiempla sequamur. Propter
quod festinandum , ul a nosiris mentibus tepor ex-
clu.latur inolitus. Nam et h: c quz& vo»is per singula
presenti loquimur scriptura, non in suggillatione
& Leviaato cursu. ld est, facili, plano, non sca-
broso.
b Jn hujus limitis disciplinam gressum ponat. In
Regula excusa : [n hujus limite discipline gressus
constituat. Hoc loco innuit sanctas Isidorus Regulain
ad captum imperfectorum et infirmorum a se com-
sitam fuisse; quod confirmatur auctoritate sancti
raulionis episcopi Cxsaraugustani, cum agit de
scriptis sancti Isidori : « Monasticxe regule librum
unum, quem pro patriz usu et invalidorum animis
decentissime temperavit. »
c Delicatius. In Regula excusa : Declinatus. Lege,
declinatius. .
Perfectum reddunt. In Regula excusa, Perfectum
monachum reddunt.
* Hec igitur, o servi Dei. H:ec usque ad finem ca-
pitis in Regula excusa desiderantur.
t' Regule quoque Patrum. Hoc caput ul'imum est
$n Regula Pauli et Stephani, ut constat ex serie
Jemmatum ejusdem Regule in cod. Flor., in qua
ultimum ita habetur : Quod et Pairum Regule legan-
tur assidue. Hoc tamen caput in eodem codice, quia
ultimum folium avulsum est, non exstat.
€ Ad vos. Lege, apud vos.
h Quorum. Lege, quibus.
temerario 8$ ad vos proferenda presumpsimus ; sed
ea tantum specialiter ex eorum constitutionibus vo-
bis litteris ingerenda curavimus. Plenitudo autem
sancLe conversationis et spiritalis vite perfecta
docirima in eorum sanctorum Patrum Regulis no-
bis quotidie recitatur, ^ quorum et probata vita
divino munere et docendi est attributa auctoritas.
$.X. — Ex LiBRo Onsiesir.
i Hzc cuncta replicavi, ut sanctorum vitam cott»
siderantes non circumferamur omni vento doctiri-
na: sed laboremus, ct eorum conversationem no-
Sire vitx propositum habeamus ut simus populus
peculiaris Dei. Nec contristemus Spiritum sanctum,
jo quo signati sumus in die redemptionis (Eph. iv),
B nec illum exstinguamus in nobis, et prophetias con-
temnamus : ne forsitan volenti Spiritui sancto. ha-
bitare in nobis non demus locum. Nullum alium ti-
meamus preter Deum, qui ultor et judex est operum
simgulorum, et cum sancto sanctus, et cum viro
innocente innocens (Psal. xvii). i. Ego amantes me
diligo : e! qui me quaerunt, invenient gaudium (Prov.
vmi). Et alibi lequitur : k. Si ambulaveritis contra
me perversi, et. ego ambulabo conira vos perver-
sus (Levit. x1vi).
à Heec cuncta replicavi. Hec videre est in libro Or-
siesii edito circa finem.
j Ego amantes me diligo. Proverb. vir in versione
vulgata : £go diligentes me diligo; et qui mane vigi
laverin! ad me, invenient me. Fere juxta textum He-
braicum. Át sanctus Orsiesius locum citat juxta In-
terpretes Septuaginta : 'Eyó toc ipd eOoüvtac &ya-
6 : ol 04 ipd Cavouvete süpugougt xp. ld est, ego
diligentes me diligo, et me querentes invenient. gra-
tiam. Sed aut Orsiesius, aut ejus interpres qui vertit,
gaudium, legisse videlur yapav, id est gaudium, pro,
xy co», id est gratiam.
k Si ambulaveritis contra me perversi, etc. Locus
habetur Levit. xxvi : Sin autem nec per hec audie-
ritis me, sed ambulaveritis contra me, et ego incedam
adversus vos. in furore contrario. In textu Greco :
'AJi& sroptUncÓs mpóc p mÀeytot, roptücopat xaye
ps0. 0pow Üvuá fOcyie* id est, et ambulaveritis contra
me obliqui, et ego ambulabo vobiscum furore obliquo.
Aptid Árnobium in psal. xvii fere juxta Orsiesii in-
terpretem : Si vero ambulaveritis perversi, et ego
vobiscum perversus ero. Hiec autem verba et versiculus
almi citatus nihil aliud sonant quam quod Deus
bonis bonus est, id est clemens; et malis malus,
id est severus, uti fuse enarrat Arnobius.
753 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "i
E CC C CA]
' — . CAPUT II. |
PRAEFATIO S. BENEDICTI ET ALIORUM.
$1. — ParaTi0 RecuLE saNCTE BENEDICTI. — A mero dignatus est computare ; non debeat aliquan
. * Ausculta, » o fili, prz:cepta * magistri, et inclina de malis actibus nostris contristari. Ita enim &
aurem cordis tui, 4 et admonitionem pii Patris li: — omni tempore ij de bonis suis in notis parendum e:
benter excipe, et efficaciter comple : ut e ad eum ut non Solum k iratus pater suos non aliquando fli
! per obedientize laborem redeas, a quo 5 per inob&- — exhxredet, sed nec ut metuendus Dominus irritat
dientie desidiam recesseras. nialis nostris ut nequissimos servos perpettam ! tm.
Ad ie ergo nune meus sermo dirigitur, quisquis — dat àd paenam, qui eum sequi noluerunt ad glori.
sbrenuntians propriis voluntatibus Domino Christo — Exsurgamus ergo tandem aliquando excitante n
vero regi militaturus , obedientie fortissima atque — Scriptura, ac dicente z Hora est jam nos de sm
preclara arma assumis. In primis, h ut quidquid — surgere (Rom. xin). 'Et apertis oculis nostris ad de-
agendum inchoas bonum, i ab eo perfici instantis- —flcum lumen, " attohítiS' auribus audiamus dii
Bima oratione deposcas : ut qui nos in filiorum nu- — quotidie clamans quid fios 'vox admoneat. Hodit
& Ausculta. Ita vulgo habetur. Codex Vindocinen- quis sine Dei gratia inchoare potest. Quantumar
sis babet, Obsculta. Quam lectionem defendit Sma- — tem Dei gratiz tri.uat sanctus Benedictus satis b
ragdus, sicut dicitur, obaudi, obtempera, obsecunda. — capite mauifestat, cum ait : « Sed ipsa in se boni
Et certe in przfatione Regul: Magistri scribitur : B non.a se posse, sed a Domino fleri existimanese
qui me obscult:s dicentem. . rantem im se Dominum inagnilieant, . Cun iu
b OQ fili. Particula, O, non habetur in Regula ms, — inchioatio boni bonum sit. el sanctus Benedictus pr
cod. S. Ebrulphi, et Vict. P. lam uicat bona nostra esse a Dco, qui ea in 1.
€ Magistri. Nempe Spiritus sancti , non Benedicti. — operatur, facile conficitur sanctum Beneuictum are
Ita explicat Trithemius. Recte quidem; nam alienum — idisse ipsam boni inchoationem a Deo manare.
esset ab humilitate sancti Patris Benedicti se magie i Ab co perfici insiantissima oratione diptsctt.
sirum et pium Patrem appellare, maxiime cum uulla — Instantissuma, id est, ferventi et assidua; qui qu
sit ei hic se laudandi necessitas. Imo ejus humilitati — dein. oratrone. indigemus ad Dei dona o.uncar:
fhaxime consentaneum , ut ea qus in bac Regula — qua, ut inagna $us, non siue assidua oralione ti-
instituit, non sibi, sed Spiritu! sancto atuibuat, —pciranda : ne facile impetrata vilescant, ut prad«t
Eadem est explieatio Petri Damiani, opusculo 15, de — 1sonel Faustus Reiensis sers. ad mouacbos : « P
Perfeetione monachorum, cap. 6: « Quod in ipso — (ite, inquil, et accipietis; qua'rite, el invenietis; e
libri prineipio: manifeste colligitur, si ad quem sua — sec, eL aperietur vobis. ld est, ut petamus urids
verba: Spiritus sanctus dirigit subtiliter attendatur. — quaerguus laborando, pulsemus desideraudo, pube
Snwitum sanclum déco. Neque enim vir sanctus — uus proficiendo, pulsemus perseverando: «tui sk
tant»que cultor humilitatis protinus,. ut in: verba — culestium promissorum Lapto incilemur s(udio, lab
porre magisterii cathedram,.et praeipwe pii — toque inardescamus aífectu , ut cum prenuorum
tris privilegium usurparet, dicens: Ausculta, o [à — diguilale desiicriorum zaguitudo conconct. Aon
pratoepta magistri, eve. ». Simaragdus per magistrum (C? vult Deus noster Lona sua nimia invenieui [auil-
et pium patrem intelligit Christum, quod perinde est. " taie vilescere. Pretiosa et concupisciLilis met
Rutiardus ms. Ista oinnia indifferenter ha;enda esse — cupidum amatorem et avidum negouatorum requi.
$rbitratur. tae Engo ille tanioyum muncrum reproruissor uon vj
" € Et admonitionem. Hic mentio fit admonitionis et — in opere suo tepidum, despicit [astidiosuni, reo»
preceptorum. Nam eorum qu: in hac Hegula eon- — eoactum, respuit indevotum. Lentun enim et pari
tinentur qu:edam 9unt.admonitionis, seu consilii, ut gratum quarere graüiam divini 1nuneris nau
vocant, ut demisso capite ubique esse, etc., quzdam — injuria remuneratoris. »
precepti, ut votorum observatio, officii divini reci- ji De bonis suis in nobis. ld est, per bona 58
fatio, etc.; qua de re consule sancüum Thomam. quz sunt in nobis. lta autem loquitur sancius
Quodl. 1, art. 20, et 1, 2,-qu: 486, art. 9, et Joannem — beneuietus, quia bona, per qua Deo parendun a
a Tarrecremata, traet. b et 6 in Prologum Regulze; — servienoum est, ab ipso Deo manaxt, ita ui nequ
" "* Ád eum.^ Spiritum sanctum. - Turrecremata le-— dem ipsi Deo sine Deo servire possimus-
git, ad J/ewm. Hie autem proponitur scopus .Reguie k Jratus Puter. Alias, ui éraius. Puier, Tei 98
sancti Benedicti, nempe-ut homo per Adz inobeuiem- — sequitur, ut Dominus... 3l
tiam lapsus, et a Deo aversus, ad eum redeat per | 1radat ad penam. Est antitheton. In sers?
obedientiam : ut possit pristinam illam prim: inno- — D. Augustini ue Tempore (si modo illius sil)
centie gratiam, quam genus humanum per Ácés — verba habentur : « Non. ut iequissinios servos kr
. pre&varicationem in paradiso voluptatis amisit, recu- — petuam tradat ad poenam. » "
perare. p .,, P", Attonitis auribus. Smaragdus et Turrecren
! Per obedientie laborem. Obedientiz labor dici- ^" illud, atton:tis exponunt, intentis. Sed, quid anis
tur, quia propri:e voluntati nuntium remiltere per- sonare videtur Servius in illud iu An.,
diflicile est. Qui se vitz ascelicz zddicit;-per ebe» — —..«4— .-..--
dientiam ad Deum redire dicitur, quia oLedientia est Talibus attonitus visis et voce deoram.
in religione caput. ol :ens dicit
5 Per inobedientie desidiam. Est elegans antithesis, — * Áttonitus, stupefactus. Proprie is attonitus
Bi labor obedientiz est, ita eL inobedienu:e desidia. — CU! asus vicini fulmiuis et souitus toniruMo,
Deses et piger est inobediens, qui nihil quod carni —Sluporem. » Ergo ethoc loco, autonitis, en
adversetur agit, sed semper suis cupi.itatibus obse- — lactis, per metaphoram; quem.Gmodum y"
quelam facit. qU:, excusso somno, ad repentinam lucem $ "
^ Ut quidquid agendum inchoas bonum , etc. Per — 2!tumilus, sic IS qui rerum sscularium sop —
gratiam Dei videlicet. Nam ne vel minimum bonum Iersus repente evigilat, ad divinum lumen obs
723
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. II.
726
vocem ejus audieritis, nolite obdurare corda vesira A sua a conspectibus cordis sui deduxit ad nihilum, et
(Psal. xci). Et item : Qui habet atitét audiendi au: '
diat, quid Spiritus dicat Eccteslis (4poc. 1). Et quód
dicit : Venite, filii, audite me, morem Domini dos
etbo vos (Psal. xxximy. Carrie, dtm. lucent vita ha-
betis, ne Ienebree mortis vos coómprehendant (d oan, xiy.
Et querense Doininus m multitudine populi; cat hree
clamat, opéraridm suum iterum dicit : Qwuis:est homo
quivult vitam;* et cupit videre dies bonos (Psal. xxyin)?
Quod si tu audiens respondeas : Ego; dicit tibi Deus:
St'vis habere verant et perpetuam: vitam , prohibe
linguam tuam à maio, et labia tua ne loquantur do-
latu ; diverte a' malo et fae bonum ,^ inquire pacem,
bet sequere eS&m. Et cuti hzec feceritis, ocult nsei
Super vga, et süres mete ad preces vestras :: * et.
párvulos cogitatus ejus tenuit et allisit ad Christum.
Qui timentes Dominum de bonà observantia sua non
se reddunt elatos, &ed ipsa in se bona non'a:sé posse,
Sed a Domino fleri existimantes operantem in se
Dominum magnificant, tllud cam propheta' dicentes :
Non nobis; Domine, non 'tiobiz; ted' nomini two da. -—
gloriam (Psal; cxt): Sicut nee Paulut'apostolus de
predieátione: sua sibi aliquid - imputavit" dicens *
Gratia Boi sm, id quod sum (I Corixv). Et iterum,
qui^gloriatur, in' Domiro glorietur (I Cor. 1). Unde
Bominos in Evangelo ait': 5 Qui dutlit verba niea
hire, et facit ea, similabo eum viro sapienti, qui edi-
ficavit domum suam suprà pétram: Venbrunt flumfna,
flaverunt verti, ét impederunr in. domum illam, et
dntequam me ifivocetis, dicam' vobis: Ecce egó B non cecidit, quia fundata est supra petram (Matth. vv.
adsum. Quid dülcits nobis hac voce Domini invi-
tantis nosy'fratres charissimi. Ecce pielate -sua de-
monstrat nobis Dominus viam vite. Buctinetis ergo
fide vel observantia bonorum actaum lumbis nostris;
per ducatam Evangelii pergamus itinera ejus ;- ut
mereamur eum, qui nos vocavit in regnum suum,
videre. In eujus regui tabernaculo si volumus habi-
tore, 4 nisi illue bonis actibus * curratur, minime
pervenitur. Sed' interrogemus Dominum eum Pro.
pheta, dieentés ei : Domirie, q&is habitabit in taberna-
&tlo two, aut quis refulescet. in. monte sancto. tuo
(Psal. wv)? Post larc-interrogationem, fratres, au- —
dia&mus Dominum respondentem et ostendentém no-
bís viam ipsius taberháculi, dicentem : Qui ingreditur
h H:ec complens Dominus exspectat nos quotídie his
suis sanctis monitis, factis respondere debere. Ideo
nobis propter emendationem malorunihujus vite dies
ad inducias relaxantur, dicente Apostolo : i An nescis,
quia patientia Dei ad pamitentiam te adicit (Rom. Y.
Nam pius: Dominus dicit: Nolo t&ortem peccatoris,
$ed magis convertatur ef. vitat (Ezech. $viti).: Com
ergo interrogassemus Dominum, fratres, de habita-
tove tabernacali ejüs, audivimus liabitandi j pre-
eoptum';" sed, sí compleainus Habitatoris officium,
érimus heredes regni ccelorum , * ergo pteparanda
sunt'corüa et corpora nostra sanete. prxceptotum
obedientie militatura; et: quod ! minus tíabet in
nobis natura possibile, rogemus$ Bominurn, ut gratis
sine macult,-et operitur justitiam. (ui loquitur verl- (; sus *» jubeat nobis adjulerium ministrare. Et:si fu-
tatem in corde suo, qui non egit dolum in lingua sua.
Qui non fecit proximo suo malum, qui opprobrium
non accepit ! adversus proximum suum. Qui malignüm
diabolum aliqáa suadentem sibi cum ipsa suasione
- 2! 0. t.yY 4
Scit. Et ita hoc vocabulum usurpavit sanctus Pau-
linus epist. 12, ad Severum : toe. P
Auonitis oculis nova lux aperitur....
^. Et cupit videre dies bónos. la in Psalterio Roma-
no, quod ubique sequitur sanctus Benedictus.
b Et sequere eam. lta in Psalterio, Romano,
* Et aequam sme invecelis, etc. loaim Lx v: Eritque
antequam elament, ego exaudiam. .Sed adaptat suo
textui hunc loeum sanctus Benedictus. | '
4 Nisi -Hlnc bonis actibus. Ut h:ec sententia supe-
riori annectatur, hxc subaudienda : Sciendum est
quod. Hoc modo ; «In eujus. regno si volumus abi-
tare, sciendum est quod. nisi illuc bonis.aclibus :cur-
ratur, minime pervenilur, a» «5 ov o8 sss
. * Curratus, vulgo, currendo.
f Adversus proximum suum. ]ta apud Smarag-
dum, ut in Psalterio Ramano, juxia; textum Hebrai-
cum 1p 5y aal kerono. In versione communi, ud
versus prozxiyosuo$. ^: c8 ism oos su,
5 Qui audiá.verba mea, etc. Hic locus non videtur
ad rem. Nam quzstio est de inani gloria fugienda.
Sed notandum est hoc Mattei capite agi de bypo-
critis et seductoribas, qui omnia ad ostentationem et
vanam gloriam. referre. colent, e$ omne. quod agunt
bonum, sibi arrogant, nec Deo referent
sicque non &difican eupra petram, qui est Christus ;
sed super arenam arroganiie et inanis gloripls : ac
proinde cura ejusmodi hominum opera Christus re-
endisseL, nt veros suos amatores laudaret, sub-
juuxit, Qui edel verba mea, et facit ea, similabo eum,
gientes gehennz poenas ad vitam volumus pervenire
perpetaam, dum adhuc vacat, et in hoc corpore $u-
mus, et hec ómnia per hane?lucis vltara Vaeat
jmplere, currendum et agendum est modo quod in
etc. Sic sanctus Benedictus, agens de iis qui vere
Deum timent, bonaque sua in ejus gratianr,refun-
dunt, nec inanis gloriol:* fumos venantur, aliis Scri-
tursie locis hunc Matthaei locum bene subjecit, quia
lj qui omnia sua Deo referunt accepta, zedificant su-
pra petram ; ài vero qui secus faciupL, et ple
Eumozes sectantur, super arenam aedificant.
. h Hec complens. ld qst, hzc absolvens et conclu-
dens : de hoc vocabulo infra. uu
..3 An nescis quia patientia. Dei, etc. In versione
communi vulgata ad Rom. 1: Ignoras quia benignitas
Dei. Juxta textum Grocum, «à xeusców, id est, bo-
, à Preceptum. Doctrinam virtutum, qux przecipitur
eis qui in .Dei tabernaculo habitaturi. sunt.
. k Ergo praparanda sunt. corda €eí corpora nostra. —
Corda, ut prompta voluntate et parato animo ;. cor-
pora ut opere ohedieutiam implegmus,. .. .
l1 Minus. Id est non, sepe zpud Tullium. Et natura
nihil habet. possibile.sine Dei gratia... -. . LA
, f Jubeat nobis adjutorium ministrare. Ita in aliis
mss. nostris, cum Smaragdo, sancto Dunstano, cum
editionibus -Parisiensi..vetusta et Coloniensi. Et ut
sensus clarus sit, sciendum «à jubeat hic sumi pro
velit, :ut alibi.loquitup sanctus Benedictus, Bi 4amen
jusserit. abbas, id est, velit. In ms. S. Far. in editione
Golivzi et. vulgatis legitur, ministrari. . '
, 2 d.ucis vitam. Itam. utroque ms. cod. S. Ger., S.
Ebrul. Far., Vind, Vict. ma. Ita apud Smaragduri,
et Turrecrematam. Át in uns. P. Vict. apud S. Dun-
&tanum cum vetusta editione Parisiensi, gemina Co-
[i , * t
721
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
T
perpetuum nobis expediat. * Constituenda est ergo A ut dicta mea et auditus tuus per consideratimum
uobis Dominici schola servitii , in qua institutione
nihil asperum nos constituturos speramus. Sed etsi
quid paululum strictius, dicia:ite zequitatis ratione,
propter emendationem vitiorum vel conversationem
charita.is processerit, non ill:co pavore perterritus
refugias viam salutis, qu: non est nisi angusto initio
ineipien la : processu vero conversationis et fidei,
dilatato corde, inenarrabili dilectionis dulcedine cur-
ritur via mandatorum Dei, ut a^ ipsius magisterio
nunquam discedentes, in ejus docirina usque ad mor-
tem in monasterio persevera"tes, passionibus Christi
usque ad mortem b participemur : ut regni ejus me-
reamur esse consortes.
€ IIl. — Pra&rATIO EX REcULA MAGISTRI.
mentis ambulando in trivium cordis tui perveniant,
* In quo trivio. unam ignorantiz peccatorum, ped
dicta mea veniens, post te relinque, et duas obeer-
vantie praceptorum ante ingredere vias. Et, dm
quaerimus ad Deum ire, stemus in trivio eorix
nostri, et consideremus ipsas duas, quas ante ms
scienti: conspicimus. In quibus duabus viis pe
quam ad Deum possumus pervenire, consideremos,
Si sinistram tenemus, timemus, quia laia est, nep
Sit qux? ducit magis ad interitum. Si dextram ox
ripimus, bene imus quia angusta est el ipea est quz
diligentes servos ad proprium ducit Dominum. ! Em
vacuus vester auditus sequatur eloquium meum : &
intellige, tu homo cujus admonemus intuitu, qui
O homó, primo tibi qui legis, deinde et tibi qui me B 1e per hanc scripturam admonet Deus, ut modo, du
* o»scultas dicentem , dimitte alia modo quz cogi-
tas, ei per os meum Deum te convenientem cognosce.
Ad quem Dominum Deum ex voluntate 1 ostra per
bona acia vel beneplacita justitiee ire debemus, ne
per negligentiam peccatorum inviti rapiamur accer-
sili per mortem. Ergo auditor qui me audis dicen-
tem, percipe quia tibi non per os meum, sed per
hanc scripturam loquitur Deus, qui te, dum adhuc
vivi», convenit d de hoc, quod ei post mortem reddi-
turus es rationem. Quia quod adhuc vivimus, ad in-
ducias vivimus; cum nos pietas Dei exspectet quotidie
emendari, et weliores vult esse nos hodie quam fui-
mus heri. Ergo, tu, qui me auscultas, ita intende
loniensi, ei Colivzei habetur, lucis viam. Qux: quidem
lectio optima et priori praeferenda. Quia cum lux
hoc loco vitam significet, ineptum esset dicere, lucis
vitam, id est, vite vitam. Legendum est ergo, viam.
Et sane bxc presens vita via est ad vitam futuram.
De qua via przclare sane sanctus Columbanus epist.
4 : « Via es inortalium non vita, a peccato incipiens
usque ad mortem. » Et paulo post: « Quid ergo es,
huuiaua vita ? non vita, vera es enim via : sed non
plena; aliis longa, aliis brevis; aliis lata, aliis an-
gus:a; aliis leta, aliis tristis; omnibus similiter fe-
Stinans, et irrevocabilis. Via, inquam, via es, sed
nou omnibus manifesta es. Multi enim te vident, et
pauci te viam esse intelligunt. Sic enim subtilis es,
et sic seductrix, ut paucorum sit te scire viam; in-
terroganda ergo es, et non credenda vita, nec vindi-
canda ; transeunda, non hablitanda misera humana
vita. Nullusenim in via habilat, sed ambulat ; ut qui
ambulant in via, ambulent in patria. » Hzc ille. [n
adhuc vivis, et tibi emendare vacat, curras, qur
tum potes, ne jam cum acePrsitus per mortem fuens
nullam Deo in die judicii, vcl in pena ziersa exce
satonem afferas, quod nullus te de emendauow,
quoad vixisti, convenerit : et cum ulterius ibi ji&
succurrere non potueris, in :eternum te incipiat six
remedio paenitere. Ergo amodo, qui audis, oberra,
antequam de hac exeas saeculi luce. Quia si hix et-
ieris, non huc reverteris, nisi in resurrectio : à
de resurrectione, si hic modo bene egeris, ad 2tt-
. pam cum sanciis gloriam deputaberis. Si auem
C
vulgatis editionibus legitur, [ucis usuram, sed hec D
lectio nultius optimi codicis auctoritate fulcitur, et
videiur esse cujusdam correctoris.
& Constituenda est ergo. Conclusio prologi seu
preefa'ionis.
b Participemur. Ita in utroque cod. ms. Germ. in
editione Coloniensi, apud Smaragdum et sanctum
Dunstanum. Vulgo participemus. .
* Obscultas. Mta in ms. Regula ejusdem Magistri
codicis Corbeiensis.
4 De hoc quod. Lege, ut in Reeula ms. cod. Corb.,
De hoc de quo.
€ [n quo trivio unam, etc. Subaudi viam. Hec di-
cit Magister ea ratione qua olim Prodicus philoso-
phus apud Xenophonteni (Lib. «t de dictis et. factis
Sorratis) finxit malitiam et. virtutem Herculi in tri-
vio occurrisse, hinc malitiam ei omnia voluptatum
enera promisisse, illine virtutem initio quidem la-
Jres € sudores, postea vero gloriam immortalem ;
i
banc scripturam, quam tibi lecturus sum, fscüsna
adimpleveris, in zeternum ignem gehennz cun ür
at Herculem labores et sudores amplexatum es ve
luptatibus preetulisse. Sic pereleganti fictione apud
Silium Italicum, lib. xv de Bello Punico, Scipion
sub umbra requiescenti et animo mult versati 2b
aere delapsz leva dextraque astant voluptas et vir
tus, utraque eum in suam pertrahere sententiam pm
virili enitens. Sic enim ait poeta :
Has lauri residens juvenis viridante sub umbri
/Edibus extremis volvebat pectore curas ,
Cum subito assistunt lseva dexiraque per aura
Allapsze (haud paulum mortali major imago)
Hinc Virtus, illine Virtuti inimica volupus.
Altera Achsiemenium spirabat vertice odorem
Amhrosias diffusa comas, et veste refulgens
Osirum qua fulvo Tyrinm diffuderat auro.
Fronte decor qussitas acu : lascivaque erebeat
Ancipiti motu jaciebant lumina flammss.
Alterius dispar biabitus, frous hirta, nec unqua.
Composita wutaia coma : stans vultus, et ore,
Incessuque viri propior : laetique pudoris
Celsa humeros uivea fulgebat stamine palle, e
H:ec quidem ex doctrina Pythagorz, qui hoc tris
effinxerat ad similitudinem littere Y, quz dies?
virtutis eL voluptatis viam ostendit, dg qua Pes
83t. 2 :
Et tibi qure Samios diduxit litteras remos
Surgentem dextro monstravit limite callem.
Ausonius, lIdillio 16 :
Pythagore bivium ramis patet arabigois, Y.
Herricus lib. 1 de Vita sancti Germani episcop
tissiodorensis :
Cumque iter ambirium ramosa ad compita vexit
Proposuitque viam Samio przeeunte bicallem.
f Ergo vacuus. In Regula ms., Ergo vacttet. -
est qui vacat, optime; ita etiam infra loquitir
gister. Gloss:e veteres : Vacivsus cUxsupot!
opportunus, tempestivus.
129 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. Ili. 750
bolo, cujus voluntatem magis secutus es, deputa- A apum religiosorum turpa collecta, dum pro meis
beris. Audi ergo, et age quod est bonum et justum,
per quod Deus invenitur propitius. Hzc Regula, quz
tibi ostendit, factis adimple. Que Regula ad perfi-
ciendum rectum Regule nomen accepit, sicut dicit
Apostolus in Epistola sua: Secundum mensuram
regule, quam mensus est nobis Deus mensuram per-
tingendi usque ad vos (11 Cor. x). Nam Regula ve-
ritatis habet initium et justitix€ finem, sicut dicit
Propheta : Reges eos in virga (Psal. n). Hoc est, in
tinoris vigore, sicut item dicit Apostolus : Quid
vultis in virga veniam ad vos, an in charitate (1 Gor.
vi? ltem dicit Propheta : * Virga recta est virga regni
tui, b in qua dilexisti justitiam et odisti iniquitatem
(Psal. xuiv).. Et iterum dicit Dominus : Visitabo in
virga iniquitates eorum (Psal. .xxxvin).
8$ IJI. — PrerATIO FERBEOLI
* Domino sancto et czterorum comparatione san-
tissimo, et socio apostolorum, Christique discipulo
4 Lucretio * papze Ferreolus episcopus.
! Hortatn quorumdam operante Deo, et una devo-
tione accensus; im qua servorum Dei habitaculum
ipsa sibi Divinitas collocaret, ipsi terra obtuli aliam
terram conferens. Quod deputo sancte congrega-
tioni, hoc mei donare saluti credo, ut in unum more
* Virga recta est. Ita in Psalterio Romano. -
b [n qua dilexisti, eic. lta in Regula ms. cod.
Cork. et in Concordia ms. Vindocinensi, etsi non
ita legatur in Psalterio Romano.
€ Domino. H:ec prefatio nihil aliud est quam
epistola dedicatoria, in qua commemorat sanctus
erreolus monasterium a se sedificatum hortatu quo-
rumdam et regulam monachis conscriptam, quam
Lucretii censurz permittit.
4 Lucretio. Quis sit hic Lucretius episcopus, non
adeo exploratum est. Puto tamen :hunc esse Lucre-
tium Diensem seu Deensem quondam episcopum
Viennensis provincie, qui subscripsit conciliis Au-
relianensi iv an. 541, Parisiensi n, Lugdunensi i1,
per Vincentium presbyterum, et Parisiensi wv anno
975, ita ut sedisse videatur plus quam quatuor et
iriginta annos. Ei mittit tegulam corrigendam san-
ctus Ferreolus tanquam amico, vel quia monasterium
in ejus diccesi situm erat.
e Pape. M est episcopo, ut ex Sidonio et multis
aliis patet, honoris causa : nam papa est nomen ho-
C
plene peccatis orationum suarum flores offerunt ,
quam dulcia mihi intercessione mella conficiant. Et
quoniam necesse fuit novo huic populo velut jugum
novz legis imponi, non quo eorum colla deprime-
rem, sed ut mentium cervices potius inclinarem ;
Regulam, qu: ab eis pro lege servetur, licentia a
vobis tam petita quam accepta, conscripsimus. ln
qua si quid severitate durum, si quid remissione
mollissimum judicio scientizx adjudicaveritis, censu-
ram manus vestrz pagina melius inde lecturis pla-
citura, suscipiat. Ut hoc mihi magis gloriz detur,
€ quod digna inventa est Regula, quam per vos cor-
rexistis, fugiendo a facie verecundiz. h Si vero, ut
credo, indicium amoris operam veram inflixerit di-
B gna correctione littere, i quidquid demum inepti
lectio incastigata protulerit erroris, liberum a culpa
erit, cum libellum vestrae me constat subdidisse cen-
surz. Mihi tamen orandum est, ut in primis Deo,
deinde vobis illud placeat quod scripsimus, et illis
quibus hxc servanda mandamus, ut in nomine Jesu
Christi obedientes in omnibus divinis preceptis ,
svlerna ab eis praemia, et gloria sine fine bonz tan-
tum vite empta pretio vindicetur, prxstante Do-
mino et Deo nosiro Jesu Christo in secula szculo-
rum. Ámen.
Doris, nec papa est simpliciter pater, sed mpigc
r&típa centi) oov, inquit Suidas, id est venera-
tionis vox ad Patrem. Dicitur et x&xec pater et
Jupiter apud Bithynos. Hac voce utitur Juvenalis
sat. 6, significatque nutritium, pzedagogum :
Mordeat ante aliquis, quidquid porrexerit illa,
Qua peperit , timidus prz gustet pocula papas.
Gloss Isidori : Papas, pedagogus, qui sequitur stu-
dentes. Dicitur et &rx« pro v&ro, per metathesim
apud Suidam.
f Hortatu quorumdam, etc. Ita emendavi ex alio
codice.
8 Quod digna inventa est, etc. Ita restitui qu:e erant
transposita. Digna, id est, bona, congrua : Virg. ,
n A&n.,
Aut quz digna satis fortuna revisit.
h. Si vero, ut credo, indicium, etc. Ita emendavi ex
alio codice. .
i Quidquid demum ineptum, etc. Ita. emendavi
hunc locum corruptissimum.-
CAPUT III
DE GENERIBUS MONACHORUM.
$ I. — Ex Rzcuta saNctI BENEDICTI.
est. Primum 5 cehobitarum, hoc est monaeteriale,
a Monachorum quatuor esse genera manifestum — mfilitans ^ sub Regula'vel abbate. Deinde secundum
* Monachorum. Quoniam, ut in unaquaque arte D
sunt quidam cauponatores qui eam adulterant, et,
ut aiunt , aquam miscent vino, sic in vita ascetica
idam pseudomonachi repertüntur qui fucata qua-
an virtutis specie qnosvis simplices et parum cau.
S
b Cenobiiarum, hoc est monasteriale. Vide Cas-
sianum, coll. xvin, cap. 4, et sanctum Hieronymum
in epist. ad Eustochium de custodia virginitatis.
w--
IL»
&
€ Sub regula vel abbate. Ms. Vict. P. , Sub regula
vel sub abbate. Hc autem conjunctim. sumenda
sunt, ita ut particula vel ponatur pro copulativa. Sie
etiam loquitur sanctus Eulogius lib. n, Memorialis
sanctorum , cap. 4: « Qui dudum sub Regula vel ab-
bate se dediderint. » Et ita passim loquitur sanotug
Benedictus et aucteres in hac Concordia citati. Nec
coenobitze Regul:e vel abbati seorsim , sed Regulze et
abbati simul subjiciuntur.
73,
^us est anachoretarum , id est, eremitarum , ho-
-.
dM...
tos decipere solent.
Fallit enim vitium specie virtutis et umbra ,
Quod sit triste habitu vultuque et, veste severum.
z t ot JuveN., sal. 14.) -
Ideo magnus ille vitz? monachicze magister ac legis-
lstor' «anetas: patér. Benedietus prudenter ab ipso
limine veros monachos a:spuriis et adulterinis dis-
cernit, ut bujus vite studiosus sciat, quos sequi et
amplecti, quos fugere et expuere debeat. Quod spe-
ctat ad-nomen monachi ita glossie veleres interpre-
tantur.: powtyóo, solitarius , singularis, monachus.
Consentit Ruülius án linerario agens de monachis
Caprarize insule , etsi male feriatus ille paganus eos
irrideat : tot
' fpsi se monachos Graio cognomine dicunt :
* Quod soli nullo vivere teste volunt.
Et Cassianus coll. xvitr, cap. 5 : « A singularis et p
solitarise vitz -distrietione nominatos esse, » dicit.
Aliter auctor Etymologici -veteris, wapà to pévog —
&xtt ys, 1d est, quod solus doleat , hoc est, solus
fleat peccata sua. Sanctus Diouysius Areopagiia,
Bib. de Hier. Eccl., cap. 6, delucit a nomine uo-
vc, id est, unitas; quod ex pura Dei servitule,
abdicata rerum temporalium diversitate, debeat
mpàc tà Lv dvorouic0at, xal np^g ispov póva3a avvx-
qia9ot , id est, cum eo quod unum est, unum fieri ,
ei ad sacram unitatem.aggregari. Ergo monachus
ille est qui, quantum iu se est, per Dei gratiam ad
vere monadis, quie Deus est, similitudinem acce-
dit, ac proinde recte a monade nomen sortitur.
Preclare autem Deus monas appellatur, qu:e, juxta
Mercurium Trismegistum, cap. 4, omnium esi
prineipium , radix et origo. Quod et multis dispu-
iat. Nieomachus Gerasenus 1n opere de Arithmeticis
theologicis; qui.e centra, ait dyadem, hoe est,
binagium- esse. ignorantiam .alque imprudentiam,
falsum ,.permixtionou, dissidiuur et mortem, Nam
recedit, ab unitate et divisionem parit, quam qui-
dem monachus cane pejus et angue odisse debet :
quia io.monasterio omuia communia sunt ; omnibus
etiam monaohis est cor unum et anima una, si modo
veri monachi sunt, et divina charitate conjuncti ;
imo cum Deo mente conjuncti, qui vera charitas
est et unitas, ad quam tendit monachus ; qui ideo a
dyade discedit, qux: est simultas, dissidium, atque
eliam permixtio, ut ait Nicomachus, que etiam
monacbo ad Dei unitatem el simplicitatein tendenti
fugienda est. Quod quidem satis nos Christus do-
cuit, cum Martham, qus turbatur cirea plurima,
benigne incerepams, dixit unum esse necessarium,
quod quidem. Beus est, .vora. illa monas et unitas,
quam quidem cum Maria tanquani meliorem partem,
omnibus, qwe .meniem: peiturbant a se amandatis,
omni animi conltentione..appetere et eligere debet
monachus. Sunt et ali: sancte. hujus professionis
Eectatoram üenominationes : nam el dicuntur 6c:a- D
atutai , a Philone Jud:xo in libello Therapeutarum et
sancto Dionysio capite citato, id est, ministi, qui
singulari quadam ratione Deo servire debeaut. Sic
et olim auctore Julio Polluce lib. 1 Onomastici,
cap. 1, gentilium niystae oi 0sov 0spareveol appellati
sunt. Dicuntur et philosophi a sancto Joanne Chry-
80s$0nie .im:libello.de Differentia regis et monachi,
A D. Gregorio Nazianzeno orat. 9 et 21, et a multis
aliis sanctis Patribus Grzcis, quia monachi divine
sapienti: studiosi sunt et amatores. Quamobrem
senectus Dionysius Áreopagita capite citato mona-
chorum vitam cày cttter&tuy 9oco,iv, id est, per
feetissimam philosophi:un , appellat. l'icuntur etiam
Woxatel , id est, exercitatlores, apzd sanetum Basi-
dium , Maximum, Palladium et alios : quia conten-
*iori studio et animo quam czteri homines se in
C
(3
S8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
À rum , qui
J '
1329
non conversionis * fervore novitio , sed
E à
omni virtutum genere exercere debent. floc nomen
sumptum est a lucis gymiieis. Nam olim athleize
&exized appellabantur, ut docet Julius. Pollax lib. im
Ouomasuci, cap. ó. Veri quidem atblette monachi
sunt, «qui quoilzie adversus cacodeuonis i:sultus
acriter pugnant. Unde et vità monachalis dicitur
dexnowe, id est, exercitatio. In concilio Gangrensi
( Can. 12, 15, 17, 13 ), et à Palladio in prooemio et
passim alibi, éy«parog aaxocu , ld est eximia exer-
citatio. Atque etia" Aewpzrac dicuntur monachi
cap. 3 Prati spiritalis, a voce Àesg« , id est mona-
sterium, de qua paulo post. Appellantur et nonni.
À Latinis religiosi per excellegLam. Sanctus Fer-
reolus in prafatione Regule : « Ut in unum ore
apud religiosorum turba collecta, » etc. Sancius
Hildefonsus , lib..de Viris illustribus, cap. 5:
« Aliain. vero epistolum nd. Turibium religiosum. »
lunc autem Turibium monachum fuisse constat ex
Chronico sancti Maximi Cxsaraugustani episcopu
Salvianus, lib. 1v de Previ-tentia : « Atque videlicet
laiei tantummodo, noo quidam eiiam clericorum
seculares, non multi etiam religiosi , imo sub spe-
cie religionis.vitiis saecularibus mancipati ; qui scei-
licet post. veterum flagitiorum probrosa crimina,
üiulo sanctitatis sibimet iuseripto, non conver-3-
tione alii, sed professione, nomeu tagtum demuta-
vere , nou vitam ; el summa.u divini cultis havitum
magis quam actum existimantes, vestem tautinn-
modo exuere, non menteu. x ldem lib. 111 ad Eccie-
siam catholicam de filius qui Dco offeruntur iv. mo-
nasterio a pareutibus : « Sed prrclaram vioelicet,
qui hiec faciunt, rationem consilii sui. re. duut di-
cenles : Quid opus est uf fiilis jain. reliziosis :xqua
eum frauibus sais hereditatis portio reliaquatue-? »
Et paulo post: « Dicitis: Quid opus est religiosis
equin accipere eum fratribus patrimenii portio-
neu? » Concilium Tarraeonense 1, ean. 1: « Si vero
religiosus vel monachus in cella monasterii inclusus
poe:riteutiz lamentis ineumbat. » Ubi partüieula, rel,
exposilitie sumitar. Nec loeus intelligi potest de
clericis, nam paulo ante in eodem canone de illis
acAuin-est. Magister; cap. 83 Reguke sui : ePer nrul-
torum religiosorum testimonia conventi ab abbate. »
Hinc religio pro vita morachiea. Salvranus , Xib.
ni ad Ecclesiam eathol.-: « ld agitis, ut sseeuli eo
cultores faciatis, quibus szculares filios antetertis.
Quid est enim aliud .quam religionem interdicere ? ;
Sanctus: Ferreolus, cap. 5 lHegul:e : « Si quis ve-
Biens ad religionem expeters monasterium , » ete.
Sanctus Fructuosus- pontifex. Bracarensis, cap. 34
Reguli? : « Et multos ex: his cognoscimus ob neces-
sitatis imbecillitatem pelliceri pactum, non religio-
nis obtenta. » Frnctuosus alter, eap. 14. Regu 2:
« Quod non ob religionis venerit occasionem. » Ser-
vus Dei, cap. 5 Hegulee : « Intus vero tantummodo
qui sacram Deo voverint religionem , » eto. 'Tandem
monachi etiam conversi appellati sunt... Salvianus,
lib. 1v ad Ecclesiam cathol.: « Et licet de converso-
rum venerabili choro esse videaris, licet religionea
vestibus simules, » etc. ld etiam manifestum est ex
Isidoro in libello quem scripsit de Conversis, id est,
monachis ; quod nomen postea jam satis longo usa
dexolutum est ad illos fratres seu inonachos qui lani
eiiam appell;ntur. Mulier vero hujus vite cultrix
dicilur &azivpux, ascetria, govooz:ex, mOnasiria.
God. lege 45, de episcopis el. clericia, eto..duaatben-
tica Justiniani, 124, et apud Manuelem Moschopv-
lum, scheda $5, dicitur et mongscha , sanctimaonia-
lis, nouna , et barbare, monalis.
& Fervere novitio. Novitius hoc loco adjective ga-
mitur, ut apud Plautum in Mostellaria :
Novítium mihi quiestum insttai non malum,
TOS
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. Ill
Tos
« monasterii probatione diuturna , 5 qui didicerunt A re. Tertium vero monachorum * teterrimum genug
contra diabolum multorum solatio jam docti pu-
gnare, et bene instructi fraterna ex acie ad singu-
larem pugnam eremi, securi jam sine consolatione
alterius, sola manu vel brachio contra vitia carnís
vel cogitationum , Deo ausiliante, sufficiunt pugna-
« Monasterii. Monasterii vocabulum antiquissi-
mum; quod ab ipso nascentis. Ecclesia primordio
in usu [uit. Nam.anti,ui illi Esseni et Therapeute
Alexandrini, quos sancti Patres Christianos fuisse
arhitrantur, sua habuerumt monasteria, ut patet ex
Philone Jud:s6 in libio de eocwn . Vita, et in libello
de Vila theoretica ; 'Ea«cto 0€ vv Üsparévsov lati»
o(xnua (epov, 0 xaeitot otuvtiov xal uovaatrptoy, x. T. .
Singulis therapeutis seu cultoribus est domus sacra,
qued sonimim etanonasterium appellatur, in quo
solitarii venerandae viue mysteria peragupt : uui hee
voces pro cellulis sacris sumuntur. Ubi et nota
etpytioy idem esse quod monasterium, ut etiam vi-
- dere est. apud Suidam et Mosehopolium — scheda.
9. 3suvtiov, vo. uovaacripwv.: llabet et. aliae appella-
tiones, dicitur pová in concil. Constantinop., can. ii,
el apud sanctum Antiochum in lemmate epistole ad
Eustachium. Monacttium Codicis lege Genera!i, de sa-
croeancijs ec.lesiis, elc. cexetupov, noveila Justi-
niani 105, et apud Palladium passhn, id esl cxercita-
torium et Latirie etiam usurpatur. Asceterium apud
sanctum Eugeuium, epist. ad Willisindum episcopum
Pampilonensem.. Dicitur. et 9povcwrtápwv apud D.
Gregorium Nazianze: um, orat. 2i, quod ibi uioxime
cura salutis geratur. Appellatur et 4«oc« apud Joaz-
nem Moschum, cap. 5 et 4 muliisque aliis, et san-
ctum Antiochum in epist. ad Eustathium non semel.
Kstque proprie: angustum et parvum 1nonasterium,
ut noial Suidas : Aaupa X a't£vi) xxcerxía, Oy pev,
id est angusta. monachorum domus. lIndiflerenter
tamen sumitur pro quovis monasterio, unt. notum ex (i
Moscho et Antiocho. supra citatis. Dicitur et cella,
ul infra probalitur : aue etiam comnob.um a com-
puni monachorum vita. Hanc tamen differentiam
inter cagenobium et m;onasterium Cass. coll. xvin,
cap. 10, referl. Monasterium est diversorii nomen,
nihil aroplius quati jocum, id est, wionachorum ha-
Litaculum siguifivans; coenobium vero ipsius pro-
fessionis qualitatem disciplinamque designat. Mona-
sterium potest esse unius monachi habitatio, id est,
cella, eouobium. tantum plurimorum. Antiquum
sane vocabuluu: coxpobium est, notumque olim Py-
thagorz et «jus sectaioribus apud Agellium, lib. 1,
cap. 9: « Sed.id quoque non praetereundum est
quod omnes simul qui a Pyt.agora in cohortem. il-
Jam disciplinarum recepti erant, quod quisque fami-
lke pecunieque habelant, iu medium dabant : et
coibatur societas iuseparabilis. Tanquam illud fuerit
antiquum consortium, quo in re atque verbo Ro-
B
est 4 sarabaitarum, qui nulla regula approbati,
e experientia f magistra, sicut aurum fornacis, sed in
plumbi matura molliti adhuc operibus servantes sz
culo fidem, 8 mentiri Deo per tonsuram noscuntur.
Qui ^ bini aut terni , aut certe singuli i sine pastore
Hieronymus in epist. ad Rustienm : « Sed de Indo
* monasteriorum hujusmodi volmernnt egredi militog,
quas eremi cura rudimenta non terrent, qui speci-
men conversatienis sux multo tempore dederint, qui
omnicm fuerint mi:imi; ut primi onmium fierent.»
Sanctus Isidorus, lib. v1 Origin. cap. 45 : « Sunat qui
post ecdnobialem vitam ceserta pejunt, et.soli bali
tant per desertum. » liem videre est apud Cassio-
dorum, lib. de divinis Leciionibus, cap. 29.
v Teterrimum. Ma apud. Papiam mox. citandum.
In cod. ms. S. Germ. et apud Cassianum coll. xvin,
c. "1, Icgitur, Deterrimum. . -- e TEE
4 Surabeitarum. 1n Apologia flenrici IV, imp^ra-
toris, uhi hie loeus citatur, legitur; satnbattarum,
id est aibi viventium. Lectio quilem vix alibi veperi-
tur, optima tauen interpretatio, Nam sarahaita sibi
vivunt, semetipsos a caenohiorum congregationibus
seqnestrantes, et ideo "Egypti: lingwe proprietate
sarabaitse nuncnpati sunt, inquit Cass. cap. oitato.
Unde in glossis anonymis : Sarabaüe lingua .1/gy-
tiuca dicuntur renuita^, qui refutant abbatem habere.
Jbi, refutant, est, recusant. Recte, quía, qui renuunt
abbatem habere, sibi sivuntet suo.arbitrio. De sa-
rahaitis hunc sancti Benedieti lccum profert Papias,
sed mutilum et ex Regula corrigendum. Iu serm. 21,
ad fratres in eremo, dicitur, ejusmo:i homines esse
hypoeritas porcorum vel houm pellibus saccinctos,
im /Egypio, in. feraminibus petrarum babitandeg ;
qui cincti funibus palmarum spiuas ad calcanea
portantes ad cingulum ligatas nudis pedibus et
crueutatts ad festum Scenopegiz Hierosolytnanr vé-
niunt, et. ejusmodi fictee pietatis ngadipnaliene peeu-
nias corradunt, ut: ad sua reversi $evino et cibis
ingurgitent : quie quidem auctor hujus sermonis se
3 sancto Hieronynio per epistolam accepisse asserit.
Sed hiec esse. (ictitia - nemo est. qui non videat,
maxime cum hic sermo et alii huic similes ad fratres
in eremo non sint sancti Augustini (Vide Bellarmin.
de Script. eccles.) ; nec Cassianus aliique scriptores,
et sanctus Hieronymus quid simile de sarabsitis
scripserint ; eum etiam.tune nos staret templum Ju-
deorum, nec sancia Ssanetorum ,. in qux tamen
ejusmo.li auctor scribit solitos fuisse ingredi sara-
baitas iA festo scenopegis.. 5. 2
e Experientia. Lege, Et experientia, ut in. Regula
ms. Magistri. 2 o e$ T uu
! Magisira, lta communiter et in Regula ms. Ma-
istri. At in mss. cod. Ebrulphi 5. Germ. ma.,
. Viet. P. cnm. Smaragdo et editione. Coloniensi
mano appellalia:ur zotvó6iov, id est, con.uberijum. » f haber, Expsricniia. magistri. Qux quidem lectjo
Sed locus corruptus. N.in quid «& iau re sibi velit
meon video, quemadmodum nec illud quo] xov26cov
appelletur verbo Romano, cum Gecuu sit. ltaque
huuc locum ita castigandum puto : (uod Grace at-
ue verbo Romano appellabalur xowo^w» el contu-
ernium. Grace quidein xov^;6wvy et Lat.ne contuber-
nium. Hujus autem .communis iuter Pythagoricos
vitae memunit Diogenes Laertius lib. viu in Vita Py-
thagore : &al «ovoo ol uaUocai xaciüsvro tàc avciag
&éc £v fetovpévyac. ld est, ipsius discipuli facultates
in unum depouebant, con;;.unesque faciebant.
b (Qui didicerunt. To qui reduudal, quia antea ha-
betur. Anachoretz seu Ereimitz prius in coenobio
exerceri debent quam ài »oltuJiiem transeant, ubi
nullus est vie spiritali^ 9rxceptor. Ita etiam docet
Cassianus eapite citato : « Secundus anachoretarum,
qui prius in cuenobiis instituti, jamque actuali couver-
satione perfecti solitudinis elegere secreta. » Sanctus
e 1525. "4 03 ) .rt P
; hon est. conveiieuda. Nam sarabaibe .arguuntur, a
sancto Benedicto quod sint sine pastore. ' ,.
8 Meniiri :Deo per tonsrram. noscuntur. Per. ton-
snravci: Deo mentiuutur sarabait:e, quia non resecant
superilaos appetitus, cujus resectioniS signum est
lonsura; ef quia eliam tonsura se monachos fin-
gunt, cum saeuli moribus vivant. — .:-
. ^ Qui bini eut. terni. Divus Hieronymus epistola
citata agens de Romoboth pseudounonachis 2.« Ji
hini aub terni, nec multo. pluges simul habitant, ». —
i Nime. pastore. Cassianus eoll. xviui, icap;i7,. de
sarabaitis : Ca nobiorum nullatenus expetunt disci-
plinam, nec seniorum subjiciuntur arbitrjo ; aut
eorum traditionibus institut) diseunt vincere volun-
tates, nec ullam sanz discretionis regulam. » Sanetus
Hieronymus, epist. supra citata : « Non paliuutur
se alicui esse subjectos. »
155 .. S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ri
non Dominicis, sed suis inclusi ovilibus, pro lege eis A las et i rescellas, ighorant quia perdunt suas ani.
est desideriorum voluptas : cum quidquid putaverint
vel elegerint, hoc dicunt sanctum ; et quod nolue-
rint, hoc putant non licere. Quartum genus est mo-
nachorum quod nominatur * gyvovagum , 5 qui tota
vita sua per diversas provincias ternis aut quaternis
diebus per diversorum cellas hospitantur, semper?
vagi, nunquam stabiles et propriis voluptatibus et
gule illecebris servientes, et per omnia deteriores
sarabaitis. * De quorum omnium horum misera
conversatione melius est silere quam loqui. His ergo
omissis ad ccenobitarum 4 fortissimum genus dispo-
nendum , Domino acjuvante, veniamus.
$ II. Ex REcurLA MacisTRhi De generibus monachorum.
mellas. Simul et ii, qui nuper conversi immoderst;
fervore eremum putant esse quietem : et non p
tantes insidiari et nocere diabolum, singularem con
eo pugnam indocti et securi invadunt, sine dui
inducti lupi faucibus occursuri. Quartum vero gens
est monachorum nec nominandum, quod mem
tacere quam de talibus dicere. Quod genus dicitur
gyrovagum, qui totam vitam suam per diversas p
vincias ternis aut quaternis diebus per diverso
cellas et monasteria hospitantes; cum pro hospitm
adventu a diversis volunt quotidie noviter suscipi,
pro gaudio supervenientium exquisita sibi pulpe-
taria adparari, et animantia pullorum sibi corni
quotidie a diversis hospitibus pro adventu cuj
e Monachorum quatuor esse genera manifestum D occidi, gravare se ita diversos non eredubl, cue
est. Primum conobitarum, hoc est, monasteriale,
militans sub regula vel abbate. Deinde secundum
genus est anachoretarum, id est eremitarum, qui
non conversationis fervore novitio, sed monasterii
probatione diuturna, [qui] didicerunt contra diabo-
lum multorum solatio jam docti pugnare, et bene in-
Structi fraterna. ex acie ad singularem pugnam
eremi, securi jam sine consolatione alterius, sola
manu vel brachio contra vitia carnis vel cogitatio-
num f cum Deo et spiritu 8 repugnare sufficiunt.
Tertium vero monachorum deterrimum genus est
sarabaitaram, quod imelius adbuc laicum dixissem,
8) me propositi sancti non impediret censura. Qui
nulla Regula approbati, et experientia magistra, sic-
mutando quotidie hospites k pro adventu norit
sub importuna charitate diversos conantur sili pr*
parare diversa; et velut ab invito a diversis hey
tibus exigentes przceptum Apostoli, in quo dii
Hospitalitatem sectantes (Rom. xu), per occasio
praecepti inquietos sibi pedes post viam fomentar
postulant, per occasionem itineris intestina saa aon
cona vel prandio inquinata infinitis poculis ms
quam pedes desiderant. Et post exinanitam a famen
hospite mensam et miculas ipsas panis post vim &
tersas siiim suam sine verecundia hospiti ingtusiás
si calix his casu defuerít, rogatur hospes in ips
tella ut misceat. Et postquam ex utraque pi tr
mietate cibi et potus percalcatiusque ad vomitumhe
ut aurum fornacis, sed in plumbi natura molliti C rint, totum laboriosze vize imputant quod gula lee
adhuc à factis servantes szculo fidem, mentiri Dee
per tonsuram noscuntur. Qui bini aut terni certe
singuli sine pastore non Dominicis sed suis inclusi
ovilibus, pro lege eis est desideriorum voluptas :
cum quidquid putaverint vel elegerint, hoc dicunt
sanctum, et quod noluerint, hoc putant non licere.
Et dum in proprio arbitrio querunt habere i cel-
* Gyrovagum. Hujusmodi monachis plenus est
mundus, qui et dicuntur. circumcelliones; de quo
vocabulo infra. Hi sunt pseudo-eremite, palliata
mendicabula, qui urbes et pagos obambulant, ut
ventrem et. marsupium impleant; quales erant olim
illi 'Epnpicro: ptY«vttuovouvttg x«ípaiag xopavcrg, id
est nigra veste iniuti, criniti; quos sexta synodus,
Tube 2, in monasteria aut in solitudinem amandari
ubet.
b Qui tota vita sua. Codices Victorini, qui per to-
tam vitam suam.
* De quorum omnium. Cod. S. Ebrulphi, de horum
omnium.
4 Fortissimum genus. Coenobitarum genus dicitur
ortissimum, quia cenohit:e multorum solatio adjuti
facilius diabolum vincere possunt.
* Monachorum. Initium hujus capitis sumptum est
ex Regula sancti Benedicti usque ad illa verba : et
dum in proprio arbitrio , ut pleraque alia ejusdem
operis.
! Cum Deo et Spiritu. In Regula sancti Benedicti,
auziliante.
5 Hepugnare. Ita in Regula ms. Magistri cod. Corb.
In Regula sancti Benedicti, puanare.
bh Factis. In Regula sancti Benedicti, operibus.
i Arcellas. Arcella est arca. Gloss veteres : Árca
et arcella, x46wcóc, xkutto« ; utitur Ceesarius Arela-
vit. Et antequam novus lectus lassum a poto
magis, vel ab escis, quam a via hospilem suscipia!,
laborem sue vie pro magno hospiti enpie,
dum mercedem repausationis largioribus pulmetir
riis et infinitis poculis hospitem sibi cogunt ! rg
rationem erroris sui per peregrinationem et aA
tatem celando excusant. Et mox de vicinis
ten., cap. 56 Regulz : et claves de arcellis : dit
et arcellula. Gregorius Turonensis, lib. x Hist. eh
Si quis earum arcellulas scrutaretur. "
| Rescellas. In Regula ms. Magistri, receia.
scele sunt panni et vestes exiles. Pelagius, lb!
Vitis Patrum, n. 76, « Pro his utor hos viles t
Jas. » Dicuntur et recul. Apuleius lib. !Y
fabuke : « Quid, oro, paupertinas pannosasqut 't*
D las miserrima anus donas vicinis divitibus.
tur eL reiculz et recellulze , sumunturque etian
ornamentis ei supellectile. Legis Burgunde*, -
tit. 14, $6, « Nisi forsitan quid ex matris bon*
est in recellulis et ornamentis, etc., » lib. v!
tul. Caroli et Ludovici, tit. 192: « Qui reienim *
clesix: petunt a regibus. » Sunt etiam res
exigux aut parvi momenti ^
k Pro adventu novitatis. Id est pro advente Y
phrasis Hebraica. «DS
! Largire. Jta in Regula. ms. , pro, arjift- **
teres aliquando locuti sunt. '
Sanctus Columbanus in Monasucis ';
Non perdit pietas quidquid largire videlu&
Idem infra dixit, ulciscere pro ulcisci :
Injuriasque tuas in fratrem ulciscere noli.
191
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. Ill.
188
aut monasterii positione interrogant; ubi cum inde A panes tosti impleverant : cum in diversorum hospi-
s Jevaverint, ^ ponant vel applicent, velut lassi et quasi
quibus jam universus clausus sit mundus, et ex toto
eos nec loca, nec silvz:e, nec lata ipsa /Egypti ere-
mus capiat, nec universa monasteria ad servitium
Dei eos suscipiant; et eos, ut diximus, totus mundus
non capiat : inde se dicunt juste errare, et ex toto
locum repausationis et refrigerium anim: et inte-
gram se observationem discipline nusquam posse
8e invenire : quasi dicant se ita multum sapientes ,
ut totum ipsis solis displiceat, quidquid Deo et ho-
minibus placet. Ideoque magis eligunt ambulare, et
noviter per diversos hospites mutatos, et varias re-
fectiones; ut per occasionem sitientis vise repropi-
nata pocula sumant. Hoc ergo agunt, ut gulz su:
taliis in mensis recentes sumunt, illos servantes co-
gunt mucidare. Ergo postquam eis bisacie consi-
gnantur, mox et de pastura miser asinus revocatur,
cui post recentes vix labores misera pastura placue-
rat, si domino ejus hospitalis non displicuisset in
biduo : et noviter ! restratus, et diversis tunicis et
cucullis resarcinatus, quas aut importunitas a diver-
sis exegerat, aut inventa occasio fraudis diversos
hospites nudaverat, et ut alios petant, fingunt se pan-
nos advestiri; et vale et ipsi hospiti dicentes, adhuc
non venerunt, et jam vadunt, cum ad alia jam bo-
spitalia in animo invitantur. Caeditur, pungitur,
ustulatur, 5 lordicat miser asellus, et non vadit , va-
* pulaut aures ejus, postquam clunes defecerint. Ideo
magis quotidie peregrinari videantur quam animz. B perocciditur et manibus lassus impingitur : quia fe-
Et cum eis post biduum ad unum hospitem appara-
tus ipse in pulmentariis jam minuendo subducitur,
et mane, alia die, facto, cum non ad refectionem
coquendam, sed ad laborem cellulze suz:e viderint ho-
spitem occupari, mox qusri sibi alium hospitem
placet. Tunc vale festinant, quasi ab aliquo impel-
lantur, quasi eos jam exspectent aliorum hospitum
prandia przparata ; et non longe ab ipso monasterio
si cellam invenerint monachi repausantes dicunt se
a finibus advenire lialie, et noviter aliquid de pere-
grinatione aul de captivitate, et ipsi hospiti quasi
humili et inclinato capite mentientes cum proprie-
tate longi itineris cogunt pii hospitis totam pauper-
tatem in * cacabis el in mensa exinaniri : sine du-
bio et ipse hospes nudus, e£ a4 glutonibus exinanitus
post biduum relinquendus. Et cum post triduum et
ipse et cella ejus et mores et ejus displicuerit disci-
plina : et cum subducta eis post biduum ab eo mi-
nus exhibuerit mensa, mox et ipse reconsignare
e bisacias cogitur, quam diversorum hospitum jana
2 Levaverint. Supple se.
b Ponant. ld est, quiescant, cessent, ambulare vi-
delicet Nonnius, cap. 4, ponere, desinere. Virgilius,
ib. vin :
Cum venti poguere......
€ In cacabis. Cacabus est olla. Varro, lib. rv de
Lingua Latina : «Vas ubi cibuin. coquebant, ab eo
cacabum appellarunt.» Sancius Isidorus, lib. xx
Orig. , cap. vir : «Cacabus et cucuma a sono fervoris
cognominantur ; sed utrum Latinia Grzcis, an Greci D
a Latinis hec vocabula sumpserint, incertum est. »
F'amen dubium non est quin cacabus a Grzco. dedu-
atur. Nam Kaxá6ne, apud Athenzum lib. rv, ex
Vristopbane et Antiphane est xicp«, id est olla ; apud
iuctorem veteris Etymologici dicitur : &oxxa6n axeüoc
-p^€ £3nao ixridtov, id est vas aptum ad coquen-
ug. Vide Pollucem, lib. x, cap. 24.
d Glutonibus. Gluto est gulosus, vorax, Gall. Glou-
»*. Glosse veteres Latino-Grecsm : Gluto, Xip6oc.
lossze Grzco-Latinz, Xp6oc, lingurius, id est liguri-
»r, gulosus. Sanctus Isidorus, lib. x Originum, Gíu-
», «x gula, id est gulosus, Gloss Isidori, Árdalio, glu-
. woraz, manduco, a nomine glutum, id est, guttur.
edem Gloss: : guttur, guitum.
e Bisacius. Bisacia, seu potius bisaccia, est man-
ra binc inde ex humero pendens mendicantium
pi apta. Papias. Bísaccia, sarcina, muntica. Gal-
»&, Besace.
stinatur et satagitur, ut ad alterius monasterii pran-
dium occurratur. Et cum pervenerint ad alterius
monasterii aut monachi ^ regias, ita hilari clamosa
voce deforis, i Benedicite, clamant : et quasi jam illum
calicem iu manum acceperint , quem mox ingressi
monasterium pro siti sunt petitari : et intrantes re-
gias adhuc non nuntiati et suscepti i1 excarricant;
el quasi pro aliquo debito aut ex alicujus delegatione
ibi adveniant. Ante intus bisacix porriguntur, quam
hospes suscipitur, et non prius ad oratorium festi-
natur, nisi pro labore desiderandi vini per occasio-
nem viaticz sitis, ut tu pro charitate hospiti vinum
porrigas, ab iilis sic manu aqua exposcitur. Hi enim
tales cum ipsi jejunia ambulando ignorant, et ad
C quoscunque supervenerint jejunantes, aut superventu
hospitali cogunt eos jejunia frangere, aut non eru-
beseunt sua voce hoc eis dicere, magis eos propter
avaritiam jejunare, ut non velint hospitem recreare
post viam. EL post vagam suz consuetudinis gulam
cogunt perseverantium jejunia violari : et nesciunt,
!* Restratus. Id est, veteribus laciniis abjectis, no-
vis et melioribus instratus.
8 Lordicat. Infra eodem capite : lordicando. Lor-
dicare est dorso incurvato incedere. Grace 2opdó»
Umóxuptov, id est incurvatum, Jopdóc, curvatus, liguo
iunixus, corpore pendens, notat Suidas. Unde Gallice
lourdaud, qui non recte incedit, facile iwpingit, ine-
ptus ad omnia. Et, lourd, id est grave, ponderosum,
quia dorsum incurvat gestantis. Lordicat ergo Gyro-
vagus, cum incurvato dorso incedens se valde fessum
esse simulat.
h Regias. Regia est janua, de quo vocabulo infra.
i Benedicite clamant. Mos fuit monachorum, ut
adveniens hospes ab hospite benedictionem peteret.
Vita sancti Onufrii, cap. 8 * «Appropiavi volens sci-
scitari si forte quispiam intus maneret, secundum
consuetudinem monachorum clamare capi, benedi-
ctionem huniillime petii. »
j Excarricant. Supple se. Excarricare est exonera-
re, onus deponere. Magister, cap. 91 Regula: «Ex-
carricato de se onere facultatum, » a verbo carrico, id
est onero. Gloss: Arabico-Lstine diete : Carrico,
onero. Rufinus, lib. m de Vitis Patrum, n. 73 : Stetit
ergo, et ipse tanquam peregrinus carricavit animal. »
Lib. v legis Wisigothorum, tit. v, 1. 29: «Sin autem
nimium czedendo vel fasces carricando, aut quocun-
, que onere, vel »ercussione mortuum fuerit.a
T9 TN 8. BENEDICTI
.1 4. | EX [| 2
ABBATIS ANIANENSIS
. «
L4
1M
quia, ut eis non liceat jejunare aut abstinere; aut A Domini dena.concessa ipsis conveniunt, qui Dei vo-
* aliquo [nesciant] aliquando loco stare, non eos ali-
qua ambulare compellit necessitas, sed gulz cogit
voluntas ; cum securj et supervenientes alieni labo-
ris querunt. panes comedere, et diversorum lectis
peregrinis straminibus sudores suos amant abster-
gere. In quibus straminibus cum indigesti per cra-
pulam cibi et potus cupiunt. satisfacere somno, vel
5 eum quando occupstienem gulosx ambulationis psal-
mos aliquando neglexerint meditari, ipsorum ore
respondent se lassis post viam ossibus non posse de
lecto surgere, cum: visi fuerint sani in mensa sero-
luerint, non suam facere voluntatem. Quia aliud no-
bis Dominus in spiritu imperat, aliud caro cogit in
anima :.et quis aquo víetus fuerit, ipsius. servus est.
Ecclesix* sux* namque Dominus secundum Trinitaus
nomen tres gradus doctrins constituit, primum pro-
phetarum, apostelowum secundum , doctorum ter-
tium ; sub quorum imperio vel doctrina Christi re-
gerentur ecelesiz , wel .scholze, ut. pastorum vice
sanctis ovilibus divinas oves et cludant e£ doceant,
dicente Domino per 5 lsaiam propbetam : De
vobis paesiores secundum cor mewn , et. pasceni ta
tina:manducare. Mox matutinorum expleto opero , Pescentes cwm. disciplina. ipso Domino dicente : Se
Dei surgunt velut gementes et lassi. Sic primo mane — o8 Joannis, pasce oves meas (Joan. xv). Decwa
calefacd mero, petito panis fragmento ficti xgrotj * servare ea que mandari vobis : et ecce ego cobiscia
succos desiderantes monasteria ipsa aut cellas false B s&musque ad consummationem seculi (Matth. xxvin.
exeunt lordicando deficta infirmitate , « absconse sc-
curi, quod sanitatis gressus sint, ab ipso limine re-
formantes. 4 Nam sibi nolunt sub imperio monasterii
abbatem de omnibus necessariis cogitare , vel ipsi
alicubi suo viventes arbitrio facta cellula persistendo
[vel ipsi] « sibi necessaria vitze debuerant cogitare. Et;
si nostra illis displicet vita, vel suam nobis ostendant
form«m. Unde nunquam persistentes f acti sunt
quoti.Jie ambulando mendicare , sudare, et gemere,
quam uno loco stando laborare , et vivere, quotidie
noviter diversorum cellas, ut humiles intrant hospi-
tes solo capite inclinati. Deinde superbi et velat in-
grali post biduum migraturi, et veluti quibus diver-
sorum vila et actus et omnium monasteriorum disci-
plina non placeat, eligunt magis ambulare quam
sistere. Qui per diversa semper vagando ignorant
apud quem t:xdia sua suscipiant; et, quod est ulti-
mum, nesciunt ubi suam, constituant sepulturam.
Unde ergo magnum existimantes primum genus cc-.
no»itarum, cujus militia vel probajio voluntas est
Dei, ad ipsorum Regulam revertamur.
. Fratres, clamat nobis quotidie Dominus dicens :
Convertimini ad me, et ego convertar ad vos(Zach. 1).
€onversio ergo nostra ad Deum, fratres, non aliud
est .nisi a. malis reversio, dicente Scriptura : Diverte
a malo, et fac bonum (Psal. xxxi). A quibus autem
dum. avertimur,. Dominum intuemur ; et ille. nos sta-
tím illuminans suo vultu, donans nobis adjutorium
suum, moy gratiam snam petentibus tribuit, .quze-
ldleoque omnes quibus adbuc iusipientia mater es
expedit sub unius esse potestate majoris, ut docioris
arbitrio ambulantes iter voluntatis proprise discant
nescire, Per doctorem enim nobis imperat Demi
nus, Quia sicut dixit superius, cum ipsis doctoribus
est eemper omnihus diebus usque ad consummatio-
nem seculi; sine dubio non aliud, nisi nos zdifica-
turue per eos, dieente ipso Domino discipulis suis
doctoribus nostris : Qui vos audit, me audit ; qui voi
sperni! , me spernit (Matth. x). Ergo si quse a doctor»
bus audivimus, et facimus son jam qeze volumes
exercemus; ut in;die judicii nibil habeat in ne
bis quod secum diabolus vindicet im gehenmam,
quando in nobis egit Dominus quod i judícaret ad
gloriam.
, &III. — Ex REGULA SANCTI BASILII EPISCOPI.
| Quia ostendit nobis sermo tuus periculosum
esse cum his qui mandata Dei contemnunt vitam du-
cere, nunc discere cupimus si oporteat eum qui 3b
hujuscemodi consortiis discesserit, remotum esse e
solum, an veio cum fratribus ejusdem proposi &
ejusdem animi vitam sociare.
In multis utile esse video, vilam, communem ce-
cere cum his. qui ejusdem voluntatis sunt, atque pro
positi. Primo quod etiam ad usus corporales vicis
que ministerium unusquisque nostrum sols sd
non syffivit, et ideo pro his qui» ad ministerium vitz
» Nostra necessaria sys k invicem .opera nostra ege
rentibus ostendit, pulsantibus patefacit. Hiec tria D mus. Sicut enim ! hominis pes inalio quidem scs
a Áliquo nesciant. Ita in Regula ms., sed Tó ne-
sciant rednndat. mE
" b Cum qnando occupationem. Lege, cum quidam
per octuipalionem. -
c Absconse securi quod samitatis gressus sint, etc.
Lege absconse seeuri quod sani sint, gressus ab. ipso
limine reformantés ;'absconse, id est-apud se.
; . Nan sibi nolunt, Leg. nam, cum sibi nolunt. Ita
in Regula ms. , ettunc sensus clarus est.:-'^o
* "Vel ipsi sibi. Iac verba, ipsi sibi, redundant,
quamvis in Regula ms. reperiantur. '
f Acti sunt. Ma in Regula ms. habetur, id est coacti
sunt.'Nennius Marcellus, cap. 4: Actum, coactum,
territum -Virgiliusdib. 1. ...
Prodiglis acta eosestibus ossa piabunt.
5 Per Isaiam vrovhetam dabo vobis. Ita in. Regula
ms. Hic locus non exstat apud Isaiam, sed reperiut
Jeremize nm, de quo infra.
b Quando. Id ost. siquidem Servius in vs Aues.
[wando, si quidem; nam conjunctio est, won adzew
ium.
i Judicuret. Cod. Vind., windiceret, satis reci
| Quia ostendit. Wc liabentur apud sanc.um B»
silium , interrog. 7 Regilarum fosius disputatarum,
£t apud Rufinum interpretem , czp. 4, -tujus iatee
pretatione uGt;r auctor noster in hoc libro. Hoc at
tein sancti Basili caput profertur, quia sancuss T1
ler Benevictus eoenobitarum genus fortissimum :7-
pellat. Passiin auiem quiecam linez hic eà in Hut:
Cuito desiuera:timy que habentur in text Gra. -
k ]nvicein. In Rufino euito adJitur, Aaeince.
| [Homir.is pes. Tó hominis non reperitur apud Bu
finum nec in textu Graco,
£0 0:60:51] ,,
E e
7".
[PE
CONCORDIA REGULARUM. — CAP.
a KT
I. 742
, T M ) ns "EELEP *
viribus utur,ia alio vero indiget alienis, et sine A non est nunc possibile omnia dinumérare. Interim,
adjumenio ccterorum membrorum * nec sufficere
guis viribus potest ; iia etiam vita solitaria. mihi , pati
Xidetur, eum, neque ; quod ei inest. wüle, esse; neque
quod deest, aliquid possit acquiri. Prsster hoc autem
pec ratio quidem charitatis unumquemque permittit,
quod suum est, quzerere, dicente Apostolo : Charitas
non qugrit qu& sua. sunt (I Cor. xu). Dcinde. sed
nec culpas quidem suas unusquisque ac vitia digno-
&cil ; eum, qui arguat, nemo sit : et facile hujusmodi
homipi accidere potest illud quod scriptum .est : Ve
soli, quia si ceciderit, namo est. alius, qui erigut eum
[Eco]. 1y)..Sed et. mandata a pluribus qnidem facilius
&dimplen&ur; ab uno vero, dum unum videtur im-*
ul diximus, ad conservanda saneti Spiritus dona
€ommodior est multo quam si degamus in solitudine.
Sed adversus insidias inhnijci, qus» extrinsecus in-
feruntur, multo eantior est et utilior. societas pluri-
morum ; ut. facilius suscitelur.e somno si quis forte
obdormierit sompum illorum qui. ducit ad mortem.
Sed et delinquent delictum suum facilius apparebit,
eum a pluribus vel arguitur, veknotatur, secundum
quod et. Apostolua ait : Sufficitei qui et ejusmodi est,
objurgatio h«c,.que fit a. pluribus (1 Cori). Sed in
oratione non parvum emolumentum e pluribus nasci-
tur cum consensu ef. unitate orantibus, ut ex mul-
lorum personis per gratiam, qua in nobis est, Deo
pleri, aliud .impeditur. Utputa quomodo $olus quis ! gratia referantur. » Sed et interdunr periculo proxi-
yisitabit inürmum, aut quomodo suscipiet peregri-
aum ? Si vero.omnes corpus .sumus. Christi, singuli
autem alteruurum. membra .per consonantiam, velut
ia unius corporis compagem in. Spiritu sancto aptari
et eanjusgi deberus.ad invicem. Quod si unusquis-
qua.nosirum solitariam. eligat vitam, ecilicet non ab
aliqua, cauga,, vel.ratione; .qua Deo sit placita, vel
quod ad eymmunem«zeterorum pertineat dispensatio-
nem, ped propric voluntati et..passioni satisfaciens :
quomodo possumns discissi ,et divisi adimplere, et
iategram..assignare membrorum.ad se invicem conce
sonpantiam ?.Iste.eniny talis neane cum gaudentibus
gaudet, neque eum flentibus flet « quoniam quidem
&eparalus .ac. divisus.a exteris, neque. cognoscere
quidem. necessitates poterit proximorum. Tum dein- *
de.neo sufficere potest unus ad suscipienda. omnia
dona Spiritus sanoli : quia secundum .uniuscujusque
mensuram fidei, et donorum spiritaljum distributio
celebratur, ut id.quod per partes unicuique distri-
butum est, rursum.tanquam membra ad. xdificatio-
nem unius corporis coeat et eonspiret : Alii enim da-
tur sermo sapientia, alii serme scienim, alii fides,
edéi.prophetia, alii grata: sanitatum, etc. (I Cor. 11).
Quz singula utique non tam pro se unusquisque
quam pro aliis.suseipit ab Spiritu sancto. Et ideo
Necesse est uniuscujusque gratiam, quam susceperit
a Spiritu Dei, in commune prodesse. Accidit ergo
ut is qui remotus vivit, et separatus unam quam:
cunque suscipiet gratiag, el, hanc ipsam inutilem .
faciat, dum nihil. per eom operatur, sed effodit eam
in semetipso: quod cujuset quanti sit periculi no4
stis omnes qui legitis Evangelium. Si autem cseteris
cominunicat gratiam, et ea ipsa perfruitur proprie
quam ipse suscepit, et multiplicatur in eo. dum
communicatur ct cxjeris, «et ipse, nihilominus per-
fruitur gratia reliquorum. Habet autem et alia quam
plurima bona communis vila ista sanctorum, quia
à Nec sufficere suis viribus potest. In textu Grxeco
;dditur : «pàc Ouxpovis , id est, ad diuturnum tem-
pus, quod quemadmodum hic, sic apud Rufinum de-
sideratur. - ;
b Sed-et interdum periculo proxima est, etc. Quse
hic dicurtur de vite selitarix prof.ssori;us, tantum
de his qui illotis, ut aiunt , manibus et in nulla coe-
nobii palestra antea exercitati ad hanc vitam acce-
dunt, intelligenda sunt.
B ma est vita solitaria. Primo quidem illi periculo sub-
jaeet, quod certe gravissimum est, in quo ipse sibi
placet, et neminem habens .qui possit .opus ipsius
probare, o videbitur sihi ad summam perfec: ionem ve-
Bisee. Tum deinde sine ullo exercitio dezens, neque
quid sibi vitii abundet, neque quid virtutis desit,
aguoseit.. Neque diseretionem habere poteritin ope-
zum qualitate, pro eo quod operandi materia omnis
exclusa sit. Io quo enim humilitatem suam probabit,
neminem habens cui se humilem. debeat exhibere?
Ad patientiam vero quemodo seipsum exercebit, nul-
lum habens qui.videatur ejus voluntatibus obviare?
Si quis autem dicat sufficere sibi Scripturz doctri-
, Dam et apastalica przcepta ad emendationem morum
vitamque formaudam, simile . mihi aliquid videtur iis
qui semper fabrile artificium discunt, nunquam ta-
men fabri faciunt opus; vel his qui insimetorum
artem semper docentur, nunquam tamen zdiücan-
dx domus operam dabunt. Ecce enim et. Dominus
non existimavit sufficere sibi solam verbi doctrinam,
sed et opere ipso voluit nobis tradere humilitatjs
exempla, cum preecinctus linteo lavit pedes discipulo-
rum suorum. Tu ergo cujus pedes lavabis? quem
curabis officiis? cujus inferior aut ultimus eris, . cum
solus vivas? Sed et illud quod dicitur bonum et ju-
cundum habitare fratres «in unum (Psal. cxxxn),
quod unguento pontificalj de capite in barbam ,de-
scendenti Spiritus sanctus comparavit,: quemodo. in
solitaria habitatione complebitur? Studium namque
est quoddam et apostolica precepta, ad, emeudatio-
nem morum vitamque farmandam,, in quo per vir-
tutis exercitium proficitur, in quo meditatio divino-
rum mandatorum effulget amplius et clarescit.,. Hag
communis inter se unanimorum fratrum habitatio
habet m se.illam similitudinem et exemplum, quod
in Actibus apostolorum refert de sanctis Scriptura
'og6 oa] t
' € Videbitur sibi ad summam perfectionem nisse;
Quod unicum est ulterioris progressus in virtute inv-
pedimentum: Quol.priclare notat :Seueom lib. : de
ranquillitate 3ninii;z « Puto mulos gotuiaso ad sa:
pietizm pervenire, nisi putasspis se pesvbnisse, nist
quxdam ju se dissimulasscpt, :uaxdaam- apeztis eeulit
transllissent. Non est enim quod nos magis aliena
judices adulaone perire quam nostra. »
783
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
7A
divina dicens : Quia omnes credentes erant in unum, A quod elegerit, sanctum sibi hoc putet. Hos tales ubi
et habebant omnia communia (Act. i).
$8 IV. — Dicra saNcTI. HignoNvMI.
& Monachus vivat in monasterio sub unius disci-
plina Patris, consortioque multorum : ut P ab alio
discat humilitatem, ab alio patientiam; unus eum
silentium , alter doceat mansuetudinem. Non faciat
quod vult, comedat quod jubetur, habeat quantum
acceperit, operis sui pensum persolvat , subjiciatur
cui non vult , lassus ad stratum veniat ambulansque
dormitet, nec demum expleto somno, surgere com-
pellatur; passus injuriam 1aceat; prepositum mo-
nasterii timeat ut dominum, diligat ut parentem;
credat sibi hoc esse salutare quidquid ille precepe-
rit; nec de majoris sententia judicet, cujus officii
repereritis, non monachos , sed hypocritas et hzre-
ticos esse credatis. Et hoc optamus, et hoc omnino
sanctitatem vestram quaesumus cum talibus nullam
conversationem jubemus habeatis , neque imitemini -
eos. Et quia suo arbitrio vivunt, nulli seniorum vo-
lunt esse subjecti. Et nihil de propria substantia
pauperibus erogant , sed adhuc aliena, quasi paupe-
res, rapere festinant, ut cum uxoribus et filiis * plus
quam in &eculo erant lucra conquirapt. Et hzc fa-
ciendo de perditione animarum non curant, ut nog
animarum, sed corporum plusquam s:xculares houi-
nes emolumenta habeant, et pro suis pignoribas
more luporum doleant ,.et de die in diem non retro
^acta peccata plangant, sed cum scandalis semper
est obedire et implere qu: jussa sunt, dicente Moyse : B studio rapacitatis anhelant, et non de pcena futura
Audi, lsrael, et tace (Deut. xxvir). Quidam profiten-
tur se renuntiare seculum vestimentis et vocis pro-
fessione , qui nihil de pristina conversatione mutan-
tes, res familiares magis augent quam minuunt. Ea-
dem ministeria servorum, idem apparatus convivii,
et inter turbas et examina ministrorum nomina sibi
vindicant solitarii. Plerique monachi ^ artibus et
negotiationibus pristinis carere non possunt. Pleri-
que non victum et vestitum, quod Apostolus przci-
pit, sed majora, quam szxculi homines, emolumenta
sectantes, sub religionis titulo exercent injusta com-
mercia, et plenis &acculis moriuntur divites , qui
quasi pauperes vixerant.
6$ V. — Ex REcULA síNCTI FRUCTUOSE EPISCOPI
(cap. 1).
4 Solent enim nonnulli ob metum gehenn:e in suis
sibi domibus monasteria componere , et cum uxori-
bus, filiis, et servis atque vicinis cum sacramenti
conditione in unum se copulare, et in suis sibi, ut
diximus, villis ex nomine martyrum ecclesias conse-
crare, et eas falso nomine monasteria nuncupare.
Nos tamen hzc non dicimus monasteria ; sed anima-
fum perditionem et Ecclesie subversionem. Inde
surrexit hzresis et schisma, et grandis per mona-
steria controversia; et inde dicta hwresis, eo quod
unusquisque, suo quod placuerit arbitrio, eligat; et
« Monachus. Hxc sumpta sunt ex epistola ad Ru-
sticum de forma vivendi. Citantur ab auctore nostro
cogitant, sed unde uxores et filios nascant, acrius
anxianiur. Et cum ipsis vicinis, cum quibus prius se
juramentis ligaverant, pro hoc tepefacti cum graedi
jurgio et discrimine se ab invicem separant : et res
8uas, quas ante per charitatem expendendas coa-
muniter miscuerant, non jam simpliciter, sed cum
exprobratione umus alteri raptat. Quod si alicui ex
illis imbecillitas apparuerit, propinquos , quos in sz-
culo rcliquerunt, cum gladiis et fustibus et minis ad-
jutores adducunt. Et qualiter hxc disrumpant , in
prima dudum conversatione excogitant. Et f volgs-
res et ignari cum sint, talem abbatem sibi praeesse
desiderant, ut ubi se voluerint convertere, $8 quasi
cum benedictione suas voluntates faciant, et quid-
quid eis placuerit dicere, dicant. Et alios more initi-
gationis dijudicant, et ^ servos Christi dente canino
dilaniant. Et hoc agunt ut semper cum szcenlaribus
et hujus modi principibus commune consortium ha-
beant, et amatores mundi cum mundo diligant, qua-
liter immundi cum mundo pereant. i Tali [se] szpe
exemplo taliter alios vivere invitant. De talibus Do-
minus in Evangelio ait : Cavete a falsis fratribus qui
veniunt ad vos in vestibus ovium, intrinsecus aatem
sunt lupi rapaces. À fructibus eorum. cognoscetis ee,
quia mon potest arbor mala (ructws bonos fece
(Matth. vi). In. fructu operationem dixit, im fokis
tores baud dissimiles sunt iis de quibus agit
Constantinopolitana prima et secunda, qui suizs pre
in vitx: ccnobitice commendationem, et ob pseudo- ]) sessionibus monasterii nomen imponebant, se eas
monachos, de quibus agit sanctus Pater Benedictus.
b Ab alio discat humilitatem. De hac re infra.
* Artibus et negotiationibus pristinis. Monachis, qui
omnes suas cogitationes el studia ad Deum conver-
tere debent, turpe est rursus negotiorum secularium
m:andris intricari. Quod docet sanctus Dionysius
Areopagita, Eccl. Hier. cap. 6, cum ait multa que
&ecularibus permittantur monachis prohiberi, que
sunt, ut explicat Georgius Pachymeres in para-
phrasi, s&uog, xal «o acparelote xai kpropiote op.Osiv,
x&l érípow, £v olc 0 Jaixog o9 x«taxpivtcar, id est, nu-
pti: , in bello et negotiatione versari , et aliis rebus,
0b quas laicus non condemnatur. Quod sane prohi-
buit eoncil. Chalcedonense, can. 4.
d Solent enim. Hzc non exstant in Regula ms.
sancti Fructuosi Braearencis episcopi ms. cod. Cras-
sensis, sed sunt alterius Fructuosi, non episcopi, sed
abbatis. Hujusmodi aptam vitie monasticze caupona-
Deo consecrare profitentes, sacratarum rerum de-
minium usurpabant , easque pro libidine tractabant
tandemque veudebant. Quam rei monastice caup*
nationem in posterum feri prohibet dicta synodus.
e Plus quam in seculo erant. Lege, plus quam cum
in seculo erant. là in cod. Vindocinensi.
f Vulgares. Glosse veteres : Vulgaris, xoc,
)aónc , xvOaioc , id est, communis, plebeius, grega-
. T1uS.
8 (Quasi cum benedictione. Quia olim monachi ni-
- sine abbatis benedictione agebant, de qua re
infra.
h Servos Dei dente canino. Fructuosus abbas, cap.
9 : « Cum episcopis szcularibus et priucipibus terre
vel populorum communem regulam servant , et An-
tichristi discipuli contra ecclesiam latrant. »
i Tali se sepe. Té se redundat.
"s CONCORDIA REGULARUM. — CAP. III. 14b
verbum. Et ut eos in opere cognoscatis, verba illo- A in commune viventium ad instar sanctorum illorum
rum pensare potestis, quia cupiditatis face succensi
aon possunt Christi pauperibus ad:zquari. Christi
vero pauperes hanc habent consuetudinem , nihil in
hoc mundo cupiunt habere, ut possint Deum et pro-
ximum perfecte diligere. Et qualiter supra dictos
lupos possint evadere per Dominum cognoverunt di-
centem : Ecce mitto vos sicut oves in medio luporum;
tion porteiis sacculum neque peram (Matth. x). Proinde
Christi servus, qui cupit verus esse discipulus, * nu-
dam crucem ascendat nudus, ut mortuus sit szculo,
Christo vivat crucifixo. Et postquam deposuerit cor-
poris sarcinam, et hostem viderit trucidatum, tunc se.
putet devicisse mundum, et cum sanctis martyribus
sequiparasse triumphum.
qui temporibus Apostolorum in Hierosolymis vendita
ac distributa omnia sua dabant indigentibus qui ha-
bitabant 4 in sancta communione vitz, non dicentes
aliquid proprium, sed erant illis omnia communia, et
anima et cor unum (Act. 1v). Horum institutione
monasteria sumpserunt principium. Secundum ge-
nus est eremitarum , qui proeul ab hominibus rece-
dentes deserta loca et vastas solitudines sequi atque
habitare perhibentur, ad imitationem scilicet Elize et
Joannis Baptiste, qui eremi secessus peuetrarunt.
Hi quippe incredibili conversationis desiderio, mundo
contempto, sola solitudine delectantur, herbis tan- )
tum arescentibus aut pane solo vel aqua contenti,
* quod his per certa intervalla temporum defertur.
& VI. — DicrA SANCTI lstDORI DE GENERIBUS MONA- B Sicque secretissimi penitus ab omni hominum con-
CHORUM.
» Unde autem ad monachos studium * defert pau-
pertatis, vel quis hujus conversationis exstiterit au-
ctor, cujus isti habitum imitantur ; quantum enim,
inquam, attinet ad auctoritatem veterum, hujus
propositi principes Elias et discipulus ejus Elissus
fuerunt, sive fllii prophetarum, qui habitabant in
solitudine, urbibusque relictis faciebant sibi casulas
prope fluenta Jordanis. Hujus etiam propositi in
Evangelio Baptista Joannes auclor exstitit, qui eremi
solitudinem incoluit locusta et agresti melle nutritus.
Jam deinde progrediens conversationis hujus nobi-
lissimus princeps Paulus, inde Antonius, Hilarion,
Macarius, cxterique Patres, quorum exemplis per
spectu, remoti divino tantum colloquio perfruuntur,
cui puris mentibus inhzserunt, et propter cujus
amorem non solum mundum, sed etiam hominum
consortia reliquerunt. ! Tertium genus est anacho-
retarum , qui jam ccnobiali conversatione perfecti,
includunt semetipsos in cellulis procul ab hominum
conspectu remoti , nulli ad se przbentes ingressum,
sed sola contemplatione Dei viventes. 8 Quartum
genus est, qui sibi anachoretarum imagine blandiun
tur. Ipsi, ut ait Cassianus, in primordii sui fervore
quodam brevi coenobii perfectionem videntur expe
tere : sed, continuo tepefacti, dum pristinos mores -
et vitia resecare contemnunt, nec jugum humili
tatis ac patientix diutius sustinere contenti sunt ;
universum mundum adolevit sancta institutio mona- C subdique seniorum imperio dedignantes separatas
chorum. Sex autem sunt genera monachorum, tria
optima et precipua, reliqua vero deterrima , atque
omnimodis notanda. Primus est ccenobitarum, id est,
a Nudam crucem , etc. D. Hieronymus, epist. ad
Paulinum : « Et nudam crucem nudus sequens ex-
peditior et levior scandis scalam Jacob. »
b Unde autem. Hoc caput habetur apud sanctum
Isidorum lib. n de Officiis ecclesiasticis, cap. 45.
€ Defert. Apud sanctum Isidorum legitur, deflu-
xerit , recie.
4 In sancta communione vite. Apud sanctum Isi-
dorum : ínsancta communi vita. . |
e (Qui eis per intervalla, etc. Eremitis olim victus
suppeditabatur a ecenobiis e quibus discesserant. Se-
verus Sulpitius dialogo 1 : « transgressisad eremum
abbatis illius ordinatione panis et quilibet cibus alius
administratur.
f Teriium genus est anachoretarum. Hic distinguit
inter eremitas et anachoretas. Sed anachorete sunt
in triplici differentia. Primo pro eremitis sumuntur,
ut videre est in Regula sancti Benedicti, cap. 1. Se-
cundo pro his monachis qui post ceenobiticam pa-
lestram includebantur in cellis, iique duplices. Nam
quidam infra septa monasterii in cellis includeban-
tur, ut patet ex Justiniani novella 5 : « Nisi quidam
illorum in contemplatione et perfectione degentes
vitam remotam habeant in hospitio, quos vocare
anachoretas, id est discedentes, et hesychastas, id est
quiescentes, consueverunt, » etc. Ubi hospitium su-
mitur pro cella. lbi enim agitur de iis qui in mona-
steriis ineluduntur. ld etiam planum est ex can. 41
sextae synodi, qux aitejusmodi inclusos &v«y epnttxdv
rator pr6aicQa: Oucjwyi», id est anachoreticam exer-
:ere vitam. Quidam vero extra septa monasterii in-
usi crant, de quibus hoc capite agit sanctus Isido-
PaTRBoL. CIII.
expetunt cellas et solitarie sedere desiderant, ut»
nemine lacessiti, mansueti et humiles zstimentur.
Qus institutio, imo tepor, eos quos semel infece-
rus. Tertio dicuntur anachoretz 1 qui sinetecto per
solitudinem errantes nullo certo loco consistebant,
de quibus Severus Sulpitius, dialogo primo : « Ha-
bitant (inquit) illi plerique in eremo sine ullis ta-
bernaculis, quos anachoretas vocant. Vivunt herba-
rum radicibus, nnllo unquam certo loco consistunt,
ne ab hominibus frequententur. » ld innuit Cassia-
nus, coll. xvin, cap. 6, cum ait : «. Ad imitationem
quoque Eliz et Eliz:i, atque illorum de quibus Apo-
stolus,circuieruntin melotis, in pellibus caprinis,etc. »
E Quartum genus, etc. Hzc sumuntur ex Cassiano,
coll. xvii, cap. 8, cujus etiam verba proferuntur.
Agitur de quibusdam qui sibi anachoretarum nomi-
ne blandientes, in primordiis conversionis tepefacti,
nec uitra valentes ferre seniorum jugum, se in cellis
includunt, ad id etiam humanz laudis applausucom-
pulsi. Quorum stultitie ut remedium adhibeatur,
concilii Toletani vn, cap. 5, cautum est, ne quis
prius includatur, quam multos annos in militia czx-
nobitica exercitatus fuerit, adhibito etiam episcopi
et abbatis consensu, ut habetur in concilio Franco-
.fordiensi, can. 45; et sextae synodi can. 44, statui-
tur ut qui hujusmodi vitam appetunt, quadriennio
probentur : nempe, ut prius ingrediantur monaste-
rium, et per triennium ejusmodi vitam seclusam
exerceant abbati monasterii subditi ; quo evoluto,
ab episcopo interrogentur, qui eorum voluntatem,
an firma sit, exploret; qua perspecta e cella exeant,
et anno integro maneant in monasterio, ut eorum
propositum plenius tentetur : quibus ita perfectis,
si modo certa sit eorum voluntas, includebantur.
2s
741
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
748
rit, ad perfecfiopem nunquam permittit accedere. A * Quintum genus est ciscalligaugs, qui sub babitu
lloc enim moda non solum non abscindentur, yerum
etiam iptexiug convaleseunt, dum a nemine prqyo-
cati, ut quoddara lethale et intestipum | vjrus, quod
quantum amplius celatum fuerit, tanpum profundius.
serpens insanabilem morbum generat :egrotanti. Pro
reverentia enim cellz nullus jam vitia solitarii audet
arguere, quA ille ignoras qaaluit potiua quam curari.
& ()uintum genus est circtllionum. Hec fere excer-
pta sunt ex divo Augustino, lib. de opere monachi,
cap. 28. Quid sint circilliones ,. exponunt Glossa
Isidori : Circilliones [alsi anachoretge : Exsdem Glos-
&e : Circellio monachus ' per cellas vagans : ÀAuqusti-
nus. De quibus ipse sanctus Augustinus in psalmum
cixau : « Quid sibi vul. nomen. circellionum? Sed
non, iuquiunt, yocamur circelljones. Fprfe corrupto
sono nominis eos appellamus. Naim circumcelliones
dicti sunt, qui cireumn cellas vagantur. » De qua
voce Papias t « Cireumcelliunes dicuntur , qui sub
habity monachorum usqueguaque vagantur. » Idein :
« Circumcelliones genus monachorum vagantium
dicti quod circum €ellas vagentur. 5 Sunt et alit:
circumcelliones heretici qui, ut martyres haberen-
tur, seipsos perimebant, aique etiam obvios passim
Christianos : de quibus $anctus Augusünus in ps.
Lxx x1, epist. 48, à, et multis aliis locis : et Phila-
strius, lib. de hsresibus; meminit collatio tertia
Carthagipensis. MEN
b Ali membra mar(yrum , etc. Exsecrapilis illa
"hypocritarum nundinatio, cujus beneficio zeruscato-
red illi multam stipem cogebant. Hane attribuit cir-
cellionihus aanctus Auguftipas, lib. de opere mona-
chi, cap. 23. Similem licitaiionem exercebat falsus
Juidam eremita Desiderius nomine, qui Parisiis
Mim cum cruce sàcra loca obambulans in sacculo
restabat radices divevearum herbarum, dentes tal-
parum. Q$53 myjrium, ungueg e& adipes ursinos, qui-
us tanquam sacris reliquiis a plebe occurrente ve-
neratioriein exhiberi volebat, ut refert sanctus Gre-
gorius Turonensis , lib. rx. Hist. Rodulphus Giaber,
ib. iv Higt., €. 9, narrat de simili temporis sui. ba-
latrone circumforaneo qui ossibus mortuorum, qua
e sepulcri& eruebat, eig varia prophetarum , mar-
tjrum ei confessorum nomina imponens, supersti-
(10808 homines passim decipiebat, emunctia enrum
marsupiis. Hinc nata est quorumdam superstitio, ut
falsas reliquias falsosque sanctos colerent: Qualis
fult olim mulier qusdam Carthagine, Lucilla noinine,
qua ohbaeuri e nondum vindicati cujusdam martyris
obsequio ita addicta erat, ut autequam sanctam Eu-
charistiawa sumeret, illius caput veneraretur , eoque
noinine a Cagciliano archidiacono correpta, ob idque
furore incensa a communione Ecclesie discessit,
suaque aucioritate atque opibus Donatistarum par-
tes inultum adjuvit, ut refert Optatus Milevitanus
lib. 1 contra lParmenianum. Nota esf illa bistoria
saneli Martini, apud Severum Sulpitium. in ejus Vita,
cap. 8, qui lauronis cujusdam aram, qui ab indocta
et imperita multitudine pro martyre colebatur, sub-
movit. Sanctus Gregorius papa, lib. nur, epist. 30,
improbat quosdam Graecos qui Rom: ossa mortuo-
rum eífodientes, ea pro reliquiis sanctis in suam pa-
triam asportabant. Fuit etiam olim Romana plebe-
cul:e superstitio, ut Dalmaticam, qui corpus papas
Q
monachorum usquequaque vagapiur, venalem eir-
cumferentes hypocrisiga, Gipenmeuues BESYIRPiS ;
nusquam missi, gnsqusm Axh nugguam anie,
nusquam sedentes. Alij, qu Ro9 Vidatpuh config;
gunt, opiniones suas bapentes gra Deg- h Alii gem-
hra martyrum (5i tamen saartyram) * venditagi. * Ahi
fimhrias * et phylacteria sua. magnileant, gloriam
sententia regi senatus equis prius distractus de pa- .
tibulari trabe pendere jussus est. Post eujus Tue .
tem quidai sacerdos qatenam qua. vrifureileg ilg ei
sesquilavernio in carcere vipctus (nefgb cuidam ex
febre laboranti supposuit, eumque inde sanatum im-
pidenti mendacio p lam divulgavit. Státirh, at. es
cieca et praeceps vulgi devotio, patibulum, in «no
pependerat impostor ille, a ] reyplsum pocte
sublatum est; solumque ipsüm. dbi defixum fuerat,
a fatuis undiqua concurrentibus, ut reliquias sibi :n-
ferrent, abrasum est. Naune quzdam Humeseiensis
in Anglia coengbii. qgeqdem peeons defupcpuga pro
sancto colere ceperant; quod cum rescjvisset sau-
ctus Ánselmus Caniuariensis antistes per. epfstolm
(Lib. w1, ep. 151) ez$ ejusmodi superstitione prohi-
buit. Configit etiam tempore Alexandgi tertjj , ut
uidam vino madidus ac temulentus, cum petulan-
tus baecharetur occisus, pro martyre coierelur.
Olim stulbim vulgus quibusdam insoniniis et voetur-
nis visiqnibys delusum, ficta maziyrum moomnenta
venerabatur. Quod probibitum fuij in concilio v Car-
thaginensi, can. 5 o» reliq. el. venef. sanct.) Sic
etiam a quibusdam stolidioribus martyribus hxereti-
ci? honor exhibitus est. Quod postea vetitam fuit in
concilio Laodiceno, cau. 34
€ Venditant. Vendere reliquias martyrum probi-
betur. Codicis leg. 5, de 'sactosancils ecclesiis, etc. :
Nemo marigrasnrkas , némo mareetur, et cap.
o, de reliqujis et vageraliene sapciqpum nm.
T IM frías More Phariszeorum et Seribarum.
Fimbris énim sunt quxdam MP u$ assueban-
tur a Pharis»iset Scribis quattior arigufis amicoli, eo
tempore quo $e ab uxoribus abstnehant, ad cesti-
. moni: ostentationem, ut nemo tangeret sanctitica-
D
mortuum, dum efferretur, involvebat, scinderet , et —
partes pro reliquiis servaret, quod idem Gregorius ,
ib. iv, epist. 44, fleri prohibuit. Guillelmus Neubri-
ensis, lib. v Hist, cap. 20. et 21, narrat de quo-
am Guillelmo Lundoniensi, qui a stolida plebecula
martyr babitus est. llle enim divitum Bummis in-
hians, seditiosis concionibus multitudinem commo-
vebat , seque pauperum salvatorem nominabat :
jamque multa ferramenta ad infringendas locuple-
tuu aedes circulator ille paraverat, dum captus de
tos, nb scribit sanctus Epiphanius lib. 1 de
tom. 1, cap. 15.
* Et phylacteria. Phylacteria snnt quadam mous
ex purpura, quas Scribe et Phariszi paliis su»
ostenlationis causa appouebant, ut refert sancius
Epiphanius capite citato. Ubi, eisi tantum de Beribi:
loquatur, tainen capite sequenti ait Pharisamos Seri
barum indumentis uti solitos. Sunt et tabulss parvz.
seu chartz, in quibus Decalogus scriptus erat, quas
Scribe et Pharisaei meniorialis causa in fronte gesta-
bant. Divus Hieronymus in cap. xxm: Matth. - P
ctaciola illa decalogi phylacteria vocabas. RRabbini ,
mu, Tephilin. Sunt etiam quidam amuleta seu
nservatoria, que magi ad morbos curandos seu
averruncandos, aut ad aliquem casum declinanduin
mulierculis dabant collo appendenda, aut brachiis
alliganda, ut docet sanctus Epiphanius cap. 15 li.
citati. Glosse veteres : gvi«xrüpuy , servatorism,
amolimentum , amuletum ,. praevia. Glossae lsidori,
Phylacteria Carmina, id est incantameuta , jux
illud Virgilii in Pharmaceutria : |
Carmina vel ealo possunt deducere lunam,
Dawnonum inventum in £eductionem ethnicorwm.
Meminit Beda lib. iv Hist. Angl., cap. 37: « Aliqui
etiam tempore mortalitatis neglectis fidei sscramen-
tis quibus erant imbuti, ad erratica idololgtrise ime-
dicamina concurrebant : quasi mjssam a Deo cond:-
tore Mn per ineantaliones vel phylacteria vel
alia quaelibet dzemoniacse artis atc&na éohibere va-
lerent. » Et sexta synodus, cap. 41. Hinc Ccapiendus
Tertullianus in Seorpiaco : « Nescio quid magia eir-
LJ
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. 1l.
150
captantes 3b bominibus. Alii criniti incedunt, ne vi- À et rem secreti, victoriz faciunt. Apud hos affectata
lior habeatur tonsa sanctitas quam comata, ut vide-
licet qui eos yiderit, antiquos illos, quos legimus,
cogitet Samuelem, Eliam, et c:teros. Alii honores,
quos non acceperunt, hahere se protestantur. Alii
parentes et consanguineos in illa regione se audisse,
videre et ad eos pergere mentiuntur. Et omnes
petunt, omnes exigunt aut sumptum lucros:x egesta-
tis, aut simulatz pretium sanctitatis. Cum interea
ubicunque in factis suis malis ac verbis deprehensi
fuerint, vel quomodo innotuerint, sub generali no-
mine monachorum propositum blasphematur. Sex-
tum genus est monachorum ipsum deterrimum atque
neglectum, quod per Ánaniam et Saphiram inexor-
dip Ecclesie pullulavit, et. apostoli Petr severitate
sunt omnia, fluxze manícze, caligo follitantes, vestis
grossior, erebra suspiria, visi(atio virginum, de-
tractio clericorum : ét quàndo díes fesfüs venerit,
satiantur ad vomitum.
ll. — À SAN -
$ VII. — Dicra Poo d DE GENENE MONA
b Hinc subsistit septimum genus monachorum nu-
yer adjectum pejus prioribus. Bum olim secundum
&uperiorem seriém de primo exerdio zditfeationis:
Ecclesi» tantus Ínardesceret * candor desiderii re-
gni celorum atque timor Domini -corda perterreret
opulorum ; ut hon solum per ccnobialium crebras
atque juges congregationes innumerus et fnílnitus
exercitus multiplícaretur monachorum, verum etiam
succisum est; quique ab eo quod semetipsos a ce- B diversa ereml deserta coplosius contegeremtur per-
nobiali disciplina sequestrant suasque liberi appe-
iunt voluptates A&gyptiotum lingua Sarabaite, sive «
renuit nuncupati sunt. Construunt sibi cellulas eas-
que falso nomine monasteria runcupant. Liberique
ab imperio seniorum, arbitrio suo vivunt, certatim
in operibus laborantes, non ut indigentibus distri-
buant, sed uf acquirani pecuniag quas recondagt.
Et sicut ait de ipsis Hieronymus, quasi qra. git. san-
cta, non vita, quidquid vendiderint, charieris est
preui. Revera, ut idem dicit, solent certare ]eioniis,
cumligay. à Varja autem fuere bx phylacferia, seu
ligaturz, ut nervi, ossa, radices in corte inclusi, ut
notat Tatianus Assy rius oratione conira geniile$,
ag. 172 editionis Parisiensis. Alij ureos circum-
Ceban, per urbes et oppida, f! |n éorugy capite
Lotoque gorpore tincturas. appendebant , dobant ue
assup ex pilis. eorum cum tincturis tanquam phy-
acterja ad morbos ei faseiuos ocujorum aiipliendos,
ut doeet Theodorus Balsamo in canogem citatum
sexüe synodi. Additque pr:fecujm quemgar fuisse
proodiee condemnatum, quod deprehensus esset ha-
bere évduga, jd est, indumentum infanfis recens
nàli a mufiere gcceptum ados occludendum iis qui in
eum dicere conarentur. Hoc «utem zyjuga nihil est
aliud quam pellicula quedam capitig instar pileoli,
cum qua quidam nascuntur, quam alim ad vocati in
sinu festantes ad eloquentiam conferre credebant,
ut refert Lampridius in Antonino Diadumeno ; « So-
lent deinde pueri. pileo naturali insigniri, quod ob-
stetrices rapiunt, et advocatis credulis vendunt, si
quidem causidici hoc juvari dicuntur. » Littere so-
lutoriz sunt etiam phylaeteria , quas qui apud se
gerebant se nullo pacto vinciri posse credebant. Üt
videre est apud Bedam lib. 1v
« Quarum celebratione faetum est, quod dixi, ot
nullius eum possit vincire. Interea eomes , qui eam
tenebat, miran et interrogare coepit, quare ligari non
possel : an vero litteras solutorias, de quibus fabule
ferupt, apud se haberet. » Huc etiam speotat. effi-
gies Alexandri Magni, quam qui apud se gestabant,
vel inamunió, , vel in dextroeherils, et in orani or-
mameniprem re, 9e in omni actu juvari crede-
bant, ut acribit Trebeliius Pollio in Quieto impera-
tore. Tandem apud Christianos phylacteria gunt sa-
cre reliquie, uj sanctg agucig, martyrum, etc., in
auro vel argento, seu. crystallo, aut quavis alia ma-
teria celat». Sanctus Gregorius papa, lib, xii, epist.
6 : « Excellentissimpo autem filio nostro Adulowaldo
regi transmittere phylacierià curavimus, id est, cru-
cem cum ligno crucis Domini et lectionem Evangelii
theca persica incfusam. » Helgaldus Floriacensis mo-
nachus in Vita Roberti regis : « Unde nimirum suos
C
fectorum 4 ergastulis anachoretarum, et cum in
ista * ultimz eytremitatis occiduz partis confinia
rara videlicet et exigua pullularent Sacrz religlonis
crepundia, a paucjs electis et perfectis viris in de-
sertis locis rara ope Domini constructa sunt mona-
steria : ex quibus multas animas Redemptor expia-
tas fece peccaminum suscepit in regna eakéstja. Et
quia discedente e4 ad finem extremaate myndi tem-
pore refrigescit charitas, aceregcit apvissume iniqui-
ías, et inexplebilis vorax«que efardesoit mundana
3 quibus juramentum recipiebat, voleng Justificari
quemadmodum: seipsuig, fecerat inum phylacterium
olocrystaliinum in gyro auro puro ornaturp àbsque
alicujus sancti pignorum. inclusione, super quad ju-
rabant primates hac pia fraude nescij. » Acta sancti
Guillelmi Gellopensis : « Miserat illis ab Hierosolymis
et Zachariam magni propositi magnique testimonii
acerdotem, perque duos monachos rosdlymita-
nos maghz religionis, nec parváé auctorjtatis fitud
Dominicz cruci$ venerabile cuneétis mortalibus phy-
lacterium adorandum gemmarom splendoribus 6t
aura purissimo, quantum pofuit ars hymgna, Qeceri-
iissime orpaturh. » )
a Sive renuit. Tó aive. sumitur ex positis. Nam
à renuite Latiuum est, non gm icum, Ef ita
Latini sarabailarum nomen expo$üéruni. "Smarag-
dus in 2p. 1 Regul» sancti. Benedicti : & Sarahaitze
autem jnterpretantur renuit: , eo quod majorum
exempla vel virtutem sequi renyant. » Sanctus 0:o
àbbas Cluntacensis, collatione rt : « Nos miseri non
sumus monachi, ut falso nominamur ; sed sarabaitz,
Íd est renuit», qui jugum regularis disciplin: renui-
mus. » Glossz avonym:e : Sarabaitee Hngua /Egyptia-
ist. Angl., cap. 23: D ca; in Latina dicuntur. renuitg, qui refutant abba-
tem habere. Ünde gloss: mss. in Regulam sancti
Benedicti, qu:e Parisijs exstant in bibliotheca S. Vi-
etoris : Saruboitarum, qui refutant, vel renuunt.
b Hinc subsistit. Non hic citatur integrum caput
sancti Valerii, sed ultima pars eujusdam capitis de
enere monachorum, in qua septimum genus addit,
eorum qui ex famulitjo et seryitio monasterii, inviti
tondebantur ab abbatibus, paucis tunc ad eonversio-
nem accedentibus; eorumque mores pessimos dee
scribit, invehiturque in eorum prspesitos.
' € Candor desiderii. 1d est, ardor desiderii.
à Ergastulis. Metaphorice vocat cellas anschore-
tarum érgastula, ubi illi laboriosam vitam agunt,
quemadniodum fossores in. ergastulis.
e Ultime extremitatis occiduc partis. 1d est, Hispa-
nke ex qua oriundus est hie sanctus Valertus, ut $u-
pra dietum est.
751
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
159
cupiditas, atque infestior invidens invalescit d:xemo- A si viderint aliquos toto corde convertentes et Domino
num atrocitas, in [ quibus] sacratissimis loeis pau-
cissimi tandem reperiuntur clecti viri, qui de toto
corde convertantur ad Dominum. Et ne ipsa mona-
steria desolata desertaque remaneant, tolluntur ex
familiis sibi pertinentibus * subulci de diversisque
gregibus ^ dorseni atque de. possessionibus parvuli
qui pro officio supplendo inviti tondentur, et nu-
triuntur per monasteria, atque falso nomine mona-
chi nuncupantur. Qui dum nec pridem foris in activa
vita mundanis studiis, sive servitiis vel operibus
excocti eruditique patescunt; nec postea in mona-
steriis: citra electionem Domini non ultronee, sed
inviti sancte religioni sociati concipiunt in corde
timoris Domini compunctionem aut desideria regni
colestis; non obedientis humilitate, aut sincer$ B Scriptum est enim : Quoniam
charitatis dilectione fundantur, sed crescunt typo
superbie turgidi, fastu elationis inflati, cupiditati
e philargyrixque fomiti 4 insatiabiliter mersi, vora-
citati * gastrimargie et temulentim inexplebiliter
dediti atque atrocissim:e invidizx flamma succensi, ut
e Subulci. . Gloss:e veteres : Subulcus cvoGossx,
Xoto6ocxóc, id est, qui porcos ascit.
Dorseni. Glosszx Isidori : Dorsennus persona pa-
rasitorum. Et sane Dorsennus quidam parasitus in-
troducitur apud Plautum. Hoc tamen loco dorseni
videntur esse pueri opiliones, seu pastores.
e Philargyrim. Philargyria, inquit Cassianus, lib.
vni, Cap. 4, est pecuniarum amor, de qua toto illo
capite sapienter dispulat. Dicitur et gdoypupgaria,
quod idem sonat. Appellatur a sancto Antiocho,
homil.8, v6cnu« Stwó» x«i óMÓpioy, id est morbus C
gravis et lethalis.
d Insatiabiliter mersi. Avaritia insatiabilis est.
Sanctus Isidorus Pelusiota, lib. v, ep. 93, "H ró
mpoctiüípsso) 0Àn xal oríxxaupa cüg TOU TÀtlowoe
ópüto luttes. U&ytore y&p Oryopfvn oUdimors mÀn-
poUteu. Oto) Oá rtg molvxigalog vÓpa jrupiot; crópact
Ti» vpopi» qacTpÀ ti &xopicto mapem£urouca, ElcC.,
id est, cui 1d quod adjicitur est materia eL fomes
cupiditatis multo plura possidendi; undique enim
rapiens nunquam expletur. Tanquam multorum ca-
pitum hydra, qu:e per mille ora cibum in alvum in-
explebilem demittens, tanto plus eum appetit, quasi
nihil antea acceperit. Et przclare sane Antiochus
monachus, homil. citata, ócfsp x0dlacca o9x. bpzt-
qÀ&tat Ütsyopívn zÀnÓog motapóv, oUtoc imÜvpia
güpyupou o) mnpoUtut y pup.tcey, id est, quemad-
modum mare ob multitudinem fluviorum quos reci-
pit, non impletur, sic avari cupiditas nullis divitiis
satiatur.
e Gastrimargie. Gastrimargia, juxta Cassianum,
lib. v, cap. 5, est gulz concupiscentia, et juxta san-
ctum Isidorum Peíusiotam, lib. 1, epist. 384, mpl
f oido pxvia, id est, ventris rabies et insania.
'ui suffragatur sanctus Dorotheus doctrina 15, qui
deducit, f«op& «0 papyeivito, 0 doct puivsoÓot, vv
q«ctípa , id est ab eo quod venter insaniat. Et
yaecpipapyog apud Suidam &n)netog, id est, insa-
tiabilis. Dicitur etiam &ó3«gayix, moXugeyix, id est
voracitas, edacitas immoderata apud Athenzum li-
bro x, et A«uapyia apud eumdem ibidem, el )ai-
uxpyoc, ciboruin gurges, seu vorator. Gloss» veteres
aipapyec, glutto. Moschopulus, scheda 5, Aainapyos
mOugé,06 pta GUYTÓVOU inupiac, id est, multivorus
cum vehementi cupiditate. Distinguit tamen sanctus
Dorotheus doctrina citata inter lemargiam et ga-
»t imargiam. Nam lemargia est insana gutturis
voluptas, rapá t5 ppyatvtty «0» Jauabv, id est ab eo
fideliter servientes bonaque opera et Deo placita
exercentes : cum. de ipsis monasteriis originales
gervi existant juris sui ea debita et sibi pertinentia
defendere contendentes, insurgant superbientes in-
vidix atra obscuritate c:xecati f et adversus opus as-
sumunt justum sxvissimz crudelitatis odium, atque
diversis publicis et. clandestinis insidiis impedire ni-
tentes. Considerate, obsecro, quantum hos punitura
gunt mala sua, 5 quos etiam bona puniunt aliena. Et
quis ei poterit subvenire, b qui se sibi exhibet invi-
dendo carnificem? Aut unde sibi parabit salutem,
qui de salute bonorum contrahit male utendo perni-
ciem? Cum autem in arcem superbiz atrociter su-
bXmantur, interitum prim:e perditionis incurrunt.
quem dirus superbie
infecerit. spiritus , similem. eum effecit diabolo : el
quem similem fecerit. vitio, simili eum sine fine cru-
ciandum tradet exitio. Insuper hypocrisi falsz reli-
gionis ita captantur, ut in conspectantium obtuli
bus secularium protendant falsum sacr: religionis
quod guttur insaniat; estque immoderatus saporis
affectus; cum quis opiparas epulas et cupedias im-
moderate appetit, quales fuerunt Philoxenus Leuca-
dius Euryxidis filius et Melanthius decoctores, qui
ut diutius cibos saperent, hic avis oblongi colli, ille
gruis collum optavit, atque alter Philoxenus dithv-
ramborum poeta Cytherius, qui ob eamdem causam
colluin tricubitale appetiit, ut docet Athenzeus lib. 1.
Gastrimargia vero non lam ciborum saporem el
lautitias, quam abundantiam et ingluviem exquiri:.
L:emargia igitur plus saporis delectatione , quam
eduliorum ingurgitatione trahitur : licet. tandem
gustus titillatione victa, ut usu venire solet, in ga-
strimiargiam degeneret, quemadmodum docet san-
cius Dorotheus doctr. citata. Exempla gastrimargi:e
vide apud Athenzum, lib. 1x, et Elianum Wb. 1 de
varia Hist., cap. 26 et seq.
f Et adversus opus assumant justum. Eiec sumi
transposita et ita legenda : t adversus opus jusium
assumant scvissima crudelitatis odium.
& Quos etiam bona puniunt aliena. Nam ex alieno
bono contabescit invidus. Sanctus Gregorius, lib. v
Moral., cap. 54 : « Livor alieni boni suum punit au
'etorem ; nam unde bonus proficit, inde invidus coe-
tabescit. » Ovidius n1 Metam., in descriptione invi-
| dia.
Sed videt ingrstos intabescitque videndo
Successus loaiuum , carpitque et carpitur una.
Sanctus Cyprianus; tractatu de zelo et livore:
D « Qualis vero est animze tinea, elc., illostrrum
prosperitate torqueri, aliorum gloriam facere suam
poenam. » Sanctus Prosper, lib. m de Vita contess-
lativa, cap. 5. « Invidus alienum bonum suum fact
invidendo supplicium. » Unde Apollinaris, lib. 1,
epist. 4: « de cujus culmine datur ainicis Lketitia,
lividis pcena.
h Qui se sibi exhibet invidendo carnificem. Sanctus
Gregorius supra : « Livor alieni boni suum punit ao-
.etorem. » Praeclare admodum quidam poeta
. sanctum [Isidorum in fine libri de Differenüis :
Justius invidia nihi! est, qu:e protinus ipsum
Auctorem rodit , excruciatque animum,
Ovidius, libro citato: — . .
^... Carpitque et carpitor una,
Suppliciumque suum est...
Et sanctus Cyprianus tractatu citato ait invidos pe-
etori admovere carnifices.
755
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. Ill.
T64
liabitum : ut etiam ac si desperantes de bono merito A tem generat: ita ut cor ejus magis magisque in-
vel vacuum adipiscantur sanctitatis vocabulum. At-
que in supra dictorum auditum multiplicant diversas
crebrasque series officiorum, et in sublimi arte attol-
lunt canentes melodia vocum, *.atque crebris ge-
nuflexionibus protrahentes ' copiam orationum , et
quotidianis diurnis atque nocturnis temporibus tor-
porem desidiosum otiumque implicant somnolentum,
ut scribitur, Habentes religionis signum, non religio-
nis meritum : hippocentauro similes, nec equi, nec
hominis facta discretio, uti superius dictum est, ad-
versus fidelissimos Dei servos dolosa et iniqua machi-
nantur odia, atque impiissimz atrocitatis persecu-
lionem incutiunt: et quos noverint esse latrones
homicidas, maleficos , adulteros, atque czetera dia-
bolicze infanda crudelitatis opera exercentes , eos
summi amoris affectione, ex totoque corde charita-
tis connexione amplectuntur. Hinc procul dubio
aperta ratio manifestat quia, despecto Deo, diabolo
obediunt et servi fideles existunt, cujus satellites
amant, amplectuntur et diligunt : et Domino, cujus fi--
dissimos servos persequuniur et odiunt, inimici,
b refügz, odibiles, e exteri fiunt : qui dixit : quod
fecistis uni ex. his minimis meis , mihi fecistis (Matth.
xv). Iterum scriptum est : ille Dominum odit et con-
temnit qui non solum non (imet Deum , sed. gratis
odit timentes Deum. Rectores vero eorum, et si se
existiment se graviter ante Deum esse culpabiles ,
sed quia erga gregem sibi creditum negligentes, et
mala non prohibentes existunt, non solum propter
propria delicta, sed pro subditorum flagitiis duplici-
ter condemnabuntur. Hiuc David deprecans orat.
Ab occultis meis munda me, el ab alienis parce servo
tuo (Psal. xvii). Quicunque ex senioribus « causam
delinquentis adornat, majorem ei insolenti& fomi-
* Atque crebris genuflexionibus. De genuflexionibus
monachorum infra dicetur. .
b Refuge. Refuga substantivum hoc loco est de-
sertor, apostala. Glosse veteres &moztacix, &mo-
gt«te, re[uga. Tertullianus, de Habitu muliebri,
cap. 5: « De ignominiis in honores metalli refuga
mutatur. » lPoemate 1 contra Marcionem:
— Terribilis refuga attribuit fera munera mortis,
Et secundo :
Postquam fracta fides refogis spirantibus hosus, etc.
Et infra :
Affixit ligno refogarum immane tropeeum.
Itefaga, qui aliquid refugit. Flodoardus lib. 1 Hist.,
zap. 24 : « Human: laudis et mundanz retributionis
re ga. » Álias adjeclivum est, ut, refuga cesaries,
apud Sidonium lib. 1 epist. 2, id est, in occipitium
durari faciat: et. contumaciam delinquentis diffe-
rendo non discutit, nec humiliari eum sinit, d nee
dissimulanter qux permittit de satisfactione et ve-
nia cogitare, sed idem denuo iterare, quoniam Scri-
ptura nempe testatur, Quod omne peccatum quod re-
missus indisciplinatusque admiserit (rater, ad. negli-
gentem protinus revertatur seniorem; et. propter se et
pro illo duplam redditurus est rationem. Recte nam.
que censetur : ut cum quo participat errorem, :eter-
nam retributionis cum eo sortiatur ultionem, quia :
Ipse jubere nefas, 1pse perhibetur amare,
Qui prohibere valet, nec prohibere volet.
Horum et similium przvaricatricem clandestima si-
p mulationis perniciem simul cum publica mundane
delinquentiz facinorum contagione debet fideliter
juxta sibi creditum supern:ze veritatis divini imperii
vicem et gloriosum terrenz potestatis principium
severitas justissimzx: censure et "zizaniorum ac
tribulorum de agro cordium delinquentium pessi-
mam suffocationem falcifera emendationis succisione
radicitus exstirpare, atque vomere justitix: et rastro
veritatis excolere, ut novalem fructum fidei et san-
ctitatis creatori suo valeat procreare. Hac exigua
verba de exsecranda hypocrisis nequitia dixisse
sufficiat. Nam de gravioribus flagitiis delictorum
disserere non est meum. llüius semper sententiz
recordabor : Posui ori meo custodiam, dum consistit
peccator adversum me (Psal. xxxvin). Ut non loqua-
C fur os meum opera hominum (Psal. xvi). lle justus
judex, qui est mentium testis et occultorum cogni-
tor, ipse est et erit bonis bonorum in sempiterna
gloria retributor, et malorum secundum merita sin-
gulorum veracissimus ultor.
reflexa.
- * Causam delinquentis adornat. Causa hoc loco est
defensio, excusatio. Terentius in Hecyra," act. IV,
$C. IV : |
Etsi tibi causa est de hae re;
Ubi Donatus: « Causam more suo pro defensione
posuit. » Et in Phormione :
Justam illam causam, facilem, vincibilem, optimam.
Donatus : « causam pro defensione posuit. » Causam
ergo. adornare est defensionem parare, instruere,
quasdam rationes ad delictum exeusandum vel ex-
tenuandum proferre.
9 Nec dissimulanter qua permittit. Lege, nec dissi-
mulando, et «à que expunge, quia redundat. Ut hiec
ita connectantur : Nec humiliari eum sinit : nec dissi-
mulando, permittit de satisfactione et. venia (sup.
eum) cogitare. |
T5 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "4
. ——
CAPUT fV.
« DB ORDINANDO ABBATE.
$ LA - Ex Ryc6LA SANCTI Brewtbprett . À d vel ad abbates f Ant Christiános viciacs elatwe-
T 2. av . rint, prohibeant $ravorum prwvalere consensum,
bIn abbatis ordinatione illa semper consideretur — ea domui Dei dignuf comstitmant dispensaloren :
ratio, ut hic constituatur * quem sibi omnis CODCO!S — geipnies pro hee ge reeepturos moerchjem bonam,
congregatio secundum timorem Dei, 4 sive etiam si illud * easte et. zeló Dei faeimmt) àicnt e dive»
pars, quamvis parva, congregationis saniore consilio peecatmm, si negligant. Ordinetus adem dbbes c-
elegerit. Vite autem merito el sapientiz doctrina githL semper quale onus suscepit,^ et eni tekiurs
eligatur qui otdininülis est, btiamsi ultlthus fuerit — cct &otionerp villicationis sude; sciotque sibi eportere
in ordine congregationis. Quod si etiam omnis cou- predesse magis quam przesae. Oporió ergo eum
greéatió vitiis suis (quod quidem absit) eotisentien- esse decium i lege divina, i ut sciat, et sit und
notitia episcopi ad eujds$ did:cesim pertinet locus ipse, cordem ; et semper X superexaltet misericordia jui-
^ De ordinando abbafe. In omnibus regulis sive — ut pravorulh fectioriibus fenéstràm ad ficéntfimpre-
editis, sivé mss. qu viderim, hoc capul estsexa- eludat.
gesimuti quartum orditie. e Vel ad. abbates. 113 apud Smaragiug. ics
b In abbatis tirfínatione. ttc asque ád fila vétba, B mss. Ebrul. et Vict. P. deest praepositio ad. In ms
constituant dispensatorem, extaht Dist. 61, can. In. Vict., vel abbatibus aut Christianli vlcinli.
ordinatione. Ubi quedam variant maxime cum legi- U Áut Christianos vicitios. Non tánqui jus babte-
tur, «o prepositi pro, abbatis; el infra, prepositos, — tes in monachos, sei qui sint episcopis ei abbatibes
pro, abbates. Bed iie& mrtatio factá. tidetü£ ex in- aut suasores, aut adjutores, ut nova electio rai la-
dustria. Quare non video eur huic canoni pregatar — beatur. Quamvis enim h:ec. omnia sub eodem verbe
palea. | | X u dícantur, surit tánielt sécandam perspnardfi quiliu-
* (uem sibi omnis concors elegerii. Fuit antiqua — tem intélligenda: !
Ecclesi» consuetüdo, lit monachi sibl suum ahbád- € Caste. Id est sine corrup aft mupers pp
tem eligant. ld przeseribuut antiquorum Patrum re- — tione. Cicero, Orat. pro lege Manilia : « E meus -
gulp, et ecclesiysticie civilesque sanetiopes. Yide bor in privatorum peticulis cáste Irtegrequé ters
tulum sextum De Electione et electi potestate; con- — tus, » Nonlus Marcellos; cap. à : « Castum a Juri
cilianl Láleranerise $ub Gregorlo Magno, ubl etiim — et rapinis abstinens. » Varro Andabalis. « Nec mz
precipilur, et abbas de ipssi eorgtegatiohe eligátuP, — nus visco tenaci tinxeral viri casta. » 4 ab
sj in ea ideneus quispiam repertus fuerit. Cod. ]. 46. h Et cul redditurus éàt rátioter tillicatlónit ft^.
De sacrosanctis ecclesiis. Justiniani Novellam 5, cap. — Id canone Theodori &fehispiecopl Caniwaritass
10; lib. 1 Capitularis Caroli et Ludoviei impéráto- ^ hunc loeum fit allusjo :,« Face eam semyt Spr
rum, titelg 8. Et pràzis videt ih epistola mbti- scere, quia tibi redditura est rationem v licauonts
chorum Laubiensium ad Rotbardum Gameracensem — su.» i
et Notkerum Leodiensem episcopos apud Baldricum Q1 Lege divína. [d est, facra Scripta enm
lib. 1 Chron. Cameracensis, cap. 109. « In cujus " vinarum scientia, ut infra fusjus. s
electione noveritis non deesse nostram unanitmHá- | Ut sclat et ait urdé.. Tt3. hu trat t: m. S.
tei secumduim nóetrw Regole instítitionem : quie — Germ. et apud. Ruthardurh fit. récte, rif pins
ptzcipit, vel orhnino concordeim in lioe (leri coigre- — ift unde, et Ithifidris sancto Betiedicto. Yélf"
gationem, vel saniori consilio etiam, quamvis minl- áciat et sic unde, etc. !
mam partem. » : t Siperezaltet misericoldia jndicio. fa S
3 Siveejiam pars, quampis parva, congregationis, etc. — At sanctus Dunststws, editis Colififensis, vetus
Parvi |] éSl minor, hel euismis , positivus pro —siensis cum vulgdtis : Superexnhatteh inisericorti s
comparativo. Et sane in epistola Hincmari ad Rotru- — judicio. In canome Theedori Anglorum episcoi '
deni electatfi ifióhiasterll Sahctze Urücls, sei Sancte — antiquo ordine Romano : Superezaltet muneri
Radegundis Pictaviis apud Fludoardum, lib. ii Hist. diam judicio. Sed A8 cum, fu recremale. "
Eccl. Rem.; . 91, legitur; «à minor. « Pro qua — perezaltet misericordia judicium. Nath sanctü Wil:
rex pr:eceperat Fretario atchiepiscepo, et Eratdoó bus, cap. n, unde haec verba sumuntur, ST" »
atque Angenoldo ad prefatum monasterium pergere, — Superexaltat autem misericordia judicium, id et
et electionem regübirem jbi faeere; et si cuncti cbn- — in textu Graeco habetur ; xezexav y cat Daoi 30777.
cors congregalie, vel pars; quamvis minor; tambh — hde sf, slorfét&r misericordia üdsersus judict^,
melior Rotrudesi elegerit; eonstítueretut in ordine — àfide, éüpbketáitet misericordia judicium, uw.
abbatis. » Idetn aüten Hinciiarüs in epist. sd Ri- — exaltet iniseri&rdia super judicinm. Jodicicm
childem reginam apud Flodoardum eodem capite p Joco pró fastitid ponitur, et szepe in sacta Ser n
mentionem facit hujus capitis de ordinando abbate: ^ Hxc virtus digna rectore monasterii, quia Die
« Monens ut legat capitula regulz beati Benedicti de — Deo, cujus miserationes super omnia opera ejui. ^.
ordinatione abbatis vel abbatisse, et inveniet quam — principe, ut bene monet Cassiodorus lib. 1 Mois
graviter pro hac ordinatione in Spiritum sanctum, epist. 9 : « Benigni principis est ad clementi,
quo ipsa regula est promulgata, peccaverit. » Mona- modum transire terminos :equitatis : quan bili
chi Laubienses in epistola citata dixerunt, minima; est misericordia, cui omnes virtutes honora! eil
« vel saniori consilio, etiam quaiüvis miriindtipr- ^ cedere non recusant. » Hanc maxime sectauus ^
tem. » Sed non citaverunt ex codice. Hunc sancii sanctus Odilo abbas Cluniacensis, qui etiam or
Benedicti locum respicit illud de electione, can. ec- — nomine arguentibus respondebat, quod si pl
clesiast, « Üt is collatione adhibita eligatur, in quem — dus foret, se malle ob clementiam, quam ob i uü
»nnes, vel major vel sanior pars consentit; subaudi, —tatem damnari, ut refert beatus Petrus Dam.
quamvis parva. Hoc statuit sanctus Pater Benedictus — ejus Vita. Quinimo non descendit in Tartarum
Wi
CONCORDIA REGULBARUM. — GAP. IV.
T98
cio, ut idem ipse consequatur. * Oderit vitia, dili- À et euim charitate ea amputet, ut viderit cuique expe-
gat fratres. In ipsa autem correptione prudenter
agat, et b ne quid nimis : ^ ne, dum nimis eradere
eupit sruginem, frangatur vas. ? Suamque fragili-
tatem semper suspectus-sit : memineritque * cala-
mum quassatum non esse conterendum. In quibus
non dicimus ut permittat nutriri vitia, sed prudenter
ricordía, óui Cliribtas miséricotüiam! pulliéfhs 6b.
Quod jnnuit sauctus Ambrosius ia übita Theodosii :
« Bonum est misericors home, qui dum aliis sub-
veilt, Sibi consulit, el in alieno remedio vulnerà sua
curat. 5
^ Oderit vitia, diligat fratres. Hzc bominfs omni
perturbatione vacui virtus et perfectio est. Idem prze-
clard fHónbt kmclu$ Augustinus serm. 1, 7. « Quáhdó
autem judicas, dige homines, oderis vitium. Noli
propter hominem P igere vitium, nec propter vitium
est tuus, vinum
oflsse tibnilneih. Homo proximus és
inimicum prótimó tuo. Tunc athás :thictim, 8t odé-
Fi$ qued noeet amico, » Prosper Aqwitanieus, Epi-
gram. 2... .
Divinum ipnnullo fi
Sot Tüslis guudii
Idem Epigrath. 95.
L'géih spernentes Udit cum legit ámalor,
Nou howines odit, sed reprübst quod agunt.
Et Epigram, 6b,
Recta volens pnüpus, sapiéng ai, bsotor honesti
Quosdam odio dignos judicat esse suo.
Nec tamen hos toll depellil fodere, gaàrüs
,. Natura errantem dividére 8 vitiis;
Sic generi indulgeus proprio, ut, peccata recidi
Optet, et tit üatoidet critiiir, oil liomines.
Sap(lus Gregorius papa lib. ix, epist. 8 : « In «ua
vidélicet correctione hunc esse ordipemi noveris yi
personas diligas, vitia persequaris. » Sanctus Eutro-
pius Valentinus episcopus in epist. ms. de districtione
mnonachordhi ; «€ Sed Dominus in Evangelio sic dj-
g Qnis qui i iggitur. fratri guo, "us erit judicio.
Ei hoc qualiter intelligatur, adverte, lllé Jn hoc dicto
tenetur óbnoxius, qui non vitio quod in bomine ma-
jum, sed na ipsi humans, quam ütique Deus
bonam condidW, irasci voluerit, el przrogare stimu-
lum. » Ita se gerebat erga suBditos sanctus Fulgen-
tius Ruspensis episcopus , Apri, ut in ejus Actis habe-
tur : « Odiens vitia, el. iligens homines tandiu seye-
rus apparebat, quandiu disciplinz spiritalis severitas
exigehat. »
b Ne
regula.
mentum despicjatur
ddità nói plácean
*
L z mnis gui iras
quid njnga, Hay est díscreljóis et prudentise
ujus sentelítix: meminit Terentius in Ándria.
Net id arbitrór
Apprime ín vita esse utile, ui ne quid simis.
Ausóhius ftt ludo septem Sapientum.
' . Dixis$e eX isto loco
. Afer póeta videtur, dl n& quid nimis.
Per Áfrátti poetái. jitelfjgil, Terentiura. Meminit ei
sancjus Isidorus belusiolà lib. v, epist. 73. El pi»
TQY PT;& Üp0A OUUÉYO)y, O076)9 TGpnysgs, pn0Ey GG,
id est, i $ e septem Sapientibus hortabatur : Ne
quid nimis. Et epist. 528 : o9 ài zvps sima cxv* ó
In tv azav* o 0l ps py &pigtov; id est, duo viri sa-
pierites discri : altem, ne quid nimis; alter, mio-
vus optimus. Idem répetit epist. 413. Sanctus
Leander de Iistitutióne virginum , cap. 15 : « Unde
vera e$t illà sententia philosophorum : Ne quid ni-
mis. » Haüc $ententiam tribui Soloni Diogenes
Laertius lib. 3, in ejus Vita. Hxc autem regule
verbá 'usqde àd illa, ut dizimüs. Et studeat. plus
amari, etc., citantur in conc. Duziac. in.
Ne, dum nimis eradere, etc. Idem alia similitu-
dine przclare docet sànctus Gregorius epist. citafa :
« Sic enim vulnus debes abscindere, ut non possis
ulcerare, quod sanum est : ne, si plusquam res exi-
"
dire, ut. diximus. f Et studeat plus amari, quam
timeri. 5 Non sit. tàrbulentus et b anzius; non sit
i nimius et obstinatus; nom ai) selotypes et nimis
suspiciosus : quia hunquem requiescit. In ipsis im-
periis suis providus et eonsiderntus ; et k &ive siecun-
dum Deum, sive seeundum sxculusm sit opera quam
git ferrum Imytessefis, tidteds eui prodéssefeslinás.»
4 Sspam4que fragiftatefA. semper suspectus sit. Ut
possit, aliene fragilitati compati. Unde prseclare
admodum sanctus Ámbrosius de obitu Theodosii :
« Ágnoscit se liominem esse, qui novit ignoscere. »
* Galamum quassatum hen. conte m. |saie
xLi1 ; etcitatur a Matthaeo, cap. xii, dictum de Christo,
quem antistites monasteriorurfi debent imitari. Ca-
lamus .quassatus, ut notat sanctus Básilius interr.
291, Regul. brey., is est qui nondum omni fastu
vacuus non adeo sincere mandatum exsequitur : qui
non Ideo conlérendus est, et sevetius increpandus,
sed benighe feremdus, ut sanari posit. Quid sit
arundo, seu calamus, belle exponit Eusebius Galli-
canus, homilia in hzc verba : « Árundini quoque,
id est, carici, quie 1 veiito movetür, peccálrix ét in--
fidelis nim» comparatur, wt pote levi, mobilis,
induieta, infirma, fragilis, infecunda velut inutiliuni
numerositate foliorum, plena superfluis, vacua ne-
cessariis, inanis gratis, fibdosa peccàtis, ad omnia
blaridieritiá obroxiá, et facile cüjuslibet injurix com-
motione vaesanda, iBconstans, radicibus, à foris ni-
tida vanitatibus, intus cava virtutibus. Quam pulla
extrinsccu utílita$ vesli£, nulla intrinsecus fidei
miéddllà CórrüboFat. afe, sicut carices, qux fin-
vios amant, ita tendi hujus prseterfiuentin, et ve-
leri decursu peritura delectant. » Postea concludit
invicera biterius cómuiodis Inborandum, et Kivicem
labores atque ónera esse portanda. Ufsde sanctus
C Hierony ntus hinc loeum Matthei explicans gapien-
ter dicit : « Qui peccatori nón porrigit manum, riee
portat onus fratrig sui, iste calamum quassatum
confringit. ». .
Áí EX gfudrat plis amari, q&am timeri. flic locus
babetir in-&upra citata eplstola monachórum Lau-
biensitrmt, Exindem sententiam prefert. regula Tar-
natensis üxp. 25 : Plus amari Gppetat, q&am timeri.
Pratlare Corippus lib. rv.
Corrector itiiqul [q
CetsdPbifi grávitate gervír$, méTtoqua Yigóré
Térribilis, mitique tnagis pletate trentendus.
. t Non sii iurbulentus, et&, Hzc sancii Benedicti
verba iia praeclare modificantur et explicantur in Ii-
bello supplici monachorim fuldensium ad Carolum
Magnuin : « Fieretque non turbulentus vultu, non
$uxius animo, non nimius in judicio, non obstina-
tus in consilio. » .
. h Anzius. Ut contingere solet pusillanimis, meti-
D culosis et scrupulosis, qui ad quamlibet, vel levem,
dilficultatem, trepidare solent, atque eliam ardelio-
nibus, qui omnia lacere volunt, quos prefecto ne-
cesse est nimia anxietate sapius lancinari, cuin
sepe negotiorum molé obruantur. , ———
... Nimius. Hoe loco est molestus, importunus.
Magister in regula ms., càp. 9: Ne aut nimius ei
appareat, aut improbus. Nam improbus , üt infra di-
cetur, est importunus. Proprie mimius, est modum
in rebus agendis excedens. Unde adverbium, nimie,
id est, jmmoderate, apud Julium Capitolinum in
Gordianis : « Moribus ita moderatus, ut nibil possis
dicere, quod ille aut cupide, aut tmmodeste, aut
nimie fecerit. » i. 0v. V
Non zelo ypus. Metaphora ducta 6^1 à Wiaritis, :
qui de uxoritus zhqui. sinis] semper suspicar-
tur: quales sunt ii, qui serypulosius monáchoruim
suorum actiones rimantur , et observant.
k Sive secundum Deum, etc. Lege, ut apud san-
159
8. BENEDICT! ABBATIS ANIANENSIS
100
injungit, discernat et temperet, considerans discre- A Cujusque tanta debet sermonis et vitx: consonan-
tionem sancti Jacob dicentis : Sí greges meos plus in
ambulando fecero laborare, morientur cuncti una die
(Gen. xxxi). Hacc ergo et alia testimonia discretio-
nis, matris virtutum, sumens, &ic temperet omnia
^ utsit et fortes quod cupiant, et infirmi non refu-
giant; et przcipue ut presentem regulam in omni-
bus 5 conservet. Et dum bene ministraverit, audiat
a Domino quod servus bonus, qui erogavit triticum
conservis suis in tempore suo : Amen dico vobis, ait,
super omnia bona sua constituet eum (Matth. xxi).
8II. — Ex REGULA saNcTI F'RucTUO2 EPISCOPI (cap. 20).
' e Abbas vel propositus 1 e propriis semper co-
nobii monachis eligatur: vir sanctus, discretus ,
gravis, castus, charus, humilis, mansuelus et do-
clus, Qui divinis experimentatus [est] documen-
tis omnibus perfectis rebus bene fuerit eruditus.
Qui in abstinentia precellat, in doctrina refulgeat,
* exquisitas epulas mens: lautioris consuetudinem-
que contemnat, vini nimii perceptionem respuat,
cunctis in commune fratribus, ut pater proprius
piissimusque provideat. Quem nec ira subita immo-
derate dejiciat, nec moror ac pusillanimitas fran-
gat, nec libido corrumpat. Qui et in patientia discre-
tionem et cum ira exhibeat lenitatem. Quique sic
egentibus aut pauperibus pareat, ut ministrum se,
non przlatum tantum Christi visceribus recognoscat.
ctum Dunstanum, Smaragdum, et in vulgatis : Sive
secundum Deum, sive secundum seculum stnt. Opera,
tia esse, ut id, quod docet verbis, confirmet ope-
ribus sedulis. Et bis acuto praecedens gladio quid-
quid alios informat verbo, jugi ipse gerat studio :
ut nec sermonem operatio destruat, nec e contra
operationem bonam sermo inconveniens frangat,
sed sint sibi cuncta ita in f Patre convenientia,
Sicut chordarum concordia in lyra vel cithara,
qui tunc dulcifluum ex se sonum repercussae red-
dunt cum artificis pulsante ruanu temperato zequita-
tis ordine, et.non confuse incqualitatis precipita-
tione feriuntur.
$ Il. — Ex REcuLA aLTEBIUS FmocTUo8! (cap. 5).
Primum prxvidendus est abbas vit:e sanctze in
slitutione duratus, 5 non conversatione novellus , sed
qui per diuturnum tempus in monasterio sub abbate
desudana inter multos est comprobatus; b et nos
habet hireditatem in s$xculo, sed in toto Israel abs-
que sorte in terra repromissionis est Levita verus.
In tantum, ut omnem i causandi usum radicitus a
suo corde depellat : et si ? fas fuerit, per nullam
occasionem in judicio cum heminibus contendat.
Sed, si quis eum incitaverit, et tunicam tulerit,
k qualiter contendat, ad vocem continuo Dominicam
et pallium relinquat. Si certe aliquis insecutor mo-
nasterii accesserit, et aliquid auferre conatus fuerit,
et per vim tollere voluerit, uni de laicis causam in-
4 Ez propriis cenobii monachis. Abbas eligendus
est ex ipsa congregatione cenobii. Ita statuit san-
qug injungit discernat, et temperet. Ita ut. verbum (? ctas. Gregorius Magnus in concilio Lateranensi :
substantivum , sint, referatur ad «6. imperia. Unde
Smaragdus : « Imperia secundum seculum sunt,
qu:e ad corpus spectant, ut sunt arare, metere : se-
eundum Deum, quie ad animam, ut orare, Jejunare. »
a Ut sit et fortes quod cupiant, etc. In cod. ms.
Ebrul.: Et fortes sit quod cupiant; sed vocabula
sunt transposita. In Vict. et S. Germ. legitur, sint,
male. In. vulgatis, apud Smaragdum et sanctum
Dunstanum, babetur sint, et qui pro quod ; non ita
recte. Sed locus corruptus est apud Smaragdum.
Nam in Commentario ait : « Sic enim cum discre-
tione, qux est mater virtutum, monachorum opus
est temperandum, ut sit, id est, tale opus, et fortes
quod cupiant; subauditur, agere, vel implere. »
ecte admodum. In hanc lectionem conspirat Árnol-
dus abbas Lubecensis lib. rv Chron. Slavorum ,
c. 15, agens de Regula sancti Benedicti : « Ibi enim
est quod fortes cupiant et infirmi non refugiant. »
Idem sensus habetur in canone Theodori supra ci-
tato : « Ut fortes habeant. quod cupiant [Sup. agere]
et infirmi non refugiant. » His coneentit editio Coli-
nzi, qu: est veluti quzdam hujus loci paraphrasis :
- « Ut sit, quod fortes agere cupiant, et infirmi, quod
non refugiant. » -
b Conservet. Ita vulgo habetur. Et ad abbatem hoc
verbum refertur : et ita explicat Smaragdus. Sed in
utroque ms. cod. S. Germ. et Vict. legitur : Con-
servent : quz lectio satis mihi arridet, quia sequen-
tia melius cohzrent antecedentibus, hoc modo : Sic
temperet omnia, ut sit. et fortes quod cupiant, eic. ,
et precipue, ut presentem regulam. in omnibus con-
servent. |] .
9 Abbas. Hxc habentur in R. ms. saneti Fructuosi
episcopi Bracarensis, Cod. Crassensis eodem ca-
pite 20; ,et referuntur in libello qui inscribitur :
Centum et quatuordecim sententie Patrum de officio
rectorum ecclesie , Colonie edito, anno Domini
« Defuncto vero abbate cujusquam congregationis,
non extraneus (eligatur) nisi de propria congrega-
tione, quem sibi propria voluntate concors fratrum
Societas elegerit. » Et lib. 1 Capitularis Caroli et
Ludovici impp. tit. 86.
e Exquisitas epulas mense lautioris comsuetudi-
nemque contemnat. In praefato libello Centum et qua-
tuordecim sententiarum legitur : « Exquisitas epu-
las in mensa lautíores consuetudine contemnat, »
male. Consuetudo hoc loco est victus, qua de re
infra.
f Patre. Leg., pace.
€ Non conversatione novellus. Quia is qui vix ro-
nasterii leges didicit, nondumque omnia vitia morti-
ficationis falce resecuit atque etiam artis spiritalis
ignarus, vix poterit alios regere. Quod sane maxime
caveudum est; ne etiam in superbiam elatus, in ja-
dicium, id est damnationem incidat diaboli, quia
existimabit 1nonasterium indiguisse sua sapientia
et auxilio, et se cito ad eam perfectionem, quz in
relato requiritur, gradum fecisse.
h Et non habet haereditatem in seculo. Hzc meta-
horice dicuntur. ld est, non appetit hujus sseculi
ona.
i Causandi usum. Causari est litigare, causam agere,
contendere judicio. Papias : Caussari, caussas agere,
eel. reprehendere, calumniari, inculpare. Sanctus Hie-
ronymus in caput primuin ÁAbacuc : « Causatur adver-
sus Deum propheta. » 1 disputat. lib. n legis Lon-
gobardorum, tit. : 52, 1. 1: « Si quis causam alterius
agere aut causari presumpserit. » Lib. iu itul.
Caroli et Lud. impp., tit. 94 : « Si inventus fuerit
aliquis, qui non habeat justitiam causandi aut recla-
mandi. »
j Fas fuerit. Id est, si fleri possit.
k Qualiter contendat. ld est, ità ut inde ad. con-
tendendurn irritetur.
-
164
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. IV.
^4
102
Jungat, et ipsi fidelissimo Christiano, quem bona vita A monachis vivat, et nullam cum szeeularibus causandi
commendat, ct fama mala non reprobat. Qui res
monasterii absque peccato « judicet et querat. Et,
si usus jurandi est, hoc faciat b sine juramento et
pena : et non tantuin pro rerum lueris, sed ut per-
secutorem humilem et mansuetum ad veniam postu-
landam reducat. Quod si persecutor in sua persevera-
verit contumacia, et plus lucra dilexerit quam ani-
man. statim * causator cum eo contendere dimittatur.
d Abbas vero absque ullo usu causandi, et eraso ran-
core stomachi, simpliciter in monasterio cum suis
a Judicet. Lege, vindicet.
b Sine juramento et pena. Lege, Sine juramenti
ena. Pena est difficullas. Jonas in Vita sancte
urgundoforz : « Cumque mater monasterii s:epe
anxia quzreret qus puenz foret occasio, ut nulla-
tenus veritatem valerent exprimere. »
e Causator. ld est, litigator, qui judicio conten-
dit. Legis Salicz tit. 6: « Cum causa discussa fue-
rit inter duos causatores. » Lib. n1 Capitul. Car. et
Lud. lmpp., tit. 10: « Et non soli accusatori liceat
testes elizere absente suo causatore. » In Glossis
]sidori : Causarius , litis umator; esxdem Gloss:
Causarits, reus.
d Abbas vero absque usu ullo causandi. Laudanda
sane constitutio. Neque eliam placuit sancto Grego-
rio magno ut abbas E se litiget, ut videre est li-
bro i Regesti, cap. 42, ad Joannem abbatem : « Non
frequenter foras egrediaris : in causis istis procura-
torem institue : et tu ad lectionem atque orationem
vaca. » Notent abbates et rectores monasteriorum.
Turpe est sane videre abbatem per fora voli-
tantem , qui ia litigiorum mzandris misere conse-
nescat.
e Videte. Ilxc habentur in Regula ms. cod. Corb.
eodem cap. 93, cujus hoc est initium : Ideoque judicio C
Dei, etc. Ut autem hxc intelligantur, notandum est
ex cap. 92 et 94 ejusdem Regulz quod hic Magister
non vult abbatem eligi a fratribus, propter ambitus,
rixas et jurgia; sed statuit ut abbas eum quem ma-
gis idoneum judicaverit; designet oculo, et cum se
videt lethali morbo corripi, convocatis fratribus,
eum quem antea ue se designaverat, eis patefaciat,
et accersito loci illius episcopo, nominatus frater ab
eo ordinetur.
f Presul. Adhibetur episcopus territorii in quo
situm est monasterium, qui abbatem electum bene-
dicat atque ordinet, juxta antiquum morem, quo
abbates ab episcopis benedicuntur et ordinantur, ut
videre est in antiquo ordine Romano, et statuitur
Codicis lege 46, de episcopis et. clericis, etc. Novella
Justiniani 195, cap. 54, et lib. rv Basilicorum. ldem
videre est apud sanctum Gregorium Magnum, lib.
jx, epist. 42, ei can. 14 synodi vii : « Lectori au-
licentiam habeat.
$ IV. — Ex Recuta MactsTRI (cap. 95).
*« Videte, fratres, ne quis banc ordinationem
animo malo suscipiat, et Christum contemnat, cu-
jus vicem in monasterio vobis iste acturus est. Post
hzc statim oratione ab omnibus facta, accersitus
statim f presul Ecclesix ipsius territorii vel testi-
monio ejus € clericatus officii mutato, 5 episcopi
manu nomine ejus in abbatis honorem ! in diptyco
post nomen prioris ejus, jam 1 missa a:taris in ora-
operam suam in re ecclesiastica administranda eom-
modant : ut in jure civili officium dicitur certus ho-
minum numerus, qui judici jus dicenli assistunt.
Cod. 1. 6, de Sententiis et. interlocutionibus, etc. :
« Cum sententiam praesidis irritam esse dicis, quod
non publice, sed in secreto loco officio ejus non prz-
sente sententiam suam dixit. » E:icti Theodorici re-
gis cap. 4, 10 et 55, apud Optatum Milevitanum,
lib. vr adversus Parmenianum : * Per judicia szcu-
laria et leges publicas divinz legis instrumenta ex-
secutione officiorum a plurimis eripienda esse dixi-
stis. » In collatione Carthaginiensi n. 201 « cujus Joco
Felix episcopus subscripserit, officium aperte de-
monstret. » Officium euam milites sunt aulici. Co-
rippus lib. m de laudibus Justini minoris :
Omnis sacrorum vis adfuit officiorum ,
Et infra :
Officia stratos jussu monituque jubentis
Erexere viros.....
Et lib. rv :
Dona Calendarom, quorum est ea cura, parabant
Officia, et turmis implent felicibus aulam.
h Episcopi manu ejus in abbatis honorem. Locus
corruptus, qui ita restitui potest : Episcopi manu no-
men ejus abbatis, qui in honorem ordinatur, post no-
men prioris ejus scribatur.
i [n diptyco. Gloss Isidori : Diptycha tabelle,
as ferimus. Aaimruxov, Seu, OsYriov Oirru xov, ad-
fective, est tabella duas plicas habens dicta ab Athe-
niensibus ypenpetrtov Oi8upov, id est liber habens
duas valvas. Nam illi valvas, seu 9upac appellant,
quas alii plicas. Dicitur, et cpirrv xov, id est, tabella
habens tres plicas : et molUmtvxov, id est, tabella
habens plures plicas, ut scribit Julius Pollux lib. 1v
Onomastici, cap. 2. Quod etiam Latine usurpatum
est : apud Cassiodorum, lib. v Var., epist. 4 : « Ut
omnibus a te sollicite atque zquabili . indagatione
compertis polyptycis jubeantur ascribi; » et Mar-
culphum, formula 5 : « Et in polyptyco publico cen-
situs non est. » Dicuntur et diptycha sacra libri iu
quibus scribebantur nomina defunctorum pontificum
tem manuum impositionem licet in proprio monaste- T) orthodoxorum, quorum in sacra Liturgia flebat com-
rio etiam soli unicuique abbati facere, si ajrà «à
zryovp£yo Extrión ysipocUtaix mp emurxórov, id est, Si
jpsi abbati ab episcopo manus est imposita. » Ab-
batissz etiam ab epi-copis ordinantur, ut videre est
in antiquo ordine Romano, apud sanctum Grego-
riu r, lib. vi, epist. 12 : « Quam tamen (abbaüs-
$am) si digna hoc monasterio judicata fuerit, ejus-
dem loci episcopus ordinet. » Et lib. viri, epist. 43.
Id etiam constat ex epistola sanctze Radegundis apud
sanctum Gregorium Turonensem, lib. rx Hist., cap.
492 : « Quam (abbatissam Agnetem) beatissimi Ger-
mani prasenübus suis. fratribus benedictio conse-
cravit. » Intelligit. sanctum Germanum episcopum
Parisiensem. De abbatum dignitate vide Chassa-
nzum, parte iv Catalogi gloria mundi, considera-
£ione 31 et seq.
8 Clericatus officii. Clericatus officium nibil aliud
est quam clerici, qui presto suut. epivcopo, eique
meroralio : qua de re agit sanctus Maximus Czesar-
augustanus episcopus in Chron., sra 650, men-
tionem facit Georgius episcopus Alexandrinus in
Vita sancti Joannis Chrysostomi, concilium Constan-
tinopolitanum sub Agapeto et Menna, actione 5
(Photius, n. 96), et muli alii. Seorsum etiam in
illis scribebantur nomina pontificum viventium or-
thodoxorum, ut notum est ex concilio Chalcedo-
nensi, actione 41. Horum diptychorum mentio fit in
Liturgia sancti Joan. Chrysostomi : 'O t&xovoc Oupia
Dipstn viv &yíxy cp&rttov, xxl «& Dire, id est,
iaconus per circuitum incensat sanctam mensam
et dipt cha. Dbi interpres non ita recte vertit, cor-
orale. Consule Onomasticon doctissimi viri Heri-
rii Rosweidi societatis Jesu.
j Missa altaris. Appellat missam altaris, ut distin-
guat a missa «uz dicitur conclusio seu collecta.
155 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIE 70j
torio a * clerico recitetur, ipso oblationem fratrum A gestis coelorum quod euscepisti in terris. Et post haec
recitante. Si tamen abbas adbuc defunctus non fue-
rit, et adhuc deletus a vivis nop fuerit, tunc post
nomen imajoris. b Nam postquam defuncti Aomen
inter quiescentes migraverit, novi nomen in capite
scribaiur. Mox ergo celebrantes in oratorio missas,
cum explicuerint, presente, ut diximus, pontifice,
vel cuncto ordine clericatus officii, data ei a priore
pace, vel subsequenie congregatione, tradat ei in
manum hahc Regulam, simul, et petitas claves a
cellerario de * inticis monasterii et * brevem rerum
universarum ferramentorümque et codicum, vel
universarmh wmebllium, et collata singalorut * te
Stimühtá dihhia hie püntifibbih 5salgréntut. Narit
dicat ei cui dai Regulam hÀne, presente pontifice
dicta tradat ei pallium &uum : quo accepto, qui ac-
ceperit i osculetur manum dantis. Et cam acceperit,
Inox ingressus cum sacerdote novus abbas com con-
gregalione jam sua in oratorium et stans in loco
prioris, posiquam sacerdos pro eo orationem fude-
rit, statim vadat novus abbas ad altare: et ponat
super eum Regulam, k et dum eam ponit quam ac
cepit, dicat retro omnis congregatio una cum ipso
hunc versum : Confirma hoc, Deus, quod operatus e
in nobis. Cum gloria et cantilena. Qux cum przeJi-
xerit, mox clara voce prosternens se in orationem
pavimento expetat pro seoftaré shcefdotem : ! [quo!j
el retro ,5tans congregatio Similiter pavimento ad-
haereat; et * surgentes post completam orátionem,
vel universo clero ejus : Accipe, frater, Legem Dei B 5 dsculetur. gehtra. Sacertfotis, ét érigatdt ei ad p»
hanc begulam, ir qua bbservantibits drternam proti-
deas vitam, negligentibus sempiternum proponas judi-
cium. Hic anima vincit, aut perit; hic vitu aut amit-
tit&r; tht Lehetur. Hic pendet istàtum, qua$ conespi-
cis, animarum a te Dei exactio. f De hoc breve gre-
gis istius in judicio Domini post me tu facturus es
rationem. Memento, ír&ter, memento, quia plus
cui creditur, plus ab eo exigitur : et esto Jám solli-
citus, et noli esse securus de lupi voracibus fauci-
bus 5 diabolicas insidias gregi tuo futuras, h sed et
vulneribus animarum vel ruinis culparum; quibus
artibus vel monitionibus ad salutem animas valeas
instaurare. Esto jam, quantum potes, vigilans et
sollicllu&, qoiá usque fiodiá fuisti securus. H»c
cem. Deinde oiini officio ejus pacem contradat,
deinde przposiis vel bmni congregationi: et d
exeat disciplihdh ; tradéns cláfes tiliinB sua cellers-
rio. Mb vüdéns Bb otalioheni cütm ÜUnttifus com-
plens sine sacerdote jam ipse petita benedictione in
cathedra sedeat przdecessoris, primo prepositi,
deinde omnes ejus genilà oscdleritur. Mot surgens
vadat ad jacentem priorem, et osculetur genua ejus,
portigatur ad pacem ei. Post acceptam pscem quoe-
dam prfor dicat omnibus : frattés, et pro tne orste,
ut órátione$ animarum vestraruni transactus una
cum mea possim in die judicii ante Dominum dis-
cüssóreni füitegrà4 expóhere et fideliter edhsignare :
et quomodo vos constabilivit Dominus in terris, et
cum compleverit, Regulam istam tenenti in manu G meos bene exitus suscipere dignetur in co ls. Unde
irato dicat abbas:ingredere in oratorium Do-
minl, et sta in ilecó mao cam congrekatione jam
tua. Alliget i summus sacekdos oratlohibus 5uis ih
A À eterico. ld. esl, presbytéro. Nomen generalà
pro &peciali. v .
,? Nai postquam de[uncti nomen, etc. ld est, cum
pómen abbatis defunctj in eam partem seu paginam
diplychi An, qua. nomina defunctorum abbatujh
&cribuntur, relatum fuerit; id est, cum abbas mor-
füusfuerit. ,— . n.
* Jnticis. Inticze, jd. est, enthecz, ut diptycum,
pro diptychut; eptatycum, pro heptateuchum. En-
théca À Gr:co, ébqx», repositoriuin, cella, in. qua
substantia domus, seu monasterii, reconditur. Cas-
sianus, fib. vv de listitutis yenuniiantium, cap. 14 :
* Cumque totam enthecam cenobii suam credat esse
substantiam. » Sanctus Augustinus, serm. 1, de vita D
clericorum : « Enthecam nobis*habere non licet. »
Novella Justiniani 128 : « Cum omnibus qui in ea
invenientur, agricolis et peculiis eorum, et enthecis,
et fructibus. ». , MEN
4 Brevem. De hac voce infra dicetur. | , .
e l'estamenig. "Testamenta sunt instrumenta. seu
chari donationum et acquisitionum, Lex Ripuario-
ruin, tít. 59, & 4 : « Si quis aliquid alteri vendiderit,
et emptor ,testamejtum venditionis accipere volue-
rit, » etc. Marculphus, lormula 101 : « Sub liberta-
tis testamento solemniter. » Et. hoc .sepgu .jnulta
teslamentá abbatum jntelligenda sunt, ,quorum fit
mentio jn historiis et multis sanctorum Yitis.
! De hoc breve gregis, la. loquitur, quia ibi erat
breve seu matricula, in qua monachorum nomina
scripta erapt. J $ ' )* i! » 5. t.
€ Diabolicqs insidias. In Regula rus. .Y'el diabolicas
insidias. Sed lege, vel diabolicis insidiis grcgi tuo
si post hoc forte melioratus ipse &bijs defunctus
non füerít, orhnem lltetitiani vel potestaietm, atdi-
natonemque vel honorem pristinum ? disciplinz
uipxis.
i h Sed et vulneribus. p^ : sed. et de vulneribus.
i Summus sacerdos. Ád est, episcopus. .
ij Osculetur, qui accepit, manum dantis. Veteres
olim manus osculahantür in signum honoris et ve-
nerationis, Sanctus Hieronymus tm Vita sancti Hils-
riopis: « Et besedicentes Deum sancti deoscnlaü
sunt manus. » ldem in Vita sancti Pauli eremita :
« Osculatis ejus oculis manibusque. » Et epist. ad
Asellaih : « Osculabantur mihi masus quidam, et ore
vipetco detrabebaht. »
k Et dum éam ponit; quam accepit. Hzcc sunt traos-
ita, et sic legenda : Et ponat super iliud 3irgu-
m quam dccepit, et dun. eam ünpenit, dicat.
l Quod et retro. Ita in Regula ms. Nibilosnimas ce
quod videtur redundare. . .
m Surgentes. lta in Regala as. Rominativus absc-
lutus pró ablativo. Quod spe occurrit í& hoc as-
ctore, a quo non adeo exsciain Laümitate que-
rimus.
» Osculetar genua sacerdotis. In signum reveven-
tie et submissionis olim subditi superio penus
osculabantur, quod etiam paule post videtur. Jam
( one in cathedra aedeai
» Discipline. Vocabulum, discipliMi, videbar re-
duriduib.
Tb CONGUBBIA REGULASUM, — OM; IV; 106
ipse FEMA : Wri, Ai Deus bd hoc ipsem A piendi vel vitia fratrum ewintiaundi vel excommuni-
reddidit tá, Nibh sibi eviter ordinatüs ex — caüdi lieentiara habeat attributam. Quod. «j excom-
illa horá dsdu8 fH Gfein Veris widrtis de honére con- — municatois satisfacere ei consoete noluerit, reservata
stituto vfhdicet. Pi tuih && vertus advemerit dies — culpa ejus abbati, ipse vero usque ad adventum in
mortis, qui jani SuB prosentia saeerdetis prilem ex: — reatu éxeoimutticationis permaneat. Omnia ista ex
stitit ordinatws, sine dubio ipse succedat. lta tamen — delegátione ambulantis exerteat, et in emnibus ab-
si casus superbize vel elationis ejus non deposuerit gentis agat vices abbatis. Sed hóc ipsum non suo ju-
meria.* Ergo cum nihil illo vivo sibi usurpaverit —ditiG sibl defendens, sed jaseu prioris et veri abba-
de honore, [sed] hoc tota mentis intentione assumat, — tis : eumei perprseceptum permittitur, tunc licen-
et diligenti observatione custodiat : ut non jim de — usm babeat aliquid ordinare aut in hoc honore cre-
honore designato reddatur elatus, sed in melius ditte posse consistere. Nam omni hora omnibus in-
magis aeta sua de przeeeptis Dei in Regula eonstitu- dicuns se esse 2qualem, et magis, si vult esse perfe-
tis quotidie de se coram Deo et fratribus, vel omni- — ctus, et digne vult, ad quid depatatus est, pervenire,
bus hominibus praebeat. Et plus se ex iunc in verbis — humiliando se universis fratribus suis, magis se ome -
el factis ipso babitu humiliet, quam antea pro ipsius nibus inferiorem adjudicet, et viliorem se universis
humilitatis grati& fuerat incurvatus, ut omnes :esti- By ultimo cordis credat affectu. Quia tales novit Domi.
ment eum humülorem et viliorem omnibus [magis] — nus exaltare, dicente Scriptura : Qui se humiliat,
post designationem honoris effectum quam ante: exaltabitur (Luc. 1v). Nam hoc cavere semper ipse
ut quasi profeetus merito in se Domini impleat sen- — frater debet, ne aliquando de próviso honore cor-
tentiam digentis : Qui exl inter. vos esse b. fortior, —dis elationem assumat, et in dliquam prorumpens
sil vester * ultimus; et qui se humiliaverit, merito — superbiam in aliqua parte aut humilitatis aul prz-
. exaltetur (Metih. xx). Tamen propter honorem quem — cepti divini corruens Regülam, sicut prits, obser-
sacerdos eretíonibus cofstituerat : et manu sua — vabat, minus aliquid modo adimpleat, jam designato
post abbatis priorié, eum infürnmretur in diptyco honoresecurus. Et mox sciat pro certo quia cum
monasterii nomem seripeerat: et sug honorabilius — abbás frequenter f in aliquas culpas, quém elegerat,
prior et verus sbbas indieio elegerat; et quod ante — non in majus proficientem, sed i negligentiam
non lieebat per regulam pro oratione sacerdotali et — magis deterioratum eum aspexeril, et nionitus ab
ipsiu$ abberis electione, et magis propter additàm ^ abbate non emendaverit se; et homen ejus deleat,
et augmentatám in eo humilitatem secundarius jam — 6 quamvis sacerdos rogatus ab abbate, de diptyco:
judicetur. Quod nomen non suo judicio ipse prz- — et ipse in suum rediens numerum jüdicetur negli-
sumpsit, éd ferféttos observántide merita id ed élé- (* gettibus tofqualis : exeommuniéationi censuete
gerunt. 4 Nam regula ideo vetai constitu] secunda- ^ gubjaàceat, qui culpas non vitat, quia per negligen-
fid prdptet elationem et shperbiam. Nam istfm tiam perdidit, quod intervenerat; ét recipial quod
per actum bon: observantie, vUl fiírnMBE tüQhilita- — sdmiserat. Et postquam fuerit inferiori redditis me-
tem et Deus elegit, et ibljas Coricessit, el Sacerdos — filo, a latere jam disjurigitur abbatis. Et ez fifa jam
ordinavit : sed eristitui adhuc vita prioris reddita —die ab abbate alius [rater de oinibus jam óculo et
ton permfsft. Und ét illa Vfíe * quási Jam spirita- animo quzratur superior .uegligenti : Qui et ipse
lis Cesar designátus &ecus ulhatem sedeat; alium — electus absconse quotidie, tempore mortis 5uz maru
chorum fpsallentium contra abbatem ieneatin ora- —suá eüm apertius indicet Justé ét filerltó ommibus
torio; post iHum talicem sd tnensam accipiat, prsponendum in ordimatione primatus. Et reprobi
post ipsüni in omihibuS habeatur : et ubicuhque — sti, qui per rieglifentiám de summo hororis eulmine
abbas ambulaverit, ipie locum pro se susci- cadunt, audiant Apostolum dicentem : Bene curre-
Ergo cum hill , ete. Longi et perplexi hufüs — darius hie appellatur is qui declarato& ab abbate
rircuitus sénstís ést. Si électa$ hihil altero ddfibc — moribtttido ei successarus est, Quod cap. 93 Regul
vivente slbi ührdgiverlt, sed &e hüumilidrem exlii- — táxister próhibet sano abbase fleri.
jueril; prüptet hióilbrém ab episcopo sjb! traditurh, D. Qüas jn spiritalis Cesar, designatus. Is qui
leincepsS lidbeatur secundarlds , id est secundus post " th socium db Imperatore asciscebatur ei successurus
i:bbatem in potesihte. — | Usar appellabatur, ut. vulgo notutn ex historicis,
b Fortior. ld est major, superior. Id postulat qui de gestis imperatorum scripserunt : sic iste se-
extus evangblicus Matth. is, árc. x, Luc. xxt. — cuhdarius ita Urdinatus mortuo abbati suceessurus
2t certe àlidlianyo fortior 3ighlficat xà major. Lib. — est veluti Casar spiritalis.
' Capitularis Caroli et Ludoviti imperatorum, tit. f [n atiquas c&lpat. Supple incidentem , vel quid
$6 : « Cpmites fortlores librarii de argento aut. *&- — simile. C
Pptem donenf fil. elpemosyíia. i Et paulo post : € Dhamete sacerdos rogatus ab abbate. Ita in col.
ortiotrs coniites wnciá$ tre5, minobes denarios Wind. lti Regula ms. legitur : Quivis. sacerdos, ct.,
iginta. Lib. iti legis Longobárdorüm , tit: 11, 1. 1: — ita ut sen&u5 sit delendum esse nomen istius secun-
ive etiifü uonnulll fortiorés vassl cotitui. » — daril 4 qnoví& s&cbrdote querit abbas rogaverit. Scd
egula sancti Benedicti, cap. 14: « El quia rüiinus — tion video rütióriein eur ipse abbas non possit delere
^uiunt tres péalril, ideó. dividendt sunt, qui in pu-— nomen setttiidárii. Quod si delendum sit a sacerdote,
ero Suprascripió fortiores Iverilanlur, id est tfa- — sati ibn t quovis, sed ab illo qui scripserat. Itaque
res, Sed hic locus spectat id uantithtém. legenditft pute : Quamvis sacerdos rogatus. ab abbate
t b [timus. Apud dithaium Bl Mádrcum legitur, beripserít; üt Betisus sit. ubmen .sedundarii superbi
Büsler. C. vus "ma délendüiti essd. d» diptyeltio etsi prius a sacerdote
4 Nam RBegull vett ordinari lecundtilios. Secmm- — Seriptdit foerit. |
161
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "u
batis, quis vos impedivit? Satanas, qui electos depo- A omnes ex corde amplectens, nullum conversun
nit. Et antequam deletus reprobus flat, et in negli-
gentiam convertatur, audiat quid eum quotidie con- .
veniat Scriptura dicens : Tene quod habes , ne *.al-
ter accipiat coronam tuam (Apoc. ni). Et qui audierit,
et non observaverit, sibi imputet cum ceciderit.
Quia a Domino superbi et negligentes et indigni ideo
deponuntur, ut digne observantes praeceptum Dei,
ut humiles, exaltentur : quia apud judicem justum
Dominum non est personarum acceptio. Nec vult ali-
quid przstare indignis, cum solos justos bonos et
sanctos novit diligere, et ipsis soli$ de przsentis
vit:e honore et de perpetuzs corona retributione sit
debitor.
$ V. — Ex RecULA saNcrI Isiponi (cap. 3).
b Abbas interea eligendus est * institutione sanctze
vite duratus atque inspectus, patienti: et humilita-
tis expertus, quique etian et per exercitium vitam
laboriosam toleravit, ac transcendens ztatem ado-
lescentix d juventutem seu seneclutem tetigerit.
Cui et majores non dedignentur parere, obedientes
ei * tam pro :etate, quam etiam pro morum probitate.
Iste se imitandum in cunctis operum exemplis exhi-
bebit. f Neque imperare illi cuiquam licebit quod
ipse non fecerit. Singulos autem hortamentis mu-
tuis excitabit, alloquens cunctos, exhortans, vel
zdificans in eis si quid eorum vite pro uniuscujus-
que gradu prodesse perspexerit. Circa. omnes ser-
vans justitiam, contra nullum livore odii inardescens,
despiciens, paratus etiam quorumdam infirmitatibus
* compatiendi misericordiam Apostolum seque:
Facti sumus. parvuli in medio vestrum, tanquam j
nutriz b foveat pullos suos (1 Thess. u).
$ VI. — Ex RecULA sawcr! Basin (cap. 13.
Interrog. .! Si licet alicui dicere ex propri
seusu, quod sibi videtur bonum absque testimoni
| Scripturarum, Domino nostro Jesu Christo dicen
de Spiritu saneto : Non enim loquetur a se, sed ne.
cunque audierit, hec loquetur (Joan. xvi). De spa
autem : Non potest filius a se facere quidquam (Ion.
v). Et iterum ; Ego a me ipso non sum locut; vi
qui me misit Pater, ipse mihi dedit mandatum. (si
dicam, aui quid loquar el scio, quia mandatum qu
vita cterna. est. Sicat dixit mihi Pater, ila lopw
(Zoan. xn). — Resp. Quis potest in tantom temer
tatis progredi, ut audeat a se quidquam vel logi,
vel cogitare? Imo vero sciendum est, quia onte
duce itineris indigemus Spiritu sancto, ut ipse s
ip viam dirigat veritatis et in cogitatione el in reti
el in actibus. Cscus est enim et in tenebris &eil
omnis qui est absque sole justitize, qui est Douinoi
noster Jesus Christus; cujus mandatis vela radi
quibusdam illuminamur : Mandatum enim, inqui,
Domini lucidum illuminans oculos (Psal. xvu). (à
ergo in omnibus negotiis, qui inter nos versant,
vel verbis, quz:edam quidem per mandatum Diu
divinis Scripturis distinguuntur, quadam vero rt
^ Ne alter. Apocalypsis ni, ubi legitur in. edi- C neophytus non sit, sed, ut ait sanctus lsioros à
tione vulgata, ut nemo.
b Abbas. Hxc reperiuntur in Regula sancti Isidori
excusa, cap. 2.
* Institutione sancte vite duratus. Ita. sanctus
Fructuosus supra : Vite sancte institutione duratus,
id est, qui multos annos constanter in sancta obser-
vantia perseveraverit. Quod etiam habetur Codicis
lege 46 de Episc. et Clericis, etc. Ubi agitur de ele-
ctione abbatis: « Sed quem utique et vita optima
et mores honesti commendant ; x«l 5j «pl 10v &a:xncaty
cvvtovia, * id est, circa exercitationem, seu vitam mo-
nachicam constantia, et commune reliquorum mo-
nachorum complementum, aut maxima pars idoneum
ad hoc putaverit. »
d Juventutem seu senectutem tetigerit. Ita in Con-
cordia Vindocinensi. Ia Regula excusa legitur juven-
tute sua senectutem tetigerit. Sed hac manant a
correctore, qui locum non intelligens, dum corri-
institutione sancte vitx: duratus. s
* Tam pro etate. Recte : quia adolescenlior n
ribus esset despectui. In Regula excusa legitur : 49
tam pro «tate; male.
! Neque imperare illi cuiquam, etc. jp
posite : quia quod nunquam quis sustalil p
quam grave illud sit, ignorat. Pbariseorum 6 7.
onere onera gravia, et nolle ea minimo diglt /
fere. Aliud est ferre pondus et zstus religio
molam versare monasticam; aliud sut vin
obsequelam facere suisque affectibus lec
ldem plane docet sanctus Caesarius Aree
epist. ad Oratoriam. « Prius cauta conside!
perpensa, ut quod ore promis, factis n
quod aliis przdicas , operibus prebeas: $c -
in tuis humeris atque cervicibus prius sentias pe
gravibus aut levibus oneribus colla soon".
Stes. » Quod servabat sanctus Erminoldus 17
gere voluit, corrupit. IIec enim verba nullum sen- D Prufeningensis et martyr, ut habetur in €5
sum efficiunt. Itaque constanter retinenda lectio
nostrorum codicum mss. Nec ineptum est aliquem
institui abbatem in juventute, si juventus proprie
sumatur : quie juxta eumdem Isidorum lib. i1 Orig.,
cap. 2, ab anno vigesimo octavo, quo desinit ado-
lescentia, producitur usque ad annum quinquagesi-
mum : « Tertia, inquit, adolescentia ad giguendum
adulta, que porrigitur usque ad vigesimum octavum
annum. Quarta juventus firmissima omnium «:ta-
tum finiens in quinquagesimo anno. » Vel juxta Cen-
sorinum libello de Natali die, cap. 14, a trigesimo
anno usque ad quadragesimum quintum. « Secundo,
inquit, ad tricesimum annum adolescentes ab ado- .
lescendo sic nominatos; in tertio gradu, qui erant .
usque quinque et quadraginta aunos juvenes appel-
latos, eo guod rempublicam in re militari possent
juvare. » Et certe intra hoc annorum spatium poterit
Quispiam muneri abbatiali idoneus inveniri, modo .
Subjeclis tamen non tam , SIUE"
. prodesse, nibil subditis faciendum injunge?»
. ipse exempli causa non primitus pertulissel-?
. . . : QA . rvus el p
lib. 1, cap. 5: « Hic itaque gos se MS du, d :
q
€ Compatiendi misericordiam. ln Regul p
"legitur : compati misericordia; recte.
. potest : compati ; misericordiam apostoli egt. ,
h Foveat pullos suos. 1ta in regula excus? Mw
tamen in vulgata versione : Foveat filios suo;
texiu. Gr:co: 8í)zn» v& éavco0 viva: QUO p
sonat. Itaque apud sanctum Isidorum legendur
Foveat parvulos suos. N"
i6 Si licet, etc. Hxc hábentur apud ge
silium, interrogatione prima Regularum »*
et apud Rufinum interpretem, ca
p. 14. -—
i Scripturarum. In textu Greco additur, *
' exey, id est, a Deo inspiratarum ; quod Y
:hic desideratur, quemadmodum
apud Rufinss.
169
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. V.
TI
centar; de nis quiaem, quse scripta sunt, nulla pror- A sed qu: zdificant: proximos, agere debemus ; non
sus licentia permittitur cuiquam vel admittere quod
prohibitum est, vel omittere quod przceptum est:
eum ipse Dominus ita przceperit dicens : Et custodit
eerbum hoc, quod ego tibi mando hodie : non adjicies
ad illud, neque auferes ab. eo (Exod. xxxiv; Deut.
xu). Sed et terribilis inest exspectatio judicii, et
ignis zelus, qui consumpturus est adversarios €t eos
qui ausi sunt. tale aliquid operari. De his vero quz
scripta reticuit, regulam nobis posuit Apostolus di-
cens : Omnia licent, sed non omnia expediunt. Nemo
quod, suum est querat , sed quod alterius (I Cor. vi,
x) ^[taque omnimode non qu: nobis licita sunt,
^ [taque omnimode, etc. lta apud Rufinum. Ali-
ter in textu. Graeco : "Doce ravcl Yóyo. imévorysac t
T& O:) UmorácctoÓn: xat' Pvcoky» aUrou, id est,
nobis placere, sed proxímis ad zedificationem. Scri-
ptum est enim : Subjecti invicem in timore Christi
(Eph. v). Sed rursus Dominus ait : Qui vult in vobis
major esse, fiat omnium novissimus el omnium servus
(Matth. x). Quod utique qui implere vult, sine dubio
proprias amputat voluptates secundum imitationem
ipsius Domini dicentis : Descendi de celo , non ut
faciam voluntatem meam , sed voluntatem ejus qui
misit me, Patris (Joan. xvi). Et iterum prscepil
dicens : Si quis te angariaverit mille passus, vade cum
illo alia duo (Matth. v).
Quocirca omni ratione necesse est Deo subjici pro-
pter mandatum ejus.
CAPUT V.
QUALIS DEBET ESSE ABBAS.
$ I. — Ex Recura saxcTI BENEDICTI.
* Abbas qui przesse dignus est monasterio , sem-
per meminere debet quod dicitur, et nomen majoris
factis implere. Christi enim vices agére in monaste-
rio creditur quando ipsius vocatur prenomine, di-
cente Apostolo : Accepistis spiritum adop.ionis filio-
rum, in quo clamamus, Ábba pater (Rom. viu). Ideo-
que abbas 5 nihil contra preceptum Domini, quod
absit, debet aut constituere, vel jubere : sed jussio
rum erit liber, ut si .inquieto vel inobedienti gregi
pastoris fuerit omnis diligentia attributa, et morbi-
dis earum actibus universa fuerit cura exhibita,
pastor earum in judicio Domini absolutus dicat cum
Propheta Domino : Justitiam tuam non abscondi in
corde meo, veritalem Iuam et salutare tuum dixi (Psal.
xxxix): ipsi autem contemnentes spreverunt me.
Et tunc demum inobedientibus cur» sux ovibus
h peenasit eis. prz:valensipsa mors. Ergo cum aliquis
ejus, vel doeuina * fermentum divinz justitiz in C suscipit nomen abbatis, duplici debet doctrina suis
discipulorum mentibus conspergatur. Memor sem-
per abbas quia 4 doctrinze suze et discipulorum obe-
dienti», utrarumque rerum in tremendo judicio Dei
facienda erit discussio. Sciatque abbas culp: pa-
storis incumbere quidquid in ovibus paterfamilias
* ulilitatis minus potuerit invenire. f Tantum € ite-
a Abbas, etc. Hujus capitis et prx»cedentis hzc
mento fit in concilio Trosleiano, cap. 9 : « In ipso
ingressu sanctx Regulis legitur de eligendo abbate,
ct qualis esse debeat. » Ex quo patet caput de ordi-
nando abbate olim primum fuisse Regulz sancti
Benedicti.
b Nihil contra preceptum Domini, etc. In Canone
sancti Tbeodori Anglorum apostoli, de ordinatione
abbatisse : « Quatenus tua graiia praventa nihil
contra tuum preceptum faciat, doceat, constituat,'
vel jubeat. »
c Fermentum justitie divine. Nou fermentum
Phariszxorum, quod inflet ad vanitatem, sed fer-
mentum Christi, quod pusillos discipulorum api-
10s extollat, et excitet ad grandia operanda atque
ferenda propter Deuin.
d Doctrine. Si apta fuerit ad lucrandas animas
earumque fervorem augendum et conservandum.
Non sufficit enim pastori multa «t przclara docere,
sed kene et apposite ad animarum salutem.
e Utilitatis minus invenerit. Nota. Non tantum de
zregis detrimento, sed etiam de minori illius profe-
*1u ah^bas rationem redditurus est, eoque nomine
»leciendus, non secus ac opilio, cvi juste paterfami-
ias irascitur non tantum si videat oves suas inter- .
isse, vel saltem morbidas, sed etiam si macras et
iles.
f Tantum iterum liber erit, ut si, etc. Ita apud
tutliardum, iia in. cod. mss. Vind. S. Faronis, S.
preesse discipulis; id est, omnia bona et sancta fa-
ctis amplius, quam verbis ostendat. Ut capacibus
discipulis mandata Domini verbis proponat ; duris
vero et simplicioribus factis suis divina praecepta
demonstret. Omnia vero quz discipulis docuerit
esse contraria, i in suis factis indicet non agenda :
Germani utroque, et in editione Coloniensi. At in
Regula ms. Magistri, apud Trithemium et Smarag-
dum, Tantumdem iterum erit liber, ut si. In Vict. p.,
tandem. ln. vulgatis deest particula ut; et ante «0
pastor pingitur punctum, ita ut nullus ex (ota hac
periodo sensus elici possit. In editione Colinzi ita
egitur : « Tantummodo apud Deum liber crit, si
(postquam inquieto et inobedienti gregi pastoralis
omnis diligentia fuerit attributa, et morbidis carum
actibus universa cura exhibita) pastor ipse in ju-
D dicio Domini absolutus dicat, » etc, Clarus est sen-
eus et plausibilis. Itaque legendum puto hoc modo *
Tantum iterum liber erit st (ut. inquieto, vel. inobe-
dienti gregi pastoris (uerit omnis diligentia attributa,
et morbidis earum actibus universa cura exhibita)
astor earum in judicio Domini absolutus dicat, eic.
»t particula ut hoc leco est cum vel postquam, ut
expe apud classicos auctores. 2L
6 Iterum. Nempe in judicio, cum antea 1n vita
liber fuerit evadendo negligentis pastoris supplicium
temporaneum.
h Poena sit eis. Est phrasis Hebraica, per quam
redundal sz:pe pronomen is, ut : cujus participatio
ejus in idipsum. . 2.
i In suis factis. In Canone "Theodori archiepi-
scopi Cantuariensis legitur, in operibus suis. In epi-
stola monachorum Laubiensium: ad eprscopos He-
tbardum Cameracensem ei Notkerum Leodiensem,
in suis actibus (Baldricus, l. 1 Chroa., cap. 105
TM
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIA
113
ne.aliis puedicans ipse reprobus inveniatur (J Cor. 4 nibus charitas, ung probegtar 4 ia. ompibgs acpun-
11) : ne quando illi dicat Bene peecanti : Quare tu
enarras justtios mess, et assumis (estamenium
meun per os (uum: t& vero. ediati disciplinam, et
projecisté « sermones mesa posi te (Bsol. uix). à Et
qui in frauis tui oculo festucam vidabas, ig (uo
trabem non vidisti (Matth. vu). Nom ah eo persona
in monasterio discesnsiur, non unus plus aljo ame
tur, nisj quem in bonis actibus, aut obedientia ig-
venerit meliorem. Non prapenalur iugenuus * ex
servitio convertenti, nisi alia rationahilis causa exi-
$tat. Quod si ita ratione dictante abbati visum fue-
rit, et de cujuslibet ordine ld faciat : sin alias, pro-
pria teneant 1qca, Quia sive servus, sive liber, om-
nes in Christo unum sumus, et eub uno Dominp
(um merita dissiplipa. & Ig docMipa pamgnue sua
abbas apostolicam debet illam sepoper formam ser-
vase, in. qua dieit ; f Atgue, pliecra, increpa (II
Tim. 1v) ; id 045, 5 wmiscena temparibus tempora,
terroribus blandimgonta ; dirum magistri, ^ pium pa-
tris ostendas affectu. ? Indisciplinatgs eg inguietos
debet durius arguere, ebejieptés autem et. mites,
et patientes, ut in melina pyoficignt absecrare ; ne-
gligentea et cogtempenies, ut increpet et corripiat,
i ammonegus. F Neque diesimulet peccata delinques-
(tium, sed mex, w caaperink oriri, radicitus ea, ut
praevalet, ampulet, segiqr periculi Heli sacerdotis de
Silo (I Reg. 1). Et honestiores quidem, atque intel-
Mgibiliores animos prima vel secunda admnonitiow
cqualem servitutis militiam bajulamus (1 Cor. xn) : gy verbis corripiat ; umnrobog autem ei duros, ac se-
quia non est apud Deum personarum acceptio (Rom.
1): sed solummodo in hac parte apud ipsum dis-
cernimur, si meliores |ab] aliis in operibus bonis
et humile3 inveniamur. Ergo zqualis sit ab eo om
a Sermones meos post te.lta in Psalterio Romano.
b Ki Di id featris tu$ oculo. Roratius, sat. 8, lib.
1, Xerg. 24 :
Stultus ej improbus hic amor est, dignusque notari ,
Cum tua pervídeas oculis mala lippus inunctis,
Cur ia vilis (au oernis acutum ,
Quam aut aquila, aut serpens Epidaurius ? ...
c Ex sepvitjq- canvertenti. Huc referri potest id
quod scribit sanctus Leander, cap. 12 de Institu-
tione Virginum : « Quas tibi facit, vel fecerit ancillas
conditio pares, jam non pro nexu servitulis exulce-
res, sed pro parilitate professionis honores. Quze
tecum Cbristo virginitatis stipendiis militat, pari
tecum liberlate exsultet. Nec sic. vos provocamus C Caesarius epist. ad Oratoriam, « per vi
ad bumilitatém, ut illas superbia erigamus : quas
dum t accipia n sorores, gratius ille tibi sint fa-
mulz, Prgheanique obsequium, non servitute addi-
cte, sed libera charitate. Quoniam quidem non est
persoittzum acceptio apud Deum, sed ia distribuendo
fides. Ubi pariter consulitur domine et ancilla, ibi
non eligitur domina, "1 reprobatur ancilla. » Nec
omittam przxclare illud dictum a sancto Ambrosio,
epist. B& : « Apud Dominum enim servitus et liber-
tas z:qua lance peaduntur, cum mulla sit major di-
gnitas quaro servire Deo. » Quod non aint contem-
neudi sésrvi, plura vide apud Macronium, lib. 1 Sa-
turnal., cap. 11, et apud Agellium, lib. t, cap. 18.
d ju omnibus seculum merita disciplina. Disci-
plina hoe luco est correetio, qua adhibenda est pro-
ut quisque meruerit.
* In doctrina, etc. Hic 10cus citatur in cencilio
Trosleiano, 5, tom. Ill Conc. Galli».
perbos, vel inobedientes verberum vel corporis ca-
stigatione in ipso initio peccati coerceat : sciens
scriptum : ! Stultus verbis non corrigitur (Pror.
vvi). Bt iterym : » Percute. filium tuum virga, e
rius Magnus mirifice illustrat parte i1 Curae pasto-
ralis, cap. 6 : « Gurandum quippe 0st ut rector sub-
ditis et matrem pietatis, el patrem exhibeat disci-
Vine. » Et paulo post exponens ill Psalmis :
irga tua et baculus tuus. « Virga enim percutimur,
et baeulo susteptamur : si est erge districtie virge,
que feriat, sit et congolatio baculi, qua s$usteniet.
iL itaque amor, sed non emolliens ; sit rigor, sed
non exásperans ; sit pietas, sed non amplius quain
expediat parcens ; ut, dum &e in arce regiminis ja-
stitig clementiaque permigcent, i$ qui pras eorés
subditorum et terrendo deniulceat, et tameg terro-
ris reverentiam demulcendo constringat. » Sancius
discipli-
nam cerrigas, per baculug vero disciplingtam s9-
stentes. » His addeiliud Senecz, lib. 1deg Clementia :
« Officium bonorum parentum, qui obrurg:re li? e-
ros nonnunquam blande, nonhuhquam minaciter
solent, aliquando etiam admonere verberibus. » à
se gerebat sanctus Maximus episcopus Reiensis, qui.
uL 1u ejus Actis habetur : « Metuendus severitaie,
bénignitate venerandus, auctoritatem humilitas
mansuetudine superabat. a
| [ndisciplinatos, etc. Praeclare sanctus. Gregar..
lib. 1x, epist. 8: « Boni te dulcem, pravi sesu-—
i Ammonegius pro admosemsa., lta passi serié-
tur in hoc Concordie coJice ms, ut in Victonie
uiroque ei $8. Germ. la. scripserunt veteres, ui --
cet Papyrianus apud Cassiodorum lib. de Ortbegr-
phia : « Ad, prepositiq interdum retinet d liuer..
wt, adfert, adíuit ; interdum variat, ut, emamosne.
f Argwe, obsscra, ete. Est merismua seu distri- j) amminiculum. » Et Beda, lib. de Orthegr.pi.-
butio, elegans fjgura, eum omnia simul acenmulan-
tur, ui postea debito ordine distribuantur ; quad
rite prestat gamettus. Benedictus. cum subjungit :
« Indisciplinatos et inquieios debet durius arguere,
obedientés aatem eL mites et patientes, uL ia melius
proficiant obsecrare : eontemnnentes autem et ne-
(gentes ut increpet et eerripiat, admenemus, »
bi etiam notandum est. quam apposite hic sancti
Pauli locus a sanoto Beaedjeto expositus sit.
€ Miscens temporibus tempora. Tempora, id est,
occasiones. Miscet temporibus tempora monasterii
rector, cum, pradenter arrepta occasione, modo ar-
guit, modo obsecrat, modo increpat, modo terret,
modo blanditur. Omnia ergo cum temporis occasione
facienda.
. à Pium Patris, etc. Deelarat amplius quomodo
est miscenda severitas lenitati. Cujus doctrinam
tanquam sub ejus Regula enutritus sanctus Grego-
« Ad, euphenig causa in sequeutem mutabitur, : 1
a(ficio, affluo, allido, ammoneo, anque. ». Vaq-
ubique banc scripturam retinemus.
k Neque dissimulet peccata. Deznissi egt animi at
que angusti pectoris dissimulare peccata delinques-
Uum, nec illa corrigere : qualis fuit Claudius. imrp«-
ralor, qui socordi lepitate universum | |4mpera
labefactavit : qui etsi bonus esset, tamen, ui de e
canit Ausonius (/n Cesaribus Teiraat. 6) ;
Non faciendo nocens , sed patiendo feit.
&ic stolidus abbas, qui sibi barbam velli, ui aiunt, :
subditis patitur, licet probus, nocens tamen est, mns
faciendo peccata, sed patiendo. -
| Stultus verbis non corrigitur. Prov.xvm : Stgáw
non recipit verba prudentia. Sed sanctus
videtur potius protulisse sensum quam verba.
m Percute Rum (wum virga, eto. Prev. xxm
TIS
. CONCORDIA REGULARUM. — CAR. V.
TH
liberabis animam ejus a morte (Prov. xxin). * Me- A inum quaerite regnum Dei, et justitiam. ejus, et hec
minere debet semper abbas quod est, meminere
quod dicitur; et scire, qpia cul plus committitur,
plus ab eg exigitur. ^ Sejatgue. quam difficilem et
arduam rem guscepit, regere animas, gg multorum
servire moribus : et? alium quidem blandimentis,
alium vero increpationibus, alipm suagipnibus. Et
secundum uniuscujusque qualitatem yel iptelligen-
tiam se omnibus conformet, ut non solum detri-
menia gregis sibj commissi non patiatur, yergg in
augmenta3tjone bpnj gregis gaudeat. Ante omnia ne,
dissimulans au& pgrvipendens salutem animarum
sibi commjissaryum, 3 plus gerat sollicitudinem de
rebus transitoriis e& terrenis, atque caducis ; sed
semper cogitet quia apimas auscepil regendas, (ig
quibus ralionem redditurus est. * Et, ng causetur p
de minore substagia, meminerit scriptnm : Pri-
Hoc etiam loco protulit potlus sanctus Benedictus
sensum quam verba. Nam ita habetur hic locus :
Noli subtrahere q. puerg. disciplinam. $i enim per-
cusserit eum virga, uon morieiur. Tu uirga percutiea
eum, ei qnimam qjus ab iujerno liberabis .
* Memingre pra meniniase, la apud Keropem
discipulum sancti Otbimari in expositione. AJaman-
nica vocabulorum Regule sgneti Bengdicti, spud
Smaragdum et sanctum Dupstanum et in ms. S. Fa-
ronis.
b Scieique quam difficilem. Preclare sane. Nam
ut sapienter ai. $anctus. Gregorius, lib. 1 Cure pa-
storalis, cag. 1; « Árs est artium fegimen anima-
rum. » Quarum tanta.est varielas,ut plus dissideand
inter se moribug, ingeniis, propensionibus, studiis
et affectibus, quam hominum ora et vultus linea-
mentis. |
« Alium quidem blandimentis, ete. Subaudi ver-
bum rere |
9 Pius getat sellicitudinem, etc. Ha. in mas. cod.
Vind., S, Ebrul, e S. Germ. min. Ha apud Sma-
rágdum. In vulgatis : Non. plus gerat, eto. &ed hanc
megalionem. spperílyam esse arbilror, quia antea
scriptum est, Ne dissimplans.: Nimia autem rerum
temporaliufn iw praelatis cura quantum mali pariat
sic docet sanctus üregoriua Magnus parte n Cura
pastoralis, cap. 2 ; « Sicque fij ut dum, urgeri so
mundasis Qumuliibus gaudent (rectores) iuterna,
quee alios dpcerg debuerant, igoorent. Unde sub-
Jectorum quoque procul dubio vita torpescit; quia,
cum preficere spiritpaliter sibi appetit, in exemplo
ejus qui prajatus est, quasi in. obstaculo itineris,
offendit; Languente enim capite incassum membra
vigent ; et in exploratione hestium frustra exercitus
sequitur, si ab ipso duce itineris erratur. Nulla sub-
- ditorum aentes exhortatio sublevit, eorumque cul-
pas increpatio nulla castigat. » Sed quomodo circa
hec se gerere debeat prziatus, optime docet epistola
monachorum Laubiénsium ad. episcopos ftothardum
Cameracensem et Noikeruiu Leouiensem, cujus lo-
cum subjiciam, quia miritice sancti Benedicti doctri-
nam iliustrat. « Nobiscum provideatis abbatem qui
hoc sit quod dicatur, id est, ut et corporibus paterno
affectu necessariam curam impendat, et animarum
salutem pastoris vigilantia nen. negligat : sicque in-
Leriorum cusam in exteriorum occupatione nop. mi-
nuens, e$ extepiorum providentiam in iuteriorum
sollicitudine non relinquens : ne aut exteripribug
deditus ah intimis eqrruat, aut. solum | interioribus
occupatus qya foris debet, proximis non impendat. »
uod facile priestabit, sj hoc sancti Gregorii consi-
ium Cap. citato segjualur : « Swcularia itaque ne-
g otia aliquando ex compassione toleranda sunt, nun-
«juam vero ex amore requirenda : ne, cum mentem
C satio, prztextus,
D
omnia adjicientur vobis (Matth. vi). Et iterum : f Ni-
hil deesi timentibus eum. (Psal. xxxi). 5 Sciatque
quia qui suscepit animas regenda$, proeparet se ad
rationem reddendam : h e$ quantum sub cura sua fra-
trum se habere scierit numerum, agnoscat pro
certo, quia in die judieli ipsarum omnium anirha-
rum est redditurus Domino rationem, sine duübío
addita et sux anim:e : et ita timens semper füta-
ram discossionem pastoris de creditis ovibus, cum
de alienis i ratipcimiis cavet, redditur de guis sol-
licitus; e$ cum de mopitigpihna uia egagudatio-
" aliis spbministrat, ipso afficitur a. vitiis emen-
atus. |
$ 1l.— Ex Regura sanct Macanu (cep. i),
i Debetia, qui przestis, Paires, taleg xoa exbis
bere k up sit Apostolus : Estote forme esqdantióus
diligentis aggravant, hanc suo victam pondere ad
ima de ceelestibus immergant. » Recte, quia id quod
ex amore suscipitur, agre relinquitur. i autbur ex
smore sseeularia amplectitur, qui seu per agoqs seu
per plateaa civitatum volitare delectatur. . -
* Ei, ne causetur de tninori forte substanjia. Cau-
sari hoc loco est excusationem et defensionem af-
ferre. Ulpianus, ff. |. 2, $ si non proptes, si quis cau-
tionibus, etc. « Bieque iteram permittendum est ei, si
quid sii, quod ei impntetur causari tempéstatem,
vel vim Suminia. 'Rertuliianas, lib. de Fuga in per-
Vecutione : « Ne, ut nune facis, de oargjs quidem
inl rmiitate causeris, de spiritus autem firmitate dis-
simules. » Ruünus, lib. n de Vitis Patram : « kt
cum causarejur non inveniri naviginm. » Hino caü-
! defensio , excusatio. Tertullianus,
lib. de Corona militis : « C:eterum subvertit omnons
substantiam sacramenti causatio hujasmodi. » Idem,
lib. de Exhortatione ad. eastitatem. « Sejo quibus
causationibus celoremus insatisbilem carnis ctrpidi-
tatem. » Hiec autem verba : Et, ne causeiur. de mi.
neri forte substantia, incipiunt periodum, eijungenda
cum sequentibus : Meminerit scriptuxi, etg.
! Nihil deest timentibus eum..1ta in Psaltesio Ro-
mano.
8 Sciatqua quia qui suscepit animaa rogondas, pra.
aret. ae, im tn Regula ms. Magistri, im I$. od.
ind., in vetusta editione Parisiensi, ubi tamen has
betur, s&scepérit, in cod. mss. S. Faronis, uttoque
S. Germ. ; recte. In Parisiensi recemiiore editione i
Sciatque, quia suscepit. animas regendas, es pecparai
se. Ferenda utique lectio. Apud sanctum Bygnstanum
et Smaragduin ; Sciaique qui suscipit amimas regen-
des, prepare se. Videtur deesse particula, quiu.
Lege ergo, ut in nostra Concordia, Sciaique quia qui
suscepit animas regendas , praparet ge. dingue elli-
psis, qua interdum utitur sanctus Benedictus, ut
supra, et alibi infra, et subaudi, mecesse est. Quasi
dicat, Necesse est wi preparet $e
bh: Et quunium aub cura sua, etc. In Canone Theo-
dori Anglorum episcopi, de ordinatione abuatissz :
« Et quantas sub cura sua 3nimas habuerit, ipsag
sine dubio ante sedem majestatis sux sip laluya. »
i. fiatiociniis. Ratiocinium est ratio qua redditur.
Co. L. Actuarii, De erogatione militaris annone.
Cujus ratijocinia pertractaut. Et lib. yi Codicis exstat
titulus 15, de Ratiociniis operum publicqrum.
j Debetis. Hoc caput exstat in cod. img. Florig-
censis coenobii, in Regula qux appellatur Serapionis,
Macarii, Papbnutii , alterius Macarii, etc. , et. edita
est Ronje cum operibus Cassiani. —
- * Ut Apostolus ait : Estote. Locus gitajus nop presi
est in Àpostolo, sed text 3ucloris qooggqadetur.
11$
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
T16
(I Thess. 1). Hoc est, * pro qualitate quz mystice A titiam episcopi deferatur : quod si ab episcopo cer-
pietatis et veritatis fluut, animas ad coelestia de
terrenis erigere, dicente Apostolo * Árgue , increpa,
obsecra cum omni patientia et doctrina (11 Tim. 1v). Et
alio loco inquit : Quid vultis, in virga veniam ad vos,
an in Spiritu mansueludinis ? (I Cor. 1v.) Decernen-
dum est ab ille qui przest qualiter circa singulos
debeat pietatis officium monstrare, :equitatem 5 te-
nere [debet] non immemor Domini dicentis : In qua
mensura mensi (ueritis, remetietur vobis (Matth. vii).
8 III. — Ex nEcuLA ParRuM (cap. 11).
e, Àbbati vero nulli liceat 4 sibi quidquam pro-
prie vindieare, cum omnia, Deo propitio, in illius
maneant potestate. * Si quis vero, quod in regula
f junioribus prohibetur, sibi aliquid 5 ex successione
. parentum, seu quolibet modo, vel donate retinere
presumpserit, et non omnia in commune posuerit,
a fratribus arguatur; si in vitio perstiteril, ad no-
& Pro qualitate que mystice, ete. Pronomen que
transpositum , et. subaudiendum demonstrativum,
eorum, et ita locus construeudus, ut sensus elici pos-
sit. Pro qualitate mystice vietatis et veritatis eorum ,
que fiunt, elc.
b Tenere debet. «à aebet redundat.
e Abba.i vero nulli liceat, etc. Hoc capitulum re-
ritur in tertia Regula cod. Flor. supra citati, cujus
jnitium esL: Cum in nomine Domini una cum fratribus.
4 Sibi quidquam proprie vindicare. Hic notandum
est abbates el prxlatos monasteriorum non esse
dominos bonorum quie sunt in monasteriis, sed ad-
ministratores duntaxat, ut habetur cap. fFraternit.
reptus, nec sic emendaverit, deponatur.
8$ 1V. — Jtem ejusdem (cap. 44).
h [llud quoque statuimus ut abbates omni tem-
pore cum fratribus reficiant : quia eo tempore quo
fratres ! aut pro negligentia arguere, ) aut spiritali
debent sermone imbuere, absque certa necessitate
se removere non debent.
$ V. Ex LiBRO ÜnsiEsII AD MONACHOS.
k Quapropter, o duces et praepositi monasterio-
rum ac domorum, quibus crediti sunt homines, et
! apud quos inveniuntur K, sive I, sive E, sive À (ut
in commune dicam), quibus crediti sunt homines
singuli cum turmis suis exspectantes Salvatoris a2-
ventum ; ut in conspectu illius ornatum armis exer-
citum pr:paretis; * ne refrigeretis eos in carnali
bus, et spiritalia non tribuatis alimenta : aut rur-
sum doceatis spiritalia, et in carnalibus affligaiis.
classi nomen imponcretur :, morosiorum classi £,
vel t, etc. Fuit hzc olim consuetudo, ut quibusdam
hominibus nomen alicujus ex quatuor et viginti lit-
teris imponeretur ob diversa eorum studia et mores,
atque etiam corporis deformitates. Nam Valerius
Crassus tribunus militum sub Tiberio Baca est ap-
pellatus, eo quod herba, quam Latini betam vo-
cant, libenter vesceretur. Orpyllis Cyzicenum scor-
tum T«ppu« appellabatur. Antenor, qui Cretensium
historiam scripsit, A£)ca cognominatus est, quod
bonus esset, nam Cretenses bonum $:i:zc» dicunt.
Apollonius, temporibus regis Philopa'oris astrono-
mia clarus, 'Ej«ov appellatus est a figura E, quim
De donat., etc., ac proinde debere illa tantum in eos C luna in suo.cursu describit, in quo ille multum sta-
usus diswibuere, ad quos ordinata sunt et destinata,
ut recte docet Navarrus in cap. Nuliam, 18, qu. 3,
n. 6. Quod si ea iu usus profanos ac inutiles, ac
contra Regulam atque insUluta su: religionis pro-
fundaut, peccant. mortaliter, et sunt proprietarii, ut
docet Rodericus tom. Ill, de Regul., qu. 29, art. 10.
e Si quis. Abbas videlicet.
f Junioribus. ld est, iuferioribus, subditis.
€ fox successione parentum. Quod olim poterant
monachi parentum h:ereditatem adire, infra dicetur.
h iud. quoque. Hxc invenire est in. eadem Re-
gula ms. cod. Flor.
i1 Aut pro negligentia arguendi sunt. Si nimirum
tardius ad mensam accedant, aut ibi quidpiam
quod minus deceat monachum faciant.
) Aut spiritali debent sermone imbuere. Cum nimi-
rum prior de lectura aliquid dicit quod sit ad zedi-
ficationem, ut infra babetur in Regula sancti Bene-
dicti.
siesii.
1 Apud quos inveniuntur, K sive I, etc. In libro
Orsiesii edito bxc corrupta sunt. In codice Vindo-
cinensi ita leguntur : Et apud quos. inveniuntur cha-
rias sive justitia, sive quitas, sive amor. Sed hzc
lectio manat a quodam correctore, qui divinare vo-
luit quid sibi vellent hujusmodi litterxzz: quarum sen-
sus pendet ex Vita sancti Pachomii, cujus sanctus
Orsiesius fuit discipulus, apud Palladium cap. de
Tabennesiotis; Sozomenum lib. m Hist. Eccl., cap.
45, et Nicephorum Callistum, lib. 1x Hist. Eccl., cap.
14, qui dicunt monachos sancti Pachomii olim in
quatuor et viginti classes seu. domos fuisse divisos,
eL singulis earum nomeu unius ex quatuor et viginti
litteris Grzcis fuisse impositum nempe alpha, beta,
eic., convenienter moribus monachorum, qui per
ejusmodi classes essent divisi; ita ut simpliciorum
k Quapropter, o duces. Hzec habentur ip editis Or- p
dii contulerat. Satyrus, Aristarchi familiaris, Z3-w
est nuncupatus ab investigandi rerum causas st3-
dio : nam £xrà est investigo. ZEsopus ab i;?mone
hero 67zr« est appellatus : nam 6zce; Graecis servi
dicuntur. Pythagoras, qui numeros omnes descri-
psit a tertia littera logua est appellatus. Cypseli,
Corinthiorum tyranni mater, quod pedibus vilgà
esset el clauda, A«u63z a Pythio Apolline appella a
est. Hxc habet Ptoiemzeus Heplizstion lib. v uovz
Hist., in Bibliotheca Photii, n. 190. Idem de matre
Cypseli referunt tielladius in. Chrestomathia, apad
Photium, n. 279, et Herodotus lib. v, apad quos &-
men male legitur )a68«, pro Jáufóa. Plolemaeus Be-
phzstion et Helladius nescio quid de Meyse nugac-
tur, cum aiunt illum appellatum fuisse "AXae, a ne
mine &Ago;, id est, viuligo, quod corpus viiiligie
distinctum haberet. Fabula nata videtur ex eo qeod
Moyses manum a Deo in sinum mittere jussus eur
inde lepra maculatam retulerit. Eratosthenes Ext»
dictus est, quod summis proximus in omni disce -
narum genere secundas teneret, ut scribit Hesychics
Illustris libello de Philosophis : Nec Christus Ix-
minus hujusmodi a litteris appellationem repudiavit.
Nam Apocalyps. 1 se ipse nominat "Alge et "ue.
Est enim ipse prima rerum creatarum causa, c!
finis ultimus ad quem ips» referuntur. Sed de Li:
satis. Cum igitur sanctus Orsiesius scribit. Apcd
quos inveniuntur K, sive I, eic., id est, vos prepo-
siti domorum seu classium monasterii , in qui. ss
sunt discipuli seu monachi, quorum ingenia, et mo-
res sub hujusmodi elementorum figuris designan-
tur, etc.
m Ne re[rigeretis eos, etc. Sensus istorum est. 'v
ita suppeditetis temporalia discipulis vesiris, ut «p-
ritualia sui.trabatis ; nec ita spiritalia submiaistreus.
ut temporalia subducatis : sed utraque pro necess-
tate conferte.
1i
CONCORDIA REGÜLARUM. — CAP. Y.
T8
in escis videlicet et vestitu : sed et spiritales et car- A consentias, et alterum premas, et alterum subleves,
nales cibos pariter tribuite; et nullam detis eis oc-
casionem negligentiz. Aut quz est ista justitia, ut
fratres affligamus labore, et ipsi vacemus otio? aut
jmponamus eis jugum quod ipsi ferre non possu-
mus? Legimus enim in Evangelio : In qua mensura
mensi fueritis, remetietur vobis (Matth. vi). Unde et
laborem et refrigerium cum ipsis habeamus commu-
nia : nec discipulos servos putemus, et illorum tri-
bulatio sit nostra ketitia : ne .evangelicus nos cum
Phariseis sermo corripiat: V« vobis legis peritis,
qui ligatis. onera importabilia , et imponitis ea super
humeros hominum, et ipsi ne digito quidem audetia
attingere (Luc. x1). Sicut aliqui attendentes semet-
ps05, ut viventes juxta mandatum Dei sibi loquan-
ur et dicant : Quid mihi est cum aliis? ego vero ut
serviam Deo et ejus mandata implere possim, non
ad me. pertinet quid alii faciant? Hos Ezechiel cor-
ripit dicens (C. xxxiv) : * O pastores Israel, nunquid.
pascunt semetipsos pastores ? nonne oves pascunt ? ecce
lac comedebatis, et. lanis operiebamini. (Quod pingue
est immolastis et quod infirmum non confortastis ; et
quod confractum est, non ligastis, b quod errabat, non
reduxistis; quod perierat, non requisistis, ^ quod forte
erat, fecistis labore deficere, et dispersistis oves meas.
Propterea ipse Dominus ad judicium veniet cum se-
nioribus et principibus suis, complebitur illud in no-
bis. Exactores vestri depre dantur vos, et qui repe-
tunt, errare vos faciunt. Qui magis audire debemus :
Beata terra, cujus rex 4 filius ingenui , et principes
tui in tempore comedunt in. fortitudine, et non. con-
fundentur. (Eccl. x). Ideo, o homo, usque ad unam
animam, quae tibi credita est, monere non cesses,
et docere qux sancta sunt, et teipsum bonorum ope-
rum praebere exemplum : et cavere quam maxime
ne alterum oderis; sed cunctis exhibeas :xqualita-
tem : ne forte, quem tu diligis, Deus oderit; et quem
tu odisti, Deus diligat. Nulli erranti pro amicitia
* O Pastores Israel. In versione communi : Ve
pastoribus Israel , qui pascebant semetipsos. Nonne
greges a pastoribus vascuntur? Sed idem est sen-
sus.
b (Quod errabat. 1ta in textu Graco : «à m)avópe-
vov. In versione Vulgata, quod abjectum est.
* Quod [orte erat fecistis labore deficere. Juxta
textum Graecum : xal «à ia xvpóv xateipyásaa0s | nó-
«e; id est, et forte afflixistis labore. ln versione
ulgata : Sed cum austeritate imperabatis eis, et cum
potentia.
4 Filius ingenui. Ut in textu Graco : vióc Dev0d-
sov. In versione Vulgata, nobilis.
e Sedeas in locis humilioribus. Respicit ad articu-
uni 128 Regul» sancti Pachomii : « Prepositus non
mebrietur : nec sedeat in humilioribus locis juxta — tione
et pereat labor tuus : * non sedeas in locis humilio-
ribus, in quibus f Pater noster przcipit penitus non
sedendum. Caveant prepositi domorum, ne forsitan
quilibet unus e fratribus injuriam preposito fecerit
et iratus ille discernat et dicat : Quid causx habeo
ad hominem contemptorem ? faciat quod vult, ad
me non pertinet. O homo, quid hzc loqueris? intel-
lige quo furore supereris, et quod odium occupa-
verit cor tuum, ut magis tuo vitio quam tuo peccato
frater pereat, cui debes ignoscere, et eum suscipere
ponitentem, ut possis illud Evangelii dicere : Di-
mitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus de-
bitoribus nostris. Si ergo vis ut Deus tua peccata
dimittat, et tu dimitte fratri tuo quidquid illud est
p quod in te peccavit.
$ VI. — Item ipsius.
Ex quibus omnibus discimus quod oporteat nos
gtare ante tribunal Christi, et de singulis non solum
operibus, sed et cogitationibus judicari : et post ra-
tionem vitz; nostre etiam pro aliis qui nobis crediti
sunt reddituros esse similiter rationem. Et hoc non
solum 5 de prepositis domorum audiendum est, sed
et à de principibus monasteriorum , et de singulis
fratribus qui reputantur in plebem, quod omnes
invicem debent onera sua portare, ut adimpleant le-
gem Christi (Gal. v1)
$ VII. — Item ejusdem.
Yos ergo monasteriorum principes, estote solliciti
C et adhibete omnem curam pro fratribus cum justitia
et timore Dei. Ne abutamini potestate in superbia,
sed! exemplum presbete vos cibctis, et subdito gregi,
sicut et Dominus noster in omnibus se exemplum
prebuit. Qui posuit quasi oves familias, ut miserea-
mini gregi vobis credito, et memineritis apostolicae
sententie, in quaait: |. Nihil subtraxi, ut non an-
nuntiarem vobis X voluntatem Dei. Et iterum : Non
sancti Pachomii, cui addictus erat sanctus Orsiesius.
Art. 8: « Vel monasterii principe disputante. » Di-
cuntur et Patres monasteriorum in eadem Regula,
art. 18 : « Nuntiabit Patri monasterii.» Art. 25 : « Nisi
Pater monasterii przceperit. »
i Exemplum vos prebete. Nihil est tam efficax ad
subditorum salutem promovendam, quam przlato-
rum exemplum : c& oóstypat. uodÀoy ivepytattpe sai,
id est, exempla sunt (dictis) efficaciora, inquit sanctus
Dorotheus, doct. 17. Quod bene monebat Chzre-
mon apud Cassianum Coll. 41, cap. 4 : « Nunquam
erit efficax instruentis auctoritas, nisi eam effectu
operis &ui cordi affixerit audientis. » Et Cassiodorus
ib. 1 Variarum, epist. 4: « Facilis recti persuasor
est innocuus judex, sub cujus pridicabili conversa-
pudet mores probabiles non habere. » Et lib.
D
asa monasterii.» lntelligit cellarium, a quo pra- vi, epist. 2: « Prima zquitas est, a se preesules in-
Ositos arcet.
f Pater noster. Intelligit sanctum Pachomium, cu-
sS discipulus fuit sanctus Orsiesius.
£ De pr«apositis domorum. Propositi domorum sunt
qui praesunt cdibus, seu classibus, in quas divi-
un erat monasterium sancti Pachomii, ut supra
ctum est.
b De principibus monasteriorum. Principes mona-
choare. » Praelatus docens et non faciens est cymba-
lum tinniens, etcrotalus crepitans. His accedat,
quod pr«esul non audet in aliis corrigere id in quo se
novit delinquere : « Suos actus nullus damnat in al-
tero, » ait Cassiodorus epist. citata.
j Nihil subtrazi. In versione Vulgata, ut in texto
Greco : Nihil subtraxerim vobis utilium.
k Voluntatem. in textu Graco : Bos), id est,
Priorum sunt abbates; ita appellantur in Regula — consilium, ut est ip versione Vulgata.
PATROL, CIII,
a——
v
25
i 22
T$
. S. BENEDICTI ÁBÉATÍS ANIANENSIS
TN
e »" , * . t7 '* » ü 6 : "u LEE Jj. 2. —*.
cessavi * deprecanio uwlnüfuemque vestrum, et do- À mis; et impleatur injvobis Scriptura dicens: Quiaw
cendo vos publice (Act. x). Vidéte quantá viscera mi-
sericordie fuerint in homine Dei, qui ron solum
sollicitus est pro omnibus ecelesiis, sed languet cum
Janguentbus, et omnium sustinet passiones. Cavea-
inus ne per nostram negligentiam aliquis scandalize-
tur et corruat, et obliviscamur verborum Domini
Salvatoris qui in Evangelio loquitur : Pater, quos
dedisti mihi, non perdidi ex eis aliquem (Joan. xvi).
Nullam animam contemnamus, 5 ne quisquam per
nostram duritiam pereat. Si enim aliquis propter
nos mortuus fuerit, anima nostra pro illius anima -
tenebitur in reatu. Quod quidem et * Pater noster
indesinenter nobi$ solebat inculcare, et monebat, ne
impleretur in nobis illud eloquium : Singuli oppri-
munt prozimum suum. Et iterum : Si invicem mor-
detis et. devoratis, videte ne invicem. consumamini
(Gal. v). Ex quo apparet, quod, qni alterius, servat
animam, custos anim: su sit. Sed et vos, 4 qui
secundi estis monasteriis, primos vos exhibete viy-
tutibus, ne quis vilio vestro pereat : ne incurratis in
illud opprobrium, in quo incurrit ille qui comedit et
bibit cum ebriis, ét non dedit in tempore suo conser-
vis cibaria (Matth. xxiv).
$ VIT. — Item ejusdem. —. !
Et vos, Patres, nolite provocare ad iracundiam
filios vestros; sed enutrite eos jn disciplina et ad-
monitione : etscitote, quod cui plus datum est, plus
quzritur ab eo; et cüi plug creditum est, amplius
exigitur (Ephes. v1; Coloss, n). Nec tantum ea con-
Siderelis quze vobis prosint; sedet illa quz proxi-
a Deprecándo. In textu. Greco : tà Daxpüey
vovüerám, id.est, cum lücrymid monens, ut in ver-
sione communi. ae fli.
b Ne quis per nostram duritiam peret. Quam pér-
niciosa sit nimía rectorum s:»vitia ex subjecto.pate-
bit exemplo. Quouduni prope Salizburgum in mo-
nasterio sagte Ergenirudis quedam erat abbatissa
nomine Wiradis, severa nimig. ja sanctimoniales.
Huic erat frater sanctissimus nomine Mazalinus, ab-
bas monasterii sancti Petri, non . procul ab eadem
urbe. Accidit igitur ut. quzedam sànctimonialis mo-
nasterii sanctse Erentrüdis concepto fetu alvum ,du-
ceret. .Imminente parta misera illa hinc ignomi-
niam, hinc verberum atrocitatem metuens in sacel-
Jum sancti Viti se contulit, oravitque ut tantis mi-
seris levaretuf. Post orationem obdormivit, sed
expergefacta nihil consolationis retulit. Desperata
fetum diabolo in sternam damnationem transcri- ])
psit. Tum vir Dei Mazalinus in cella orans vidit daé-
mones lztos admedum coram se transeuntes. Quid
rerum esset, eos interrogavit. Illi gránde negotium
esse responderunt. Precepit vir Dei, ut eo Beració
adse quamprimum redirent. Euntes illi puerum na-
tum repererunt, et subito rgptàm ad sanctum Maza-
linum tulerunt, ei rer& deslam narrantes. Eos per
Deum sanctus abbas adjuravit, ut puerum sibi tra-
derent. Qui parere coacti, infante Jn cellam viri Dei
projecto, abierunt. Surgens sanctus Mazalinus cum
puero ante auroram ad sororem abbatissam venit,
puerum dedit; et re gesta ex ordine narrata eam ob
Szeviliam severius adhibuit, puerumque baptizari
jussit.
€ Paler noster. Sanetus Pachomius. '
d (ui secundi estis monasteriis. Id est, prepositi
monasteriorum, secundi post abbates. Quia in hoc
libro Orsiesii mentio fit superiorum diversi generis,
sequimini inusquisque utilitatem domus eu (Agj. i.
8 IX. — Item ejusdem.
Swpius dicam, eteadem repetam. * Cavete, w
álios diligatis, et alios oderitis ; ne hunc susteutets,
et illum neglegatis : et cassus inveniatur labor ve
ster, ef omnis sudor pereat ; et quando exieritis à
corpore, et de mundi hujus turbine liberati porta
vos putaveritis quietis intrare, tunc invenialis inv.
stiti:: naufragia ; et in qua mensura mensi estis re-
metiatur vobis ab eo qui personas in judicio non t
cipit. Si quid mortale aut aliquid turpitudinis à
negligentiam przpositorum in domibus commissa
fuerit, 1 post illorum propria supplicia, preposits
quoque reus tenebitur et criminis. Quod semperme
B bis sancte memori: € Pater noster solebat ingerev.
| $ X. — Item ejusdem.
Vos igitur qui estís ^ pripcipes monasteriorum,
quos aliqua re videritis indigere, et esse in ansia
constitutos, nolite eos negligere, scienles quod re
dituri estis ràtionem pro omni grege, soper qua
vos Spiritus sanctus constituit inspicere et i pasar
Ecclesiam Dei, quam acquisivit i proprio suus
[Act. xx). Propterea nos qui fortiores gumus, itie-
váus infirmitates invalidorum k portare, et uma
bismetipsis placere, sed proximo in ! bonum ad zük-
cationem (Ilom. xv). Nam Christus non sibi placuit,
sed sicut scriptum est ; Opprobria exprobravtium
ceciderunt super me (Psal. Lxvni).
$ XL— Éx ErisroLa sawcri Cual. —
* Cum vero annuntiandum verbum Dei te (ni
notendum est plura monasteria à sancto Pachonio,
cujus fuit, Orsiesjus discipulus, aedificata fuisse, qu?
in multas classes seu damos distincta erant, ei de-
mus ih cellas. Itaque in singulis monasteriis bi eratl
superiores : primo princeps monasterii, qui e abuas;
post eum prepositus, qui apipella&ur ,secunóos S
nasterii; dejnde erant singularum domorum, t
classium prepositi, ét post eos secundi singüanum
domorum, ut videre est. in eodem Orsiesli lin:
Segundua in monasterjo, id est Praepositüs appel
a Zacharia papa in Dialogis $evcéoaproc, 2, 95^
id est, secundus. — . .
* Cavete ne alios diligatis, etc. Idem sanctus ir
siesins.supra, s Ne allerum ames, et alterum oderi,
sed cunctis exhibeas rig venit »
f Post illorum. Qui Deccaverunt videlicet.
€ Pajer noster.. Sanctus Pachorius.
h Principes monasteriorum. 1d est abbates, ut
pra notatum esi. on
. 1 Pascere. lta in textu Graeco : srouaívto. ]n vt
sione communi : regere. . |
j Proprio sanguine. Ut ip textu Greco: Be
eiuacoc. In versione communi : Sanguine suc.
k Portare, Ut in textu Graeco : facc&tu». In Y*
sione communi, sustinere.
! Injbonum. la.exeüso QOrsiesii libro ; [n km;
male. ln textu Greco: sig &yofov, ut jn versio
communi. |. 5. : - . ;
» Cum vero. Hoc fragmentum est epistole sant
Csarii episcop Arelatensis ad Oratoriam abili
sam, quod etiam habetur in Consilii Aquisgraneti^
lib. 11 de institutione sánctimonialium, cap. 7, li
fusius, quamvis multa hic habeantur, qu nont
stant in citato condilii libro. Auctor autem posl
pro more suo femininum genus in um Du
tavit.
Tel
CONCORDIK RECULXRUM. — CAPUT v.
782
bus affectaveris, seu pro utilitate animarum, tenore- À sibíliás exstat, equo móderámine disponas, parique
que regule constituendo necessitas Iheubuerit « al-
tercandi, prius cauta consideratione perpensa , ot
quod ore promis, factis impleas, ut quod aliis prz-
dicas, operibus prsebeas :'scilícet ut. in tuis humeris
atque cervicibus prius sentias, ütrum gravibus aul
levibus oneribus colla fratrum onustes ; verbi gratia,
si jejunium super duotidianum , vel abstinentiam
bextra consuetudinem, nec non, ut assolet, plus solito
in synaxi psalmos plàcuerit decantaré, Primus in
ecclesia inveniaftis, ét postremus exeas ; primus sus-
eipias laborem, posterior $olvás; et in quotidiano
corporis alimento atque communi cibo par sis his
cum quibus pari in inensa uteris * consensu ; lisdem
tnoderatlone díspenses, ac parem 6f charitalem im-
pertia$: et non quibuslibet per prívatumi amorem
$ed cunéts secundum meríta singulurum, qux» sunl
necessaria, làrgiaris. Non ui tibi vultu Intuituque
placuerit, ^ non quem tibi ad oculum cognoveris, vel
a cujus blandiori fueris obsequio delinitus, sed duem
amor Christi, et religiosior commendaverit vilà,
i proponas.
$ XII. — Éx HrcuL sacri Ieroont (cap.2).
| Abbas citra languoris necessitateni cibos in
conspectu pariter cum fratribus sumat : neque cul-
tius quam ea qu: in commune consistunt, peseparari
sibi quidpiam expetat. Sicque fiai ut, dum presens
denique ef tu quibus fratres ferculorutY saporibus . est, omnia diligenter administrentuf ; et dum com-
delectare ; et qualia vobis cibaria potioriesque com-
munes exhibeant discoferi vel pincernz. Primatum-
que tuum, quem prior ad mensam tenes, priinus ad
virtutem parcimoni:e vindices, ut abstinentiam, quant
lingua. predieat, proxim: fauces vel vicinus sentiat
stomachus. Ne forte subditi audientes tacitis cogi-
tationibus dicànt. 4 O quam pulchre nobis abstinen-
tiam prszedicat plenus venter , et e contentos nos ju-
bet esse vilissimis cibis ac poculis, accuratis cibis
poculisque refertum guttur et eructans. Tlla enim
de abstinentia przedicatio acceptabilis est, quam lu-
rida jejuniis ora decantant. Et in his omnibus hoc
noveris convenire, ut angusti callis itinera, per quz
socios ammones f gradi, prior ipse gradiaris. Om-
nia qu: agendà sünl ante factis impleas, ut post- .
erumpas in voce propter illud Dominicum : Quicun-
que, inquit, scandalizaverit unum de pusillis istis,
qui in me credunt, et reliqua (Matth. xvni). Inter cze-
tera cum magna tibi cautela custodiendum est, ut
omnes in monasterio, quorum gubernacula tuis zequa-
liter imposuisti cervicibüs, diligas : ne unum plus
minusve àmes ; 5 sed cuncta quz sunt, in quo pos-
2 Áltercandi. Áltercari hoc loco non est gOoverxsts,
id est, contendere, sed disserere, ratiocinari. Glos-
sx veteres * Áltercatur, Guéyecvou, 1d est, disserit,
ratiocinatar.
b Eztraconsuetudinem. Ita in cod. Vind., sed vi-
detur deesse verbum, precipere, aut quid simile ut
sensus ita procedat : Prius sentias utrum gravi
aut. levibus oneribus colla [fratrum onustes ; verbi gra-
dia, si jejunium super quotidianum, vel abstinenliam ])
extra consuetudinem pracipere: nec non, ut assolet,
plus solito in synazi psalmos placuerit decantare. Pri-
3nus in ecclesia inveniaris. ,
€ Consensu. Lege, consessu, ut in capite concilii
«ritato. EE E
4d OQ quam pulchre nobis abstinentiam predicat.
JlAecte : nam, ut ait Juvenalis sat. 4 :
Probitas laudator, et alget.
lW-* acile est saturo ventre sobrietatem laudare: « Ple-
rm us venter facile de jejuniis disputat, » inquit sanctus
EF Blieronymus, epist. ad Paulinum. -
e Et conlentos non jübel esse. His satis quadrat
ac »cus Juvenalis, sat. 5:
Aspice quam longo distendat pectore lancem
Quz fertur domino squilla, et quibus undique szpta
Asparagis : qua despiciat convivia cauda , -
Dum venit ezcejais maulbas sublata ministri.
munia sunt, salubriter et cum charitate sumantur,
qualia quippe erunt mensarum omnium fercula
k similfimisque alimentis cuncti reficiendi sunt fra-
tres. mE
$ XIII. Ex Recura sancTI FRuTUOSI EPISCOPI (cap. 20),
Abbas vel prepositus divinis semper officiis et
vigiliis intersint- et prius ipsi agant, quod alios do-
cent. .L. EN .
$8 XIV. — Ex Rrcura Fennsori (cap. $1).
cac J
ut et blandimerito votet et tertüre castiget, faciens
se ab omnibus, eo quod vitia oderit, plüs amari.
Tota enim ejus conversatio erit quasi positum, fun-
damentum ut in eo superzediflcetur quisqui$ tmitá-
tione illias optat bonis Deo meritis proximare.
» Nullas ab ipso erit potestate, sed ratione damnan-
dus ; nec tamen ita illi quisquam familiaris, ut c2-
Sed tibi dimidio constrictus cammarus ovo
Ponitur exiguo feralis ccena patella.
lpse Venafrano piscem perfundit : at is qui
Pallidus affertur misero tibi caulis, olebit
Laternam. lllud enim vestris datur alveolis, quod
Canna Micipsarum prora subvexit aeuta.
f Gradi. In citato concilio legitur : Gradiendtm..
8 Sed cuncta, que sunt. Deesse videntur hzc verba :
in monasterio. Vel certe hxc verba, que sunt, redun-
ant. " .* » ^, Q3, . EP »
h Non quem tibi ad oculum. lta in concilio citato,
Sed jn ms. nostro cod. obliteratum apparet verbum,
Servire : quod sane restituendum, — . |.
» Preponas. Kddidi hoc verbum ex praefato con-
cilio. :
j Abbas. Hxc habentur ín regula sancti Isidori
excusa cap. 9. Quod autem debeat abbas cum fra-
tribus reficere, fusius infra disputabitur. |... . .
k Simillimisque alimentis, eic. Quidam famen Pa- .
tres aliter censuerunt delicate in mundo enutritis ali-
quid indulgentes, de quo infra.
! Ut abbatem. Videtur deesse verbum, oportet, vel
quid simile. . ED
m Habeat in correptione modum. Nam correptio
sanare debet, non vulnerare. Vide supra.
» Nullus ab ipso erit polesiate, sed ratione damnahn-
- due. Ex his manifestum est non oportere abbatem,
483 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 784
teris plus presumat; neque ita offensus, ut ad ve- À res Israel : €. Nunquid. semetipsos. pascunt. pastores
niam expleta contritione non redeat. Convenit
namque illi omnes timere, qui timetur ab omnibus,
totoque studio atque industria providere, ne aliquis
ex his quos regendos propria cura suscepit, adverso
quolibet casu discedat de numero. Et ideo plurimis
medicamenüUs necesse est illum subvenire monacho-
rum languoribus, et xgritudinibus mentium reme-
dium cure spiritalis inferre. Hoc est, si superbum
viderit, jugi exhortatione humilitatis porrigat potio-
nem; 8i iracundum, patienti: illi afferat unguen-
tum; si mendacium sectantem, veritatis ministret
antidotum : beati in hoc ipso Apostoli monitis exci-
tatus, dui dicit : Attende tibi et doctrine , insta. in
illis. Hoc enim faciens et teipsum salvum facies, et
eos qui te audiunt (I Tim. 1v). Et iterum ad Timo- B
theum : Formam habe sanorum verborum, que a me
audisti in fide et dilectione in Christo Jesu (11 Tim. 1).
Et iterum : Tu vero vigila, in omnibus labora, opus
fac evangeliste, ministerium tuum imple (11 Tim. 1v).
Similiter et beatus Petrus scribens : Seniores qui in
vobis sunt obsecro consenior, et testis Christi passio-
num, et ejus qua incipiet revelari * glorie socius, pa-
scite qui in. vobis est gregem Dei (I Petr. v). Et ad-
didit: Neque quasi dominantes in clero, 5 sed forma
estote gregi, ut cum apparuerit princeps pastorum,
€ percipiatis 4 illam floridam et immarcessibilem glorie
coronam (Ibid.). Jeremias quoque sanctissimus in
persona Domini ait: Dabo vobis pastores secundum
cor meum, et pascent vos scientia et doctrina (Jer.
ni). Et iterum : Hec dicit Ádonai Dominus ad pasto- C
uti libera et absoluta potestate, sed omnia ratione
metiri, ut monet sanctus Benedictus, cap. 74: « Qui
abbas non couturbet gregem sibi commissum, nec
quasi libera utens potestate injuste disponat aliquid. »
t sanctus Orsiesius : « Ne abutamini potestate in
superbia. » Et Ezechielis cap. xxxiv malis pastoribus
exprobratur : Sed cum austeritate imperabatis et cum
polentia. Et prsclare sane Theodoricus rex apud
Cassiodorum lib.1 Var. ep. 12: « Et quanquam po-
testati nostrx, Deo favente, subjaceat omne quod
volumus, voluntatem tamen nostram de ratione me-
timur; ut illud magis zstimemus elegisse, quod
cunctos dignum est approbare. » lta se gerebat san-
ctus Fulgentius episcopus Ruspensis, « qui (ut in
ejus Actis babetur) nullis cum typho dominationis
Szcularis, quamvis parvulis, imperabat. » Sit ergo
abbas, ut de Nerva imperatore scribit Ausonius,
Princeps nomine, mente parens.
Paterna mansuetudine imperet, non regio super-
io.
* Glorie socius. In versione communi : Glorie
communicator. In textu Graco $6£ne xotyovóc, id est,
glorie particeps; ita ut, communicator, sumatur in-
transitive, ut aliquando verbum commtunico. Itaque,
socius, hoc loco nihil aliud est quam particeps.
b Sed forma estote gregis. In editione Vulgata, ut
in textu Graeco : Sed forma facti gregis.
. * Lt percipiatis. In editione Vulgata : Et percipie-
Iis, ut in textu Grzco.
4 Illam floridam et. Hzc verba non suntin Epi-
8tola Petri. taque puto hos textus citatos fuisse ex
Inemoria, non ex codice. .
* Nunquid semetipsos pascunt pastores ? lta. in Se-
Mura n : M3) Bóaxovct» ol toiwityig £avco); ;
1 Ob hoc. In communi versione : Propterea.
(Ezech. xxxiv)? Et adjungit : f Ob hoc, pastores,
audite verbum Domini. Hac dicit 5 Adonai Dominus :
Ecce ego ipse ad pastores, et requiram h. oves meas
i de manibus eorum (Ibid.). Dominus vero idem in
Evangelio i Petrum apostolorum principem, si se ama-
ret, interrogans, adjungit : Pasce oves meas (Joan.
xxi). Manifestum est ergo, frater, quisquis praeesse
videris monachis, magnum tibi per honorem ones
impositum, ita ut, cum dignitate sis primus, desndes
omnium pondere sarcinatus. Propter quod recti iti
neris curre semitam que ad colum perducit, et ire
ostende gregi inoffensum callem, et sanctitatis k eum
quoque passibus antecede. Atque ita stude, ul noa
erret quicunque te ducem gradibus imitationis in-
sequitur : ut videaris apostolice monita semtentiz
complesse, qux: habet: Exemplum esto fidelium ix
verbo, in conversatione, in charitate, in fide, in casti-
tate (I Tim. 1v). Et iterum : Sollicite cura teipsum
probabilem exhibere Deo operarium inconfusibilem,
recte tractantem verbum veritatis (II Tim. u). Hunc
itaque tibi, abbas, ! titulum, ut prztermissum te
sermone regule non doleas, sicque unum te ex con-
gregatione cognoscas, quasi peculiarius annotagpaus :
monentes, seu coram Deo obsecrantes, ut * hec
omnia ferventi studio, etiam ? csetera propter exem-
plum, qu:e reliquis sunt dicta, custodias.
$ XV. — Ex RzecuLA sANCT! ÁURELIANI EPISCOM
(cap. 33).
? Sanctus abbas extra eongregationem nom ma-
neat..
€ Adonai. Ut in textu Hebraico.
h Qves meas. Ut in textu Graco : c&spo6Ger& pov.
1De manibus eorum. Ita in textu Graco : ta. «e
Xtpo» «ry.
j Petrum sise amet interrogans, eic. Non prius
constituitur pastor universalis Ecclesix: Petrus, quam
se Dominum amare ter profiteatur : quia Chrisuss,
cui ovilis sui cura magna est, illius regimen ei com-
misit, qui Deum pr: cxteris apostolis. amaret, ut
recte docet sanctus Eulogius episcopus Alexandr-
nus lib. ni contra Novatianos : 'O yáp cà» gx.
T0))à mwpüg t0» OrgmOTtR» (waucOpsvo» dqaTtéss cw
Toiyin , Tü» 0mm» Tépl và oyuxa mpoGate , óultrs
wapictoctv &vapu60)eec" Ou tà» «vri» citim» Tri9»
dpor&, vüv mo)lów Tspl cà Joyuk mpobava &niuuu
ivOtexvipavoc, id est, przeponens gregi eum, qui maxi-
mo amore in Dominum inflammatus erat, amorem
D quem in oves habebat exhibuit, et prop'er eamdem
causam tertio interrogat, multam circa rationales oves
curam ostendens.
k Eum quoque. Lege : Eumque.
! Titulum. Titulus hoc loco sumitur pro capite aut
capitulo alicujus libri.
m Hec omnia. Quz in hoc titulo, seu capite scripta
Sunt.
2» Cetera. In regula constituta.
9 Sanctus abbas. Hac brevi quidem sententia, sed
utili, precipitur abbati, ut maneat in monasterio, ei
:egre illo exeat : ut possit nimirunr omnibus exerci-
tiis una cum fratribus interesse, eos sua prazsentia
urgere, et exemplo stimulare, eorumque culpas ob-
servare, et prudenter eorrigere. Quod si stricte
observetur , nescio quid salubrius ad salutem ani-
marum, et ad disciplinze regularis conservatione um
prestantius inveniri potest. Nihil eque domum au-
get ac ditat ut. domunj presentia, qu
785
8 XVI. Item ex eadem Regula (cap. 49).
Sancto abbati non liceat aliquid de facultatibus
monasteri donare aut vendere, nec aliquid contra
regule instituta agere. Quod si facere tentaverit
a secundum consilium et sine consensu fratrum, ^ et
nostro permisso, non ei acquiescatis, et hoc fleri
nulla ratione permittite : quia causam se ante Deum
noverit esse acturum. .
$ XVII. — Item ipse (cap. 48).
t Sanctus abbas, nisi 4 inzsqualitate faciente, extra
congregationem non reflciat.
f$ XVIII. — Ex RgcurA FRucTUOSI (cap. 9).
* Àbbates per monasteria tota mentis intentione
cum fletu et cordis contritione, f tulta laboris aut
CONCORDIA REGULARUM. — CAPUT Y. -
À septima, octava, nona, decinià, undecima orare non
185
pigeant ; qualiter septem et octo Salomonis congruant
dicto: 1 Da partem septem, nec non et octo (Eccl. x1, 2) :
ut per septiformis gratix Spiritum , et octo beatitu-
dines, i ac resurrectionis diem liberis gradibus per
scalam Jacob Christo sibi desuper innitente quinde-
cim gradibus coeli conscendere valeant regionem.
Secundo, ut per capita mensium abbates de uno
confinio uno k se copulentur loco, et mensuales lita-
nias strenue celebrent; et pro animabus sibi sub-
ditis auxilium Domini implorent: quia de ipsis in
tremendo judicio cum grandi discussione sperent se-
Deo rationem reddere.
Tertio qualiter quotidie vivere debeant, ibi dispo-
nant ; et tanquam ! a saionibus comprehensi ad cellas
itineris occasione, cum omni monachorum congre- B revertantur » supplacitati.
gatione horas canonicas celebrare debent. Et ubi
eis 5 properandi fuerit necessitas, et horarum cogno-
verint metas, continuo humi prostrati indulgentias
a Domino supplices petant, et suis horis peculiaribus
bh id est, secunda, tertia, quarta, quinta, sexta,
docet Aristoteles in OEconomico : « Persica sunt,
iuquit, instituta, ut paterfamilias ipse omnia statuat,
onnia invisat : id quod et Dion de tyranno Dionysio
dicebat. Nullus enitn sic aliena curat ut sua. Debet
igitur eniti ut omnia que potest, ipse curet. Huc
pertinet quod Perses quidam et Libys argute simul
et facete dixit. Rogatus ille quid opimum pinguem-
que faceret equum : Oculus domini, inquit. Libys
autem cum ex eo quzreretur, quod stercoris genus
optimum putaret : Domini vestigia, respondit.» Quod
81 hiec de domo et familia dicuntur, multo magis de
monasterio dicenda sunt, cum familie administratio
humanas tantum divitias, monasterii regimen celeste
spectet. Superior est sui monasterii sol, quo absente
omnia tenebrescunt.
à Secundum consilium. Lege, sine consilio.
b Et nostro permisso. Lege, et nostro permissu.
Sanctus Aurelianus episcopus prohibet abbati aliquid
vendere sine sua licentia. Nam abbates nihil vendere
aut alienare possunt de bonis monasterii injussu
episcopi , ut cautum est concilii Agathensis can. 56.
Idem habetur in concilio Aurelianensi, um, can. 25.
e Sanctus abbas. Hzc sunt emendicata ex regula
sancti Caesarii Arelatensis episcopi cap. 59 : « Abba-
tissa nisi inzqualitate aliqua, aut infirmitate, aut
occupatione, extra congregationem penitus non re-
ficiatur. »
4 Incequalitate. In:equalitas morbum significat, ut
in Aclis sancti Eugendi : « Cum enim ultra sexage-
1ariam zetatem sex fere mensibus predictus Pater
Quarto retro acta sanctorum Patrum per ? scriptu-
ras sciscitantes revolvant, ut ab ipsis quid facere
debeant agnoscant. Et intus ac foris, ante ac retro,
plenam mentem oculis habeant : ne, quod absit, in
aliquam hazresim devolvantur, ac pereant. Pro hoc
& Properandi [uerit necessitas. Id est, propere
eundi aliquo videlicet extra monasterium.
h [d est, secunda, tertia, etc. Hic tantum ponun-
tur decem horz canonice; cum tamen ex sequenti-
bus intelligere detur ab hoc Fructuoso statai quin-
decim : ita ut hic videantur omitti prima, duodeci-
ma, initium noctis, seu completorium, nocturnz
vigili, et matutinz laudes. Sed exprimit tantum
horas, qua in via recitabantur : quia monachi ante -
primam non egrediebantur.
i Da partem. septem. Partem, in singulari, ut in
textu Hebraico port, chelec, id est, partem. Et in
Grzco : Sóc papide coic érrá, id est, da partem sep-
tem. In versione Vulgata : Da partes septem. .
] Ac resurrectionis diem. Lege, ad resurrectionis
diem. Nam, cum hic sint tantum quindecim hore
canonice, qui referunt septem dona Spiritus sancti
et octo beatitudines, non potest illo numero compre-
hendi dies resurrectionis. Sed sensus est quod per
illos veluti quindecim gradus in die resurrectionis
ad colum ascenditur.
k Se copulentur. Est deponens. Plautus in Aulu-
laria : copulantur dexteras. |
| A satonibus. Saio est lictor, carnifex, exactor.
Gloss: Arabico-Latinze dictz : Saío, ator, tor-
tor. Ex:dem gloss : Penator, tortor, saio. Sanctus
Isidorus lib. x Orig.: Sagio (Lege, Saio), ab exigen-
do. Sed puto esse vocabulum Gothicum ; cujus sxpe
mentio in legibus Wisigothorum ut lib. 1, tit. 4,
naequalitate corporea laboraret. » In concilio Car- D l. 17: « Nullus in territorio non sibi commisso,
haginiensi 1v, can. 49 : « Clericus qui absque cor-
'Oris insqualitate vigiliis deest, stipendiis privatus
xcommunicetur. » Kt in loco citato sancti Ceesarii :
Abbatissa nisi inequalitate aliqua aut infirmi-
ate, etc. Sic Grece &vopa)ix, id est, inzqualitas,
ro nrorbo sumitur. Synodus Laodicena, can. 40 :
epsxróg si ui $0 évopoliav &rolquravorro, id est,
"-celerquam si propter zgritudinem non veniat.
e Abbates. Hoc caput est alterius Fructuosi, non
iim exstat in Regula ms. cod. Crass. In eo sane
-—eclara documenta continentur, et abbatibus maxi-
r*" necessaria.
f "lulta. Yd est sublata, a tollo, cujus preteritum
tiquum, tetuli. Plautus in Amphitryone, act. 2 :
culum tetuli tibi; et alibi passim : quia antiqui di-
bant, f£tlo, ut notat Priscianus lib. x : « À tulo
o«que, quod veteribus in usu fuit, tetuli, dice-
rnt. » Supinum tamen se nunquam legisse dicit.
vel illo, ubi judicandi potestatem nullam habet,
quemquam presuniat vel per jussionem, autsaionem
distringere. » Et multis aliis locis. In concilio Eme-
ritensi, can. 8 : « Diccesim sibi debitam ordinante
metropolitano cum suis fratribus per suum saionem
recipiat. » Crebra etiam mentio flt apud Cassiodo-
rum, et maxime lib xii, epist. 2, ubi ejus officium
describitur.
m Supplacitati. ld est, citati, in judicium vocati :
nam placitum est conventus, in quo lites disceptan-
tur, de quo infra. Est autem hic metaphora : quod
nempe ipsi abbates congregati peractis comitiis ita
festinanter debeant ad cellas, id est, monasteria
sua redire, ac si a saionibus seu lictoribus citati es-
sent.
P Scripturas. Scripture hoc 10e0 non sumuntur
pro utroque Testamento.
987
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1788
ergo semper in communi concilio fratrum * ::qua A principatu fratrum indignus est, verum etiam * ho-
lance tanquam in penso persistant, ut preterita re-
cordando, et futura przvidendo, 5 et praesentia recor-
dando hzresum non patiantur stimulos.
(Juinto, ut cum fratribus advenientibus, hospitibus
£t peregrinis in una mensa comrmunifer vtvant : quia
de ipsis Dominus 3i$ : Hospes eram, et collegistis me
(Matth. xxv). .
Sexto talem sibi consuetudinem debent facere, ut
omnem * cupiditjiam ef avaritiam a se radicitus ar-
ceant. Si boc malum non esset, idolorum servitutera
eam Apostolus non dixisset (Gal. n). Et per hoc vi-
rus monachi mentem cognoscimus sauciari. Et à
nullo vitio penitus unquam potest liber esse, qui ta-
lis consuetudinis vinculo fnerit obligatus, et in Dei
micida animarum judicandus est: f et alius mini-
sterio ejus preesse constituatur. $ Sin vero non po-
tuerint monachi, ^ ab illo exeant, et ille i excom-
municetur. Sin vero poeniteat, subdat se sub mani-
bus senioris et servitu& subjiciat, donec probaveri-
tis qui praesf. Monachos in curribus et in equis
discurrere preter infirmos, debiles et claudos non
permittimus. Si autem boc fecerint, ! alieni sint ab
unitate fratrum. — TOUR ots
'$8 XX. — Ex Rrcura OnrevraLivs.
k Oportet abbatem irreprehensibilem esse, pa-
tientem [! jejunium,] pium, humilem : ut doctoriset
patris locum impleat, seipsum in » formam praebens
bonorum operum, ad cujus ordinationem omnes
et proximi dilectione nunquam erit firmatus. Quia B fratres respiciant, nihil sine consilio et. auctoritate
hoc, quod in sxculo coneupiscimus , sine dubio
proximis invidemus. Unde et Patres sancti Spiritu
sancto repleti, ut possent Deum et proximum per-
fecte diligere, studuerunt in hoc mundo nihil habere.
Et quia sine aliquo esse non possumus, ipsum de-
bemus habere, quod nos non pigeat cum necesse
fuerit egenti proximo reddere, et a charitate Dei et
dilectione proximi nunquam animum relaxare. Cujus
videlicet fortitudo charitatis vera sancte Ecclesim
voce laudatur, cun per Canticorum Canticum dici-
tur : Valida est ut mors dilectio (Cant. vm). Virtuti
enim mortis dilectio comparatur, quia sine dubio
mentem, quam semel ceperit, a dilectione mundi
funditus occidit. Tales ergo debent esse abbates, ut
ipsius facientes. Qui sustinens necessitatem mona-
sterii, de omnibus qu: in monasterio sunt libere
judicabit, nullius personamraccipiens, nec ulli gra-
tiam przestans : sed unumquemque secundum merita
quotidianz conversationis in veritate judicans ad-
inoneat, hortetur, castiget, condemnet : ? vel susci-
piat, si ita utile videtur. Venientes ad monasterium
vel ejiciat, si ita necessitas fuerit, male habitantes.
$ XXI. —Ex Recura sancr Basinin (cap. 15).
Int. Quid sentire de se debet is qui praeest, in qui-
bus precipit, vec imperat? — Resp. Apud Deum
quidem sicut minister Christi et dispensator myste-
riorum Dei (1 Cor. 1v) ; timens ne preter volunta-
tem Dei, vel przter quod in sanctis Scripturis ev-
possint Deum et proximum diligere : oculos lassos a C genter precipitur, vel dicat aliquid, vel imperet :
concupiscentia hujus seculi mala habentes, quales in
. paradíso habuit Adam ante transgressum. ]
— B XIX. — Ex Recura coJuspAa.
9i quis ex senioribus, siveis qui abbas nuncupa-
tur, voluptuosus existat, et ebriosus et dives , qui
huic szculo conformatur, hoc est, 4 in curribus et
in equis de loco ad locum discurrat, hic non solum
& /Equa lance tanquam in penso persistant. Hzec
nihi! aliud sonant, quam quod abbates accipere per-
sonas minime debent, sed esse tanquam lances in
, penso, seu libratione, quz si just:e sunt, in alteram
fariem nec tantillum declinant. ldem dicit de lege
eo imperator Novella 21.
à » Et presentia recordando. Hec videntur redun-
are. -
"€ Copiditiom. ld est, cupiditatem.
4 In curribus et in equis. De hoc sumptu equestri
jn abbatibus refrenando vide bullas Gregorii IX, et
Nicolai IV. Hac jn re singularis modestia eluxit
beati Joannis Marre monachi sancte Mariz de Simo-
ra, ordinis sancti Benedicti vicarii generalis, abba-
tis Clupiacensis, et tandem episcopi Condomensis.
lg cum esset episcopus sex tantum alebat equos :
duobus equitabat, reliquis quatuor ad convehenda
ligna et lapides pro instaurandis sua dicecesis eccle-
siis, novisque sedificandis utebatur. Hic beatus vir
obiit anno 152J, miraculis in vita et post mortem
«larus. mu
c ffomicida animarum. Quia malo exemplo ani-
et inveniatur tanquam falsus testis Dei , et sacrike-
gus: vel introducens aliquid alienum a doctrins
Domini : vel certe subrelinquens et przteriens ali-
quid eorum, quz Deo placita sunt. Ad fratres autem
esse debet tanquam si nutrix foveat parvulos suos.
Paratus autem secundum quod unicuique expedi,
communicare cum eis non solum Evangelium Dei,
Abbas in hujusmodi luxum profusus, ac proim
cseteris vitiis contaminatus abdicandus est, nempe
ab episcopo et vicinis abbatibus; ut habetur 12.
u. 2, cap. Si quis, ex concilio Triburiensi. Antiqua
Kegula Patrum, cap. 21, abbatem peculiaritati, bot
est, proprietati studentem deponi praecepit ab egt-
SCOpo.
8 Sin vero non potuerint monachi. Videntur deesse
D hec verba : Eum deponere, vel quid simne.
b Ab illo exeant. Nempe ad aliud monasterium.
i Ezcommunicetur. Ab episcopo.
i Alieni sint ab unifate fratrum. Id est. excomez-
nicentur.
k Qportet abbatem. Imitatur divum Paulum, Epist.
J ad Timotheum, cap. ui.
| Jejunium. Puto hanc vocem redundare. :
m f'ormam. Ex Epist. ad Titum, cap. zn. In Va-
gata editione habetur, eremplum. ln textu Graco :
turov , id est, formam : prout in hac interpretation:
regule Orientalis habetur. .
2 Vel suscipiat, etc. Hzc. sunt ita jungenda c3 :
hac interpunctione : Vel suscipiat, si ita. utile t9a —
mas necat juxta sanctum Augustinum, lib. de Pa-
n (ur, venientes ad monasterium; vel ejiciat , si a — -
storibus, c. 4 : « Tamen (pastor) qui in conspectu
B ag 1 cessitas [uerit, male habitantes. ld est, vel susci. -.
populi male vivit, quantum in illo est, ilum a quo — ad monachatum eos qut volunt converti, vel eji..-
attenditur, occidit. » malos et incorrigibiles monachos. )
f Et alius monasterio ejus praesse constituatur. E - "U
789
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. V.
790
sed etiam animam suam, memor precepti Domini A ore laudabilis, omnium desideriis imitahilis exeimn-
ac Dei nostri dicentis: Mandaium novum do vobis,
sit diligatis invicem, sicut. dilexi vos. Majorem hac
charitatem nemo habet, quam ut ponat. quis animam
auam pro amicis suis (Joan. xv, A3).
$ XXII. — Item ejusdem (cap. 15).
Int. *Quali affectu vel quali sensu oportet jncre-
pare eum, qui iricrepat ? — Resp. Ad Deum quidem
tali mente esse debet, qualem indicat beatus David
dicenà : ^ Vidi nion servantes pactum, et tabescebàm :
quoniam eloquia tua' noh custodierunt (Psal. cxvm).
Ad eos autem quos increpat, bunc debet affectum
servare, quem pater et medicus * erga sgrotantem
filium servat, et tunc maxime, cum qualitas 4 curze
iristior videtur et gravior, — |
$ XXIII. — Item ejusdem (cap. 24).
Int. * Quali affectu quis debet suscipere correp-
sionem? —Hesp. Sicutzger fllius patris et medici de
vita sua solliciti : qui etiamsi f offeratur aliquid
asperum ad curandum filium, scit 5 [itaque] filius,
quod nec pater in aliquo negligere potest de salute
filii, nec medicus falli. — - ' '
$ XXIV.— Ex REGULA CUJUSDAM (cap. 1).
Abbas, monasterii non tam genere quam sapien-
tia nobilis esse debet : ut qui sermonem ad erudien-
das animas justa eruditione lucubrat, propriis acti-
bus non contradicat. Plus etenim ^ subjugati prz-
Jatorum actuum formam imitantur, quam doctrinz
illat» aures accommodant. Debet enim sacris elo-
plo. Sit charitatis benevolentia ornatus, et omnium
fidelium lzetificet corda : erga peregrinorum et hos-
pitum sollicitudinem * prestus, erga inflrmantium
enram sollicitus, erga inopum et sgrotorum juva-
men opulentus. Bic delinquentium ignaviam corri-
gat, ut ad cultum religionis lascivas et j fessas
Jnentes reducat. Sic misericorditer bonitatis dona
distribuat, quatenus ex nimia bonitate, facinorum
Tomenta non nutrit. Sit ergo bonüs bonis per me-
ritum, si malis malus per flagellum. Quod mediante
k scientia agendum est, juxta psalmist:e orationem
dicentis : * Bonitatem et disciplinam et scientiam
doce me, * Domine (Psal. cxvni). In. utroque enim
abbati cavendum est, ne aut nimia bonitalé in sub-
B jectorum cordibus vitia nutriat, aut nimia disciplinze
austeritate, qu:e leni increpatione sananda fuerant,
rigida correptione diripiantur. Incautis etenim sic
blanda persuasione subveniat, ut eorum saniei anti-
doti quodammodo medendo curam infundat; sanis
vero moribus ea hortando praebeat, ut qus agere
cceperunt, meliorando usque ad finem perducant.
Nihil etenim prodest écepisse, si in bono opere, quod
coperant, non studeant perseverare. Habeat ergo
tot animos pater, quot in suo regimine filios : ut
juxta omnium mores, omnium noverit vitia coer-
cere. Tuta sit in omnes prudentia, ut nec pietas
discipline, nec disciplina pietati locum tollat. Agat
omnium curam; ut de omnium profectu mercedis
recipiat lucrum; utex corruptione presentis vitze
quiis opera nectere sacra, ut qui ejus imitatur do- C quandoque ereptus, tantum laboris recipiat prz-
ctrinam ex voce, imitetur cultum ex opere. Ne, si.-in
aliquo voci opus contradixerit, fructus vocis non
obtineat effectum. Sic ergo sit et voce ornatus et
opere, ut et opus voci, et vox. consentiat operi. Sit
continenti» et castitatis flore comptus, et omnium
* Quali affectu. Exstat apud sanctum Basilium
inMertog. 99 Regule brev. ot. apud Rufinum, cap.
b Vidi non servantes pactum. Ita in psalterio Ro-
mánó. Apud Rufmum t Vhdi proevaricantes, ut in
editione Yulgata.
€ Erga cgrotantem filium servat. Yta apud Rufi-
num. In textu Greco additur per& avpmofisiag xol
exoriens, id est, cum cothpassione et misericor-
ja. t7
4 Cure. Cora hoc loco est curatio. Nam curatio
frronrie medicorum : cura reliquorum, ait Denatus ín
erentii Àndrian.
* Quali affectu. Reperitur apud sanctum Basilium
intet. 158 Begule br., et apad: Rufinum cap. 23;
sed potius reddit sensum, quam verba, maxime sub
finem capitui. . ' . .- 007
. f Offeratur. Apud Rufinum legitur, offerat, rec-
tjus. '
5 Itaque. Videtur redundare hzc particula.
h Subjugati. Id est, monachi subditi.
i Prestus. Supple, sit, id est, praesto sitet pre-
sens. Glossarium vetus: « Preestos habeat, id est,
prasentes. » Lex Salica tit. 47,8 2: « Et testes
$uo0s, qui ad placita fuerunt secüm prestos. ha-
beat. » Á ,
) Fessas. Id est, segnes, desides.
k Scientia. ld est, diseretione.
| Bonitatem, etc. Notanda sane explicatio hujus
mium, quantis ad vincendum inimicum: przsidiis
praebuit supplementum.
$ XXV. — Ex Rzcuxa gancTI Ísrponr (cap. 19).
n Abbati vel monacho monasterii servum non li-
versiculi. Nam per bonitatem intelligit clementiam
et lenitatem; per disciplinam, severitatem ; et per
scientism, discretionem. Ita ut David a Deo petat,
ut populum suum regat cum Jenitate, et severitale,
adhibita tamen discretione. Nam discretionis sale
tum severitas, tum clementia condiendz sunt, ne,
dum rector clemens videri appetit, remittat omnino
habenas regulari observantiz ; et dum vitia coercere
cupit, fortius adduténdo frenum monachos potius
imitet quam emendet. Quod reprehendit in Urbico
abbate sanctus Gregorius papa lib. 1x, epist. 42
« Unde vehementer ingemiséo, Qüia aliter esse mo-
nasterium vestrüm quam "putabam irvenio. ^(faod
ex nulla alia re.evemire valuit, nisi quia tua dile-
ctio in regimine suo inordinata est, nec cum gra-
vitate aliquid valet disponere : sed modo 'studet
peccantibus leniter blandiri, modo inordinate extra
modüm nimie irasci. » Sed hoc est stultorum in-
genium, ut nullum valeant animi sui affectibus
modum statuere; sed statim in vitium opposituni
cadant, si velint ab aliquo declinare, juxta illud Ho-
ratii (Sat. 2) : mE
Dum vitant stulti vitia, in contraria currunt.
m J)omine. «0 Domine, trenslatum est ex supe-
riore versu. a t
: ^ Abbati. Hzc habentur in. Regula sancti Isidori
excusa eodem capite 19, qux nulla puto alia ra-
Gone huc referri; nisi quiain his aliqua fit abbatis
mentio. ' .
791
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1798
cebit « facere liberum. Qui enim nibil proprium ha- A ctis cultius ad victum fraternum; alía pro egenis ;
bet, libertatem rei aliene dare non debet. Nam
eicut et szeculi leges sanxerunt : Non potest alienari
possessio, nisi a proprio domino. Omne quod in mo-
nasterium in nummo ingreditur, sub testimonio se-
niorum accipiendum. Eadem pecunia in tribus par-
tibus dividenda est : quarum erit una pro infirmis
et senibus, et pro aliquo coemendo in diebus san-
* Liberum facere. Duplex fuit olim libertas seu
manumissio:: una regia, altera ecclesiastica. Regia
fiebat domini consensu coram rege excussione num-
mi (Cod. Theod. lib. 1v, tit. 7). Ecclesiastica insti-
tuta a Constantino Magno fiebat in ecclesia ante
cornu altaris coram presbyteris, comitibus, baroni-
bus, nobilibus et omni populo tam a laicis quam
ecclesiasticis, sive illi servi sacris initiandi essent,
sive non. Marculphus formula 94 : « Servum juris
mei nomine ill. ingenuum esse praecipio, et in sacro-
sancta ecclesia sancti ill. sub prazsentia sacerdo-
tum ibidem consístentium ante cornua altaris ab
omni viaculo servitutis absolvo. » Et form. 97 :
« Quia fratrum testimonio, inter quoe nutritus es,
dignus ad sacerdotalem honorem suscipiendum prz-
dicaris, censeo te atque statuo ante sacri altaris
cornu, in conspectu sacerdotum et cleri et. populi
astanlis, a presenti die et deinceps ab omni jugo
servitutis humana absolutum fore, civemque Ro-
1nanum appellari. » Idem videre est in charta
Engiltrudz et in petitorio sancti Ennodii. Porro
mamumittere servum abbati prohibetur in conciliis
Agath., can. 56, et Epaon., can. 8.
b Custos sacrarii. ls est quem sacristam modo
appellamus. De quo infra. Quid Sit sacrarium ex-
plicant glossz veteres : Sacrarium, xXpoow, Óvew-
&Tópwy, id est, heroum, seu herois alicujus tem-
lum, altare. Exdem gloss : Sacrarium iepoUzxn,
1d est, locus in quo sacra reconduntur. Item : Sacra-
víWfh — valax&p:ov, id est, parvulum templum. Pro
altari sumitur D. ad legem Juliam lege ult. Hoc
sancti Isidori capite sumitur pro loco in quo sacra
reconduntir, ut apud Ulpianum D. lege 4, De di-
visione rerum et qualitate. « Sacerlocus est locus conse-
cratus : sacrarium est locus, in quo sacra reponun-
tur: quod etiam in :zdificio privato esse potest. »
Gr:ecis exsuopuAcxto» apud Theodorum Balsamonem
in Nomocanonem Photii tit. 2, cap. 2, textu 5, quia
ju eo sacra vasa reponuntur. Dicitur et duexovtxày
C
tertia pro vestimentis fratrum et puerorum, vel qui-
busve ad necessitatem monasterii coemendis. (Quas
tres partes 5 custos sacrarii suscipiat, ac praeci-
piente abbate sub testimonio prepositi vel senio-
rum de singulis partibus pro suis necessariis Causis
expendat.
in conc. Laodiceno, can. 2.. Latinis secretarium
in conc. Ágathensi, can. 66 : « Quoniam non opor-
tet insacratos ministros licentiam habere in secre-
tarium (quod Grz»cei diaconicon vocant) ingredi, et
contingere vasa dominica. » Hujus vocis mentio fi
a sancto Gregorio lib. 1v Regesti, cap. 54. Unde
vox Gallica secretain, vel, ut alii pronuntiant, s-
grelain, id est, sacrista, custos sacrarii. Appellater
ei receptorium. Sidonius lib. v, epist. 14 : « li
nuntiatum est progredi episcopum de receptorio. »
Ad faciendum sacrum videlicet, ut ibi describitur.
Atque etiam salutatorium in concil. Matisconensi 1,
can. 2: « Nec intra salutatorium aut oratorium in-
gredi permittantur precipue Judzi. » lta appells
tur, quod episcopus ante missarum celebrationem
ibi sederet, et salutationes fidelium exciperet, qui
se ejus orationibus commendabant, aut ei aliquid
negotii communicabant. Quod videre est apod san-
ctum Gregorium lib. iv, ep. 98 : « Quo (pallio) non
aliter uti memineris, nisi in propria tua civitate,
dimissis jam filiis ecclesi:, procedens a salutato-
rio ad sacra missarum solemnia celebranda, etc. »
Et ep. 54 ejusdem libri : « In secretario vero se-
cundum morem pristinum susceptis ac dimissis ec-
clesize flliis, induere vestra fraternitas pallium de-
beat, atque ad necessaria solemnia ita prof&cisc. »
Quod etiam faciebant presbyteri, aliquando in alio
salutatorio seu secreJario. Sulpicius Severus lib. u
Dial., cap. 1 : « Cum quidem in alio secretario pre-
&byteri sederent, vel salutationibus vacantes, vel aa-
diendis negotiis occupati. » Fuit etiam sanctimonia-
libus suum salutatorium ; Gallice, le parloir. Senctus
Caesarius inRecapitulatione regule, cap. 8 : « Quz-
cunque ad conversionem venerit, in salutatorio ei
frequentius regula relegatur. » Ín. sacrario seu sa-
lutatorio sacerdos sacris vestibus 1issas celebra
turus induebatur; quibus completis ibidem erue-
batur : ut videre est ex locis Sidonii et Gregori
supra, citatis.
CAPUT VI.
DE ADHIBENDIS AD CONSILIUM FRATRIBUS.
$1. — Ex RecutA sANCTI BENEDICTI.
Quoties aliqua precipua agenda sunt in mona-
sterio, convocet abbas omnem congregationem, et
dicat ipse, * unde agitur : etbaudiens consilium fra-
a Unde agitur. Yd est, de quo agitur. Hzc phrasis
familiaris est sancto Patri Benedicto : ut supra
cap. 2 : Ut sit unde promat nova et vetera. Id est, ut
Sit id, seu aliquid, ex quo promat nova et vetera.
b Audiens consilium fratrum tractet apud se. Sanum
quidem preceptum, modo is sit abbas, qualem eum
sanctus Benedictus supra depinxit. Quod ut perfi-
ciat, solum Dei honorem spectet consilium petens :
. nec huic potius quam isti opinioni adb:ereat, ea in-
terim pendente, dum auditis fratrum sententiis,
quinam prestare videatur, judicaverit. Quod recte
ynonet sanctus Dorotheus, doct. 7, cum ait : « Nihil
decretum et prefixum in mente, vel sensu habeat. »
D trum tractet apud se ; et quod utilrms judicaverit,
faeiat. Ideo autem omnes ad consilium vocari dix-
mus, * quia:szpe juniori Dominus revelat qued
melius est. Sic autem dent fratres consilium cem
Nam si antequam consilium inire velit, aliquam
animo agglutinatam habet opinionem, nullo unquam
fratrum consilio, quamvis salubri, ab ea deduci po-
terit.
c Quia sdipe juniori Dominus revelat quod mettus est.
Hujus rei habetur exemplum apud sanctum Cypria-
num, epist. 10 : « Per nocturnas enim visiones, pet
dies quoque impletur apud nos Spiritu sancto pu
rum innocens :etas, qua in exsissi. videt oculis et
audit, et loquitur ea qux» nos Dominus monere et
instruere dignatur. » Quod sane mirandum est, com
tunc temporis tot. insignes essent prelati im Africa,
inter quos eminebat sanctus Cyprianus ; quibus ta-
*- ou hm
T5
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. VI.
19
omni humilitatis Subjectione; et non presumant A jorum inserviant': quid ex consiliis processerit Pa-
procaciter defendere quid eis visum fuerit. Et magis
inabbatis pendeat arbitrio, ut quod salubrius ju-
dicaverit, ei cuncti obediant. Sed sicut * diseipu-
los convenit obedire magistro, ita et ipsum pro-
vide, et juste condecet cuncta disponere. In omníi-
bus igitur omnes magistram sequantur regulam, ne-
que ab ea. temere 5 declinetur à quoquam. Nullus
in monasterio proprii sequatur cordis voluntatem.
Neque presumat quisquam cum abbate suo pro-
terve intus. et foris monasterium contendere. Quod
si presumpserit, regulari discipline subjaceat. Ipse
tamen abbas cum timore Dei et observatione regu-
le omnia faciat sciens se procul dubio de omnibus
judiciis suis zequissimo judici Deo rationem reddi-
turum. Si qua vero minora agenda sunt in mona- B
sterio, seniorum tantum utatur consilio ? sicut scri-
ptum est : * Omnia fac cum consilio, e£ post factum
non panitebis (Eccle. xxxi).
$ II. — Ex REcuLA saNcTI Pacnouwn (cap. 8).
d Si inventus fueritunus e fratribus aliquid per con-
tentionem agens. Vel contradicens majoris imperio,
increpabitur juxta mensuram peccati sui.
8 III. — Item ipsius.
e Igitur qui animo uno esse concupiscunt, et vi-
were Í mente communi disposuerunt, consiliis ma-
nen postpositis, sanctus Spiritus pueris revelabat
qui agenda et futura essent: ut discant pastores
humilitatem, cujus beneficio ad dona Spiritus sancti,
qui maxime prelatis allabitur, suscipienda sint
paratiores.
& Discipulos. Ita legunt. codices Victorini. Ita ha-
betur apud Smaragdum et Turrecrematam. . Recte.
Apud sanctum Dunstanum, discipulis. In vulgatis
editionibus, singulis, non ita recte.
b Declinetwr. Ita in omnibus cod. nostris ms.; ita
apud Keronem discipulum sancti Othmari abbatis in
expositione Alamanica vocabulorum regule sancti
Benedicti, sauctum Dunstanum, Smaragdum, Tritte-
mium. lta etiam habetur apud Flodoardum, lib. i1
Hist. Eccl. Rem., cap. 25, ubi agit de epist. Hinc-
mari ad Fulcramnum prepositum coenobii Corbeien-
sis. « Qualiter in hac electione eis sit agendum se-
*undum doctrinam heati Benedicti, ut in omnibus
nagistram sequantur regulam, nec temere ab ea de-
linetur a quoquam. » Et in Additione 1 Capitula-
is Ludovici imp. tit. ult : « In omnibus igitur omnes
nagistram sequantur regulam, neque ab ea temere
leclinetur a quoquam. » Quare illud devietur, quod
"ulgo habetur, explodendum est.
€ Omnia [ac cum consilio. In versione communi,
éne consilio nihil facias, ut in textu Hebraico et
;raeco. Notanda sententia, cui simile est illud Me-
andri effatum in Gnomicis :
BovJuv Ód mavrü; mpéypavog mpol&gÓows,
| est, ante omne negotium consilium cape. Cui sa-
e parebat beatus /Égila abbas Fuldensis, de quo
xc refert Candidus monachus in ejus Vita. « Au-
jebat libenter fratrum consilium. Sciebat enim
'riptum : Omnia fac cum consilio. Atque ideo non
: sublimiorerm, nec prudentiorem exteris zstima-
it. Neque etiam inani tumore jactabat se consola-
?ne alterius non indigere. Attamen si quandoque
inus prudens in aliquibus errabat, hoc magis alio-
un minus prudentium introductione, quam propria
wentione concepit, » O virum admirabilem, qui
us ex alieno judicio sapiebat quam suo. In multis -
trum, id faciant.
8 IV. — Ex RzcuLA saNcTI Basin (cap. 67).
Interrog. 5 Si quis non contentus quotidie sibi ali-
quid injungi de his quz pro mandato Dei incidunt,
sed artificium vult discere, quali vitio :egrotat? aut
si oportet ei acquiesci? — Resp. Iste talis, et prz-
sumptor est, et sibi placens et infidelis, dui non ti-
met sententiam Domini dicentis : Estote parati, quia,
qua hora non putatis, filius hominis veniet (Matth.
xxiv). Si enim quotidie exspectat quis Dominum,
sollicitus est et trepidus, quomodo presentem diem
non transeat otiosus, et nihil amplius querit. Si
autem imperatur ei artificium discere, obedientia
&ua habeat lucrum, b et in hoc placeat Deo 1 et non
in eo quod sibi placet, assumat judicium.
$ V. — Item ejusdem (cap. 68).
Interrog. 1 Si quis industrius sit et promptus ad
implenda mandata; agat autem, non quod ei injun-
gitur, sed quod ipse vult, quam mercedem babebit?
— Resp. Merces illius illa ipsa est quod sibi placet.
Cum autem Apostolus dicat : Unusquisque vestrum
proximo suo placeat in bono ad edificationem (Rom.
xv). Et ut amplius inclinaret et constringeret audien-
tes addit dicens : Quia ipse Christus non sibi placuit
(Ibid.). Scire debet unusquisque periculum suum
libenter aliis cedimus; sed, ut ait poeta,
Qui velit ingenio cedere, nullus erit.
4 Si inventus fuerit, etc. Habetur in Regula sancti
C Pachomii excusa, art. 148. Citatur a nostro auctore
ob illa sancti Benedicti verba : Neque presumat
quisquam cum abbate suo, etc. Fugienda est autem
contentio non solum cum superiore suo, sed cum
quacunque alia persona. Et si quid díllicile occurrit,
non per contentionem, sed per ea qus lex spiritalis
mandat, nempe per patientiam, precationem et spem
dissolvendum erit, ut preclare monet sanctus Mar-
cus Eremita capitulo 10 Legis spiritalis. De con-
tentione fugienda vide homiliam 56 sancti Antiochi ;
Ivonem. part. xu1 Decreti, et Burchardum lib. x.
e Igitur. Hoc caput non habetur in Regula sancti
Pachomii excusa, quemadmodum et quedam alia
quz hic ex eadem Regula citantur. Unde signum est
eam saneti Pachomii Regulam, quam excusam ha-
bemus, non esse integram. o.
f Mente communi. Id est, corde unanimi.
5 Si quis non contentus. Reperire est apud san-
ctum Basilium, interr. 117 Regul. brev., et apud
D Rufinum, cap. 42. Citatur autem ab auctore nostro
ob illa sancti Benedicti : Nullus in monasterio proprii
sequatur cordis voluntatem.
h Et in hoc placeat Deo. Hxc non sunt apud Rufi-
num. .
i Et non ineoquod sibi placet, assumat judicium. In
textu Greco : Kol ux iv c5 UrepÜéoec cb xo(sa, id est,
Et non in procrastinatione judicium. Sed Rufinus
legisse videtur dy «à «)rapsaxsia, etc., id est, in sibi
complacentia. Quod sane propius accedit ad men-
tem sancti Basilii. Nam hoc loco sanctus Basilius
vult monachum, si ei injungatur aliquam artem
ediscere, facere lucrum ex obedientia, non vero ex
sibi complacentia, nempe ex propria voluntate ar-
tem eligendo, Dei judicium seu condemnationem
incurrere.
ji Si quis industrius. Habetur apud sanctum Basi-
lium, interr. 148 Reg. br., et apud Rufinum, cap.
citato. Affertur autem ab auctore nostro propter
rationem ultima interrogatione dictam.
' 195
esse In eo quod vult sibi placere, simul enim et A
inobediens * invenitur .
8 VI. — Item ejusdem (cap. 81).
Interrog. ^ Si omnino volenti litteras discere, vel
lectioni vacare, indulgendum est? — Resp. Apostolo
dicente : Ut non que vultis, ea faciatis (Gal: v). In
omni negotio sua voluntate permittere unumquem-
que agere perniciosum est : sed oportet illud susci-
pere quod ab his qui presunt injungitur : eGamsi
contra voluntatem sit ejus cui injungitur, * secundum
Domini exemplum dicentis : Pater, non mea volun-
tas, sed tua fiat (Luc. xxn). |
$ VII. — Ex REcuLA SANCTI AURELIANI (cap. 25).
à Artificium vero discendum, aut quamlibet ope-
ram faciendam, non pro suo libito eligant, sed in B |
. vit», ad peragendam communem utilitatem , qu?
arbitrio abbatis erit, quod utile prospexerit impe-
randum.
$ VIII. — Ex Brcurna OniENTALI.
e Si inventus fuerit unus e fratribus aliquid. per
contentionem agens, vel contradicens majoris impe-
vio, increpabitur juxta mensuram peccati sui.
&IX. — Ex Recuta PaThUM (cap. 1).
f Ante omnia habentes charitatem, humilitatem,
patientiam, mansuetudinem, vel extera quie docet
Apostolus (Col. 1); ita ut nemo quidquam suum
vindicet ; sed sicut scriptum est in Actibus apostolo-
a Invenitur. Xa apud Ruflnum. In textu Grico :
Di,xttot, id est convincitur. —
LE omnino volenti. Invenire est apud sanctum
Basilium, interr. 96: Reg. brev., et apad Rufinum,
eap. 46. Profertur autem ab auctore nostro propter
rationem supra dictam. Pro, Si omnino, apud Rufi-
num legitur : Si Aoc alicui; 1n textu Greco, ei costi,
id est, Si omni. Atque hic ita legendum puto, non,
Si emnino.
.^ e Secundum exemplum Domini dicentis : Pater,
etc. Ita apud Rufinum, qua in texta Greco non re-
periuntur, sed ista : Tà dé ponga &riGtiag co0Ute
&puóter, toU Kupiou e'rovcog* FiveoUe Etowuaot* Occ 1j Opa
ov Ooxeite, b viüg vo0 iwÜpómou fpxstat" id est, huic
autem incredulitxtis crimen convenit, dicente Do-
mino : Sed estote parati, qua hora non putatis, filius
hominis venit. Sed cum hzc verba ad rem non fa-
ciant, puto textum sancti Basilii Graecum fuisse cor-
Fuptum, cum illa conveniant interrogationi 417. -
' é Artificium. Hoc capitulum hie citatur ob eam-
dem causam quani de superioribus sancti Basilii ca-
itulis diximus. Quod tamen, videtur sumptum ex
egula sancti Czesarii, cap. 6 : « Nemo sibt aliquid
operis, vel artificii pro suo libito eligat faciendum :
sed in arbitrio senioris erit, quod utile prospexerit
imperandum. » [dém statuit Tetradius, eap. 7, Re-
gul ; «Operam; non quam unusquisque voluerit,
sed qu: eis ordinata fuerit, faciant. » Qu:e quidem
sapienter instituta sunt, ut monachus discat suat
frangere voluntatem, quod in vita monachiea pre-
cipuum est.
e Si inventus fuerit. Hac sunt prorsus eadem verba
supra hoc capite citata ex Regula sancti Pachomii.
Et certe multa hic citantur ex Regula Orientali, quz
sumpta sunt ex Regula sanctí Pachomii.
t Ante omnia. Hzc habentur in secunda Regula
Patrum cod. Flot. cojus initium est : Cum ftestde-
remus in unum in nomine Domini. Exstant etiam Ín
veteri. cod. rhs. coenobii Corbeiensis in Gallia, vbi
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
196
rum, habeant orania communia (Act. ry). 5 Xlle vero
qui prepositus est; Dei judicium et ordinationem
sacerdotis in omnibus timere, diligere et obaudire
secundum veritatem debet. Quia si quis illum b putat
[se] spernere, Deum spernit, sicut scriptum est:
Qui vos audit, me audit ; qui vos spernit, me spernil ;
et qui me spernit, spernit eum qui me misil (Luc. x.
Ita ut sine ipsius voluntate nullus frater quidqua:
agat, neque accipiat ab aliquo aliquid, neque ce,
nec usquam prorsus recedat i sine verbo.
$ X. — Ex Recuta PAULI ET STEPRANI (cap. 2 «5.
j Seniores junioribus affectum paternum impen-
dant. Et cum k imperandi necessarium fuerit, ! non
tumenti animositate, et elamosis vocibus, sed fidc-
cialiter iranquilla simplicitate et auctoritate bosz
fuerint opportuna, injungant. * Juniores senioribus
sincera subjectione obediant, nec tumenti cervice in
quocunque respondeant, aut fastidienti animo, e&
negligenti aure imperantibus obedire detrectent:
sed unanimifer et concorditer, tam im spiritali
' opere quam in terreno omnes fideli intentione oc-
currant.
& XI. — Ex RecULA CUJUEDAM Parais.
i . P
2 Nullo aljo vitio diabolus monacnum perdit, ac
trahit ad mortem, quam.cum eum neglectis senio-
eadem Regula habetur.
8 Jile vero qui prepositus. Id est, qui secundus est
a sacerdote ; quem isti Patres faciunt veluti abbatem,
cul debeat subjacere praepositus.
h Putat se. TO se redunéat:
i Sine verbo. Id est, sine jussu, licentia eeu per-
missione,'ut in Evangelio : Is verbo tuo lazabo rete.
In eadem significatione Patres Gr:eci nomen, Aes,
id est verbum, usarparunt; ut videre est apud Pa-
ladium, cap. de Tabennesiotis * Ebs)joUa pia wv
típa cà mapÜtvow Voye E«vrile" id est egressa juniet
virginum sui ipsias verbo, id est, sine permissu.
' j Seniores. Hzc habentur in Regula ms. Paul i
Stephani cod. Floriac., eujus duo hic junguntur cx
pita, yprimem et secundum. '
k fmperandi. Lege; imperare.
1 Non tumenti. animosttate. Notanda dectrinm: :
nam aliud est imperium abbatunt, aliod regum. Nu
reges gentium dominantur eorum, ete. Vide supr.
' "m Juniores. Hic incipit secundam eaput Reguit
D Pauli et Stephani in dieto cod. Flor. 4. .
n Nullo alio vitio. Hoe capitulum exstat collat :
Cassiani, cap. 41.: Idem docet sanctus. Dorothes.
doct. 1: « Ego profecto, inquit, casum ullum alus
monachis contigisse nescio, preete? hunc, nes.
quia judicio et sensui cordis su facile credunt, aue
obtemperant. Aiunt nonnulli : Propter hoc cadit me-
nachus ; alii : Propter illud: ego Yero, ut mode dui.
casum aliam evenisse cuipiam neacio; nisi qua
proprio judicio et cordi suo credit. Itaque, cum v-
deris quempiam cecidisse, scito nullam aliam pote
rem eése causam, quam quod cordi suo credicit, et
seipsum instruere voluit.:» Hic ille. Qui seipsos
erudit monachus, diaboli discipulus est. Casus nom
nullorum monachorum, Ks plus zquo suo judici
1ribuerunt , vide apud Palladium in Hist. Lausiac?.
capitibus de Valente, Herone, et Ptolemzo; et aps
Cassianum, coll. u, eap. - c
à91
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. YIL
198
rum consüiis suo judicio ^ defensionique » con- À Interroga patrem tuum et annuntiabit tibi; majores
gpexerit confidere.
XII. — Ex RecvrA sancti CoLvasam (cap. 9).
c Maxima pars Regule monachorum mortificatio
est: quibus nimirum per Scripturam precipitur :
Sine concilio nihil facias (Eccli. xxxi). Ergo, si nihil
sine consilio faciendum, totum per consilium est
interrogandum. Unde etiam per Moysem praecipitur :
* Defensionique. Lege , definitionique , ut apud
Cassiamm. " ^ —— 07
b Conspexerit. Lege, persuaserit, ut apud Cassia-
num. B9! D.
c Mazima. Habetur in cod ms. Flor. etin editione
Parisiensi eodem capite. Sed im editione Insul apud
Goldastum (Parte 1 Paren. veterum), übi capita Re-
fuos, et dicent tibi (Deut. xxxn). Sed, licet duris
dura videatur hzc disciplina, nt scilicet homo de
ore pendeat alterius , certis tarnen Deum timentibus
4 dulcis et secura invenietur, si ex integro et non ex
parte conservetur. Quia nihil dulcius est conscientize
securitate, nihil securius est * anim: impunitate,
quam nullus sibi ipsi per se potest tradere, quia
proprie f aliquorum est examinis. |
cei; ac proinde maxima pars Regule monachorum
mortificatio est. to m .
d Dulcius. Ita in Reg. ms. cod. Flor. et apud Gol-
dastum. In editione Parisiensi : incertius, male.
e Anime impunitate. lmpunitas anima est, cum
nullis maleficiorum stimulis pungitur , maxime quia
illi qui przelati judicio innititur, errata non imputan-
gul:e sancti Columbani in plura alia dividuntur, ca- B tur, nist ea evidenter ep Dei adversentur.
pite 14. Proprii autem judicii et arbitrii abdicatio
summa mortificatio est, quz przipue monachos de-
f Aliquorum. lta in Fegula ms. cod. Flor. In edi-
tione Insule apud Goldastum, aliorum, rectius.
*
CAPUT VII.
* e D
« QUJE SUNT INSTRUMENTA BONORUM OPERUM.
B 1. — Ex REcuLa saxcrt BENEDICTI.
» Inprimis Dominum Deum diligere ex toto corde ,
a Que sunt instrumenta bonorum operum. Hic
instrumenta sumpta sunt ex epistola prima sancti
Clementis pap: ad Jacobum fratrem Domini (si mo-
do illius sit, aut saltem ad hune Jacobum missa) sub
finem ; in qua hzc instrumenta reperiuntur, paucis
famen exceptis et ordine mutato in multis. Hec
sanctus Clemens se a sancto Petro hausisse pfofite-
tur. Horum initium ita habetur. « Quotidiana enim
illius (Peiri) praedicatio inter czetera diurna manda- C
ta hzc erat. Quam in ejus exemplum etiam tibi, fra-
ter charissime, significare curavi. Bonorum, inquit,
operum, inter czetera, semina ac negotia sunt, quan-
tum Qgnusquisque sapit et potest, » etc. Quzdam
etiam referuntur in. antiquo Ürdine Romano ex Ca-
none Theodori Ánglorum episcopi, in ordinatione
abbatissz. '
H:ec eadem instrumenta, sed a sancto Benedicto
emendicáta, ejus tamen nomine suppresso, refert
"Theodulphus episc. Aurelianensis in suo Capitulari,
c. 91 : « Libuit nobis, inquit, huic nostro Capitulari
inserere sententiam cujusdam Patris de instrumentis
bonorum operum, in qua magna brevitate quid agi
quidve vitari debeat, continetur. In primis Dominum
£uunm: diligere ex toto corde, » etc. Referuntur
etiam a Magisiro cap. 9 Regul» suz etiam a sancio
Benedicto sumpta, quibusdam iamen aliis instru-
mentis insertis. Qux quidem a nostro auctore citata
non sunt, ne fere eadem res repeteretur. Horum
initium ita se halet : «
zno credere et confiteri, et timere Deum Patrem, et
Filium, et Spiritum sanctum, unum Deum in trini-
tate, et trinum in unitate, » etc. Sed in ipso hujus
capitis limine non minima occurrit difficultas, cur
ipsamet bona opera, quz hic recensentur, insiru-
znenta bonorum operum, seu, ut loquitur sanctus
Petrus, semina appellentur, cum nihil sit sui ipsius
instrumentum auí semen. Verum dicendum est hic
per ejusmodi bona opera intelligi perfectionis acqui-
renda certam methodum, seu ut loquitur sanctus
Pater Benedictus in flne bujus capitis, artem spiri-
talem, ad quam illa omnia quz hic commemoran-
tur, viam muniunt, ác proinde recte illius instru»
rnenta ac semina appellantur. Huic sententie suffra-
gatür Magister, quiin titulo capitis citati hec bona
€ tota anima, tota virtute. Deinde proximum tanquam
seipsum. 4 Deinde non occidere. Non adulterari.
non appellat instrumenta bonorum operum, sed ar-
tem sanctam; cum ait: « (uze est ar$ sancta, quam
docere debet abbas disciputos in monasterio? » :
b In primis. In vulgatis et in ms. cod. S. Faronis,
apud Smaragdum, et S. Dunstadum hzc verba pre
nuntur: Primum instrumertum. In ms. cod. 8.
rulphi post xo in primis additur, oportet.
* Tota anima. kpad Ruthardum ms. legitur, iota
mente. In epist. sancti Clementis, totis intimis cordis
visceribus, tantum. In canone Theodori : Ez'totis vi-
ribus suis diligere. v7
4 Deinde non occidere. Mirabitur quispiam cur
monachis, quorum professio est perfectionis stüdium,
tam dira crimina prohibeantur. Sed quamvis rata
h»c sint in monasteriis, non tamen abs re est illa
prohibuisse : ut sue recordentur fragilitatis raona-
chi; nec se ob. statom religiosum jam perfectionem
attigisse existiment seque ulta peccàti metas per-
venisse, nec posse amplius cadere: cogitentque an-
gelos in barathrum e ccelo ob $&uperbiama esse detru-
$05; Adam in paradiso peécasse; Judanr unum e col-
legio apostolorum Dominum vendidisse et ommi spe
8alutis abjecta sibi laqueo fauces obstrinxisse. Quante
obrem cum timore et tremore salutem suam in mo
nasterio operentur : humilitati acquirendz in primis
haud segniter incumbant; ad eamque in -omnibus
vite asceticze procellis ac tempestatibus tanquam ad
columnam Rhegiam velocius adnatent: Curentque
« Quie hzec est arssancta? Pri- D diligenter quotidie animte sordes elaere; ne ua ne-
gligentia et socordia in eum ànimi stuporem veniant,
utiandem (quod Deus avertat) gravia iHa scelera
perpetrent: qua sane olim a prolligatis uibusdam
monachis admissa fuisse liquido constat. Nam (at de
cxeteris taceam criminibus) SS. abbates ]
Bercharius, Abbo, Gerardus a parricidis monachis
culeo et simia dignis impie tracidati sunt. Recorda-
batur, qui scripsit. hzec, sanctus Pater Benedictus,
sibi a sceleratis monachis vinum veneno mixtum
fuisse propinatum. Hlud igitar sacre Scripture ad
memoriam revocent : In terra sanctorum impie ges-
sit, et non videbit gloriam Dei. Et illud : Dilectus in
dome mea male operatu& est. Non locus, sed boni
mores sanctum faciunt.
Ermenoldus,
199
testimonium dicere. * Honorare omnes homines.
Et quod sibi quis fleri non vult, b alii ne faciat.
e Abnegare semetipsum Sibi, d utsequatur Christum.
« Corpus castigare. f Delicias non amplecti. 8 Jeju-
nium amare. Pauperes recreare. Nudum vestire.
hinfirmum visitare. i Mortuum sepelire. j In tribu-
* Honorare'omnes homines. Hoc instrumentum non
exstat in Regula ms. Magistri ; sed loco illius istud :
Honorare patrem et matrem.
b Alii ne faciat. In Capitulari Theodulphi legitur,
alteri ne faciat. Apud S. Dunstanum, seu in Regula
sancti Benedicti a S. Dunstano correcta : Et quod
sibi non vult, alii ne faciat. Sed puto a chalcographo
omissum fuisse yerbum, fieri. Hoc autem legis natu-
ralis effatum est, quod olim Alexandro Severo impe-
ratori maxime placuit, ut ex his Lampridii verbis
in ejus Vita manifestum est: « Si quis de. via ad B s:eculi opera vana et
alicujus possessionem deflexisset, pro qualitate loci
aut Tustibus subjiciebatur in conspectu ejus, aut
virgis, aut condemnationi. Áut, si hzec omnia trans-
iret dignitas hominis, gravissimis! contumeliis ;
cum diceret : Vis hoc in tuo agro fieri, quod alteri
facis? Clamabatque sepius quod a quibusdam sive
Judzis, sive Christianis audierat et tenebat, idque
r preconem, cum aliquem emendaret, dici jube-
Dat: Quod tibi fieri non vis, alteri ne feceris. Quam
sententiam usque adeo dilexit, ut in palatio et in
publieis operibus przescribi juberet. »
c Abnegare semetipsum sibi. Luc. 1x, ubi non est
pronomen sibi in vulgata editione, quemadmodum
nec in Regula Magistri. Est tamen in epist. S. Cle-
mentis, in Capitulari Theodulphi et in cod. N. mss.
2tque etiam in editis quos viderim ; ita etiam legit
S. Ambrosius in epist. ad Constantium. lllud sibi
idem est quod, apud se, in sua conscientia, non coram
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
Non facere furtum. Non concupiscere. Non falsum À bulatione subvenire. k Dolentem éonsolari. ! A s»-
890
culi actibus se facere alienum. Níhil amori Christi
proponere, * [ram non perficere. Iracundiz tempus
non reservare. Dolum in corde non tenere. » Falsam
pacem non dare. Charitatem non derelinquere. ? Noa
jurare, ? ne forte perjuret. 4 Veritatem ex corde, et
ore proferre. Malum pro malo non reddere. Injuriam
l A seculi actibus se facere alienum. In epist. S.
Clementis: Et a malis actibus se alienum facere. Sed
S. Benedictus recte mutavit hoc vocabulum, quia
loquitur monachis, at S. Clemens omnibus Christia-
nis. Non enim monachis sufficit se à malis actibus
alienos facere, sed etiam a seculi actibus, etiamsi
aliqui boni sint, aut saltem indifferentes, ut sunt
mercaturam exercere, negotiari, militare, causas
agere et similia qu: haud decent monachos, ut de-
cet S. Dionysius Arcopagites ; ut sunt eliam alia
uülia, ut jocari, choreis et
lusibus indulgere, lautius epulari, pretiosa veste de-
lectari, et similia, a quibus monachi penitus abhor-
rere debent.
m [ram non perficere. Recte: nam ad iram per-
fectam quidam gradus sunt, ut notat S. Dorotheus,
doctr. 8. Primus est rapey d, id est perturbatio, que
est motus seu conflictatio cogitationum, qua cor
excitant illudque animosum et audax reddunt. Se-
cundus, Oupóz, id est furor, sanguinis fervor circa
cor accensus, ut ait S. Basilius, vocaturque é£vyeJix,
id est acuta bilis; quam potes exsti , ante-
quam fiat ópyó, id est ira perfecta, et tertius ire
radus: cum veluti multis lignis aggestis magnum
incendium excitatur, e£ complures prunz inarde-
scunt. Et hac ratione est iram perficere ; quod
vetat sanctus Pater Benedictus hoc loco. (jwartos
gradus est uyncuxocxic, quam ad verbum injuriz re-
cordaiionem dixeris. At S. Basilius im Regulis bre-
hominibus. Et h:ec phrasis est sancto Benedicto fa- (* vibus, interrogatione 55, rem aliter exponit. Nam
miliaris, ut cap. 7 Regule : Dicens sibi cum pro-
pheta. Et cap. 52: Ut frater qui furte sibi peculia-
füter vult orare. Et paulo post : Sed si alter vult sibi
forte secretius. orare. Qui loci, quid sit illud, sibi,
satis explicant. Abnegare igitur semetipsum sibi est
renuntiare suis affectibus et desideriis vitiosis in sua
conscientia et coram Deo, non coram hominibus ;.
conversionis sux suorumque operum se ac solum
Deum arbitrum seu testem quaerere, non homines.
4 Ut sequatur Christum. In epistola S. Clementis :
Ut Jesum Christum Dominum nostrum sequatur. S.
Benedictus contraxit.
e Corpus castigare. In epistola S. Clementis : Cor-
pus custodire. Sed puto locum S. Clementis esse
corruptum, et legendum castigare, In Regula Ma-
istri adduntur hxc verba, pro anima, hoc modo:
Corpus pro anima castigare.
f Delicias non amplecti. In epistola S. Clementis :-
Vanas et caducas non amplecti delicias. In
Regula
Magistri: delicias fugire, pro, fugere. In Theodori D
canone : delicias non appetere.
£ Jejunium amare. In dicta epistola : jejunium et
viailias sanctas amare. Dicit vigilias sanctas, ut di-
stinguat eas a prófanis vigiliis paganorum atque
etiam hereticorum.
h Infirmum visitare In epist. S. Clementis additur
Sitientes potare.
i Mortuum sepelire. In epist. S. Clementis : mor-
tuos sepelire, in plurali videlicet, quemadmodum in
duobus prxcedentibus et subsequentibus, additurque :
Et diligenter eorum exsequias peragere, pro eisque
orare, et eleemosynas dare.
j In tribulatione subvenire. In Canone Theodori :
tribulatis subvenire.
k Bolentem consolari. In Regula Magistri hoc in-
strumentum hzc duo subsequuntur : mutuum dare.
Indigenti donare. Qus in nullo alio codice reperire
potui.
juxta illum ópyáj est tantum in affectu, 6vpoc in
motu, in quo a S. Dorotheo discrepat ; sed quzstio
de nomine est. Apud sanctum Basilium sequitur
t«posucpog vehementior furoris motus, et epi CoB-
firmatio perturbationis acrior ; quam Cassianus lib.
vni de spiritu irz appellat amaritudinem tristitiz.
Saluberrimum autem iracundie sedandz remedium
est resectio voluptatum, ut monebat senior quidam
monachus ; ille enim hzxc dicere solebat : Ob hane
causam illecebras amputo, ut materiam przcidam
iracundiz ; etenim hanc novi pro voluptatibus per-
etuo decertare, tranquillum mentis mex statum,
intelligentiz: vim auferre, ut refert Socrates lib. iv
Hist. eccl., cap. 18. Charitate etiam exardescentes
animz partes sanari dicebat Serapion Thmaitensis,
ut refert idem Socrates loco citato.
n Pacem falsam non dare. In Regula ms. Magi-
stri : De conscientia pacem falsam non dare. Ubi se-
uuntur hzc tria instrumenta : Fratri fidem servare.
on amare detrahere. Promissum complere, et moa
decipere : quorum duo alibi non reperies. Nam illod :
Non amare detrahere, paulo post exprimitur a S. Be-
nedicto sub illis verbis : non detractorem.
^ Non jurare ; ne forte perjuret. Regula Magistri :
non amare jurare. S. Ambrosius in exhortatione ad
virginitatem : « Non jurandum.facile, quia plerum-
que multi casus accidunt, ut non possimus implere
quod juraverimus. Qui autem non jurat, utique non
pejerat ; qui autem jurat, aliquando necesse est in-
cidat in perjurium : quia omnis homo mendax. Nol
ergo jurare, ne incipias pejerare. »
P Ne forte perjuret. ln epist. S. Clementis : me
forte y jurium (quod absit) fiat.
q Veritatem ex corde et ore proferre. Yta apud Ru-
thardum et alibi etiam vulgo habetur. in epist. S.
Clementis deest praepositio ez, cujos loco in Capitu-
lari Theodulphi est particula copulativa ef.
801
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. VII.
803
non facere : sed et. factam patienter sufferre. * Ini- A 1 Malum vero a se factum sciat, et sibi reputet.
micos diligere. ^ Maledicentes se non * remaledi-
cere, sed magis benedicere. Persecutionem propter
justitiam sustinere. Non esse superbum. Non vino-
lentum. Non multum edacem. Non somnolentum.
Non pigrum. 4 Non murmuriosum. * Non detracto-
rem. ! Spem suam Deo committere. 8 Bonum ali-
quid in se cum viderit , Deo ^ applicet, non sibi.
* [nimicos diligere. In Regula Magistri. : inimicos
plusquam amicos diligere.
b Maledicentes se. non. remaledicere. In. Regula
Mag., Maledicentes se non solum non remaledicere.
c Remaledicere. Ita vulgo habetar, quemadmodum
et in Regula Magistri : apud S. Clementem, Ru-
thardum, et Theodulphum, maledicere.
. 4 Non murmuriosum. Optima lectio. Ita apud Ke-
ronem. [ta etiam habetur in Regul. ms.
apud Trithemium, in utroque cod. ms. S. Germani
et in editione Coloniensi : a nomine murmurium, id
est, murmur. Quod vocabulum non semel in hac
Concordia occurrit : a quo, murmuriosus : quod re-
penur in glossis qux vulgo inscribuntur nomine
*. Benedicti abbatis Floriacensis, Murmuriosus, 565-
uaoc lege, axe, id est murmurator. Quemad-
modum in eisdem glossis habetur, Memoriosus, wvi-
po», id est memor. Quare illud, murmurosum, quod
vulgo habetur, excutiendum est. Apud S. Clemen-
tein legilur : non murmuratorem. |
* Non detractorem. 1n epist. S. Clementis : Nec
detractorem : quia qui detrahit non se [lege, non so-
lum] sed alios etiam occidit. In Regula Magistri hoc
instrumentum non exstat hoc quidem loco, sed su-
perius habetur, non amare detrahere, quod perinde
est.
f Spem suam Deo committere. In epist. S. Cle-
mentis : Et totam spem Deo semper committere.
8 Bonum aliquid in se cum viderit, etc. Proclare
S. Áugustinus serm. 7 de verbis Domini secundum
Mattheum « Quid tu juste credis ? te sine Deo non
posse servare justitiam ipsius? ergo totum reputa
quod justus es pietati (Dei videlicet). Quod autem
peccator es, tw. iniquitati attribue. Esto accusator
tuus, et ille erit indultor tuus. Omne enim crimen,
facinus , vel tum nostre est negligentiz et
omnis virtus et sanctitas Dei est indulgent. »
Bonum aliquid. lta vulgo habetur. Apud Turre-
crematam, Bonum aliquod. In epist. S. Clementis,
boni aliquid, et est vera et germana lectio.
b Applicet. In epist. S. Clementis legitur, Appli-
care, id est auribuere. ln Regula ms. Magistri hoc
instrumentum ita habetur : Bonum aliquid in se cum
viderit, a Deo factum magis quam a se existimet.
i Malum vero a se semper factum sciat, et sibi re-
putet. lta vulgo scriptum habetur. In epist. S. Cle-
znenüs, Et malum a se factum cognoscat, et sibi im-
putet. In Regula Magistri, Malum a se factum judi-
Cet, et sibi et diabolo imputet. Cui hiec instrumenta
subsequuntur : Desideria sua a Deo perfici adoptare.
Substantiam suam non in. solo labore manuum sua-
rum, sed plus a Deo sperare. Ubi, adoptare, est ve-
Bemienter optare ; ut ab, amare, adamare.
) Diem judicii timere. Elegantem judicii descri-
»Lionem vide apud Tertullianum lib. de Spectaculis,
n fine ; et Eusebium Gallicanum, homil. 4, ad mo-
iachos.
k Vitam eternam omni concupiscentia spiritali de-
iderare. lta vulgo habetur. In Regula Magistri :
Titam citernam et Hieruealem | sanctam. desiderare.
a epist. S. Clementis vocabulum spiritali desidera-
ar, forte a quodam correctore expunctum. Omni
rgO spiritali concupiscentia vitam seternam deside-
ire est puro Dei amore, et ad majorem Dei gloriam
»n ob privatam utilitatem zternam felicitatem ex-
"tere, Et hic appetitus perfectus est, qui monachum
C
| Diem judicii timere. Gehennam expavescere. k Vi-
tam selernam omni concupiscentia spiritali deside-
rare. ! Mortem quotidie ante oculos suspectam ha-
bere. Áctus vitze suze omni hora custodire. * [n omni
loco Deum se respicere pro certo scire. Cogitationes
malas cordi suo advenientes mox ad Christum alli-
dere, ? et seniori spiritali patefacere. ? Os suum a
maxime decet. Sed ut ardentius a nobis appetatur,
illius excellentia hic subjicienda, primo ex S. Pro-
spero lib. 1 de Vita contemplativa, cap. 2: « Ergo
futura vita creditur beate sempiterna, et sempiterne
beata. Ubi est certa securitas et secura tranquilli-
tas, et tranquilla jucunditas ; felix zeternitas, ceterna
felicitas; ubi est amor perfectus, et nullus timor ;
e dies zeternus, alacer motus, et unus omnium spiritus
agistri, B de contemplatione Dei sui, et de sua cum illo per-
mansione securus ; ubi ipsa civitas, quz est angelo-
rum sanctorum et hominum congregatio beata, me-
ritis fulgentibus micat, et :eterna salus exuberat, ve-
ritas regnat; ubi nec fallit quisque, ne fallitur ;
unde nullus ejicitur beatus,. quo nullus miser admit-
titur. » Deinde ex S. Columbano, epistola 2 : « Beata
familia, qux in altis habitat, ubi senex non gerit,
neque infans vagit ; ubi laudes Domini nulla vox re-
tinet; ubi non esuritur, ubi nunquam sititur; ubi
cibo superno plebs coelestis pascitur ; ubi nemo mo-
ritur, quia neino nascitur ; ubi aula regicx coelestis
pascitur, in qua male resonans nulla vox audita est ;
ubi vita viridis veraque futura est, quam nec mor-
tis, nec meroris, metus consumpturus est. L:ti letho
transactio lz»tum regem videbunt, cum regnante re-
gnabunt, cum gaudente gaudebunt. Tune dolor,
tunc t:»edium, tunc labor delebitur. Tunc Rex re-
£um, rex mundi a mundis videbitur. » Sed varie a
variis Patribus hec beata vita descripta, maxime a
Cassiodoro, lib. de Anima, cap. 19, cujus locum non
refero, quia prolixior est ; quem vide , quia nescio
quid jucundius anim: spiritali legi potest.
! Mortem quotidie ante oculos suspectam habere.
Hoc instrumentum non exstat apud S. Clementem.
Mors ante oculos suspecta habenda est, quia cum
certa sit, incerta tamen et perfida est: cum absens
putatur, prasens est ; cum remota, propinqua ; in-
itanti repentina advenit ; prematura venit ; sub-
sidet in insidiis, incautos aggreditur non premedi-
tata irrumpit, invitos trahit. Suspecta ergo habenda
est, ne nos imparatos corripiat, quia mors pecca-
torum pessima, qua ad perpetuum ducit soppli-
cium, et ut ait S. Prosper Áquitanicus, epigr. 5:
Ille igitur finis malus est, quem poena sequetur,
Et qui perpetui porta doloris erit.
At contra sanctorum mors pretiosa in conspectu Do-
mini, quz perpetuum ducit ad gaudium. Et, si li-
p cet mihi in Prosperi versibus ludere, dicam :
Jlle igitur finis bonus est, quem palma sequetur,
Et qui perpetus porta salutis erit.
m In omni loco '" Deum se respicere pro certo "scire.
In epist. S. Clementis : In omni loco Deum respicere,
firmiter scire. Sed incuria typographi intercidit pro-
nomen se, quod habetur in capitulari Theoduiphi,
etin omnibus nostris cod., tam editis quam mss. ;
habetur etiam in Regula Mayistri, hoc modo : In
quovis loco a Deo se respici pro certó scire. Ex quibus.
omnibus hic S. Clementis locus castigandus est. —
n Et seniori. spiritali patefacere. Hzc instrumenti
pars abest a Regula Magistri. In epistola S. Clemen-
tis habetur hoc modo. Et sacerdotibus Domini mant-
festare. Sed sanctus Benedictus quzedam mutavit, ut
sententiam disciplinz claustrali accommodaret.
9 Qs suum a malo, vel pravo eloquio custodire. In
epistola S. Clementis : 0s suum a multo vel pravo
eloquio custodire,
805
8. BENEDICTI &BBATIS ANIANENSIS
80i
malo vel pravo eloquio enstodire. * Multum loqui A esse quod verius dicatür. Piecepta Deí factís quo
non amare. 5 Verba vana, aut risui apta non loqui.
e Risum multum aut excussum non amare. d Lectio-
nes sanctas libenter audire. * Orationi frequenter in-
cumbere. f Mala sua preterita cum lacrymis vel
gemitu quotidie in oratione Deo confiteri : de ipsis
'galis de cxtero emendare. Desideria carnis non
perficere. 8 Propriam voluntatem odire. ^ Proceptis
abbatis in omnibus obedire, etizinsi ipse aliter, quod
absit, agat i memores illius Dominici przcepti :
Que dicunt facite : que autem faciunt, facere nolite
(Matth. xxu).
Non velle dici sanctum, antequam sit; 1 sed prius
* Multum loqui non amare. « Multiloquium jactura
est monacho, » inquit S. Ephrem parenesi 46. In
epist. S. Clementis additur: Sed custodire labia sua,
ne dolum aut malum loquantur. [4
b Verba vana, aut risui. apta. non logui. In epist.
S. Clementis : Verba vana, aut mendacia non loqui :
quia os, quod mentitur, occidit animam. —
e Risum multum, aut excussum non amare. Hoc
instrumentum non exstat in epist. S. Clementis.
. Mentio fit in Vita S. Odonis abbatis Cluniacensis,
lib. 2: « Locutio vere sua pr: nimio gaudio ridere
nos cogebat. Sed ille habenas moderationis manu
tenens, mox capitulum Regul nobis apponebat di-
cens: Risum multum aut excussum non amare. »
4 Lectiones sanctas libenter audire. In. epist. S.
Clementis : Verba divina libenter audire. .
* Orationi frequenter incumbere. In epist. S. Cle-
mentis: Pradicationi et orationi ac lectioni frequens
ter incumbere :. el. eleemosynas. veras [acere. Recte
autem monachis frequentius orationi incumbere
praecipitur: nam, ut préclare monet S. Agterius
AÁmases episcopus in homilia in illud Evangelii:
Duo homines ascenderunt in templum : Ev vüc Quüg
pv fox (tux, dua rcpóc 8:0, Jf cv yqtvevy, vodog
vpàc obpavóv" id est, Oratio vite nostre auxilium,
conversatio cum Deo, oblivio terrenorum, via ad
collum. Unde recte docet S. Anastasius Sinaita in
sermone de sacra Synaxi: 'H 4àp mpogsóptia xod
Oxo Tüc Tpoctuxüg, xxi vuv Ütio» *papov uürap
Ünápytt mac Tow &pttGw' QiX piy J&p tüe mpoc-
£ux ic my &iropx xxl óc pnp map Oco0 xopttonsüa: id
est, Ássiduilas in oratione et in sacr: Scriptur:e le-
ctione mater est virtutum omnium: per orationem
enim omnem petitionem et donum a Deo reportamus.
Monachus mundo mortuus colo per orationem vivit
excellentissima sane vita, qua per orationem cum
Deo conjunctus est, qui in eo vivit, non jam ipse :
ita ut cum Apostolo dicat: Vivo ego, jam non ego.
sed vivit in me Christus.
f Mala sua preterita, etc. Hoc instrumentum non
est in epistola S. Clementis. lllud vero eisdem ver-
bis hahet S. Eligius episcopus Noviomensis, ho-
mil. 9.
8 Voluntatem propriam odire. Odire, pro odisse :
sed de hac re inferius. In epistola S. Clementis .legi-
tur : Sed propriam [Tangere. voluntatem. 1llos veros
esse monachos przeclare dieebat S, Fulgentius Ru-
spensis episcopus qui mortificalis voluptatibus suis
parati essent nihil velle, nihil nolJe, sed abbatis tan-
tunumodo consilia vel prxcepta servare.
b Preceptis abbatis iu omnibus obedire. In Capitu-
lari Theodulphi : Preceplis sacerdotis et praceptoria,
etc. In epist. S. Clementis : Eorum preceptis in om-
nibus obedire, etc., intelligil episcopos, de quibus
paulo ante loquitur. Sed sanctus Benedictus mutavit
vocabulum S. Clementis, et Theodulphus S. Benedi-
cti. Ille ut suis monachis, hic ut subditis suis sen-
tentiam, aptaret.
i Memores illius Dominici praecepti. In Capitulari
Theodulphi : Memores illud Dominicum praeceptum ;
b
tidie adimplere. k Castitatem amare. ! Nullum
odire. * Zelum non habere. Invidiam non exercere.
Contentionem non amare. Elationem fugere. Senio-
res venerari. Juniores diligere. » In Christi amore
pro inimicis ^ orare. P Cum discordantibus ante
solis occasum in pacem redire. 4 Et de Del miseri
cordia nunquam desperare. Ecce hzc sunt instre-
menta artis spiritalis, qu&& cum fuerint a nobis die
noctuque incessabiliter adimpleta, et in die judicii
reconsignata, illa merces nobis a Domino tecompen-
sabitur, quam ipse promisit, quod oculus non vidit,
nec auris audivit, que presparavit Debs his qi dil
recte satis, ut cap. 91, de Cellerario, in ms. Concer-
die: Memor semper illud apostolicum; potest enim
nomen wiemor regere aecusativum que ac geniti-
vum iun syntaxim sui verbi. 0n
j Sed prius esse quod verius dicatur. Ita in Reguh
Magistri, in Capitulari Theodulphi, apud Ruthamen,
Trithemium, . S. Dunstanum, in cod. mss. S. Fare-
nis, Vict. p. et in utroque S. Germani ; quze quide
lectio optima est: ut praedicatio illa sanctitatis noa
Sit causa finalis quae nos moveat ad sanctimoniam
acquirendam, sed tantum uenia ad illam:
nan fama et nomen ex sanciimonma oriuatur. Unde
Ruthardus ait: « Sed si forte sine volumtate sua
fuerit dictum, verius dicatur. » Vulgo, ut im epist.
S. Clementis legitur, 14 verius dicatur, Quam leetio-
neg, qui, admittere volet, dicat, necesse.est, partieu-
laan ut hoo Joco non significare eausams& finalem
(ineptum enim esse£, si quis famze sibi. coinparaadz
gratia sanctus esse vellet), sed tantum consequentiam
eventus, quemadmodum szpe in Evangelio ocenrrit,
. Ut Joan, xix : ut Scriptura tmpleretur dicens : Partiti
C
D
sun vestimeuta mea, sibi,. et super vestem meam. mi-
serunt sortem. Non enim hsc vestimentorum Chrisi
arütio, et sorein ejus vestem contigere, quia hoc a
ayide predictum est, ef ut ejus propbetia vera esset,
tanquam illa esset causa finalis ob quam bec facta
sunt ; quinimo ideo predicta sunt , quia contingere
debebant. . ..
k Castitatem, ete. In epistola S. Clementis legi-
tur : charitatem , male.
| Nullum odire. Odire, pro, odisse, ut paulo ante:
voluntatem propriam odire. S. Valerianus, orat. de
bono disciplinz : odio colloquium mulieris. ln epist.
S. Clementis legitur: Nullum odio habere : quia
qui odit fratrem suum, homicida est. In Canone Thee
dori legitur : neminem odisse.
n Zelum non habere. Recte hoc instrumentum dist
tinguitur a sequenti, nempe, invidiam non exercere.
Nam ita habetur in cod. Vindocinensi, in epistola
S. Clementis, et in R Magistri. Vulgo tamea.
none Tbeodori, ubi sic legitur : Zelum injustum «t
invidiam non habere , Butbardus addit $nimicitiss
non exercere, Quod certe.vix alibi r ris. Zelzs
autem hoc loco pro zelo malo sumitur, de qe
infra.
. ^ In Christi amore, etc.. In opist. S. Clementis ke-
gitur in Christi nomine, utin can. Theodori. Hoe te
strumentum non exstat in Regula Magistri.
? Orare. In Can. Theodori, Kzorsre. .
P Cum discordante. lta apud Keronens. Im epist.
S. Clementis, legitur. Cum diecordantibus, e&c., wt
vulgo. In Regula Magistri habeur: Asxte selis ecca-
sum cum inimicis redire 1n gratiam. Ubi et hoc in-
strumentum additur ;: Omnibus bonis ex toto corás
obedire.
q Et de Dei misericordia nunquam desperare. in
Regula Magistri : et de Deo nunquam desperare.
893 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. Vit. 806
gunt eum. Officina vero ubi bec omnja diligenter A Qui vero sepius orare voluerit, überioreni invenjet
operemur, claustra sunt monasterii et stabilitas in — misericordiam Christi.
congregatione. $ Ill. — Ex Recura eawcri. Basin; (cap. 44).
. Interrog. 5 Quid est maledicus, id est Aoidopoz. —
Resp. Omnis sermo qui ob hoc profertur ut infamet
aliquem, deroget vel male comméndet , ^ maledicus
est, etiamsi non videatur esse injuriosus. Ét hoc ma-
nifestum est ex sententia Evangelii, eum dicit de Ju-
dzis : Quia maledizerunt eum dicentes : Tu sis ex di-
scipulis ejus (Joan. 1x). |
$ IV. — Item ejusdem (cap. 42).
.. Interrog. i Quid est detractio vel derogatio? —
Hesp. Duas opinor esse causas, in quibus licet ali-
Deo, cui militant , Christo. Non blasphemiam se- cui dicere et retractare aliena mala : i si quando
ciantes, nec. dicere quidquam preter quod*bonum — consilium habere necesse est eum cseteris, qui in hoc
est. Àd obsequium non pigri, ad orationem parati, B ipsum videntur assumi, quomodo corrigatur is qui
in humilitate perfecti, in obedientia b precineti,in peccavit, vel male aliquid egit. Et rürsum si quando
vigiliis instantes, in jejunio bilares. Nullus se[ab] ^ necesse est provenire aliquem et commonere ne
alio Justiorem arbitretur; * sed unusquisque om- forte incurrat in consortium alicujus mali, dum eum
nibus se inferiorem contemnat. Qui se exaltat, hu- — putat esse bonum : quia Apostolus dicit : Nolite
miliabitur; e£ qui se bumiliat, exaltabitur. Praece- — commisceri cum hujusmodi (1I Thess. 1i). k Item in
ptum senioris est, ut salutem suscipias; non mur- Salomone : Noli manere cum homine iracundo, ne
murando ullam operam facias; non responsionem forte viaé ejus discas et sumas laqueum anime tuc
contra praeceptum usurpes, non te extollas, aut ma- — (Prov. xxit). Quod et ipsum Apostolum fecisse inve-
$II. — Ex Recura saNcTI Macanit.
« Milites ergo Christi sic taliter suos debent com-
ponere gressus, charitatem in se perfectissimam con-
tinentes Deum ex tota anima diligere, et ex tota
mente, e ex toto corde, et ex tota virtute sua, in-
vicem inier se perfectissimam sectantes obedien-
tiam. Pacifici, mites, moderati; non superbi, non
jojuriosi, non susurrones, non irrisores, non ver-
bosi, non presumptuosi, nog sibi placentes, sed
gnifices utilem operam aliquam fecisse. Non acqui-
rendo aliquid lucri congaudeas, aut in. damno con-
tristeris. Non te familiaritas aliqua s$zcularis tra-
hat, sed tota dilectio. tua in cellula demoretur.
4 Cellam ut paradisum habeas. Fratres tuoa spirita-
Jes ut :ternos confidas habere parentes. Preposi-
tum monasterii timeas ut dominum, diligas ut paren-
tem. Similiter quoque et omnes oportet diligere fra-
tres, cum quibus etiam te confidas * videre gloriam
Christi. Non oderis laboriosam operam, otium quo-
que ne sectaveris, in vigiliis confectus , in opere
justo affectus, ambulans quasi dormitans, lassus ad
siratum tuum venias : cum Christo requiescere cre-
das. f Cursumque monasterii super omnia diligas.
nimus per hoe quod scribit ad Timotheum dicens :
Alezander erarius multa mala mihi ostendit; quem tu
quoque devita : valde enim restitit nostris sermonibus
(M Tim. 1v). Preter hujusmodi autem necessitates
quieunque dicit aliquid adversus aliquem, ut vel de-
» roget ei vel obtrectet, istud esi detrahere; etiamsi
vera esse videantur quz dicit.
$ V. — Item ejusdem (cap. à2).
Interrog. ! Qui detrahit fratri, audit detrahentem,
et patitur, quid dignus est? — Resp. Excommuui-
cari debet. Detrahentem, inquit, occulte. adversus
proximum suum, hunc persequebar (Ps. c). Et alibi
dictum est : » Noli libenter audire detrahentem, ne
forte eradiceris (Prov. xx).
^ Milites Christi, etc. Hxc non exstant in Regula — terr. seq. et apud Ruf. eod. cap...
Serapionis, Macariii et aliorum cod. Flor. Quzdam, ] Si quando consilium, etc. Videndum est ta-
maxime eirea finem, habentur in epist. S. Hiero- men si is quicum inis consilium de alieno peccato
nymi ad Rusticum de forma vivendi. emendando , sit vir prudens , ut ejusmodi peccatum
b Precincti. ld est, prompti. alteri non sit patefacturus. Et ita hic Basilii Jocus est
c Sed unusquisque, etc. Lege, Sed unusquisque se — explicandus. De detractione plura vide apud Tole-
tum, lib. v, cap. 63 et seq., Angelum et alios.
tanquam omnibus inferiorem contemnat. .
4 Cellam ut paradisum habeas. Consule S. Hiero- ^ — k Item in Salomone. In textu Graeco nulla mentio fit
nymum, S. Dorotheum, S. Antiochum, Severum D &alomonis, sed tantum producitur finis hujus senten-
Sulpitium, Cassianum ,. Palladium , Joannem Mo- ti», mutata secunda persona in tertiam : Mà «ers
schum, et czteros, qui de vita ascetica, ejusque — 2&6» Bpóxove rà £avro0 -— id est, Ne quando quis
cultoribus sexipserunt, et videbis, quantum sit e re — capiat laqueos animz suz. Locum textui suo accom-
monastica custodia cellz. modat.
e Videre. Pro, Visurum. Ut eepe occurrit. 1 Qui detrahit. fratri. Invenire est apud S. Basi-
f Cursum monaeterii. Cursus est pensum divini lium, interr. 26 Regularum brevium , et apud Rufi-
officii, quod quotidie excurritur,et persolvitur a mo- nem, cap. 94.
)achis. De quo infra. 0. m Nol libenter audire delrahentem. lta apud Rufi-
5$ Quid est maledicus, etc. Habetur apud S. Basi- — num. Et ad verbum redditur textus sacre Scripturae,
jum, interr. 34 Reguli brev. et apud Rufinum, cap. — prout a 3. Basilio profertur, qui est hujusmodi : Mj
3, ubi ita etiam legitur. At in textu Graco ci dor. — xósoc dxovt xgtueQoUvroc , eic. ;. id est , Ne. libenter
otGopéí« ; id est, quid est maledictum? quibus verbis — audias detractorem. Aliter tamen Prov. cap. xx,
esponsio convenit : Omnis sermo, etc. Hzc autein. versu 15 ubi hic locus exstat, legitur in versione
. Basilii capita citantur ob hzc sancti Benedicti — Septuag. Interpretum, M &jant xxroo)sty ty 1)
erba : mon detractorem. iEap05c, id est, Noli diligere etrahere, ne eradi«eris.
3 M aledicus est. Lege, maledictum est, utin Greco. — In textu Hebraico nuu ann-ox, al theheb. schana ,
«óopíta.
id est, noli diligere somnum, uL in versione communi,
à Quid est detractio. Exstat apud S. Basilium in- — Sed si mutatis punctis legas EV? sclone, eflicies «à
807
6 VI. — Item ejusdem (cap. A4).
Interrog. * Quod si de eo, qui preest, detraxerit,
quomodo eum observabimus? — Hesp. Et iu hoc
manifestum est judicium iracundi» Dei, qus» facta
est super Mariam, dum detraxit de Moyse : et pec-
catum ejus, nec ipso quidem Moyse orante, inultum
Deus esse permisit (Num. xi).
' $ VIL — Item ejusdem (cap. 61).
Interrog. ^ Quomodo intelligitur superbus, vel
quomodo curatur. — Resp. Intelligitur quidem ex eo
quod ea semper quz eminentiora sunt quzrit. Cura-
tur autem, si credat sententie ejus quz dixit : Deus
superbis resistit (Jac. 1v). lllud sane sciendum est
quod quomodo quis timeat damnationem superbiz,
impossibile est curare hoc vitium, nisi abstrahat se,
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
808
À. comminationes futuri judicii et recordemur terribile
illud futuri examinis tribunal, timebimus judicia Dei.
. 8 X. — Ex Rzcura sancmI Isiponi (cap. 4).
h Monachis autem summopere studendum est ut
apostolicam vitam tenentes, sicut in unum constituti
esse noscuntur, ita cor unum habeant in Deo, nihil
eibi proprium vindicantes, i [nihilque in] quantulum-
cunque amorem rei private gerentes ; sed juxta ex-
emplum apostolicum omnia communia habentes , ia
preceptis Christi permanendo proficiant, i Patri ho-
norem debitum reverentes, erga seniores obedien-
tiam, erga :xquales incitamentum virtutum , erp
minores exempli boni ministerium conservabunt.
Nemo cseteris se judicet meliorem, sed inferioreu
omnibus deputans tanta bumilitate clarescat, quant
et secedat ab omnibus occasionibus elationis. Sicut B plus ceteris culmine virtutum coruscat. Abstineai
impossibile exstingui linguam alicujus, vel gentis
loquelam , vel artificium aliquod, nisi quis omni ge-
nere se penitus abstrahat non solum ab agendo, vel
loquendo [vel movendo], sed etiam audiendo eos qui
loquuntur, vel videndo eos qui agunt id quod obli-
visci cupit. Et hoc observandum est de omnibus
vitiis.
— 8 VIII. — Jtem ejusdem (cap. 90).
Interrog. * Quomodo oportet jejunare, cum ne-
cessarium jejunium injungitur, si aliquando quod re-
ligio deposcit explendum tanquam ex necessitate, an
voluntarie? — Resp. Domino dicente : Beati qui esu-
riunt et sitiunt justitiam (Matth. v), omne quod ad
religionem pertinet, nisi ex proposito et religione
etiam a furore et detractione, parcat monachus lie-
gus. k [ndecenter quoque vel ! notabiliter non in-
cedat. Philargyrie contagium ut lethiferam pestem
abhorreat, a turpibus verbis vel otiosis linguam
avertat, atque indesinenter cor mundum labiaque
exhibeat. Affectus quoque animi türpes ab intentione
cogitationis abstergat, seque per compunctionem
cordis in studio sancto meditalionis exerceat. 'Torpo-
rem somni atque pigritise fugiat, vigiliisque et ora-
tionibus sine intermissione intendat. Gulz: concupi-
scentiam deprimat , atque abstinentiz virtutibus se-
metipsum pro studio domandarum libidinum affligat,
domans jejuniis carnem, quantum valetudo corporis
sinit. Livore quoque invidie de fraternis profectibas
fiat, periculum generat. Debet ergo jejunio sociari C nequaquam tabescat; sed quietus atque pacificus per
devotio. Quia autem necessarium sit jejunium in tali-
bus quibusque causis, d et maxime cum desideramus
aliquid impetrare de Domino, etiam sanctus Aposte-
lus docet, qui inter czeteras suas virtutes addidit e
etiam hoc dicens : Quia in jejuniis ! frequenter (II
Cor. xi).
6 IX. — Item ejusdem (cap. 158).
Interrog. 5 Quomodo possumus timere judicia Dei.
— Resp. Nüturaliter exspectatio omnis mali timorem
incutit. Ita namque etiam bestias timemus et prin-
cipes, scientes imminere ab eis aliquid quod ad vite
exitium pertinet. Si ergo credamus quia vere sunt
detractorem. (nemadmodum cap. xxiv, Prov. : Et
cum detractoribus ne miscearis, ubi in textu Hebreo
legitur o*3q, Schonim, id est, detractores.
* Interrog. 27 Reg. brev. ; Rufin. cap. 2.
b Interrog. 95 Reg. brev.; Ruf. c. 40.
c" Quomodo jejunare. Reperitur apud S. Basilium,
interr. 150 Regul. brev. et apad Rufinum, cap. 50.
Hoc caput citatur ob hxc verba : Jejunium amare.
4 Et maxime cum desideramus, etc. Ita apud Rufi-
num, sed non exstant in textu Graco.
* Hoc etiam dicens. Ita apud Rufinum. In textu
Graco additur, wpóg QibaexoAxv ópariípav, id est, ad
nostram instructionem.
! Frequenter. Hoc vocabulum non invenitur apud
Rufinum.
5 [nterrog. 209 Reg. brev.; Rufinus, cap. 72.
hà Monachis autem, etc. Hzc habentur in Regula
excusa S. Isidori, cap. 3.
| Nihilque in. quantulumcunque. Dele «à nihilque
in quod redundat, et lege, ut in Regula excusa nec
amorem fraterne dilectionis de cunctorum gaudeat
meritis. Iracundiz perturbationem a se rejiciens, et
patienter omnia sustinens, nulla tristitia, nullo tem-
porali mcrore affectus, sed contra omnia adversa
interiori gaudio fretus, ipsam postremo vans glorie
laudem procul a se abjiciat, ut dum his institutis ra-
diat, merito nomen su: professionis retineat.
$ XI. — Ex RecuLA saNcrI lsipont ( cap. 94 ).
P 'Transeuntibus de hac luce fratribus , antequam
sepeliantur, pro dimittendis eorum peccatis » sacri-
ficium offeratur. Corpora fratrum uno sepelienda
sunt loco, ut quos viventes charitatis tenuit umilas,
amtiulumcunque.
| Patri honorem debitum reverentes. : Pe-
trem honore debito reverentes. In Regula excusa lep-
tur : Patri honorem debitum referentes.
k ]ndecenter quoque , etc. Monachus incedere oc-
bet juxta id quod precipit S. Fructuosus archiep:
scopus Bracarensis, cap. 8 Regul sux : « Definitum
est ut ... in gressu n strepitus, neque salt-
amplos tensis passibus facerent : nec alibi dum per-
gunt, aspicerent, nisi ante vestigia sua. »
1 Notabiliter. Id est, superbe et fastuose.
m Transeuntibus de hac luce fratribus, etc. Hxc
habentur in Regula excusa sancti Isidori eodem
cap., qus» hic citantur ob illa sancti Benedicti ver-
ba : mortuum sepelire.
B Sacrificium offeratur. Antiquus fuit Ecclesise naoe
pro defunctis sacrificium offerre, de quo agit san-
. ctus Augustinus, lib. de Cura pro mortuis babenda .
cap. 1, et in epistola de octo quxestionibus ad Dut-
cium , qu. 2. Mentio fit apud Cassianum, coll. x.
$09
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. VII.
810
morientes unus locus amplectatur. Pro spiritibus À autem omnipotens custodiat vos in omnibus bonis :
defunctorum ^ altera die post Pentecosten sacrifi-
cium Deo offeratur, ut beate vitx» participes facti
purgatiores corpora sua in die resurrectionis reci-
piant. Hzc igitur, o servi Dei, milites Christi , con-
temptores mundi, ita vobis custodienda volumus,
ut majorum przcepta [ ^ patrum ] per omnia con-
servetis. Suscipite igitur inter illa et hanc admoni-
tionem nostram , humili corde custodientes quze di-
cimus, libenter sumentes qux» dispensamus : qua-
tenus vobis de effectu operis sit gloria, et nobis pro
ipsa admonitione postulata proveniat venia. Deus
cap. 5: « Àb iis qui ejus compatiebantur exitio, vix
a presbytero abbate Paphnutio potuit obtineri ut
non inter biothanatos reputatus etiam memoria et
et quomodo cepit sic confirmet gratiam suam in
vobis. Àmen. :
$ Xll. — Ex RecuraA saxcri Pacuoun (cap. 127).
e Si frater dormierit, 4 omnis eum fraternitas
prosequatur. * Neino remaneat absque majoris im-
perio, f nec psallat, nisi ei jussum fuerit; nec post
alterum psalmum jungat alterum sine prepositi vo-
luntate. |
$ XIII. — Ex Rreevra saxcrI Fenngort (cap. 25).
& Ut jurandi consuetudo ad integrum, si fleri po-
resurrectionis suis discipulis denuo apparuit, qua-
dragesimam post resurrectionem die ad colum
ascendit. Nec his adversatur sanctus Augustinus,
oblatione pausantium judicaretur indignus. » Et in B cum ita ait sub finem Qusxstionum super Gene-
concilio Bracarensi 1, cap. 24; Aurelianensi 1,
can. 14 ; Vasensi 1, can. 2; Vasensi i, can. 3, et
aliis auctoribus infra citandis. Sanctus Isidorus tan-
tum unius diei, quo in exsequiis defunctorum salu-
taris offertur hostia, meminit; qui tamen offereba-
tur etiam quibusdam aliis diebus ab ipsius defuncti
obitu. Alcuinus, lib. de divinis Officiis, cap. 5; Ama-
Jarius Fortunatus, lib. rv de ecclesiasticis Offic., cap.
42 , mentionem faciunt tertii, septimi et wigesimi
dierum, quos adhuc observat sancta Romana Ec-
clesia. Sed olim mos iste varius fuit. Nam tempore
sancti Ambrosii alii tertium diem et trigesimum
observabant, alii septimum et quadragesimum , ut
videre est in ejus oratione de Theodosii obitu:
« Ejus ergo principis conclamavimus obitum, el
nunc quadragesimum celebramus assistente sacris
altaribus Honorio principe ; quia sicut sanctus Jo-
seph patri suo Jacob quadraginta diebus huma-
tionis officia detulit, ita et hic Theodosio patri suo
justa persolvit. Et quia alii tertium diem et trigesi-
mum, alii septimum et quadragesimum observare
consueverunt, quid doceat lectio, considereinus. »
]ta in vetustis editionibus ; nam in quibusdam recen-
tioribus corrupte legitur : alii tertium diem, alii tri-
gesimum, alii septimum , alii quadragesimum obser-
vare consueverunt. Dierum tertii et quadragesimi
observationem commemorat Palladius in Lausiaca,
capite de Eulogio : Kal avvio «o0. uiv uaxapiov E)-
AÀoyiov v& vt0G«p«xozca EneraMiotat, coU o£ MAoÓn-
kivov 19 cp.« 1& tpira rap ví; kOtigorutoc" id est:
;L accidit ut celebraretur a fraternitate beati Eulo-
gii quadragesimus dies, mutilati vero corpore dies
tertius. Ecce ut veteres illi monachi AEgyptii dies
tertium et quadragesimum celebrabant. Àn alium
addiderint, etsi id non pateat ex Palladio, est ta-
men simile vero eos addidisse nonum. Nam olim in
Orientali Ecelesia agebantur tres hi dies pro mor-
tuis tertius, nonus et quadragesimus. Constitutiones
apostoliez : 'Exeásigo pite civ xtxonanpyov, etC.,
Ad est, tertius defunctorum dies fiat cum psalmis ,
lectionibus et precibus propter eum qui tertio die a
mortuis resurrexit; dies nonus, in memoriam eorum
qui superstites sunt, et eorum qui defuncti sunt; dies
quadragesimus, juxta antiquam formam. Ubi male ver-
titur: exsequia: vero defunctorum fiant tertio die. Justi-
nianus Novella 133, cap. 3: « Sed néque aliquam exco-
itent occasionem aut vim ad monasteria muliebria
ingrediendi, aut mulieres viris deputata occasione ho-
ruin , que circa funus aguntur ( quas utique memo-
rias vocant ) et tertiau et nonam convenientes diem ,
et dum quadraginta. coipleantur. » ldem docet Eu-
gtratius presbyter magna Ecclesie, tractatu 5, de
defunctorum animis ( Photius in Bibl. n. A71 ) ; ipse
enim scribit tertiam , nonam et quadragesimam dies
agi cum precibus et eleemosynis in memoriam de-
functorum ; tertiam, ob Christi resurrectionem , quie
tertia die contigit; nonam, quia post octo dies suz
PATROL. CIII.
C
sim : « Et fecit luctum patri suo septem dies. Nescio
utrum inveniatur alicui sanctorum celebratum esse
luctum novem dies, quod apud Latinos novemdial
appellant. Unde mihi videntur ab hac consuetudine
prohibendi , si qui Christianorum istum in mortuis
suis numerum observant, qui magis est in gentilium
consuetudine. » Nam aliud est loqui de nono die, aliud
de novem diebus. Novem dies non celebrabant Chri-
$tiani , sed nonum diem duntaxat. Novemdialis me-
minerunt gloss veleres : Novemdial, &vvaca. ini
y£x00U dyópsy« , quos dies etiam Athenienses £vvasa
appellabant , ut docet Julius Pollux lib. u1 Onomast.,
cap. 19.
a Altera die post Pentecosten , etc. Mos olim fuit in
monasteriis multis ut anniversarie preces et misse
stato die pro defunctis fratribus agerentur. ld instituit
beatus /Egil abbas Fuldensis in suo monasterio, die
sancti Ignatii martyris ad hanc memoriam deputato,
ut scribit CandiJus monachus Fuldensis in ejus Vita.
Sanctus Hugo abbas Cluniacensis idem s6tuit Geri
quotannis feria 5, post octavas Pentecostes in om-
nibus monasteriis sibi subditis, ut videre est in
charta quadam de quibusdam illius decretis ( Bibl.
Clun. in S. Hugone ).
b Patrum. Leye potius, ut in Regula excusa.
c Si frater dormierit, etc. Hoc caput videre est in
Regula saueti Pachomii excusa , art. 71.
Omnis eum fraternitas prosequatur. ld est, om-
nes fratres ejus funus prosequantur.
e Nemo remaneat. Ex art. seq. santi Pacbomii,
in quo ita habetur : « Nemo exeat foras, nemo lo-
quatur; nemo remaneat excepto majoris imperio. »
f Nec psallat. Ex art. 73 ejusdein Regule, sed
aulo aliter : « Nemo ante psallat, nisi et jussum
uerit, nec completo psalmo alterum sine prepositi
jussione audeat jungere. »
& Ut jurandi consuetudo, etc. Perfectionis Chri-
Stianz studiosis, ut sunt monachi , ab omni jureju-
rando cavendum est. Quo: przclare docet sanctus
Leander, lib. de Inst. virgin.. cap. 19: « Nunquam
jurare, sed semper verum dicere pari observa stu-
dio. Nam sicut carnalibus pro terrore fraudis jurare
permissum est; sic prohibita sunt spiritualibus,
etiam dum bene conscii sunt sacramenta. Sit , in-
quit, sermo vester, est est, non non. Quod autem,
plus est, a malo est. Cave itaque jurare in bono,
quia de malo est. Propterea dicitur esse a malo, €o
quod jurandi necessitas ex infideli sit conscientia.
Kjus enim hominis jurandi extorquetur necessitas ,
cujus fides manet in dubio. » Cum autem monacho-
rum fides neutiquam vacillare debeat, non opus est
eis juramento, quo dictorum suorum veritas confir-
metur. Bona conscientia non indiget juramento ;
tantus est in ea veritatis amor ut quidquid dicit ,
juratum patet. Recte olim Solon, teste Laertio lib. 1,
dicebat : &eAoxeyaDiav 0pzou mi totipus € yt , id est.
Probitatem juramento fideliorem cense ( 5. Hieron.,
26
D
eisi secundum humanam fragilitatem minus forsitan
possunt mendacii cavere peccatum , possint saltem
damnandum vitare perjurium. Quos rogo simul at»
que commoneo ut studeant in usum habere verba
sacra, ne unquam necessaria sint sacramenta. Quam
enim hujus vitli debeant omnes vitare flagitium,
beato apostolo monente, didicimus. Nolite jurare ne-
que per celum , neque per terram , neque aliud quod-
cunque juramentum. Sit autem verbum vestrum, Est
est, Non non ; ut nou sub judicio decidatis (Luc. v).
Et illud similiter diving Scripture : Vir multum ju-
rans replebitur iniquitate, et non discedet de domo
illius plaga ( Eccli. xxi ). His namque magnis
atque evidentissimis documentis etiam lectio Evan-
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENBIS
test, de monachorum interlocutione tollatur: ut, À
sia
6 XV. — Item ejusdom (cap. 10).
à Non maledicatis, quia scriptum est : Malediei
regnum Dei non possidebunt (I Cor. v1).
8$ XVI. — Item ejusdem (cap. 11).
e Mentiri omnino non liceat, quia osquod menátur,
occidit animam (Sap. 1). Et illud : perdes 5 eoa qui
loquuntur mendacium (Psal. x).
$ XVII. — Item ejusdem (cap. 12).
Iracundiam nullus usque ad aliam dien prounsbheme
presumat. Quod $i, ut babet humana fragilius,
sermo durior inter fratres ortus fuerit, invieem sibi
veniam petere et debita relaxare debebunt propter
Domini mandatum, ubi dicit: Si recordatus [ser
quia frater tuus. habet aliquid adversus te, relin
munus tuum ante altare, et vade prius. reconcilier
geli, qui maxima est plenitudo, similiter atte- B fratri tuo, et tunc veniens offeresmunus tuum (Mean.
statar, dicente Domino ad discipulos : Audistis quia
dictum est. antiquis : Non perjurabis, reddes auw-
tem Domine juramenta tua. Ego autem dico vobis
won jurare omnino : neque per celum , quia thronus
Dei est; neque per terram , quia scabellum pedum
ejus est; neque per Hierosolymam , quia. civitas eut
magni regis ; neque per caput ium juraveris , quia
non potes unum capillum album facere , aut nigrum.
Sit autem sermo vester, Est egt, Non non (Matth. v).
Sufficiat ergo nos propria inserenda monita * exene-
plis doeuisse vitanda,
$ XIV. — Ex Rrecora. AvngLiaw (cap. 9).
b Non juretis, quia Dominus dixit : * Wolite jurare
v). Et : € Si non dimiseritis hominibus peccata «e
rum, nec Pater vester celestis. dimittet vobis. peccan
vesira (Matth. v1). hem : ^ Sí septies in dée peccem-
vil in te, et. conversus dtzerit ^» Pormtet. me, dimitte
illi (Luc. xvn). Et: Non dico tibi usque septies sd
usque aeptuagies septies (Math. xvui). E&. alia Seri-
ptura : Ira enim viri justitiam Dei nom opereter
(Jac. 1). Et Apostolus : Sa! non occidat saper ira-
cundiam vestram (Eph. qw). Quod si, quod Deus
avertat, diabolo instigante, ja fuerit quis forore
repletus, ut ista mandata pertinaci corde contemnat,
et unus de illis qui discordantes sunt, praesent
alium veniam ei petens ; ei ille «ui petit nom dimise-
vit, ! legitimam disciplinam accipiat, vt ad clyaritstem
(Matth. v). Et alia Scriptura ; Virmultum jurans im- € se corrigat. Quod $i ambo despezerigt, pariter a
plebitur iniquitate, nec. discedet da domo ejus plaga
(Eccli. xvin).
epist. ad Celantlam ). Quamobrem IIb. rt legis Longo-
bardorum , tit. 47, prohibetur episcopis, presbyteris ,
clericis, monachis et sanctimonialibus, jurare etiam
in judicium citatis, dilatata lege Marciani impera-
toris, qu:& tantum complectitur clericos Constanti-
nopolitanos , ut habetur Cod. l. 25, De episcopis et
clericis , etc. Quare in citata lege Longobardorum
male legitur, Marco pro Marciano, et Marci pro
Marciani. Juramentum etiam prohibetur monachis
prima add. Cap. Lud. imp. , titul. 45.
a KEremplis. 1d est, auctoritatibus.
b Non juretis. ldem statuitur in Regula Teridii D
seu Tetradii, cap. 4 : « Non jurent, quia Dominus
dixit: Nolite jurare; sed sit sermo vester, Est est, Non
foh. »
« Nolite jurare, profert sensum, non verba.
& Non maledicatis. E dem habet Tetradius, cap.
6 Regul su» : « Non maledicant, quia scriptum est ;
Neque maledici regnum Dei possidebunt. » ldem
etiam statuit Coesarius, cap. 2 Kegulie : Juramentum
et maledictum velut venenum diaboli fugere et vi-
tare contendat. »
* Mentiri, etc. Circa mendacium hzc statuit Te-
tradius in Reg. monach. cap. 5 : « Meniiri qui in-
ventus fuerit legitimam disciplinam accipiat, quia os
quod mentitur occidit. animam, et : perdes eos qui lo-
quuntur mendacium. » :
f Eos qui loquuntur. Juxta textum Hebraicum. In
versione communi, omnes.
8 Si non dimüseritis, etc. Hac citantur ex memo-
communione j vel eibo suapendentur, democ invi-
cem sibi receneilientor.
( XVI. — TIscierUNT CESTA à BEATO ÁUQURTINO,
QUANDO SIBI] SUCCESSOREM ELRGIT.
k Gloriosissuno Theodosio duodecios et 5 Valenti-
Tia, non ex codice.
b Si septies in die, eic. Hec citantur ex gaemern.
i Legitimam disciplinam accipiat. Disciplina et
verberum supplicium. Lib. i legis Longobardorum,
tit. 15, 1. 5 : « Ancilla vero pro ipsa illicita pezsau
tione accipiat talem diseipisam ^ domioe is p»
sentia servi, ut alia ancilla hoe fecere nem
mat. » Legis Beiorum tit, 9, cap. 4, $ 5, aped Ir
culphum, formuja 175. In Regula S. Casar c
25 ; « Jusum est ut legitimam diseipli sc
piant; » et paulo post : « disciplinama tamem ipsam ia
presentia congregationis aoeipiaBt; et im Bagub
etrardii supra, cap. v.
) Vel cibo suspendantur. Particule vel amanitue co
pulative, Suspendi a cibo estjejumio mmitari, qu
monachi excommunicati eum is fratribus pe
reficiebant, sed aliquot boris tardius, mee ejuséte
cibia& ut patet ex souliis hujus Cencordám lecis.
k Gloriosissimo Th io, eic, lao mom essen
in Concordia Floriacenai, sed supplevé ez Vindec-
pensi : quo tamen spectent pon video, pisi dicsme
esse Lransposita et spectare ad capat de ordipande
abbate, aut certe referri ad instrumentam, Cone
(ionem non amare. Hac autem Acta habentur init
episiolas sancii Augustini post centesimam menim.
ic Theodosius junioe est, qui fui Ascadii fükbes
et duodecies consul cum Valenüniane tertio iterum
consule, ut notum est ex ehronico Cassieqori.
| Valeniiniano, Is egt Valentinianus tertius, Yhes-
dosii consobeinps, filius Constantii, quem Hoseries ia
1
CONCORDIA REGULARUM. —- CAP. 'iII.
814
niano Augusto iterum eonsule, cum Augustinus epi- A scopum, quem vivus designaverat episcopus eorum.
seopus una cum Regiliano et Martiniano coepiscopis
suis consedisset ^ jn ecclesia Pacis Iponiensiuim » re-
gionum, presentibus Saturnino, ^ Leporio, 4 Bar-
paba, Fertunatiano, Rustico, * Lazaro et ! Eraclio
presbyteris, astanti clero et freqgenti populo, Au-
gustinus episcopus dixit : Quod hesterno die promisi
charitati vesiree propter quod volui frequentius con-
venire, et video frequentius convenisse, mora omni
postposita, hoc agendum est. Si enim aliud velim
loqui, in illud 5 suspensi sumus. Audistis, omnes in
hac vita maortales sumus, et dies vitze nostr: ulti-
mus omni homini est semper incertus. Verum ta-
men in infantia speratur pueritia, in pueritia spera-
tur adolescentia, in adolescentia speratur juventus ,
Hoc enim eis cum innotuisset, voluntatem prz-
cedentis episcopi sui libenter amplexi sunt. Minug
tamen aliquid factum erat. Unde nonnulli contrista-
bentur, quia frater Severus eredidit posse sufficere ,
Ut successorem suum apud clericos designaret : ad
populum inde non est locutus. Et erat inde aliquo-
rum nonnulla tristitia. Quid plura? Deó placuit , fu-
gala est tristitia, gaudium successit, ordinatus est
episcopus quem pracedens episcopus designaverat.
Ergo, ne aliquid de me qussratur volentatis meo ,
quam credo Dei esse, in omnium vestrum notitiam
k profero, Presbyterum Eraclium mihi suecessoren
volo. À populo aeclamatum est Deo laudes, Chii
sto laudes. Dictum est. vicies tercies. Esaudi, Chri-
in juventate speratur gravitas, in gravitate spera- B f^, Augustino vitam. Dictum est sexies vicies. Te
tur senectus. Utrum contingat, incertum est. Sene-
ctus autem aliam «tatem quam speret, non habet.
Incertum est enim ipsa senectus quandiu sit homini :
Miud tamem certum est nullam remanere setatem
qu:e possit suceedere senectuti. Quia voluit Deus, ad
istam civitatem cum vigore statis adveni : sed ta-
ynen juvenis fui et senut. Scio per obitum episcopos
rum per contentiosos, ambitiosos aut seditios08 $0-
lere Ecclesias perturbari; et, quod szpe sum exper-
tus et dolui, debeo, quantum ad me attinet, ne eon«
tingat, huic prospicere civitati. Sicut novit charitas
vestra, in Milevitana Ecclesia modo fui. Petierunt
enim me (fratres, et maxime servi Dei, qui ibi sunt,
ut venirem, Qeia pest obitum beat» memeri» fra-
tris coepiscopi mei ^ Severi, nonnulla ibi perturba-
tio timebetar. Veni, et quomodo voluit, ! Deus ad-
javit 206 pet suam misericordiam. Acceperant epi-
consortem imperii assumpserat, et Placidie amitze
Theodosii filius, qui cum triginta annos ümperas-
set, a Trasila /EÉtii milite confossus interi. De quo
vide Idacium in Chron., Cassiodorum, Olympio-
dorum, Paulum Warnefridum et alios.
& ]n ecclesia Pacis. lta appellabatur ecclesia Hip-
ponis civitatis, ut notum est ex concilio Africano,
anno Christi 595, ubi ita legitur : Hippone, in se-
cretario basilice Pacis.
b Regionum. Lege Regiorum. Nam hiec urbs dicitur
Hippo Hegius, ut notum est ex Mela, lib. 1 , et aliis.
€ Leporio. Is est Leporius presbyter, de quo san-
etus Augustinus, serm. i1 de Vita et Moribus cleri-
corüm : « Presbyterum Leporium, quamvis seculi
natalibus, et apud suos honestissimo loco natum,
tamen jam Deo servientem, cunctis qux habebat
relietis, inopem suscepi. » Alius est a Leporio mo-
nacho et presbytero Gallo, qui in. Pelagii haeresim
lapsus in Africam trajecit; ubí ab Aurelio Cartha-
giniensi, sancto Augustino et aliis Africx episcopis
Ssusceplus et sanatüs, edito emendationis libello, ab
eisdein in Gallias remissus est. De quo Gennadius in
Catalogo, cap. 59, et Facundus Hierinianensis, lib. 1
de tribus Capitulis.
Patrem, te episcopum. Dictum est octies. Cumque re-
ticeretur, Augustinus episcopus dixit, Non est opus
me de laudibus ejus aliquid dicere; faveo sapientis,
pareo verecundizx.
$ XIX. — Ex »ocrRiNA síANCTI OnsiEsIIL.
! Non irascamur invicem. Etiamsi ira nos vice-
rit, * non peccamus irati solis occubitum po-
nientla prevenientes (Eph. 1v). Meminerimus
esse praeceptum quoties peccanti in nos ignoscere
débemus, et munus nostrum relinquere ante altare,
quod nequaquam suscipitur, nisi fuerit reconcilia-
tione placabile (Luc. vit); ut possimus dicere : Di-
mitte nobis debita nostra, sicut. et nos dimütimus de-
C bitoribus nostris (Luc. x1). Et Apogtolus dicit : Si
quis habet adversus aliquem ? querimoniam, sieut
et ? Christus P. donavit nobis, 4 sic facite (Col. m).
appellatur Eradius. Nam hujusmodi nomen vix in
usu fuit antiquis, Heraelius usitatissimam. Error
manavit ex commissara litterarum, o et /, ex. «fma
exsurgit littera d. Apponenda est tamen aspiratio,
qu: s:xpe in codicibus mess. desideratar.
8$ Suspensi sumus. Audielis. In editis : Sunepensi
minus audisiis. Reclius,
hà Severi. De quo serm. cit. : « Subdiaconas est
eum sancto fratre meo ei coepiscope Severo in Eo-
clesia Milevitana. »
| Dominus adjuvit nos. In editis: Dominus adjuvit
nos pre misericordia «a, ut cum pace episcopum ac-
eiperent.
|] Precedentis. In. exeusis additur, et decedentis.
k Profero. W» editia, per(ero,
| Non irascamur. Heo babenter in editis circa
finem. Proferuntur ab aucto»e mostro ob illa san-
cti Benedicti : Cum discerdante ante. salis. oeca-
aum , eio.
2 [Non peceamus irati. Nempe contre petéceptum
Aposteli, si penitentia ducti solis occnbitem pra-
venimus. [lic locus caute est, nm ira po-
test esse peccatum, etiamsi quis ante solis ecessum
reconeilietur.
4 Barnaba. 1s est Batnabas de quo sanotue Àu-
uetinus serm. citato : « Dixi aliquid suum mon ha-
re presbyteros cohabitatores meos : inter quos est
et presbyter Barnabas, » etc.
* Lazaro. Is est Lazarus diaeonus cujus meminit
Sancius Áugusiinus eodem serm. , qui postea presbyter
ordinatus est.
f Eraclio. Is est qui hic designatur episcopus llip-
ponensis, de quo sanctus Angustinus serm. citato:
ubi, quemadmodum et in his gestis excusis, male'
» Quorimoniam. In. Vulgata versione, querelam.
? Ghristus. Ut in textu Graxco; In versiére Volgata,
P Donavit nobis. Ita in cod. Vind., jute textum
Grscush, brapirovd iu. quod idem senat. At in edi-
üene Vulg.ta, domavit vobis, quemadmodum et iv
ad Eph. in eadem versione : Condonavit. vobis. Ubi
iB text Grco : zyapizotó Xu id est, condomavit
3 Sic fucite. Tta in cod. Vind. et in editis Orsiesii. A
815 .
| $ XX. — Ex REGULA MacisTRi (cap. 4).
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
.. Interrogatio discipuli. * Quas sunt ferramenta
spiritalia , cum quibus operari possumus artem
divinam? — Resp. Dei per magistrum. Quz fides,
$pes, charitas, gaudium , .mansueludo , humili-
tas, obedientia, taciturnitas, prse omnibus castitas
.corporum, conscientia simplex, abstinentia, sim-
plicitas, benignitas, bonitas, misericordia :
pre
.omnibus pietas, temperantia, vigilantia , sobrietas,
justitia, zquitas, veritas, dilectio, mensura, modus,
et perseverantia usque in finem.
8 XXI — Item ejusdem (cap. 5).
Interrogatio discipuli. Quz» est materies vel causa
malorum quz in fornace timoris Dei excóqui debet,
vel quis est :rugo vel sorditatio vitiorum quam de
nobis debet lima justitiz: mundare ? — Resp. Dei per
. magistrum. Cavenda in nobis vitia hzec sunt. Primo
in versione vulgata, sic et vos, quemadmodum in
idem sonat.
textu Grieco : obco xal 9psic, qu
^ Que ferramenta. Ferramentum est instrumen-
tum proprie ferreum. Glosse veteres : Ferramenta,
ipyo)si« aiónpa, id est, instrumenta ferrea.
ul
À superbia, deinde inobearentia, muitiloquiom, fait.
avaritia, cupiditas, zelus, invidia, iniquitas, Odiun,
- inimicitia, ira, contentio, fornicatio, ebrietas, vor.
citas, murmurium, impietas, injustitia, pigritia, far.
tum, detractio, scurrilitas, levitas, immunditia,
vaniloquium, risus multus, vel excussus, sube.
natio, concupiscentia, dolus, ambitio, vacatio. lix
. omnia non sunt a Deo, sed opera sunt diaboli, que
in die judicii a Deo meritum suum perpetui ipii g-
hennam merentur.
$ XXII. — Item ejusdem (cap. 6).
Interrogatio discipuli. b Quod est officium diris y.
tis, vel operatio spiritalium ferramentorum! —l.
Dei per magistrum. Officina vero monasterium «s,
in qua ferramenta cordis in corporis clusura o
B divine artis diligenti custodia perseverando opi
potest.
b ()uod est officium. Lege, quc eit officina. l a
Regula ms. cod Corb. ld etiam postulat reos
. magistri, officina vero. Et hic sancti Benedui l-
| eus : i
tur, etc.
Offiina , wbi hec omnia diligener opt
- t —— M—— M E A a a €
CAPUT VIII.
DE OBEDIENTIA.
$ I. — Ex REcurA saucTI BENEDICTI.
a Primus humilitatis gradus est obedientia sine
mora. Hxc convenit his qui nihil sibi ^ a Christo
:charius * aliquid 4 existimant * propter servitium
..Sanctum quod professi sunt, seu propler metum
gehennz, vel gloriam vite zelerne, mox ut aliquid
a Primus humilitatis gradus. Obedientia hic sta-
tuitur primus humilitatis gradus, qu:e tamen cap. 7
in tertio gradu collocatur, timor vero in primo. Ve-
rum obedientia non est primus humilitatis gradus
ordine, sed utilitate potior, quam ita commendat
cap. 19 Diadematis monachorum:
Smaragdus ,
« Obedientia salus est omnium fidelium, obedientia
enitrix est omnium virtutum, obedientia regni cce-
orum inventrix [Al., janitrix] est, coelum aperiens,
hominem de terra elevans, obedientia cohabitatrix
est angelorum, obedientia sanctorum omnium cibus
est : ex hac enim ablactati sunt et per hanc ad per-
fectionem venerunt. » lpsa est
gradus qu:e, ut ait S. Antiochus
tatem
rimus humilitatis
omil. 39, humili-
arit, proxime quidem, nam timor remte.
Ipsa etiam obedientia, ut idem testatur. charitatem
gignit, qux est praecipuus humilitatis effectus.
b A Christo charius. [ta in cod. Vind. et S. Germ.
ma.; ita apud Magistrum, cap. 7, tum hic, tum in
cod. ms. Corb. ; vulgo tamen deest pr:epositio a.
« Aliquid. Est pleonasmus; nam satis erat dixisse
ro nihil.
4 Ezistimant. lta vulgo habetur. Lege, existiman-
tes, ut in editione Colin:zi, et in Regula Magistri hic
citata. In cod. Corb. leg
itur, eximanies, quod per-
inde est. EA ita participium cohzret particulze moz,
et sensus clarus est.
* Propter servitium sanctum. Id est, propter vitam
. religiosam. Tria hic ponit sanctus Benedictus quae
nos ad obedientiam inoveant, servitium sanctum,
gehennam ignis et gloriam vite zetern:e , nulla glo-
ri2 Dei facta menuone. Sed ea in servitio sancto
C imperatum a majore fuerit, ac si divinitas tit
retur, moram pali nesciunt in faciendo; de quin
Dominus dicit: 5 Obauditu. oris obedivit mik (P9l
xvn). Et item dicit doctoribus : (jui v ew, V
audit (Matth. x). b Ergo hi tales relipquenies slaus
qua sua sunt, et voluntatem propriam dere
continetur." Nullum est enim servitium sau.
nulla religiosa viia, qua non puram Dei ponia
tanquam omnium suarum actionum Cy
spectet. .
t Ac si divinitus imperetur. Rectori mouse
tanquam Deo parendum est; nam, ut ail Corps
lib. n de laudibus Justini minoris :
.... Deus est in corde regentum
Ea erat olim summa militum obedientia, D
peratori tanquam Deo obedirent ac famuhrs"
ut notat Vegetius lib. n de Re militar, a:
« Nam imperatori, cum Augusli nomen m
tanquam presenti ac corporali Deo fidelis Ur
standa devotio, et impendendus pervigil fam
Deo enim vel privatus vel militans servit an
liter eum diligit qui Deo reg"at auctort. ?
€ Obauditu auris. Ita in Psalterio Romam.
h Ergo hi tales, etc. Est hyperbaton. Nr
1 : quibts ad t
eternam. gradiendi amor incumbit, referem 3 :
Ere hi tt
Cum propositione a, vel ab. Si igitur ila On
sensus erit clarus : Ambe, res communiter P.
plicantur, id est, expediuntur ab eis guibus à
eternam gradiendi amor incumbit,
811
bentis vocem factis sequuntur : et veluti uno mo-
mento * przedicta magistri jussio, et perfecta discipuli
opera in velocitate timoris Dei 4d ambz res * commu-
niter citius f explicantur, quibus ad vitam zternam
gradiendi amor incumbit. Ideo angustam viam arri- -
piunt. Unde Dominus dicit: Angusta via est que ducit
ad vitam (Matth. vn). 5Ut non suo arbitrio viventes,
vel desideriis suis et voluptatibus obedientes, sed
ambulantes alieno judicio et imperio, in cenobiis
abbatem sibi przeesse desiderant. Sine dubio hi tales
illam Domini à imitantur sententiam, qua dicit:
Non veni facere voluntatem meam, sed ejus qui misit
me (Joan. v). Sed hzc ipsa obedientia tunc accepta-
bilis erit Deo et dulcis hominibus, si quod jubetur,
non trepide, non tarde, non tepide, aut 1 cum mur-
murio, vel cum responso nolentis efficiatur. Quia
oLedientia qux majoribus przbetur, Deo exhibetur.
Ipse enim dixit : Qui vos audit, me audit (Matth. x).
Ei cum bono animo a discipulis preberi oportet,
quia : Hilarem datorem diligit Deus (11 Cor. 1x).
Nam cum malo animo si obediat discipulus, et non
solum ore, sed etiam in corde si murmuraverit,
etiamsi impleat jüssionem , tamen acceptum jam
non erit Deo, qui cor [ejus] respicit murmurantis.
Et pro tali facto nullam consequitur gratiam. Imo
ponam murmurantium incurrit, si non cum satis-
factione emendaverit.
$ II. — Ex Rrecura ParRUM (cap. 4).
Volumus ergo unum prsesse seniorem super
omnes fratres, nec ab ejus consilio vel imperio
quidquam sinistrum declinare; sed sicut imperio
Domini omni Letitia obedire, dicente Apostolo ad
Hebrzaos : ? Obedite prepositis vestris, quia ipsi vi-
gilant pro vobis (Hebr. xni). Et Dominus dixit:
k Nolo sacrificium, sed obedientiam. Considerandum
^ Exoccupatis. Uno verbo, id est, evacuatis, ait
Ruthardus ms. in hoc caput Regulz.
b Mentibus. Leg. manibus, ut vulgo habetur.
.* Predicta. ld est, ante dicta imperata : nam
dicere est imperare; Dic, ut sedeant hi duo filii mei.
Matth. xx. In regula ms. Magistri cod. Corb. legitur,
Pradicata, id est annuntiata, manifestata.
4 Ámbe res. Est pleonasmus. Sic supra cap. 2:
Quia doctrine sue, vel discipulorum obedientie utra-
rumque rerum, etc., majoris explicationis gratia.
* Communiter. ld est, simul. Caius Gracchus pro
lege Papyria apud Sosipatrum Charisium, lib. i:
« Qui et vobis et reip. et sibi communiter prospi-
cial. »
f Explicantur. Explicare est exercere, docet Non-
nius cap. 4. Est etiam expedire, absolvere apud
Tullium.
5 Ut non suo arbitrio. Ut, hoc loco pro, sicut,
hoc modo : 1deo angustam viam arripiunt, sicut de-
siderant abbatem sibi preesse.
h Imitantur. Id est, sequuntur.
i Cum murmurio. Recta lectio, quz& etiam habe-
tur in codicibus mss. Vict. p., Vind. et Ebrul.; in
Regula Magistri, tum hic, tum in cod. Corb., atque
etiam apud Keronem, discipulum S. Othmari, in
Expositione Alamannica vocabulorum Regul S. Be-
nedicti; Smaragdum et Trithemium : quo vocabulo
utuntur Patres in hac Concordia citati. Unde
adjectivum murmuriosus, de quo supra.
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. VIII. |
mox * exoccupatis ^ mentibus, et quod agebant im- A est quoque ab his qui se tali opere unanimes esse
perfectum relinquentes, vicino obedientix pede ju- .
818 ^
cupient quia per obedientiam Abraham placuit Deo
et Dei amicus appellatus est; per obedientiam ipsi
apostoli meruerunt testes Domino in tribubus et
populis esse. Ipse quoque Dominus Deus noster de
supernis ad inferiora descendens ait : Non veni fa- -
cere voluntatem meam, sed ejus qui me misit (Joan.
vi). His ergo tantis virtutibus firmata obedientia
magnopere, magno studio teneatur. ) '
8 Ill. — Ex RecuLA sawcri CotowsAN (cap. 1).
1 Primo omnium docemur Deum diligere ex toto
corde, et tota mente, et ex totis viribus; et proxi-
mum tanquam nosmetipsos. ? Deinde ad primum
2» verbum senioris omnes ad obediendum audientes
surgere oportet. Quia obedientia Deo exhibetur,
B dicente Domino nostro Jesu Christo : Qui vos audit,
me audit (Matth. x). Si quis igitur verbum audiens
non statim surrexerit, inobediens judicandus est;
qui autem contradixerit, contumacisz crimen in-
currit. Et ideo non solum inobedientiw reus est,
sed etiam contradictionis aditum multis aperiens,
"multorum destructor zstimandus est. Si quis vero
murmuraverit, et ipse tanquam 'non ex voto obe-
diens, inobediens putandus est. Idcirco opus ejus
abjiciatur, donec illius bona voluntas cognoscatur.
Obedientia autem usqve ad quem finem definitur?
Usque aa mortem certe prxcepta est. Quia Christus
usque ad mortem obedivit Patri pro nobis, cum
ipse nobis per Apostolum insinuat dicens : Hoe
sentite in vobis, quod et in Christo Jesu : qui cum in
forma. Dei esset, non rapinam arbitratus est osse se
equalem Deo : sed. semetipsum exinanivit formam
servi accipiens, 9 et specie inventus ut homo. Huw-
miliavit semetipsum (actus P obediens Patri usque ad
mortem, mortem autem crucis (Phil. 11). Nihil ita-
que recusandum est obedientibus veris Christi di-
scipulis, quamvis durum et arduum sit; sed 4 cum
ij Obedite, etc. Ad Hebr. xri; sensum potius pro-
tulit quam verba.
k Nolo sacrificium. Matth. ix : Discite quid est, mi-
sericordiam volo, non sacrificium. Ex Osee sexto
capite. Sed neque hzc verba in tota Scriptura re-
perire est prout ab hoc Patre citantur. Videtur re-
spicere ad hunc locum I Reg. xv: Melior est obe-
dientia quam victime; sed ne quidem ipsa verba
protulit, sed sensum.
| Primo omnium, etc. Ex S. Benedicto, cap. 4.
In editione Insul: legitur, primum.
m Deinde ad primum. In Regula ms. cod. Flor. et
in editione Insul:€ apud Goldastum legitur, Deinde
opera, qux verba hac interpunctione a sequentibus
disjunguntur : Deinde opera. Ad primum verbum se-
nioris , etc. Qux quidem innuunt post dilectionem
Dei et proximi sequi bona opera, nempe obedien-
tiam, et alia qui 1n hac Regula explicantur.
2» Verbum. ld est, mandatum, juxta illud: In
verbo tuo laxabo rete.
9 Et specie. Ma apud Goldastum ; in versione
communi, Et habitu.
. P Obediens patri. Ita in Regula ms. cod. Flor., in
cod. Vindocinensi, et apud Goldastum ; non est ta-
men vo Patri apud Apostolum , sed addidit S. Co-
lumbanus explicatiouis gratia.
q Cum [erzore. cum letitia. Sumpsit ex S. Bene-
dicto. Hilaris et keta debet esse obedientia, quam
ideo ita definit S. Antiochus, homil. 39 : *Ysexod
819
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
fervore, cum lafitia arripiendum est. Quia si talis Á lant quasi rationem pro animabus vestris reddituri,
non fuerit obedientia, non erit acceptabilis Deo, qui
ait: Et * qui non accipit crucem suam et sequitur
me, non est me dignus (Luc. xiv). Et ideo dicit de
digno discipulo : Ut ubi ego sum, 5 ibi sit. minister
meus (Joan. x1).
$ IV. — Ez eadem Regula (cap. 9).
* Hoe namque defendit a timore judicii, quod jara
examinavit judicis cepsura , cui alieni ponderis im-
ponitur moles, et totum portat quod suscipit. 4 Ma-
jw enim, ut scriptum est, periculum.judicantis quam
ejus qui judicaiur. * Quicunque itaque semper in-
terroga verit, ! siseryaverit, nunquam errabit. Quia
Si alterius erraverit responsio, fldes credentis et
labor obedientis non errabunt, neque mercede in-
terrogantis carebunt. 5 Nam si per se aliquid discus-
serit, qui debuit interrogare, in boc ipso arguitur
peccasse, quod judicare presumpserit , qui debuit
interrogare seniorem. h Etsi rectum fuerit, pravum
deputabitur, dum per hoc a recto declinavit. Quia
nihil audet per se judicare, cujus officium est tan-
tum obedire. Cum hzc igitur ita sint, cavenda ubi-
que est superba monachis libertas, ac vera humilitas
discenda sine murmuratione et hzsitatione obedien-
tibus, ! quo juxta Domini verbum jugum Christi
suave, et onus ejus leve sentiant. Alioquin donec
Christi humilitatem discant, suavitatem jugi ejus et
oneris illius Jewtatem non sentient.
$ V. — Ex Reoora savcevI FagaEon (cap. 1).
Ut cum gaudio hoc facjaM non gementes. Hoc oni
non expedit vobis (Hebr. xin).
$ VI. — Ex RecutA CojUSpAS PATRIS.
Si quis ad vocem Í compulsoris, sive in*vitantis
ad aliud quodcunque, non statim surrexerit, hic
k inabediens reus est. Petat veniam a Deo et iterare
non presumat. Quoniam oportet unumquemque sd
propriam vocem invitantis assurgere, ! velut carlo
ignia ardentis descendisset super eum. Si autem
obedientia hxc non fuerit quam diximus, mortui
est, et non acceptabilis apud Deum. Orne auteu
quod non es( ex fide, peccatum est (Rom. x1v). Cum
gaudio semper operandum est, et nibil cum tristità
faciendum, et semper dicendum : *^ Gaudete in D»
mino, justi, et semper decet collaudatio (Psal. xxxn.
Et iterum Apostolus dicit: Gaudete in Domino sem-
per, et ilerum dico gaudete (Ephes. 1v). Si auien
triste aliquid oblatum fuerit a nobis in Dei dou,
non erit acceptabile apud Deum.
( VII. — Ex R&cota MaeisTRi
Interrogatio discipuli de obedientia, qualis esse deéa.
- Responsio Dei per magistrum, ? Primus bumilita-
tis gradus est obedientia sine mora, Sed bzc forma
paucis convenit et perfectis, his qui nibil a Curisto
charius aliquid sstimantes , propter servilium san-
ctum quod professi sunt, vel propter metam gehen-
nat; vel divitias vitze aetern:e , mox aliquid impera-
tum a majore viderint, moram paü nesciunt ia
Primum ut monachus, quem proprie manet mul- C. sequendo. De quibus Dominus dieit : Obauditu auris
— tas n se virtutes sxdiflcare, obedientiss in se collocet
fendamentum, ot compleat illa que beatus Aposto-
lus nos ammonet, cum préscipit dicens: Obedite
prepositis vestris, et subjacete eis ; ipsi enim pervigi-
ouv dacly &Ouxxprcoc ri Tya tig c0 mpoc vay iv Güvnoc
inci" id est, obedientia est persuasio sine discus-
sione, ut quis quod jussum est, sine tristitia perfi-
ciat, juxta illud Ecclesiastici (Cap. xxxv) : In omni
dato hilarem fac vultum tuum, et in exsultationem
sanctifica decimas tuas. Et paulo post : Noli offerre
munera prava, mon enim suscipiel illa. Munus pra-
vum est obedientia invita et cum murmuratione.
" Qui Ron. accipit. lta in' Regula ms. cod. Flor.
in editione Insule apud Goldastum. !n versione
communi, qui non bajulat. 1n texta Grzco feocót:,
quod idem sonat.
b ]bi sit et minister meus. Joan. xm, dbi in ver-
sione communi, illic et minister meus erit; citavit
locum ex memoria, non ex codice.
« Hoc namque defendit, etc. Habetur in cold.
Flor. et in editione Parisiens! eodem eap. et apud
Goldastum, cap. 14, quia ibi Regula S. Columbani
in plura capita dividitur quam rh aliis libris editis
Beu Ins$. )
d Majus enim , ut scriptum est. Hoc testimonium
habetur in Sententiis Sixti, sententia 174.
e Quicunque interrogaverit. Nempe seniorem.
f Si servaverit. Senioris seu abbatis responsa vi
delicet, Notanda S. Columbani doctrina, quz obe-
dientibus tantam securitatem suppeditat.
. 5 Nam ii se aliquid discusserit. Debet esse
simplex et fidelis obedientia sine ulla discussione et
curiositate. Est enim v«6o àSiaxprcoc, id est per-
suasio sipe discretione et discussioue, inquit S. An-
uochus, hom. $9. Hac una ratione primos generis
humapi parentes diabolus circumvenjt, dum eis au-
obaudivit mihi (Psal. xvu). ltem dicit doctoribus :
Qui vos audit, me audit (Matth. x). Ergo hi tales
relinquentes statim qua sua sunt, et voluntatem
propriam deserepte8, mx exoccupalis manibus, ef
ctor fuit ut Del mandatum quadam ewriositate di-
scntercnt; dicebat enim ille veterator : Cur prac-
pü vobis Deus, etc. (Gen. m). Videant igitur ili
mandatorum discussores qualem parentem et aucto-
rem habeant.
b Eitsirectum fuerit. Nempeid quod suo arbitriotpi.
i Quo juxta verbum Domini, etc. [d etiam dori
Euseb:us Gallieanus, homil. 9 ad moaaeches, vl
juxta alios, 5: « Sciendum est quod quanto bam-
iores et obedientiores fuerimms, tanto saper ao
levius et dulcius jugum Domini sentiemus. » Bee
suavitatem et levitatem jugi et oneris Christi ezper-
tus est S. Dorotheus perfect» hujus obedientie bt-
neficio incredibili ketitia in animo : su
tamen sine scrupulo, cum scriptum sit qeed
multas tribulationes oporteat nos introire in regen
ceelorum ; ac proinde consaluit per epistolam sbbs-
tem Joannem discipulum Barsanuphii, qui respoad
eum qui se totum dedidit obedientiw, hae ssit
indolentia et tranquillitate frui, ideeque nihil eni
quod vereatur, ut ipse Dorotheus refert doctr. 4.
| Compulsoris. Compulsor ille est qui horam opt-
ris Dei signifleat, de quo infra.
k [nobediens. Leg. inobediontle, «t im eod. Visd.
l Velut carbo. Lege, Velut s cerbo, uw im ce.
Yindocinensi.
m Geawdete in Domino, justi. Ut in Psalterio Be
mano, sed verbis trapspositis. Castere citantur &
memoria.
2 Primus hmmilitatis gradus, etc. Habetur ia Be
ula ms. Mag. cod. Corb. Multa hic a sancto Beet
Sunt emendicata.
-
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. VIIL
quod agebant imperfectum relinquentes, vicino obe- À quam monachos. In boc eamm via lata a talibus ere-
dientie pede jubentis vocem factis sequuntur : et ve-
luti uno momento predicta magistri jussio, perfecta
discipuli opera in velocitate timoris Dei ambe res
communiter citius explicantur. Sed hsc paucorum ,
perfectorumque forma inüittmorum et pigrorum animos
in desperatiene sua gatis non reddat attonitos ; sed
moneat ^ imitandos. Nam considerantes in nobis di*
versa esse vasa 5 [levilia, cum multum in diversis
pigritiz contulit tarda natura (pam quoramdam aw-
dius noscuntur surdo stupore ^ eviscere, quorum-
dam etiam animos fusione subita in 4 silvosis cogi«
tationibus eernunus aberrare), ideo remissius di-
strictionem obedientiz in doctoribus relaxamus, ut
combinata przcepüone discipulis, et jussionem suam
ditur ambulari, cum in nomine monachi communi
more viventes, [cum] a laicis solo tonsaree habitu
separati, obedientias suas magis desideriis submi-
nistrant quam Deo. Et suo judicio putant sibi licere
qu» mala sunt: et quidquid noluerint, boc putant
men licere. Et acceptum ducentes, í ut cogitationi-
bws suis corpori eorum magis provideatur quam
anim, id est, victus, vestimentum, et calciarium,
magis sibi melius ipsi posse cogitare quam alium.
Nam de futuris ratiociniis anima negligendo' ita se
roddunt securos, ut sjnó majorum probationibus sub
proprie arbitrio militantes credant se omnem legem
et justitiam Dei perfecte in cellula eperari. Nam »i
forte supervenientium quorumdam uiajorum (1 eam]
magistrum non pigeat repetere secundum testimo- B emendationum qusdam eis monita ministrantur, et
nium Domini, qui vocans, Abreham, Abrahum (Gen.
xxi). Quz ergo repetitio manifestat nobis Dominum
ostendisse non posse sufficere unam vocem auditui.
Nam in ipsis interrogationibus repetita magistri vox
reprzbetur. Discipulis secunda ideo interrogatio non
respondentibus juste indulgetur, ut prima adhuo
discipuli taciturnitas non reatui, sed reservatz ma-
gistro reverentie [c custodia] deputetur. In qua re-
verentia utilis discipulus tarde creditur frangere
taciturnitatem, quam continet, ut non ad interroga-
tionem tuam mox praeceps lingua suis te responsis
occupet prius. Ín preceptionibus vero ideo magistri
jussio repetitur, ut quamvis tardi aut negligentes
sint auditores, cum secundo eis dicta primitus repe-
inutilis eis docetur talis solitaria dispositio habi»
tandi, mox eis displicet cum ipsa doctoris persona
consilium ; et statim non in consentiendo ei vel in
sequendo eum emendationem promittunt, sed re-
spondent se debere vivere simpliciter, nescientes
illud quod dixit Propheta : Corrupti sunt, et abomi-
nabiles facii sunt in voluntatibus suis (Psal. xin). Et
Mlud testimonium Salomonis dicitur : Sunt vie que
videntur hominibus recte , quarum finis usque ad pro-
fandum inferni demergit (Prov. 1v). Ideo enim via
lata a talibus ambulatur : quia quocunque eos desi-
deriorum duxerit pes, mox assensu sequuntur; et
quidquid concupierint concupiscentia eorum, illico*
et novos sibi licentix calles, vel liberi sine magistro
tuntur, [usque adeo dignum est] jam obedientibus C arbitrii facientes viam vitse suc illicitis voluptatum
faciis mora rumpatur. Si vero tertio (quod absit ut
contingat), reatui deputetur. Nam et illud de duabus
viis congrue bic et convenienter * taxandum est, id
est, 5 latam, qui ducit ad mortem : in quibus viis
diversorum bominum obedientiz gradiuntur, id est,
per latam viam secularium, et sarabaitarum et gy-
rovagorum monachorum, qui aut singuli, bini, aut
terni :xqualiter viventes, et voluntarie ambulantes,
et pro alterno imperio quidquid cuique placuerit,
sibi vicibus invicem imperantes, qu:e noluerint, pe-
euliariter in se defendentes, eum in proprio unus-
quisque consilio non vult se vihci, scandala sibi ta-
les nunquam faciunt esse absentia; mox post stu-
diosam litem male congregati ac se invicem sepa-
rantes, et sicat grex sine pastore oberrans per di- »
versa dispersus sine dubio lupi [aucibus occursurus :
providentes sibi non Deo, sed proprio arbitrio novas
iterato cellas, et h de se solo sibi soli ahbatis no-
mina imponentes, monasteria videas esse pluriora
à Imitandos. Supple: esse perfectos. —
b Flevilia. Vocabulum barbarum, id est. debilia.
Gallice, faibles.
* Eviscere. Lege: Evirescere, id est languere, vires
remittere. Nonius Marcellus, cap. 2: Evirescat. Varro
in Prometheo, lib. xv : « Atque exsanguibus dolore
evirescat colos; » ubi, colos pro color.
4 Silvosis. Id est, redundantjbus.
* Custodia redundat.
f Tazandum. 1d est, definiendum. Glossm vete-
X€8 ; Taxamus, épitepev, id est, definimus, Festus :
diversitatibus delectant, et quacunque etiam dele-
ctationes voluerint progredi licentes, et patulos sibi
probent gressus, illud semper scire nolentes, quia
homini creato, Mors juxta introitum delectationis
peeita sit (Eccl. xvin). Et quod eis dictum est : Post
concupiscentias (uas non eas, ei k a voluntatióus tuis
averiere (Ibid.), surdo auditu pertranseunt. E con-
trario quibus ad vitam dwternam ambulandi amor
incumbit, ideo angustam viam arripiunt, ut non suo
arbitrio viventes, vel desideriis suis, et voluntatibus
obedientes, sed ambulantes alieno judicio et imperio,
non solum in supradictis desideriis guis et volunta-
tibus coarctantur, et facere nolunt cum possint ar-
bitrium ; sed etiam alieno se imperio subdunt, et in
ceenoblis degentes abbatem sibi prxesse desiderant.
Et sine dubio hi tales illam Domini imitantur sen-
tentiam, qux» dicit : Non veni facere voluntatem
meam, sed ejus. qui me misit. (Joan. v1). Et pro-
prium non facientes arbitrium, abnegantes propter
€* Taxat verbum ponitur pro his quz finiuntur, etc. »
am que ducit ad mortem. Lege, ut in Cod.
Corb. : Latam qua ducit ad. interitum, et angustam
ducit ad viam.
h De se solo. Lege, de se solis, 1d est, de eua pri-
vata potestate sibi, cum soliti sint, abbatis nomen
Imponentes.
i Di cogitationibus suis. Lege, cogitationibus
suis, ut.
j Cum emendationum. Tó cum redundat.
k In voluntatibus sui. lta in psalterio Romano.
t
8235
S. BENEDICT! ABBATIS ANIANENSIS t
Christum semetipsos sequuntur Deum, quocunque À dicit : Obauditu oris, obaudivit mihi (Psal. mi).
abbatis praeceptio duxerit. Et non de solum tempo-
ralibus necessariis, id est, victu, vestitu, calciario,
non coguntur sibi sub abbatis sollicitudine cogitare :
sed et de futuris sus ratiociniis anima solam in
omnibus przceptori obedientiam ministrando de
ezteris utilitatibus suis, tam corporis quam animz
redduntur securi. Quia sive bene, sive male, pastori
incumbit quod in ovibus exercetur : et illum tangit
in discussionis judicio rationem reddere qui impe-
rat, non qui imperata perficit, sive bona, sive mala.
Ideo enim via angusta a talibys creditur ambulari,
. quia propria in eis desideria minime adimplentur :
et non quod volunt perficiunt , alieni judicii jugum
trahentes, quo ire delectationibus suis voluerint re-
Ergo ipsa obedientia cum bono animo a discipulis
prebeatur : Quia.hilurem datorem diligit Deu; (il
Cor.ix). Nam si cum malo animo discipulus obedit,
non solum nobis ore, sed et Deo corde improperat,
quod malo animo facit. Et quamvis impleat, quoj
fuerat imperatum, tamen acceptum jam non eri
Deo, qui cor ejus respicit murmurantis. Et quamrs
faciat quod jubetur, tamen, cum malo illud facit
animo, nullam de ipso facto mercedem Dominus in-
putabit, cum scrutans mox Deos corda ejus trist
facientis votum in eo invenerit.
$ VIII. — Ex RecuLaA sancmI Basin ! (cap. 71).
Interrog. 4 Si autem obediens quis murmure! -
Resp. Apostolo dicente : Omnia facite sine vum
pelluntur; et a. magistro eis quid agere aut facere B raiione et heesitationibus (Phil. ).. Alienus stafo
voluerint denegatur. * Amaricatur quotidie volun-
tati eorum in monasterio pro Domino, et ad proba-
tionem quique injuncta fuerint, sustinent b velut in
martyrio patienter, sine dubio illud Domino cum
Propheta dicturi : Propter te morte afficimur tota
die, estimati sumus ut oves occisionis (Psal. xri).
Et item dicturi postea in judicio Domino : Probasti
nos, Deus, igne nos examinasti, sicut. examinatur
argentum ; induxisti nos in laqueum ; posuisti tribu-
lationes in dorso nostro, imposuisti homines super
capita nostra. Cum ergo dicent : Imposuisti homines
super capila nostra, noscuntur habere super se de-
"bere Majorein constitutum vice Dei. Et subsequentes
testimonium convenienter item Domino dicent in
illo jam szculo : Transivimus per ignem et aquam,
et induzisti nos in refrigerium. Hoc est, transivimus
per * amaricationes voluptatum nostrarum, et ser-
vitio obedientiz pervenimus ad tux refrigerium pie-
tatis. Sed hzc ipsa obedientia tunc acceptabilis erit
Deo, et dulcis hominibus, si quod jubetur, non tre-
pide, non tepide, non tarde, vel cum murmuratione
nolentis efficiatur. Quia obedientia, qux:& majoribus
praebetur, Deo datur. Sicut dicit Dominus doctori-
bus : Qui vos audit, me audit (Matth. x). Et alibi
2 Amaricatur voluntati eorum. Id est, mortificatur
voluntas eoruu.
b Velut in martyrio. Obedientia est quoddam mare
tyrii genus. Ita eam appellat sanctus Columbanus
capite citato. Unde sanctus Antiochus hom. 39 : Tó
yp ixxojas có iio» 0o aiuertxy uci laci, xal slc [) fratrum opus abjiceretur. S.
Üvciay Aoyibtrat &v6pona. Id est, voluntatem pro-
priam resecare, est veluti sanguinis sui effusio, et ho-
inini reputatur ad victimam.
c Amaricaliones. ld est, mortificationes.
d Si autem obediens quis murmuret. Habetur apud
trum unitate qui murmurat, et * opus ejus abjicr
tur. Manifestum est iste qualis est, quia infideliat
segrotat, et certam futurz spei fiduciam non geri.
. &IX.—Ex RecULA f saNcTi FaocrUosi (cy. 2).
. Quidquid fecerint monachi, absque murmuratioe
faciant : ne, quod absit, murmurando e2 senlentid
pereant, qua perierunt hi qui in deserto murmm-
verunt. Illi perierunt manna manducando, e isiia
monasterio murmuratores Scripturas reciba. Wi
manna manducando mortui sunt, et. isti Scripura
legendo, et audiendo spiritali fame quotidie morir
tur. llli murinurando terram promissionis non iin
verunt, et isti murmurando paradisi repromissons
terram non ingrediuntur. Grande malum de Eg
exire, mare transvadasse, tympanum cam Moyse
Maria Pharaone submerso tenuisse, manna man
casse, et terram repromissionis non intrasse (Pss
X1, XIV, Xv, xx). Malum pejus de JE gyplo itus 2
culi exire, mare baptismi cum .pcenitentiz amari
dine quotidie pergere tympanum [Lej., pulsare tr
panum], id est, carnem cum Christo crucifigere, d
manna, quod est ccelestis gratia, manducrre i:
coelestis regionis terram non íntrare.
sanctum Basilium interr. 5. Reg. brev., € -
Ruünum, cap. 41, et citatur ab lvone Carm:
par. xit. Decreti, cap. 55. . -
e Opus ejus abjictatur. Vetus fuit monat or
consuetudo, ut inobedientium ei murmu*",
Columbanus cf
Regule : « Si quis vero murmuraverit, e! ipse uF
quam ex voto obediens, inobediens putandos 5:
idcirco opus ejus abjiciatur. »
f Fructuosi alterius.
CAPUT IX.
DE TACITURNITATE.
$ 1. — Ex Recura saNcTI BEwxEpiCTI.
Kaciamus quod. ait Propheta : * Dixi, Custodiam
a Dixi, Custodiam vias meas. Hujus psalmi versi-
culum proponit Pater Benedictus pro silentii lege.
Beatus Pambo in litteris hospes et peregrinus ad
quemdam accessit, ut psalmuim disceret, et cum pri-
vias meas, utt non delinquam in lingua mec. Pun*
meo custodiam, et obmutui, et. humiliatus 599
mum versum psalmi 38 audivisset : Dizt, Cusiofitt
vias meas, etc., secundum audite noluit : sed *
dens dixit : Unus hic sat est, si modo eum Mi
et opere discere potuero. Cumque ille qui Y
835
silui a bonis (Psal. xxxviu). Hic ostendit Propheta, A,
si a bonis eloquiis propter taciturnitatem debet ta-
cefi, quanto magis a malis verbis propter poenam
peccati debet ,ceasari. * Ergo, quamvis de bonis et
sanctis et b zedificationem eloquiis, perfectis disci-
pulis propter taciturnitatis gravitatem rara loquendi
concedatur licentia , quia scriptum est : In multilo-
quio non effugies peccatum (Prov. x); et alibi : Mors
et vita in manibus lingue (Prov. xiv). Nam loqui
el decere magistrum condecet; tacere et audire
discipulum convenit. Et ideo si qua requirenda
sunt * a priore, cum onmi bumilitate d et. subje-
ctione reverentie requirantur. * Scurilitates vero,
! vel verba otiosa, 5 et risum moventia xterna clau-
sura in omnibus locis damnamus ; et ad talia eloquia
discipulum aperire os non permittimus.
docuerat, illi vitio verteret quod sex continuos men-
ses se non adisset, respondit se versum psalmi non-
dum re ipsa didicisse. Longo vero post tempore
cuidam ex notis quzrenti an versum didicisset, re-
spondit se undeviginti annis integris vix didicisse
illum opere complere, docet Socrates l. iv Hist.
Eccl., c. 18.
* Ergo quamvis de bonis, etc. Auctor lib. De con-
flictu virtutum et vitiorum, cap. 22 : « Tenendus est
ergo modus in loquendo et ab ipsis nonnunquam
uüilibus verbis parcendum, sicut beatus Psalmista
legitur fecisse. Dicit enim : Humiliatus sum et. silui
a bonis.»
* /£dificationum eloquiis. Ita omnes codices nosti
mss. cum Kerone in expositione Alamani:a voca-
bulorum Regule sancti Patris Benedicti Ruthardo,
Magistro hic et in cjus Regula ms., cap. 8, cod.
Corb. Donato, cap. 49. S. Dunstano, et Trit:hemio.
Vulgo, et apud Smaragdum scribitur : ad edificatio-
nem eloquiis.
€ À priore. Id est, ab abbate, de qua voce infra.
4 Et subjeclione reverentie. À cod. ms. S. Germ.
TO reverentie, abest. In ms. S. Faronis habetur:
Cum omni humilitate et reverentia.
e Scurrilitates Scurrilitatis vitium S. Nicetius
Trevirorum archiepiscopus fugiendum esse monachis
dice^at ; quia illius contagione os hominis polluitur,
refert S. Greg. Tur.,c. 7, de Glor. Confess. Quanta
sint mala in anima jocis et scurrilitati obnoxia, prz-
clare docet S. Joan. Chrysostomus, serm. 1', in
Epist. ad Eph. in Morali : MsydX« x«x& iv Yvxà
eürparü)suousvo obut, ptyéa Ou xvucte xxl cpapia.
xéjnvt» d &puoviu, gtgáÜpwrat X) olxoOopà, O qo6og
iEepurzot, tuÀa6sux &néavn^ id est, magna mala in
scurrili anima habitant, magna diffusio seu relaxatio
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. IX.
$ II. — Ex Recura saNcr! BasiLu cap. 40).
Interrog. ^ Usque ad que verba otiosus sermo
judicabitur? — Resp. Generaliter omnis sermo qui
non proficit i ad aliquam gratiam fidei Christi,
otiosus est. Et tantum est periculum hujusmodi ser-
monis, ut etiamsi bonum esse videatur quod dicitur,
et i ad xdificationem tamen fidei non pertinet, non
in sermonis bonitate ille qui locutus est, periculum
effugiet, sed in eo quod non proficit ad xdificatio-
nem, sermo prolatus contristat Spiritum sanctum
Dei. Hoc manifeste demonstrat Apostolus dicens :
Omnis sermo malus de ore vesiro non procedat : sed
si quis bonus ad «dificationem fidei, ut det. gratiam
audientibus (Eph. 1v). Et super hxc adjecit : Nolite
contristare Spiritum sanctum Dei, in quo signati eslis
B in die redemptionis (lbid). Quod utique gravius ma-
jum esse poterit ?
videlicet, qux in vanis gaudiis et jocis tota versatur,
nulla habita rebus divinis et humanis reverentia.
Àbea tandem pietas al.scessit, qu:e bonis spiritalibus
spoliata nihil, nisi profana cogitat. Tààco«v £r
ovx, tv« ér&poy xoyuudrionc, GU tvx tUx pu cione Ot,
suljuhgit idem Chrysostomus ; id est, linguam habes
non ut irrideas alterum, sed ut Deo gratias agas.
Quod maxime spectare debent monachi, quorum
munus est Deum assidue laudare, eique gratias
agere, ne ex eodem ore pollutum et sanctum exeat;
ne ex ore scurrilitatibus et jocis polluto laus divina
procedat, imo polluatur, Siquidem, ut ex S. Nicetio:
supra relatum est, verborum scurrilium contagione
os hominis polluitur, et quidquid a polluto manat,
pollui necesse est. — .
f Vel verba otiosa. Particula, vel, copulative hic
sumitur. Verba otiosa vitanda sunt, non solum quia
suut sine fructu, sine quo nihil debet quis loqui, vel
agere, sed etiam quia, ut ait S. Joannes Chrysosto-
mus, Serm. citato, aró yap toU &pyoo xul sl; &vonov;
x«reriímropsy, id est, verbo otioso ad inepta et
absurda devolvuntur.
5 Et risum moventia. Quia ad fletum, non ad risum
vocati sunt monachi; quorum est tam sua quam
aliena peccata plorare, Christi lacrymas et gemitus,
vulnera, passionem et mortem assidue animo ver-
sare. Unde ejusmodi ridentibus, joculatoribus ex-
probrat S. Joannes Chrysostomus sermone citato.
« Christus crucifixus est, et tu rides? llle colaphis
c:xesus est, et tanta passus est propter tuum pericu-
lum et tempestatem qua 1e invasit, tu vero pre
audio gestis? Et quomodo non eum mayis irritas? »
Duapropter S. Ambrosius, lib. 1 de Officiis, cap. 23,
joca etiam suavia et honesta proscribit, cum ait :
« Nam licet interdum honesta joca ac suavia sint,
et solitudo. In ea dissoluta est harmonia, zdificatio T) tamen ab ecclesiastica al.horrent regula : quoniam
diruta, ab ea timor exsulavit, pietas abscessit. In
anima jocis dedita diffusio seu relaxatio magna est ;
nam anima a Deo per joca aversa in amorem rerum
creatarum penitus diffunditur, omnisque honestatis
disciplina in ea prorsus relaxatur. In ea maxima so-
litudo est atque vastitas gratix Dei et bonorum spi-
ritalium ; fitque habitatio draconum, id est dzemo-
niorum : quia ejusmodi anima, qu: nisi nugas me-
ditatur, clausa est Christo, et tota patet diabolo. in
ea dissoluta harmonia; nam scurrilis homo nec
cum Deo, nec secum, nec cum proximo pacem ha-
bet : non cum Deo, quem contemnit; non secum,
uem negligit; non cum proximo, quem toties suis
icteriis carpit et lancinat. /Edificatio diruta est;
nempe virtutum, si quas antea habuerat : cum, jo-
culator nihil quod zdificitionem spectet, meditetur,
et loquatur nugis, et vanis totus immersus. Ab ejus- .
modi anima timor omnis exsulavit ; Dei et hominum ,
qua in Scripturis sanctis non reperimus, ea. quem-
admodum usurpare possumus? » Christus mundo,
id est, reprobis, gaudium et risum reliquit, suis
electis tristitiam et fletum. |
h Usque ad que verba. Exstat apud S. Basilium
interr. 35. Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 32.
i Ad aliquam gratiam fidet. 1n textu Grzeco, mpóoc
viv mpoxtukévgy iy küpuo x ptixv, id est, ad propositum
in Domino usum.
j Ad edificationem fidei. lta in versione Vulgata,
cui correspondet textus Grzcus, apud Basilium : tnipóc
olxoSouxv» Tüc Tictteg;. Ápud Apostolum tamen in
textu Graco non est, míccsoc, x psiac, id est, usus :
et ita videtur scripsisse Basilius ; nam, ut supra mo-
nuimus, aptea scripserat zpóc tuv mpoxttuávgy iv Kupiee
xpti«». Haque in textu Apostoli citato a. Basilio re-
poneudum xpt:ac. .
^
981
8$ HL — Item ejusdem (cap. 136).
Interrog.* Si bonum est penitus tacere ! — Resp. Si-
lentium et taciturnitas tunc bonum est, cum vel ad per-
sonas, vel ad tempus aptatur, sicut a sancta Scriptura
edocemur, quz dicit, » aliquando quidem: Qsia qui
intelligit, in illo tempere tacebit, quia tempus malum est
(Amos v). * Aliquando autem : Posui ori meo custo-
diam, dum consisteret peecator adversum me : obmutui
et. humiliatus sum, at silui a bonis(Psal. xxxvii). 4 Et
alibi : Quod si alii sedenti revelatum (merit, * prior ta-
ceat. Sed alio tempore his, qui incontinentem linguam
babent, dicitur : Omnis sermo malus de ore vestro non
procedat , sed si quis bonus ad «dificationem fidei
(1 Cor. xiv). Necessaria vero est taciturnitas usque-
quo vitia, 8i qua sunt, lingua vel cermonum temeritas
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
À re occasio discordie provenire ; per quam, etsi non
nasceretur litigium, cavendus tamen nobis erat ad
sdiflcationem sermo non pertinens. Scientes quia
et de otioso sermone ratio Domino est reddenda.
Nam risum supra modum quis nesciat indisciplina-
tionis et levitatis esse januam, per quam peroicio-
s05 cibos misere animz diabolus subtiliter. submi-
nistrat.
$ Vl. — Ex RscuLA sANcTI CoLuusaNt (cap. 2).
1 Silentii regula diligenter custodienda decerni-
tur : quia scriptum est : Cultus autem justitire silen-
tiam et pax (Isa. xxxu). Et ideo, ne reatus de ver
bositate conquiratur, exceptís otilitatibus et necet
sariis, opus est ut taceatur : quia , jaxta Scripturam,
In multiloguio peccatum non deerit (Prov. x). Et id-
resecetur ; et discat opportune, et in tempore utiliter B circo Salvator ait : Em verbis tuis justifscaberis, et ex
loqui, et sicut scriptum est : 1 Sermo eorum sale con-
ditus sit , ut det gratiam audientibus (Coloss. 1v).
$ IV. — Ex RecuLA sawcrI Pacnoun (cap. 192).
5 Quando ^ domi sedebunt, non eis liceat loqui
aliquid szculare, sed si quid de Scripturis preeposi-
tus docuerit, vicissim inter se ruminent, et referant
qus» quis audierit, vel qux: memoriter teneant.
$ V. — Ex Reeura PauLi kv SrgpuaN (cap. 27).
1 Cavenda est omnibus nobis joci et risus immo-
derata i luxoria, per quam plerumque inter fratres
amarissima nascuntur k scandala. Nec debet ex hac
& Si bonum est. Reperitur apud S. Basilium, in-
[30k 208, et apud Rufinum, cap. 71, ubi additur «à
ater.
b Aliquando quidem. lta apud Rufinum, sed male. (
Nam in textu Grzco illud, xatpà piv, ita reddendum
€st : Quod ad tempus quidem attinet. Nam ibi duo
propohuntur, (empus et persona : prius de tempore
oquitur, mox de persona dicturus.
o All quando autem. Male. ]n textu Greco, xei
quy, id est, et rursus.
4 Et alibi. lta apud Rufinum, sed male. In textu
Gr:co habetur: cposóme $i, id est, quod vero ad
fersonam attinet. Nam primo egit de tempore quo
üendum est, nunc vero de persona tacente.
Prior taceat. Apud Rufinum et S. Basilium hiec
sequuntur : Et alibi, mulieres vestra in Ecclesia ta-
ceant.
. f Sermo eorum. Cap. iv, Epist. ad Coloss. ubi le-
tur : Sermo vester semper in gratia sale sit conditus.
ic tamen locus non exstat in textu Grzco S. Basi-
lii, sed tantum in haec verba : ut det gratiam audienti-
bus. Ad Eph. 1v. Sed Rufinus ex duobus locis unum
verbis tuis condemnaberis. Juste damnabuntur, qui
justa dicere noluerunt, cum potuerunt : sed malas, in
justa, impia, inania, injuriosa, incerta, falsa, con-
tentiosa, contumeliosa, turpia, fabulosa, blasphema,
aspera, * ac fluxuosa loqui garrula verbositate salne-
runt (Prov. x; Matth. xi). Tacendum igitur est, e
cum cautela et ratione lequendum est monachis : ne
aut detractiones, aut tumidze contradictioges » in
loquacitatem vitiosam prorumpant.
$ VII. — Ex REGULA CUJUSDAM.
* Silentium in omnibus sectandum est, et tacendi
disciplina per omnia facienda est : maxime autem
nam eto pro « usi sunt. Poblieum enim, quod nos
blicum ; et quod nos culpam, illi colpam dixerunt. »
Juxuria autem hoc loco est excessus, seu
alicujus rei copia, eque intempestiva. Nonius Mar-
cellus, cap. 4 : « Luxuria intempestiva sbendantia. »
Virgil. Georg, lib. 1:
Luxoriem segetum tenera depaáscit ín herba,
Tullius de Oratore libro 1 : « Et omnis luxuries
stylo depascenda. » Virgil. lib. 11 :
Aut si lexuria foliorum exuberat umbra.
Hic igitur risus immoderata luxuria, est risus ex-
cessus immodicus.
n Scandala. 1d est, riz, jurgia, de quo voeasbale
infra.
! Silentii regula. Habetur in Regula ms. S. Ce
lumbani cod. Flor. ei in editione Parisiensi hoe se
cundo capite. Sed in editione Insulz;» aped Gelie
stum exsiat 4 capite.
m Ác fluxtosa. Ita in cod. ns. Vind.: sed in esi.
Flor. ms. et in editione Parisiensi legitur: ae ffessons.
fecit : aut certe S. Basilius, apud quem tempore Ru- D Recte, meo quidem judielo. Flexeosa verba sant tri-
fíni forsan prior locus habebatur, verbis Apostoli ex
IneiDoria, non ex codice citatis.
: Quando. Exstat in Regula excusa S. Pachomii,
art. 69.
,b, Domi sedebunt. in regula excusa : resident.
Dixit, domi , quia monasteria S. Pachomii divide-
bantur in plures domos , seu classes , quibus singuli
preerant preepositi.
i. Cavenda est, etc. Hzc videre est in Regula ms.
Pauli e& Stepbeni cod. Flor. ubi legitur, caven-
dum est.
| Luzoria. lta in Regula ms. Pauli et. Stephani
ced. Flor. In Glossis Cyrilli, i£à)et, luxoria. Sic in
Glossis Philoxeni : tonica , xtv. Tabola, esvt;. Ita
passum, 0, pro, u, in hoc codice Concordis et aliig
véleribus cod. mss. juxta veterem orthographiam
babetur, de qua Curtius Valerianus in sua orthogra-
phia ; «
Non mirum veteres, wu littera pro o usos;
cis involuta, ambigua, ac duplicia, eoram sempe
qui dolos consuere solent. Apud Goldasturn uno verbe
legitur : afflizuosa. Quod ipse asit esse monstren
verbi ; quidem verum est, sed non es S. €»
lumbani. Nec dubium est quin S. Galli codes sit bee
in loco mendosus.
2 [n logquacitatem vitiosam. In Regula a Doni
collecta additur : ac superftuam. Codex dom. Jodoc
Metzeleri proprioris monasterii 8$. Galli habet : **
aut in detractiones, aut. in tuwmidas contradietiena
prerumpaiur. Qu: leetio non est contemnenda.
* Silentium in omnibus sectandum est. De wtihtate
silentii et excellentia hsc aurea S. Antiochi verba
notenda sunt, hom. 105. Re)) ovv. d cUxerpoc ctarti,
o)8iv oUg«, 9) uxtup dvvotiy cogotatev. "Hrnda x
19 &*yufov YysUpie Pxgaioytt t6y rolvÀoyis, dc tuper
m&cne x«l gavtacimz ixróc ov. [d est, speciosum if
tur silenuvum oppertunum, nihil prorsus existens
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. IX.
juxta ^ missam et mensam. Sed omnibus nihil lo- A tamque bonis eloquiis freno taciturnitatis constrin-
quenduin est, nisi quod necessitas poposcerit. Si
quis contra hanc disciplinam cum clamore et acer-
biore sermone responderit, 5 notetur, usque quó
corrigatur. Si autem hoc vitio curarl non poterit,
* ejiciatur ab unitate fratrum.
€ Vlil. — Ex Recon. MacisThi (cap. 8).
1 Hec a fratribus cautius debent custodiri, jd est,
cogitatio, eloquium et aspectus [cogitatio]. Ut mox
captivaverit mentem mala cogitatio, signata statim
& fratribus sua fronte, vel ipsum pectus, mox ad
precepta Christi suam convertant memoriam : et
dicat sibi frater cum Propheta : Memor fui Dei , et
« consolatus sum (Psal. vxvir). Et item dicat : A te
eripiar a tentatione, et in. Deo meo transgrediar mu-
guntur discipuli, et licentiz eorum aditus przsen-
tis magistri custodia observantur ; cum necessarige
utilifati eorum aliqux interrogationes advenerint,
adhuc clauso ore et signato tacitze gravitatis sigillo
$tantes ante majorem inclinato humilitatis capite -
clausum in silentio os 1 clave benedictionis ape-
riant. Quod si semel * dict:e benedictioni ad postu-
landum eloquium adhuc non respondeat magistri
permissio, iterata humiliatione capitis, et ! benedi-
ctione sola iterum repetita, denuo ab abbate repe-
tatur licentia. Quod si nec sic ab eo responsum fue-
rit, curvato item in humilitate discipulo, jam ipse
frater se tunc demum removeat, ne aut ^ nimius
ei appareat, aut ^ improbus; et suo operi deditus
rum (Psal. xvi). ! Si vero eloquio iracundo aut B adhuc personam gerat tacentis ut in ipsa humilitate
pravo aut vano negligentia os armaverit, mox clau-
$0 ore, et signato crucis sigillo in corde sibi loqua-
tar dicens cum Propheta : Dixi, Custodiam vias meas,
*t non delinquam in lingua mea ; 5 posui ori meo
eustodiam, obmutui et h. humiliatus sum nimis, el
sili a. bonis (Psal. xxxvii). Hic ostendit Propheta,
$i a bonis eloquiis propter taciturnitatem debet in-
terdum taceri, quanto magis a malis verbis propter
peccati penam debet cessari. Ergo, quamvis de
bonis et sanctis, et :zedlflcationum eloquiis, perfe-
ctis discipulis propter taciturnitatis gravitatem rara
loquendi concedatur licentia. Tamen ab aliis verbis
non interrogati fratres tandiu in taciturnitate sile-
scant, quandiu taciti frena oris eorum abbatis in-
taciturnitatis xstimet semetipsum ideo indignum
judicatum ad loquendum abbatis judicio, aut forte
ad probationem inveniendz humilitatis putet eibi
discipulus taciturnitatis ideo fuisse non apertam
clausuram. Ideo enim ipsam solam benedictionem
denuo diximus repetere, ut, cum $ola est, et sin&
alio eloquio, tamen reservata diu taciturnitas con-
servetur ; cur denuo repetitur, et post ipsam mox
a nolente disceditur, adhue servari probeta humili-
fas sentiatur. Nam ideo repetitio discipuli reoffer-
tur magistro, ut non solum propter spiritalem pro-
bationem ad inveniendam humilitatem discipuli diu
possit tacere magister, sed ne et corporaliter per
cogitatum animo occupatus vulius ejus aliis occu-
terrogatione laxentur. Ideoque taciturnitas debet C pationibus obstupescens vocem precantis discipuli
magnopere a fratribus custodiri : (uia in multilo-
quio non effugietur peccatum (Prov. x). Et ideo :
Mors et vita in manibus lingug (Prov. xiv). Nam lo-
qui et dooere magistrum condecet, et. audire disci-
pulo convenit.
$ I. — Hes. tte capvT IX.
Quo ordine tacentes fratres. aliquas. interrogationes
faciant abbati.
Responsio Dei per magistrum. 1 Cam de malis
quam mater sapientissimarum cogitationum. Beni-
1s enim ille Spiritus vix aliud tam aversatur et
ugit, ut multiloqnium ; cum ls se ab omni pertur-
batione et ludificatoria iinaginatione submoveat,
* Missam. Missa hoc loco est cursus operis Dei,
seu offieii diviul. lta etiam capit Cassianus lib. tu
De diur. orat., c
ad lucem post h:ec vigilias extendunt. »
b Notetur. Id est, reprehendatur, corripiatur, vi-
twperetur. Notare enim bsc significat. Horatius
Iib. 1 epist. àd Sxvam:
.»«. Si seiret regibus uti,
Festidiret ofus, qui ime notat...
et lib. 1 serm., sat. 9.
Stultus et improbus hic amor est, dignusque notari.
Adque ith nota est. vitrperatio. Glosse Philoxeni,
nola, YVéyoc, amiooc, id est, vituperatio, macula.
* Ejiciatur ab writote. fratrum. 1d est, excom-
municetur.
'4 Hec a. fratribus. Hec sunt in Regula ms. Ma-
gistri cod. Corb. eodem cap: sub Gnem. Quedam
$8immontar ex regula S, Benedicti
*' Consolatus sum. lta in cod. Vind. In Vulgata
editione, et in psalterio Rotrano : Delectatus sum.
surdis auribus prztermittat. Et ne ipsum magistrum
per nimiam et importunam humilitatem in ire coe
gat vitium declinare, et imporiuna humilitas in im-
pedimento scandali depatetur, ideo diximus post
secundam suggestam benedictienem nolepti majori
lerliain noo repetere debere; sed mox discipulum
exinde debere discedere ; &$ eum ipsa tacituínitate
opus laboris quod faciebut, debere perficere. Hzc
interrogatio benedictionis, qui vix sola de tacitur-
f Si vero eloquio iracundo, ete. In Regula ms. Si
vero eloquium iracundum au. pravsm | negligentia
ori armaverit.
5 Posui ori meo custodiam. Omittit ista: Cum
consisieret peccator adversum ms. Quemadmodum
S. Benedictus supra ; qua tamen habentur in ver-
ap. 5: « Missa canonica celebrata D síone communi, psalterio Remano, texiu Graeco et
ebraico, .
h Humiliatus sum nimis, lta in. Regula ms. 8o)
10 Rims, est additiüum : cwm non habeatur in ves-
sione communi, psalterio Romano, textu Grmco er
Hebraico, neque apud S. Benedictum, uade he
sumpta sunt.
i Cum de malis, etc. Habenter i» Regula ms.,
cap. 9, nihilque aliud sunt quam explicatio et praxis
Buperioris capitis sancti Benedic.
] Clave benedictionis. [d est, dicendo : Benedic ;
quod olim faciebant monmachi licentiam loquendi
postula:.tes.
4 Dicie benedictioni. Id. est, cum dixerint : Be-
Red1c.
l Benedictione sola repetita. Id est, solo repetito
Benedic. I
m Nimius. ld est, importunus, urgons, ut supri
n [mprobus. id est, impudens, de quo infe,
831
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
i|
nitate laxatur cum | inclinatione humiliati capitis a A mea. Posui ori meo custodiam, & obmutui, el taoyi,
discipulis pr:beatur. Id est in omni loco per om-
nem horam, hoc est, in monasterio, in agro, in via,
in horto, vel in quovis loco, ut nunquam desit
menti nostre memoria Dei, propter quem aguntur
hzc omnia : ut cum forte aliquis ignarus * talem
fratrem interrogaverit dicens : Quare tacitus et
tristis es, et inclinato vultu ambulas? respondeat
illi : quia fugio peccatum et timeo Deum; et ut cu-
stodiam me ab omni quod odit Deus, ideo sum
mihi sollicitus semper. ÀÁd mensam vero sedentes,
si interrogationes suas abbati voluerint intimare,
ante benedictionem dictam cultelli aut 5 coclearii
aut panis percussura indicium sit magistro disci-
puli postulantis eloquium. Hzc omnia anima pro
etiam a bonis (Psal. xxxvi). Hoc [est] ostenditor
profecto discipulo tam de malis quam de bonis eh-
quiis debere tacere. Quia, etsi loquenda sunt bom
eloquia, non discipulis, sed magistro debetur i d.
ctrina. Nam et sicut. dicit. Scriptura : Vita, e mn
in manibus lingue (Prov. xw). Diligenter eroe
juste debet ipsa amplius refrenari. Hzc enim tan
taciturnitatis districte custodia perfectis, et i pado-
ris cordé et mundis a peccato, timentibus perpetua
gehennza incendia, et. quzxrentibus vite zierna di-
vitias immortales merito praecipitur observanh.
Ideoque prxsente abbate non loquantur, nisi iner-
rogati discipuli; k absente vero abbate, si de veri
Dei, sibi tamen lente et humiliter, non clamos voe
Deo necessaria ideo * substantiam taciturnitatis B loquantur. Quia omnis lenta locutio ab humilitsi
constituimus clusura servari, ut ab oblivione quis
non decipiatur tam facile, et praeceps sit semper in
lingua. Nam cum per clusuram oris taciturnitas
continetur, diu traetetur, vel purgetur in corde,
quod possit mundum, et sine peccato de ore pro-
ferri, dicente Apostolo : d Omne verbum vanum de
ore vestro non procedat, * sed si quid est ad edifica-
tionem (Eph. 1v). Et item dicit Scriptura : Sapiens
paucis innotescit verbis. Et maxime timere ideo, et
omni hora nos a multiloquio custodire debemus.
Quia non potest fieri, ut inter multa verba, f ali-
quanta non exeant cum peccato secundum Scriptu-
ram dicentem : In multiloquio non effugietur pecca-
tum (Prov. x). Unde et Propheta tradens nobis for-
mam ostendit se de his esse sollicitum, et tam a
malis quam a bonis eloquiis debere tacere dicens :
Dixi, Custodiam vias meas, 8 ut non peccem in lingua
2 Talem. ld est, aliquem.
b Cochlearii. Cochlearium, cochlear, et cochleare
est vasculum sorbendis cochleis et ovis sorbilibus
aptum. S. Isidorus lib. xx Orig. c. 4 : « Coclear ab
usu prius dictum. » Hinc illud veterum distichon
(Martial. lib. xiv, Epig. 191) :
Sum cochleis habilis, sed non minus utilis ovis.
Nunquid scis, potius cur cochleare vocor.
De eo Juliux Pollus lib. vi, cap. 42 : Tó 34 xoyX-
«ov. xeQoic &v puo tapuoy, jd est, Cochlearium vas-
culum ad aliquid sorbendum aptum appellare pote-
ris. Agunt. et Gloss; veteres : &oyXuspiov, Cochlia-
rium, ligula. Ligula autem seu lingula est vasculum
concavum jusculis sorbendis aptum. Cujus meminit
Sosipater Charisius : « Lingula cum non a lingendo
dicta esL, in argento : in calceis vero lingula a li-
gando. Sed usus lingulam sine, n, frequentat. » Qui
tamen locus corruptus est, et. expuncia porticula,
non, lege lingula cum a lingendo dicta est, nam ibi ex-
plicat nomen zquivocum, lingula; quod a lingendo
dictum , est vaseulum argenteum sorbendis jusculis
aptum: a ligando vero, est corrigia calcei : Alias Le-
gula, gloss: veteres: uóocpov, legulam. Dicitur et
D
pc c)ov, id est, cavum, ut docet auctor veteris Ety-
mologici, cujus tamen hzc verha corrupta sunt : xol
p9cvÀov, có xoÜe có Gpre doO0uiv, pucrÜAec Oi
£o». Sed legendum «à xoi cà &pro £a0isty nvatt- .
A&8ot «tyov, id est, de concavo pane edere sorbere
dicebant. Verbum dicitur a &vccüx, qux» est huc-
cella cava, de qua jusculum sorbetur, docent Julius
Pollux cap. citato et Suidas. Lingula est etiam gla-
diolus in similitudinem lingue,
Naevius in Tragedia Hesiona :
cujus meminit
descendit. Si vero de inanibus ac secularibus, vd
quibusve verbis, qux ad Deum non pertinent, ir
choaverint discipuli loqui , mox a pr:positis sus
is imperetur silentium. Psalmos vero vel Scripte
ras extra illas tres. horas, in quibus quotidie si
labore ! contingit legi, et sic laborantes fratre re
censere sibi et animo permittuntur. Hancveür-
tam taciturnitatis clusuram superius presen ab-
bate de perfectis apud Deum taxavimus, de bis qi-
bus nunquam de Deo oblivio 9 subripit, et vilis ors
quirunt diligenter cavere, et ex toto mundi veh
angeli et a bonis et malis eloquiis quzrunt tace
pro Domino. Sed quia diversitas concesse gnlit
secundum mensuram fidei maxime negligenübés
poterit minorari, tepidis et imperfectis, el minui
se sollicitis hoc relaxamus, ut de sscularibus inqui-
Si ne mihi gerere morem videar lingua, veru fiagnla.
Ut refert Agellius lib. x, cap. 95, id est, si non p
sum verbis efficere ut mihi obtemperetur, i!
ciam gladio.
e Substantiam. Locus corruptus in Reguh 55
Sub tantam. Lege, Sub tania. .
d Omne verbum vanum. Ad Eph. iv in. verso
communi : Omnis sermo malus. In. Graco Vu:
g«npóg, id est, foedus. Glosse Cyrilli : e«rge; t*
gatorius, nugaz, fadus. Non male reddiwm, venit:
nam vanum est nugatorium.
e Sed si quid ad edificationem. In. versione ct"
muni : - Sed si quis bonus. Ita etiam in textu Grat :
&)Y st c« &yoOoc, quod idem sonat.
f Aliquanta. ld est, aliqua. Ita loquitur Magd !
cap. 8: « Et in aliquantis.prolixis hominibus: !
S. Valerianus sermone de bono disciplinz : « Dios
aliquanti disciplinam satis duris legibus cons
tam. » .
€ Ut non peccem. Accedit ad versionem S. Bie
rony mi.
, h Obmutui et tacui a bonis. Citat locum ex yen
ria. s
i Doctrine. Hoc loco doctrina est docendi 3c
non facultas. "
| Pudoris. Lege, puris corde, ut in Regula m*
cod. Vind. "confit
k Absente vero abbate. Id est , exira present
abbatis.
l Contingit. Ha correxi, cum antea legere"
tangit. 2.
m Subripit. Gloss Philoxeni : Subripit, venistitt*
id est, subtrahitur.
855 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. X.
834
rendis, duntaxat sine peccato, * aliquid qu:xe ad edi- A Si a bonis eloquiis interdum propter taciturnitatem
ficationem spiritalem non pertinent, nisi petita be-
nedictione fuerit magis concessa permissio, licentia
loquendi non sumatur. De aliquo vero spiritali in-
terrogando sermone post benedictionem petitam -
mox loqui debere discipulum. Seurrilitates vero,
vel verba otiosa, et risum moventia aterna clau-
sura damnamus et ad talia eloquia discipulum 5 non
aperire.os permittimus.
8 X. — A Dowato CorrecrA (cap. 49).
c Silentii regula custodienda decernitur, quia scri-
pum est : Cultus autem. justitie silentium et paz
(Isai. xxx). Et ideo, ne reatus de verbositate con-
quiratur,.exceptis utilibus ac necessariis opus est,
ut laceatur : quia, juxta Scripturam, n multiloquio
non deerit peccatum (Prov. x). Et alibi ait : Posui
ori meo custodiam , obmutui et humiliatus sum ,. et
silui a bonis (Psal. xxxvii). 4 Hic ostendit Propheta.
* Aliquid que. H:c sunt transposita, et ita le-
genda : Ut de secularibus inquirendis, duntaxat sine,
peccato, que ad aedificationem spiritalem non perti-
nent, aliquid, etc. Hoc loco indulget Magister imper-
fectis monachis, ut de szcularibus rebus loquantur
quz tamen sint sine peccato, et petita loquendi li-
centia.
b Non aperire os permittimus. Lege, ut in Regula
sancti Benedicti, Áperire os non permittimus.
e Sileniii regula: Initium hujus capitis sumptum
est ex Regula S. Columbani, cap. 2.
d Hic ostendit propheta, etc. Hac habentur in
Regula S. Benedicti.
.8 Penam. Adde, peccati, ut habetur in Regula
sancli Benedicti.
f Tacendum igitur , etc. Hxc sunt. emendicata a
Regula S. Columbani, ubi sic legitur : Tacendum
igitur de his et talibus.
debet taceri, quanto magis a malis verbis propter
e penam debet cessari. f Tacendum igitur, et cum
cautela loquendum, ne aut detractiones aut tumidz
contradictiones in loquacitatem vitiosam 5 ac super-
fluam prorumpant. h Ergo, quamvis de bonis et
zdificationum eloquiis perfectis i Christi discipulis
propter taciturnitatis gravitatem rara loquendi con-
cedatur licentia. Quia , ut superius diximus, 7n
multiloquio non effugies peccatum (Prov. x). Et alibi:
Mors et vita in manibus lingue (Prov: xw). i Quod
si altiori voce presumpserit, k duabus silentii su-
perpositionibus poeniteat, aut L percussionibus p«e-
niteat. Et, si iterare praesumpserit, c. Scurrilitates
vero et verba otiosa, et risum moventia eterna
clausura in omnibus locis damnamus : ! et ad tale
eloquium famulo Christi aperire os non permitti-
mus.
5 Ác superfiuam. Hzc verba non exstant in Re-
gula S. Colunbani, saltem in nostris codicibus.
à Ergo quamvis de bonis, etc. Excepta sunt ex Re-
gula S. Benedicti.
i Christi. Hoc vocabulum non est in Regula S.
Benedicti.
. 1 Quod si altiori. In Peenitentiali S. Columbani
Si€ habetur: « Proferens sermonem altum sine
suppressione, nisi ubi necessitas fuerit, superposi-
tione silentii vel t, percussionibus. » Supple, peni-
teat; sed S. Donatus videtur locum protulisse ex
memoria, non ex codice.
X Duabus silentii superpositionibus. Quid sit super-
positio, infra dicetur.
| Et ad tale. eloquium famulo Christi aperire os
non permittimus. 1n Regula S. Benedicti conc. Fl.
Et ad talia eloquia discipulum aperire os non permit-
itmus.
————— A —————— á€Ó— a——PHnnÓ—P
CAPUT X.
. DE HUMILITATE. :
$ I. — Ex REcurA saucTI BENEDICTI.
a Clamat nobis divina Scriptura, fratres, Omnis
qui se exaltat, humiliabitur ; et qui se humiliat, exal-
tabitur (Luc. xav). Cum hxc ergo dicit, ostendit nobis
omnem exaltationem genus esse superbia. Quod se
cavere Propheta indicat, dicens: Domine, non est
exaltatum cor meum, neque elati sunt oculi mei ; ne-
que ambulavi in. magnis , neque in mirabilibus super
me (Psal. cxxx). 5 Sed quid? Si non humiliter sentie-
bam, sed exaltavi-animam meam , * sicut. ablactatum
d super matrem suam, 9 ita retribues in animam meam.
Unde, fratres, si summ: humilitatis volumus culmen
& Clamat nobis, etc. Hoc est ad humilitatis gradus ]) rium, quia facile subintelligitur. Secutus est S. Be-
reludium. De humilitate multi multa scripserunt.
ultze de ea exstant S. Ephrz»m Syri parzneses. De
ea scribit S. Ambrosius in epistola ad Deimedriadem,
S.'Dorotheüs doctr. 2, S. Antiochus monachus ho-
mil. 70, et multi alii.
b Sed quid. H:ec vocabula non sunt apud Smaragdum
et S. Dunstanum : exstant tamen in Regula ms. Ma-
gistri, in qua hi gradus humilitatis retexuntur. In
vulgo editis habentur sub interrogatione, et recte
Non sunt quidem Psalmistz verba, sed a S. Benedi-
cto adjecta, atque ad horum versiculorum lucem non
parum conferunt.
€ Sicut. ablactatum. Hanc lectionem retinent uter-
e cod. ms. S. Germ., Regula ms. magistri cod.Corb.,
ero in Expositione Alamannica vocabulorum Regul
S. Benedicti, Smaragdus, Trithemius, et S. Dunsta-
nus, qui addit substantivum est, sed minus necessa-
nedictus hoc loco versioneni Graecam, qua i'a habet.
de &noytyoaxtiapévov, id est sicut ablactatum, quod
substantivatur in neutro genere. Vulgo juxta versio-
nem vulgatam scribitur : Sicut ablactatus est.
. 4 Super matrem suam. lta in Regula ms. Magistri
et apud Smaragdum, juxta texium Grzcum : iri riv
pxtíp« a)cov. In. vulgo editis juxta versionem com -
munem legitur : Super matre sua.
* ]ta retribues in animam meam. Ita Regula ms.
Magistri, codices mss. nostri, Ruthardus ms., Sma-
ragdus, S. Dunstanus, et Trithemius juxta Psalte-
rium Romanum, et Septuaginta Interpretes, à &nro-
üocuc (nl cx Jur» pov. Quod idem sonat. Hanc
etiam lectionem retineut vulgo editi codices. In ver-
sione communi legitur: lta reiribuiio in anima mea.
. Sensus autem Psalmista est : Sicut ablactatus infans
855
quam per prazsentig vite humilitatem ascenditur,
volumus velociter pervenire, actibus nostris ascen-
dentibus scala illa erigenda est qux * in somnio Jacob
apparuit, per quam et deseendentes angeli monstra-
bantur (Gen. xxvin). Non aliud sine dubio ascensus
ille et descensus a nobis intelligitur, nisi exaltatione
descendere, et ^ humilitate ascendere. Scala vero
ipsa erecta nestra est vita in ss»culo, quae humiliato
corde a Domino erigitur ad caelum. Latera ejus scake
dicimus nostrum esse corpus et animam, * in qua
latera. diversos grades humilitatis vel disciplinz 4
evocatie divina ascendendes inseruit.
$. l| — Ex Racura sancvt Basin (cap. 60).
Interrog. * Quid est humilitas, et quomodo eam
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS e
attingere, et ad exaltationem illam colestem , ad A tium nostrum ponamus. Non enim sic
polerimns 4
nobis pristinze arrogantie abolere memoriam, «
effectum humilitatis assumere, sicut etiam in aríf.
ciis fieri solet, idemque modus erit etiam in Ceteris
virtutibus obtinendis, qux ex mandato Domini Dostri
Jesu Christi veniumt.
$ IIT. — Ex Recta saxcri Corax (cap. 9)
! Humilitas cordís requies animz est intus a lal.
ribus fatigate, unicum illius de tot malis rerip-
rium; et quantum ad hanc considerationem i tt
de * tantis ! foris vagis ac vanis attrahitur, tantum
intus requiescit ac refrigeratur. lta ut etiam am
illi stnt dulcia, ac dura et ardua ante habita plam
ac facilia. Mortificatio quoque superbis ac duris in»
lerabilis illi est consolatio, cui hoc solum placet qui
implere possumus? — Resp. Heamilitas quidem est B humile et mansuetum est. Sciendum autem esi qud
hzc í ut omnes homines zstimemus superiores no-
bis, secundum definitionem Apostoli (Phil. 1). Im-
plere autem id possumus, si memores fuerimus
Domini dicentis : Discite a me quia 8 mansuelus sum
el humilis corde (Matih. 31). & Quod [se] in multis
s:epe ostendit et docuit, et eredere ei debemus pro-
mittenti, Quia qui se humiliqverit, exaltabitur ( Luc.
xiv). Deinde ut indesinenter et absque ulla cessa-
sione in omnibus aetibus et in. omni negotio humi-
llores cseteris inveniri. studeamus, et in hoc exerci-
lactis duleedine privatur, sic homo superbus a divine
gratie jucunditate et eonsolatione removetur.
* In somnio. Ita in Regwla ms. Magistri et cod.
msg. S. Germ. p. et Vict. ma. ; recte Vulgo habetur :
In somno.
b Humilitete ascendere. His dradnat illud S. Cy- C
priani, lib. de zelo et livore: «
creseimas. »
* In qua latera. Ita in Regula ms. Magistri , et
apud Keronem. [n aliis cod, nostris mss. et apud
Smaragdum et Trithemium legitur: In que latera,
quod est plausibilius. In vulgatis et apud S. Dunsta-
num, in quibus tantum.
4 Evocatio. Vta in Regula ms. Magistri, in cod.
mss. Vindocinensi et utroque S. Germani. lta apnd
Smaragdum, S. Dunstanum et Trithemium. Ubi evo-
catio idem est quod vocatio, ut in. vulgatis legitur.
Ut evocare idem est quod veeare. Plautus im Amphi-
truone, actu ii.
Tu gubernatorem s navi huc evoca verbis meis.
* (Quid est humilitas. Exstat apud S. Basilium , in-
terr. 198 Reg. brev., et apud Rufinum, cap. 41.
f Ut omnes astimemus superiores, etc. divina
Apostoli doctrina vincutum est Christiane et mona-
sticze charitatis, cum omnibus sibi invicem cedenti-
bus omnis H) seges resecatnr. Id praeclare
docet S. Ambrosius epist. 8& : « Prinra ergo humi-
litatis vato in communis vite versatur. officiis , qui-
bes et diwina clementia coneiliatur, et societas hu-
mana cenneetitur. MuNum enim ad roborandam dile-
ctionem valet, cwm seenndam doetrinam apostolicam
imvieem se honere preveriunt, et alter afterum su-
periorem existimewtes, atmané servire subjecti, et
nesciunt tumere pezlatk »
twe, Apud Rufin, mitis. -
& Quod se. Tó s6 redundat, nec est apud Ruffnom
nec in teatu Gr»oo.
y Mumilitae cordis. Habetur in Regula ms. cod.
Fler. et in edittone Parisiensi cap. 9, apnd Golda-
gtum cap. $4. Notanda autem S. Columbani doctrina
de vera animi t vilhtate, quam humilis lisque
umilitate ad summa
possidet, Aestrilled Christt : Biscite a mequia mitis
neque hanc mysterli feTicitatem , neque aliud qui
utile superveniens poterit perfecte complere qii,
nisi qui fn hoc studiun singulare posuerit, » uoa
inveniatur imparatas. » Bà enim joxte bor stud
suas aliquas seetari aut notrire voluerit intentione,
continuo interpositorum occupatione delentus, ar-
batus totus sequi, ^ qua jussio decit, ? grau; se
per mon poterit ; neque, at eompetit, compler po-
erit, qui turbulentus est et 4 ingratus. Mortütinis
igitur triplex est ratio, * nom animo discordie, vi
sum et humilis eorde ; et invenietis requiem animi
vesiris (Mauh. 31). ldem doeet S. Doseiheus dont.?:
« Quod si molesti quippiam vire hemili et deniw
contigerit, confestim ad se revertitur , se eottrabil
secum habitat vir humilis corde, se dijedici, d
quamvis peema ae supplicio dignum se cene, xt
vul quemquam accusare, pec causam mjkere à
alium patitur. Proinde non iramerito aeque porte
batione degit et molestia; irao incredibilem anuo
suo sentit quietem. »
j Tuta. lta in Regula ms. cod. Flor.; aped 60-
dastum legitur, tota, quod non probo ; sed exist
hoc vocabulum esse transpositum et suo sic hd
rectitaendum : EI quantum ad hanc considerohows
de tantis foris vagis et vanis attrahitur, tanlum -
iuta. requiescit ac refrigeratur. Ut sensus sl:
quantum anima a vanis cogitatiopibus ad coti
rationem ver:e humilitatis attrahitur, tantem uS
tata requieseit, etc.
k Tantis. ld est, tot; de quo voeabulo inin.
l Foris vagis. |n editione Insulae additur, «st
nibus. Sed necesse non est. Foris vagum cst van
fetilis eogitatio.
7 1 mun inseniater impavates, d. est, desit
armis humilitatis et obedientiae non inveniatur, GP
neinpe alea mortificatjonis est subeunda. "
^ Si enim juxta hoc studium suas aliquas. là :
Geldastum. [n Regula mss. cod. Flor. ne d'
hoc ; reete : et pro suas aliquas, lege, sum "^
ut hzc verba referantup ad sequeutia, non M
tecedentia hoc modo : Si enim juxta studium 5n
aliquis sequitur suas iptemtieuee, id qu wiuMe
Don poteril sequi que juasie dueit. b
o Dua juatio ducit. ln regula mss. ced, e419
ti»ne Insule apud Goldas&um legiuar : (d PP"
dicit.
P Graius. Id. est, spontaneus, libens. Gkete *
la Mea
dixit : (uis ingraiiis, id est te invite.
teres : grate, Xoéoe, id est, libenter.
4 Ingratus. ld est, iuvit.
r Non anümo discordare. Cum suit frauibot "
delicet.
851
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XI.
838
lingua libita loqui, non ire quoquam absolute, A xxvi). Juxta exemplum Domini Salvatoris, qui ait :
* suum est semper seni dicere, quamvis contraria ju-
benti : Non sicut ego volo, sed sicut tu vis ( Matth.
* Suum cst semper seni dicere. [ta in ms.- ood.
Flor. et in editione Insul:e. Sed
eorruptum, sicque restituendum : Sed suo semper
puto locum esse .
Descendi de celo , non ut faciam voluntatem meam,
sed voluntatem ejus qui misit me, b Patris (Joan. vi).
seu dicere, quamuia contraria jubenti, etc. Et clarus
est Sensus,
b Patris. Hzc vox non est in hoc loco S. Joannis.
CAPUT XI
DE PRIMO GRADU. HUMILITATIS.
8 I. — Ex REcturA sacr! BENEDICTI.
«Primus itaque bumilitatis gradus est, s! timorem
Dei sibi apte oculos semper ponens b oblivionem
omnino fugiat, et semper sit memor eerum que
precepit Deus ; * ut qualiter et contemnentes Deum
* gehenna de peccatis incedat; et vitam eternam,
quz timentibus Deum przparata est, animo suo sem-
per f evolvat : et custodiens se omni hora a peccatis
et vitiis, 5 id est, cogilationum et lingue, manuum,
» Primus hwnilitatis eradus. Hoc espnt. in plura
capita divisit aucter Rester, quemadmodum ejus
imitator Smaragdus. Titulos Quamvis hic dlesideren-
fur, eppenere capitalis seu gradibus visom
fuit, quemadmodum habeatur apud Smaragdum.
Porro D. Thomas, 4-9, qu. 164 , art. 6, et qu. 164,
art. 4, od 4, demopstret bos gradus duodecim rite
2 sanete Benedicto fuisse assignatos, sed tractat rem
inverso ordine, et quem sanctus Benedictus duode-
ceimum appellat, ie primum; et sic deinceps.
Sed nescio que exemplari usus sit sanctus doctor.
Regula Magistri (cep. 20) , qui vixit apte annum
seplibpgentesimam ordinem S. Be i sequitur in
bis recensendie, ejus etiam verba usurpans. Quem-
admodum auetoe noster, Smaragdus, 8. Antoninus,
Ht. 13, cop. 12, 6 8, Trithemius et Turreeremata,
de ordine ei serie horum graduum consule.
sianus, lib. 1v de Institutis renantiantium, cap. 39,
eisi taBblum decers efatuat bumilitatis gradus, ordi-
nem euydem servat, excepto uno aut altero gradu.
Albuinus menachss ms., cap. de Remissione mo-
nachi, agik etjam. de gradibus humilitatis, sed de-
cem tantum statuit, nec ordjsesm sancti Benedicti
sequitur, etsaá ex. illo hauserit ejos gradus contra-
hende hoc modo : « Si bumilitae regnat in mona-
cho, cum his decem gradibus comprobatur, et vere
dignoscitur. Hxc sunt (fundamenta virtotum, sine
quibus neme videbit Domipum. Primus si in se ha-
beat mortificatas omaes voluntates terpemas. Se-
eundus, si aeius et cogitationes snas nom celaverit
abbati suo. Tertius, ut nihil. disponat eum propria
voluntate, sed omnia cormwittat judicio ejus senioris.
Quartus, si in omnibus praeceptis servaverit man-
Suetudinega obedienlke et constantiam patientis.
* h pedum vel voiuntatis proprim,: i sed et aesideria
carnis. JEstimet se homo de ccelis &mper 3 Deo
respiei omni hora, et facta $83 omni loco ab aspectu
Divinitatis videri, i et ab angelis omni bora renun-
Hari. Demonstrat nobis hoc Propbeta, eus in cogi-
tationibus ita Deum prasentem ostendit dicens :
Scrutans corda et renes Deus. (Psal. vu). Et item :
Dominus X. novit cogitationes hominum (Psal. xcu).
Et item. dicit : Intellexisti cogitationes meas a 1 (omge
dum, contemnit. Nihil sane tam a Del et salutis ' re-
eordatione quam peccandi eonsuetudo et. delectatio
nos avertit. Quod recte monet Eusebius Gallicanus,
hemil. 5 od monachos : « Habet enim hoc infelix
consuetudo peccandi, ut quantum amplius quisque
peccaverit, tanto minus peceata sua intelligat, et
tanto Qus eum peecare deleetet; ut eveniat illud
quod Propheta peecatoribus clamat : JVon est Deus
in censpectu ejus; auferuntur judicia tua a facie ip-
sius. Etenim quando subrepit peccati delectatio, sta-
tim futuri judicii. diem abscondit oblivio. » Ruthar-
dus legit, Obtivionem preceptorum omnino fugiat,
« Ut qualiter. lta Regula ms., Smaragdus et editio
Coloniensis. At vulgatze editiones cum s. Dunstano
habent et qualiter. Si legas «t, referendum est cum se-
quenibus ad illa verba, animo revolvat; si legas et,
ad illa verba, sit mentor. Apud "Trithemium habetur
tantum, gualiter. Non ita reete.
4 Et contemndhtes. Partientam et agnoscit Regula
Magistri me., qua» tamen vulgo non habetur,
e Gehenna de peccatis incedat. Lege, ut in Regula
Magistri ms., Gehemma de peccatis incendat. Ubi prz-
positio de est, pre ob, propter. Ita loquitur supra in
prologo sanetes Benedictus : Qui timentes Dominum
de bona observantia sua non se. reddunt elatos. Ubi
de est pre ob, propter. Vulgo legitur: In gehennam
pro peccatis incidunt, Sed hxc sunt in officina cujus-
dam correctoris eusa.
! Evolvat. Ita Magistér. Valgo, revolvat. Quod est
plausibilius.
8 ld est. Id est, hoc loco est nempe, videlicet.
b Pedum. ld est gressus immodesti, przecipitantia,
levis e laservi.
i Sed et desideria carnis. Est ellipsis, qux etiam
Quintus, ui nulli inferat injuriam; sed qua sibi illatas D habetur in Regula ms. Magistri, quam etiam agno-
fuerint poetienter portet. Bextue, sé nihil faciat
prster exempla sue. Regulse. Septimus, si. se judi-
caverit indignum, et velut operarum malum ad om-
mia que ill in operativa |Leg. imperata] fuerint.
Octavus, si semetipsum pronuntiet viliorem cmetis.
Nonus, si linguam suam constringat, et non sit ela-
uE»Osus in voce. Decimus, si. non est facilis et prom-
ptus in risu. » Hec ille. Qui videtur referre hzc ex
gBsemoria, nop ex codice. Porro in his duodecim gra-
dibus humilitatis septem priores pertinent ad inte-
riorem hominem, reliqui ad exteriorem.
b Oblivionem omnino fugiat. Nempe judicii, man-
datorum Dei, xterni supplicii et felicitatis :ternz.
Peccator enim Dei, et sui, et omnium, quz ad salu-
tem spectant obliviscitur; et cum venerit in profun-
seit Smaragdus ad hxc verba, cum ait : « Subaudi-
tur : son. delectetur. implere. ». Quam sane iisdem
verbis supplevit 8$. Dunstanus, apud quem legitur,
Sed et desideria carnis non delectetur. implere. Recta
nam in secundo gradu dicitur : Desideria carnis non
delectetur. implere. Wtaque illud, amputare festinet,
qued vulgo habetur, amputanuum est.
) Et ab angetis omni hora renuntiari, In vu.gatis
legitur Beo omni hora, etc. Sed hzc vox Deo nou est
i Regula ms. Magistri, neque apud Smaragdum,
S. Dunstanum et Trithemium ; nec videtur necessa-
ria, cum ex supra dictis satis intelligi possit.
k Novit cogitationes hominum. Vulgo additur Quo-
niam vane sunt. .
! A longe. Ut in Psalterio Romano juxta Septua--
859
S. BENEDICTI] ABBATIS ANIANENSIS T
(Psal. cxxxvin). Et : Quia cogitatio hominis confite- A bonos et malos, et Dominus de ccelo Semper respiei
bitur tibi (Psal. xxv). Nam ut sollicitus sit circa
cogitationes perversas, dicat semper * utilis frater
in corde suo: Tunc ero immaculatus h^ coram eo,
si observavero me ab iniquitate mea (Psal. xvii). Vo-
luntatem vero propriam ita facere prohibemur, cum
dicat Scriptura nobis : * A voluntatibus tuis avertere
(Eccli. xvii). Etitem rogemus in oratione, ut flat vo-
luntas illius in nobis (Matth. v1). Docemur ergo merito
nostram non facere voluntatem, cum cavemus illud
quod dicit Scriptura :d Sunt vie qua videntur ab ho-
minibus recto, quarum finis usque ad pro[undum in- "
ferni demergit (Prov. xiv). Et cum item cavemus
illud quod de negligentibus dictum est : Corrupti
sunt et abominabiles facti sunt in. voluntatibus | suis
filios hominum, ut videat si est intelligens au n.
quirens Deum (Psal. xxxim); et, si * ab abgelis
nobis deputatis ! quotidie diu noctuque Domino fy.
, €tori nostro opera nostra nuntiantur, cavendum ai
[ergo] omni hora, fratres, sieut dicit in pim
Propheta (Ps. Li), ne nos declinantes in malim «
. inutiles factos aliqua hora aspiciat Deus, et parcendo
nobis in boc tempore, quia pius est et exspecta is
converti in melius, 58 ne dicat nobis in futuro : Hx
fecisti, et tacui (Ps. xxix.)
$ II. — Ex Recura Cassi (cap. 49).
à Principium ergo nostre salutis ejusdem ew
8todia, sicut dixi, timor Domini est. Per hunc aa
(Psal. xix). In desideriis vero carnis ita nobis cre- B initium conversationis, et vitiorum purgatio, e vi-
. damus Deum semper esse presentem, cum dicit
. Propheta : Ante £e est omne desiderium meum (Psal.
. Xvii).- Cavendum ergo ideo malum desiderium, quia
mors secus introitum delectationis posita est. Unde
Scriptura precipit dicens : Post concupiscentias tuas
, non eas (Eccli. 1). Ergo, si oculi Domini speculanturc
ginta interpretationem
sonat. !
* Utilis frater. lta in Regula ms. Magistri, in
cod. ms. Vind. et utroque S.- Germ. et in editione
Coloniensi. lta etiam apud Smaragdum, S. Dunsta-
num et Trithemium, qui ita explicat : « Utilis fra-
ter est qui omnibus prodesse et nulli desiderat ob-
esse, qui nihil sapit nisi quod Deo placere cognoscit,
qui totam spem suam ponit in Domino, sine cujus
, auxilio se nihil posse facere certissime credit. » In
vulgatis legitur : Humilis frater. Sed hoc manat a
quodam correctore aut exscriptore.
5 Coram eo. lta in omnibus codicibus, quos vi-
, derim, sive excussis, sive mss. cum in psalmo lega-
tur, cum eo, etiam in omnibus versionibus quas
viderim, juxta Septuaginta et textum Hebraicum.
Sed S.Benedietus vocabulum accommiodavit suo
proposito.
€ À voluntatibus tuis. In textu. Greco :. xal &rà
tév optbtóv cov. ld est, et ab appetitibus tuis. In
versione. communi, et a. voluntate tua.
4 Sunt vie, etc. Hzc sententia exstat in duobus
locis Proverbiorum cap. xiv: « Est via, quz vide-
tur homini justa, novissima autem ejus deducunt ad
mortem; et cap. xvi : Est via qua videtur homini
recta, ei novissima ejus ducunt ad mortem. Ita in
versione communi juxta textum Hebraicum, sed apud
Septuaginta, quos sequitur sanctus Benedictus, paulo
aliter. C. xvi : Eiciy coi Goxoicat ópÜai &tvat. &vüpl,
T& p£vrot ct)tutaix a)vày Drei sig nuÜpíva &Oov. Id
est, Sunt viz quz videntur homini recte, novissima
autem earum respiciunt in profundum inferni. Et
Cap. XIV. "Eaci ó00; 9) Goxsi ópU stvoa. mapá &vüpármoig,
«& ài tÜ4vt«ia «ütüg Épxttat &ig nvÜutva &Óov. ld
est, Est vla, quie recta videtur esse apud homines,
novissima vero ejus ten.lunt in profundum inferni.
Interpretatio S. Benedicti couflata est ex utroque
oco.
- * Ab angelis nobis deputatis. Hunc locum profert
Rnpertus in cap. 9. Commentariorum in Apocaly-
psim: « Deniqueab angelis nobis deputatis quotidie die
noctuque Domino factori nostro opera nostra nun-
: mà paxpóórv. Quod idem
tutum custodia his qui imbuuntur ad viam pe
ctionis, acquiritur. Qui, cum penetravit honiuy
mentem, contemptum ei rerum omnium panl:!
oblivionem parentum, mundique ipsius gignil be
rorem ; j contemptu autem et privaüone omm
facultatum humilitas acquiritur.
tiantur. Si ergo magnum sit opus quod agimus, cum
annuntiatur, ipsa annuntiatio quasi cantus tute eil,
quasi magnus clamor. » Haymo Halbersnumss u
cap. iv Epistole ad Philippenses, cur opera wet
Deo ab angelis renuntiantur, hanc profert ritown:
.«. Ut. officium et ministerium suum impleant, quà
nuntii sunt. » Aliam affert Origenes, sive quisalis
lib. 1 Commentariorum in Job : « Offeruntnibibmss
sancii angeli Dei, non quasi nesciat is qui omnia n»
vit antequam flant, sed ut testes elficiantor sat
tatis atque pietatis justorum ; iterum tanquam e
flentes impietates atque injustitias injusiorum, 24
eliam ipsius diaboli : hzec namque demonsirans at
que significans Dominus dicit de illis bous sevi,
hoc est, angelis : «Venientes autem nuntiiwrun
mino suo omnia que facta fuerant . » Nuntiant "€
nostra mala, ut a Deo accipiant quomodo à en
castiganda ad emendationem ; et ideo ren "
illa angelorum timenda, et congrua emendatione
correptio praveniena.
1 Quotidie die noctuque. lta in Regula m* bp
stri, in cod. mss. S. Ebrul. et Vind., apud Tort
matam et Rupertum loco citato.
€ Ne dicat nobis. lta in utroque cod. S. om,
ita apud Smaragdum, S. Dunstanum, Trithentn?
Turrecrematam : sed in Regula ms. Maps
cod. ms. S. Faronis, in editione Parisiens! €^
et recentiore, necnon Colinzi et Coloniensi, P
cula »e desideratur : recte ; quid enim attinet
D repetere ?
Principium, Hzc sumpta sunt. ex libronU
siani de Institutis renuntiantium, cap. x1il- "
i Oblivionem parentum. Vix bene converse
qui parentum non obliviscilur. Nec bene cun P
celesti conjungitur, qui terreno patri n0n " ,
renuniiavit. Nam : Longe a parentibus salus, iMi
sanctus Bernardus. Ea fuit disciplina olim V
nasterio Magistri, quem Trithemius Vigilium »
tem eL diaconum appellat, ut monachus nu
in :edes paternas pedem inferret. »
j Contemptu autem, etc. Nam qui terre
humilis esse non potest, sed qui coelestia.
8H
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XIII
842
CAPUT XII.
DE SECUNDO GRADU HUMILITATIS.
$ I. — Ex Recura sawcri BENEDICTI.
Secundus humilitas gradus est, si^ propriam
quis non amans voluntatem, desideria sua non dele-
cte:ur implere, sed vocem illamn Domini factis imi-
tetur. dicentis : Non veni facere voluntatem meam,
b sed ejus qui me misit (Joan. vi). ltem dicit Seriptu- .
ra : € Voluptas habet penam — et 3 necessitas varit
coronam.
8 Propriam quis, etc. B. Isaias abhas sermon. 26:
Humilitas est obedientia et propric voluntatis abnegatio.
b Sed ejus qui me misit. In. versione communi
repetitur co voluntatem, et in textu Graco, 62x,
id est, voluitalem. Joan. vi.
c Vo'uptas, etc. lta apud S. Dunstanum, Smara-
dum, Ruthardum, et Trithemium, et in Regula ms.
lagistri, ita ut hic locus ad desideria carnis refe- B paucis. » Hxc enim sententia non est in
ratur. ln vulgatis legitur. voluntas. Hic locus non
habetur in sacra Scriptura. Quare hzec verba : Item
Scriptura dicit, non sunt de sacra Scriptura intelli-
enda, sed de alicujus sapientis scripto, ut sumunt
. Fruetuosus, cap . 10 Regule : « Quarto retroacta
sanctorum Pauum per scripturas sciscitantes revol-
vant: ut et ipsi quid facere debeant, agnoscant. »
Non dubium est quin per scripturas, sanctorum Pa- .
trum anachoretarum et monachorum Vitas intelligat.
Magister, cap. 91 Regulz su: : « Monstrante nohis
de sancto Heleno scriptura, cum dicit. » S. Valerius .
$ II.— Ex Recura CassiaMi (cap. 43).
e Humilitas vero his f indiciis comprobatur. Primo,
si mortificatas in se habeat omnes voluntates. Se-
cundo, si non solum suorum actuum, verum etiam
cogitationum nihil celaverit suo seniori. Tertio, si
nihil sux discretioni, sed judicio ejus universa com-
mittat, ac monita ejus sitiens ac libenter auscultet.
Quarto, si in omnibus servet obedientiz consuetu-
dinem, patienti: que constantiam.
supra, capite de genere monachorum : « Quoniam
scriptura testatur quod omne peccatum quod remis-
sus iudisciplinatusque admiserit frater, ad negli-
gentem protinus reverlatur seniorem. » Qu:e qui.lem
non exstant in sacra Scriptura. Ita etiam aliquando
usurpantur ista verba, scriptum est, ut infra gradu
14 : « Sicut scriptum est, sapiens verbis innotescit
sacra Scri-
ptura, sed in sententiis Sixti. :
d Necessitas. Àngustize, inquit Ruthardus, vel ne-
cessitas obediendi et relinquendi proprias voluptates
et desideria, ut pareamus Dei mandats ; felix quidem
necessitas, qu:e ad meliora compellit.
e Hwnilitas vero. Hiec habentur apud Cassianum
loco citato. |
f [ndiciis. Quos gradus S. Benedictus, Cassianus
indicia appellat, et S. Thomas locis citatis signa,
quatenus his tanquam notis exterioribus inentis
proditur humilitas.
CAPUT XIII. |
DE TERTIO GRADU HUMILITATIS.
8$ I. — Eg RecutA savcrI BENEDICTI.
Tertius humilitatis gradus est, ut quis pro Dei
amore * omni obedientia se subdat majori, imitans
Dominum, de quo dicit Apostolus : Factus obediens
usque ad mortem (Phil. n).
$ M. — Ex RrcuLA saNcTI Basin (cap. 45).
Interrog. » Usque ad quem modum * servire opor-
tet eum qui placendi Deo implere Regulam cupit ?
— Resp. Apostolus ostendit proponens nobis obe-
dientiam Domini, gqsi factus est, inquit, obediens
usque ad mortem, mortem autem crucis (Phil. n). Et
d praedixit : Hoc sentite in vobis quod et in Christo
Jesu.
à Omni obedientia. Id est, faciat monachus qu:e-
cunque ei senior przeceperit, sive illa Reguke legibus
conscripta sint, sive non. Et hxc mens S. Parris
Benedicti, cum nullum alium nobis proponit imita :-
dum,quam Christum, quà in omnibus Patri obediens
fuit etiam usque ad mortem, juxta antiquorum Pa-
trum usum, qui omnimodam obedientiam non limi-
tatam a suis discipulis requirebant, ut videre est
apud Cassianum, S. Basilium et alios.
b Usque ad quem modum. Habetur apud S. Basi-
lium inter. 116 Reg. brev., et apud Rufinum, cap. 4,
ubi ita legitur : Usque ad quem modum oportet pro-
gredi eum.
PATROL. CIII.
8 III. — Item ejusdem (cap. 80).
Interrog. * Cum quali affectu obedire oportet
ei qui nos ad opus mandati cohortatur ? — Resp.
Eo affectu quo esuriens parvulus nutrici obtemperat
ad ubera invitanti : vel quo affectu omnis homo
suscipit ab aliquo ea quz ad vitam pertinent, imo
el si quid amplius : pro eo quod multo est pretiosior
futura vita quam pr:sens, f sicut et Dominus dixit :
Quia mandata mea vita eterna sunt (Joan. xm).
Sicut ergo vita presens constat in cibo panis, ita
cterna vita in opere mandati, sicut ipse Dominus
irerum dicit : Meus cibus est ut faciam voluntatem
ejus qui misit me, Patris (Joan. 1v).
e Servire. In textu. Grzeco est ómaxduscr , id est,
obedire, rectius ad sensum. -
4 Pradixit. Id est, antea dixit, juxta textum Grz-
cum.
e Cum quali affectu. Exstat apud Basilium inter-
rogat. 166 R. br., et apu. Rufinum, cap. 46.
Sicut et Dominus dixit, quia mandata mea. In
textu Graco S. Basilii : 'H 20 ivro)3 toU 6s09, gnciv
ó Küpto;, Gr) alovtóg davw: id est, Mandatum enim
Dei, inquit Dominus, vita :terna est. In Evangelio :
*H yàp €£»c0)5) «üro0 Qe) «tovc éocv id est, Mandatum
ejus vita :xterna est. Ubi ejus, id est Patris; uam eo
loci Christus de Patre suo agit.
21
815 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS T
$ IV. — Ex REcuLA saNcTI FnucTUOSI. EPISCOPI Á 8 VI. — Item ejusdem (ex eodem cayitul)).
(cap. 8). Timendum est ergo, charissimi fratres, cogitan-
* Obedientia praceptum est Regule, ut b impos- — dum et providendum, qualem viam arripere debeag,
sibilibus quoque rebus opere atque alfectu ostente- — qui pet Christum ad Christum ire desiderant, &
tur, et teneatur usque ad mortem videlicet, sicut — liquido audiant quo: observare debeant. Obedients
et Christus factus est obediens usque ad morte sint abbati usque àd mortem; in tarftum ut nullam
(Phil. 1). faciant propriam voluntatem, sed Patris. Nihil un
' 6 V. — Item ejusdem (cap. 5). charum Deo habetur, si voluntas propria frangat,
t [n tantum debent raonáchi preceptis obedire — Hinc Petrus áit : Nos qui dimisimus omnia, el wcui
majorum, sicut Christus Patri obediens feit usque — suftus te, gàtd nobis erit (Matth. xix)? nou sola
ad mortem. Quod si aliter fecerint, sciant se viam, — dixit : Dimisimus omnia, quid nobis eru? Sed adi-
quam qu:zerebart, perdidisse. 4 Nemo vadit ad Chri- —dit : secutí samus te. Multi omnia dimittunt, si
stum nisi per Christum. Proinde monaci talem sibi Dominum non sequuntur; quare? quia non Pari,
debent facere consuetudinem, per quà a tramite sed suam voluntatem faciunt. Qui vult ergo arcta
recto nu'latenus possint devivre. Primum discant et angustam viam invenire et eam sine olienzicih
voluntates proprias superare, et nihil suo arbitrio, B pergere, et. pergendo non perdere, et non perlena
vel minimum aliquid agere, nihil loqui nisi ad in- — ad Christum pervenire, prius discat voluntales pre
terrogata, ei cogitationes de die in diem nascentes — prias superare, et nihil qaod propria volintas cic
jejunio et oratione expellere, et suo abbati nunquam — poris queesierit, facere, et in Patris obedientia usqe
celare, et quidquid fecerint, absque murmuratione ad finem vitz perseverare. Hc. propria viia ar
faciant. et angustà qux ducit ad vitam.
& Obedientia, etc. Hec habentur in Regula S. ut fusius infra dicetur. :
Fructuosi archiepiscopi Bracarensis cod. Crass., eo- e [n tantum. Hxc non sunt in. Regul as. 5.
dem capite 8. Sed h:ec priora verba sunt transposita — Fruetuosi episcop! Braeasrensis, sed videntur t5
et ita restitucada : Praeceptum Regul est, ut obe- — alterius Fraetuosi, ut et sogwens capitulum. —
dientia in impossibilibus, etc. d Kemó vadit ad. Christum nisi per Chrisim. Nn
b Impossibilibus. lta in Regula ms., omissa est — itur ad Christum nisi pef Christum, quia Christ
enim pr:xpositio in ób sequentis syllabze similitudi- — est via, Veritas et vita : via per quam ip veni?
nem; quod non semel occurrit in hoc cod. ms. Con- — ambulater, et vía quse ducit ad vitat, id est, Cn-
cordis. Sed lege, 1n impossibilibus, ut in cod. ms. stum : et Ma nen» vadit wd €hrisum ns pH
Vind. Hec erat stricta priscorum Patfurti obedientia, C Christum. '
— — -- -- — ———MÉ Pea —
GAPUT XIV.
DE QUARTO GRADU.
$1. — Ex RecoiA sanct! BENEDICTI. Et ostendens fidelem pro Dorinc émiversi, eum
.* (artus humilitaiisgradusest,si quisin Ipsa obe- — contrarla, sustinere debere, dicft ex person sif
dientia duris et. cohtrariis rebus vel etiam quibus: — réntium : Propter te 4 morte a[ffcimur tota dic: t*
libet irrogatis injuriis tacita conscientia patientiam — timati sumus * ut oves óccisionis (Psál. xum). DES
ampleciatur, et sustinens * non lassescat, vel disce- — curi de spe retributionis diviii:e f subsequautur pt
dat, dicente Scriptura : Qui perseveraverit &squé ii — dentes et dicentes: Sed in omnibus superamupt
finem, hic salvus. erit (Matth. x et xxiv). Item :Con-.— ier eum qui dilexit nos (ftoni. viii). Et item ali n
fortetur cor tuum et sustine Dominum. (Psál. xxvi). — Scriptura : Probasti nos, Deus; igne noà exam)
& Quartus humilitatis gradusest, si in ipsa obedien- — animo, sine murmuratione. His quadrat ill» S
tia, etc. Hac patienti: virtus compendiosa est ad Joan. Chrysostomi sermon. 1 inl epist. ad .
perfecti nem via, ut docet Basilius in ammoniti^ni- E&y y&o $6pigne, xk» Xodbopucne, xx» (ns 579
us : « Fili, patientiam arripe; quia maxima virtus — evyácecat, xai mp&ce olosu, id est, etsi enim e
est animz, ut. velociter ad sublimitatem perfectionis — melia affieias (humilem), etsi vituperes, el quid"
ascendas ; » ac proinde maxime amplecienda mena- — dicas silebit, et sequanimiter feret.
cho; quia « Patientia grandis medela est anime : e Non lassescat. ld est, animum non despo"?"
impatientia autem pernicies cordis. Per patientiam D metaphorice. Proprie autem lassescere est. bi^:
eutem exspectalur spes futurorum, et quod non fessum, et debilitatum esse. Faustus Reien-is
videtur, quasi quod videatur, amplectitur, » inquit — 8 ad monachos. « Lassescant licet membm '- -
S. Basiliusibidem. Hzc fuit quondam humilitas S. — liis. »
Guillelini ducis Aquitanizx et fundatoris monasterii 4 Morte afficimur. lta in psalterio Romane. pe
Gelloneusis, qui cum monachus esset: « Corripieba- — et sequentia ex psalterio per accommodation?
tur, non irascebatur : interdum czsus et injuriis — tantur.
lesus neque resistebat, nequé comminabatur, gau- * Ut oves. Ita in psalterio Romano.
dehat plane in subjectione, » etc., ut in Actis ejus ha- f Subsequantur. Subsequi est subjungete, € Y
betur. Nota est humilitas et patientia B. Carlomanni — tive sumitur: ut paulo post : Subsequilur, dictt
Áustrasi:e principis, et monachi Casinatis de qua — Et cap. 11 Regul sancti. Benedicti : Et subiti?
vide Reginonem in Chronico, tur abbas hymnum : Te decet laus, Sepe iQ osum
, P Tacita consoientia, etc. Id est, quieto et pacato — Magister in regula ms.
&5
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XY.
846
sicul eraminatur argéntum ; induxisti nos in laqueum ; A propter mandatum Domini? Primo , quidem ut cón-
posuisti tribulationes in dorso nostro (Psal. y.xv). Et,
ut ostendat ^ sub Priore debere nos esse, subsequi-
tur dicens : Imposuisti homines super capita nostra
- (Ibid.). Sed et prieceptum Domini in adversis et. in
irjuriis per patientiam 5 adimplentes, qui percussi
iu maxilla przbent et aliam, auferenti tunicam
dimittunt. et pallium, angarianti milliario vadunt et
duo (Matth. v, Luc. vi), et cum Paulo apostolo falsos
fratres. sustinent, et maledicentes se benedicunt
(11 Cor. x1).
$1l. — Ex RecurA saxcr! Macann (cap. 835).
t Passus injuriam taceas : 4 injuriam facere non
hosse, factam posse tolerare. Nec te inania seducant
consilia : sed magis te semper in Christo confirma.
Non tibl :estimes ullos proximiores, quam qui tecurii: B
sunt * in cella fratres.
' &Ill. — Ex Recura saxcrI Basin (cap. 80).
f Quomodo quis 5 promptus flat etiam adpericula
& Sub priore. Regula ms. Magistri : Sub majore.
Prior hoc loco est abbas, de qua voce infra.
b Adimplentes. Nempe patientes imnonachi : esf
eclypsis.
€ Passus injuriam. Hc non exstant in regula
Macarii et. aliorum abbatum codicis Floriacensis.
Priora quidem verba habentur in epistola sancti
Hieronymi ad Rusticum de forma vivendi.
Injuriam facere non nosse, etc. Lege : Injuriam
'! facere non nosce : factam nosce tolerare.
N In cella. ld est, in monasterio, de quo vocabulo
infra.
f Quomodo. Reperire est apud S. Basiliuminterr.
199 teg. brev., et apud Rufinum, cap. 46.
€ Prompius fiat ad. pericula. lxc est. perfecta vi-
tx» religiose oLedientia, quxe nullis valet succumbere
riculis. Cujusexemplum narrat S. Dorotheus Doctr.
i. Quidam monachus ex partibus Ascalonis abbatis
eui jussu ad Seridum abbatem venit, sub vesperam
ad cellam redire jussus. Interim oborta. vehemeatis-
sideret, quia et ipse Dominus obedivit Patri usque
ad mortem pro nobis (Phil. n). Et certus sit, quia
maridatum Domini vita xtterna est, sicut scriptum est
(Joan. xn, Marc. vim). Tunc deinde etiam, ut credat
Domino dicenti : Quia quicunque voluerit. animam
suam salvam facere, perdeteam ; qui autem perdiderit
animam suam propter me et propter Evangelium, sal-
vam [aciet eum.
$ IV. -- Ex REGULA sANCTI FRUCTUOSI EPIsC. (cap. 8).
^ Simili quoque studio et patientix virtus est ob»
servanda, ut nunquam nec odio violetur, nec injuria,
nec contumeliis amittatur : sed in sustentatione et
tolerantia roboretur. i Nudítas denique et parci-
monia ciborum et lectulorum duritia amplectatur;
$ V.—— Ex Rxourna Cassini (cap. 42).
Si non solum injeriam inferat monachus nulli :
nec ab alio quidem sibimet irrogatam doleat atque
tristetur (Lib. 1v de Instit., cap. 39).
sima tempestate, imbre et grandine precipitanter e
ccelo ruentibus fluvius adeo intumuit, ut. torrentis
instar éxtra vadum excurrens in campos restagna-
ret effusus. Tandem sol. occubuit, et monachus ín
monasterium redire voluit. Em precibus conatus
est proliibere Seridns abbas; sed illis postpositis,
vi obedienti:S compulsus vestibus in fasciculum li-
gatis, et capiti impositis, renes maphorio circum-
cinctus se fluvio tempestatique, seu potius divinze
providenti:x credidit, et immensum illud aquarum
exundantium pelagus natatu, auxiliante Christo, tra-
jecit. Hiec est vis perfecte obedientize, hzc virtus, haee
miracula.
bh Simili quoque. Habetur in Regula ms. S. Fruc-
Dite epiecopi Bracar. codicis Crassensis, eodem ca-
ite.
i Nuditas. ld est, paupertas, quas a priscis illig
Patribus appellatur &x«rpuocvva, id est, carentia et nu»
ditas Qnmnium rerum, apud Cassianum Coll. 18,
cap. 17.
CAPUT XV.
DE QUINTO GRADU HUMILITATIS.
$ II. — Ex Recura saNcT! BasiLu EPisCOPI (cap. 91).
Interrog. * Qui vult confiteri peccata eua, si om»
nibus debet confiteri, aut quibuslibet, aut certis qui-
busque ? — fiesp. Clementia Dei erga eos qui deli-
querunt, manifesta est, secundum quod scriptum
est : Qui non vult mortem peccatoris, sed ut conver»
ta:ur et vivat (Ezech. xvin). Quia ergo et. conver-
sionis modus aptus esse, et convertentig [est] a pee»
cato fructus dignus ostendi debet per poenitentiam
secundum quod scripium est : Facite fructus dignos
penitentie (Luc. n1); ne forte secundum illam com-
minationem eveniant his qui non pcnitent, quod
Cordis mei. Rectius quidem : quia ita legitur in
psalterio Romano, quod sequitur S. Benedictus. Hoé
autem caput intelligitur de revelatione malarum
cogitationum patri spirituali direetionis causa : nan
in confessione sacerainentali non solui occulta mala,
sed aperta revelanda sunt.
e Óui vult confiteri, elc. Reperitur apud S. Basil.,
int. 288 Regule brev. Non exstat apud Rufinum,
saltem in nostro exemplari.
8 L. — Ex REGULA SANCTI BENEDICTI. (cap. 15).
Quintus humilitatis gradus est, si omnes cogita-
tiones malas cordi suo advenientes, vel mala a se
absconse commissa per humilem * confessionem ab-
bati non celaverit suo, ^ hortans nos de hac re Scri- D
ptura.dicens : Revela Domino viam tuam, et. spera in
eo (Psal. xxxvi) ; et item dicit : Confitemmi Domino,
juoniam bonus: quoniam in svculum misericordia
zjus (Psal. cv). Et item Propheta: Delictum meum
-ognitum tibi feci, et injustitias meas non operui. Dixi :
Pronuniiabo adversum me injustitias meas Domino,
2t Lu, remisisti. impietatem 4 peccati mei (Psal. xxxi).
* Con[essionem. In Regula ms. Magistri : Lingua
-onfessionem. .
. P. Hortans. Ita in Regula Magistri: est nomina-
tivus absolutus, vulgo : Hortatur nos Scriptura de
hac re, dicens.
€ Injustitias meas. non operui. Ita in Regula ms.
Magistri, quemadmodum in psalterio Romano.
4 Peccati mei. 1n Regula ms. Magistri, et in aliis
codicibus nostris ms. atque etiam excusis habetur :
841 .
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
818
scriptum est : Omnis arbor que non facit fructum A $ V. — Ex REGULA SANCTI Isiponi Episcopi (cap. 15).
bonum ezxcidetur et in ignem mittetur (MaUh. 11) :
necessarium videtur his, quibus dispensatio myste-
riorum Dei commissa est, confitenda esse peccata.
Sic enin el hi, qui antiquitus panitebant, * inve-
niuntur apud sanctos confessi esse peccata sua. Scri-
ptum est enim in Evangelio, quia Joanni Baptiste
. confitebantur peccata sua (Matth. 11), et in. Actibus
apostolorum, apostolis , a quibus baptizabantur
(Act. x1x).
8 Ill. — Item ejusdem (cap. 199).
- b [nterrog. Si oportet, cum soror aliqua confitetur
quodcunque delictum suum, eliam matrem mona-
sterii adesse ? — Resp. Honestius mihi videtur esse,
et religiosius, ut per seniorem matrem presbyter, si
quid et illud sibi videtur, statuat, et modum vel
tempus penitentiz imponat ad emendationem ejus,
qua corrigi desiderat a. peccato.
8 IV. — Item ejusdem (cap. 200).
c Interrog. Si oportet gesta turpia vel obscena
confitentem inverecundius pronunliare, aut certe
"quibusque aut quibuslibet ? — Resp. Confessio pec-
catorum hanc habet rationem, quam habet vulnus
aliquod corporis, vel passio, quz: medicine demon-
sranda est. Sicut ergo non omnibus quis vitia vel
vulnera corporis sui revelat, nec quibuslibet, sed his
tantummodo qui summ: peritix* testimonium ha-
bent et curze et melelx disciplinam, ita et confessio
peccatorum fieri apud eos tantummodo debet, qui
curare hzc prevalent et emendare, sicut scriptum C
est : Vos, qui fortiores estis, infirmitates infirmorum
portate (Rom. xv). Hoc est auferte et exportate per
curationem.
. & [nveniuntur apud sanctos confessi esse, etc. Qui-
bus nempe dispensatio mysteriorum Dei commissa
erat. Nam his solis confitendum esse hoc loco docet
S. Basilius.
b [nterrog. 141 Ruf. cap. 95: qux tamen non as-
sequuntur textum Grzcum. os
€ |nterrog. 229 Reg. brev. ; Rufin. cap. 93.
. d Qui nocturna, etc. Hc. videre est in Regula
excusa S. Isidori, eap. 195.
. * (Quia, nisi precessisset, etc. In Regula excusa
paulo alitev : Quia nisi precesserit ineo luxus animi
turpia cogitantis, non sequerentur sordide atzue im-
munde pollutiones. ] |
f Qui nocturno delusus phantasmate [uerit, etc.
Hsc sunt duriuscula, etsi olim a quibusdam sanctis
usitata. Cum B. Herluca per somnum hujusmodi
infirmitatem, etsi leviter, passa fuisset, nec pro-
terea ab ingressu templi abstinuisset, apparens S.
Wiepertus Augustanus quondam antistes, ei injunxit
3res Dominice: orationis recitaliones pro foril;us
iempli, totidemque genuflexiones. S. Alto cuidam
sanciimoaiali nocturna pollutione contaminate per
visionem appareus prohibuit, ne eadem die in Lem-
plum ingrederetur. quod cum contempsisset, post
mortem igais purgatorii cruciatu culpam expiavit, ut
refert Paulus Bernriedensis in Vita B. Herluca. Sed
h:zee minime in exemplum trahenda. Nam olim sancti
Patres nec ecclesi: introitu, nec sacre eucbaristis
perceptione prohibuerunt eos qui citra culpam ejus-
modi illusiones patiuntur, ut constat ex epist. Diony-
ii Alexandrini, can. 5, qui ait unumquenique in his
4 Qui nocturna illusione polluitur, publicare hoc
Patri monasterii non moretur ; culpeque suz me.
ritis hoc tribuat, et occulte penitentiam agat:
sciens, € quia nisi przcessisset in eo fluxus animi
turpia cogitantis, non sequeretur in eo fluxus sor-
dide et immundz pollutionis. Quem enim prast-
nerit cogitatio illicita, tentatio illum cito feedat im-
munda. f Qui nocturno delusus phantasmate fuerit,
tempore officii in sacrario stabit, nec audebit eadem
die ad ecclesiam introire, 5 antequam sit lotus aquis
et lacrymis. In lege quippe qui somnio nocturm
polluebatur egredi jubebatur a castris, nec regredi
priusquam ad vesperam lavaretur (Deut. xxts1). B
si illi in carnali populo ita, quid spiritualis Chris
B servus facere debet? qui magis contaminationem
suam debet respicere, et longe ab altari positum
mente et corpore pertremiscere, atque in figuri
aque penitentie lacrymas adhibere : ut non sols
aquis, sed etiam fletibus studeat ablui quidqud
forte per occultam culpam immunda contaminalio
polluit. Qui fornicationis tentamentis sestuat, oret
indesinenter, atque abstineat : nec erubescat conf-
teri libidinis zstum, quo uritur; quia vitium de-
tectum cito curatur ; latens vero quanto amplius oc-
. eultatum fuerit, tanto magis profundius serpit:
quod re vera qui publicare negligit, curare miuime
cupit.
$ VI. — Ex R&cuLA saNcT! FRucTUOSI EPISCOPI
(cap. 13). ,
h Omnes actus sive occasionum necessitudines sem-
per necesse est ut. monachus Patri i resere/, et ex
illius cognoscat discretione vel judicio quid attendat.
Cogitationes, revelationes, illusiones et negligentas
proprias seniori nullus obcelet, verecundia vel inju-
debere suam consulere conscientiam : « ot && à
&n poctpéco) vuxrtpivn poctt yrvüjatvor, xai ojTO: té xm
auvetBot. xavaxoloubstrocav, id est, qui autem in pon
voluntario nocturno fluxu fuerint, ii quoque pre-
priam conscientiam sequantur, et seipsos, an de eo
discernant, ah. non, considerent quemadmodum i2
cibis, qui discernit, inquit, si comederit, condem-
natus est. In his quoque bon: sit conscientizs, e: li
bere loquatur secunduin propriam cogitationem, qui
ad Deum accedit. » ldem docet Theo:orus Balsamo
hunc canonem exponens. ld etiam patet ex Colbtiese
22 Cassiani, cap. 5; et ex epist. S. Gregorii Lnd
D apud Bedam lib. 1 Hist. Angl., cap. 27. Vide D.
mam par. i11, qu. 48, art. 7; et alios. Ejusmodi üle-
sionibus medentur oratio, jejunia et similia spiri
tualia remedia : quibus etiam accedant medica. Nam
semen lactucze sativic epotum, « assiduas libidinum
imaginationes in. somno compescit, et Veneri refra-
gatur, » inquit Dioscorides, lib. i, cap. 129. Idea
prestat semen lactuca silvestris. Succus etiam l-
ctucz silvestris ad eadem valet, sed viribus in&r-
mior, ait idem auctor cap. sequenti.
8 Antequam lotus aquis et lacrymis. Hunc morem
tangit S. Gregorius papa epist. citata : « Sed lavan-
dus est aqua, ut culpas cogitationis lacrymis abluat.»
Idque juxta ritum Hebrzorum.
h Omnes actus. Hec reperire est in Regula S. Fru-
ctuosi episcopi Bracarensis cod. ms. Crass., cap. 15.
i Reserat. Hoc vocabulum addidi ex cod. ms. Vind.
quod etiam in cod. Crass. ms. deerat.
849
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XV.
850
via faciente, vel contumacia perurgente. Sed semper À anima sentiamus. Hoe est, prius debemus de corde
hvjuscemodi vitia cum lacrymis atque compunctione
cordis atque bumilitate verissime abbati, przposito
sive praelatis senioribus revelanda sunt : et consola-
tione, oratione, castigatione, sive etiam a exercita-
tione idonei operis castiganda.
$ VII. — Ex Recura Cassiawi (cap. 29).
» [llud ante omnia a seniore suo debet junior do-
ceri, ut nullam jam penitus cogitationem, quamvis
turpiter nascentem , celet seniori suo verecundia
faciente quz confusio periculosa est anime. Sed
mox , ut € exorte fuerint cogitationes, suo eas pu-
blicet seniori, ne suo aliquid judicio, vel discretione
committat : sed illud credat malum esse vel bonum,
quod senioris judicio fuerit definitum. Non enim po- .
B peccati. Quod et ipsi prapositi, et si ipsi hoc sense-
terit diabolus circumvenire vel dejicere juvenem
monachum, nisi eum quem viderit aut per super-
biam, aut per verecundiam suas cogitationes seniori
celare. Nam evidenter diabolicam cogitationem Pa-
tres esse dixerunt; quam junior seniori 4 confunditur
aperire.
$ VII]. — Ex Recura MacistRi (cap. 15).
* Fratres, tunc rami arboris mundi sunt, si li-
gnum ejus a radice purgetur. Nec enim dignum est
mundatis foris ! regiis, intus inquinari de sordibus.
Sed decenter efficitur, si de intus foras ejecta sorde
jam tum demum et fores juste mundentur. Non enia
secura possunt esse 8 fossata , ubi intus est hostis.
Simul et porta clausura sua captiva est, ubi muri
non repellunt, sed inclusum retinent inimicum.
Nam et vulnus ebullire novit repletum putredine ,
nisi exprimatur et de eo fuerit sanies ejecta extrin-
secus, et h de ipsas operatione purgetur, altius potest
suam cavare malitiam. Hoc ergo et nos de nostra
^ Ezertitatione idonei operis. Opus manuale non
parum confert ad tentationes abigendas. Unde Re-
gula Macarii et alior.m abbatum ait : « Quod si in-
firmus est animo hujusmodi frater, oportet eum fre-
quentius operari. »
b Illud ante omnia. Hxc sumpta sunt ex Cassiano
lib. iv de Institutis, cap. 9. Idem docet Cassianus
ejusdem libri cap. 57, et Coll. 2, cap. 10. :
€ Exorte. Hoc vocabulum adjeci ex libro Cassiani
edito.
4 Confunditur. Id est, erubescit, szpe in sacra
Scriptura.
e Fratres. Reperire est in Regula ms. Magistri
cod. Corb., eo*em capite.
f Regiis. Regi» sunt fores, janus, portz. De
quo vocabulo infra.
€ Fossatum. Fossatum est fossa ambiens muros
urhis, aut agri aut domus , aut arcis propugnacula;
Gallice, fossé. Gloss: Cyrilli : Téopoc, fossa, sepes,
fossatum. Vegetius lib. 1v de Re Militari, cap. 16 :
« Civitatis fossa(um, etiam apportatis lapidibus, li- :
£nis aut terra, non solum complent. »| Significat
etiam exercitum. Moschopulus, Tiepl Zys8&», goco&-
TOY, OTpatoe, id est, fossatum, exercitus, et Suidas
rmnox citandus. Sumitur etiam pro castris. Suidas :
eposato), Ó acpatüc , t acpxcómedoy, id est, fossa-
tum, exercitus, castra. Rufus in legibus militari-
bus : « Si fossato adhuc integro fnga partis vel aciei
totius acciderit, et milites in fugam acti, nec ad de-
fensores cucurrerint, nec ad ipsum fossatum se re-
ceperint, etc.» ^ - -
h De ipsas operatione. In cod. Vind. legitur : de
projicere quod in corpore nolumus bajulare, dicentes
nobismetipsis : Quid taces anima, et non erumpis in
voce, et mentis tuz* exponis ardorem, et ejecto de
intus ipso fervore malitix , przstes fatigatze refrige-
rium passioni? Ergo cum alicui fratri cogitatum
malum in corde advenerit, i et senserit se exinde
fluetuari, statim suis hoc prepositis fateatur, et
mox oratione facta nuntient hoc ipsum abbati. Nam
ipsi prepositi hoc ipsum ultro semper debent i a
.susceptis suis exquirere : ne forte aut simplicitate
quorumdam, aut certe ipsa verecundia malorum fa-
ciente , res pravas ac turpes fratrem pudeat confiteri.
Sed cum ultro x ausus magis a magistro acceperint,
jam fiducialiter sine verecundia indicent cogitata
rint, referant et de se abbati. Nam et ipse Major,
cum de se hoc senserit, petat in oratorio a congre-
gatione universa pro se debere orari. Ergo cum de
aliquo fratre nuntiatum fuerit a przpositis abbati,
convocet mox universam congregationem , et dicat
omnibus abhas: Venite, fratres, subveniamus per
dilectionem invicem nobis apud Dominum, dicente
Apostolo: Fratres, et si preoccupatus fuerit ! quis
in aliquo delicto, vos qui spiritales estis, " corripite
ejusmodi in spiritu ? mansuetudinis, ? consolamini pu-
sillanimes , considerans teipsum , ne et tu tenteris
(Gal. vi). Et : ? Tu qui stas, vide, ne cadas (1 Cor. x).
Ergo unanimes pro hoc fratre nostro oremus ad
Dominum, ut dignetur in eo cum signaculo crucis
su:e vel jussione 4 poenitentixe su:e diaboli tentatio-
nes compescere. Cum ergo pro eo ab omnibus diu-
tissime oratum fuerit, " surgéns abbas cumomnibus,
* et complens, mox exientes singuli opus quod fa-
ipsa operatione; male. Lege, ut in Regula ms. Ma-
gistri : De ipsa suppur. tione. Suppuratio est puris
seu saniei expressio. Suppurare est pus seu saniem
exprimere.
i Et se senserit exinde fluctuari. Nota eas solas
cogitationes malas, quc nos premunt ac urgent ad
consensum peccati esse abbati retegendas ; non vero
eas qu: simul ac natz sunt, abeunt.
] A susceptis suis. Suscepti sunt monachi apud
Cassianum passim.
k Ausus magis. Id est, majorem audaciam.
| Quis. Ín textu Grzeco, &y0poroc, id est, homo,
ut in versione communi.
D mCorripite. In versione communi, instruite.
2» Mansueludinis. 1n versione communi, lenitatis.
9 Consolamini pusillanimes. H:ec verba addita
sunt a Magistro.
P Tu qui stas, etc. I Cor. x in versione communi:
Qui se existimat stare, videat ne cadat, Ut in textu
Graco.
q Penitentie. Leg., potentiv, ut Regula ms.
Y Surgens abbas. Est nominativus absolutus loco
ablativi satis familiaris ipsi Magistro.
s Et complens. ld est, collectam , seu orationem
dicens, ut loquimur, seu concludens. Ita habetur in
epist. S. Epiphanii ad Joan. Hierosolym. « Quando
autem complemus orationem secundu: ritum my-
steriorum. » Lib. i Dial. S. Gregorii, cap. 17:
« Cumque diu orassent , complere orationem Qua-
dragesimum subdiaconum servus Dei jubet. » Ru-
perüi lib. 1 de Divinis Officiis, cap. 19: « Collecte
qui dicuntur ad complendum, orationes sedentis in
s
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS -
ciebant, * reprehendant; et retento apud se illo solo A nentize cruciatione nullus pereat, sed omnes evadaat:
fratre qui malo cogitationis laborat, proferat codices
et adversus necessitatem vulneris ejus similis divina
medicina legatur. Nain ct per dies quibus ipse frater
interrogatus ab abbate , si forte responderit non
transisse, illis horis, quibus continget legi sive per
hiemem sive per sestatem , b poenitentia codicum ad
ipsam cogitationis necessitatem legantur * in ipsa
decada, de qua est frater : verbi gratia, si suasesit
fornicationem, legatur illi ex diversis codicibus, ubi
castitatem diligit Deus. Si d mentionem suadet fre-
quenter, legatur ex diversis, ubi przcipit veritatem.
Si desiderium aliquod, legatur illi, ubi hoc temporale
precipit Deus contemni, et :terna qu:eri et regnum
colorum. Unde oportet abbatem multum esse de
ut in afflictione omnium divin: misericordia rene.
dium speretur, ut apostolicum compleatur praceptum
dicens: Invicem onera portale, et sic adimploliis
legem Christi (Gal. vi). Nam et frater mittndus ig
via a prxepositis suis debet moneri, ut omni bora it
quovis loco sit sollicitus adversus diabolum, qui à
via secum nos vult trabere ip gehennam : cum nx
patitur bene agendo in colis ascendere bomipem,
unde per 5 superbiat causam jaclatus est. Ideoque
dehet servus Christi in quovis loco ei eliam su
priesentia Majoris cautus consistere, et diligener
tam a malis factis, quam a pravis cogitalioni
observare. Et hoc debet frater moneri, ui, ca
cogitatio aliqua ei adversa advenerit, mox (ii i
lege * structum, ut aut testimoniis omnia doceat, aut B terra cum cervice genibus, vel signo crucis in fru
pertinentia ad locum legenda consignet. Nonne ergo
cum tali fuerit :grotus refertus succo discipulus,
non solum pristinas recip:t vires, sed et novas ad-
versus inimicum acquirit; et adversarius perdet,
quod ipse putaverat possidere ? Unde alio die mane
interrogetur ab abbate ipse discipulus, si cogitatio
inimica cessavit, aut non. Quod si respondeat non
cessasse, superponatur jejunium ab omnibus. Quod
iterun si alio die reinterrogatus responderit non
transisse reficientibus omnibus mensis, subtrahatsur
vinum. f Nam si tertia, quod absit, jam dictione
judicemur modice fidei, ne videamur tarde credere
Dei posse nobis auxilium subvenire; przterea eum
sciamus eum esse nimis misericordem, vel pium et
depicto, precibus debet ad Dominum convolare, i
dignetur suos milites a diabolo defendere. Qui
vitia nisi reprimantur cum parva sunt, cum moz
flunt non stringuntur. Et cum cogitata mal fadi
implentur, de perfecto peccato perfecla mors x-
quiritur.
$ IX. — Ex RrcurA curspax (cop. 6)
Confessio quam crebra et sagaci curas dai
multorum Patrum juxta scripturarum seriemtrità
demonstravit. Danda ergo confessio semper ei, t
veterascentem mentis statum, » et peccalorum le
bris quotidianis illecebris fuscatum, rudem cusiat
sicut Scriptura docuit dicens ; Omni culod o iv
ad praestandum paratum, quia non obliviscitur mi- C tuum cor, quia ex ipso vita procedit (Prot. w). X
sereri Deus, nec eontinebit in ira misericordias suas :
ergo, quod supra diximus, si tertio die interrogatus
responderit non transisse, item oleum mensis sub-
trahatur cum vino: ut multorum labore vel absti-
ccelo capitis nostri Jesu Christi signant. » Abbas
autem hic complet orationem : quia olim hoc erat
inunus ejus, qui exteris przxeminebat. Waliridus
Strabus, lib. de Rebus Ecclesiasticis, cap. 22: « So-
lebant enim non solum inter officia misse, verum
etiam in aliis orationibus, conventibus et collocu-
tionibus, qui cxteris aderant eminentiores, brevi
oratione opus concludere, quod ct in sauctorum Pa-
trum exemplis agnoscimus , dum alii alios honorifi-
cenli causa orationes colligere postulabant. » Quod
$3tis patet ex citalo textu S. Gregorii, ubi mona-
chus Quadrage-imum, sub::iaconum jubet concludere
orationem. Formule collectarum diverse erant.
Quadam nostris uteunque similes, ut videre est in
loco eitato S. Epiphanii : « Quaudo autem comple-
mus orationem secundum ritum mysteriorum, et
ro omnibus, et pro te quoque dicimus : Custodi
tllum qui predicat veritatem. Vel certe ita : Tu pre-
ste, Domine , et custodi , ut. ille pra'dicet. verbum
veritatis. » Ali: minime, sed erant quxdam Dei glo-
rificatio in fine officii, ut constat ex Dynamio Patri-
cio in Vita 8. Maximi Reiensis episcopi : « Cum
igitur ad ipsius arcis vestihulum suspenso me gradu
contuli , atque illic heatissimos apostolos Petrurm et
Andream, ad complendam cum Maximo orationem
alternis honoribus se pravenientes ego peccator au-
divi. Cumque tandem jugi oblatioiie compulsus bea-
tts Maximus eos diutius cifferre non posset, his
veris complevit officium : Sit gloria Dei benedicta
in eternum et in secula seculorum. Reliquis respon-
dentibus : Amen. »
quippe beatus David orando dicebat : Decius sat
cognitum libi feci, et à injustitias teas n ovn.
Dixi, Confitebor adversum me injuslüiem giam De-
mino e tu remigisti j impietatem cordi wi (ul.
a Reprehendant. ld est, rursus capiant. — ,
b Penitentia codicum. Lege : Pertinentta p
]ta in Regula ms. Mag. et in conc- ms. Vind. 1d
pertinentes co-'ices. "
€ In ipsa decada. Decada, seu decas, au S7
(exc est decania, decuria. Glossm Cyrilli: 35
Óexzviz, decuria. »"
d Mentionem. Id est, Mendacium. (losa Pos
xeni : Mentio, &vapvucte xai davoua, Md C8. nw
tio et mendacium. Hinc mentiosus, id e», má "
Lex Alaman. tit. 41, 1. 4 : « Qui nec menlis
revaricator , nec munerum acceptor Sil. ^^
mentiosus. ias de
e Siructum. Ita in Regula. ms. Magis; "^
instructum , ut strumeuntuni pro instrumen
uo Supra.
1 f Num si tertia , quod absit jam dictione, Ve
gula ims. Magistri : Nam si tertio, quod absl.)
dici ne, recte; et subaudi , interrogati funr
ista, quod absit jam dici, usque ad illa verba ; N
quod supra diximus, sunt intercludenda pr 7,
5 Per superbiim causum. Lege: Per 8T
causam. Ita in Regula ms. Magistri et in ed.
causa est culpa, reatus. De quo vocabulo inira. .
b Kt peccatorum. Copula et translata ante e
tidiani:, ponatur.
i Injustitias meas non operui.
mano.
j Impietatem cordis mei. Juxta Psa
lerium h^
* . , » 0€ » * f. "a
"unum et Septuaginta : kai cv dpüxsi &GVouP
ta in Psalterich"
D apiam: Mentiriosus, fallaz, aut menda; S" —
|
|
855 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XV. | 894
ixxi). * Quantum valet pura et non tarda confes- A tem deliquerit, post secundam per confessionem cu-
. sio, ut sic secura eam subsequatur impetratio.
b Confessus se, ut facinorum molem pelleret de se.
Qui ingemuit confitendo, * glorificavit remissionem
recipiendo ; dolendo patefecit erimen, dando redin-
tegravit spem. Non enim precessit spei fiduciam,
quia meminerat se olim per Spiritum sanctum a Do-
mino illuminatus dixisse: Quia apud te est. propitia-
lio, et propter legem tuam sustinui te, Domine (Psal.
cxxm). Et iterum : quia. apud Dominum 93 miseri-
cotdia est, et copiosa: apud eum redemptio (Ibid.).
Apud qitem misericonliam perennem agnoscit, apud
eum copiosam et redemptionem. Qusramus ergo ibi
misericordiam, ubi redemptionem manere jam novi-
mus copiosam. Creseat dolor post ruinam, ut culpe
inveniatur medicina. Confiteamur invicem del:cta, B
ut nostra nobis Omnipotens dimittat peccata. Sic -
nos Scriptura hortatur : Confitemini alterutrum pec-
caia vestra, et orate pro invicem (Jac. v). Quanta
clementis Judicis pietas erga nos diffusa dignoscitur,
ut quod aciibus zrumnosis facinus contractum fuit,
mutua prece solvatur. Detur ergo mutus orationis
solatiumn , ut invicem orando capiatur presidium.
Magna etenim copia fructum habet, quando ex reve-
Jatione delictorum salus acquiritur. * Revela, inquit
Ps:Imista, Domino viam tuam, et ipsete enutriet (Psal.
xxxvI). 8i revelando peccata nutritur anima, quoti-
diano ergo studio per confessionem revelentur, ut
quotidiana medicina vulnera sanentur. Sed quibus
horis congruentibus quotidiana delicta sunt abluenda,
nobis inserendum est : f ut' quid post completorium (7
per opaez noctis spatia mens vel caro per fragilita-
xapóicg uow, id est, et tu remisisti impietatem cor-
dis mei.
a Quantum valet. Eet epipbonema.
b Confessus se. Lege con[essus est ee. Est autem
hic homoioteleuton, id est, similiter desinens.
€ Glorificavit. Supple Deum.
à Misericordia est. Ka in Psalterio Romano.
e Bevela Domino. Locus contextus ex particulis
psalmi Liv et Lvt.
1 Dt quid post completorium, etc. Hic notanda est
trina quotidie monachorum confessio. Quz etiam erat
jn usu in monasterio S. Far, ut notat Jonas in ejus
Vila : « Erat enim consuetudinis monasterii Regulz,
wt ter in die per confessionem unaquique earum
mentem purgaret. »
5 Ante completam. Completa est. completorium.
Unde postea dicit : Similiter et post nonam, vel ante D
. coinpleiorium est faciendum.
|
h $cholam ingrediens. Schola est conclave in quo
monachi aliquid agunt, legunt et. dormiunt. Con-
cilium Turonense n1, can. 15 : « Nec liceat monachis
cellas babere communes, sed schola labore communi
consiruaur, ubi omnes jaceant aut. abbate aut prz-
posito gubernapte. » Regula eujusdain Patris, cap. 12:
x Focos veroin schola poenitentes, si fuerint, bini per
hebdomadas faciant. » S. Caesarius Arelatensis, cap.
5 Regulas: « De ipso tamen ha»itu mutando, vel lecto
in schola habendo sit in potestate prioris. » Et in
recapitulatione cap. 19 : « et quia propter custodiam
"monasterii aliqua ostia sivein veteri baptisterio, sive
in schola, vel textrina aut. wirre juxta. pomarium
clausi atque damnavi. » Tetradius, cap. 3 Regulz :
« Cellam peculiarem aut armariolum nullus habeat ;
jiu una schola omnes maneant. »
randum est expiari. Quidquid vero diurno actu,
vel visu, auditu, cogitatu tepescendo deliquit, non:e
hor:e expleto cursu, utpurgetur, censendum est. Post
vero quidquid ab hora nona mens maculzx attraxerit ;
5 ante completam confitendum est. Illud tamen abbas
studere debet, ut post secundam, ^ scholam ingre-
diens, peracta oratione, nullum foras egredi permit-
tat, nisi prius detur confessio : similiter et post no-
nam et ante completorium faciendum est.
8 X. — Ex Recura Dosari (cap. 25).
Inter c:eteras Regul observantias hoc magis tam
juniores quam seniores monemus fratres, ut assidue
et indesitenti studio tam de cogitatu quam de verbo
inutili, vel opere, vel aliqua commotione animi con-
fessio omnibus diebus, omnibus horis omnibusque
momentis semper donetur, et Patri spiritali nihil oc-
cultetur. Quia statutum est hoc a sanctis Patribus,
ut i detur confessio ante mensam, sive ante introi-
tum lectorum, aut quandocunque fuerit facile. 1 Quia
confessio poenitenti: de morte liberat. * Ergo nec
ipsa parva ! confessione sunt negligenda * cogitata,
quia scriptum est : ? Qui parva negligit, paulatim de-
fluit (Eccli. xix).
8 XL —Ex RrcurA cujuspAM (cap. 8).
Abbas velprepositus, vel quilibet seniorum fra-
trum, cui ab abbate commissum fuerit, ut confessio-
nes recipiat, crimina majora vel minora ? nullatenus
manifestet, nisi soli justo judici, qui omnium confi-
tentium crimina lavat. Ille etenim qui confessus est
sua vulnera verecunde; non ad opprobrium recipien-
dum, sed ad salutem redintegrandam confessus est,
1 Ut detur cenfessio. Hzc sumpta sunt. ex Poeni-
tentiali S. Columbani circa initium : « Ut detur con-
fessio ante mensam, ante introitum lectus, vel quan-
docunque fuerit facile dare. » Ubi legendum est,
sive ante introitum, etc., quemadmodum legitur
apud Donatum.
ji Quia con[essio. Ex Peenitentiali ms. S. Colum-
bani, ubi sic juxta cod. Flor. legitur : confessio et
pounitentia, eic.
k Ergo nec ipsa parva. Ex eodem Ponitentiali
consequenter: « Ergo nec ipsa parva a confessione
sunt negligenda peccata, etc. »
1 Confessione. Lege, a confessione, ut habetur in
citato Peenitentiali, et in codice Vindocinensi.
m (Cogitata. ln Peenitentiali citato habetur, pec-
cata.
5 ()ui parva, etc. Eccli. cap. xix. Itain Poenitentiali
S. Columbani. In versione vulgata : Qui spernit mo-
dica paul«tim decidet, in. futuro, ut in textu Grzco,
etositat, id est, decidet. Tamen S. Hieronymus ha-
bet, decidit, in prxesenti. In eos qui minima peccata
negligunt sic invehitur S. Hieronymus in epist. ad Ce-
lantiam : « Neque vero eorum te seducat error, qui ex
arbitrio suo eligunt qux potissimum Dei mandata fa.
ciant, quzeque quasi vilia ac parva despiciant : nec
metuunt, ne secundum divinam sententiam minima
countemnendo paulatim decidant. » Ex re etiam par-
va neglecta aliquando magna mala oriuntur ; et quod
parvum erat, magnum fit. Unde illud cujusdam sa-
pientis apud Dionysium Alexandrinum in epist.
C21. : O9 puxpóv Ey it tà mapá puxpov, id est, non pa-
fum est in vita quod parum est
9 Nullatenus manifestet. ldem przcipit sanctus
Benedictus, cap. 46 Regulz.
855
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
Lid
justum babens testem Deum, a quo et mederi ex- À facinus pandant. Cumque obdurata cords nibil p.
spectat. Is vero senior qui recipit, cum gravitate et
moJeratione penes se occultando honestissime teneat,
ne, dum alterius vulneri medicinam infundit, sue
mentis corrumpat nitorem. Nullus tamen monacho-
rum confessionem recipere; vel poenitentiam dare .
sine ordinatione abbatis prxesumat. » Nc vitium com-
missum abbatem celetur, P sed ei omnia per notitiam
agantur. Qui vero inventus fuerit, qui hoc proposi-
ium regule violare conetur, gravi poenitentiz: sen-
tentia corripiatur. Quia delicti fomitem abbati voluit
occultare.
8 XI. — * Qui» FACTUM 81T IN MONASTERIO Evo-
| RIACAS.
Denique duas quasdam sorores ejusdem monaste-
medii capere vellent, inter flagella clamare Cepe-
runt : Sustinete paululum, sustinete, nec prorsus
exspectantes urgete. Cumque aliz inquirerent a qi.
bus exspectare rogarent : Non aspicilis , inquitl,
turmas JEthiopum adventantium , quz nos rar,
et abducere festinant ? Cumque, terribile dictum! qo
aderant, mirarentur, audiunt fragorem sopn cil
tegumenta personantem , ostiumque cellule vi ! p
tefactum ; ita ut nigrescentes umbras cernerent, «
voces crebro clamantes eas per omnia audirent, i
ut vix quz aderant signo crucis armate ad pslleü
officium valerent assistere. Tanti doloris atque m
roris eventu Mater urget ut per confessionem s
patefaciant vitia, et sic sacri corporis participatioe
rii antiquus hostis aggressus [est] quas noviores et B roborentur. At ille audita sacri corporis ments
imbecilliores conversatio reddebat, tentare compulit.
Primum ut confessionem veram nequaquam ab ore
promerent. Erat enim consuetudinis monasterii Re-
guke ut 4 ter in die per confessionem unaquaque
earum mentem purgaret. Quz diu cum ab omni con-
gregatione ohjurgarentür, et nequaquam eis corre-
ptio earum proficeret, ultione divina amb:xe percussz
meritas luere didicere penas. Cumque * mater mo-
nasterii sepe anxia quéreret qu:e poenze foret occa-
. Sio, et nullatenus veritatem valerent exprimere, hor-
tatur iterato utintersuoremas horas per confessionem
a Ne vittum commissum. Lege : ncc vitium com-
missum. Nam hiec non intelliguntur de peccato con-
fesso, sed de peccato manifeste coram fratribus per-
garrire et fremere ceperunt dentibus et frendeni
dicere : Cras, cras, sustinete; inter quas voe e
tremum halitum dimiserunt. Quas cum 5 in cole:
sororum nequaquam sepeliri Mater monasteri ram
duxisset, segregatim humandas ac in extremo see
liendas esse przecepit. Supra quarum tamuks ! fe-
bus igneus in tuodum clypei inita triennium cróbv
apparuit, presertim Quadragesim:e diebis ssqee ia
adventum sancti Pascha , vel etiam in vigilia utl
Domini ferventior apparebat. Simulque voces tum
tuantis turb:e personabant, inter quas due ulylantts
- in eodem cemeterio sepcelirentur : nt quos vità ai
.junxerat, mors ipsa nón separaret : S. Aut
monachus in epist. ad Eustachium , nbi agil de me
petrato, qui hac constitutione tenentur illud abbati C nachis laure S. Sahze, qui ab Ismaelitis ferant ire
denuntiare. Et hoc membrum est ab antecedente
distinguendum.
b Sed ei omnia per notitiam agantur. [n Cod.
Vind. : Sed ejus omnia per notitiam agantur. Sed «à
ejus transpositum est, itaque lege : Sed omnia per
ejus notitiam agantur.
c Quid factum sit in monasterio Evoriacas. Wc
historia habetur apud Jonam, in libro qui inscribitur
, Vita S. Burgundoforz. Evoriacas monasterium est
in saltu Brigensi dicecesis Meldensis; in Vita ms. S.
, Faroniss dicitur Eboriacus, vulgo Farz? monasterium,
a S. Fara prima abbatissa, Gallice Fairmoustier.
4 Ter in die. Ex peculiari constitutione hujus mo-
nasterii. Nam in Regula S. Columbani, cui hoc mo-
nasterium erat obnoxium, non toties in die confessio
danda prwcipitur, ut ex supra dictis liquet.
e Mater monasterii. Quz a Jona vocatur Burgun-
dofora, sed legendum Burgundiofara, ut in. citata
Vita ms. S. Faronis vetustissima , qua asservatur in D bilem lib. i de Miraculis, cap 27. -
monasterio S. Faronis : quia eadem est cum S. Fara,
cujus meminit Deda lib. 1i Hist. Angl., c. 8. Dicitur
autem Burgundiofara, quia ex Burgundia originem
duxit , ut testatur Fulcoius Belvacensis, Melcensis
subdiaconus, in altera Vita S. Faronis ms. ex biblio-
theca ejusdem monasterii.
Biuis sideribus fulsit Burgundia tellus
Agverico, propria cum con'nge Leodegunda.
Fructuu condignum duo sidera quattuor edunt
aram, te, Faro, Walbertum cum Chanoaldo.
Imo et S. Faro ejus frater in priore Vita citatg ms.
dicitur Burgundofaro , et in privilegio monasterii S.
Dionysii Burgundofar : Burgundofar episcopus con-
sensi.
di Patefactum. Lege, patefactum est, ut in Jona
edito.
5 In collegio sororum nequaquam sepeliri. Mos fuit
olim in monasteriis ut monachi, sive sanctimoniales,
cidati : TlepyrrcEac ( Módsatog ) cà. Gus, vai sistit
avtGy Jtijava xactÜivo Ey cic Ünxaic tes ferio, "
est, Et complexus (Modestus) sanctas e forts ret-
quias in Patrum monumentis deposuit. Palladius
Lausiaca, cap. de Tabennesiotis , ubi agitur de si
ctimonialibus qua sub eorum cura erant: 4azoe
v&UTQV tig 40 nípav, xxi Ünmtovucty dij 78 punt
£avtó», id est, frajiciunt eam in alteram n
sepeliunt in suis sepulcris. S. Isidorus, Cap. am
gulz : « Corpora fratrum uno sepelienda sunt "
ut quos viventes chari:atis tenuit unitas, rn it
unus locus amplectatur. » Joan. diaconus, lib.1 V7
S. Gregorii, cap. 15, de monacho | int
« Cum vero mortuus fnerit, corpus illius €
trum corporibus non ponatur. » Idem vidcreestn ;
S. Eugendi abbatis, et in Vita S. Leutfredi ep o
apud S. Gregorium, lib. m Dialog., cap. 4:5
lib. rv Hist. Angl., cap. 7, et apud Petrum 9?
h Globus igneus. Non absin-ilis bistoria nar!
Baldrico lib. 1 Chron. Cameracensis, cp. b, :
quodam viro excommunicato a S. Theodono ,
scopo Cameracensi, quod possessiones et praii |
clesiz depopulatus esset, nec szepe monitus ab T
sionibus cessaret; qui ipsam excommunjat"s
minimi ducens blasphemando teierrimam n
obierat fusis per secretam maturam viser?
« Porro manifesto diving: animadversio.is jJ!
terra, quo sepulture locus ambiebauur, be P
circuitum cubitis ab imo ita exarsit, ut ab e
meatibus incendio emisso fatisceret : et eum i .
nen:isus mirum et formidandum esset, illud T
glupebant, quod per triennium in agro ibo *
pluvia non cecidit, nec gramen apparu. EP
vero triennio, cum vir Dei nocte quadam pert
sim in sublime raperetur, vidit miserum miro
midando supplicio cruciari. »
"P ^
LPS
857
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XVII.
858
erumpebant, prout in tormentis resonare solent : A menses sex, ex quo functa corpora condita fuerant,
Ve mihi, ve mihi, ve mihi. Cernens itaque Mater
menasterii justam sententiam a judice super injustas
animas esse illatam, manifestius damnatarum est
aggressa comperire sententiam, accedensque ad ta- '
mulum: experimento quaerit si cadavera, quamvis
putredine corrupta, in sepulcro manerent. Itaque
"transierant. Reperit intertus sepulerum igne exu-
sium, nec quidquam terre residuum superesse ca-
daveris, preter favillam vestium. Mansitque per
triennium illatz sententia severitas, ut terror dant-
natarum timorem sodalium przberet remanentium.,
CAPUT XVI.
DE SEXTO GRADU HUMILITATIS.
8 I. — Ex Recura saNcTI BENEDICTI.
Sextus humilitatis gradus est, * si omni vilitate
vel extremitate contentus sit monachus; et ad oinnia
qus sibi ^ injunguntur velut operarium malum se
judicet et indignum , dicens sibi cum Propheta : Ad
nihilum reductus sum, et nescivi ; ut jumentum factus
sum apud te, et ego semper tecum (Psal. xci).
$ II. — Ex Recura saNcTI BasiLin (cap. 22).
€ Exercitia humilitatis sunt si se vilioribus offi-
^ Si omni vilitate. Nempe in potu, cibo, vesti-
mento, calceario et quocunque opere injuncto. Tunc
beatus vir monachus, qui niliil excellens judicat, nisi
id quod cum humilitate conjunctum est ut S. Dosi-
theus, qui viles tantum cibos expetebat, piscium ca-
piiibus et similibus segrotorum reliquiis contentus
p. Doroth. in ejus Vita). Porro hujus gradus mentio
t apud Joan. monachum lib. i de Vita S. Odonis :
« Vilelicel cum in sexto humilitatis gradu przcipiat
beatus Benedictus ut omni vilitate vel extremitate
contentus sit monachus. »
b [njunguntur. Reg. ms. Magistri, prebentur.
ciis subdat, et ministeriis indignioribus tradat. fta
namque arrogantie et vans glorie vilium curari
poterit; ut consuetudine humilis effectus ultra jam
non incidat in arrogantie et vans glorie delictum.
Sed in singulis hujuscemodi vitiis cura similis adhi-
beatur. |
€ III. — Ex Recura saucrI Cassiawr (cap. 42).
d Omni vilitate contentus sit monachus, et ad omnia
qui ei * priedicentur velut operarium malum se ju-
dicaverit et indignum.
interrog. 198 Regul. brev., et apud Rnfinum, cap.
41, non eisdem verbis : ita ut auctor noster volue-
rit hoc loco sensum referre, non verba, maxime cum
hanc interrogationem seu caput contraxerit.
d Omni vilitate. Exstat apud Cassianum, lib. iv
de Institutis renuntiaptium, cap. 39, ubji hic gradus,
seu signum, ut ille appellat, ponitur septimo loco.
Hic autem particula sí desideratur, et legendum,
si omni, etc., ut apud Cassianum, '^^^ citato ; alio-
qui sensus vacillaret.
e Praedicentur. Lege , precipiantur. Ita apud Cas-
sianum.
€ Exercitia. H:ec habentur apud sanctum Basilium,
CAPUT XVII.
DE SEPTIMO GRADU HUMILITATIS.
rem et viliorem 5 non 4olum sua lingua pronuntiet,
$ I. — Ex RectrA saNcTI BENEDICTI.
sed etiam intimo cordis credat affectu , humilians
Septimus humilitatis gradus est, * si se inferio-
2 Si se omnibus inferiorem. Huuc locum tangit — cat sanctus Eulogius martyr epistola ad Willesindum
Kay mo Halberstattensis, lib. 1 de Varietate, cap. 532: — Pampilonensem episcopum : « Florebat in nounullis
« Humilitas quidem hzc est, ut omnes homines . perfecta charitas : plerosque alto culmine extollebat
aestimemus superiores nobis, et omnibus nos infe- D Dumihtas, qua se unusquisque juniore inferiorem
riores et viliores non solum humili pronuntiemus ^ reputans imitator fleri prz:ceptorum Dei contende-
sermone, sed etiam intimo credamus cordis affectu. »— bat. »
INon dissimilis est sancti Basilii doctrina interr. 198 b Non solum sua lingua. Nota quia nonnulli ad
Kiegul. brev., ubi sic humilitatem definit : Taxt&vo- — nauseam usque se ore tenus deprimunt, et importu-
qppoa óyn uv latc có m&vrac YrjfiaÜot )nspéyovrag ícv- — nius imperfectiones suas commemorant, sed nihilo
T0», id est, .humilitas est omues seipso superiores — humiliores sunt. Nam, ut praeclare monet sancta
existimare. Et in Ammonitionibus:« Huwilis autem e — Thersesia a Jesu, plerumque acci«it ut ex consuetu-
contra omnes terrenos respuens bonores ultimum se . dine suas imperfectiones divulgandi, tantum sit in
judicat omnium. » Nec sanctus Ambrosius ahscedit — ure, non in corde humilitas quam etiam sancta illa
lib. i1 de Offic. cap. 27 : « Hiec est enim humilitas, si — mater apposite satis uncinam appellat : quod ejus-
- nihil sihi quis arroget, sed inferiorem se esse existi- — modi homines verbali hac sui demissione veluti unco
nnaet. » Subscribit sanctus Isi!orus cap. 5 Regule : . famam et gloriam ad se pertrabant. Sed occasio,
« Nemo ceteris se judicans meliorem, sed inferiorem — quales sint, cito manifestat, cum videlicet ab aliis
omnibus deputans tanto humilitate claresc:t, quanto — spernuntur ac deprimuntur; tunc enim aliter quam
plus cxieris culmine virtutum coruscat. » Et lib. v — s! agitentur a furiis inquietantur. Adeo ejusmodi
fSenteuntiarum, cap. 20 : « Tunc enim se quisque . cauponatores intemperie vexant. Quidam gestu et
nronachum judicet, quando se minimum judicaverit, — fracta voce humilitatem simulant, quod fugiendum
etiam cum majora virtutum opera gesserit. » Eam- . esse docet sanctus Hieronymus epist. ad Celantiam :
«ikàn humilitatem de monachis Legerensibus prdi- — « Humilitatem sequere, non qui ostenditur ac si
859
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
98
se et dicens cum Propheta : Ego autem sum vermis A sine dubio 4 possit esse superior. Que Cogitatio ad
et non homo : opprobrium hominum et abjectio plebis
(Psal. xxi). Exaltatus et humiliatus sum et confusus
(Psal. txxxvi). Et item : Bonum. mihi , quia humi-
liasti se , * ut discam mandata tua (Psal. cxvin)
$ II. — Ex REcua Cassiawt (cap. 42).
b Semetipsum cunctis inferiorem non superficie
Jabiorum pronuntiet monachus, sed intimo cordis
credat affectu.
6 IIl.—SANcTI AUGUSTIN! , DE EO QUOD SCRIPTUM EST:
Invicem onera vestra portate (Gal. v^.
c [llud cogitandum nullum esse hominem qui non
possit habere aliquod bonum, etiamsi lateat, in quo
mulatur gestu corpor's aut fracta voce verborum. »
contundendam et edomandam superbiam via,
e Nec arbitreris quoniam bona tua eminent, et aya.
rent, et ideo alterum nulla habere, qui lateant for.
tasse, majoris ponderis bona, quibus te superat ne
scientem. Non enim fallit nos aculatione polius qui
Apostolus jubet, cum dicit : Nihil per contentionem,
neque per inanem gloriam : sed in humilitate mei
alte; alterutrum existimantes superiorem sibi (Piu.
11). Non hoc itaque debemus existimare, ut non ai
slimemus, sed nos existimare fingamus : sed ver
existimemus posse esse aliquid occultum in alio qv
[unde] nobis superior sit, etiamsi bonum noma
quo illo videmur superiores esse, non sit occultum.
c Jl!'ud cogitandum. Exstat apud sanctum Augni-
a [t discam mandata tua. lta in. Regula ms. Ma- B num, lib. ixxsin Quaest. , quistione 71.
gistri juxta textu: llebraieum Qon chechem, id est
mandata tua. In Psalerio Romano et in. ezitione
vulgata habetur có justificationes tuas , sccundum
Septuaginta.
Semetipsum. Exstat. apud Cassianum lib. iv de
Institutis renuutiautiuimn, cap. 39, poniturque octavo
loco, atque ita incipit : Octavo si semetipsum.
4 Possil esse. Apud sanctum Augustinum, pou
te esse.
e Nec arbitreris, etc. ldem sancius Auguslims
li»ro de sancta Virginitate, cap. 52 : « Evistimitt
aliquos in occulto superiores, quitus estis in mii
festo meliores. »
| —————————————Ó—— HÓA OE ——M
CAPUT XVIII.
DE OCTAVO GRADU HUMILITATIS.
Qu
fT. — Ex Recuta saNczI BexEpicTI.
Octavus humilitatis gradus est, * si nihil agat mo-
a Si nihil agat monachus. Maxima humilitas est
nachus, nisi quod communis monasterii regu ve
majorum cohortantur exempla.
nz, regularis observantiz, et eorum qua ab aniqu
Regula statuts inhaerere, et seniorum suorum vesti- (; Patribus statuta sunt, tenaciores, quod summum ei
gia premere, neque ea sincipitis sui nebulis postpo-
nere, nec Regula et majorum exemplis prxetermissis
altiora quedam venari, quibus apud, juniores et im-
peritos fama acquiritur ab immeritis, imo apud pru-
dentes s:pe, nisi forte sint limatioris et emunctioris
sagacitatis. Nam communem vitam et Regula:i tran-
scendentia eo clariora, quo rariora; qui? sane ma-
jorem admirationem pariunt quam ea que trita sunt
et vulgaria. Et ex hoc nimio sanctimonize fulgore,
qui fratrum hebetat aciem eorumque perstring;t
oculos, quominus ejusmodi hominuin maculie et navi
appareant, omnium ordinum religiosorum natus est
juteritus, cum in abbates et praelatos, non ii qui sa-
ientia pr:eeminerent, sed qui prafulgerent, electi
$unt. Testis est Pontius in ordiue Cluniacensi, testis
Elias in seraphica S. Francisci religione, qui quia
plus fulgoris quam virtutis habebant, cum in suorum
ordinum pralatos electi sunt, disciplinam regularem
non mediocriter labefactarunt. Neque hic loquor de
hypocritis, quorum certa est apud Deum damnatio; "
ted de'iis quí nescio quo sesamo et sale suas actio-
nes 'aspergunt et condiunt, ut plus fama uua aut
altera virtutis actione sibi concilient quam alii
sexcentis. Quamobrem iis quos Deus vocat ad auste-
riora, quam Regula pr:scribat, auplectenda, duo
potissimum prwstanda sunt, nempe ut regulam ad
amussim observare studcant, et ea qux duriora et
acerbiora suscipiunt, c:eterorum fratrum oculis, quan-
tum fleri potest, minime subjiciant, ne iis admiratio-
nis ansam proebeant, sibi vero interitum parent. Ad-
dit preterea s netus Benedietus majorum sive s nio-
rum vestigiis insistendnin, quia seniores ex longo
vit» regularis usu sunt in ea magis o^ofirmati, et, ut
ait D. Hieronymus, Bos lassus [ortius figit pedem.
Inest etiam in eis morum grav.tas et maturitas, ani-
mi motus pacatiores, carnis ardor et ceterorum sen-
suum pene sopitus ; nec precox, ut in juveiibus, sed
coucocta prudentia. Sunt. preterea veteris discipli-
in vita religiosa bonum. « Neque enim milis (equi
Marcus philosophus imperator in epistola ad suu
prefectum, apud Vulcauum Gallicanum is Avi
Cassio) regi possunt nisi vetere disciplins. Scis esim
versum à bono poeta dictum :
« Moribus antiquis res Romans, virisque.
At contra juniores quolibet objecto hono inensió*
rate trahuntur, bonum quidem amplectentes, stat
id expediat, ignari : eoque periculosius, qued t^
gralia sepe a communi Regula monasterii et mie
rum declinent exemplis. Nec id nos movere dele. s
plus fervoris sepe in junioribus lucel. Nm da
nummus aureus recens cusus plus fulgoris bab !
quam ve:us, non tamen ideo majoris est pret: '
num novum etsi vetere jucundius sit ad gustum. t
tamen aque facit ad stomaelium. Verum comas
Pater Beneuictus proponat. m jores et seniores iff
tandos, dent illi operam ut hal'eant in s» quel o»
res imitentur. Ad quod ut «divino quodam celat
inflammentar, huc proiucam quz habet Fir?
Reiensis, serm. ad monachos : « Major quanto!"
tanto plus debet studere :edifica:ioni et perci
Nullum sibi finem faciat profici: ndi, nullurqu vt
minum constituat acquirendi, cum sibi cici 2098
Para in exitu opera. Et iterum : Non verearis vy
ad mortem just:ficari. Et iterum : Sapientia in :
canetur. Quanto erzo plus proficimus, tan'^r^
buimile ur, quia. quanto plis huriliati fuerte
tanto plus proliciemus. Nuilus ille senior tn "!
etus appareat, ut ptitet quod eum non decet abeft
tia, qu:e Deum decait. Humilitas enim et obedc
in junioribus adhuc necessitas, in senioribus V"
dignitas. llle enim bene consummno"vit, qui qu^
sie egit, quasi qui semper incipiat. Quame^*
augmenta meritorum incitamenta debent ese I"
fectuum. » Sit ergo senior obedientie secüt. "'
junior sit ejus imitator.
eu — CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XX. 862
f II. — Ex RxcuLa sancTI Cassnuwi (cap. 42) 5. A vel comynunis regu'a, vel majorum cohortantur
Si nihil agat monachus, nihil przsumat quod non
3 Lib. iv de Instit., cap. 3
"w-
exempla.
CAPUT XIX.
DE NONO GRADU HUMILITATIS.
$ I. — Ex Recura saxcrI BExEDICTI. —-
Nonus humilitatis gradus est, si lingusm ad lo-
quencum prohibeat monachus, et taciturnitatem ha-
beius ^ usque ad interrogationem non loquatur, mon-
strante Scriptura quia ín multiloquio non effugietur
peccatum (Prov. x). Et quia, vir linguosus non diri-
getur * super terram (Psal. cxxxix).
$ II. — Ex RecutA saNcTI FennEotL: (cap. 29).
Ut loquendi temperantiam monachus in omni lo-
cutione teneat : propter quod dicit Scriptura : 7n
multiloquio non effugies peccatum (Prov. x). Et ite-
* Usque ad interrogation: m. Lex. fuit antiqua mo-
nasteriorum ut mo;achus, nisi interrogatus et jussus,
non loqu.tur. Fructuosus episcopus, cap. 12 ftegulie:
« Coram seniore suo prior nullus aubulet, neque
non jussus sedeat vel loquatur. » Fructiiosus. abbas,
cap. 5 Reguke : «. Nihil loqui, nisi ad interrogata. »
Magister, cap. 8 Regulie : « Tandiu in taciturnitate
sileant, quandiu taciti frena oris corum abbatis in-
terrogatione laxentur. » S. Ferreolus, cap. 29 Re-
gule : « Nec hoc tantum, sed. etiam tacitarnitatem
tibi presentia abbatis vel etiam alterius senioris im-
ponat : ita ut nisi interrogatus ab eo vel jussus silen-
tium inrumpere non prasumas. » Regula quorum-
dam Patrum : « Illu quoque observandum est, pras»
sente seniore quocunque, vel precedente. in ordine
psallendi non babeat facultatem loquen.i. »
b Non effugietur. lia legunt. S. Dunstanus, Sma-
ragdus, Turrecremata, editio Coloniensis et inss. S.
Ebrul. et S. Far. ; ita apud Magistrum, cap. 8 sua
Regula in hoc ms. Concordix. ln Corbeiensi legitur,
effugitur. S. Ferreolus et regule excuse passim le-
C
rum in Evangelio : Noli multum loqui, sicut ethnici
(Matth. vi). Habetur etiam in Psalmo : Vir Hnguosus
non dirigetur super terram (Psal. cxxxix). 4 Quisquis
ille frater, sint pauci sermones tui. Nec hoc tantum,
sed etiam laciturnitatem tibi prazsentia.abbatis, vei
B etiam alterius senioris iinponat : ita ut nisi interro-
gatus ab eo vel jussus silentium * irrumpere non
pr:sumas, obediens Scripturz, qua dicit : 1. Prius-
quam audias, ne respondeas, et in medio seniorum
noli te injicere (Eccli. xi). Quod etiam in convivio
apertissime pronuntiamus esse servandum.
gunt, effugies, quemamodum et Regula Magistri in
eol. Corb. hoc capite de humilitate. Qux qu dm
lectio prazevalere videtar. Nam st pra. capite de Taci-
turnitate. legitur, non effugies; idque juxta Septua-
ginta : o9x ixgrobn &paprixv, id est, nan effugies pec-
catum.
e Super terram. ]ta in psalterio Romano et apud
S. Ferreolum. In versione communi, textu Hebrao et
Gr:eco, ín terra.
4 Quisquis ille frater. Supple sis, id est, qualis sis ;
perfectus, sive imperfectus; senior, sive junier.
e Irrumpere. L1 est, rumpere. Eodem sensu dixit
Tertullianus, irrumpere legem, id est rumpere legem,
l.b. 1v adversus Marcionem : « Et cui credibile, ut
mulier nullius adhuc Dei conscia, nullius adbuc nove
legis initiata, legem irrumperet eam, cui adhuc tene-
batur : qua cenique fide corrumpit? »
f Priusquam audias. Ecclesisstici cap. x1, ubi ver-
sio communis ita habct : Priusquam audias, ne
respondeas verbum ; et in medio seniorum ne adjicias
oqui
CAPUT XX.
DE DECIMO GRADU HUMILITATIS.
&$ I. — Ex Rrcura sawcri BrNEpiCTI.
Decimus humilitatis gradus est si * non sit facilis
& Non si! facilis. IHIumilitatis signum est, seu gra-
dus, non facile ridere ; quia, cor stultorum, ubi là-
titia. Superbus facile ridet quia, cum se justuim cre-
«lat, vix compunctioni studet. 1taque, quantuni flemi
potest, monacho a risu est temperanduin. Christus
enim nos ad fletum vocavit, non ad risum, cum
dixit : Beati qui lugent. Quamobrem przeclare dicit, S.
EK:phrem Parenesi 46, ad Eugenium : « Risus instar
veneni novitio abest, et monacho quoque inutilis.
INam illos qui lugent et nunc. plorant. beatificat Do-
mninus. » Perniciosus sane monacho risus, virtutis et
discipline corruptela. Salvianus lib. n de Providen-
£ia : « Fletus coinpunctio est antimze, risus corruptio
disciplinzx. » S. Basilius in AmmonitioniLus : « Nul-
lum habebit accessum cor ad compunctionem, ubi
fuerit immoderatus risus ac jocus; u^i autem fuer nt
lJacrymz, ibi spiritalis ignis accenditur, qui secreta
mentis illuminat. » S. Antiochus homil. 125 : Ilo2
o slc i5 «0:00 vteropéva roma xal dux Golix& ran,
q 6v "2p &ecóvióy loct gis, 1d est, mul : enim ex eo
( risu) gignuntur insulse et diabolicze passiones. Stul-
torum enim est risus. Subscribunt Paulus et Stepla-
D ac promptus in risu : quia scriptum est : Stultus in
risu exaltat vocem suam (Eccli. xx1).
nus cap. 57 Regule : « Nam risum supra modum
quis nesciat indisciplinationis et levitatis essc ja-
nuam, per quam perniciosos cibos miserze animae
diabolus subtiliter subministrat. » Ubi nota risum
esse stultitiz: et levitatis signum. Ita etiam docet S.
Isaias abbas oratione tertia : « Ne aperueris. » S.
Basilius in Ammonitionibus : « Noli dissolutis labiis
risum proferre; amentia namque est cum strepitu
ridere. » Est etiam risus lascivi: et impudiciti:e si-
gaum, ut recte monet S. Leander libello de Institu-
tione Virginum, cap. 41 : « Quale sit cor virginis,
pleruuque in risu monstratur. Neque enim impu-
devter vizgo rideret, si cor castum haberet : specu-
luco corcis facies est hominis Non ridet lascive, nisi
quie corde lasciva est. Ex abundantia enim cordis,
ait Dominus, os loquitur; ex abundantia vanissimii
pectoris ridet facies virginis. » Quare, ut coneludam
cum S. Hieronymo in epist. ad Demetriadeimn, « Ridere
et rideri secularibuslinque* gravitas personam tuaimn
d: cet. » Qux omnia de risu. multo et excusso intel-
liguntur.
865
$ Il. — Ex Recura saNcrI Basin (cap. 54).
Interrog. * Si ex ' toto ridere non licet? — Resp.
Cum Dominus eos qui nunc rident, condemnet, ma-
nifestum est quia nunquam tempus est risus fideli
animz. Et maxime, cum tam plurimi sint qui per
prevaricationem legis, Deum non honorent , et in
peccatis suis moriantur, pro quibus utique contri-
stari indesinenter convenit et lugere.
$ HI. — Ex RecuLA saNcCTI FERREOLI EPISCOPI
cap. 24).
Conveniens etiam hoc credo monachis, ut risu, -
etsi non assidue, frequenter tamen abstineant. Unde
8i exemplum legens fratrum quisque requiret , hoc
solum ei sufficiet, quod Dominum nostrum Jesum
Christum, Evangelio teste * flevisse legimus (Joan. x1),
risisse nescimus, tristatum fletibus, risibus non so-
lutum. Attamen, ne quispiam dicat nullum nos pxe-
ter hoc. habere testimonium lectionis, Salomonem
dicentem audiat : Risus dolore miscebit, et extrema
gaudii luctus occupat (Prov. xiv). Et iterum : Melior
est ira risu, quia per tristitiam vultus corrigitur ani-
mus delinquentis. d Cor sapientis ubi tristitia est ; cor
stultorum, ubi letitia (Eccli. vi). Et iterum : Stultus
in risu exaltat vocem suam : vir autem sapiens vix
& Si ex toto ridere non licet. Hunc locum videre est
apud S. Basilium interrog. 534 Regul. brevium et
apud Rufinum, c. 37.
b Si ex toto. Apud Rufinum additur, corde. Sed
male et contra sensum; et in textu Grzco est tan-
tum, xe0o)ou, id est ex toto, omnino.
€ Flevisse legimus, etc. lta. S. Salvianus episco-
pus lib. v de Providentia : « Scilicet Christus reli-
quit exemplum, quem flevisse legimus, risisse non
egimus. » Humbertus discipulus S. Bernardi non
rilebat, teste eodem S. Bernardo in oratione ejus
funebri. Ex ethnicis Anaxagoram Clazomenium nun-
quam ridere visum, nec omnino subridere, atque
etiam Áristomenem valde a risu abstinuisse lib. virt
de Varia Hist., cap. 153, refert Elianus. Crassum
avum illius Crassi, qui bello Parthico peremptus est,
nunquam risisse narrat Plinius lib. vri, cap. 19, at-
que Inde &yilaccov, id est, risu abstinentem vocita-
tum fuisse. Polyzelnm Cyrenzum nunquam risisse,
idemque nom:n Agelasti adeptum fuisse refert Pto-
lem:eus Hephestion apud Photium in Bibliotheca, n.
190, sed in ejusmodi paganis abstinentiam a risu po-
tius ex nimia bile, aut aliquo naturali defectu, quam
ex virtute natam esse crecendum est.
4 Cor sapientis. Ecclesiastici vr, ubi in. communi
versione est, cor sapientium, juxta textum Hebraicum
et Grecum.
e Subridebit. Juxta textum Grzcum,
quod idem sonat.
f Publicanum. Ita in cod. Vind. ; sed quid sibi ve-
ptiduxctt,
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
0]
Ls
À tacite * subridebit (Eccli. xxi). Quicunque eno ile
in congregatione consütutus, ut assolet , aut met
Juvenis aut :etate risibus non parcet, joca non fag
rit, quid aliud nisi f publicanum commutat ex me-
nacho; qui in civitatibus € amplius popolosis hay
sibi tantum operam deputant vacare jocis, risu
et cacbinnis specialiter. Tamen hoc cunelos mos,
servandum mando atque constituo, ut quolieserww
lectio animabus Deo deditis opportune in ee
vel in ^ refectorio, aut quolibet in loco publiee re
citatur, nullus in risu aut moveatur, aut more;
similiter etiam eo tempore fabulas fugiendas essc
gnoscant. Quod si quis non custodierit, prseni
nuntiatione commonitus triduani eum jejunii nuo.
tio castiget. Quod triduum neminem volumssi
B uno adimplere jejunio, sed terna jejunia vesperi
jubemus quotidie refectione distingui. Hoc eiauà
reliquis jejuniis, quibus regul» culpabiles core
tur, statuimus observari : ita tamen si in re qe
bet abbas superbiam duritiamque non viderit
$ IV. — Ex REcura sawcrI Cassum (cap. 5j.
1 Non sit facilis et promptusin risu monachis; t
libus namque indiciis et his similibus humilis vt
dignoscitur.
lit hzec vox hoc loco, haud satis capio; sed iin
puto, planum. Planus Latine, ut Grace i
Scurra, circulator, deceptor, impostor, prasum"
Horatius lib. 1 epist., ad Sczevam.
Nec semel irrisus triviis attollere curs
Fracto crure planum.....
C Juvencus lib. rv Hist. Evang.
Nune meminisse decet, quoniam plans ille ei
Vulgari semper jactans promittere plebi.
Tertullianus lib. 111 contra Marcionem: Bale "
qua alterius Dei, Christum aversali pm
sunt, sed qua solummodo hominem, qe ot
in signis et emulum in doctrinis existima »—
infra: « Sed nec effectum consilii huj 9 x
cum facilius aut suum crediderint pv -
planum potius aliquem quam alterus € ^
stum.» - LoT
€ Amplius populosis. lta in cod. Viodocipes Y |
nophon lb. 1de Cyri institutione appellat eav/*
id est, populosas. MUS
h Refectorium. Est. coenaculum,. triclinium
edunt monachi vel canonici. Additio 1 Capi
dovici imperatoris, tit. 52 : « Laicus caus " "
caudi aut. bibendi in refectorium non i
Capitularis Caroli Regis, tit. 46 : « Canon
. *«4 . . * al i
D tate vel in monasteriis in dormitorio dormial. '
refectorio comedant. » Greci appellant iur
apud Joan. Moschum, cap. 166.
i Non sit facilis. Lib. 1v Instit., cap. 29-
t üÀ— |
———————
CAPU'" XXI.
DE UNDECIMO GRADU HUMILITATIS.
$1. — Ex RecurA saNcTI BngbicTI.
Undecimus humilitatis gradus est, si, cum loqui-
tur monachus, leniter et sine risu, humiliter cum
& Et non sit clamosus in voce. Nam superbi, ut no-
tat S. Prosper lib. i1 de Vita contemplativa, cap. 8,
€lamosi «unt in loquendo.
» Sapiens verbis, etc. Hic locus in tota. Scriptura
gravitate, vel pauca verba et rationabilis up
? et non sit clamosus in voce, sicut scriptu ^"
b Sapiens verbis innotescit paucis.
non habetur, sed exstat in sententiis Sixti, senti
154. Unde illu], Scriptum est, non semper c9»
Scriptura iutelligitur, ut supra nolavi.
865
Il. — Ex RecuraA saNncTI Basin (cap. 130).
]uterrog. ^ Si licet ei qui ministrat, majore voce,
vel cum clamore eloqui ?*—Resp. Vocis mensuram de-
finit audiendi modus. ^ Si ergo brevior fuerit et
compressior vox quam res poscit, prope est ut mur-
mur potius vel susurratio videatur quam sermo. Si
vero major sit quam res requirit, cum possit audire .
ille cui loquimur, etiamsi lenius loquamur, jam non
erit vox, sed clamor, quod est * notabile : nisi forte
gravior sit auditus ejus cui loquimur, et necessitas
nos cogat ad clamandum. Propterea enim de Domino
& Silicet ei qui ministrat. Reperitur apud san-
ctum Basilium, interr. 151 Regul. brev. et apud Ru-
finum, cap. 69.
b Si ergo brevior fuerit, etc. Idem docet epist. ad
sanclum Gregorium "Theologum : Tóvo; àí qoc o
pícoc rporiuitéog , óg páct. Ütagsoytey vx». &xorv omà
cpuxporotog, job poptoxv stvar TQ ueyiÜt càüs Ouxvá-
Gt», t id est, vocis porro intentio mediocritate
temperanda est, ut nec exilior fallat aures, nec con-
tentior odiosa radat offensione. »
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXH. -
À scriptum est : Quia Jesus clamabat dicens : Sí quis
. 806 -
credit in me, non credit in me, sed in. eum qui me mi-
sit (oan. xii). Clamare enim dicitur pro his, quo-
rum interior auditus surdus et obduratus erat.
' $1H.— Ex REGULA saNcCTI FRucTUOe! EPISCOPI (cap. 8).
4 Cum loquuntur monachi, * definitum est, ut
lenta et silens vox esset, juramento. et mendacio
carens ; ! nec fraudem studens, neque multiloquium "
diligens, murmurationem omnino et contradictio-
nem et rancorem nesciens, vituperaro et 8 judicare
indemnem alium pertimescens.
c Notabile. Id est, reprehensione et censura di-
gnum.
4 Cum loquuntur. Habetur in Regula ms. sancti
Fructuosi episcopi Bracarensis Cod. Crassensis , eo- .
em cap. 8. |
e Defnitum est. Hxc verba Jesunt in reg. ms.,
sed sunt ex hoc codice Concordi» supplenda.
f Nec fraudem studens. Ita in Regula ms. recte.
5 Judicare indemnem. ld est, judicare innocen-
tem.
CAPUT XXII.
DE DUODECIMO GRADU HUMILITATIS.
8 I.— Ex REcuLA saNcTI BENEDICTI.
Duodecimus humilitatis gradus est, * si non so-
]um corde monachus, 5 sed etiam ipso corpore hu-
meitatem * videntibus se semper indicet; d id est,
in opere Dei, in oratorio, in monasterio, in horto,
a Si. Regula ms. Magistri, si etiam.
b Sed etiam ipso corpore. Apud sanctum Dunsta-
num h:ee verba sunt post «ó. monachus. Pronomen,
ipso, deest in editione Coloniensi et in vulgatis :
habetur tamen in Regula ms. Magistri, in veteri
editione Parisiensi, et apud Smaragdum.
« Videntibus. Quia debent lucere opera nostra
bona coram hominibus, juxta Christi doctrinam. Id
etiam przclare docet sanctus Valerianus serm. de
bono discipline circa finem : « Omnis igitur vita
religionis professe integritatis debet famam senti-
re : ne, quem exspectat corona virtutis, pudoris
damno feriat. Corporisintegritas vitam muniat, inte-
gritatem fides incontaminata custodiat, ut manente
utriusque partis beneficio immaculatum hominem
faciat regnare cum Christo. Sed in hoc s:eculo con-
stat conversationis nostrz ratio, ut boni simus. La-
borandum est igitur ut qui bonitatem sequitur , bo-
nus esse judicetur. Nam, quamvis homo purum
corpus immaculatumque custodiat, laceratam vitam
apud Deum portat, cujus actus vultum infamat, licet
sciamus conscientiam solam bonis actibus posse
sufficere : sed quanto melius est, ut semper de te
sentiat bene, qui circa januam tuam vanis suspicio-
nibus semper zgrotat. Insitum est quidem naturali-
ter vulgo, ut de bonis semper male Judicet. Sed tu,
qui curam bonz fam: colis, studio tuo gratiam in- :
tegrz opinionis acquire. Vita ergo nostra ita sit, ut
sit omnibus nota : integrita$ religioni, pudor serviat
humilitad. » Preclara sane doctrina. Quamobrem
humilitatem non solum in corde teneamus, sed eliam
in corpore geramus, ut proximus cdificetur. Áctus
niernos Deo, externos proximo debemus : luceant
»pera nostra, ut mens proximi illuminetur. Nec
rana gloria timenda est, si, utin coroore, sic hu-
xilitas teneatur in corde.
d Jd est in opere Dei. Sic in Regula ms. Mag. et
in via, in agro, vel ubicunqué sedens , ambulans ;
vel stans * inclinato sit semper capite, defixis in
terram aspectibus, f reum se omni hora de peccatis
estimans jam se tremendo judicio reprzesentari xsti-
met. Dicens sibi in corde semper illud, $ quod pu-
C in vetusta editione Parisiensi. Vulgo tamen vocabu-
lum Dei desideratur ; et recte quidem : nam suhjun-
git sanctus Benedictus, in oratorio. Sanctus Dunsta-
nus h:ec vocabula, in opere Dei, nou agnoscit.
e Inclinato sit semper capite. Idem przecipit sanctus
Basilius epist. ad sanctum Gregorium : "Erste od
Té Turté) xxl xataÓsinuevé) ppovüpart opp acvroy
x«l sig yàv Gvvrvvtuxóc , id est, consentaneus humili .
et aljecto oculus trisáis, et deorsum vergens quod -
observabat sanctus Odo abbas Cluniacensis : « Intan-
tum, inquit Joannes monachus lib i Vite illius,
apud usus inoleverat regule, ut ubicunque esset,
sive stans, sive ambulans, aut sedens, curvato capi-
te, defixisque in terram luninibus incederet.
f Reum de peccutis suis. Qui vere humilis est,
sibi semper peccata sua ob oculos ponit. B. [saias
abbas dicere solebat humilitatem : nec linguam ha-
bere, qua de aliquo negligente et improbo loquere-
"tur; neque oculos, qui. us aliorum peccata perspi-
p ceret; neque aures, quibus ea quie anim:e sue non
prodessent, audiret; nihil denique habere negotii,
Disi cum peccatis suis.
8 Quod publicanus ille. Proponitur exemplum pu-
blicani : quia se huic similem cognoscit humnslis.
Qui se (atetur peccatorem, longe a se Phariszi fa-
stum amolitur, cujus superba oratio ad thronum Dei
non pervenit : sed publicani humilis deprecatio. -
Unde przclare Optatus Milevitanus, lib. n contra
Parmenianum , hnnc Evangelii: locum enarrans :
« Phariszus, tumidus, sup.rbus, inflatus, talis qua-
les et vos videmus, non humiliato corpore, non in-
clinata cervice, sed erecta facie et tumenti pectore:
Gratias tibi (inquit), Deus , quia nihil peccavi. -Hoc
- est dicere Deo : Non habeo, quod ignoscas. Hoc in-
sanus furor, hoc punienda et damnanda superbia.
Deus paratus est ignoscere, et. reus festinat indul- :
* gentiam recusare. Publicanus humilis hominem 86
*
801
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "
blicanus ille evangelicus fixis in terram oculis A stim te ai charitatem, quz timorem non habei, grad
à dixit: Domine, non sum dignus ego peccator levare
oculos meos ad caelos (Luc. xvii). Et item cum. Pro-
pheta : b [ncurvatus sum et humiliatus sum tsque-
quaque (Psal. axvin). Ergo his omnibus humilitatis
gradibus ascensis monachus mox ad charitatem Dei
perveniet illam, quie perfecta foris mittit limorem.
Per quam universa, qua» prius non sine forinidine
observabat absque ullo labore et * velut naturaliter,
et consuetudine incipiet custodire : non jam timore
gehenne, 4 sed amore Christi et consuetudine ipsa
bona et delectatione virtutum , qua Dominus jam
* in operarium suum mundum à vitiis et peccatis
f Spiritu sancto dignabitur demonstrare.
$ Il. —Ex REGULA saNcTI FRocTUOS! KPiscopt (cap. 8).
€ [n gressu monachi ita definitum est, at 5^ nullos
strepitus, neque saltus amplos tensis passibus face-
rent, nec alibi, dum pergunt, aspicerent, nisi ante
vestigia sua.
$ HI. —Ex Recuta saucTI Cassiani (cap. 42).
i Heci cum fuerint in veritate possessa, confe-
esse cognoscens sic rogavit dicens : Propitius esto
eccatori; sic justificari meruit. Sic superbia in
hariseo magistro vestro de templo damnata de-
scendit. Meliora inventa sunt peecata cum hunmilita-
te, quam innocentia cum superbia. » Cui quadrat
illud Prosperi in Sententiis, c. 118 : « Melior est in
malis factis humilis confessio, quam in bonis su-
perba gloriatio. f
a Dixit : Domine, non sum dignus, elc. Miror sane:
quia in toto Evangelio nunquam repereris hzc ver-
ba dicta a publicano, sed tantum ista Luc. xvii :
Deus, propitius esto mihi peccatori. Verum non ea
qur in Evangelio dicta sunt a publicano protulit
P. Benedictus, sed ea qux ille, vel quispiam ei -
similis dixisse praesumi potest : presertim cum hoc
de illo dicat sanctus Lucas : Et publicanus a longe stans
nolebat hec oculos ad celum levare. Ad quie verba
respexisse videtur sanctus Benedictus. Aul certe
dicendum est citasse ex memoria, non ex codice.
b Incurvatus sup, etc. Ita ín psalterio Romano,
psal. cxviri.
€ Velut naturaliter et. consuetudine. sta. loquitur,
quia ipsa consuetudo veluti in naturam transit, mo-
net sanctus Isidorus Pelusiota epist. 156 : « Consue-
tudo quil magnum et in naturam abit paulatim :
Alteram esse naturam quidam aflirmant : alii etiam
consuetudine superari naturaim illud veleris poeue
adhibentes effatum:
Ilécpav xoQdvst gavic 0darog ivót)t y ovaa.
ld est, :
Gutla cavum reddit saxum, dum decidit usque.
Et vere quid saxo durius? Quid aqua mollius? Atta-
men iotu assiduo natur: vincitur durities? » Diffi-
cilis quidem res humilitas, sed quotidiano et assiduo
humiliationis usu tandem acquiritur.
4 Sed amore Christi et consuetudine. Regula ms.
Magistri : Sed amore ipsius consuetudinis bonc.
* [n operarium suum. In Regula ms. Magistri :
per operarium suum.
í Spiritu sancto. In Reyula ms. Magistri : ab. Spi-
ritu sancto. Quod mihi arridet. Et ita eonjunge :
Mundum a vitis et peccatis ab Spiritu sancto.
.. 6 [n gressu monachi. Hic textus mutilus est, sed
Ma resutuendus ex cod. ms. Crassensi : [n habitu
quoque et gressu monachi ita definitum est, ut nulla
diversitas esset : sed omnes cultu vestimentorum non
vario, sed uno et sincero manerent. In gressu nullos,
eic, In cod. Vindocin. legitur : in ingressu. Nam in-
gressus est incessus, ingredi incedere sepe apud Tul-
exeeilentore. k/ perducit : pro. qua. universa qu
prius non sine poena formi 'inis o»servabas, absque
ullo labore velut naturaliter incipies possidere : nos
jam contemplatione judicii, vel timoris illius, sej
amore ipsius boni et delectatione virtutum. !
quo:| at valeas fzeilius pervenire , exempla tiii sow
institutionis ac vitz? perfecte in congregatione ev»
moranti paucissinra ah uno vel duobus, non a piri
bas expetenda. Nam praeter id quod examinata ei i
parum excocta reperitur in paucis, etiam istud e
hoc utilitatis accidit, qued ad perfectionem prop
siti hujus, id est, conobialis vit» diligentius qué
unius imbuitur ac formatur exemplo.
$ IV. — Ejusdem (cap. 45).
m Qu:e omhia ut possis consequi, el sub hac repit
spiritali perpetuo perdurare, (ria h:ec in eopgtete
tione tiecessaria custedienda sunt tibi, ut scled
secundum psalmi sententiam : Ego aulem sic ar-
dus non audiebum, et sicut mutus non apereu a
suum ; factus sm. sicut homo non audiens, e iiie
lium et etiam apud sanctam Scripturam.
b Nullos strepitus atque saltus amplos, ete. Ies
sug indecens el gestus incompositus üaud deeW
monachum. S. Isidorus cap. 5 regule suv: clie
center quoque vel notabiliter nou incedat o là
enim sunt superbi, arrogantis ac audacis periit
hominis, ut videre est apud S. Joan. Chry:e tenen.
serin. 90, in Epist. ad Romanos, qui ejusmodi bo
nem sic interp.llaL ? Ti 4àp, &x£ po, t» 2?!
&»&ttívtig ;. t0 06 fadus ir dx pay Qyjyey, TUS
ógpóc &vaa mac ; ti vÓ orifoc eucac ; ld es, De mb,
C cur eniin collum sursum atioliis ? cor summis ungr
bus ambulas? cur supercilia comtrabis? cuf petis
distendis ? Quomodo ergo ince:lendum sit monacut,
ita docet S. Basibus, in epist. ad S. Grerum
Theologum : Kel rà ^&Ütrua parc. wefipov, & 010569
Tüc Vue xatnyopttw, px) aw Gyolpóv xai ewig
yov, tg Épr)rxtOUs GUctüC v&e Opp uropkDtt) deal
lucessus esto nec seguis, qui animu ciseWilu
declaret; nec rursus vehemens insolenterque uc
tus, ne consternatos impetus animi significet. —
i llvc cum [uerini, eic. Habentur apud Gs
num lib. 1v de Institutis renuntiantium, cp. 9,9
tanturque ab auctore nostro, sallem quoad ns
hujus capituli partem ob hzc S. Benedicti vet
Ergo his omnibus humilitatis gradibus agcensi,
| Cum fuerint. Lege, cum fuerit. Nempe unit
las. Nam immediate antes dixit : Talibus nam
dici 8 et his s:m.libus humilitas vera dignotaltr
k "Perducit. . Lege perducet, ut apu Cassis
l Ad quod ut valeas [ucilius percevire, Ca 98
ejusdem libri. Hac docirina Cassiani intelligit
tum de caenobitis, de quibus hoc loco agit a
anachoretis seu eremitis, qui ex pala:stra cr?
in solitudines venientes possunt alios i:uitan
rios, cum in eis eminentior quaedam elucei! M
ctio, juxia doctrinam magni illius Anton! &
Cassianus lib v de Spiritu gastrimargir. 9?
« Yetus namque est beati Antonii adn irabili-qu 9?
tentia monachum, qui post cceno»iale propos ut
stigia nititur sublimioris perfectionis alünf*'t
apprehenso discretionis examine, propio jan P^"
stare Judicio, atque ad arcem anachoreseos P
nire, minime debere ab uno, quamvis summ» r
versa virtutum genera expelere, eic.» QuibE.
Patres, ut infra ostenditur, hanc singulorun !
tionem etiam canobitis consulunt.
m Que omnia. Hec reperire est apud Gaga
cap. 41 ejusdem libri.
R69
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXII.
80
bens inore suo tedargtitiones (Psal. xxxvi). Tu quo- & tate et compendio mandatornmr dntversa memortter
jue velut surdus, et mutus, et czcus incejas, ut
1 alisque illius contemplatione , qui tibi fuerit ad ími -
tandum meritq perfectionis electus, universá qu:e-
repque videris minus zdificationis babentia velut
cxeus non videas; ne animatus eorum, qui hac
agunt, auctoritate vel forma ad id quod deterius est
et quod ante damnaveras, traducaris. Si inobedien-
tem, si contumacem, sí detrahentem audieris, vel
secus quam (raditüm est, aliquid admittentem, non
offendaris, net ad ?tmitandufn eum tàli sübvertaris
exerüplo : sed ut surdus, qui hxec penitus nec audie-
ris; universa transmittás. Si tibi vel cuiquam cuon-
vicia irrogantur injurie, esto immobilis ad respon-
sionem talíonis, ut mutus ausculta semper hunc Psal-
complecti. Áadi ergo paucis ordinem per quem
ascendere ad perfectionem summam sine ullo labore
ac difficultate valeas. Principinm nostre salutis ac
gapientize secundum Scripturas timor Domini est. De
timore Domini nascitur compunctio: salutaris, de
compunctiene cordis procedit renuntiatio , id est, .
nuditas et contemptus omnium facultatum, de nudi-
tate humilitas procreatur , de humilitate generatur
mortifieatio voluptatum, de fnortificatiote volupta-
tum exstirpahtar atque marcescurit universa vitia ,
de expulsione vitiorum virtutes 5 fructificant, atque
sucerescuant, de pullulatione virtutum puritas cordis
acquiritur, per puritatem cordis apostolice eharita-
tis perfectio possidetur.
mist: versiculum in tuo corde decantans : Dizi: CuV- B.— & V. — Ex RrcurA sanctI Basruir (cap. 147).
stodiam vids meus, ut non delinguam in lingua mea;
posui ori tneo custodiam, dum corsisleret peccalor ad-
cersum me : obmutui et. humiliatus sum, et silui a bo-
nis (Psal. xxxvii). Verum et quartum hoc prz om-
nijbus excole h, quod hzc , qux supra diximus, tria
ornent té dtque commendent. Id est, ut stultum te
secunduni Apostoli [* preceptum] sententiam facias
in hoc niundo , ut sis sapiens (I Cor. ru), nihil scili-
cet discertens, nihil dijudicans ex his quz tibi fue-
rint imperata, sed cum omni simplicitate et fide obe-
dientiam semper exhibeas, illad tantmmmodo san-
ctum, illud utile, illud sapiens judicans, quidquid
tibi vel lex Dei, vel [4d lex] senioris examen indixe-
rit. Tali etenim institutione fundatus sub disciplinà
Interrog. 1 Anima post multa peccata et post mul-
tas su: vite miserias cum quali timore et qualibus
lacrymis debet recedere a peccatis, et quali spe et
affectu accedere ad Dominum debet? — Resp. Primo
quidem odisse debet illam suam priorem vitam
j notabilem et ipsam memoriam ejus perhorrescere
atque execrari. Scriptum est enim : Iniqui:atem odío
habui, et abominatus sum, legem autem t&am dilexi
(Psal. cxvii). k Deinde ut majorem timorem habeae
magistro, utatur ignis zeterni metu et poenze perpe :
tu. Sed et lacrymarum tempus agnoscat per pani-
tentiam, sicut David docuit in sexto psalmo purga-
tionem peceatorum fieri posse ubertate lacrymarum
in sanguine Christi per potentiam rhisericordix ejus,
hac durare poteris perpetuo : et dé cenobio nullis C et per multitudinem miserationum Dei. Quia si fue-
tentationibus inimici, nullis factionibus devolveris.
e Ergo patientiam tuam non debes de aliorum spe-
rare virtute, id est, ut tunc eam tantummodo possl-
deas, cum a nemine fueris irritatus : quod ut possit
non evenire, tux non subjacet potestati, sed potius
de humilitate tua vel longanimitate quie in tuo pen-
det arbitrio. f Et at hxc oinnia, quz latiori scr-
monec digesta sunt, cordi tuo facilius inculcentur, et
tenacissime tuis sensibus valeant inhzrere, quoddam
es iis 5 breviarium colligam, per quod possis brevi-
a Absque illius contemplatione. 14 cest, pr:zeter con-
templationem. Contenmplatio hoc loco est considera-
tio, ut supra : non jam contemylatione judicii.
b Ownuod hec qua supra diximus tria. ornent te at-
que vommendeyut. lege, quod hec, qua supra diximus,
tria ornet atque commendet.
€ Praceptum. Bedun iat.
4 Senioris lex. «5 lex, redundat.
e Ergo putien:iam. Cap. 42 ejusdem libri.
t£ Et uthoec omnia. Cap. ult. ejasdem libri.
E. Breviarium. Hoc loco est epitome. Glossz Phi-
loxeui. Breviarium, énious. Gloss:e Cyrilli : énecopá.
Hoc breviarium.
hb F'ructificant. Lege fruticant, Id est, puliulant,
ut vocabula sequentia demonstrant. Sidonius lib. 1,
epist. 2: «Pilis infra narium antra früticautibus
quotidiana succisio.
rint peccata vestra ! sicut Phenicium, ut. nivem. deal-
bubo : si autem. fuerint sicut cotcinum, ut lanam
candidam efficiam (Isai. 1). Et post hsc recepta
virtute et facultate placendi Deo dicit : Cornveriisti
planctum meum in gattdium mhi, conscidis.i saccum
meum et pravcinxisti mé letitia, ut psallat tibi gloria
mea (Psal. xxix). Et ita accedens ad. Dominum
psallat et dicat : Exaltabo te, Domine, quoniam s$us-
cepisti me, et non delectasti inimicos meos super
me (Ibid.).
1 Anima post multa peccata. Habetur apud S. Ba-
silium, interr. 10 Regul. brev. Desideratur apud
Rufinum.
j Notabilem. Id est, maculosam.
k Deinde ut majorem. Non redditur sensus textus
Gr:ci, in quo ita habetur : "Ezttta 06 eo60y. pd» àt-
ÓkcxaÀow» l«pÓawt» vx» &m&Odv xpictoc eicvwtov x«l
xoAzct'e, 1d est, deinde accipere timoris magistram
coinuinationem zeterpi judicii et supplicii.
|! Sicut Phanicium. sequitur Sepiuaginta inter-
preles : 'E&v ag. ei ápapciot Dpórs eg eorvixoUy, id est,
Si fuerint peccata vestra ui Phonicium. Hane versio-
nem agnoscit S. Isidorus in Genesim cap. xxv : Etsi
fuerint sicut Phanicium. Phoenicium est purpura,
seu piiriceus color a Phoenicia regione, ubi inventus
est à cane lereulis. Vide Julium Pollucem, lib. 1
Onornast., cap. 4.
871
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ; yn
——————— M ÉÀ— € ——— Á D —— —Á (D DC CC DE En rn]
CAPUT XXIII.
DE OFFICIIS DIVINIS IN NOCTIBUS.
$ I. — Ex RrcuLA saNcTI BENEDICTI.
a Hiemis tempore, id est, a Kalendis Novembris
usque ad Pascha juxta considerationem rationis
e Hiemis tempore. Omnibus quze-ad humilitatem
spectant institutis , ordo divini officii sequitur. Et
recte admodum : quia non potest opus Dei pro rei
dignitate, nisi ab humilibus celebrari, qui et illius
fructum consequuntur. Nam, ut habetur Ecclesia-
stici cap. xxxv : Oratio humiliantis se nubes penetra-
bit, et donec propinquet, non consolabitur : non disce-
det, donec Altissimus aspiciat.
b Üctava hora noctis. Vetus ordo Romanus : Feria
quinta Majoris Hebdomad«, eadem nocte, surgant ad
vigilias hora noctis-octava. Loquitur autem S. Bene-
dictus de horis juxta antiquum morem, quo nox,
sicut dies, duodecim horis constabat, longioribus in
hieie, brevioribus in zestate.
c Ut modice amplius de media nocte pausetur.
Circa tempus. zequinoctii autumnalis de quo maxime
hic agitur, si finita lectura collationum, cum tene-
bre terram operire incipiunt, dicatur completorium
juxta antiquum morem, ut infra videbitur, hoc est,
circa horam septimam nostram nocturnam, et in eo
celebrando .semihor:x spatio circiter consumpto, in-
dultaque brevi mora ad quasdam necessaria per-
agenda, fiet copia monachis ad lectulos se recip endi
uno quadrante circiter ante horam secunda noctis,
hoc est, ante nostram octavam nocturnaim : et. sic
surgendo hora nociis octava, hoc est, nocturna no-
stra secunda, pausabuunt modice amplius.de media
nocte, hoc est, sex horas cum quadrante circiter;
uia nox olim duodecim horas complectebatur.
Circa solstitium brumale, quo nocies longiores sunt
maxime in regionibus borealibus omnia sic tempe-
randa erunt, ut spatium illud monacbis ad pausatio-
nem coucessum respondeat, seu cozquetur sex illis
horis et quadranti, que conceduntur circa zquino-
ctium. De tempore :stivo infra dicetur.
' d Quod vero restat post vigilias, etc. Sensus est,
ut interstitium istud quod intercedit a fine vigilia-
rum nocturnarum usque ad Matutinos, hi qui psal-
terii et lectionum ignari sunt, in earumdem rerum
meditatione, seu lectione insumant. Cum igitur
S. Benedictus dicit, meditationi inserviatur, subau-
ditur lectionum et psalterii, id est, lectionum et
psalterii studio inserviatur. Nempe ut oiscant ru-
diores recte legere et pronuntiare lectiones et psal-
terium, atque etiam interpretari : imo et ipsum
salterium memoriz mandent, si possint. EL h:ec
uit antiqua praxis. Qu: videtur in Vita B. Gosuini
abbatis Aquicinctensis in Belgio : nam hic beatus
vir instituit, ut pueri post vigilias nocturnas ad lu-
cernam ediscerent psalmos, lectiones et- similia.
Quz ante illius :etatem in usu fuit, ut videre est in
Coucordia S. Dunstaui, cap. 2: « Secundum vero :
regulam temperius ad vigilias surgatur, ut noctur-
A boctava hora noctis surgendum est; « ut mode
amplius de media nocte pausetur, et jam digesti
surgant. 4 Quod vero restat post e vigilias a frari
in antiquorum Patrum regulis nullam videmus ew
modi orationi horam prascribi, cuu prisci illi ne-
nachi omni loco et tempore divina meditarenur.
Quod si ita esset, debuisset S. Benedictus iis qd
psalterium et lectiones discunt aliam horam ad eu
modi orationem assignare : quod lamen min
prestitit; ut nec tempore zstatis, cum et rena
prescripto vigilia nocturn:zx et matutinz laudes d
fficantur parvo tantum, quod ad requisita naturz se
ciat, intervallo interjecto. mo lec interpmulto
adversatur meuli S. Benedicti, qui vult ejusowi
orationem esse brevem (nisi forte ex affectu dii
grati: protendatur) et in conventu omnino brerri
Quod tamen secus esset, si monachi tanto inlerrilb
quod superest a vigiliis usque matutinos medilliti
seu orationi meniali incuniberent. Nec bis obstai
olim contraria praxis in monasteriis illis qzi eranl
in loco, qui Sublacus dicitur, tempore S. Belit,
in historia desidis il!ius monachi qui explea js-
modia, hora constituta non poterat in oratio cut
ceteris consistere, nam oratio illa jura regu
proscrip'um brevis erat, in qua ipse monachus prt
nimia levitate et nimis urgente demone slire nd
poterat (S. Greg. Dialog. lib. mi, cap. 4 Nec dicn-
dum est inde sequi absurdum quod S. P. Benedicis
quid sit illo interstitio ab aliis, qui non indiget
salterii et lectionum, agendum, non prescripsn-
(on enim omnes horas diei miantatim perse
est, sed quasdam liberas reliquit. Non enim ordità-
vit quid a matutinis laudibus finita psalmolia aget
dum esset usque ad primam, saltem exa Quidrz-
gesimam ; nec quid tempore jejunii agatum 5!
revi illo spatio inter Vesperam et lectionem
tionum; nec quid agendum sit feria quarta e si
C a Pentecoste usque ad' Kalendas Octobris dist
Nec sane isti dies ducendi sunt, ul alii ia 3&
nam non est eadem refecüionis bora; mi!
hieme : nam debet esse alia ratio spau! que ir
randum est in hieme, alia quo in :estate, qut 9i
propter longiores zstatis in die horas prolirius s^
nempe ab hora secunda usque ad nonam p
hendum, et tunc fratres ob calores ninios pd
merentur. jsta reliquit S. Denedictus abis 77
trio. H.s ita positis explodenda est lectio (ui.
Juvenalis abbatis S. Sulpitii , que est QU.
« Quod vero restat post vigilias a fratribus enr
psalterii vel lectionum aliquid indigent) medii,
inserviatur. » Quia alibi hanc particulam, Mi^ *
que eliam in mss. cod. repereris. Et sam s"
bilior esset parentbesis regule a S. Dunsam "
rect: hoc modo : Quod vero restat posi eigiltas 1
tribus qui psalterii vel lectionum aliquid W^?
medilationi inserviatur : ita. ul prapositio, 4 I^.
$a
nali perfuncu officio et psalmis supradictis, et vigilia p) sit quod, preter, juxta illud Psalmi tz: Qui v
pro defunctis cum laudibus suis et matutiuis de
omnibus sanctis explelis, fratribus psalinodizx de-
ditis vel lectioni secundum praxceptum regulz; si
qui indiguerint, inservientibus, intervallum usque-
quo lucescat, cum inagna vigilantia custodiatur.
lucis crepusculo, dum :edituus signum pulsaverit,
ad ecclesiam universi conveniant, factaque oratione
laudes psallant matutinas. » Qu:e verba hunc S. Be-
nedicti locum mirifice illustrant : qui non est intelli -
gendus de oratione mentali, quamvis alibi nulla
ei assignetur hora. Quod mirari debet nemo : quia
est in celo, et a te quid volui super terram a
necesse particulam, misi, addere. Sed hanc P
thesim vix credo esse a S. Dunstano; quà Cal n
constaret. Alia habetur lectio in editione i
hoc modo : Si quid vero nocti ny" poi T
a fratribus (qui aliis non indigent) psorm* —
comi. aul (e rditations inservidiur, Sed banc eo"
nem, quia texium omnino pervertil. in mo
longe amoliendam censeo. . : empto
e Vigilias. Vigilize sunt officii noctüm Ven
Sic veteres Roniani nocturna sacra appe
s" CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXIII. 84
bus qui psalterii, vel lectionum aliquid indigent, A citudo nos per diem custoditur preeparetar medita
meditationi inserviatur. A Pascha autem usque ad
supra dictas Kal. Novembris sie temperetur hora
vigliarum agenda, ut parvissimo intervallo, quo
fratres ad necessaria nature exeant, mox matutini,
qui incipiente luce agendi sunt , subsequantur.
£1. — Ex 1i5&0 11 InsrrrUTIONUM. (cap. 14). Quare
post missam nocturnam dormire non oporteat.
? Quem laborem preter illam rationem, qua tota
industria adnitentes sacrificium Deo de fructu ma-
nuum suarum offerre se credunt , duabus ex causis
cum omni observatione custodiunt, Quod nos quo-
que, si perfectioni studemus, eadem diligentia
convenit observare. Prima, ne forte purificationem
nostram nocturnis psalmis et orationibus acquisitam
tione nocturna.
$ Ill. — Ex rio mr IwsrrrUTIONUM , capite quo
supra, quod post. matulinas orationes ad. somnum
reverti non oporteat.
* Cujus solemnitatis ratio, cur statuta sit, vel in-
venta in hac provincia nonnulli ignorantes, expletis
matutinis hymnis, rursum revertuntur ad somnum, in
illam causam nihilominus incidentes, ob quam com-
pescendam a senioribus solemnitas instituta est. Illa
namque hora eam consummare festinant, qua negli-
gentioribus minusque sollicitis rursum dormiendi
reddatur occasio. Quod omnimodis fleri non opor-
tet. Et sicut in superiori libello (De Noctur. Orat. ,
c. 15) describentes Egyptiorum synaxim plenius ex :
invidus inimicus livens puritati nostrz, cui maxime D posuimus , ne purificationem nostram confessione
semper insidiatur et indesinenter infestus est, qua-
dam somnii illusione contaminet. Qui post illam sa-
tisfactionem quam pro negligentiis seu igoorationi-
bus obtulimus, et confessionis nostrz: veniam profu-
sis gemitibus imploratam sollicitius nos, si tempus
«quietis invenerit, maculare festinat; tunc przcipue
fiduciam nostram dejicere atque enervare conten-
dens, cum ferventius nos ad Deum tendere oratio-
num nostrarum puritate providerit. Ita ut nonnun-
quam quos per totum noctis spatium sauciare non
potuit, sub illius hore brevissimo tempore deho-
nestare conetur. Secunda vero quod, tametsi nuila
talis verenda diaboli emergat illusio, intercedens
etiam purus sopor inertiam monacho 5 ne vigilaturo
parturiat, segnemque torporem inferens menti per
totum diei spatium vigorem ejus obtundat, illamque
hebetet perspicaciam sensus , et pinguedinem cordis
exhauriat, qux nos possit per totum diem adversus
omnes insidias inimici cautiores, robustioresque ser-
ware. Quamobrem canonicis vigiliis privatz ab eis
subjunguntur excubie, ac majore illis observatione
succedunt : ut et illa purificatio, quz? psalmis est et
orationibus acquisita non pereat, et intensior solli-
Plautus Cereris Vigiliae dixit. (In Aulularia, in prol.
et act. 5). Tlayyvxidac Greci vocant, quo vocabulo
utuntur etiam Christiani pro synaxi nocturni officii,
ut Palladius, cap. de Tabennesiotis, S. Chrysostomus
et alii.
& Quem laborem, etc. Hec habentur apud. Cassia-
supplici, et antelucanis orationibus acquisitam , vel
emergens quzdam redundantia humorum naturalium
polluat, vel illusio corrumpat inimici, vel certe inter-
cedens etiam puri et simplicis somni refectio inter-
rump2at spiritus nostri fervorem, ac tepefacto somni
torpore per totum diei spatium inertes deinceps
ignavosque traducat. Quod /Egyptii ne incurrant, et
quidem cum soleant certis temporibus, etiam ante
gallorum cantum consurgere, d missa canonica cele-
brata, usque ad lucem posth:zc vigilias extendunt ;
ut eos superveniens lux matutina in hoc [fervore spi-
ritus reperiat constitutos, ac per totum diei tempus
ferventiores sollicitioresque custodiat, przeparatos
eos suscipiens ad conflictum et diurnam colluctatio-
nem diaboli, noctarnarum exercitatione vigiliarum
ac spiritali meditatione firmastos.
$ IV. — Ex RecurtA saNcTI CassiaNI (cap. 10).
e Nec ulterius quisquam post. purificationetn no-
cturnarum vigiliarum in requiem somni iterum re-
solvatur, donec superveniente die nocturnze medita-
tioni operatio diurna succedat; ne forte puritatem
nostram psalmis et orationibus acquisitam invidus
diabolus quadam somni illusione contaminet. Quia
somno indulgebapt, eo nempe usque ad Tertiam pro-
ducto: quorum veterno ut occurreretur, a seniori-
bus hec Matutina, qu: alias Prima appellatur sole
illucescente celebranda instituta est. Ex quo notan-
dum est ante Cassiasi :zetatem nullum fuisse Prime
nostre usum in Ecclesia, ut etiam clarum est ex Pa-
num lib. i: de Noctur. Orat., cap. 15, quem auctor p tribus infra citandis ipso Cassiano antiquioribus, ui
noster appellat Institu&Gonum librum secundum : it4
ut quatuor hos Cassiani libros, qui totius vitz asce-
ticae ORconomiam complectuntur, nomine institutio-
num appellet quemadmodum Cassiodorus de Divinis
Lectionibus, cap. 19, quos Photius sub unico libro
comprehendit. Gennadius tamen in Catalogo librum
uartum Institutionum a tribus precedentibus dis-
?1nguit.
b Nevigilaturo. Particula, ne, a Cassiano excuso
abest, qus tamen videtur hic necessaria.
c Cujus solemnitatis, etc. Hxc videre est apud
Cass., lib. ur de Diurn. Orat., cap. 5. Per hanc so-
iemnitatem intelligitur synaxis matutina, de qua agit
Dass. cap. À ejusdem libri, ea nimirum, quam nos
Primam vocamus, inventa primitus in monasterio
Bethlehemitico, etate Cassiani, ut ipse docet. Quia
bost matutinum illum cursum,quem nos laudes ma-
ixtinas nuncupamus, quidam negligentiores monachi
PATBOL. CIII,
nullam bujusmodi Prima mentionem faciunt. Nec
huic sententie adversantur hsec S. Athanasii verba
tractatu de Virginitale : 'AverQQwv à fuor Berto vo
«6)ic» iv cate xepal aov, id. est, oriens sol videat li-
rum in manibus tuis; post qus protinus mentio-
nem facit Tertiz, Sext:xe et Nonze, Nam hic locus non
intelligitur de officio divino seu boris canonicis, sed
de lectione et meditatione sacrarum Scripturarum
maximeque psalterii, ut illud virgo ediscat : nam
antea dixerat: "Hco £pyov cov Suxxaveóg ptu civ
Üeleyv jy pagóro, Node ptos £26, x«l vobc SyeXpuobe pév0cvs,
id est, sit hoc opus tuum semper meditatio sancta-
rum Scripturarum, habeto psalterium , et discito
imos; et continuo dicit : Oriens sol videat librum
in manibus (uis, nempe, ut lmos discas.
4 Missa canonica. Missa loco est synaxis ho-
rarum canonicarum, de qua infra.
* Nec ulterius. Lib. 11 de Nocturna Orat., cap. 19,
Stn 98
9:5 . f$. BENBDICTI! NBEAJIS ANINKEROIS "T
post illam sadisfeelionem confessionis, quam Deo pre A prolixa neeta domni geivitis Aíiair. Bri fov;
? Regligentiis, sive ignorationibus nostris obtmlises , — wel án ssstatie tempore, Hoc est, à Pascha ime y
invidus nos inimicus , sj tempus qnietis invemerit, i ectswimm Kal. Octobris, «edd estoriprhodtiom Ve.
muaculare féstinat:.etiune fiduciam noséram praci- wasle, propter rationem. buevitm nocüem i 1 pelo
pue dejicere atque enervare óentemdit, eum ferven- — rau caemtu Necturni a fratiibus inehóbnim: e er
,lius et purius nos orare provideri. Nam xmmelioties — pleto psslmorem numere mox ei Matefinos win
quos per totum nocüs spatium sauciare mon po- gani, et secundum psalmorum suorem nemen í-
tuit, post cempletas vigilias sub unius hdre hrevis- —niant. Et ideo it brovibhs ipsis noétiliis post nix.
. Simo. tempore quiescentas dehenestare oona£nr. rwm esntum Noctarmos (Consüüninus indem, «
&$ V, — Ex Recta suwcrt Acnetta Mr meróopi —— $892 Matalinis conjungi, uL non se recellecmis y
(cap. 28). mocturnos ingraweseant fratres, et suavi matrim
Post Matutinas oratiemes ad somwRm seTerii sep — somno oppressi pen sebum perdant Watrtines, sí
liceat, sed completis Matutinis atatim diealur Prima; —ekiam Primam jam tsrde dieese conluniantu. E
^ deinde usque ad Tertiam oxmes leclipmi vacent. ideo "post pullos Necueenge com Matitinis dim
$ VI. — Ex Rzcuua Matera (cap. 35b. jungi, w digesti jam a eonimo prolito frites nim
b [n officionocturno unotempope peellanpar ^ sete BB que epus sobrie eompleant, et, jit reddito Noii
pullorum cantum in hieme nociurmi dioem(e Prophe- — rum divino debito securi fratrob usque Primom ir,
ta: Media nocte surgebam ad confitendum tibi (Psal, — qui volent, rópausest, et. his Boris somei eut
cxvim). Et de zstate item dicit: 4 Necte wigilet — €ravitudiném depenentes beue digesti pot Pom
Spiritus meus ad te Deus (1sa. xxvi). Hoe est, do —jat Lewes laborate incipiant, monstrmte wi d
parte aliqua noctis post pulorwm jam cantum ai- k 8. Heleno ecriptura eum dici : Comsesi ari f
gnum flat surgendi. Sed hoc a vigilantibus inhiesme — etis matutinis ropsugase. ! Erge no sue perm
cavendum est, ne noc&rrnos pullus aut aniecedat, — easimnn oum im brevil;as noctibus cogit fyriat fe
.aut deprehendat: quia 9 largent mecies im 4dm- — 4res surgere adhuc erudi zb inchoato comm, ot?
pere hiemis. Nam pullorum cantus íÍ declinenté 696 — ipee iespotm venárwm Sanguis et humor pe "-
terminus noctis : quia nox diem parit, sicut in Cir- — belleseit, et ipetberrin. gvavediais succi wes
culo solis declinare jam diem 5 a sexta hera ostem- ^ digobpqsunt mémbra eecaw quam gesceperant, ia oet
ditur, id est, h propter noctem tantum ÍesiinafG —adhec incetti. 6ccoísi tacendio , Roa guit, e
descendere solem, quantum cucurrit, ut medinm iR — potiua eevisi, cmn ooacti foerint rates stu pm
circulo ascenderet diem. Sed hoc in bieme agendum —— adiac capite et indigesto rupti elfugtet sach Sprr-
est, ut nocturnos jam expletos pullorum cantsms se- C tus charismata. EX cum aimaricater cani eor (m
quatur, quia noctes suntgrandes, ui digesti a sommo — emmamvis voilites Deo, tamen ig*hae vittis T4
fratres vigilanti, digesto sensu opus Dei, quod di- itque sua swat, cti non in omnia vigartis
cunt, agnoscant: et ideo intervallum ponitur, ut amarum videater ebe pro Deo qued dde 6 a
& Deinlle usque ad tertiam, btc. Regula Tetradii a — — i A pullorum cante. jd est, circa Bertm V9
S. Cmserie Areieteusi di : Oitni tempore wsque hoctis, ut digesti surgant fratres ratione op. P
ad Tertiam legant... hic Wegister declarat hzc verba S. Benedict: ;
b In officio nocturno, etc. Habetur in Regula me. — Pascha usque ad supra dictas Kelendss Qdehr 9
Magistri cod. Cerb. temperetur hora vigiliarum agenda. » Nem *.
9 Anle gutlors oiiiam. Pufiorum cantus, quod hora nona in hieme fratres surgunt tantum
vocant veteres gallicinium, est secunda pars diei'ci- ^ octava noctis, sane sero refecti ia estate ob
yxilis iater tertiam et quartam néctis vigilias circa digestionem tardius surgere debent ad s
horam nonam, ut.comstet ex Macrobio, lib. x Saturn., De S. Heleno. Fuit hic S. Beleaus Hdi
C9p. 9, et. Ceuserine, libello de. Natali die, qui pest — episcopus, tempore Commodi imperatoris:
Sextam noctis horam: seu medixm ootem, a qWà agitur in Actis S. Eugenis, in quibus m1 *.
diem civilem Remanoreum incipere scribunt, has — quie profert Magister, forte meliore usus eus ü
partes consti&uubt, primam noctis inelimstienem, |. sed h:ec verba, qu» haud discrepam: deii
quam Macrobius primam diei civilis psriem statuit, igitur matutinis laudibus paululum requievi jul
deinde gallicinium , 3postea cantici , cum galli pus: » Fuit alter Helenüs professione max
caniare cessamt, quoréo diluculum , taadem mane. — qui etHellen dicitur, de quo Rüflnus de Vit P9»
. Et boc gallicinium est tertins gulli cantu, sub quom cap. i4.
Petrus tertjo. Christum negavit, juste Chricti vati- Ergo ne ante pulloruit. cantum. Locus emm
cinium ; Antequam gallus cantet, ter me negatis. itx, ut mihi videtur, restituendus: Erge M^.
4 De nocte vigilat. spiritus «meus ad te, Deus. Duxt&.— pullorum cantum, ne, cum in noctibus brevibus »
Septuagiata iniemnpretes : "Hx voxeüóc óp0pibe t$ — fuerint surgere adhuc crudi ab inchoato somno : |
wveUp. vu fpóc uu à sic. Qued idem sonat. in ipso impetu venarum sanguis et humor pt
o? Largent soctes. ld est, protrahwntur.. Ea cod. irulleycit, et. tnarmonia 'gravedinis succusstli "
Vind. legitur, Jerge suat noctes. . ll discoquunt rnewbru escam. quam sumpseroni 7.
! Declinaniis e5t Verinus noces, (Quia gallcirtem — adiu incocti cibi incendio) mon suscilati, 1 ^^
succedit primte moctis énclinMioni, && ex Macrobio occisi gravi adhuc capite et. indigesio rupli. que
& 9
notatum est. — . u * S. Spiritus charismata. Sensus est, ut non Wer.
5 À sepia. ld ect, a meridie. tar, Nocturni ante pullorum cantum, quia it
hà Propter noctem, id est, ad moctem. . . fres surgere coacti indigesü et crudi, bullienl* ae
1 Qoteavenn, Kol. Octobris. Eedem die statwit squi- * in venis sangumne, non poterunt percipere
noctium autumnale S. lidorus lib. de Natura He- — tps charismata.
FUrB, cap. &, et lib. v Origin., cap. 54.
vy]
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXni.
818
non ex integro snime amet Deum frater in psalmis, A decim 5 apostolorum cantiei inehoati et finiti ; mox
quando per somnum cupit satisfieri earni. Nam sicut
*lupa in circulo minorafa deputati nocti minus lu-
minis complet officium, cum tarde surgit orientis
exortu, tarde cursu suo in diem ingreditur eccasura, -
sic et brevitas noctium temperata eum die propter
[ragilitatem carois humana cogit divina in psalmis
abbreviari, et jungi cum nocte diei officia, Ergo
pealmi nocturni hiemis tempore , boc est, ab aqui-
noctio hiergali ueque ad zequinoctium vernale, id est,
aboctavo Kal. Octobris usque octavo Kal. Aprilis,
sed melius usque ubi fuerit Pascha, quia noctes ma-
jores sunt, ^» dici debent antiphone currente semper
psalterio, et responsorja tria, ut fiant ^ sexdecim im-
pesiüones in Noc(urnis, quam ootave Matutinorum
eis Matulini subjungantur propter brevitatem no-
etium. Sed hoc semper tam ip hiemequam in.zstate,
tam in die quam in nocte seu jn vigiliis eum psalli-
tur, caveatur, ne psalmi aliquando combinentur,
quod nom licet, sed singulos debere defieipi cum
Gloria : ut nec erationes ipter ipsos agendm per-
dantur, nec Glorias eorum laudi Dei videamur euh-
ducere, cum compendiosa negligeptia eogimur in
se pealmos inserere b constitmit e£ finem. Quod si
aliqua Becessitas empes psallentes perurgeat, non
combinegt, sed egnternest ; famen eum Gleriis
suis subsequaniur : et wi ditiuá cdmpleant, et paab-
Imorum neris nom münoretan Ego idee aut sin-
gulos aM teraea diximcs deboro dici » quia sicot
jmpositiones similiter viginti quatuor vicibus secun- B usitas in Trinitate, et Trinitas in umitate agnosei-
gum viginti qualuor seniorum imitationem genug
nostra ia necte Deo fleetantur 4 cum laudibus
Nam in noctibus majoribus ideo plus psalli debent,
ut sicut nobis Deus ad rephusationem prolixum spa-
tium junxit in. noote, et nos ei per agendas gratiae
jungamur in laudem. Tempore vero zstatis, hoc est,
à Pascha usque octavo Kal. Octobris * octo dican-
tur antipbane, eurrente , nt supra diximus, sen
per psalterio, et tria responsoria extra lectiones et
versam, etf rogos Dei: at tam iste duodecim fm-
positiones Nocturna quam simul eonjuncis», octo
Matatinevum impositiones wgind vices eogat parvub
noctis ratió Deo genua incur'vare. Qdía somnus, curi
brevis est, dulcis videtur esse carni, cum corpus
tur ; ii aut'singulos, aut pro nocsgeitate torD0S €r0-
damus tamen cum Gioriis suis diei debore. Nam
combinari ex toto non licet: quia non plus, neque
minus ab ünitate et trinitate qued deuerit, Christia-
num decet. Et tne perfeotam dem libemus, si
Trinitatem perfectam squaliter *n unitate, et unita-
tem in Trinitate sentimus. Nang $i aliqua gravis ne-
cessitas quavis hera psallegtea perurgeat, dieendo-
rum omnium psakberum singula capita cuni una
Gloria compleant; et síc exeant ofatorio, üt quavis
necessitate tamen opus Dei non videatur prawer-
suitti. |
€ VIS, — Ex Recura ganemt lirbont (cap. 8).
i In psallendi officio ista. diecretjo erit. Dato nam»
hominis prolixo fatigatum labore diei ratnori requie que Vegitimis temsporibus signe ad oretiones esnoni-
brevi quiescit in nocte. Ergo cstatis tempore, sicul — cas 3 festinalunt fratres cutn properatione, omnes
supra designavimus, quia minores sunt noctes, no- &d chorum oceyrrapt ; nullique ante explet offi-
wem dicentur antiphona, e£ tria responsoria, ul
flant duodeeit impositiones secpmdeum nomina duo-
& Luna in circulo minorafg. Cum nempe in &atate:
describit minorem circulum super nostrum bori-
gontem. |
5 Dici debent antiphonc. Vic deest aliquid ; ut ia
Kiegula ms. ubi lacuna est post và antiphone, que
sBupplenda vocabulo, tredecim: quia in Noowurnis
hiemis statuit sexdecim impositiones currente psal-
terio: et perfectus erit hic nupperus , si tribus re-
sponsoris addantur tredecim antiphone.
€ Seadecim impositiones. In Regula mg. post hze
verba sequitur: Secundum mumerum prophetarum
extra, lectjones, versum, ei rogus [Leg. rogos] Dei, «t
£am iste sexdecim. impositiones. Qux hic supplenda
sunt ad castigalionem hujus corrupliesimi loci : et
pvostea sequitur, in nocturnis, quam, etc. E4 sensus
esi, ut in nocturpis sin sexdecim imposiliones:
juxta numerum sexdecim prophetarum quatuer ma»
jorum eti duodecim minorum : quibus si addantur
octo imposiliones Matutinorum, juxta numemm qua-
tuor et viginti seniorum in Apocalypsi, flent quatuor.
et vigini genullexiones. Impositiones autem sun.
naodulationes, pronuntiationes, recitationes. Impo-
. nere iBodulari, canere, recitare, ut imponere psal-
mum, imponere lectionem , capitulum. Cassianus
. dàxit re psalmus : sed de his infra.
4 laudibus. Id eet, cum alleluia, ut infra di-
cetur.
€ (cto dieantur antiphong. Ia in Regula me. cod.
Corb.; lege lamen, ovem, non ocío, ut paulo post
Lbabeiur : Quia minores euni noctes , novem dicantur
eium lioebit egredi, prmter eun) «quem mecestitas
naturz comptlerit. Recitantfbus autejn monachis post
antiphona. (Quod 2utem hse lectio prevaleat, patet
ex cap. 4à ejusdem Regula, vbi hie locus clarius
disGinguitgr : « In aestate vero a Pascha u equi-
ROCtium ardore à est octave Kei, totis
post versum is et Pesponsorium s di
dobent antiphonm sez sine alleluia, deinde tres av
Sphona cum alleluiq, eorvemis pealterio, ut supra
diximus , deinde aliud tesponsoriom cum alleluia, ut
fiant duodecim impesitiones. » "
f Et rogos. Doi. Rogus a ndo est pteeatio Li-
tanke, Kyrie eleieon. ldem Magister, eap. 95 Ro-
me., post ipsam r Dei ; . 96: t hoc
p guise post ipsam rogus cap Bonds
et regus Dei ; csp. 51: vrogus Dei, ot versus
cap. 40 : et versus et vogus Del.
- 8 Apostolorum centiot incfioaH. Post «à apestolo-
rwn, desunt nonnulla sie supplenda ex Regela me.:
Qwi nocturni, ut eupra divimus , in ipso aetatis tem-
pore a pullorum cakttu inchoati et finiti.
h Goustiteit. et finem. Loous mutilus, lege, ut i
cod. Corb. : Quia omni psalmo, cui initiis propheta
imposuit, constituit el finem.
: 1 In psallendi officio, etc. Hiec habentur in regula
8. Isidori excusa, eap. 6, ubi sie legitur : In psaillen-
dis «utem officiis.
) Festinabunt. Lege, ut in regula exeusa, festinc,
in qua emittitur «b fratres. Hiec lectio eonfirtnatur ex
m 8B. Isidoro, lib. de Offieíts Ecclesiasticis,
. 15: « Conveniunt antem omnes frequenter no«
ete ac die dato signo, festira cnm properatione ad
orationem solemnium horarum. »
835 . B. BEMBDICTI NBEAITIS ANINRÉRONS e
post illam godisfaegionem confessionis, quam Deo pre A proliza neeta demi geivitis alin, Rei ven;
* megligentiis, sive ignorationibus nostris ob&wlisees , — wel én ses(atie tenipore, Hoc est, à Pasche wee st
invidus nos inimicus, si tempus quietis invemerit, i ectawitm Kul. Qotebris, qesd estarutoctiut Si.
maculare féstinat: et une fiduciam nostrapa preci- waslo, propter rationem. breviam nocümmi 2 plk-
pue dejicere atque enervare óentemüit, eum ferven- — rum camtu Nectarei a frawibus ihehobmter: «t e.
.lius et purius nos orare provideri. Nam amaiioties — pleto psslmorem humere mox ei Matwfinos sime
quos per toüun nocáis spatium sauciane mon po- gapt, et secundum psalmorum suorem neuen í-
tuit, post cempletas vigilias sub unius hére hrevis- — niant. Et ideo ia brewtbás ipsis rioctbts ves qe
simo tempore quiescentes dehenegture conatur. rwm esntum Noctarmos Consüüninis inches, 4
V. — Ex Recta sumcri AcnptraM: verscoer — € Matalinis conjungi, ut non se récollecnte y
(cap. 28). meeturnos ingraweseaht fratres, et suavi matr»
Post Matntinas oratiemes ad somwium seTerti aem — somno oppressi nen sékum perdant Watutines, vi
liceat, sed completis Matutinis statim dicatur Prisma; —ekiam Primam jam tstde dieese eonfuniantr, B
^ deinde usque ad Tentiam onmes lecüomi vacent. —— àdeo post pullos Necusnos cum Matitinis érim
f VI. — Ex Racvuna Macperaa (cap. $8. jungi, wt digesui jam a comno prolizo fraties erm
b [n officionoctürno.unotexmpene psellanpar « aste D que opus sobrie compleant, et, jstn reddite Weite
pullorum cantum in hieme nocturai dioemie Prophe- — sum divino debito securi fratres utque Primam t.
ta: Media nocle surgebam ad confitendwm tbi (Psal, — qui wolent, rópauses&, et. his iuris oomei eut
cxvim), Et de zstate item dicit: Necte sigilet — Gra vitudinéma depenentes beue Gigesti post Prima
Spiritus meus ad te Deus (1sa. xxvi). Hee est, do jam leves laborare incipisnt, mentre wid
parte aliqua noctis post pullorum jam cantum si- X 8. Heleno ecriptura ewm didit : Convent aia i
gnum fat surgendi. Sed hoc a vigilantibus inhiemae — etis matutinis ropsiugaec. 1 Erye no sete pie
cavendum est, ne nocturnos pullus aut aniecedat, «easi com im brevibus noctibus cote furit fe
aut deprehendat: quia * largent mocieg ia &dm- — 4ros surgere adbuc erudi zb inchéato tomm, om b
pore hiemis. Nam pullorum cantus f declinamüs €9& — ipee ieepolm venárwma sampuis et lont pet vhs
terminus nocüs : quia nox diem parit, siout in cit- — belleseit, et inwrtpertia. gyavediuis succisoti s
culo solis declinare jam diem 5 a sexta hora ostem- — disobqeust soémbra escim quam guscapermat iei
ditur, id est, ^ propter noctem tantum festinare — adhec inoecti. éenisi "imCendio , nom sumit, f
descendere solem, quantum cucurrit, ut poediwm iR — potiua ectisi, cmm doacti focrint rates smt
circulo ascenderet diem. Sed hoc in hieme agendum adhue capite et idigesto rupti lugent sancii Spr-
est, ut nocturnos jam expletos pullorum cantus &e- V tug chsrigmata. EX cum ataaricatet cani eot (qt
quatur, quia noctes sunt grandes, ut diges&i a 80mm — qumamvis oilites Deo, tamen in*hac vitiinienmmz
fratres vigilanti, digesto sensu opus Dei, quoddi- ritqme sua sut, cti non in ommón diqvtis |
cunt, agnoscant: et ideo intervallum ponitur, ut amarwm videater esso pro Deo qued Ait 6; a
& Deinile nsque ad tewfiam, étc. Regala Tetradii a /— — i 4 pullorum. cantu. ld est, circa erm M9
S. Cresarie hreieténsi diotsta : Gumi tempore usque ioctis, at digesti surgant fratres ration oz. |
ad Tertiam legant... : hic Magister declarat hzc verba S. Benedicti : &
b In officio nocturno, etc. Habetur in Regula m&. Pascha usque ad supra dictas Kelenéss Qao
Magistri cod. Cerb. | | temperetur hora vigiliarum agendi. » Nem 8 n
e Ane puilersin odtitam. Pefloram cantus, quod — hora nona in hieme fratres surgunt tanum
vocant veteres gallicinium, est secunda pars diei'ci- ^ octava noctis, sane sero refecti ia gestate ob !
vilis imer tertiam ot quartam néctis viyilius circa digestionem tardius sargere debent ad s |
horam nonam, ut.comstat ex Macrobio, lib. 1Saturn., De S. Heleno. Fuit hic S. Heleaus jefiopaes
c2p. 9, et. Censerine, libello de Natali die, qui post — episcopus, tempore Commodi imperatori: €^
sextam noctis boram. seu median mootewm. & qwà agitur in Actis S. Eugenix, in quibus M^.
diem civilem Remanorum incipere sebum, has — qui profért Magister, forte meliore usus "i
partes consti&uomt, primam noctis inelimatienem, | $ed h:c verba, qnx» haud discrepami: «? "
Enn Macrobius primas diei civilis partem statuit, D citur matutinis laudibus paululum requievit?
inde gallicinium , postea canticimimemn , cum galli pus: » Fuit alter Helenus professione 7
caniare ceseamt, quarto diucsium , tsadem mane. — qui et Hellen dicitur, de quo Rüfinus de Vitis Pi
Et boc galiicipium est tenis gxlli cantat, sub quom cap. M.
Petrus tertio Christum negavit, juxta Chrricti vati- Ergo ne ante pulloruit cantun. Locus emn
cinium : Antequam gallus cantet, ter me wegabis. itx, ut mihi videtur, réstituendus: £rgo "* 7.
4 De nocte vigilat. spiritus emeus ad te, Deus. Bux€à.— pyuorum cantum, ne, cum in noctibus bretibui
Septuaginta intenpretes : — Rx woxvóc ópüpübee t$ — fuerint surgere adhue crudi ab inchoato s0mM: |
qwtUpá pev wpbc ew. ó eic. Qued idem sonat. ín ipso impelu venarum sanguis et humor P.
.* Largent. soctes. 1d est, protrabuntur.. Ea cod. nitleycit et inarmoniu 'gravedinis. succusstl »
Vind. legitur, Jeege suat noctes. .. . . discoquunt membra escam quam. sumpsit 9...
f Daclinaniis 2st Vewninus noctis, Quia gallicimuim — adhuc incocti cibi incendio). uon suscilati, 4 P7
suocedit primte moctis énclinationi, e ex Macrobio — occisi gravi. adhuc capite et indigesió r9 de^
nhotatam est. u * S. Spiritus charismata. Sensu est, ut non m
5 À sepia. Id cct, a meridie. ter, Nocturni ante pullorum cantum, qui UP.
À Propter noctem. id est, ad eoctem. tres surgere coacti indigesti et crudi, bullient? us
i Qckevemn, Kal. Octebris. Eodem die etatwit ssqui- * in venis sanguine, non poterunt percipere 9
noctium autumnale S. Isidorus lib. de Nspera Re- — tps charismata.
YUrB, cap. 8, et lib. v Origin., cap. 34.
re] CONCORDIA REGULARUM. —. CAP. XXIli.
328
non ex integro anima amet Deum frater jn psalmis, A decim 5 apostolorum cantiei inehoati et finiti ; mox
quando per somnum cupit satisfieri earni. Nam sicut
aluna in ciroulo minorafa deputati nocti minus lu-
minis complet officium, cum tarde surgit orientis
exortu, tarde cursu suo in diem ingreditur eccasura, -
sic et brevitas noctium temperata eum die propter
[ragilitatem carois humane cogit divina in psalmis
abbreviari, et jungi cura nocte diei officia, Ergo
psalmi nocturni hiemjs tempore , boc est, ab aqui-
noctio biemali usque ad z:quinoctium vernale, id est,
ab octavo Kal. Octabris usque octavo Kal. Aprilis,
&ed melius usque ubi fuerit Paseha, quia noctes ma-
jores supt, ^ dici debent antiphone currente semper
psalterio, et responeorja tria, ut fiant * sexdecim im-
posiüiones in Necturnis, quam octave Matutinorum
eis Matulini subjungantur propter brevitatem no-
etium. Sed hoc semper tam ip hiemequam in.zstate,
tam in die quam in nocte seu jn vigiliis eum psalli-
tur, caveatur, ne psalmi aliqyando combinentur,
quod noa licet, sed singulos debere deffeiri cum
Gloria : ut nec erationes inter ipsos pgendm per-
dantur, nec Glorias eorum laudi Dej videamur euh-
ducere, cum compendiosa negligentia eogimur in
se psalmos inserere h constimit et inem. Quod si
aliqua mecessitaa empes psallentes perurgeat, non
combinent, Sed egnierneBi ; famen eum Gloriib
suis subsequantur: et wi Citiud cdmpleant, et psab-
morum nimeris non rmáüneretur Ergo idee aut sin-
gulos aM teraea diximce debere dici : quia sicot
impositignes similiter viginti quatuor vicibus secun- B usitas in Trinitate, et Trinitas in unitate agnosci-
dum viginti quaisor seniorpm imilationem genug
nostra in necto Deo (leetantur 4 cum lagdibus
Nam in noctibus majoribus ideo plus psalli debent,
ut sicut nobis Deus ad rephusationem prolixum spà-
tium junxit in nocte, et nos ei per agendas gratiae
jungamur in laudem. Tempore vero xstatis, hoc est,
à Pascha nsque octavo Kal. Octobris * octo dican-
tur antiphonae, eutrente , nt supra diximus, sem-
per psalterio, et tria rospoasoria extra lectiones et
versum, et f rogos Dei * ot tam istz» duodecim tm-
positiones Nocturna quam simul eonjuncts, octo
Matutinerum impositiones wigind vices cogat parvi
noctis ratio Deo genua incurvare. Quía somnus, curi
brevis est, dulcia videtur esse carni, cum corpus
hominis prolixo fatigatum labore diei minori requie
brevi quiesett in nocte. Ergo cestatis tempore, sieut
supra designavimus, quia minores sunt noctes, no-
wem dicentur antiphong, e£ tria responsoria, ul
flant duodeeiih impositiones seemmdem nomina duo-
^ Luna in circulo minora(g. Cum nempe in satate:
describit minorem circulum super nostrum bori-
gontem.
5 Dici debent antiphone. Mic deest aliquid ; ut in
FRegula ms. ubi lacuna est post eà anliphona, que
supplenda vocabulo, tredecim : quia in Nogturnia
hiemis statuit sexdecim impositiones currente psal-
terio: et perfectus erit hic numerus , si tribus re-
sponsoriis addantur tredecim antiphona.
c Sezdecim impositiones. In Regula mg. post hae
verba sequitur: Secundum sumerum prophetarum
exira lectiones, versum, et rogus [Leg. rogos] Bei, «t
tam iste sexdecim. impositiones. Quz hic supplenda
sunt ad castigalionem hujus corruplissimi loci : et
postea sequitur, in nociurnis, quam, eic. RA sensus
esi, ut in nociurnis sint sexdecim imposiliones:
juxta numerum sexdecim prophetarum quatuer ma-
jorum et duodecim minorum : quibus $i addantur
ocio impositiones Matutinorum, juxta numerum quas-
tuor et viginti seniorum in Apocalypsi, fient quatuor.
et yigiau genuflexiones. Impositioneg autem suh .
modulatgones, propnuntiationes, recitationes. Impo-.
nere xejulari, canere, recitare, ut imponere psal-
mum , imponere leclionem , capitulum. Cassianus
dixit prebere psalmum : sed de bis infra.
4 l&udibus. ld aet, eum alleluia, ut infra di-
cetur.
* Octo dicantur antiphong. lta in Regula me. cod.
Corb.; lege tamen, novem, non octo, ut paulo post
LEabLbeiur : Quia minores eun noctes , novem dicantur
tur ; ita aut singulos, aut pro noosgsitate ternos cro-
damss tamen oum Gioriis suis diei debere. Nam
combinari ex toto non licet: quia non plus, neque
minus ab ünitate et trinitate qued deuuerit, Christia-
num decet. Ei twne perfeotam dem habemus, si
TrinHatem perfectam squaliter *r unitate, et unita-
lem jn Trinitate sentimus. Nam si aliqua gravis ne-
cessitas quavis hera psallegtes perurgeat, dieendo-
rum omnium psalberum singula eapite eum una
Gloria compleant; et sic exeant ofatorio, üt quavis
necessitate tamen opus Dei non videatur prawer-
mitti.
4 VIE, — Ex Bicora savert Bitbont (cap. 8).
1 In psallendi officio ista discretio erit. Date name
que legitimis tensporibus signe ad orationes eanoni-
eas 1 festinabunt fratres cutn properatione, omnes
àd chorum oceyrrapt, nullique ante expletym offi-
eium lioebjt egredi, prster eun) quem meeessitas
naturze comptlerit. Kecitantflrus autem monachis post
antiphona. Quod zutem hsse lectio przevalest, patet
ex cap. Aà ejusdem Regula, ubi hie locus clarius
distinguitur : « In atate vero a Pascha u equi-
moctium hiemale, qued est octavo Kal. Octobris,
post versum apertionis et Pesponsorium abbatis dicl
debent antiphono sex seine alleluia, deinde tres aw
Sphonz cum allelsiq, oorwemis pealterio, ut supra
diximus , deinde aliud tesponsoriam cum alleluia, ut
fiant duodecim impesitiones. »
í Et rogos Dei. Rogus & ndo est preeatie Li-
tanie, Kyrie eleieon. ldem Magister, eap. 55 Ro-
gul2 me., post ipsam roqus Dei ; cap. 36: post hoc
et regus Dei ; csp. 51 3 vegus Dei, et versus. ric ;
cap. 40 : et versus et vogus Del.
- 8$ Apostolorum centict inclioaH. -Post «à apestolo-
ram, desunt nonnulla sie supplenda ex Regula mes.:
Qwi nocturni, ut eupra diximus , in ipso aetatis tem-
pore a pullorum cantu inchoati et finiti.
h Coustiteit. et finem. Loous mutilns, lege, ut ih
cod. Corb.: Quia omni psalmo, cui initium propheta
imposuit, constituit et finem.
: 1 In psallendi officio, etc. Htec habentur in regula
5. Isidori excusa, eap. 6, ubi sic legitur : I5 psallen-
dis «utem officiis.
) Festinabunt. Lege, ut in la exeusa, festine,
in qua emiuitur «b fratres. Wrec lectio eonfirtnatur et
m B. leidoro, lib. 11 de Offieiis Ecclesiasticis,
cap. 15 : « Conveniunt autem omnes frequenter no-
ete ac die dato signo, festina cum properatione ad
orationem solemnium horarum. s
819
S8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS T)
"consummationem singulorum psalmorum prostrati A pletgrio, valedietis invicem fratribus, cum omi
omnes humo, pariter, celeriterque surgentes psalmos
sequentes incipient : eodemque modo per singula offi-
eia facient. Quando celebrantur psalmorum spirita-
lia sacramenta, refugiat monachus risus vel fabu-
las ; sed hoc meditetur corde, quod psallitur ore.
Tertia, Sexta et Nona tres psalmi dicendi sunt,
responsorium unum, * lectiones ex utroque testa-
mento duc : dehinc » laus, hymnus atque oratio. In
Vespertinis vero officiis primo * Lucernarium,
deinde psalmi trea, responsorium unum, et 4 laudes,
hymnus, oratioque dicenda est. Post vesperum
autem congregatis fratribus oportet vel aliquid me-
ditari, vel de quibusdam divinz lectionis quzstio-
nibus disputare, conferendo pie atque salubriter,
cautela et silentio quiescendum, usquequo ad vigili
consurgatur. ]n quotidianis vero vigiliarum ofícis
primum tres psalmi canonici recitandi sunt, deipie
tres * missz psalmorum, f quarta vero canticoran,
$ quinta matutinorum officiorum. In Dominicis die
bus, vel festivitatibus martyrum solemnitatis caus
singulz superaddantur misse. h Verum in vilis
recitandi aderit usus, in Matutinis psallendi ena-
dique consuetudo, i utroque modo servorum bu
mentes diversitatis oblectamento exerceantur, et ai
laudem Dei sine fastidio ardentius excitentur. Put
vigilias autem i usque ad Matutinum reficienim
est. Post Matutinum autem operandum aliquid ui
legendum. Lectiones autem ex Veteri et Now Te
tantumque meditando disputandoque commorari, B stamento tempore officii quotidianis diebus recite
quoadusque tempus Completorii possit concurrere.
Ante somnum autem, sicut mos est, peracto Com-
& Lectiones ez utroque testamento. In Regula ex-
cusa ita legitur et distinguitur : Lectiones ex Veteri
Novoque Testamento, due deinde Laudes.
1! M Laus. ln Reg. exc. Laudes, rectius, id est, Al-
eluia.
« [ucernarium. Nota hic lucernarium distingui ab
officio vespertino. Sed de hac re infra.
4 Lewdes. Laudes sunt Alleluia, ut planum est ex
S. Isidoro, lib. 1 de Officiis Eccl., cap. 5 : « Laudes,
hoc est, Álleluia canere, antiquorum est Hebr:xo-
rum. » .
e Misse tres psalmorum. Misse sunt collectze seu
orationes, quz olim dicebantur ad finem psalmorum.
Ita collectam appellat Cassianus, lib. 11 de Nocturnis
Orationibus, cap. 7: « Qui necdum bene finito
salmo in orationem procumbere festinamus ad ce-
britatem miss: quantocius properantes. » Ita enim
legendum et antiqua lectio est retinenda, pro qua
nonnulli supposuerunt : celeritatem misse, mis-
sam finem intelligentes. Sed absurda prorsus lo-
quendi formula. Dicimus enim properare ad (inem,
non ad celeritatem finis. Nec est quod celeritatem
interpretentur accelerationem : nam aque absur-
dum est dicere properare ad accelerationem finis.
Sitergo missa collecta seu oratio, qux profecto
celebratur cum solemniter a sacerdote profertur.
Sciendum est enim olim a monachis Egypti usita-
tum fuisse ad flnem cujusque psalmi in orationem
procumbere, qua breviter expedita sacerdos colle-
etam diceret, qua híc missa appellatur. Hzc plana
sunt ex Cassiano capite citato. « Has igitur preedi-
ctas orationes hoc modo incipiunt atque consum-
mant, ut finito psalmo non statim in incurvationem
genuum eorruant, quemadmodum facimus in hac
tur. k Sabbati vero die atque Dominico ex Mw
tantum Testamento pronuntientur. Monacho w-
dum resurrectio legitur, nullus sedeat. Períeii
missis, dicite Matutinos directaneo. » Pet reu
reciionem intelligitur Evangelium, quod i 4j
latur, quod die Dominica, qux in memor re
surrectionis Christi celebratur, legeretur in Mcir-
nis; vel quia certe tantum»in vigiliis noctumis di
Dominiee legebatur Evangelium de Chrisii reu
rTectione ob eamdem rationem. Posi psalmos iglut
et lectiones die Dominica juxta Tetradium dct
una missa, seu collecta, quam excipit Evasgtliun,
sequuntur czeterze missze, tandem Matulini. la diba
Dominicis et festis numerus missarum aue
ob solemnitatem. Ita statuit S. Isidores hec capit:
«Dominicis vero diebus et festivitalibus marjres
solemnitatis causa singul» superadjicienie so
misse. » Et S. Fructuosue archiepiscopus Brsc-
rensis, cap. 2 suse Regulz ms.: « Sabbalorum veo
et Dominicarum noctium curriculis seno De3rüm
superadjecto officio senis etiam missis vipliz cus
senis responsoriis celebrantur , ut resurrection
Dominice solemnitas ampliori officiorum psalueó:
magis honoretur. » Unde Tetradius loco ciialo, fF
lias Dominice cum sex missis praecipit
qui reliquorum dierum nocturnis ues tanium mis
assignat.
f Quarta Canticorum. Dicenda ad finem Gni*
rum. .
€ Quinta Matutinorum. Dicenda ad finem lbi
norum. »
A Verum in vigiliis recitandi wsms. Volt vif»
nocturnas tantum recitari, Matutinos vero an. b
Regula excusa legitur : « Verum in vigiliis
dis aderit usque in matutinis psallendi canedet*
consuetudo. » Hxc corrupta sunt, nec equas
regione nonnulli, qu necdum bene finito psalmo iu D cob:rent, qua diversitatis oblectamentum pw
m
orationem procumbere festinamus ad celebritatem
missz quantocius properantes, etc. » Et paulo post :
« Cum autem is, qui orationem collecturus est e
terra surrexerit, omnes pariter eriguntur, ita ut
nullus nec antequam inclinetur ille, genuflectere,
ne cum e terra surrexerit, remorari prasumat : ne
non tam secutus fuisse illius conclusionem, quam
celebrasse credatur. » Et nota, celebrasse conclusio-
nem, non celerasse. Et cap. 10 : « Àc pracipue cum
consummatur oratio, in qua nec sputum emittitur. »
Sed fuit diversus hujusmodi missarum seu collecta-.
rum recitandarum usus. Nam S. Isidorus hoc loco
Statuit, ut post psalmos recitentur. Aliter Tetra-
dius, cap. 20 suz eulos, hoc modo: « Vigilias [Leg.,
ad vigilias] a mense Octobri usque ad Pascha duos no-
cturnos faciant, et tres missas : ab una missa legat
frater -» Et art. seq. : «Omni Dominica sex missas
facite : prima missa semper resurrectio legatur:
nunt.
i Utroque modo. , ut utroque modo.
| Usque ad Matutinum veficiendum eii, hd
lectio in Regula excusa legitur, requiescendum
sed vocabulum mutatum ab iis qui nesciebant
git reficere. Nam reficere hoc loco est pausare '*
quiescere, seu mavis, corpus somno reficere, ^
instaurare. Cassianus lib. 11 de Diurnis Or., GP
« Ut post excubias totius noctis duabus ferme 9?
reficientes corpora sua, nequaquam per i0UJ
spatium somni torpore marcescant. » Hinc reled*
eodem capite : « Requie brevis hujus s P
totius noctis refectione contenti. » Et cap. qox
libri : « Reliquas horas (noctis) refecüotii cor
deputatas a majoribus nostris invenimus.» |.
Sabbati vero die, etc. Cass. lib. n de NV*
Orat., cap. 2: «1n die vero sabbati ei Do "
(lectiones) recitent de Novo Testamento, H
881
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXIII.
tem corporis sanitate consistens si vigiliis vel quo- A quia varie a diversis memorize de eo traditam est,
tidianis officiis defuerit, perdat communionem.
f VIII. —Ex RecuLA saNcTI ÁunELIANI (cap. 29).
* Ad vigilias dum lectio legitur, aut 5 de sparto
aut de canabe aut aliud hujusmodi manibus opera-
mini, ut non somnus obrepat. Si vero Dominicus,
aut festi sunt dies, cui somnus venerit, aliis seden-
tibus, jubeatur stare, ut possit a se somni marco-
rem depellere : ne in opere Dei tepidus inveniatur,
aut negligens.
$ IX. — Ex Racura sancti Coruusant (cap. 7).
« De synaxi vero, id est, cursu psalmorum et d ora-.
tionum modo canonico quedam sunt distinguenda ;
unam de Apostolo, vel Actibus apostolorum, et aliam
de Evangeliis. »
* Ad vigilias. Ex S. Ciesario Arelatensi in regula
Sanctimonialium, cap. 135 : «In vigiliis ut nemo
per otium somno gravetur, ea opera fiat, que men-
tem non retrahat a lectionis auditu. Si qua grava-
tur somuo, aliis sedentibus, jabeatur stare, ut possit
a se somni marcorem repellere : ne in opere Dei
tepida inveniatur aut negligens. » Sed hunc locum
S. Cxwsarii fuisse corruptum certum est ; qui ex hoc
S. Aureliani loco castigandus est, his verbis :.Si vero
Dominicus aut festi dies sunt, sancto Cresario resti-
tutis, hoc modo : Si vero Dominicus aut festi dies
sunt, que gravatur somno, etc. Nam statuunt hi
fares profestis diebus, dum lectiones leguntur, la-
randum esse, si somnus obrepat: festis vero
standum ; quia illis diebus operari servilia, haud li-
. citum est.
b De sparto, Spartum est funis, restis, Hesyebio,
Suid: et aliis, r«p& tà ametpo «0 sDioco, inquit au-
etor veteris etymologici, a omeípo, id est, implico,
involvo, torqueo. Glossw Cyrilli: ew&ococ, restis.
Idem quod x)sxcà, id est, restis, in Vitis Patrum.
Est etiam spartum herba Hispanica rusticorum stra-
tis, calceamentis, sportellis, funibus navium confi-
ciendis idonea. Nascitur in regione Carltbaginensi,
quz est Hispania citerior. Non tota regio profert,
sed pars quedam, ob id sterilis, quia nihil aliud
arit, docent Plinius lib. xix, cap. 2; et Varro apud
gellium, lib. xvm, cap. 5. Illius usus diu Grxcis
i notus fuit, etsi Homerus illius mentionem faciat
ad. n:
ecc n o VEO xad amaota ))vyrat.
Id est, sparta navium dissoluta sunt. Nam sparta
boc loco sunt geniste, ut vult Plinius lib. xxiv,
cap. 9, vel sativa quadam, ut canabe, vel stupa
suendis olim navibus apta, ut vult Ágellius capite
citato. Hac herba est animalibus noxia, ut scribit
Plinius lib. xix, cap. 2.
ideojuxta vite qualitatem ac temporum successio--
nem variea me quoque litteris insinuetur. Non enim
uniformis esse debet pro reciproca temporum alter-
natione. Longior enim per longas noctes breviorque
per breves esse convenit. Inde et * apud seniores
nostros f ab octavo Kal. Jul. 5 cum noctis augmen-
tum * sensim incipit crescere cum choris brevissimi
modi i in nocte sabbati sive Dominice ] usque ad
initium hiemis, id est Kal. Novemb., in quibus xxv
canunt antiphonas k psalmorum ejusdem numeri ,
1 qui semper tres loco duobus succedunt * psallites?
ita ut totius psalterii inter duas supra dictas noctes
Bancor, seu Bancorpnaburg in Anglis, in regione Bri-
B, tonum, qui pulsi ab Anglis in penitiores insulze par-
tes se receperant, religione et monachorum multi-
tudine clarum, ut testatur Beda lib. rt Hist. Angl. ,
cap. 2. Quod ideo notavi, quia nonnulli hzc duo mo-
nasteria confundunt, cum tamen alterum sit in Hi-
bernia, alterum in Britannia majore.
f Ab octavo Kal. Julii. tà in omnibus codicibus.
. 8 Cum noctis augmentum. Ita in. Regula ms. cod.
Flor. In editione Parisiensi legitur : Cum noctis au-
gmento ; recte.
h Sensim incipit crescere cum choris. brevissimi
modi. Ita in Reg. cod. Flor.; rectius tamen in edi-
tione Parisiensi. Sensim incipit crescere cursus a. duo-
decim choris brevissimi modi. Horum autem omnium
sensus est : Cum noctis augmento sensim incipit
crescere cursus officii divini, qui antea brevissimus
erat. Quomodo autem sit paulatim augendus, non di-
cit: quia a Kalendis Novembris assignat tantum
numerum antiphonarum et psalmorum recitando-
C rum tota hieme in noctibus sabbati et Dominic.
i In nocte sabbati sive Dominice. Hoc loco parti-
cula, sive, non est disjunctiva, sed copulativa, ut in-
fra eodem cap. : Ad mediumque noctis sive pullorum
cantum. Solemnes autem facit vigilias sabbati, quia.
olim apud multos sabbatum solemne erat perinde ao
Dominica, ut infra dicetur.
j Usque ad initium hiemis. Hiems hoc loco paulo
latius sumitur. Nam incipit tantum in solstitio bru-
mali.
k Psalmorum ejusdem numeri. 1n editione Pari-
siensi additur «5 duplicis, sed puto legendum, tri-
plicis.
1 Qui semper tres loco duobus succedunt. Ita. in
Reg. ms. cod. in editione Parisiensi : Qui semper
tertio loco succedunt. Flor.
m Psallites. Ita in Reg. cod. Flor. male. In edi-
. lone Parisiensi, legitur psaítis ; recte. Potest etiam
€ De synazi vero. Hxc habentur in Reg. ms. S. D legi psallitis, pro. psaltis. Totam ergo bunc locum
Columbani cod. Flor. et in editione Parisiensi, quze
sumpta fertur ex monasterio Bobiensi fundato a S.
Columbano, cum in Italia exsularet. Non exstant ta-
poen in editione Insule, ubi Regula S. Columbani
typis mandata est cura Melchioris Haiminsfeldii Gol-
asti ex bibliotheca monasterii S. Galli. Quod sane
xniror. Hoc autem caput multis tricis involutum est
ob exemplariorum depravationem, quas tamen evol-
vere pro virili conabor.
d Orationum modo canonico. Modus hoc loco est
numerus. |
e Apud seniores nostros. Ita in Reg. ms. cod. Flor.
In editione Parisiensi : Cum seniortbus nostris. Sed
prior lectio przstat. Intelligit seniores amplissimi et
celeberrimi illius ccnobii Bencor in Hibernia siti.
Nam illius monachus S. Columbanus fuit, ut scri-
bunt Jonas in ejus Vita, et S. Bernardus in Vita S.
Malachiz. Fuit etiam aliud monasterium nomine
ita legendum arbitror : 1n quibus viginti quinque ca-
nunt antiphonas psalmorum ejusdem numeri triplicis,
qui semper tres succeduni psaltis. Sensus est, ut ca-
nantur quinque et viginti antiphonze cum psalmis
quinque et septuaginta, qui numerus ex quinque et.
viginti triplicatis exsurgit ; et singulis psalmorum ter-
nionibus una interseratur antiphona : sicque quinque
et viginti antiphonz sufficient huic psalmorum nu-
mero. Quod autem hic debeat psalli numerus psal-
morum in istis vigiliis, patet ex sequentibus :; Ita wt
(inquit) totum psalterium inter duas supra dictas no-
ctes numero cantent duodecim choris. ld est, media pars
psalterii in nocte Dominies, altera. in nocte sabbati
cantetur : et sic unaquzeque nox. habebit quinque et
septuaginta psalmos, ut infra declarat : Pluribus (ut
jam dixi) nocti Dominice et sabbati deputatis, in qui-
bus sub uno cursu Lxxv singillatim cantantur.
865 8. RENEDICTI ABDATIS ANIANESISIS 9
naserun * taniat x1 choris » ceteras temperan- À stea pto pace regàm, novissime pro Infuiei, pe i.
tes 1948 hierae nootos, qua fniig * ver sensim 4 per
singulas hebdamades tetpi aemper'decedunt psalmi :
ui 59 * in. Sanctis pootihus tantum antipbene rema-
neapá, f id est quotidiani hienpales xxv psalmi cur-
sus. 8 xxiv autem per (oium ver aui cslatem, el us-
que ad autumnale eequinóctiutn, id est. vrir Kal. Qc-
tbbtis, in. quo sunilitudo synaxens sicut in. vernali
aquinortio, id est, wii Kal. Aprílis, dum pér reci-
precas vites paulákim et ^ crescit e& dectescit. Igitur
juxta vires eonsiderenda vigilia est, zi0axime cum
2b suctore salutis postre jubbrour vigilare et otere
omni tempore, et Paulus precipit sine Intermis-
sione orare (1 Thess. v). Sed quia orationum cano-
nicatunj nescendws est modus ir quo omnes simol
oranter boris conveniunt statuis, quibus absolutis B.
unusquisque in oubioulo sue orare debet i per diur-
nas horas terni psalmi pro operum interpositione sta-
tuilsunt a senioribus nostris, 1 cum versiculorum
augmente intervenientium pro peccatis primum no-
sjri& deinde pro omni popule Ghristiano, pro 8a-
cerdotibus et reliquis Deo consectatís sacre plebis
gradibus, postremo pro eleemosynas facientibus, po-
. * Cantent. xti choris. In monasterio $. Columbani
erat laus perpelua, id est, perpetuo die et nocte in
oratorio Dei laudes canebantur a diversis monacho-
rum choris sibi succedentibus. Notandum tamen est
hos duodeclm choros in diversis oratoriis officium
divinum celebrare solitos. Nam tam prolixum offi-
cium non potuisset persolvi Integro die a. duodecim
choris sibi in eodem orátorio succedentibus. Puto
lis Deus statuat in peeestum, quod persequi
nos ek. detrahunt nobis : quis nesciunt quid faint,
kh Ad initium veto hoctis dtiodecim peatihi, l ad me.
dium noctis ducdecim sitiiul pasiuhtwr. Ad instyii
num vere bis deni, bisque biüi per tempor be.
vium, ut dietum. est, Boetium sunt dispositi, ph-
ribus (jam dizi) sewrpeP nocte Dominica sibhei
vigilio deputatis, in quibus » subune versu rir
gillatim cantantur. Hzc juxta communem diet s.
na£im. Gxterum véro, ut. dixi, orandi traditio, u
possibilitas ad hoe destinati sine fastidio voli pre
leat, ? sive perfectio possibilitatis permittat, vel
pacitas mentis illius cum necessitatum considtte
tiohe, vel vit qualitas possit admittere, quinta
uniuscujusque fervor exegerit, si liber ac. solo ài,
aué erudiionis ejus quantitas postulaverit, anl 5i
tus etium, aut magnitudo studii, aut operum qui-
tas, aut :tatis diversitas permiserit. lta varie uis
rei perfectio seestimanda egt, ^ quia cum Iber ai
orationis parüitür. Et ideo, licet lengitado suni
aut cantandi sit varia, unius tamen perfectiois tri
equalitas orandi, ia corde ef mente jugis iini.
quod im ejís monasterio quetidie diserenur Visi
tempore in noeturnis offcris. 1.
6 xxm cutem, eic. ita reposui, ut in elitm
Parisiensi : cum in nostra Concordia legeretur, eti.
Statuitur hoc loco quot debeant dici psalmi t f*
liis nocturnis quotidie, éxceptis Domitics ei sila,
tempore veris, statis atque automsi. ——— 5.
h Crescit et decrescit. Nempe divini officii synais
igirur plura olim fuisse oratoria in monasterio. S. (? cum ipsis noctibus.
umbáni, in quibus tres vel quatuor ex his duode-
cim choris sibi in Del laudibus celebrandis succede-
rent. Fuit etiam olim hoc laus perennis in ccenobio
Agaunensi , ut. planum est ex Eucherio episcopo in
Vita S. Mauricii, eap. 15, et in cathedrali ecclesia
Misnensi, ut clarum est ex Hieronymo Ersero in
Vita 8S. Bennenis ejusdem urbis episcopi.
b Cateres noctes. À supra dictis noctibus Dominios
et sabbati.
..5 Ver. Lege : Per ver. lta in Reg. ms. cod. Flor: et
editione Parisiensi. .
4 Per singulas hebdomadas terni. semper decedunt.
Id est, ex illis psalmis quinque et septuaginta, qui
Bieme in noctibus sabbati et Dominice dicuntur,
tempore verís singulis hebdomadihus tres psalmi
deducantur et subtrahantur, ut remaneant sex et
triginta dicendi in sanctis noctibus sabbati et Domi-
nice, in ipso solstitio cetivo primo die, quo incide-
t
e In sanetis noctibus. Ita iu Reg
to Perisiensig habet : /n. singu
recte. Nam hoc loco, quid dicendum sit in noctibus
Dominit2 et sabbati, que 5. Columbano solemnes
gant, ordinatur.
t Mes quotidiani hiemales xxv poalmi cursus. Primo
TÉ cuireus, transpositum esse videtur, et legendum,
quotidiani cursus. Secundo legendum, (triginta. sez,
ut in ediuione Parisiensi, qaam lectienem germanam
esse existimo. Quia cum ab octavo Kel. aprilis, us-
que ad octavum Hal. Juli, quibus verna tempus
cireumseribitar, tredecim connumerentur hebdoma-
de, ei ex singulis hebdomadis, ut diximus, deducan-
tur tres psalmi, triginta sex remanebunt. Suadet
- etiam numerus duodecim antiphonarum. Nam si per
sinfulas antiphonas tres psalmi concinendi sumt,
duodecim antiphénarmm numere sbeolventor. Hi
autem psalmi dicuntur hiemales quotidiani cursus,
. ms. cod. Fl. edi- D
is. noctibus, minus.
i Per diurnas horas. Intelligit primam, urism
sextam, nonam, vesperam. NNNM
j Cum versiculorum augmente. Sunt bi vertici
qui dicuntur ante collectam ab iis,qui relinent »stP
antiquorum breviariorum ordinis; et prece vs
appellantur, quorum consuetudo emanat ex bic Ie
stitutione $. Columbeni ; quia elim in mullis 9?
steriis utraque regula S. Benedict et S. Gg
bani observabatar. Harum precum mullas t V$
apud Grecos, quie dicuntur eipuvoxa, id est à
Atque etiam cxvástn, id est, connexio, estqV
per. altera major, allera minor, ut planum et
iurgia Preesanctificatorum.
k Ád initiwm noctis. Quod respondet Opt
r -
terio. -"1
Ll Ad medim. noctis duodecim. Bic locts i
endus est de synaxi nocturna Deminiez et sit "
Quibus duodecim psalmis si adjungas quatuot 1
gini psalmos matutinorum, fient sex e bor
psalmi recitandi in brevíbus noctibus Domint*,
sabbati, ut supra diximus; unde sobjumpt ,
tempora brevium, ut. dízimus, noctium. Qo* p
superiorem nostram explicationem confirman"
terea notandum est officium nocturnum se"?
lias nocturnas constitui a. S. Columbano ex 9
Boctis et matutino. sa Rit
» Sub uno versu. Lege: Sub uno cursu, 0L 1 7
ms. cod. Flor. et editione Parisiensi, quis ils N
eris noctibus Dominice et sabbati propter oic
lixitatem synaxes media noctis et maluum
pullo temporis intervallo distinguuntur. b:
» Sive. Reg. ms. cod. Flor. addit: 536 ^
modo, sive sud perfectio possibilitatis.. ,
9 Quia ctm fabore adorationis partitut. ue
in editione Parisiens) : Duia cum fabore ac foo
rationis vices partitur.
895
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXII. APPENDIX.
886
Sunt aatem quidam catholici, quibus idem est cano- A indixit suavitatem tanquam et reliquam disciplinam :
nicus duodenarius psalmorum numerus sive per bre-
ves sive per longas noctes, sed per quaternas tn nocte
vices hunc * caponem reddunt, ad initium scilicet. no-
ctis, ad medium que noctis, 5 sive pallorem quoque eai-
tum ac matutinum. Cursus sicut in hieme parvus esse
videtur, ità zestale satis laboriosus, eLgravisinvenitur,
dumerebris in neetis brevitate expeditionibus non tam.
lassitudinem facit quam fatigationem. Noetibus vero
revezen&issimis Dominicz et sabbati àd- matutinum
ter idem velvitur namerue, idest, tex denia ei sex
psslmis. Quorum pluralitas * ad sanctam conversa-
lionem 4 hunc numerum canonieum multís e dulci
* Canonem. More Grecoram 'dixit, qui eursum
divini officii canonem appellant, de qna voce infra.
b Sive pullorum quoque cantum. Particula sive B
hoc loco sumitur copulative, ut supra observatum
est: deest tamen in editione Parisiensi. Pullorum
cantus est gallicinium, quam moctis partem inter
officii divini synaxes recenset Anonymus in exposi-
tione psalini cxix.
v Ad sanctam conversationem. In cod, Parisien-
Si : Ac sancta conversatio.
d func numerum, etc. Lege : Hoc numero cano-
nico, ut in editione Parisiensi. |
e Dulci. Lege, dulcem , ut in Parisiensi edi-
tione.
f Mille abbates, Abbates isti erant instar pre-
positorum seu decanorum qui plures habebant sub
se monachos, quibus omnibus preerat unus archi-
sub quorum nimirum regula nullus invenitur lassus,
et cum tanta pluralitas monachorum si, ita ut
f mile abbates sub uno archimandrita esse referan-
tur, nulla ibi. $a conditione ctenobii inter dnos mo-
nachos rixa fuisse fertur visa : quod nisi iii Dei es-
&et habitatio dicentis : Ego im eis habitabo, et. inter
idlos embulabe : ei ips erunt mihi populus (II Cor.
vi; Lev. xxvi), eese on posse imanifeátum esi; mo-
riio itaque creverunt, et quotidie, Deo gràfias, ere-
seupt jn quorum medio Deus.habitat, quorum meri-
fig meYeamaur salvari. | |
mandrita. Netanda sane is eodem. cenebio mona-
chorum quantitas, qux saltem erat undecim mil-
lium, cum eredendum sit süb singulis abbatibus
seu decanis, qui mille erant, dallem deeem: fuisse
monachos; quid si 'quadraginta sub urio praeposito,
ut Pachomiani, erant? Hoc monasterium nom erat
Bancorense in Hibernia eujus erat monachus S. Co-
Iumbanus, nam de ilo, tanquam de extraneo, loqui-
tur. Nec aliquod erat ex monasteriis Jgypli : nam
vix mihi persuadere possum etate S. Columbani,
fuisse in Egypto tam anrplum monásteriam. Credi-
bile est hujusmodi monasterium etiam fuisse in, Hi-
bernia, cum de eo tanquam de sibi apprime noto
loquatur sanctus Columbanus.
A conditione. Prapesitionem, «, supplevi ex
Keg. ms. cod. Flor. ef editione Parisiensi.
APPENDICES AD CAPUT XXIIL
' MOXITUM H. MENARDI.
( In codiee ms. Concordiz desunt hic septem capita Regule sancti Benedicti, a hono usque ad decimum
e
sextum. Omisit illa auctor noster quia nihil hab
at ex antiquis Patribus quod
et cum híis capitulis
conferre. Magister quidem in sua Regula fuse et enucleate satis officia divina or navit, sed in sua ordi-
Óatione Maa sancto Benedicto dissidet, ut jure merito auctor noster illam pr
vero,
ne quid ex Regulh saneti Benedicti in hoc libro deesse videretur, ea qux ab auctore hostro praetermissa
fuerant appeudicis nomine transcripsimus a Smaragdo emendicata, tmm quia antiquus scriptor est, tum
quia textus Begule quem profert maxime convenit cum hoc ms. codice Concordke.
APPEKDEX. PRIMA. — 5 Quanti psalwi dicendisunt in — prawnisso, id est, * Deus in adjmtorium meum in-
sec
(Ex Regula saneti. Benedicti, cap. 9.)
Riemis tempore » Supra smeriptlo in primis versu
^ (ura pesimi. hpud S, Dunstanum legitur :
Quanti cá quot. Sed pop videtur necesearium addere:
Et quot. Quia v& quqnii, idem est ac, quot, ut supra
notetum est.
b Supra scripto. lia apud Smaragdum, quse ta-
Fen verbe nob exstagt apud S. Dunstanum, nec in
vulgetis editionibus, quemadmodum nec in aliis
eod. nostris mss, Referuntur ad illa verba : hiemis
tempore, uk videre est apud Smaragdum.
c Deus im adjworium meum. intende. lunc versi-
eulum omnibus actienibus suis pramiltebent mona-
chi íi Agyptii, ut fuse docet sianus, collat. x,
cap. 19. Walfridus Strabo de Rebus Eccl, cap. 25,
ait.hune versiculum etiam pramiseum fuisse ab iis-
dem ia heris csnenieis : quod non puto, quia
Gassiamus cap. citato nullam facit officii divini
rynentionem ; et lib. 11 de Necturais Orationibus, ut
lib. m de Diurnis Orat. is quibus fuse agtiquorum
iliorum Patrum officia divina describit, nihil tale
repereris. Mihi facile in animum induxerim hoc esse
4enda: Domine , ad. adjuvandung me. festina. In se-
cundo, 4 tertio dicendum : Domine, labia mea ape-
ries, cf 08 meum annuntiabit (awdem. tuam. Cui sub-
jungendus es ferius pealmus, et 9 Gloria. Post
p 8. P. Benedicti inventum : cum nihil hujusmodi
amíe illius etatem legatur. Porro de officio divino,
u& a S. P. Benedicto ordinatum et vide m
interpretationem apud Rupertum, lib. u in Regulam
9. Benedicti. I
4 Tersie. ld est, ter: ita loquitur S. Benedictus,
cap. 36 : « k4 hoc. idem tertio repetatur ab omni-
bus. » Et eap. 98 : « Et Dicatur hic versus in oralo-
zio tertio ab omnibus. » In vulgatis legitur, ter,
€ Gloria. Hoe loco S. Benedictus versiculos, Deus
in adyatorium; Domine labia, et psalmum tertium
&sb una Gloria eoncludit. Hunc autem bymnum
quem. vocant glerificationis, traditione. aposlolorum
ad mos manasse eer&um est, ut docet asilius,
lib. de Spiritu.sancio.ad Amphilochium, cap. 7 : 4o
xul urca coU YesU «iv doboloyí«y rzpoaéryausv c Dlgvgi.
&)Y od coévo Spi Eypate, ore có» Watpoy x) TraQopá-
et ; idest, c opter glorificauonis hyrpum Patri
simul cum Filio offerimus : sed nenne boc nobis suf-
ficit, quod heg.sit Pet. uaditiot » kem, doeet
881
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
n
hunc * psalmus nonagesimus quartus cum antiphona A aut certe decantandus. b Inde sequatur Ambross-
cap. 27 et 29, in quibus agit de traditionibus apo-
stolicis, ejusdem libri. Hic hymnus multipliciter
exprimebatur. Primo, Acj« Tatpl xal Yi xal ci
IIvsópatt &yio, id est Gloria Patri et Filio et Spiritui
sancto, ut notum est ex eodem Basilio, ejusdem
lib. cap. 27. Secundo, Aóz« flacpl xai Yu avv Ilvtu-
pac &yi, id est, Gloria Patri e Filio cum Spiritu
sancto. Tertio : Gloria et honor Patri et Filio et Spi-
ritwi sancto, ut statuitur in conc. Toletano 1v,
can. 44 : « In. fine psalmorum non sicut a qui-
busdam hucusque, gloria Patri, sed gloria et honor
Patri, dicatur, David propheta dicente : Afferte Do-
mino gloriam et honorem. » Et in conc. Toletano imn
secunde editionis, quz est Garsiz Loays:, can. 14,
jn confessione fidei : « Quicunque non dixerit, Glo-
ria et honor Patri et Filio et Spiritui sancto, ana-
thema sit. » lta olim cecinerunt angeli, ut notum
est ex Vita S. Eugeniz, qu: floruit Commodo impe-
ratore : « Et angeli transeuntes hymnum Deo dice-
bant. Hoc solum intelligebatur, quod nomen Jesu
Christi et Spiritus sancti in ipsis laudibus resonabat :
Gloria et honor Patri et Filio et Spiritui sancto, et
nunc et semper et in secula seculorum, Amen. Aria-
ni vero abutentes verbis Apostoli (Rom. x1) ad suz
hzresis patrocinium ita efferebant hymnum glorifi-
cationis : AdE« Tlacpl 9€ Yioo elc rà II»süga &ytov, id
. est, Gloria Patri per Filium in Spiritu sancto : ut
constat ex Theodoreto, lib. 1 Hist. Eccl., cap. 294,
ubi luridus ille et distorla lineamentorum compage
deformis spado, Arianorum satelles et. administer
Leontius spatriarcha Antiochenus, ut dissimularet
hxresim, cum esset in synaxi, hzc ejusdem hymni
verba : Gloria Patri per Filium in Spiritu sancto,
submisse dicebat, reliqua vero : In secula seculo-
rum, clare et distincte, Id etiam planum est ex S.
Gregorio Turonensi, lib. vv. Hist. cap. 14, ubi Opila
Cassiano qui post S. Hieronymum diu vixi ;
oriente, cum ah libr. n de Noetur. Ont. "
«lilud etiam quod in hac provincia (Massillns;
vidimus, ut uno cantante in clausola | ompe;
astantes concinant cum clamore, Gloria Patri «
Filio et Spiritui sancto, nusquam per omnem (rie.
tem audivimus : sed cum omnium silentio ab e) mi
cantat, finito psalmo orationem succedere : hac vem
glorificatione "Trinitatis tantummodo solere awi-
phonam terminari.» Imo Romani rarius hunc bva-
num psalmis adhibebant, ut notum est ex Willrih
mox citando, qui vivebat tempore Luderici Pii. Su
et varia fuit hujus hymni canendi ratio, ut ex tis
Walfridi verbis, cap. 25, libr. de Rebus Ecd. d
rum est. « Hunc itaque hymnum nonnulli in om
bus pene psalmis, interdum incisionibus peslmora
coaptant, Responsoriis vero paucioribus, ut ili qu
Statuta Patris Benedicti in horis sequuntur canoui-
cis. Romani vero in psalmis rarius, in responsoris
crebrius usurpant. » Hispani in fine omnium ps
morum canebant, ut patet ex concilii Toletani iv ca.
12 supra citato: atque etiam responsoriis, in itis
uidem, non in tristioribus, ut statuitur can. pn
em concilii infra citando. Unde in officio &tu-
ctorum omittitur, ut decernitur prima additione ce
tularis Ludovici imperatoris, titulo 66 mox citak.
& Psalmus nonagesimus quartus. 1n ross. eil. 5.
Germ. ma. S. Far. Vict. p. additur : Vexit, czn-
temus. Post imploratum praemissis versiculis t
mo tertio Dei auxilium hoc psalmo se motoo [riti
ad laudes Deo persolvendas excitant: ac propem
appellatur a Magistro, cap. 44 suz Regulz, reir
sorium hortationis. « Oportet, inquit, in noct
abbate dici versum apertionis, R orium bor
tionis. » Appellatur et psalmus irivitatorius, QU 08
in officio defunctorum non dicebatur, ut notum ^S
Ariànus disputans cum dicto Gregorio Turonensi sic C ex prima additione Capitul. Lud. imp. titu. 9:
ait : « Quia, inquit, Gloriam non recte respondetis,
nos juxta Apostolum dicimus : Gloria Patri per Fi-
lium. » Huic hymno additur clausula maxime a
Grecis: Nüv xal sl xei sig vobg duc ag Tiv Giove,
id est, nunc et semper, et in secula. seculorum.
Quam videre est in Liturgia S. Joannis Chrysostomi,
in Vita S. Eugeniz paulo ante citata, apud Joannem
Moschum, cap. 1419 Prati Spiritualis, ubi additur
particula vá&vro0sv, id est, undique, vá&veo0tv vov. xal
&tl, eic. Et apud Walfridum Strabonem mox ci-
tandum. Quidam praetermissis primis hujus clausulz
verbis dicebant tantum, In secula seculorum,
ut apparet ex CThcodoreti loco supra citato,
et ex concilii Toletani rv can. 19: « In (ine omnium
psalmorum dicimus, Gloria et honor Patri et Filio
et Spiritu sancto in scmcula seculorum, amen. » Quod
spectat ad haec verba : Sicut erat in principio, in
concilio Vasensi. anno 529 statuitur canendum post
hymnum, Gloria Patri. « Et quia non solum in
apostolica (inquit concilium, can. 3), sed etiam per
totum Orientein, et totam Africam vel ltaliam pro-
pter hereticorum astutiam, qua Dei Filium non
semper cum Patre fuisse, sed a tempore fuisse blas-
phemant, in omnibus clausulis post, Gloria Patri,
etc. Sicut erat in principio dicitur, et nos in universis
Ecclesiis nostris hoc ita dicendum esse decernimus. »
Ubi puto hzc verba, totum Orientem, esse addititia,
cum nusquam repereris, Sicut erat in rineipto, tunc
apud Gracos in usu fuisse. Sed et Walfridus Strabo,
capite 95, ait Grzcos non dicere, Sicut erat in prin-
cipio ; sed hoc modo, et nunc et semper, et in secula
seculorum amen. Canitur autem hic glorificationis
hymnus in fine singulorum psalmorum. Ritum ma-
nasse a Damaso papa vulgo fertur hortatu D. Hie-
ronymi, ut patet ex ejus quadam epistola ad ipsum
Damasum. Sed viri docti hanc epistolam non esse
S. Hieronymi asserunt, quia in ea dieitur ita cani in
Orientali Ecclesia : quod tamen apparet falsum ex
sede D occidentis Ecclesias observatur. »
uncis noi
appeliatur
Soaps esl,
« Psalmus invitatorius et gloria pro
cantetur: » et propter eamdem causam
sonus in officio Mosarabo [sidoriano: :
Venite exsultemus Domino, jubilemus Deo sation
nostro.
V Inde sequitur Ambrosianum. Ita hunc hern V
ul exponit Walfridus Strabo, cap. 25, V
ebus Ecclesiasticis : « In officiis quoque, qb
tus Benedictus abbas omni sanctitate preciputs "
dinavit, hymni dicuntur per horas canonis (**
Ambrosianos ipse nominans, vel illos vult int&lP.
os confecit Ambrosius, vel alios ad imiale
mbrosianorum compositos : » recte. Dicti ke
Ambrosio, ut testatur S. Isidorus, lib. 1
Eccl., cap. 6: « Atque inde hymni ex ejus (n
sii) nomine Ambrosiani vocantur, quia €j5 Loc
primum in Ecclesia Mediolanensi celebran
runt : cujus celebritatis devotio pet 7.
Horum ses
concilium Turonense it, can. 24, eosque p
que cantari dignos: « Licet hymnos mro
habeamus, etc. » quemadmodum ei concilium . s
tanum rv, can. 42, etsi non sunt de Scripurs *
nonicis : « Hymni humano stadio ad laudem Do?
que apostolorum et Martyrum triumphos compo
esse noscuntur, sicut ii quos beatissimi doct ai
larins et Ambrosius ediderunt, etc.» Nec bis! "
canon 50 concilii 1 Bracarensis : « Hem w
Veteris Testamenti nihil poetice compositum D
clesia psallatur, sicnt et sancti preecipiunt cans
Nam concilium tantum "vetat Veteris T
textum poetice compositum cani in ecclesia, IY 2r
hujusmodi poesin sanctz» Seripturse puritas € 9.
jestas adulteretur: non tamen rejicit hymoo *
orthodoxis Patribus elucubratos. De Ambrose
consule Rupertum, lib. ri in. Regulam $. Benet
cap. 5.
*— ^. Vb * aem? o.
889 CONCORDIA REGULARUM.
— CAP. XXIII. APPENDIX. 890
num. Deinde sex. psalmi ; quibus dictis, dicto versu, A 5 ex corde recitanda : et versus eth. supplicatio Lita-
4 benedicat abbas, et sedentibus cunctis in scam-
nislegantur vicissim a fratribus in codice 5 super
analegium tres lectiones, inter quas et *'tria re--
sponsoria eautentur. Duo responsoria sine Gloria
dicantur. 4 Post tertiam vero lectionem, qui cantat,
dicat Gloriam. Quam dum incipit cantor dicere, mox
omnes de sedilibus suis surgant ob honorem et re-
verentiam sanctze Trinitatis. Codices autem legan-
tur in vigiliis Dominice auctoritatis tam Veteris Te-
síamenti quam Novi. Sed et expositiones earum,
qu? *a nominatis et orthodoxis catholicis Patribus
faci sunt. Post has vero sex lectiones cum respon-
soriis suis sequantur reliqui sex psalmi cum f alle-
luia canendi. Post hes lectio Apostoli sequatur
Benedicat abbas. lta hunc. locum explicat Sma-
ragdus : Idest, post versum a cantante dictum dicat
Ábbas : precibus omnium .sanctorum suorum salvet
et benedicat nos Dominus, vel aom aliam ejusmodi
benedictionem. Hzc ergo benedictio est capitulum
illad, quod modo appellatur absolutio. Postea multa
addita sunt, ut oratio Dominica, petitio benedictionis
a lectore, cujus mentio fit. 1. add. Capitul. Lud.
limp. tit. 67. Ut lector stando benedictionem postulet,
et, tu autem Domine, in fine lectionis : cujus mentio
fit eadem additione tit. 69. Deinde regula, aut Homilia.
quedam legatur ; deinde, Tu autem, Domine , dicatur.
b Super amalogium. Analogium est pulpitum, id
quod supponitur libro. Ita Julius Pollux lib. 1. Ono-
maslici, cap. 14, qui tamen ait in hac significatione
non reperiri apad bonos auctores. Glosse mss. in
vegulam S. Benedicti cod. S. Victoris Parisiensis :
Analogium, lectorium. Glossz Isidori. Lectrum, ana-
logium, super quo legitur. Exdem Glossz : Lampium,
pulpitum, analogium. Esdem Glosse: Pulpitum,
analogium, lectrum. À nomine, lectrum, fit Gallica
vox, lutrin, id est, analogium. Papias analogium
sumit pro suggestu : Analogium dicitur quod sermo
inde praedicetur, ex S. lsidori lib. xv Origin., cap.
4. Walfridus rerum Eccl. cap. 6: Analogium quod
ineo verbum Dei legatur et. annuntietur. Est. etiam
analogium manuale. Glosse Philoxeni : Manuale
éxvo)eyun ; quid sit Manuale, explicant Gloss:» Isidori :
Manuale liber ad gerendum aptus, qui enchiridion di-
citur. Mentio fit analogii in Glossis Arabico Latinis,
seil sine interpretatione. AyeJoysiov autem apud Sui-
dam est i» à ciórvcat cà (Gia, id est in quo po-
nuntur libri : sed est pluteus, repositorium, seu
armariuni librorum.
c Tria responsoria. Quid sit responsorium expli-
cat S. lsidorus lib. 1 de Offic. Eccl., cap. 8. « Re-
sponsoria, inquit, ab Italis longo ante tempore sunt
reperta, et vocata hoc nomine, quod, uno canente,
chorus consonando respondeat. Ante autem id solus
quisque agebat : nunc unus interdum duo, vel tres
communiter, choro in plurimis respondente. » ldem
lib. vi. Etymologiarum, cap. 19: « Responsorios
Jtali tradiderunt. Quod carmen inde responsorios
cantus vocant, quod alio desinente alter respon-
deat. Inter responsorios autem et antiphonas hoc
differt, quod in responsoriis unus versum dicit, in
antiphonis autem versibus alternant chori. »
d Posi tertiam vero lectionem, qui cantat dicat Glo-
riam. Nempe in tertio responsorio. Hunc regule
locum respexit Walfridus Strabo, cap. 25 supra ci-
tato, cum ait hunc versum paucioribus responsoriis
aptare eos, qui sta(uta. Patris Benedicti in horis se-
g:uniur canonicis. Sed fuit diversus usus: nam
crebrius Romani hunc glorificationis hymnum cane-
bant in responsoriis, ut notat idem auctor codem
capite. Àb antiquis tamen non adhibebatur, ut notat
Amalarius Fortunatus lib. de Ordine Antpbonarii,
ni, id est, Kyrie eleigon. Etsic finiantur vigili .
noc turna.
ApprgNbIX lI. — Qualiter wstatis tempore agatur no-
cturna laus.
(Ex eadem Regula, cap. 10.)
À Pascha autem usque ad Kalendas Novembris.
omnis, ut supra dictum est, psalmodie quantitas:
tegeatur: exceplo quod lectiones in codice pro-
pter brevitatem noctium minime legantur: sed pro:
ipsis tribus lectionibus una de Veteri Testamento
memoriter legatur, quam breve responsorium sub- -
sequatur. Et reliqua omnia, ut dictam est, implean-
tur. Id est i ut nunquam minus a duodecim psal-
B cap. 2: « Priscis temporibus non cantabatur Gloria
post versum, sed repetebatur responsorius. » Con-
clium Toletanum 1v, can. 15, redarguit eos, qui
non adhibebant, Gloria Patri, responsoriis, et sta-
tuit cum hac discretione esse canendum: « Ut ity
letis sequatur Gloria, in tristioribus repetatur prfn-
cipium, » quod adhuc est in usu.
€ A nominatis et orthodoxis catholicis Patribus. Im
cod. mss. S. Germ. ma., Ebr. Far. et Vict. ma. scri-
bitur : À nominatissimis et catholicis et orthodoxis,
apud S. Dunstanum et in vulgatis editionibus : A
nominatissimis doctoribus, orthodoais et catholicis
patribus. Cod. ms. Vict. p. legit : A nominis docto-
fibus et orthodoxis Patribus.
f Cum alléluia canendi. Ms. cod S. Ebru., Cum
albis canendi.
€ Ex corde recitanda. Ex corde recitare est me-
moriter dicere, quod Greci vocant, &moocxÜfery, 2
arüfoc, id est pectus. Palladius in Lausiaca, cap. de:
Herone: Ylstóc BoSizesy &staciuoev joopobe Óexoeséocs,.
id esto pedes ambulans ex corde recitabat quindecim»
psalmos.
h Supplicatio litanic. In cod. ms. Vict. ma., Sup--
plicatio et litania ; sed de his infra.
1 Ut nunquam minus a duodecim psalmorum quan-
tilate. Veteres illi Agyptii monachi honc duode-
narium numerum psalmorum tam in vigiliis noctur-
nis quam in synaxi vespertina mordicus retinuerunt,
quod esset ipsis angelica revelatione traditus. Nam
cum una convenissent, ui certum quemdam psalmorum
numerum struerent, alii vero quinquagenos, alii
sexagenos, alii plures paucioresve, quisque pro ani—
mi sui fervore recitandos contenderent, questione
usque ad synaxim protracta, angelus eis apparuit z-
qui duodecim psalmis coram decantatis adhibitoque
in fine Alleluia, ab universorum oculis subtractus,
uxstioni finem imposuit, scribit Cassianus lib. mr
e Nocturnis Orationibus, cap. 5 et 6. Eumdem
D psalmorum numerum cum in vigiliis nocturnis, tum
in vespertina synaxi decantandum S. Pachomio an-
gelus revelavit, ut scribit Palladius, cap. de Taben-
nesiotis. Hacque ratione noluit S. Benedictus ab hoc
numero deflectere saltem in nocturnis vigiliis. Nam
in synaxi vespertina noluit hunc duodenarium nu-
merum observari brevitati consulens : quia divinis
officiis multa adjecit, insuper et completorium, qua
non erant in canone priscorum illorum monacho-
rum. Synodus Turonica i, can. 18, ob eamdem
angeli revelationem in utraque celebritate nocturna
et vespertina statuit, ut non minus, quam duodecim
psalmi canerentur : etsi in quibusdam mensibus hunc
augeat numerumin vigiliis nocturnis: « Et ad duodeci- '
man, inquit, duodecim cum Alleluia, quod etiam an-
eloostendente didicerunt (antiqui Patres) si ad duo-
cimam duodecim psalmi, cur ad matutinum, non
itemque duodecim explicentur? » Hoc autem loco
matutinum pro vigiliis nocturnis usurpatur, ut infra
"T $. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ! "T
morum quantitate ad vigilias noetarnas dicatur, ex- A, quarto responsorio dicatur a caniante, Gloria. Quam
ceptis tertio et nonagesimo qwarto psalmo.
AprENDIX lll. — Qualiter Dominicis diebus vigllice
agantur.
( Ex eadem Regula, cup. 11.)
* Dominica die temperiua surgatur sd vigilias :
in quibus vigiliis teneatur mensura, id est, modula-
tis, ut supra disposuimus, sex psalmis et versu, re-
sidentibus cunctis disposite, et per ordmem in sub-
selliis, legantur in codice, ut supra diximus , qua-
tuor lectiones cum responsoriis suis : ubi tantum in
explicabitnr. $ic im officio monasterii sanctorum.
Agaunensium, hoc est, S. Mauricii et sociorum ejus
a sancto ÁÀvito Viennensi antistite aliisque episcopis
instituto non minus quam duodecim psalmi in ne-
clurnis vigiliis recitabantur, ut testatur Aimoinus
lib. iu de Gestis Franc., cap. 80, ubí de illo officio
agit : « Verum in Januario, inquit, et Februario, ut
possibilitas sinebat. Hoc tamen observantes, ne mi-
nus a duodecim psalmorum quantitate ad nocturnas
dicerent vigilias. « Causam non profert Áimoinus :
sed satis clara est ex supra citata synodo Turonica,
que cum prorsus idem officium instituat, ac antea
. Ávitus, u£ ex utriusque loci collatione patet, nul-
lamque aliam referat hujus instituti causam, quam
revelationem angelicam, darum est non allam ob
causam institutum esse a S. Avito, ut saltem duode-
cim psalmi in vigiliis nocturnis e£ synaxi vespertina
canerentfir. Apponam bic textum synodi et expli-
cabo : « Ut in diebus festis ad matutinum sex anti-
phonz binis psalmis explicentur. Toto Augusto ma-
nicationes fant, quia festivitates sunt et missaz san-
ctorum ; Septembri septem antiphone explicentur
binis psalmis; Octobri, octo, ternis psalmis; No-
vembri, povem, ternis psalmis; Decembri, decem,
ternis psalmis; Januario et Februario itidem usque
ad Pascha. Sed ut possibilitas habet, qui faeit am-
plius pro se, et qui minus, ut potuerit. Superest, ut
vel duodecim psalmi expediantur ad matutinum (quia
Patrum statuta praecipiunt) ut ad sextam sex psalmi
dicantur cuz Alleluia, ut ad duodecimam duodecim,
itemque cum Alleluia, quod etiam Angelo ostendente
didicerunt. » Hxc divini officii institutio eadem om-
nino habetur apud Áimoinum capite citato. Primo
ergo hec verba hujus canonis : Inm diebus festis,
sunt castiganda ei legendum : In diebus cstivis, ut
apud Aimoisum : In. diebus enim cmativis sex an-
9€ , ei€.; non enim quastio est de diebus
festis, sed de totius. anni cursu, qui non integer or-
dinaretur, si hoc loco de festis diebus ageretur, cum
nihil statneretar de tempore aelivo ad Septembrem
usque, ig quo statwuntur duodecim psalmi ca-
mendi. lia. enim intelliguntur illa verba : Sex anti-
phonc binis psalseie explicentur, id est, sub unaqua-
que istarum antiphenarum bini psalmi canantur, et
sic efficies duodecim psalmos; qua explanatio satis
est manifesta ex sequentibus Aimoini verbis : In
Septembri tero anliphone canebantur, .distri-
bulis wnicnique binia psalmis, et sic erunt quatuor-
decim psalmi in Septembri recitandi, et ita expli-
canda concilii verba : Septembri, septem antiphona
explicentur binis psalmis. Octobri vero si octo,
nempe antiphone ternis psalmis explicentur, reci-
tandi $unt psalmi quatuor et viginti; Novembri se-
ptem et viginti, cum novem antiphona ternis psal-
mis explicentur; et Decembri triginta psalmi €um
decem antiphons ternis etiam psalmis expediantur.
Porro duodenarius hic numerus mysticus est, sigbi-
fleat enim duedeeim Patriarchos, apostolos, funda-
menta et portas coelestis Hierusalem, duodecim
fontes aquarum in. Exodo, duodecim stellas, quibus
nrulier in Apocalypsi coronatur, et si quid simile i9
Scripturis reperitur.
dum incipit, mex omnes emu. reverentia surgant.
Pest lectiones sequantur ex. ordine alii sex psalmi
cum antiphonis et versu. Post quos iterum legantur
quatuer lectiones enn» respensorás auis, ordine quo
supra. Post quas dicantur tria ^ eantita dp. prepheus,
que insütuerit abbas. Quo. eantiza * cime alleluia
psallantur. Dicte etiam versu, et benodiconte abbate,
legamtur al 4 quatuor Retiones de Nowo tesia-
mente, ordine que supra. Post quartam respomse-
riam incipiat abbeg hymnum, « To Down laudemus ;
^ Dominica die temperius surgatar. In cod. ms.
majori S. Germ. legitur : Temporius, optima lectio.
Glosse Philexeni : Temporiue, ivupéxrpev. 6G
Cyrilli : ivogoeapoy, teutporiua, Ita lequitur Tertula-
nus lib. de Anima : n masculis, temporius effingitur.
B vetus Ordo Bomenus in. ordine Paetbae - Conseniet
schola temporitis. Hino castigandus est locus ejusdem
Ordinis iw ordine in nocte Poraecevos. : In nocte pa-
rasceves temporariv , id esi, media nocte, parvem
lignewm signum sonetur. Legendum est enim,
rius, alioqui nullus eseet hujus loci. sensus.
metur ex ordine in Cana ini supra, ubi h»c
habentur : Feria quinta majoris hab eadem
nocte surgant ad. vigilias hore noctis octava, id est,
secumda nostra nocturna. Igitur eum in nocie Para-
gceves precipitur pulsare signum; media nocie,
recte sequitur illa nocte pulsandum seu
temporis, seu citius, aut matumius. Temperius au-
tem S. Benedictus surgendum esse pracipit die
Dominica, quia propter itatem et reverenüam
hujus diei auget officium noeturnsrem vigiliarum
juxta morem priscorum illorum i menacho-
rum, et aliorum qui diebus Dominicis. et festivis, vi-
gilias nocturnas augendas esse censuerunt, ut. notum
C est ex Cassiano, lib. 11 de Diarnis Orat., cap. 8;
ex Regula Tetradíi, cap. 25; 8. Columbani, 14;
S. [sidori, cap. 0; S. Fruetuosi episc. cap. 5; Pauli
et Stephani cap. 11. « Mane.dicta Prima mellus se
in lecto recollocet preter die Dominico et íesus
diebus, in quibus vigiliarum labore et praeteriti diei
estu solito amplius fatigati paululum post primam,
qui ex vobis voluerint, membra ponames [Le.,
ponant] in lectis. »
b Cantica. Canticorum, qu in divinis offici à-
euntur, meminit S. Isidorus cap. 6 Regulse et lib. 1
de Officiis Eccl., cap. 4, ubi hoc diserimen statut
inter canticum et psalmum : Canticum autem v1
humana est, psalmus vero, qui canitur ad fert
€ Cum alleluia. Ms. S. Ebrulphi, Cum albis.
à (Quatuor lectiones de Novo Testamento. Won t2-
men de Evangelio : quia post, Te Drum, nomisatim
exprimit dicendam esse lectiomem de KEvaageie ,
quam precipit a fratribus. stantibus audi eb
reverentiam : quod de his lectionibus Novi Te-
stamenti etjam statuisset, si voluisset eas sumi ex
Evangelio.
e Te Deum laudamus. Hujus ni mentio t i»
regula Tetradii, in qua pr:ecipit hunc hymnum cam
in laudibus matutinis. « Perfectis missis, dicite W»-
tutinos directaneo. Exaltabo te Deus meus, et vez
meus. Deinde, Confitemini. Inde, Cantemus Demtwo.
Lauda, anima mea, Dominum. Benedictiones. Lauda:
Dominum de colis. Te Deum laudamus. Glorim im ez-
celsis Deo; et capitulum. Omni Dominica sic de»-
tur. » Ubi nota hymnum Gforia in exceísis Deo, cam
in laudibus matutinis, idque juxta antiquum morem.
Sic S. Athanasius in lib. de Virginitate, ubi normae
diviai officii tradit, hunc bymnum Angelieum 23
diluculum recitari jubet : A&javpga 8i, Exe ti-
ft&vra, t& Epya Kupiou t5» Rüptov. Aüzx dv Qiiaret Obra.
eic., id. est, « diluculum. Benedicite ommia ,
Domini Domino. Gloria in excelsis Deo, etc. » Ux
893 CONCORDIA REGULARUM, — CAP, XXIll,. APPENDIX.
894
quo perdicto, 4 legat abbas lectionem dé Evangelio, À est, aut responsoriis : quod tamen omnino caveatur,
cum honore et tremore b stantibus omnibus ; qua
ne proveniat. Quod sl contigerit, digne inde satis-
perlecta, ^ respondeant osos, amen : e$ subsbqua- — faciat Deo in oratorio, per cujus evenerit neglectum.
tur mox abbas bymnum, Te decet laus. Et 4 data be- ApbENpIx IV.
nedictiene * inejpiant Matitinos. Qui. ordo vigiliarum
omal tempore tama seetatis quam hiemis :qualiter
die Domimies tenentur : nisi forte, quod absit, tar-
— Qualiter matutinorum solemnitas
agatur,
(Ex eadem Regula, cap. 12.)
f fn matutinis Dominico die 5 inprimis dicatur sexa-
dius surgant et aliquid. de lectionibus breviandwm ^ gesimus sextus psalmus sine antiphona. Post quem
autern ad hymnum, Te Deum laudamus, redeamus, — rum levitam. eterna glorim concessieti fieri partici-
pracipitur üum a D. Benediclo, tum a Tetradio can-
tari ia Deminiea, quia proprius hujus celebritatis
bymnus est. Unde apud. Álcuinum, in libro de OfR-
ciis per ferias hic hymfus inscribitur :
mínícalis : etsi Romani olim illum canerent tantum
peri, etc. (Sur. 1 Jan.
ymnus Do- — ut presbyteri Bant. Et loci R
l Nec in hac re fuit Regule
rzevaricator : cum nullatn sit preceptum in regula
. Benedicti manifestum, quo abbates obstringantur,
. qui opponuntur
a Dom. Ántonio d'Yepez de audiendis confessionibus,
pontificum ut scribit Amaleríus Fori&- — missis faciendis, et similibus, intelliguntur, si abbas
in naislitüs-
patus lib. de Ordine Antiphonarii, cap. 3. « Interro-
avi (magistrum Ecclesi? Romanz) si canerent per I
Dori n
icas noctes , Te Deum laudamus. Bespe
sum est : Tantum in Batolitiis
tatus est. Preterea. netandum est
Sit sacerdos. Nec in comitiis
Aquisgrani habitis coram Ludovico Pio imperat.
ad o
ficum, Ze Deu — imr : imo tit. 62 habetur : « Ut
eneralibus abbatum
inis reformationem aliquid ejusmodi przecipi-
bas, przpositus
laudamus, canimus. » Sed hic mios ea mU et decapus, quamvis presbyteri non sint, lectoribus
quidem qeadragessmxle, line dt ut ium omni
uidem qua i . Hinc fit ut ilium omni tem-
pore cani aelitum sit a monathis Benedictinis. Quod
cum episcopi in conciliis Gallize et Italie eongregati
minime probarent, i sentque abbates et
monachos nonamlo, cur in Domunieis Adventus
eximi — benedictionem tribuant. »
mni canendi tesppus : n9 — est, ut abbates presbyteri ordinarentur, ut statuitur
de quatitate et etate, Vit. 14, cáp. Ut Abbates.
tea tamen institutum
b Stastibus omnibus. Ob reverentiam sancto Evan-
io debitam ; qui sane standi mos, dum Evange-
ium legitur, est ab apostolis, ut. carum est ex li-
turgia 5. Marci: Xrá&nte, &xojocopay co0 &kylov lue yjs-
et Quadragesimse : Te Denim laudanius, im. Suis ec — Jie, Id est, «state, audiamus sanctum Evangelium : »
clesiis psallerent, et respondissent illi nullum. tem-
| : ilujus moris meminit S. Germanus in Theoria mys-
pus a 9. Benedicto im sua regula exceplum fuisse, — ica : 'O Xéyoc reU Oto9, à
pÓol &xojccpty coU iov
episcopi. aliquid de la 8. Benedicti immutari — gucyyriov, elc., id est, verbum Dei est; recti au-
nefas dueenles, menaehis hume hymnum predietib diamus sanctum Evangelium. » Anastasius I. papa
temporibus psallere permiserunt, ut scribit Radul-
phus Glaber Bib. mr Hist, » 9.
* Legat abbas lectionem de Keangelio. Si est eacer-
dos aui diaconus, alioqui nen debet legere Evange-
instituit ut, cum recitatur Evangeliuni, sacerdoies
fion
Bibliothecarius in ejus Vita.
sederent, sed curvi starebt, ut refert Anastasius
* Respondeant amen. Amen, hoc loco estaffürraam-
lius publice in divino officio, ut monet Stmaragdus C uis. non optántis, ut recte notat Smaragdus, et si-
hocloco : « Dixit emim (3. Bewedietus) :
Bbbas h , lectionemque Evangelii legat.
saen non hoe omnes debent, valentque facere abba-
les. Sunt enim, qui aut inipediente eul
bent, sut immpossibilitate necente non valent. igitur
sunt abbates, qui nec sacerdotis, nec levit»e fengun-
tur minésterio, ideo nec excrosanctum legere possunt
35ur tum, ut owes abbates essent. sacerdetes,
WV — gniflcat vere, non vero, fiat : hacque particula cho-
$- rus se Evangelio credere profitetur.
4 Data benedictione. Nunc loco istius benedictionis
pa won de- dicitur collecta. Qu:e sane tempore Gratiani diceba-
tur, ut videre est, qu. 16, cap. J. Hinc esj etiam, cum
ait : « Lectionem quoque Evangelii similiter abbati
à; : | ad legendum tribuit (S. Benedictus)
Evangelium. » Ex quo ioco sequitur non feisse oti — quenti oratione'legere similiter sa
uam subse-
talis. officii
est. » Ubi haud dubie ponit subsequentem orationem
rel disconi. ld decet Rupotvaus Jib. » in Regula'M — joco benedictionis. — Data benedictione. À sacer-
3. Benedicti cep. 10. « Ofirn non a erat. Multi ab-
»ates erant, qui sacros ordines non habebant ; exem-
Mi gratia Equitius abbas, ciet Vitam, vel Actus
»eatus regortus primo Di rum narrat. »
Juare quorumdam recentiorum epimioni suffragari
Ion wei dicet abbátem teneri ad sacerdo-
iufh ex Regul S. Benedicti instiwte. Mis enim an-
iqua waxis et instituta omniwe edverssntur. D.
»ervatidos asbbes, qoi fanilliaris erat S. P. Benedicti, D
iacomws fuit, non presbyter. Alcuinus ille magnus
isconws feit, nón sace
. Ratbertus Paschasius abbas Co is nun-
uam peesbyter fuit, sed diaconus. ltem S. Adalar-
us abbas etiam Corbeiensis nunquam presbyter
git, w& ex eorum Actis notum est (Sur. 4 Jan.). S.
em Eugenéus nenquam ad hune ordinem .promo-
Pri voluit; et eum de hoc ordine snseipiendo sol-
Pitaretur, dixit utilins mulio esse abbati propter
miorum ambitionem liberum à sacerdotio praeesse
atribus. Multique alii quos enumerare lon esset.
etrus Bkesensis (Epist. 25) valde probabiliter credit
. P. Benedietum nunquam fuisse presbyterum. Ne-
se ipse S. Maurus S. Benedicti discipulus, unquam
cerdos fuit, sed diaconus tantum, ut ex Fausto ma-
feste Bquet, etcerte in missalibus mss. monasterii
yssstensis, et in editis Ecelesixe Parisiensis hzc de
Mauro collecta habetur : Deus, quí beatum Mau-
dote.
ut ex ejus Vita constat. .
uare non dixitS. Benedictus Benedicat abbas ;
uia forte non erit sacerdos : que benedictio cum
detur toti conventui non debet dari, nisi a sacer-
te.
* [ncipiant. lta vulgo. Tamen inm cod. mss, S.
Ebrul. et S. Far. legilur : Incipiat, Recte satis meo
quidem judicio, ut hoc verbum referatur ad abba-
tem. Moris olim fuit, ut abbas officium inciperet :
id manifeste constat ex Regula ms. Magistri cap.
44 : « Oportet in nocturno ab abbate dici versum
apertionis, etc., » ubi versus aperlionis est, Domine
labia mea aperies. Nam eb eo versu ipcipit noctur-
Dos Magister non a versu, Dleus in adjutoriym meut
tende.
f In matulinis. Matutini hoc loco sunt Laudes, ut
vulgo loquuntur. Sed nunc matutipi appellantur vi-
gilie nocturnz. Et quidem olim aliquando ita sunt
appellate vigili nocturnzg, ut videre est in synode
uronensi 11 can. 18 : « In diebus festis [Leg., «s-
tivis] ad matutinum sex antiphona biais pealmia
explicentur.
8 [n primis dicatur sexagesimus sextus. Notandum
est hic S. Benedictum — incipere matulinoe e psalmo
&exagesimo sexto, noB a versicnle, Dess i» edjuto-
torium meumintende, Eadem egun wiitWr panticula,
in primis
$95
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "n
dicatur quinquagesimus eum Alleluia. Post quem di- À da feria, quintus, et trigesimus quintus. Tert fera
catur * centesimus decimus septimus » et sexagesimus
secundus. Inde * benedictiones, et 4 laudes, lectio
de Scriptura una ex corde, et responsorium Ám-
brosianum, versus, canticum de Evangelio, * litania,
etcompletum est.
ArpEeNbIX V. — Qualiter privatis diebus matutini
| agantur. -
(Ex eadem Regula, cap. 13.)
f Diebus autem privatis Matutinorum solemnitas
jta agatur: id est, ut sexagesimus sextus psalmus
dicatur $sine antiphona subtrahendo modice, sicut in
Dominica, ut omnes occurrant ad quinquagesimum,
qui cum antiphona dicatur, Post quem alii duo psal-
mi dicantur secundum consuetudinem. Id est, secun-
explicentur. » Et infra : « Cur. ad matutinum non
itemque vel duodecim explicentur? » Quod hi loci
de nocturnis vigiliis intelligendi sint, patet : quia
synodus mentionem facit supra dicte visionis ange-
lice de numero psalmorum duodenario : at hzec re-
velatio erat de nocturnis vigiliis et de synaxi ve-
spertina, ut supra probatum est. Przeterea Áimoinus
loco supra citato idem officium, quod dicta synodus,
describens id quod synodus matutinum dixit, noctur-
nas vigilias appellavit. « Hoc tamen, inquit, observan-
tes, ne minus a duodecim psalmorum quantitate ad
vigilias dicerent nocturnas. » Qux» valdz notanda
sunt, ad quosdam locos ex conciliis et Patribus ex-
plicandos.
in primis, qua supra cap. 9, cum jubet vigilias incipi
a versiculo Deus, in adjutorium; et c. 48, de horis
diurnis. Accedit quod cum czteris hunc versiculum
diserle premittendum przcipiat, ut videre est cap.
9, 47 et 18, id nunquam de laudibus matutinis pra-
scripserit. Et ratio est, quia duo primi versiculi
almi sexagesimi sexti, qui apte sub auroram in
ac hora dicitur, quod jam die illucescente mens
nostra a Deo illuminanda sit, Deus misereatur nostri,
etc. Iiluminet vultum suum. super nos, etc., impli-
cite continent quidquid versiculo, Deus, in adjuto-
rium, exprimitur.
à Centesimus decimus septimus. Id est, Confitemini
Domino, quoniam bonus. lta capiendus est locus re-
gule Tetradii : « Dicite matutinos directaneo. Ezal-
tabo te, Deus meus, et rex. Deinde, Confitemini. »
b Et sexagesimus secundus. Sic S. Athanasius in
tractatu de Virginitate priscribit virginibus, ut mane
eamdem psalmum recitent :IIpàóc óp0pov 8& cov |yeQ pv
voUtoy )éyert* 0 Otóc pou poc ct ópÜpijo, id est,
«mane dicite hunc psalmum : Deus, Deus meus, ad
te de luce vigilo. »
c Benedictiones. Id est, canticum trium puerorum
ex veteri institutione : cum etiam illucescente die
recitari illud jubeat tractatu citato S. Anathasius,
$ià gap, E)Aoystrt mr&vta. €. py« Kuplou «àv Kóptov, id
est, « illuscescente die, Benedicite,omnia opera Do-
mini, Dominum.» In Regula Tetradii, cap. 21, de Matu-
tinis, male legitur : Benedictionem pro benedictiones.
d Et laudes. Id est, psalmus centesimus quadra-
gesimus octavus cum duobus sequentibus, qui psalmi
olim etiam cantabantur a veteribus JEgypti mona-
this ad laudes matutinas, ut docet Cassianus lib.
iit de Nocturnis Orationibus, cap. 6. Hincetiam ca-
pienda suut verba illa Regule Tetradii, cap. 21 :
nedictiones, Laudate Dominum de colis. )
e Litania. Supra, supplicatio, litanie. Litania est
oratio, precatio. Glossz Cyrilli : Aer 3). Jecavtía, li-
tatio, precatio. Suidas : Aeraytio xal Juri, à mapáxin-
cic, id est, oratio. Manuel Moschopulus Scheda
4 : Aci mapéxÀnst, vavívo, Acaytis. Idem. repetit
Seheda 12, Mentionem facit S. Basilius epist, 63.
quadragesimus secundus, et quinquagesimus serta,
Quarta feria, sexagesimus tertius, et seragesip
quartus. Quinta feria, octogesimus septimus, et «.
togesimus nonus. Sexta feria, septuagesimus quinm,
et nonagesimus primus, Sabbato autem, centesnn
quadragesimus secundus, etcantieum Deuterowui,
quod 'dividatur in duas glorias. Nam ceteris didus
canticum unumquodque ex prophetis, sicut psallt
Ecclesia Romana, dicatur. Post h»c sequentur lae
des. Deinde lectio una Apostoli memoriter recitaui.
Responsorium Ambrosianum, versus, cantieem e
Evangelio, litania, et completum est. hà Phe i
Agenda matutina, vel vespertina non transti 3i-
quando, i nisi in ultimo per ordinem oratio Dos.
B Hec supplicatio est Kyrie eleison, ut S. Benedicta
cap. 9, explicat. De hac supplicatione agit S. Au
Stinus, epist. 178, et concilium Vasense secunius,
can. 5, in quo jubetur recitari ad matutisum, niss
et vesperam.
! Privatis diebus. Privati dies. sunt feriales, v
solemnes. Breviarium Mozarabum : « Des sns
festiva, sive privata. » :
E Sine antiphona. Antiphona a Greco enti.
Id est, ex adverso reciproce et alternatim sa v-
sim canere, idque dupliciter. Primo pim,
choris alternos psalmos aut. eorum versiculos v
sim modulantibus; secundo per ain qe
olim versiculis constabant, quos duo chori auem:
tim concinebant, ut. planum est. ex S. Isidoro,
vi Origin., cap. 19 : « Inter responsorios asend
antiphonas hoc differt, quod in responsonis Mi
versum dicit, in antiphonis autem versibusalitrra
chori. » Hodie aliter : nam ad antiphonas do N*
guntur simul psallendo chori. Sed non est pe^
&vcuperei», hoc est, per antiphonas caue": 4
nulla est ibi vocum reciprocato seu wide
si adversi canant. S. Benedictus psalwi wur
antiphonas : quse tamen olim seorsim a pim.
illis premisse canebantur : ut liquet ex (554^
lib. m de Diurnis Orationibus, cap. 8 : « Nit -
&tantes antiphonas tres concinuerent insidestó
pealmos uno modulante respondent. » Hodie X9
ta antiphona (nisi sit festum duplex) caWr p
mus : qui mos antiquus satis, cujus meminit ;:
rius Fortunatus lib. rv de Offic. Eccl, & "
c Antiphona inchoatur ab uno i s
ejus symphoniam psalmus cantatur per
ros. » De Antiphonis insuper vide S. lsidorem Ld
J de Offic. Eccl., cap. 7.
h Plane. Est vere, certe, juxta Smaragüum »
siguificare, omnino. . a i
i Agenda. Est officium alicujus hore or
vinum, cursus divini offlcii, anniversa
opus Dei : ut infra hoc capite : Ceteris Ast"
regorii antiphonarius : « in &genda mortuoree
phona, requiem zeternam. » Anastasius
rius in Leone 'I: « Sed et ne Mauri epp n
versitas seu Agenda celebraretur , eit
verba repetit Abbo Floriacensis in i
Capitul. Car. et Lud. impp. tit. 254, et Adi. á
« Si quis presbyter inconsulto episcopo (né à
quolibet loco noluerit celebrare, e)...
synodo Carthaginensi 1, can. 9, ex quà ur un
stitutiones Sumptas sunt , male bis legitur;
in neutro plurali. E »
| Nisi in ultimo per ordinem oratio Dt p
precipit concilium Gerundense , can.! p"
nobis semper placuit observari , ut omnibus C.
post Matutinas et Vesperas oratio Domini?
dote proferatur. » Ubi proferre est clara e
ta voce pronuntiare.
897 CONCORDIA REGULARUM.
— CAP. XXIII. APPENDIX.
nica omnibus audientibus dicatur a Priore * propter À solemnitatibus , sieut diximus, die Dominico agen-
scandalorum spinas, qu:xe oriri solent in monasterio ;
but conventi per ipsius orationis sponsionem qua di-
cunt : Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimit-
timus debitoribus nostris, purgent se ab hujusmodi
vitio. * Ceteris vero Agendis 4 ultima pars ejus ora-
tionis dicatur, ut ab omnibus respondeatur : Sed li-
bera nos a malo.
Apr£npix VI. — In natalitiis sanctorum qualiter agan-
tur vigilie.
(Ex Regula sancti Benedicti, cap. 14.)
in sanctorum vero festivitatibus, * vel omnibus
8 Propter scandalorum spinas. Scandalorum spins
gunt jurgiorum difficultates. Scandala sunt jurgia,
rixe; euam pugna. Regula ms. Magistri, cap. 85 :
« Si vero, quod absit, non paciflce , sed magis per
scandalum exire noluerint , exuti rebus monasterii
duntaxat sine magna injuria, elausa regia excludan-
tur. » S. Gregorius Turonensis lib. n1 Hist., cap. 6:
« Multi tunc filii senatorum in hac obsidione dati
sunt, sed orto iterum inter reges scandalo, etc. »
Lib. 1 Capitularis Caroli imperatoris, tit. 89 : « Si
in hoste , aut. infra regnum nostrum litigatio aut
scandalum inter quascunque personas videlicet majo-
res aut minores ortum fuerit. » Lib. 1 legis Longo-
bardorum , tit. 16,1. 3: « Si mulier in scandalum
cucurrerit , ubi viri litigant , si plagas , aut feritas
factas habuerit. » Ergo scandalum hoc loco Regulze
sumitur pro peculiari peccato dissensionis aut rixz,
non pro malo exemplo. Quod satis patet ex sequen-
tibus: « Purgent se ab hujusmodi vitio : nempe ran-
coris , irscundiz , dissidii , contentionis, etc. » Ita .
etiam explicat hunc locum Regule Hincmarus ar- ^
chiepiscopus Rhemensis , epist. ad Rorudem, apud
Flodoardum lib. m Hist. Eccl. Rhemensis, cap. 27 :
Scis, quia Regula, quam professz estis , propter
scandalorum spinas, qu:e in monasterio oriri solent,
»rationem Dominicam in matutinis et vespertinis
»fliciis , ita ut omnes illam audiant, a priore orare
praecipit, ut timentes convenientiam, qua dicimus,
Jimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus
lebitoribus nostris, omnem rancorem de nostro corde
ellamus. » .
b Ut conventi. ln eod. mss. S. Ebrul. S. Germ.
[LO
dum, ita agatur : excepto quod psalmi aut antipho-
ne, ! vel lectiones ad ipsum diem pertinentes di-
cantur. 5 Modus autem supra scriptus teneatur.
AprkNDIx Vll.—Quibus temporibus dicatur Alleluia.
(Ex Regula sancti Benedicti, cap. 15.)
h A sancto Pascha-usque ad Pentecosten sine in-
termissione dicatur t Alleluia, tam in psalmis quam
in responsoriis. À Pentecoste autem usque ad caput
Quadragesimz omnibus noctibus cum posterioribus
psalmis tantum ad nocturnos dicatur. | Omni vero
Dominica k extra Quadragesimam cantica, matu-
sed petitionem, et dimitte nobis debita nostra, etc.,
non pro se, sed pro aliis dicebant : vel si dicerent,
tantum humilitatis causa. Quos ideo damnat conci-
lium Milevitanum seu potius Carthaginense, can. 7
et 8; qua de re plura vide apud S. Augustinum,
epist. 89, 92 et 94.
e Vel omnibus solemnitatibus. Vel, hoc loco sumi-
tur copulative, ut infra, vel lectiones; per solemni-
tates intelligit festos dies Natalis Domini, Paschz et
similes.
f Vel lectiones. Tam ille quz leguntur in. noctur-
Bis quam ille qu:e in cxteris horis, ut moris est,
excepta lectione brevi seu capitulo completorii, quam
non mutat Ecclesia. Lectiones nocturnorum sunt de
Actis sanctorum, presertüm martyrum in eorum
natalitiis, ut statuitur in conc. Africano primo et
Carthag. 1v, can. 47. Porro quamvis nulla hic men-
tioflat responsoriorum et versuum, tamen existi-
mandum est ea debere solemnitati convenire.
€ Modus. ld est, numerus. .
b A sancto Pascha usque ad. Pentecosten. Hoc tem-
poris interstitio celebre fuit per universam Eccle-
siam ob Christi resurrectionem cantare Alleluia. S.
Augustinus, epist. 119 : «Ut autem Alleluia per hos
solos dies quinquaginta in Ecclesia cantetur, non
üsquequaque observatur. Nam aliis diebus varie
cantatur alibi atque alibi, ipsis tamen diebus
ubique.»
1 Alleluia. Est vocabulum Hebraicum, quod ita
interpretatur Suidas : 'AJjzlosus, Alvsirt cTÓv Küpiov,
xp 'EGpaiotg, ftot vóv óvcc^. id. est, « Alleluia apud
Hebraeos significat, Laudate Dominum, sive eum qui
na., S. Far. et Vict. p. legitur: Conversi. Tamen vul- . est. » [taetiam transtulerunt hoc vocabulum Septua-
rata lectio potior: conbenti , id est , interpellati,
iempe per orationis pactum et sponsionem. Nam
'onvenire est interpellare ; Nonius Marcellus cap. 4 :
;onvenire, interpellare. M. Tull. in Verrem actione
;, non dubitat, quin ipse, si Verrem convenisset.
c Ceteris agendis. ld est horis canonicis, ut supra
xplicatum est , exceptis tamen nocturnis vigiliis
lominicarum : quia cap. iri, illis finitis, data bene-
ictione, jubet incipi matutinos : sicut et natalitio-
um, aliarumque solemnitatum nocturnis, quos cap.
4.instar nocturnorum Dominice celebrari jubet.
4 Ultima pars ejus orationis dicatur. Subaudi,
lara voce : exteris submissa recitatis. In editione
olinzei sic legitur : Ultima pars tantum ejusdem ora-
onis cawpctis etiam audientibus dicatur. ded quzdam
ic addita sunt paraphrastice, ut sepe occurrit in
jiusmodi editione. Toties autem sacram hanc ora-,
onem recitari precipit S. P. Benedictus, quia , ut
it concilium Toletanum rv, can. 9, ubi quotidie hanc
rationem a sacerdotibus recitari precipit : « Quoti-
e, vel cogitatione, vel verbo delinquiius, quotidie
Anc orationem effundere in conspectu Dei debe-
us. » Additque concilium : « Quisquis ergo sacer-
»tum, vel subadjacentium clericorum hanc oratio-
'm Dominicam quotidie, aut in publico, aut privato
ficio praeterierit , propter superbiam judicatus ho-
»ris sui Ordine privetur. » Pelagiani, qui se justos
Asti t, hanc orationem quidem recitabant,
gine interpretes. Ps. cxLvi, rY '?53, adveite vóv Kuptov.
. Germanus in Theoria mystica Liturgie singulas
hujus vocabuli partes singulis sanctissime Trinita-
tis personis applicat, variasque illius profert inter-
pretationes, a quibus supersedeo brevitatis causa.
] Omni vero Dominica. Mos olim fuit omnibus Do-
minicis in ecclesia canere, alleluia. S. Augustinus,
epistola citata : «Unde omnibus diebus Dominicis ad
tare observatur, et alleluia canitur. »
k Extra (Quadragesimam. Quia mos olim fuit ut im
Quadragesima non caneretur Alleluia. Quod uni-
versalis Ecclesie consensio in cunctis terrarum parti-
bus roboravit, inquitconcilium Toletanum 1v, can. 10..
Non eximit Septuagesimam sanctus Benedictus, quiz
in illa, ejus :etate, adhuc cantabatur Alleluia : quod
quidem fiebat etiam in Hispania multis annis posc
mortem S. Benedicti. Nam S.lIsidorus, qui, juxta
Redemptum, obiit sra 674, hoc est anno Domin»
656, lib. 1 de Offic, Eccl. , cap. 5, ait quotidie Alle-
[uia cani in Hispania, excepta Quadragesima. Qui-
dam scribunt S. Gregorium Magnum id primum in-
stituisse, ne Alleluia in Septuagesima cantaretur( Plat.
in ejus Vita). De intermissione Alleluia in Septua-
qeouna agunt Alcuinus, cap. 15S de Offic. eccl. , et
malarius. Postea in synodo Francica statutum est
ut monachi in Septuagesima ABelusa deponerent, ut
refert Smaragdus in hujus capitis expositione, atque
etiam in synodo abbatum Aquisgrani habito sub Lu-
et" "HR
859
8$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
tini, prima, tertia, sexta nonaque cum Alleluia di- À vero nunquam dicantur eum Alleluia, njsà a Pascha
cantur. Vespera vero cum antiphona. Responsoria
dovico Pio, tit. 50 : Ut Alleluia in. Septuageshma 4di-
mittatur, Quod tamen statutum non usque adeo ob-
seryatum est : nam tempore nadulphi Tungrensis,
non adeo antiqui scriptoris, qui post institutos Frà-
tres Minores vixit, n( ex ejus scriptis manifestum
est, monachi Benedietini adhue canebant in Beptua-
gesima Alleluia. Sic enim ille scribit lib. de Obser-
vantia canonum, propositione 16 : «Benedictini au-
tem et Ambrosiani servant Alleluia usque ad Domi-
nicam Qaeadragesimm, vide in Regula capite 54.»
Sed legendum est 18, Nec mirum est si. Benedictini
iardius dimiserunt Alleluia in Septuagesima, cum
etiam Ecclesia Ambrosiana illud non deponeret, ut
ex hoc Joco constat, et quxedam Ecclesie tempore
8. Gregorii septimi papie illud rezinerent; quod pa-
tet ex Áctis S. Herlucz, qu:xe sub eodem papa claruit,
in quibus ait Paulus Bernhriendensis : «Forte con- B
tigit ut post septuagesimalem vesperam, in qua plu-
rimi dimittere solent Alleluia.» Si plurimi, ergo non
omnes. Ex quibus liquet caput Duadragesima: in-
telligi a S. Benedicto primam Dominicam Quadra-
gesime, non Dominicam Beptuagesim:e, ut vult Ru-
pertus lib. r ín Regulam sancti Benedicti, cap. 15,
oc pacto arbitratus se S. Benedictum cum Ecclesia
Romana conciliare. Loco Alleluia postea institutum
est ut diceretur hic versiculus ; Laus tibi, Domine,
etc. , non solum post gloriam versiculi : Deus in
usque ad Pentecosten.
edjutorium, ut nuno, sed otiam ia. pusiesis, hymais
8t canticis, ut manifestum est ax Álcuine, hb. de
Offic. eccl. , cap. 11: «In his etiam. diebus (Septua-
gesime) ut jam diximus, intermittimus hymnum
angelicura, Atlelitia, qmod est. Hebrzorum : et pro
Alleluia, humáliori, id est, Latina utimur lingva
dicentes, in psalmis, hymnis et canticis Leus ubi,
Domine, Hex «terne glorim.» Hc pro tempore,
quo elim dicebatur Alleitiz. Sed in ipso opere Dea
varie canebatur, Hispani illo utebantur in fine psal-
morunr et leetionum, ut netat 8. lejdorus lib. 1de
Offic. eccl. , cap. 5: « Pest consummatam | pealgo-
rum sive lectionum przdicationem Alleluia in fue
rantatur. Hoc jn spem resarreotíonis facit Keelesi.:
Alexandrini ad ternos quosque Bsaknes iind adm-
ebant, ut S, Athanasius precipit lib. de Visginitate.
lim in Gallia persolutis ad sextam sex psalesis, ei
ad vesperam duaodecim, psallebatur Allefeia, ui ca-
rum esf ex conc. Tur. u, osn. (8; ex Aisneino hh.m
de Gestis Frauc. , rap. 80 : « Buperest, &t vel duo-
decim psalmi expediantur ad matutinum ( quia Pa-
trum statuta precipiunt) ut ad sextam sex. psalmi
dicantur cum Alleluia, ut ad duedecimam duodecus,
emque cm Allelwis. » Ita hic textus est imverpus-
gendus, alioqui juxta veterem | interj à que
non claudit Parénthesi hse verba, Quia Petrum sa-
(uta pracipient, sensus vacillat.
CAPUT XXIV.
- --
QUALITER DIVINA OPERA PER BIEM ACANTUR.'
[$ 1.—Ex Rzeura saNori: Bxwgpict.
* Ut ait propheta. Bupp. opera. divina agamus
diem. Qualiter, hoc 1oco, id est quoties. edi
tulum profertur a Burchardo lib. n, eap. 108, ubl
sic legitur : Dicente Propheta : Septies in. die, ete.
Porro statis quibusdsun horis quotidie laudes Deo
jersolvere veíug est Ecelesize institutum, «quod. vel-
icare olim ausi sunt eeclesix: Meoessariensis clerici
probro vertentes 8. Bosillo, quod certis horis quo-
tidie laudes Deo caneret, dicentes moris id olhn non
b Qui septenarius saeratus. numerus. «ó Sacratus
non est apud Burchardum; vulgo tamen habetrr.
Sacratus est septenarius numerus, quia mystería in
Sacris paginis plurima boc aumero comprehendun-
tur : ut septem spiritus, qui assistunt. ante thronum
Dei ; candelabrum in septem ramos exsurgens, ha-
bens lampades septem et septena lilia; septem oculi f) Scipionis cap. 6.
super lapidem unum ; septem jubil:xi tub», ad qua-
rum clangorem corruit murus Hiericuntis ; septem
lampades ante thronum Dei; septem sigilla libri
quem tenet sedens in throno; etsi qua similia in sa-
, euis codicibus reperiuntur. Sed ut ad ree physieas
descepdam, universa hominis natare et períeetio ee-
ptenario consistit ; e& cum matue est, per eeptem eeta-
. tes tota. ejus vita decurrit, ut notant Philo Judses
lib. de Mundi Opificlo. Solon eloganti earmine apud
Clementem Alexandrinum lib. vs Stromatum, et Cen-
sorinus de Natali die cap. 14. Eumdem sibi nutme-
rum musiea vindicat. Lyra septem tenta fidibus
proportione respondens errateyrum choree memo-
robiles harpsonias effieit princeps propemedum inter
Instrumenta musica, imquit Philo, juxta priseorum
pülosophorem sententiam. Has m fides primus
yra apposuit Orpheus ob deprehensum a se septem
me planetarum eoncentum, scribit Servius in
« Vl AEn.
Obloquitur numeris septem discrimina vocum.
am"
C
^ Ut ait Propheta : Septies in die laudom. diei ibi.
(Psal. exvin). b Qui sejtehabidi &Scfalate semeres a
nobis sic implebitur, si matulino, prima, teris,
fuisse Magno filij Gregorio Neocibsariensi episcopo.
Bed eos egregie refatat S. Basilius epist. 63, dicitque
illos probare non posse id non fuisse mitatum Ma-
gno illi Gregorio. Hos secutas est Lampetius bzre
ticus ex como Messaljanorum exortus, qui dice-
hat eos qui divina offlcia statis horis canebant,
adhuc legi servire, ut videre est jn bibliotheca Pbe-
tii, n. 52, de synodo Sidetana. Hetarum autem cx
ponicarum
Jdem refert Clemens Alexandrinus eodem lhw
paulo ante locum citatum. Hic septenatius numene
olim virgo et Pallas appellatus e&t : « Quia null;m
ex se parit numerum licatus, qüi inira dem-
rjam coarctetur, quem primum Jimitém ceonstal esse
numerorum, » inquit Macrobius lib. 1 in. Semnium
ic numerus totys caelesus ex :
sunt enim septem planetarum orbes ; pleines Se-
em ; Bootes septem stellis conficitur. Castns erg
llle numerus recte in Dei Jaudibus celebrandis
servatur, qui a castis nullaque immundijtie [ec
conspurcatis mentibus laudari debet. Caelestis ie
numerus in Dei quotidiano culti rctinetur, qui a^
corestibus hominibus nullaque rerum (e enarua
contagione coinquinatis assidue colendus esp. Plu:
vide apud Agellium lib. m, cap. 10, et Nicoma-
chum Gerasenum in bibliotheca Phoiji, n. 18..
Porro S. Benedictus qui octo horas caponicas qe
lidie persolvendas monachis edixit, huac Davis
versiculum intelligit. de die artficioso, eg tau--
late sumpto, prout aurora, el crepuscule circuze
scribitur. At S. Dasilius orat, ) ascetica, japws
lib. ni de Diurnis Orat. cap, 3, el quidam alii Pau
supra citati, qui septem duntaxat horas queue
decurrendas decernuni hunc psalmographi versem
de die civili, seu naturali, qui lucem el poctem -
volvit, exponunt.
o CONCORDIA RECULARUM. — CAD. XXIV. "M
sexto, nont, vespera, éxmpletóriique tempere &6-.A stre xervitetis officia persolvíines. «Qvi de his
nonicarum numerus olim varius fuit pro diversitale
Jocorum et temporum, modo major, modo minor,
lib. vm Constitutionem | apostolicarem cap. 34, sex
horse caneniese vecensentur: Mauinum, tern,
sexta, nona, vespera, et gallicinium. Totidem recen-
set D. Hieronymus in epitaphio Paule: « Mane,
hora tertia, sexta, nona, vespere, noclis medio per
ordinew .psallerium cantzbant. » Per «6. sane in-
telligit diluculum ; nam in epist. ad Eustocbium de
custodia Virginitatis ait: « Horam tertiam, sextam,
nonam, diloculum quoque et vesperám nemo est
qui nesciat. » E mamerum statwé epist. ad
Laztam de Institutione liz. « E4 assuescat exem-
plo ad orationes et psalmos nocte consurgere : mane
hymnos canere, tertia, sexta, nona hora stare in
acie quaci bellatuscem Christi, eoccentaque
reddere sacrificium vespertinum ; » et ep..ad Deme-
triadem de Virginitate servanda : « Praeter psalmo-
rum et orationis ordinem, quod tibi hora tertia,
Sexta, nona, ad vesperum, inedia nocte, et. mane
semper est ebservandum, statue quot veris sanctam
Scripturam ediscere debeas. » Nec obstant illa ves-
be supra citats epistole ad Eustochium : « Noeti-
bus bes terque surgendum, revolvenda, quo de Seri-
pturis memoriier retinemus. » Non enim spectant ad
divinum of&ciwm. Quiparimm olim fuisse herarum
numerum canonicarum docet S. Cyprianus tractatu
de Oratione sub finem, ubi aX terit, sextse et no-
nz, adjunctas fuisse matutisam e£ vesperam. Ubi
per matotinam íntelligeadi sant nocturni, ut supra
observatum est, et he quidem ín Africa. p
postea remissiores fuerunt Afri in horarum celebra-
tione : ita ut illis pigritiam exprobrarent Denatistm,
ut testatur S. Augustinus epist. 149 : « Et pleraque
in Africa membra pigriora eunt : ita ut Donatistze
nos reprehendant, quod sobrie psallimus in Eccle-
sia cantica prophetarum. » À monachis Palestinz
speram. Post auroram vero jubebat dues monachos
ire in solitudinem ; et unum quidem flexis genibus
eam efferre, que Beo debetar, latríam, alterum
vero stantem lmes «npere quimdecim : deinde
commutatione £ liurgie, alterum quidem sur-
gentem psallere, alterum humi procumbentem ado-
rare, ut narrat Theodoretus ejusdem lib. cap. 2.
Monachi Tabennesiote tres horas canonicas dun-
taxat persolvebant; vigilias noctürnas, nonam et ve-
speram, idque angelo revelante, ut scribit Palladius
ín hist. Laus. cap. de Tabennesiotis ; 'Ezóvocry ài
$i&. rác cnc Apéoxc teutty ovro)c tüyüc. BoBr xol
jv c Aoyoené) $ó0tnx aul dy. tocimudot Bélitxo: xod iv-
y&tn» Gp» 1ptig, id est : « institu ut singulis die-
bus orationes duodecim facerent, et in lucernario
duedecim, in vigiliis duodecim, et ad nonam tres. )
Duedecim &wtem oratiomeg per diém sunt potius
private quam publice, cuz eig nec certum Tepopus,
nec hora assignetur. In monasterio Bethlehemitico
septem hor: celebrabantur, addita altera matutiua
oriente sole agenda, prime instituta in todem mo-
nasterio Bethlehemetico, setate Cassiani, qux» nostre
rim respondet, et septenarius horarum numerus
ia institutus est, dt testatur ipse lib. ir, cap. 5,
et b ejadem libri : Eumdemi horarum numerum agno-
3ckK S. Basilius lib. de Regulis fusius disputatis, in-
terrog. 57 ; in que tamen nen reponit primam, sed
noctis initium addit, seu aftzocy. td est, petitionem.
Tta autom ab eo enumeranter, Op0poy, id est matu-
finum, voice, ferüia, xm, sex(a, bác, noma,
e)yépurea, gretiarum actio, ofromi, petitio, et
peoovortrov, media nox. E)y&ourixy dicit fleri evu-
fwpeÜeieoc J;ípac, fd est, die completa : ae pro-
énde quidam dixerunt hanc horam nostrum esse
compleétorimm ; sed potis est nostra vespera, seu
Tucernar$em, nt vocant : quia nonz nullo intermedio
succedit : et ipsum lucernarium tur Eucha-
et Mesepotamiz quinque eliam horse litargicze age- D ristia, ut ánfra patebit : et dies completa, hoc loco
bantur, nempe vigilie nocturnse, tertia, sexta, no«
na ei vespera, ut refert Capsisnus lib. ans de Diar»
nis Orat. cap. 1 et 2. In. monasterio &. Eupraxis
jdem numerus servabatur, ut ex ejus actis planum
est : « Et dum hc omnia faceret, mec in noctutna
almedia deerat, nec in tertia, nec in sexta, nee
bn nona, nec in vespera. » In Bermome in-
scripto de feria 4, in capita jejunii inter sermones
S. Augustini de tempore quatuor dantaxat comme-
morantur : « Et ideo rego vos, fratres. charissimi,
ad vigilias nocturnas surgite, ad tertiam, ad sextam
et nonam ante emmnia oenvemite : » Bed, aut me
fallit animus, eut h»c verba, Ád vesperam, omissa
sunt. Fuit enim olim hxc hora celebratissima. Me-
nachi Egyptii duas solum habebant horas, noctur-
nas vigilias et vesperam. Reliquum tempus in cellis
manibus operando transmiMebant euaquam
diam iptermittentes, ut refert Cassianus lib. citati
c. 9. Postea tarpen addidere tertiam, sextam et »o- D
nam. Tempore S. Epiphanái saktem in Cypre, aut
quibusdam «aliis loei due tanium agebaser here,
matuüns et vespertinz, ut ipse iu synapei testatier :
EdÓtoigri Upuot i» «vvi aie "Hxniecie dawtxüc slvov-
TOt, x«l mpoctuyol iwütvaL, Auxvixot cà ép sje ol,
x«i mporsuxei, id est, « Matulini hymni in ipsa Ec-
clesia incessanter aguntur, di orationes matutino,
vespertini simul psalmi et orationes. » Orationes au-
tem ille sont, qux olim psahnorum modulationi in-
serebantur. Nec alias horas recenset S. Epiphanius :
Dam sypaxes, quas supra in eodem lib. commenmo-
yat, sunt sacrificia liturgica. S. Publius Zeugmaten-
sis jn suo monasterio insttuit tantum hymnos matu-
finos dije incipiente, et vespertinos desinente, ut
scribit Theodoretus cap. 5 Hist. sanctorum Pa-.
£rum. S. Julianus cognomento Sabba duas tantum
horas canonicas, in conventu publico decantandas
jn suo monasterio statuit ; vigilias nocturnas et ve-
Basilii, tifhil aud est quam sol occiduus, cum se in
2Herum horizontem eonvertt; qux est propria ve-
spere, seu lucernarii hora, vut infra docebitur. At
petitio quise, ut ipse xit, nocte incipiente celebra-
tar, nostro completorio convenit : nam in ea petitur
& Deo nox tranquilla et ab onmi peccato fibera ;
ideoque in ea recitsbatur psalmus xc, id est, Qui ha-
Pitat, ut docet Basifius hoc loco. In Eucharistia gra-
tix Beo agebantur, flebatque culparum «onfessio ;
qu» quidem hera est, quam cap. 29, lib. de Spi-
ritu saheto appellat: irdiyvioy (Dy epitis, id est,
Iucernalem gratiarum actionem. 1dem Basilius orat.
4 ascetiea emmdem numerum, alia tamen ratione,
commemorat, nempe mediam noctem, smatutinam,
Bonam, vesperam et meridianóm : quam, quia his
horis numerus septenarius a Davide celebratus mi-
nime perficitur, in. duas partitur ; ita ut una cibum
praecedat, altera subsequatur. Idem numerus a S.
Athurrasío priescribitur, traotatu de Virgin., nempe
tertía, sexta, nona, duodecima, id est, vespera, no-
cWwrni, nratutini, et dies illacescens. ldem etiam
memerus servabatur a monachis tempore Cassio-
dori, sed diverso moo, «uem ita promit in illud
poat ceaxvin : « Septies. in die landem dixi ribi. Si ad
iteram -huric numerum velitus advertere, septem
illas signiffeat vices, «uibus se monachorum devo-
tio eonselatur, id est matutinas, tertiam, aextam,
nónam, luéernariam, comptetorios, nocturnos. Hoc
et 8$. Ambresii-hymmus in sext» horz decantatione
testatur. » Ex quibus postremis verbis liguet in Ec-
clesia Ambrosiana éjusmodi horas dbgervari solitas,
'S. Isidorus
: a Quia de his dizit propheta septies, ete. Recte apud
Burchavdum non repetitur : "Sepries tn die làudem
dizi tibi ; est enim hzc repetitlo superflua ; &atis enim
subintelligiter.
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
904
horis dixit Propbeta : Septies in die laudem dizi tibi A cxvit). Sed prima sic debet dici quomodo duode-
(Psal. cxvin). Nam de nocturnis vigiliis * idem ipse
Propheta ait : Media nocte surgebam ad. confitendum
Aibi. Ergo his temporibus referamus laudes 5 Creatori *
mostro, id est matutinis, prima, tertia, sexta, nona,
vespera, completorio, et nocte surgamus ad confl-
tendum ei.
$.1I. — Ex Recura Macisrhi (cap. 94).
€* [n exercendo maxime divino officio prz omni-
bus sancte debet militie ordo constitui; vel quibus
vicibus tramis recte observationis occurrat, ut zeta-
tis mos est, et Patrum instituta sanxerunt, id est,
matutinus, prima, tertia, sexta, nona, vespera et
«ompletorium ; ut compleatur prophetica ordinatio
cima, quz dicitur vespera. Nam prima sic debet dici
pungentibus jam radiis solis, et vespera adhuc de-
clinantibus radiis ejus. Quia quomodo inchoatur dies
in initio in opere Dei, 4 in tali debet expleri in fine,
ut compleatur Scriptura dicens : À solis ortu ssque ad
occasum (Ps. cxi). Non enim dixit, post occasum,
* Laudate nomen Domini; quia exitus matutini et
f vespere 5 delectabitur Dominus (Ps. rxiv). In
quibus temporibus ab angelis nostris diurnis in re-
nuntiatis justorum benefactis delectabitur Dominus.
h Sicut sanctus Paulus in revelatione sua dicit : Fili
hominum, benedicite Dominum incessabiliter , magü
auem cum occiderit sol. Nam initium et finem die
s0l nobis juste ostendit, qui abscessu suo tenebras
«licens Domino : Septies in die laudem dizi tibi (Psal. B introducit. In sstivo vero tempore adhuc alius
S. Isidorus Hispalensis episc. cap. 6 suz& Regula to-
tidem statuit, nempe tertiam, sextam, nonam, ve-
spertina officia, completorios, officia vigiliarum, of-
ficia matutina, seu matutinum ; auctor anonymus
Expositionis psal. cxix inter opera D. Hieronymi
eumdem profert, sed non eodem modo ; nempe ter-
iiam, sextam, nonam, lucernarium, mediam no-
ctem, gallicinium, et primum mane : cujus locum
3 nobis castigandum infra producemus. In Regula
S. Augustini secunda (si modo illius est) octo re-
Xensentur: matutini, prima, tertia, sexta, nona,
vespere, completorium et vigilie nocturna : « Simili
inodo (inquit) ad sextam'et nonam dicuntur sui psalmi
cum responsoriis et antiphonis ; hoc idem in vesperis
et completorio : ad lucernarium autem mus
unus, » etc. Ubi notandum est lucernarium suo bic
ordine non collocari, sed seorsim, quia ei peculiare
sext» et nonz officium quotidie celebraretur, ut au-
etor est Cyprianus lib. 1 de ejus Vita. Et S. Injori
sus pontifex Turonensis, qui sedebat cum S. ro-
tildis regina uxor primi Clodovzi Franeorum regis
obiit, statuit ut in ecclesia Turonensi tertia et serta
recitarentur, ut testatur S. Gregorius Turonensis
lib. x Hist. cap. ultimo.
& Idem ipse propheta ait. Apud Burchardum nen
titur vox : Propheta.
Creatori nostro. Apud Burchardum additur : Sa-
per judicia justitie suc.
€ In exercendo. Hzc habentur in Regula ms. Ma-
gistri cod. Corb., cod. cap. 34.
4 [n tali. ld est, sic.
* Laudate nomen Domini. lta in Regula ms. cod.
Corb., ut in veteri versione psalterii apud Fabrum.
f Vespere. lta in Regula ms. et in vulgatis Psal-
assignat officium, nam proprius illius locus est ante (; teriis. Legendum tamen est , vespere , in genit. sin-
vesperas; imo idem cum vesperis officium est, ut
infra dicetur. Unde paulo post in eadem regula lu-
cernarium sumitur pro vesperis, cum dicitur : « Et
opportuno post lucernarium omnibus sedentibus le-
antur lecüones. » Nam olim monachi post vesperas
inunum locum convenientes legere solebant, aut
disputare de divinis Scripturis, ut fusius infra dice-
tur. S. Fruetuosus Bracarensis archiepiscopus cap.
2 et 5 Regulz decem horas constituit. Primam, se-
«undam, tertiam, sextam, nonam, duodecimam,
áanitium noctis, synaxim ante mediam noctem, syna-
1im post mediam noctem et matutinum, cui praemit-
Kit tres psalmos cum laude et benedictione. Fructuo-
sus alter cap. 10 suz Regul quindecim horas suis
monachis dicendas proponit : Secundam, tertiam,
quartam, quintam, sextam, octavam, nonam, deci-
mam, undecimam. Cetere non recensentur, ob ra-
tionem supra, qux» sunt duodecima, id est, vespera,
gul., nam apud Septuagintá legitur in genit. éxszzaz,
et in interpretatione S. Hieronymi iegitur, vespertini.
In expositione Arnobii, vesperi. Et ut «ó matutini est
genit., ita etiam sit «à vespera.
6 Delectabitur. Apud Arnobium in hunc psalmum :
« In ezitu matutini et vesperi delectabitur Deus, id
est, in oriente et occidente in xdificationibus eccle-
siarum delectaberis. » Unde in commentario qui S.
Hieronymo attribuitur : e Matutinis vespertinisque
hymnis Ecclesie delectatur Deus. » ln Psalterio
Rom., delectaberis. Ma etiam in vetustissimo Psal-
terio ms. biblioth. mon. S. Germani a Pratis, qeo
usum fuisse ferunt S. Germanum Parisiorum ponti-
ficem; et passim ita citat hunc versiculum Ma-
gister.
à Sicut S. Paulus in revelatione sua dicit. Citat b-
brum apocryphum, qui appellatur Pauli Apocalypsis,
seu revelatio , refertus fabulis et ineptiis, dequo S.
initium noctis, seu completorium, vigilie nocturnz, T) Augustinus tractatu 98, in Joanuem. « Quidam spi-
matutini et prima. S. Columbanus cap.7 su: Re-
gula constituit initium noctis, medium noctis, ma-
iutinum et diurnas horas qua, ut arbitror, non
erant alie quam prima, tertia, sexia, nona et ve-
spera. ldem sanctus vir ibidem refert de quibus-
4am monachis, qui quatuor synaxes nocte facie-
bant, qux sunt initium. noctis, medium noctis, gal-
licinium et matutinum, quibus si addideris quinque
horas diurnas, novem efficies. Et hzec de horarum
canonicarum diversitate et numero. Quod autem
dicit S. Hieronymus supra epist. ad Eustochium de
custodia Virginitatis : « Horam tertiam, sextam,
nonam, diluculum quoque et vesperam nemo est qui
nesciat, » nou ita capiendum est, quasi id sit uni-
Vérsb verum ; nam ex supra dictis certum est om-
meS istas horas non fuisse olim omnibus iu locis
celebratas. Sed et 8. Czesarius episcopus Arelatensis
instituit, ut Arelate in ecclesia S. Stephani tertjz, -
ritalium ad ea pervenerunt, qu: non licet homiai
loqui : qua occasione vani quidam Apocalypsim
Pauli, quam sana non recipit Ecclesia, nescio quibus
fabulis plenam, stultissima preesumptione finxerant.»
S. Epiphanius lib. 1, tom. Ill, heresi 58, agit de
quodam libro a Cainis conficto nefariis actionibus
pleno, qui Ascensus Pauli dicitur, quo et Gnostki
utebantur. Sed puto hos duos distinetos esse libros.
etsi uterque tractet de Pauli raptu. Nam ille, de quo
agit S. Augustinus ; sceleratís actionibus, seu narra-
tionibus non videtur redundare. Id enim non praeter-
misisset S. Augustinus dicere : quem puto eumdem
esse qui a Magistro citatur. Etsi enim vana qus dam
contineret et futilia, multa tamen utilia complecti
poterat, ut sunt verba a Magistro producta, quae nev-
tiquam libro a Cainis conficto conveniunt, quippe
qui nefariis et spurcis narrationibus us erat,
905 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXIV. , 906
stante 8016 * lucernaria inchoentur propter breves A centis adhuc diei spatio fess» repausationis somnus
noctes : ut prolixo aestus labore lassis [ratrum et je-
junio membris in augmento brevium noctium de lu-
& Lucernaria inchoentur. lta in Regula ms. Lege
tamen : Inchoetur. Quia hoc vocabulum, quod alii
neutrum, hic Magister femininum facit. Cap. 36,
Psalmi [ucernarie in hieme dici debent; Cap. 4,
Psalmi lucernarice cum antiphonis psalli debent. Lu-
cernaria, seu lucernarium, ut ex cap. citatis et cap.
46 Magistri est synaxis vespertina; quia in eo lu-
cern accendebantur, ut infra dicetur. Veteres olim
hora vespertina lucernas accendebant. Áthenzus lib.
ult. : 'Erti éon£oa xact)ópÓavty fuác, 0 piv «tc Aet,
rai, )u y vetov, id est, « U.i primum nos vespera cotin-
prehendit, quidam dixit, puer, lucernam. » Hoc tem-
pus Greci vocant 3uzwéàv &zoc. Suidas : Avgvàv &y&e,
10v xatpóv o0. óv &ntovct 100g )uxvo2c, id est, « Lu-
addatur.
verhis asserit Magister hoc cap. et compilator regule
monachiczx ex Cassiani operibus infra : « Duodecima
vero propter terminationem diei, sicut prima inchoa-
tione cantatur. » Quidam recentior existimat cele-
brari hora undecima, quia Cassianus lib. n1 de diur-
nis Orat., cap. 2, dicit : « Ad extremum undecima,
in qua lucernalis hora significatur. » Verum Cassia-
nus non vult hoc loco lucernalem horam undecima
celebrari; sed quia confert horas canonicas cum his
horis, quibus paterfamilias misit operarios in vineam
suam, lucernalem, qux. tunc erat ultimum monacho-
rum pensum, attribuit undecim», qua est ultima
operariorum hora. Imo ipse Cassianus eodem ca-
pite hunc ultimam cursus divini horam appellat ve-
spertinam, quam celebrari solitam olim hora duode-
dunt : » et uno vocabulo, 3vx vovv. Glosse Cvrilli B cima liquido constat. Sed his videtur adversari se-
cernarum accensiones, tempus, Vis lueernas accen-
Y» gvebix, lucernarum accensio, Latine, Prima faz.
Macrobius lib 1 Saturn., cap. 5 : « Deinde vespera,
etc. Ab hoc tempore prima fax dicitur, deinde con-
cubia. » Censorinus tamen subjicit crepusculo pri-
mam facem. Horatius lib i, epist. 2, appellat prima
lumina : .
..... et totidem plagis consumimus hostem
Lento Samnites ad lumina prima duello.
Est ergo lucernarium vespertina synaxis, in qua lu-
cernz in ecclesia accendebantur, eL vespertini officii
cursus agebatur. Illius mentio fit in concilio Toletano
3, can. 9 : « Lucernarium vero nisi in ecclesia non
legatur. » In Regulis S. Augustini et S. Isidori infra
citandis, et in Vita S. Cesarii Arelatensis lib. 1 :
« Frequenter etiam matutinis ad lucernarium propter
advenientes, homili: recitabantur. » Sed lege, et ad
[ucernarium. Matutini enim et lucernarium distin-
uuntur. Cassiano lib. 1 de diurnis Orationibus, cap.
, dicitur /ucernalis hora. S. Ambrosio lib. 11 de Vir-
ginibus, Hora incensi. Grxci Patres 3o; vexóv dicunt.
Jta sexta synodus, can. 91, Palladius cap. de Taben-
nesiolis, xal iy «và Juxwvwro Óo0sxa, id est, et in lucer-
nario duodecim, ubi ab interprete male redditur, et
in matutino. lta in peenis brevibus, qux: S. Basilio
tribuuntur, art. 50 : Zcxíto sig mpsctuy n» £o coU
207. vtxoU, id est, « Stet in oratione usque ad lucerna-
rium. » Et in liturgia Presanctificatorum : 'o 86
£s p &36 À£ytt tàc tUyaz ToU )ug vc o0, id est, « Sacerdos
wero dicit preces lucernarii. » ÁÀ S. Basilio lib. de
Spiritu sancto, cap. 29, et S. Gregorio Nysseno in
Vita S. Macrinz dicitur é&Odz £0; toz «pui, id est,
Iucernalis gratiarum actio, eta S. Épiphanio in sy-
ncpsi Jvxvixol Jo)poi, id est, lucernales psalini. Quod
autem lucernalis synaxis eadem sit cum vespertina,
patet ex canone citato sexte synodi : Ar)ov roig
vtGTOl; xoÜtetout), GgT6 pitR Tuv dy TO Gcaft67Tq
£g ptyZy tv ispou£vov mpog xà Üusizac ;ntov &'G«00y,
xzt& xpatoU» £Üoc, pxOtv« yovo Y)Uvutty bz pl coe pte
XT Tuy opui écrípa;, xaU' v» pi:à Tn» Éxuté
Ju x vtróà t'aoóoy , etc., i1 est, « Fiaelibus manifestum
facimus quod in sabbato post ingressum sacerdotum
vesperiinum ad altare juxta receptam consuetudi-
nem, ut nemo usque ad sequentem vesperam in Do-
minica genuflectat, in qua. post ingressum in lucer-
nario rursus genua flectentes sic orationes Domino
fundimus. » S. Basilio cap. citato : 'Eóofs «oig va-
Tp«3Gt» jn uw) ctony tà» xcopu rürtptyoU putos Ói-
&O«: , id est, « Visum est Patribus nostris gratium
vespertini luminis haudquaquam silentio accipere. »
Concilio Emeritensi can. 2 : « Oportet igitur sicut in
aliis ecclesiis vespertino tempore post lumen obla-
tum, prius dicitur vespertinum. » S. Hieronymo epist.
ad Lotam : « Ássuescat lucerna accensa reddere sa-
crificium vespertinum. » Ex his infertur lucernarium
celebrari solitum hora duodecima : quia vespertina:
synaxis cadentibus radiis solis agebatur, ut disertis —
PaTRhor, CHI.
cunda explicatio psalmi cxix, qui vulgo S. Hiero-
nymo tribuitur : « Monachi dicimur, et licet non
simus, quales esse debemus, tamen dicimur. Hora
tertia oramus, hora sexta oramus, nona lucernarium
facimus. » Sed puto locum esse corruptum, et le-
endum esse : « Nona oramus, vespera lucernarium
acimus. » Nam postea distinguit nonam a lucerrna-
rio : « Videte quibus horis semper in obsequio Dei
suscitamur. Videte quid dicat hora tertia, sexta,
nona, lucernarii, media nocte, gallicinio, mane pri-
mo. » Preterea constat ex omnibus auctoribus cita-
tis, et citandis nonam distingui a lucernario. Ve-
spere igitur in ecclesiam conveniebant episcopus,
clerici et c:xteri fideles, monachi in sua oratoria.
Tunc lucern:e accendebantur, ut constat ex loco citato
S. Basilii; et hoc dicebatur, lumen offerre , ut pla-
num est ex concilio Emeritensi, can. 2 : « Post
lumen oblatuni) prius dicitur vespertinum, quam so-
C nus. » Hac enim hora lumen Deo offerebatur, ut no-
tum est ex Prudentio in Cathemerino, hymno 5 :
O res digna, Deos, quam tibi roscidze
Noctis principio g:ex tuus offerat ,
Lucem, qua.tribuis nil pretiosius.
Ubi noctis principium late sumitur pro vespera. Dum
accendebatur lumen in ecclesia Mozaraba, ejusmodi
preces, qu: in ejus breviario habentur, dicebantur :
« Dies sive sit festivalis, sive privata , semper horz
incipiunt a vespertinis ante diem : et principium
fit per invocationem Jesu Christi oratione Domi-
nica pracedente, suhmissa voce dicendo : Kyrie
eleison, Chrisie eleison, Kyrie eleison, Pater noster;
el alta voce : /n nomine Domiui nostri Jesu Chri-
sli lumen cum pace, boc est, lumen oblatum. Re-
sponde;ur a circumstantibus : Deo gratias. Et pre-
soyler dicit : Dominus sit semper vobiscum. Re-
spondetur : Et cum Spiritu tuo. Et ordo vesperarunm,
sive s t festum, sive non, sequitur per hunc modum.
Primo dicitur psalmus quod est vespertinum, quo
finito presbyter dicit : Dominus vobiscum. Responde-
tur : Et cum Spiritu tuo. Statim dicitur sonus, si sit
festum ; eo quod dies ferialis caret sono, nisi in tem-
pore Hesurrectionis , propter solemnitatem dicitur ;
hxc regula. Sonus est : Venite exsultemus Domino,
jubilemus Deo salutari nostro. Versus, Pra'occupe-
mus [aciem Dei in confessione, el in psalmis jubilemus
Deo. » Et heec clare explicant, quidsit in concilio Eme-
ritano lumen oblatum, vespertinum, et sonus. Quod
quidem lumen oblatum, sive precatio lucernalis dici-
tur etiam lucernarium. lta enim explicandus est
locus Regule S. Isidori, cap. 6 : « In vespertinis
officiis priino lucernarium , deinde psalmi duo. »
Ubi lucernarium non sumitur pro tota synaxi ve-
spertina. Et in Regula 2, qux vulgo S. Augustino
tribuitur, manifeste distinguitur lucernarium a vespe-
ris, cap. 1 : « Hoc idem in vesperis et completorio
servetur. Ad lucernarium autem, psalmus, respon-
29
9t
€ Bf. — Ex RzGorA saneTI Caestumd (cop. 5).
» Apud Palestine et Mesopotamis vel totius
Orientis monasteria exceptis matutinis vel vesperti-
nis diurnarüt orationum modus trin: confessionis
exeuplo statutis trinis psalmis quotidie terminatur;
ut eratiommn assidwitas staurtis Deo temporibus offe-
ratur, et necessaria operattonis officia consummati
juste moderamine spiritalibus obsequiis nnllatenus
valeant impediri. Horarum autem ipsarum, im qui-
bus Deo per totum spatium diet obsequia reddimus,
sorium unum , antiphone tres, leetiones tres. » Lu-
cernarium igitur sumitur duplieiter : prime pro illa
precatione, in qua lumen accenditur ante vesperas,
Secundo pro ipsa vespertina synaxi, qu: a ritu lumi-
nis accendendi, antequam agatur, appelata est lu- B
cernarium. Ihuie autem ritui non. est absinilis ille,
quo ulitur Eeclesia in sabbato Pasche, quando, igne
bencdicto , diaconus trifidum cereum aceendens cla-
mat : Leinen Christi, eà ehorus respondet, Deo gra-
tias. Gr:eci in hreernario , lamine aecefso, non di-
cebant, Deo qratias, sed, Laudamus Patremet Filium
el sancium. Spiritum Dei, ut docet S. Basilius cap.
supra eitato : « Visum est patribus nostris non sus-
cipere cumr silentie gratiam vespertini luminis, sed
simal, nt apvéret, graljas agere, el quis auetor ver-
borusn illorum: lucerbarke gratiarum. acliosjs, non
possumus décere : l'opales tamen antiquam vocene
emittit ; neque cuiquam wi gaam visi sunt impietatem
admittere, qei dicunb : 'Fuvoopsv Iixcépu xoi "Yuv,
xai &yioy Wvroue Gs09.. Laudamus Patrem ei Filium
ek sanctum Spiri:sm Dei. » Hzc autem lucernaria. et
vesperlina synmaxis ita olim agebatuz ex institutione
S. Jacobi. Congregatis ab episcopo in ecekesiam fi-
delibas, primo dicebatur iràvgwog Yrpog , id est,
Jucernalis psalmus. Deinde diacowus dunittebat cate-
chumenos, energumenos, poenitentes, et illuminatos.
His dimissis, clamabat : Quotgnot sumus fideles, ore-
mus Dominum. Dieebatque primas orationem : qua
completa sic orabat : 1ócov x&i &vkotnoo» cnp, ó
8tó;, ete., iJ est, Salva et resuscita nos, Deus, etc.,
qua finita dicebat episcopus : Euxapurixy £n xyrov,
id est. gratiarum actionem lucernalem, hoc modo :
0 &vxpxoc sog x«i &reeotnvoc, id est, Deus sine prin-
cipio el immortalis, ete. Subjungebat diaconus : In-
clinate ad impositionem manuum. Tum dicebat opi-
Scopus : Osé Tlarépov, xai Bupte Tou Bog, elC., id
est, Deus Pairum et Domine misericordie, elc. ; tan-
dem dicebat diaconus, Exite in pace. l:ec habentur
lib. vm Constitutiunum apostolicarum eap. 35, 36 et
91. Ignis eliciebatur ex silice, qui Christum repre-
sentat, ut notum est ex Prudento, hymno citato :
Quamvis innumero sidere regiam ,
Lanorique polum lempade pinxeris,
Inecussu silicis lumina nos tamen
Moostras suxigeno semine quierere.,
Ne nesciret homo spem sibi luminis
In Christi solido corpore conditam ,
ui dici stabilem se voluit petram ,
is igniculis unde geaus veuit.
$. BENEDICTI ABBATIS. ANIANENSIS
A ratio hzec eus. Prima pro inchoatione diei; » Tertia,
] 909
quia Spiritus sametas in eadem hera super apostolos
descendisse (Act. n) primitus comprobatur. « Serta,
pro eo quod immaculata hostia Dominus noster Je.
sus Christus eadem bora in cruce suspeneus obno-
xjos de seternis peecatorum: vineulis lbersvit. 4 Nom
pro eo quod eadem hora Dominus noster descendens
ad inferos sanctorum animas, quz: clausze, tenebris
tenebantnr exinde libersrit, et secus tràansvexit ad
ceelos. Duodecima vero propter terminationem diei,
sicut prima inchoa(ione. Prima vero et duodecim
Qvi certis vicibus tempors dividis,
Merse sole chisos ingruit borridom,
Lucem Christi tuie redde fideliLus.
Neqne in eo hymno agitur de unico cerco; sed de
lychnis plurimis pendentibus de laqueari, ot videre
est in eodem hymno :
Pendent mobilibus lamina funibus ,
ue suffixa mieusnt per laquearía ,
t de languidulis fota natstibus
Lucem perspicuo flamma jacit vítro.
Nec obstat, quod olim in quibusdam ecclesiis hie
hymnus cantaretur in benedictiene cerei Paschalis, ut
habetur in veteri ordine Romano, cum hoe tantum
fieret per accommodationerm.
a Apud Pal«stine, etc. IT2c contractius prolata,
fusiüs tractata reperies : pud cuindem Cassianum [ib.
i de diurga. Orat. cap. 5.
b Tertia quia Spiritus sanctus, e£c. Eamdem ra-
tionem proferunt S. Cyprianus lib. de Oratione Do-
minica, S. Basilins. interrog. 57 Regularum fusius
disputatarum , Fructuosus alibas cap. 10 Regule in
hac Concordia cap. 55, et Lilorus fib. 1 de Otfic.
C ecel. cap. f9, aliam S. Athanasius lib. de Virginitate,
uerit ; aliam Constitutiones apostolicze lib. vu, cap.
Á : « oct &rtogaat) Ev ctf? V0 Tlozvov Das ó RptoC,
id est, quod in ea fora (tertia) Dominus seuwn-
tiam judicii a Pilato acceperit. »
€ Sexta quod immaculata pro eo. Cassianus sexta
hore celebrationem refert ad id quod Christus ia
cruce suspensus nos peccatorum vinculo Hhberavit.
Sed hoc mysterium ad nonam refert S. Cyprianes
libro citato : « kd nonam peccata nostra sasguue
suo abluit : et ut redimere et vivilicare nos puset,
tunc victoriam suam passione per'ecit. » Itaque àdess
Cyprianus, S. Athanasius, et Constitutiones apos-o-
lic: mysterium sexte referunt ad id pracise, quel
ea hora Christus cruci suffixus est ; quibus astipala-
tur Fruciuosus abbas cum ait: « Sexta Dom.aum
in cruce ascendisse. »
d [ora nona pro eo quod eadem hora Demuns ne-
ster descendens ad inferos, etc. S. Atbamasius Ub.
citato descensum Christi ad inferos borzxe duodecim.
it est vesperüinz applicat. Mysterium vero »eox
idem S. Athanasius scribit ideo celebrari, qnia Chr
stus eadem hora emisit spiritum. iba Fre
ciuesus abbas, cum ait : « Nona spiritum eaisasse. »
S. Isidorus, lib. 1 de Oflic. eccl. , cap. 19, qua
« Christus in nonam patibuli cruciamenta porrexa. »
quos lignum Dominic:e crucis hora tertia defixum
o
Hic antem hymnus falso inscribitur, «d incensum ce-
vel Paschalis : seribendem enim est ad incensum (n
cerne, st est in. veteribus exemplaribus , dueinad:
modum recte observavit vir doctissimus Jacobus
Sirmondus seeietatís Jesu (im lib. 1 Carm. Ennod.,
hgm. 1). hisatis indicat titulus libri nempe Catheme-
riot, quo signilleanter ea qux per diem aguntur ;
qued suadet etiain. liymnorum ordo, primus est ad
galli cantmn, seeundus est matutinus, tertius ante
cibum , quartus post. cibum, quintus ad aocensum
lucernce, qui proinde ita incipit :
Inventor rutili dus bone Juminis,
Constitutiones apostolice , quod tum omnia meta e
tremefacta sunt Demino crucifixo : quod horrereat
audaciam impiorum Judzorum, et pessioneas Domàsi
ferre non possent. S. Cyprianus « qaia passiene sea
noswa peceata abluit, et victoriam suem perfecit :
Sed bec nibil aliud sonant , quam Christi expirato-
nein. Ob eamdem rationem nonam olim Romani ob-
servabant, ul videre est apud Tertullianum, csse óe
eadem hora agit lib. de Jejunio adversus Chàcos :
« Itaque in eam usque heram (nonam)
ra est, in. qua a sexta contenebratus eg bis de-
uncto Domino Jugubre fecit officium. »
rr] CORCORDIA REGULARUM. — CAP. XXIV. ! 910
pro inchoatione * et terminatione diei postea a Pa- A orabo, Domine, mane exaudies vocem meam (Psal. v).
tribus sunt adjunct»; tertiam autem et sextam et
nonam etiam ab apostolis legimus fuisse celebratas.
b Nam tertia. hora super apostolos in orationum of-
ficio constitutos Spiritus sanctus descendit (Act. 1) ;
sexta vero hora legimus Petrum , dum in coenaculo
oraret, subito in excessu mentis vas illud, quod qua-
tuor initiis quasi linteum de celo submissum, vi-
disse (Act. x) ; de nona autem legimus : Petrus autem
el Joannes ascendebant in templum ad horam oratio-
nis nonam (Act. v). Vespertinas autem, vel matutinas
orationes non solum ab apostolis, sed etiam in Ve-
teri Testamento legimus eas in templo Domini sem-
per fuisse oblatas. « Unde et David dicit de vesper-
ünis: Dirigatur oratio mea sicul incensum in con-
Secunda quoque inter primam et tertiam constituta,
quasi quidam limes ponitur. Unde et a monachig
necesse cst, ne otiosa ducatur. Ideo constitutum est,
ut trino psalmorum obsequio frequentetur, quz et
primz: consummet officium, et subsequenter tertiz
incipiat scandere gradum. lta quoque in reliquis
constitutum est hunc servandum esse ordinem horis
tertia, sexta, nona, f duodecima, videlieet atque
vespera ; ut ante et 8 post trinas has legitimas horas
peculiaris orationis prosequantur obsequia. Nocturno
igitur tempore ^ prima noctis hora sex orationibus
celebranda est: ac deinde decem psalmorum con-
centu cum laude et benedictionibus consummanda
in Ecclesia est. 1 Deinde valefacientes invicem, et
spectu tuo : elevatio manuum. moerum. sacrificium B. seconcitiatióni et sutisfacttoni alterutrum insistenteg
sespertinum. (Ps. xiv). Be matutinis autem dieit :
D'eus, Deus meus, ad te de luce vigilo. Et : In matu-
dinis meditabor in te, quia factus es adjutor mous
(Ps. vxi3). |
&1V. — Ex RxcuLA saNcTI FRUcTUOSI (cap. n).
d Prime hore observand: mensura sancita est,
dicente Propheta : Mane astabo tibi, * et videbo te,
quia iw 6s Deus molene iniquitatem. E4 iterum: Ad te
& Ft terminatione diei. Hujus horx duodecimm:e seu
vespertin mysterium S. Athanasius ad Christi de-
$censum ad inferos refert, ut supra notatum est.
"Tertullianus lib. eitato cum aliis conjeeturis refutat
P'sychicorum conjecturas, dicit posse ad Christi se-
pulturam referri : « Hoc si magis ad religionem sapit &
Christianam, dum rmagís Christi gloriam celebrat,
possum :zque serz stationts eodem rei ordine statum
figere, ut jejunemus ad serum exspectantes tempus
Dominmez sepulturze, eam Josephi postulatum detulit
corpus et condidit. » S. Isidorus, cap. 20, refert ad
sacrificium legis veteris vespertinum : atque etiam
ad nova legis augustissimunr illud sacrificium ve-
spertinum, quo Christus carnem et sanguinem suumi
dedit apostolis in suprema ilfa eama : « In novo quo-
que testamento eo tempore Deminus et Salvator
coenmamibus apostolis mysterium sui corporis et san-
guinis initio tradidit : ut tempus ipsum sacrificii ve-
sperum ostenderet szxcult : proinde in honorem ac
memoriam tantorum sacramentorum in his tempo-
ribus adesse decet Dei conspectibus et personare in
ejus cultibus orationum nostrarum illi sacrificium
offerentes. » S. Cyprianus scribit hanc horam ve-
spertinam celebrari, quod recedente sole oranduin
laxant muieo debita : et pietate paterna, qui i se-
gregati a ccetu fraterno ob negligentiam soam fue-
rant, inereantur indulgentiam. Tunc demum per-
gentes ad cubilia, atque in unum conjuncti coeuntes
ad perfectionem pacis, et reorum absolutionem,
cantatis tribus psalmis juxta morem cum- laude, et
beuedictome, symbolum: Christiame fidei communi
omaes recitent voce ; ut fldem suam puram coram Deo
plicetur, quia, qua hora contigerit, SS. Patres am-
igunt. Prima hora ob missos operarios in vineam
celebratur, ut. vult Fructuosus abbas. Sed de bis
plura vide apud Walfridum Strabonem lib. de Rebus
eccl., cap- 25; Amalarium Fortunatum, lib. 11 de
Offic. eccl., cap. 2, et Rupertum lib. 1 de divinis
Offic., cap. 2.
b Nam tertia hora super apostolos im orationum
offício constitutos, eic. Idem habet Tertullianus lib.
contra Psychicos: « Porro, cum in eodem commen-
tario Luc: et tertia bora oratioque demonsiretur,
sub qua Spiritu sancto initiati pro ebriis habentur ;
et sexta, qua Petrus ascendit ad superiora : nona,
qua templum sunt introgressi, cur non intelligamus
salva plane indifferentia semper et ubique omni tem-
pore orandi, tamen tres istas horas, ut insigniores in
rebus humanis, quà diem distribuunt, qux» negotia
distinguunt, quz» publice resonant; ita et solemniores
fuisse in orationibus divinis? »
€ Unde et David de vespertinis, etc. Ita Fructuosus
abbas, cap. 10 Regule : « Vespera David cecinisse,
dicens : Elevatio manuum mearum sacrificium vesper-
tinum. »
d Prime hore. Hxchabentur in Regula ms. S: Fru-
$jt, ut Christus vera lax ad nos veniat : « Recedente P ctuosi Bracarensis, cod. Crasseusis eodein capite.
item: sole, et die cessante necessario rursus orandum
est. Nam quia Christus sol verus et dies est verus,
sole ac die szculi recedente, quande oramus ac peti-
znus, ut super nos lux denuo veniat, Christi precamur
adventum, lucis zeternze gratiam prxbiturum. » Idem
patet ex Prudentio initio hymni supra citati. Sed ut
alquid de medi: noctis synaxi dicamus, S. Athana-
«itis. Hb. de Virgiuitate ail eam agendam esse, quia
€hristus media nocte surrexit a mortuis. S. Fructuo-
sus abbas : « Quia ea hora clamor factus est: ecce
sponsus venit, exite obviám ei : ut, ea hora cum.
ad judicium venerit, non nos dormientes, sed vigi-
Jantes inveniat. » Matutinos vero, seu laudes matu-
$i1ras ad Christi resurrectionem refert S. Cyprianus.
« Nam et mane orandum est, ut resurrectio Domini
3na tutina oratione celebretur. » Eamdem refert. ra-
tionem pro Gallieinii synaxi Fructuosus abbas :
« €aHiciniam, Christum a mortuis resurrexisse. »
Nec miram si Christi resurrectio diversis horis ap-
e Ei videbo te. Vllud te nullibi reperiri posse cxi-
stimo. S. Hieionymus tamen, sive quis alius auctor
horum commentariorum in psalmos subaudiendum
esse putat; cum ait: Et videbo, subauditer, te, vi-
ebo.
f Duodecima atque vespera. In Regula ms. legitur:
Usque vesperam. Reclius, ut arbitror. Nam duodeci-
ma nou distinguitur a vespera.
.. 8 Post trinas has legitimas horas. Nempo. tentiam,
sextam, et nonam
h Prima noctis hora. Queum: quidam appellant ini-
fium noctis, qu:e respondet nestro completorio.
i Deinde valefacientes. Va S. Isidorus, cap. 6 Re-
gule : « Ante somnum autem, sieut mos est, pera-
cto completorio, valefactis ivicem: fratribus, cum
ouuni cautela et silentio requiescendum est. »
j Segregati. ld est excommunicati : addit, ob ne-
ligentium suam, ut complecfatur eos tantum, qui o
eves culpas ab aliis separantur.
911
ostendentes, *. si quid dubium non est fleri,
cidere, ut nocturno quisquam tempore vocetur a
corpore, commendatam jam fidem suam et expiatam
abomni scandalo conscientiam proferant ante Deum.
Post deinde adeant cubilia summo cum silentio ex-
hibito, gressuque quieto, nec ullus se vel ultra cu-
biti spatium jungens alter ad alterum, vel saltim
alium respicere audens pergat ad lectum suum : ubi
tacit: orationi insistens, psalinosque recensens ulti-
mo orationem suam quinquagesimi psalmi recita-
tione, atque oratione consummet. Nec strepere, vel
mulire ausus aut excreare cum * gratia nocturni
somni capiat silentium. |
a Si quid dubium. In Regula ms., Si quod dubium,
lege ; icut dubium.
Scandalo. Scandalum hoc loco est offensa , rixa :
vide supra.
€ Gratía. Jta correctum est a quodam, cum antea
legeretur : Gracitu, ut adhuc in cod. ms. apparet. In
cod. Crassen:i legitur crucitu, quam quidein lectio-
nem retineo : ut sit erucitus sonus vehementior ex-
creationis per onomatopeam; nam durum esset
excreationem absolute prohibere.
d Kyrie eleison. Ms. Vict. p. addit : Cum preci-
bus.
e Et misse sint. In commentario Smaragdi legi-
tur: Et missa sunt. In. ms. Vict. p., Et missa est.
Sed hzc posterior lectio omnibus codicibus, quos
viderim, adversatur. Locus obscurus; cujus duas
rofert interpretationes Siaragdus : « Quo. in aliis
ocis dicit, et completum est, hac in clausula, ef
miss sunt, dicit : et missa sunt, repetit. Orationes
enim oflicii, quie a nobis sunt. complete, Deo sunt
misse, quia in illius honore sunt ceie. rab; aliter :
orationes, id est, collecte, qux in fine cursus a. sa-
ceriote dicuntur miss.e, id est, Deo missiv vocantur, »
Qu:e secun:la interpretatio potior. vi.etur : proser-
tim cuim alias nullam (aciat. explicitain. colles tarum
mentionem S. Pater Benedictus quie sane illius aita-
te erant in usu, quamvis fortasse non. suh. eadem
formula ac nuuc. Qnoi misse collectis. significent
fuse satis cap. £5, ad S. Isidorum probatum est.
Itaque miss:e loc loco. collecte. sunt seu orationes,
qug, juxta Cass.auum, ad. finem. cujusque psaluii
dice. autur a sacerdote, quarum merntionem tantui
jn fine horarum facit S. Pater Benedictus brevitatis
Causa, tanquam rei suis monachis vulgaris et trita,
quema nodum postea. agit de brevi oratione veluti
obiier et per transennam, tanquam de re. monachis
nota, quie majori explicatioue non indigeat. Vel
cerie dicendum 5. Pairem Benedictum juxta aliorum
morem, quem supra declaravimus, rejecisse ejus-
. modi collectas ad finem cujusque horz, ita ut plures
dicend:e sint, no:una, atque ob eam rationem dixis-
se, miss. sint, non, missa sif. Nec onstat quod agens
de nocturnis et matutinis nullam faciat. mentionem
norarum missarum, sed tantum dicat : Et comple-
tim est, Nam 0b. istarum prolixitatem horarum in
eis plures hujusmodi collectas recitari noluit : quia
his boris inulta. addidit preter antiquorum monpa-
chorum consuetudinem , ut patebit. legenti iibrum im
Cassiani de nocturnis Orationibus. L0 h:ec objectio
no..is favet : quia nulla potest esse alia ratio cur in
prima bora et sequentibus ordinandis constanter
dixerit, et misse sint, vel, miss:e fiant, in. superiori-
bus vero, et completum est, quam nostra de hujus-
modi missis interpretatio, etsi non inficiet in noc-
turnis et matutinis unam saltem fuisse collectam.
Dicet aliquis per missas significari missionem chori.
Sed, si hoc ita esset, dixisset : EI. missa sit, quem-
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS »
vel ac- A AP»ENpix ]. — Quanti psalmi per easdem horas
912
dicantur.
(Ex Regula S. Benedicti, cap. 17.)
Jam de nocturnis, vel matutinis digessimus ordi-
nem psalmodi:x : nune de sequentibus horis videa-
mus. Prima hora dicuntur psalmi tres singillatim, et
non sub una gloria. Hymnus ejusdem hor: pos:
versum : Deus in adjutorium meum intende, aute-
quam psalmi incipiantur. Post expletionem vero
trium psalmorum recitetur lectio una, versus : et
4 Kyrie eleison, * et misse sint. Tertia vero, et
seXla et nona eodem ordine celebrantur : f orztio,
idest, versus, hymni earumdem horarum, € temi
psalmi, lectio, et versus, Kyrie eleison, ct missz sint.
Si major fuerit congregatio, cum antiphonis, t si
admodum diaconus in fine sacrze liturgise dicit : lie,
missa est, id est missio : non, Ite, misse sunt. Qoem-
admo:lum prisci Greci perfecto sacrificio, dicebant,
&ytate, id est, dimissio, in singulari. Haec sunt que
favere possunt secundz interprelationi Smarag,
etsi prior non sit omnino repudianda, cum sua pro-
babilitate non careat. Quidam recentior th
vir sane doctissimus, huuc S. Benedicti locum, et
subsequentes de sacrosancto miss» sacrificio expo-
nit. Sed hzc explicatio non mihi probatur: primo,
«quia nimis onerosum essel (ot missas comunes,
seu conventuales, ut vocant, celebrare; secundo,
quia vix superesset tempus ad opus manuum, et ad
lectionein divinam ; tertio, quia olim missa celebra-
batur hora tertia, id est, nona nostra matutina, si re-
fic.eadum esset meridie, et dies a jejunio vacaret:
sexta, si jejunandum esset usque ad nonam ; nos
in Quadragesima, si tantum refectio esset ad ve:ge-
ram, ut docet Valfridus Strabo, cap. 23 de Rebus
eccl.; Micrologus, lib. de Eccl. observationibus, cap.
49, et Amalarius Fortunatus, lib. n1 de Officiis eccl.,
cap. 52. I1 videre est apud S. Epiphanium in synop-
si Cassianum lib. 11 de diurnis Orat., cap. 2; Si.o-
nium, Lb. v, epist. 17; Gregorium Turopens--m de
Vitis Patrum de S. Nicetio; Gregorium Magnum,
howil. 5 in Ex angelia; Joannem Moschum, cap. Z.
Prati spiritualis. In. concil.o Bracarensi 3, cap. 1€.
et Bracar. 11, cap. 19, nunquam vero post vesperaan
et con pleto ium, quod tamen contingeret, s& Li:
regule lucis miss de sacrificio liturgico | intellige-
reutur.
! Qra'io, id est. versus. Ita in omnibus co. r -
stris mss. excepto Victor. p. in quo sic ha.etir:
Tertig vero, sext? et nong eodem ordine ceict-:ar
oratio, id est versus, eic.; apud S. Dunstanum «z1-
tur, id esi, oratio, versus. Sed quanam sit Dujosiii-
& oratio, eL quare potius terti, sextie, el D9as ,
quam aliis horis przsponatur, non video? ijaqwe ke-
ctio vulgaris retinenua est : Oratio, id es; versus, «t
expl:cat S. Benedictus quid sit oratio; nempe ve-
sus: Deus in udjutorium, etc. , quo Dei auxilia
efllagitainus.
€ f'erui psalmi. Sequitur morem priscorum P
truni, qui bas tres horas ternis psalm.s absolvenzs
putarunt Cassianus, lib. m de diurnis Orat.,cap. 5-
c ltaque in Paliestinz: vel Mesopotamiie monasseris
ac totius Orientis supra dictarum horarum (iertzz.
SeXt:e, el noni) solemnitates trinis psalmis quet-
aie finiuntur. » Hoc etiam iustitutum sequitur 3.
lsidorus, cap. 6 suz& Regule : « In tertia, sexia v:
nona tres psalmi dicendi sunt. » À qui;usikasm odia
tertia ternis psalmis, sexta senis, et nona novem
decurrebantur, ut testis est Cassianus, lib. 1 de Noc-
tur. Orat., cap. 14.
h Si vero minor in directum psallantur. Nempe
tertia, sexta, et nona. Ratio hujus instituti es : qua
minori congregalioui non esset salis temporis sd
915
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXIV. APPENDIX.
-
914
vero mitntor, in directum * psallantur. Vespertina au- À est, Dominica et secunda feria; tertia feria jam ad
tem synaxis quatuor psalmis cum antiphonis termi-
nctur. Post quos psalmos 5 Apostoli lectio recitanda
est. Inde responsorium, Ámbrosianum, versus, can-
ticum de Evangelio, et « oratio Dominica; et fiant
misse. d Completorium autem trium psalmorum
dictione terminetur. Qui psalmi * directanei sine
antiphona dicendi snnt; post quos hymnus cjusdem
horz, lectio una, versus : Kyrie eleison, f benedictio;
8 post miss: fiant.
ArrexpiX lH. — Quo ordine psalmi dicendi sunt.
(Ex eadem Regula, cap. 18.)
In primis semper diurnis horis dicatur versus:
Deus in adjutorium meum intende : Domine, ad adju--
vandvm me festina, ^ etc. Inde hymnus uniuscujus-
"tertiam, sextam vel nonam psallantur terni psalmi 2
centesimo nonodecimo usque ad centesimum vigesi-
muni septimum, id est, psalmi novem. Quique psal-
mi semper ? usque ad Dominicam per easdem lioras,
P itidem repetantur. Hymnorum nibilominus, lectio-
num, vcl versuum dispositione unifórmi cunctis die-
bus servata. Et ita scilicet, ut semper Dominica a
centesimo octavo decimo incipiatur. Vespera autem
quoti.lie quatuor psalmorum modulatione canatur.
Qi psalmi incipiantur a centesimo nono usque ad
centesimum quadragesimum septimum, exceptis his,
qui in diversis horis ex eis sequestrantur, idest, a cen-
tesimo septimo decimo ad centesimum vigesimum
septimum, et centesimo tricesimo tertio, etcentesimo
que hore. Deinde prima hora Dominica i dicenda, B quadragesimo secundo. Reliqui omues in vespera di-
quatuor capitula psalmi i centesimi octavi decimi
k dicantur. Reliquis vero horis, id est, tertia, sexta,
vel nona terna capitula supra scripti psalmi octavi
decimi dicantur, Ád primam autem secundz ferix
dicantur tres psalmi, id est, primus, secundus, et
sexius. EL ita per singulos dies ad primam usque
1dominicam dicantur per ordinem terni psulmi
ugque ad nonum decimum psalmum : ita sane, ut
nonus psalmus, et septimus decimus partiantur in
duas glorias: et sic fiat, ? ut ad vigilias Dominica
semper a vicesimo incipiatlur. Ád tertiam, vero
sextam, nonamque ferixz secunde, novem capitula,
qu: residua sunt de centesimo decimo octavo, ipsa
terna per easdem horas dicantur. Expenso ergo
cendi sunt. Et quia minus veniunt tres psalwi, ideo di-
videndi sunt, qui ex numero supra scripto 4 fortiores
inveniuntur, id est, centesimus tricesimus octavus, et
centesimus quadragesimus tertius, et centesimus qua-
dragesimus quartus. Centesimus vero sextus decimus,
quia parvus est, centesimo quintodecimo conjungatur.
Digesto ergo ordine psalmorum vespertinorum , reli-
qua, id est, lectiones, responsoria, hymni, versus,
vel cantica, sicut supra taxavimus, impleantur.
Ad completorium vero quotidie iidem psalmi repe-
tantur, quartus, * nonagesimus, et centesimus tri-
gesimus tertius. Disposito ordine psalmodiz diurnz,
reliqui omnes psalmi, qui supersunt, zequaliter divi-
dantur in septem noctium vigiliis, * partiendo scili-
psalmo centesimo octavo decimo duobus diebus, id C cet, qui inter eos prolixiores sunt psalmi, et duode-
opera diurna : maxime cum minoris congregatio-
mnis monasteria sint etiam minoris substanti: : ita
ut necesse sit quosdam ex iis foris frugibus collizen-
dis aut operibus puta culinz, et similibus occupari,
paucis admodum in cloro remanentibus, quibus
grave esset has horas solemni cantu persolvere.
^ Psallantur. Vict. ma., Canantur.
b Apostoli. Abest ab aliis cod. mss. nostris et S.
Dunstano.
5 € Oratio Dominica. Vict. p. addit : Cum preci-
us.
4 Completorium. Ita appellat hanc horam S. Isi-
dorus, cap. 6 sux: Reguli, sed lib. 1 de Officiis ec-
clesiasticis, cap. 21, appellat completas, nonnulli
Patres completam : et debet dici sub noctis initium;
unde a S. Columbano, cap. 7 suz Regule dicitur
i nitium noctis, et a S. Fructuoso Bracareusi, cap. 1
in aliis cod. nostris mss., nec habetur apud Turre-
crematam, nec in editione Colinzi, néc in veteri
Parisiensi : sane superflua videtur, cum non sit in
aliis horis supra explicatis.
h Etc. S. Dunstanus cum vulgo editis habet, Et
gloria. . ]
i Dicenda. Vict. p. addit : Sunt, omittitque ver-
bum dicantur, quemadmodum vetusta editio Pari-
siensis, qu:e etiam pro dicenda, ponit dicendo.
j Centesimi octavi decimi. Cod. p. Vict. addit: Que
sequatur hymnus de fide catholica, id est, symbolum
S. Athanasii. Sed h:ec sunt addititia.
'k Dicantur. Hoc vocabulum desideratur in cod.
mss. S. Germ. ma., S. Far. et Vict. p.
1 Ad dominicam. Vict. ma. addit : Diem.
m Usque ad nonum decimum. Inclusive.
» Ut v gilias. Vict. p., Ut vigilie Dominice semper
sux Regul» prima noctis hora. Et videtur esse illa J) a vigesimo incipiantur. Vetus editio Parisiensis, «t
synaxis quam S. Basilius afenctv , id est, petitionem
appellat : in illa enim, quemadmodum in completo-
rio, petitur a Deo noclis quies secura et placida, ut
notat S. Basilius. Qu:e quidem hora in Oriente vix
ante S. Basilium reperitur, nece in Occidente ante
ad vigilias Dominicas.
» Usque ad dominicam. In Vict. ma. deest «à us-
e.
P Itidem. Hxc vox desideratur etiam in Vict. ma.
q Fortiores. ld est, majores, prolixiores, ut supra
$3. Benedictum. Imo post S. Basilii etatem in multis. observatum est.
locis Orientis non fuit, ut patet ex supra dictis de
horarum diversitate.
€ Directanei. lta in cod. nostris mss. cum S. Dun-
$tano, vulgo legitur, Directaneo. Jubet S. Benedictus
conpletorii psalmos in directum recitari , ut fratres
cito eant cubitam, cum baec hora diceretur sub ini-
tium noctis, seu prima noctis hora.
f Bvnedictio. Col. ms. Ebrul,, Et benedictio. Vict.
p-» Benedictiones, de hae completorii benedictione
hoc statuitur, in add. 1 Capitul. Lud, imp., tit. 48 :
t benediciio post complelorium a sacerdoie dicatur.
€ Kt post misse fiant. Particula post. desideratur
r Nonagesimus. Id est, Qui habitat, etc.; eum-
dem psalmum exsolvi jubet S. Basilius in suprema
illa hora, quam atr», id est, petitionem appellat,
ut supra observatum est.
s Partiendo scilicet qui inter eos prolixiores sunt
sal mi. Hanc institutionem secuta est synodus Nar-
bonnsis sub Reccaredo rege : « Hoc quoque defi-
nitum est, ut in psallendis ordinibus gloria dicatur
omnipotenti Deo. Per majores vero psalmos, s&i fue-
rint prolixiores, pausa:iones fiant; et per quamcun-
que pausalionem gloria Trinitatis Domino decante-
tir. » Pausationes autem ist: sunt psalmorum im-
"T
$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
916
im per unamquamque constituantur noctem. * Hoc A Quia nimis iners devationis su» studimm vel servi-
praecipue commonentes, ut si cui forte hxec distribu-
tio psalmorum displicuerit, ^ ordinet, si melius ali-
ter judicaverit : dum omnimodis id attendatur, ut
emni hebdomada psalterium ex integro numero
€ centum quinquaginta psalmorum psallatur; et
Dominico .die semper a capite repetanturad vigiliag.
terstitia, in quibus cessantes a psalmodia breviter et
submisse orabant, juxta veterum monachorum im-
stitutum, quod videre est apud Cassianum, lib. u de
- imocturn. Orat., cap. 11: « Et idcirco nepsalmos qui-
dem ipsos, quos in congregatione decantant , conti-
muata studemt pronuntiatione concludere. Sed eos
pre numero versuum duabus vel tribus interscisio-
nibus cum orationum interjectione divisos distinc-
tim particulatimque consummant; » et hzc loco
citafo concilii nón minimam lucem afferunt.
& iHoc pricipue commonentes, etc. Sciebat S. Be-
Dedictus varie a multis Psalterium ordinari. Et vere
bumilis non ita ordinem suum commendavit, ut
noluerit alieno magis stare judicio , quamsuo. Quem
Tamen ordinem nunquam pontifices mutare volue-
runt, quemadmodum observat Walfridus Strabo,
cap. 25, lib. de Rebus ecclesiasticis : « Et etiam ille
ordo laudabilis, quem beatus Pater Benedictus mo-
nachis constituit observandum : scilicet, ut qui pro-
posito a cxteris disoernuntur, etiam continus ser-
vitulis penso aliquid amplius persolvere studeant.
Quam dispositionem ideo a pastoribus ecclesiarum
non interdici putainus, quia et vicina est auctoritati
Romane, et quia beatus Gregorius Vitam egregii
Patris Benedicti describens, Regulam.ab eo descrip-
tam, in qua idem ordo of(iciorum habetur, sua au-
ctoritate statutis ejus favere videtur. » Sed, quia
nonnulli motationis amatores hunc ordinem immu-
ATaverant, iu magno concilio Aquisgrani sub Ludovi-
co Pio statutum est, ut omnes monachi hunc ordi-
nem recitarent, ut docet vetus chron. ms. bibliothe-
c& regis Francorum : « Annotertio Ludovici factum
£st concilium magnum Aquisgrani in mense Augu-
810 : et przeceptum est ut monachi omnes cursum S.
Benedicti cantarent ordine regulari. » Item statutum
«8t etiam Aquisgrani in synodo abbatum sub eodem
Ludovico, ut habetur additione 1 Capitularis Lud.
Amp., tit. 3: « Ut officium, quod in Hegula sancti
Benedicá .cominetur, celebrent. monachi. » Quare
Paulus V, pont. max., qui nostra :4ate Breviarium
pro omnibus $ub Regula S. Patris Bencdicti mili-
lantibus instituit, eandem Psakerii dispositionem
illibatam servari voluit.
.., P Ordinet, si melius aliter judicaverit. Est trajec-
Uo ; nam «o aliter referendum est ad verbum ordinet
hoc modo: Ordinet aliter, si snelius judicawerit.
€ Centum quinquaginta psalmorum. Hunc psalmo-
rum numerum S. Patris Benedicti dedita opera de-
signat ne quis supposititios, peregrinos et apocryphos
C
tium ostendunt monachi, qui minus psalterio cum
canticis consuetudinariis per seplmange curriculum
psallunt : 4 dum quando legamus sanetos Patres ne-
stros uno die hoc swenue ünplesse : quod nos tepi-
di utinam septimana integra persolvamws.
psalmos interjiceret, juxta canonem 59 concilii Lzo-
cÜiceni, quo privati psalmi prohibentur : "Oct s2 à
(QuortxoDe deÀuoóc Aéq«0mi iv «5 Exx)nGie, 1d es,
« Quod ,non oportet privatos psalmos in ecclesu
dici. » Nam fuerunt olim psalmi sub titulo Salomo-
nis et quorumdam aliorum , inquit Theodorus B.i-
Samon, quos quidem concilium privatos appellit,
quod non esseut audbgrilale eeclesiastica recepti.
(^) Psalmosetodas Salomonis inter apocryphas ri
pturas recenset S. Athanasius in synopsi sacrz Scri-
pitur: , de quibus etiam agit Nicephorus patriarcha
Constantinopolitanus in canone, et collocat int
scripturas quibus contradicitur. Sel et ipse S. Atba-
nasius in eadein synopsi inter Davidicos mentionem
facit centesimi quinquagesimi primi psalmi, de q:
infra tractabitur. Multi etiam hzretici cum-
posuerunt, inter quos Hierax, quemadmodum doce
S. Epiphanius, lib. 1 Panarii, heresi. 67 ; Valentines
quoque, ut videreest apud Tertullianum, lib. de Carne
Christi : « Sed remisso Alexandro cum suis sylogi-
mis , quos in ergumeptationibus torquet , eüam
cum psalmis Valenüni, quos magna impudentia quasi
idonei alicujus auctoris interserit , ad unam jam li-
neam congressionem dirigamus » Et infra. « Nobis
queque ad hane speciem psahei paurecinabupntur,
non quidem apostate et hxretici el Platezici Valen-
tini, sed sancüssimi et receptissimi prophete David. :
Donatiste psalmos humano ingenio elaboratos ia
suis ecclesiis canebant, ut docet S. Augustinus epist.
119: « Donatist nos repreheadunt, quod sobrie psal-
limus in ecclesia: cum ipsi ebrietates suas ad canti-
cum psalmorum humano ingenio eompositorum quasi
tubas exhortationis inflanuuent. » Cum euiem S. Be-
nedictus numeram centum ei quinqeaginta psalmo-
rum per singulas hebdomadas prsecipii aléoivi, boc
intelligendum est, si dies festi non occurrant, ip qui
bus psalmi ad ipsam diem perünentes dicuntar, ul
ipse loquitur cap. 14.
4 Dum quasdo legamus. lta cod. ma. S. Germ.
Vict. p.; sed cod. S. Ebrul. et editio Colonicasis
habent, quondo legamus. Nict. ma., dum quen
gamus. S. Dunstanus, Turrecremata, et edit:o Pan-
Bieusis vetus, dum legamus, cod. mis. S. Farea 5
quia legimus. 1i vulgatis scribitur, cum deganas;
clarius et rectus.
*) Psalmi et odx Salomonis ante eliquot enaos editi
eua Ludovico de la Cerda.
CAPUT XXV.
DE DISCIPLINA PSALLENDI.
$ I. — Ex RecurLa samcm Brxgpacmi.
Ubique credimus divinam esse presentiam, et oculos
Domini in omni leco speculari bonos et malos. Maxime
iamem sine aliqua dubitaüone credamus, cum ad
* Qualiter oporteat nos in conspectu. Divinitatis.
em praeclare monet S. Cyprianus, lib. de Oratione
À
D opus divinum assistimus. Idee semper mezaores s
4nug qued ait Propheta : Servite Domine in time
(Psal. 11). Et iterum: Peallite sapienter (Psal. x 1v.
Et: In conspectu angelorum psallam tibi (Psal. cx&xxu'.
Ergo consideremus * qualiter oporteet moe im cos
Dominica : « Sit autem orantibus sermo et precatus
cum, disciplina quietem continens e& pudoreaa. Ce-
[d
9t
CONCORDIA REGULARUM. — CAP, XXV.
918
spectu Divinitatis et angelorum esse. Et * sic ste- A ex verbis sanct Scripturz prudentixe sensus : ! Fau-
mus ad psallendam, ? u£ mens nostra concordet
voci nostrae.
$ Il. — Casstoboh! DE PSALMO CI.
: Hunc modum sanete orationis servandum de-
volissimgs Christianus intelligat, ut id ipeum cogitet
quod orat, ipsus respiciat smente cui supplicat. Om-
nes speriluas €ogiationes excludat, aliud non ad-
mittat exiraneum : ne, ut ait. quidam, 4 puriseimis
fnibus apros unmittere videatur inyprovidus. Hinc
tiam Ambrosii seewmdum Apostolum home sexte
roseus ille hbymnus.redoluit, cum ait :
* Orshbo meute Domiaum,
OQ rabo $ and spiri «
Ne vox Deo sola cauat,
Sensusque noster alibi
Ductus aberi et fluctuans
Vavis przveulue casibus,
Tuuc erim f ac: ejta est
Oratio canen!iium,
Si qur a meus idem gerat
Quod explicat vox cantici.
$1. — Ex Recura Basu (cap. 110).
Jsterrog. € Quid est, paaliite sapienter? (Psat.
xLvi).—Besp. 5 Quod estin omnibus cibis gustu enum-
quenque dignoscere, cujus seporis eit, hoc est, et
gitemus nos sub conspectu Dei stare : placegdum est
divinis oculis et habitu corporis et modo vocis. ?
'Sub Dei couspectu psallebant monachi Cistercienses,
4e quibus sie scribi Stephanus Tornacensis, epist.
6 : « Divina officia cum tanta solegmitale et devo-
tione celebran£, ut ia eorum conceniu voces ange-
lorum sonare Dites: psalmis et byinnis et canticis
spiritualibus ad laudes Dei invitant homines, et an-
gelos uwitapuar. « Et monachi ecaobH S. Galli
tanta cum attentione et devotione canebant, at eun
Conradus rex Romanorum in medium chorum nuces
et pema sparsisset, ne unus quidem puerulus respi-
«ere diguatus sit, ut est in Actis S. Netkeri.
* Sic steamus ed psallendum. Ex hee loco satis
constat monachis S. Benedicti stapdum . esse inter
Jsallendum. Quod :atis etiam colligitur ex cap. 9
egula : « Quibns dictis, dicto versu benedieat ab-
gbas : et ee ibus omnibus ia scamnis legantur vi-
cissim a fratribus, » etc. Idem ferme leeus habetur
«ap. 11; nam qui jubentur sedere dum Jectiones re-
citantur, stetisse cum psallerent, necesse est, maxime
€um tantum genua fleclerent in orationibus et col-
Jectis, ut infra dicetur et cap. 6 : « Concedatur ei
«post abbetem stare et benedicere; » et cap. 05:
« Sic acaedant ad pacem, ad communiopem, ad psal-
anum imponendum, in choro standum. »
b Ut mens nostra concordet voci nostre. Hunc lo-
cum citat Haymo Halberstattensis in cap. v ad Ephe-
sies: « lii vero cantant in corde, quorum mens
concordat voci, juxta illud B. Benedicti : Sic stemus
exd psallendum, ut mens nostra. concordet voci no-
src. » Idem monet S. Basilius in ÀAmmonitionibus
agons de oratione : « Et ne dissonans sit a sono vo-
cis tux sensus tuus, sed inlingue verba vigil in-
£endat. » S. Prosper Aquitanicus in Sententiis,
€: p. 6 : « Vera confessio est benedicentis, cum idem
sonus est et oris el cordis. » S. Isidorus, cap. 6 Re-
£g ul sua: Quando celebrantur psalmorum sacra-
mienta spirítualia, refugiat monachus risus et fabu-
lfz:s; sed hoc meditetur corde quod psallitur ore, »
IPr:eclare sane S. Caesarius Arelatensis, serm. 19 :
« Orantes autem, charissimi, quantum possumus ,
adjuvante Domino laboremus, ut nulla nobis extra-
mea cogitatio subrepere possit, ne forte aliud babea-
gyxrus in Corde, et aliud proferamus ex ore; ne forte,
C
ces, inquit, escas gustabunt, 1 sensus autem verba
discernit (Job. xxxiv). Si quis autem animam suam
íta intendit in singula verba psalmorum, sicu£ gu-
Stns intentus est ad discretionem saporis ciborum,
iste complet hoc quod dicitur : Psallite sapienter.
$ IV.—Ex BzouLa samcTi Baginir (cap. 54).
Imterrog. € Xnde ergo vagatur mens nostra, et
eogttationes diverse ascendunt in corde nostro, et
4uemodo possumus emendare? — fFesp. Vagatur
quidem mens interdum etiam otio, cum non occu-
patur in necessaria sollicitudine, in remissione po-
ita et securitate, non credit prassentein Deum scru-
tantem renes et corda. Si enim hoc crederet, face-
yet hoe quod superius dictum est : Providebam Do-
minum in conspectu meo semper, quia a dextris est
enihi, ne commevear (Psal. 11). Qui autem hoc agit !
nee horum similia, neque vagabitur unquam, neque
babebi otium vanis cogitationibus indulgere, vel
&liquid cogitare quod non ad zdiflcationem fidei per-
tineat, » et ad aliquam anim: utilitatem spectet ,
quanto magis nihil audebit quod adversum sit Deo
et non ei placeat cogitare.
dum liegua Dominum rogat, cogitatio in rebus va-
« nis occupata ab orationis sensu discedat; et inde
acquirat peccatum unde puit babere remedium. »
€ Hunc modum, ete. Hxc reperiuntur apud Cas-
eiodorum Comsentario in psalmos, psalmo citato.f
4 Purissimis foniibus epros iumittere. Ex. Virgi-
Jio, 11 Bucolico :
. 6 liquidis ipamiai foptilius apros.
€ Orabo mente Dominum, etc. lli versus non ex-
stant, in operibus excusis S. Ambros. Canebantur
hora sexta, ut notum est ex Cassiodoro lioc loco.
4 Accepta est. Lege : Deo accepta est, ut apud Cas-
giodorum.
E Quid est, psallite sapienter? Exstot apud S. Ba-
Silium inter. 279 Regul. bhrev., et apad. Bufjaum ,
cap. $7.
h (uod est in omnibus cibis. Prxclare Basilius in
Ammoniionibus : « In tempore psalmorum sapien-
ter psalle, fili, et. spiritales camitue vigilanter cane
coram Domino : ut virtutem psalmorum facilius
possis advertere. Omnis enim duritia cordie eorum
dulcedine emollitur. Tunc dulces fauces habebis,
gaudensque cantabis : Quam dulcia (aucibus meis
eloquia tua. super mel ori seo. Nee poteris sentüne
dulcedinem , nisi cum sumgua vigilauua et sapientia
eantaveris. Fauces enim, inquil, escam guelabunt,
sensus autem disceruenf. Sicut ergo ex carnalibus es-
cis alitur caro, ita ex divinis eloquiis interior homo
gutrilur et pasciáur. »
i Fauces escas gustabunt, etc. Citatur locus ordine
preepostero.
) Sensus. ln recentiori interpretatione S. Basilii,
mens. Utrumque juxta locum ciatum a Basilio in
quo est vouc, id esl, mens, sensus. At in Biblizz com-
muni versione est auris, juxta Septuaginta oc, id
est, auris, e£ 1extum Hebraicum Tw, Oaen, quod
)dem sopat. Citatio ergo olim corrupta apud Basi-
hlu:m, cum ek ovc factum est voog.
k Ugdeergo. Exstat apud S. Basilium, interr. 21
Regul. brev., et apud Ruf., cap. 28. |
l Nec horum. Lege, vel horum, ut apud Ru&num.
m Et ad aliquam anime utilitatem spectet. ln textu
Graeco, x&v yotóv sivo Qoxj, id est , etsi bonum | il-
lud esse videatur.
——
--
919
$ V. — Ejuspeu (cap. 108).
Interrog. * Quomodo obtinebit quis ut in oratione
sensus ejus non vagetur? — Resp. Si certus sit se
assistere ante oculos Dei. Si enim quis judicem suum
videns vel principem , ei loquens cum eo, non sibi
credit licitum esse vagari oculis et alios aspicere
dum ibi loquitur, ^ quanto magis qui accedit ad Do-
minum nusquam debet movere oculum cordis, sed
intentus esse in eum qui scrutatur renes et corda
(Psal. vi), ut impleat illud quod scriptum est : Le-
vantes puras manus sine ira et disceplatione (1 Tim. n).
8 VI. — IrEM iPsk (cap. 119).
Interrog. * Si possibile est obtinere hominem ut
in omni tempore et loco non vagetur mens sua, vel
quomodo id (ieri potest? — Resp. Quia possibile est,
ostendit ille qui dixit: Oculi mei semper ad Domi-
num (Psal. xxxiv). Et. iterum : Providebam Domi-
num in conspectu meo semper, quia a dextris est mihi,
ne commovear (Psal. xv). Quomodo autem possi-
Lile sit przediximus, id est, si non demus animz no-
sirxe otium , sed omni tempore de Deo, et de operi-
bus, ac de beneficiis ejus , et de donis cogitemus,
el haec cum confessione et gratiarum actione semper
volvamus in mente, sicut scriptum est
$ VII. — Ex REGULA SANCTORUM PAULI ET STEPHANI
(cap. 9).
4 Somnus cum opus Dei dicitur, cum Dei auxilio
omnino a nobis fugandus est. Timentes illud pro-
phetz : Maledictus qui facit opus Dei negligenter (Jer.
xLvini). Et illud : Dormierunt somnum suum, el nihil
invenerunt omnes viri divitiarum in manibus suis (Psal.
LXXY).
$ VIII. — ITEw ist (cap. 9).
* Nulli liceat tempore, quo opus Dei canitur, qua-
libet occasione sermonem contra alium fratrem pro-
ferre : nisiseniori tantum, cui sine dubio solent cau-
$e cujuscunque rei aut ordinande aut corrigendz
nonnunquam emergere.
$ IX. — Ex RecuLA saNCTI AURELIANI (cap. 9).
f Ad vigilias $ nullus dormiat. Si vero Dominici,
* Quomodo obtinebit. Habetur apud sanctum Basi-
lium interr. 201 Reg. brev., et apud Rufinum cap. 57. -
b Quanto magis qui accedit ad Dominum. Przcla-
re idem Basilius in. Ámmonitionibus : « lIoc stude
in vita tua, ut orationem puram offeras Deo, neque
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
930
À aut festi dies sunt, cum somnus venerit, aliis seden-
tibus stet, ut possit a se somnt marcorem repellere,
ne in opere Dei aut tepidus inveniatur aut negligens.
$ X. — Ir&u iP8E (cap. 95).
Cum psallitur, studeant sanct: animae vestrae b non
vagari animo, verum etiam nec operari aut loqui pr-
sumant : sed , psallite sapienter (Psal. xyv1), sicut
dixit Propheta : Psallam et intelligam (Psal. c). EA
illud : Psallam spiritu, psallam et mente (1 Cor. xi).
Metuens illud : Maledictus homo qui facit opus Da
i negligenter (Jer. xyvin).
. 8 XL—TnacTATUS BEATI AUGUSTINI DE EO QUOD SCRI-
PTUM EST IN EvANGEAIO : Ubi duo vel tres congregati
fuerint in nomine meo.
j Magnam nobis, fratres dilectissimi, securitatem
B in Evangelio Dominus donare dignatus est dicens:
Ubi fuerint duo vel tres congregati in. nomine mes,
ibi sum in medio eorum (Matth. xvin). Si duobus
vel tribus interesse dignatur, quanto magis quando
totus populus in ecclesia fideli devotione colligitnr,
et concurrentium societate membrorum capiti soo
Christo Ecclesie corpus unitur. Ubi sunt , inquit,
duo vel tres congregati in nomine meo. Cum ergo
congregatio ad multos pertineat, videndum est quo-
modo sermo divinus de duobus vel tribus dicendum
esse judicaverit. Ego puto quod de uno possit dici,
qui in domo Dei possit congregari, id est, ut ad exo-
randum Dominum non solum exterioribus, sed etiam
interioribus sensibus et desideriis, fide et operibus
totus introeat. Nam si intra ecclesiam solo corpore,
quisque ille, teneatur, et toto extra ecclesiam corde
versetur, et exterior a spiritu suo divisus et sepa-
ratus ingreditur : et quod est in homine pretiosius,
boc divinis obsequiis peregrinatur: dum solum im
presenti terra retinetur, anima vero per lasciva In-
dibria in multiplices k cursus captiva distrahitur. Ft
ideo quando quisque nostrum ante judicem saum
sternam causam commendaturus assistit, non aliad
appareat intus , et aliud foris sit. Nihil ab bomine
1 departe hominis obtinetur. Nam si dixit : Cbi suat
tendere dehent monachi, ne preter irreverenüz
noxam, quam incurrunt , assidua seu orationis see
psalmodi:e perdant fructum, juxta illud Aggzi pre-
phetz cap. 1: Ponite corda vestra super vias vestras.
Seminastis multum, et intulistis parum ; c
in diversa rapiatur mens tua. Memento enim te sub D et non estis. satiati ; bibistis , el mon estis incbriati;
Dei stare conspectibus, qui occulta cordis conspicit,
et abscondita mentium novit. »
c S ^rtitie, etc. interrog. 202 Reg. brev., et Ruf.
cap. 57.
E Somnus, etc. In cod. ms. Flor. eod. cap.
* Nulli, etc. In cod. Flor. cap. 10.
f Ad vigilias. Supra cap. 25 citatur cap. 29 ejus-
dem Regul:e S. Aureliani huic simile, sed quodam-
inodo prolixius.
€ Nullus dormiat, eic. Idem monet S. Basilius in
Ammonitionihus : « Vigilanter izitur assiste in con-
spectu Dei; in tempore orationum vel psalmorum
non te opprimat sommus. » Circa dormientes in sy-
naxi divina monaciios hzc statuit S. Columbanus in
Peniteutiali ms. : « Si quis dormicrit eum oratur,
$i (requens, duodeciin psalinos cantet; si non fre- !
quens, sex psaluos. »
hb Non vagari animo, In id omnes animi nervos in-
operuistis vos , et non estis calefacti : et qmi merces
congregavit, misit eas in sacculum pertusum. ——
i Negligenter. lta apud Septuaginta, &msissz, dea
negligenter, et apud S. Cyprianum, lib. zi Testis.
ad Quirinum. In versione ^ommuni , fraudulexrr.
j Magnam nobis, etc. luic. tractatui. nomen *5-
Augustini przfigitur, non tamen exstat inter ilbes
Opera, nec ulla imentio fit in Retractationibus, sec
recensetur in Catalogo Possidii. Quedam hujus tra-
citatus pars exstat in brevi quodam sermone Eusebu
Gallicani, cujus initium est: Multum habent salubri-
talis.
k Cursus. Lege, discursus, ut habetur in. przefaie
sermone EuseLin Gallicani, et quidem convenien.ses
ad sensum.
! De parte hominis obtinetur. Hzec nullum senscma
efficiunt; sed lege, ut in sermone przfato : De parte
hominis absentet, ut. iafra loquitur: De temple Da
021
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXV.
922
duo vel tres congregati, quomodo probabitur congre- À manibus apprehendat : si eos statim sine mora pro-
gatus, qui a semetipso cogitatione et vagatione
dispersus est? Et. quomodo erit in medio tui, si
tecum tu ipse non fueris ? « id est, illis, qui poscit,
quoniodo aderit ille qui poscitur ? Quomodo sus-
citabitur judex , si dormitaverit advocatus? Opus
est itaque ut quod postulat vocis sonus, obtineat se-
dulitatis affectus : Revoca intus sollicitam mentem,
per quam omne sacrificium offerre te convenit. De
templo Dei absentare non convenit sacerdotem. Hec
ergo considerantes, fratres charissimi, quotiescun-
que psallimus, aut in oratione procumbimus, jugiter
illud Apostoli consideremus quod ait, orationi instan-
tes el vigilantes in ea (Col. 1v). Et iterum : Psallam
spiritu, psallam et mente (I Cor. xiv). Si enim aut
Jecerit, nocere ei ignis illé non poterit; si vero qua-
lemcunque moram habuerit, sine vulnere jactari non
poterunt. Et quia de multis negligentiis non solum
nos minuta peccata vel ut circumvolantes muscze
jugiter inquietant, sed etiam nos crimina capitalia
ad aliquod malum perpetrandum frequenter instigant,
sicut etiam supra suggessi toto corde et toto animo,
diu noctuque contra insidias inimici, de quo scri-
ptum est (En. v1) quod ei sint
- » . . Romina mille,
Mille nocendi artes, . .,..
pugnare forliter studeamus. Si enim diligenter at-
tendimus conscientias nostras, spiritales ibi pugnas
dum psallimus aut dum orationi insisimus, sxcula- B fieri, et secnndum apostoli Pauli sententiam (I Cor.
res cogitationes intentionem animi nostri a sensu
divine contemplationis averterint, faciunt nos capti-
vis sensibus sine ullo animz fructu huc illucque dis-
currere. Quam rem Christo auxiliante cito poteri-
mus evadere, si similitudinem peccatorum nostrorum
voluerimus attentius cogitare. Si enim pro peccatis
nostris, id est, quz&ecunque male cogitavimus, quz-
cunque injuste diximus, cum ingenti rugitu et ge-
mitu, sicut expedit, supplicamus, cogitationes super-
flu: aut non veniunt, aut si seingesserint, dum eis
non przbemus assensum, cito erubescunt atque dis-
cedunt. Quid enim: homo cogitare debet quando cum
Deo loquitur, nisi tota intentione mentis ad illius
misericordiam intentus aspiciat? Et quia difficile est
ut nobis non subripiant aliquz cogitationes, vel
moras habere in nobis non permittantur. Cogita-
tio enin aut de cupiditate aut de luxuria veniens
sic est quomodo si aliquis carbones accensos in suis
absentare non expedit sacerdotem ; et sensus. est, ut
mens, qui est hominis pars, non absit ab homine
dum orat. |
a ]d est illis qui poscit. Hxc corrupta sunt, nul-
liusque sensus. Lege ut in. sermone citato : Si deest
ille qui poscit.
b ]n arena, etc. Perelegans sane allegoria ducta
ab amphitheatro.
e Et illam quam silva barbara. Lege : Et illam sil-
vam barbaram, quam, etc. Appellat silvam quia sepe
in amphitheatro et circo silv:e pangebantur, in qui-
bus omnis generis ferarum venationem exhibebant,
qualis illa de qua Julius Capitolinus in Gordianis, et D
alia de qua Flavius Vopiscus in Probo; atque etiam
historiam seu fabulam reprzsentabant, ut videre
est in Amphlitheatro Martial., epigr. 21 :
Quídqnid in Orjheio Rodope speetssse theatro
Di itur, exhibuit, Ce«ar, arena tibi.
Repseront scopuli, mirandaque silva cucurrit,
Quale fuisse nemus creditur Hesperidum.
Adfuit immixtum p:cudum genus umne ferarum, ete.
d Siivam barbaram. Ob effusionem humani san-
guinis. Cassiodorus, lib. v Var. , epist. 42 ejus-
zxnodi amphitheatrales ludos et pugnas appellat lu-
dum crudelem, sauguinariam voluptateni, religionem
impiam, humanam feritatem; quam quidem belle
describit S. Cvprianus epistola 1.
e Nam video in moribus nostris. Eleganter et ap-
posite a !mo.lum prosequitur suam allegoria, diver-
sarum naturam ferarum cum nostris vitiis industrie
satis componens, Profusus sane fuit Romanorum
1v) spectaculum Deo et angelis ejus esse cognosci-
mus : et hb in arena mundi hujus contra omnia pec-
cata vel cemmina, velut contra crudelissimas bestias,
nos jugiter pugnare sentimus. Hxc enim qui dili-
genter attenderit, ipse suus aspéctor assistit, et quax-
dam aninize suz divortia inter utiles et. contrarias
voluntates anxius pugnas nutantes inspiciet, et quid
eum.deceat oculo interiore considerat. Diligenter,
quaeso, fratres, attendite et cognoscite quia in no-
bismetipsis habemus amphitheatrum spiritale, * et
illam quam 4 silva barbara in spectaculis fingunt,
quotidie patimur et in ambitu cordis nostri. Ego
enim, fratres, nolo quibuscunque injuriam facere,
neminem profero nuncupatim. Videat unusquisque in
conscie:.tiam suam quid reperiat. e Nam video inter-
dum in moribus nostris f iras leonum, in affectioni-
bus sevitias ursorum, in mente, 8 varietates pardo-
rut, in avaritia rapacitatem luporum, in concupi-
luxus, qui in circi seu amphitheatri munera. omnis
generis feras undequaque exquirebant; quem ele-
anter admodum describit Claudianus in Panegyrico
e Malli Theodori consulatu :
Conveniunt ursi, m»goa quos mole ruentes
Torva l.ycaoniis Helice miratur in astris,
Pe.:ossique ruurt populo mirante leones
Quales Myadonio curru frenasse Cybelle
Opt, et Hc reulei mallent Iregisse lacerti. .
Onvia ruliuinei properant ad vuluera pardi
Semíine permisto geniti : cum forte lesen
Nubili: rem uterum viridis eorrnpit adulter
Hi maculis patres referunt et robore matres,
Qvidquid monstriferis notrit Getulia campis,
Alpina quidquid tegitur nive : Gallica si quid
Silva tenet, jaceat : largo ditescat :rena
Sauguine, consumant totos spectacula montes.
Vide Capitolinum, et Trebellium supra citatos.
t Tras leonum, etc. Ita eleganter S. Chrysostomus
sermone 6 in Il ad Cor. : Dev Quyücopot uofitiv oct
Juysiv Vz«u vÜpérrou, ór«v Aaxrütne' ec Ovot, Orey
pyucutxxne Og ai wapniot, órx» ÓÜ&«vng og xi &prcot,
órav &ptatnc oc ol)oxot, Ora» xXMrtn; og «ul G)ortxtg,
0t«y 3ol«póc 7€ Oe ol Opttg, Oz«y GWGIO X vy tfe Oz XUOV
Id est, « Unde potero discere te habere animam homi-
nis, cum recalcitres ut asini, injuri:e recorderis ut
cameli, mordeas ut ursi, rapias ut lupi, fureris ut vul-
pes, sis dolosus ut serpentes, impudens ut canis? »
€ Varietates pardorusn. Claudianus:
Hi maculis patresreferunt, . 4 .
Vide Plinium, lib. vir, cap. 17,
^-
-
9s
$8. SENEDICTI ABBATIS AXIANENSIS
$i
gcentia * sita onegrorum, b in sensibus stultitiam À Et quia quando gro "peccatis nostris homilivr sy.
vulturum, in memoria oblivionem cervorum, iu mep-
daciis fallaciam vulpium, im invidia venenum vipe-
rarum, in jejunio tarditatem boum, in corde inscitiam
vitulorum, in superbia oervices taurorum, in impa-
dentia frontem arietum, in levitate mobilitatem ca-
preolorum, in visceribus eallum verrium, in cogi-
tationibus volutabra porcerum, in lingaa dentes
aprorum, in conscientia maculas tigriewa, in iracun-
dia tumentia colla .draconum, im peccatis moles
' elephantorum. Unde deprecor ut, agnoscentes nos
tantis periculis circumdatos, attentius pro nobis
invicem Domino supplicemus. Fiant, o Benedicti
frawes et adjutores, vel conservi im Domino, fiant
manus nosue, id est, samct» oratones, simal cum
operibus bonis ad Dominam, et introducti in tam
periculoso agone, et in theatro mundi hujus in. quo
nemo coropetur nisi qui legitime certaverit, lx»tem
Deo et angelis spectaculan prafbeamus, ut ipso auxi-
liante, devicüs et prostratis adversariis, cum trium-
pho ad exernam patriam remeantos illam felicem et
desiderabileg xocem sudire mereamur : Venite, be-
Sedioé Peiris wei, percipite regnum quod vobis pa-
vatum 48 ab origine emundé (Matth. xxvin). Quam
rem at obtimere cu Dei gratia mereamur, sicut
eupra euggessumus, «quando ia orAtione eut caput
inclinamus, a« genua flectàmus, €ota intentiene aai-
Ri, totis viribus labonemus, ne nobis cegitatio aut
superflua aut iniqua swbripiems tentem nostram a
períecta et oompuncta possit oratione subtrahere. »
* Sitim onagrorum. Psal, ca : E unt 944-
gri in sita sua. Onager, seu Ovec &7pioc, id est asinus
silvestris apud (nidos equi magnitudine, aliquando
inajor, toto re albos, te parpereus, eculis
c:eruleis. Cornu illi cubitale media procedit fronte,
cujus scobs in potu data tuetur a venenis. Ejus in-
or pars ei fronti proxima ad duos palmos egregie
candida est, snprema in acumen desinens cum sum-
Ao rubore puricea est, qux media intercedit, nigra.
Qui de eo cornu, vel poculis ex co tornatis hibunt,
nec spasmo, nec xjorbo sacro corripiuntur. Nec ulla
venent vis eis nocere polest, qui ante vel post hau-
Slum venenum aquam aut vinum de ejusmodi cornu
seu poculisbiberint. Robnstissimus est et. velocissi-
mus, ut nec equus, nec aliud animal illum assequi
possit ; ut refert Ctesias Indicorum Jibro apud Pho-
uum in Bibliotheca, n. 71.
4B. [n seusibus sjultitiam sulturum. Lege: In. sen-
sibus subtilitatem. vulurum. Nein hsc avis est acu-
tissimi visus inter extera »nümalia, ex longe inter-
vallo prospioiens escas ab ertu solis in occasum, ab
occasu ad ortum, inquit Orus Apollo. De vulture et
aliis anumalibus bic emumeratis vide Plinium et
A&lianum de anisnalibus.
,* Predicte autem, etc. Hzc susspta suat ex Cas-
siano, lib. r1 de nocturn. Oraüion., cap. 7. Hic au-
tem sabaudi orationes, ex capite citato.
4 Ut finito psalmo. Arguit morem sug provincia
Massiliensis, juxta quem monachi ad finem psolmi
properintes eo nondum Ladito in genua yrocuzobe-
. De his genufexionibus ad fn uj
pealmi infra dicetnr. c cujusque
e Expansis manibus. Mos fuit priscorum Christia-
norum expansis manibus orare. Tertullianus in
Apologetico, cap. 5 : « IJluc suspicientes Christiani
manibus expansis, quia inuocuis; capite nudo, quia
pon e u$, denique sine monitore, quia de
plicamus, sd Dominum nos loqui cognoetimn;, ij.
mere debemus ne fonte si aliud quam id quod psi.
mus cogitare poterimus, divinz majestati, anteqna
&tare videmur, injuriam faciamus. Cert esim e
et iota devotione ooníidere debemus, qued si qun
&ut illa psaHimus amt oramus, hoc qued proferics;
ex ore temeamus in corde. Et tunc oratio nostra as.
nis exauditur a Domino. Quod ipse prestare. üne-
tur, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et mesi
án svoula szculerum. Amen.
$ XII. — Ex RgcurA SANCTI CasstANI (cap. 5).
* Predicts3 awtem hoc modo ineipiuntat sw
finiuntur, 4 ut finito psalme men continuo s e
B üonem iuflexis genibes corrusater, sed anequa
flectantur genua majorem temporis partem sati
in supplicatione expendant : et post bee puncio e
vissume procidentes in terram velot adorantes üt-
tum divinam clementiam sumnn velocitate corr
gant: et iterum erecti ? expsesis manie, sm |
prius etamtes oravegant, modicum sis precibes in-
merentur. ideo autem sic orare precem n,
quia, dum diutius orantes in terra procumbimes,
non solum cogitationibus, verum etiam sum gn
vius impugnamur. Nam multi, qui aescinnt, nein
bene finito psalmo in erationem procumbert (Ht
mant, et dum de lassi corporis refectione ptis
quam de orationis utilitate cogitsnt, opisstixt- —
vatione genuum diutius incurwari. Cum amené
pectore Oramus. e Et libro de Orat., cap. 1j: die
cum modestia et bumili£ate adorapies magis 0
' mendamus Deo preces nostras, ne ipsis quidem m2
nibus sublimius elatis, sed temperate d proe ei
tis. » S. Fruetuosus episcopus Bracareiss, GP.
Regul: : « Sed omnes summa aequalitate consu
extensisque ad cevum palmis orando persstot. '
Joannes Moschus in Prato spiritali, cap. 99: £r.
wxe t&g vtipag «üroU &ig «oy ojp«yoy npor Bin v^
AMeyew- id est, « Extensis manibus ia colun Dus
precatus est dicens. » Et cap. 104 rationem afe"
Asterius episcopus Amasez egarrans hac "7"
Evangelii: Dwo homines ascenderunt in iem:
Kal 70 op0tov Tü6 T pocSU XS ixcerap vag nguoi
tíg x tipos 10 ToU g:cv[.0U aao; cynugtt iiti
x. t. X. dd est, « Et rectas tendere in co hus 29
formam est exhibere Christi cruci afbXi. 59
vere orat, ei orans placeat Deo, non modo W t7
V) crucem repr:zesentaf, sed etiam affectu. Li ^
cruce clavis affixus, sic et orans neca ox
nis concupiscentiam , memoria expellens om»
vitiarum , glorie et parentum affectum.» BP?
clare S. Augustinus enarratione in psal. L1:
ergo manus in oratione, levavit pro nobis Dri
noster in cruce; et extensz sunt manus qu n
nobis. Ideo extense sunt manus ejus in c"
manus nostra extendantur in bona opera, Q9! n
ipsius misericordiam nobis prxbuit. Ec ks
ile manus, et obtulit pro nabis sacrificium ,
sunt ommia peccata nostra , leveruus et nos I? N
nostras ad Deum in prece, et non coufandantt T
mus nostre levat? ad Deum, si exerceantur m
operibus. Quid enim facit qui levat manus:
preceptum est, ut levatis manibus oremus De
Apostolus enim dicit: Levantes puras manui 9
et disceptatione ; ut cum levas manus (uas al
veniant tibi in mentem opera tua. »
*
925
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVY.
926
& qui prxecedit, de oratione surrexerit, omnes pari- A boriosum fuit tot vicibus eum repetere, donec nec
ter erigantur. ^ Similiter nec antequam ille ad ora-
tionem * inclinetur, aliquis se inclinare presumat :
ne non tam prioris conclusionem, qui precem colli-
git, quam suam celebrasse videatur.
$ XIII. — Ex Recura sanct Casan (cap. 20).
4 Cum vere psalmis et bymnis oratis Deum, id
versetur in cerde quod prefertur in voce. Quodcun-
que operis feceritis, quando lectio non legitur, de
divinis Scripturis aliquid ruminate. AEgrotantes
vero sic tractandi sunt, ut citius convalescant. * Sed
cum vires pristinas reperawerint, redeant ad felicio-
rem abstinentis consuetudinem. ! Non sit notabilis
habitus vester, nec affectetis placere vestibus, sed
zuoribus, quod decet propositum vestrum.
$ XIV. — 8$ bicra CsaniE.
Beatus C«sarius non de superficie labiorum ali-
quid Seripturce meditatos est ; pealmmm ipsum quem
recitavit, si vel unus sermo eum pr:terniit ubi sen-
&um intelligentise non accommodasset, non ei la-
* Qui pracedit. ld est, qui praest.
b Similiter nec antequam ille. S. Fructuosus epi-
SCOpUS, cap. cilalo : « Prosternantur in terram, eo
Scilicet ordine ut. nemo prius seniore aut ineurve-
Aur, aul iterum surgat; sed o«aes sunma cquali-
Late consurgant. »
€ Inclinetur. Inclinari hoc loco est prosterni et
enuflectere; nam hoc tolo capite agitur de genu-
exione.
à Cum vero psalmis, eic. Hzc habentur in Regula
S. Cwsarii excusa, cap. 20; sed quidem primum
membrum sumptum est ex Regula S. Augustini,
cap. 9.
. vd cum vires, etc, Ex Regula S. Augustini,
cap. 17.
! Non sit. wotabilis, etc. Mtem ex Regula sanct
Augustini, cap. 18.
5 Dicta Cesari. Duis eunt Csesarie abbatisse
monasterii quod S. /Cxearius Arelatensis antistes
sedificavit prope Arelatem. Prima est $. Caesaria,
Soror S. .Cxsarii de qua Cyprianus lib. 4 Vitze S.
Cesarii : « Evoeataque e Massiliepei ceenobio venera-
bili sorore sua Cesaria (quam ideireo eo miserat,
-t disceret quod doceret; et prius esset discipula
quam magistra), in przeparata domicilia cum dua-
bus aut tribue sodalibus eam introduxit. » Hujus
meminit Fortunatus, lib. vin, poemate 4, de Virgi-
nitate: )
Has inter comites conjnncta Ciesaria fulget
Teuporibus nostris Arelateuse decus,
Caesarii mouitis luci sociata perenni,
Si non martyrii, virginiiatis ope.
Et infra loquens de sancta Radegunde :
Sit tibi dulce decus veneranda Cxesaria presens
Presule Ciesario non caritura tuo,
Illos code sequena, mandatsque oospore «omplens
Ut teneas flores, has uniteris apes.
S. Gregorius Turonensis, lib. ix Hist. , cap. A :
« Post hzc cum pontificis sui sepius gratiam quz-
reret, nec posset adipisci, necessitate commota cum
sua abbatissa, quam instituerat, Arelatensem ur-
bem expetunt, de qua Regula S. Czsarij atque Cz»-
sarix beate suscepta regis se tuitione munierunt. »
Et cap. 49 in epistola S. Radegundis : « Insuper
congregationi per me collect: Regulam, sub qua
sancta Crsaria degit, qaam sollicitudo beati C:zesa-
rii antistitis Arelatens;5 cx institutione sanctorum
Patrum convenienter collegit, ascivi. » Qui etiam
ultimus locus intelligendus est de prima Czsaria S.
Caesarii sorore, sive legatur, deguit, sivo degit. Nam
B
C
-
unus sermo eum subterfugeret, implens illud : Psal-
lam spiritu, psallam et mente (1 Cor. xiv). Et illud ;
Psallam et intelligam (Psal. c).
& XV. — Ejusdem.
Sicut laudabilis ignis per lectionis assiduitatem
acquiritur et nutritur, à ita iste per cogitationes ma-
las et sordidas, sea ad Deum non pertinentes , sicut
venenum serpentis et sicut gladius occidit. Qui sicu
fieri non potest ut non veniant, ia, si non. invitan-
tur, tarde veniunt. Invitatio tenc fet, quando medi-
tatio saneta defuerit. Dominus dicit : i Igven men-
tem vacuam scopis mwadatam et assumit eoptem spiré-
lus nequiores se, et fiunt à worissima 4lliue pejora
prioribus (Luc. xi). Qux si venerint, si non tanean-
tur, cito discedunt; si non ruminantur, non urent ;
non delectentur, k non maculent; cito excütiantur et
pulverem suum non relinquant ; non illis consentia-
tur et non vulnerant ; non audiantur, wu vel in lin-
guam procedunt, e& venenum ipsorum non serpit.
verbum dego, habet etiam degil in preterito, teste
Prisciano, lib. x, qu:e sane jam defuncta erat sancta
Radegunde superstite , ut notum est ex poemate ci-
tato, ubi Fortunatus admonet sanctam RKadegundem
ut imitetur S. Ciesariam jam ad Domiuum rece-
ptàm. Altera est qua successit S. Ciesarix in regi-
men monasterii. ld patet ex Cypriano, libro eodem,
cum egit de senctimonialiem sepuluris praparatás
& sanclo Casario: « Don multum igitur post, ipsam
monasterii matrem germanam suam Ciesariam san-
ctam ad pri:&mia Christi migrantem , inter has quas
promiserat, ad medium throni, juxta eam quam sibi
paraverat, condüderunt sepulturam , succedente ei-
dem qux nunc superest, Cxsaria matre. » Ubi duz
Caesari manifeste distinguuntur : priana quz obiit
ante Cesarium , akera «uz ei superstes doit. Flujes
secundz Czesarie meminit idem Cyprianus , Kb. ir,
eun agit de obitu S. Cesarii: « Alluquitur itaque
primam quasi more dulcedinis sux duocentamaum
puellarum venerabilem Cesariam matrem. à. Eiqae
dicat Nitam S. Cosarii , ut ex locis citatis colligere
est, non primz Cesariz, ut quidam male anbitran-
tur. Secundae hujus etiam mentio &t ia Lestsmento
$..Cssarii : « Ancilla nostre Cesariw abbatisse
Daapinm majorem quem de cannabe €.cit, dari vo-
lo. » Et paulo post ibidem atque etiam initio. Quod
sero speotat ad dicta Cosarie bic «tata, videntur
ea esse C:sarie secunde, non prim:e. Nam loqui-
tur Cxsaria in pr:eterito : quod non fecisset, si ad-
buc in vivis fuisset S. Caesarius, quando hzec scri-
psit Caesaria* sed in presenti dixisset, meditatur,
recitat, etc. . .
h dta iste. Subaudi, ignis vituperabilis, seu quid si-
mile. Est hic quoddan membrum a suo corpore
avulsum.
i Invenit mentem vacuam. Lue. xj , ubj ia habe-
tur : Invenit eam scopis mundatam, domum videlicet.
S. Caesaria posuit mentem , explicans nomen allego-
rieum per proprium. Nam domus illa scopis mun-
data mbil aliud est quam mens hominis a vitiis
purgata.
i Novissima. Hanc vocem , qure deerat, vediMsi-
mus.
k Non maculent. Locus corruptissimus, quem Ma
corrigendum puto: Non maculant, si non delectant ;
si cito excutiantur, pulverems suum non selinguunt ; ei
illis non consentiatur, non vulnerant ; si nou audiame
lur, ut vel in linguam procedunt, venenum spsarum
non serpit. Quo quidem de pravis cogitabionibus Jn-
telliguntur. (C
947
| $ XVI. — Ejusdem.
Puritas cordis omnia vitia excludit , omnes virtu-
tes obtinet : Lietetur cor querentium Dominum (Psal.
civ). Quia ibi est habitaculum Spiritus sancti ubi
fuerit puritas córdis. Quam viriutem qui voluerit
obtinere, * nihil preter quod de Deo cogitavit , aut
loquitur, evidenter scimus. Quod si vel punctum
horx meditatio Dei discesserit ,' statim inimicus ad-
erit. Quod valde devitandum est. Et scriptum est :
Abominatio est Domino cogitatio iniqua (Prov xv).
ldeoque, quia omnino mens humana otiosa esse non
potest, 5 talis sit meditatio, quze non fetorem faciat,
:Sed sit bonus odor Christi.
$ XVII. — Ex Recura MacisrRi (cap. 47).
bd
* Tanta debet esse reverentize gravitas vel disci-
plina psallendi, ut amabilius a Domino quam a nobis
dicitur, audiatur. Sicut ait Scriptura : Exitus matu-
tini et vespere 4 delectaberis (Psal. vxiv). Et item :
e Bene psallite ei in jubilatione, quia rectus est sermo
Domini (Psal. xxxii). Et item : Exrsultate ei cum ti-
more (Psal. n). Et item : ! Psallite Domino sapienter
(Psal. x,vi). Ergo si sapienter et cum timore jubet
psalli, oportet psallentem immobili corde, 5 incli-
nato corpore stare, et laudes Domino moderate ca-
nere : quippe qui ministerium suum ante Divinitatem
implet, docente hoc Propheta, cum dicit : In con-
spectu ange:.orum psallam tibi (Psal. cxxxvn). Nam
considerare dehet, qui psallit, semper, ne alibi sen-
sus ejus demigret. Ne, cum in aliam cogitationem
a Nihil preter quod. Lege, quod nihil preter quam
de Deo cogitabit, aut loquetur, eic.
b Talis sit meditatio, etc. Nam bona cogitatio seu
meditatio est innocenti: fons et scaturigo, imo ipsa
innocenlia, ut est in respousis Cariliphiuis : Que sit
innocentia? Bona cogitatio.
c Tanta debet esse, etc. Habetur in Regula Magistri
cod. Corb., cap. 47.
4 Delectaberis. Mta in Psalt. Rom. Vide supra.
* Bene psallite ei in jubilatione. lta in. Psalterio
Romano. Apud S. Hieronymum, in jubilo. Apud Se-
pua inta, iy dàaXaypó, id est, in jubilatione. Glossz
yrilli : à)e2aypóc, Jubilatio. Versio communis habet
m td
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
A»
À sensus noster migraverit, de nohis dicat Deus : Pop.
lus iste labiis me honorat , cor autem eorum longe eg
a me (Isa. n1, 9). Et item de nobis dicatur: (rem
benedicebant , et corde suo maledicebant (Pual. ix),
Ne, cum in sola lingua Deum laudamus, in sj
h regia oris nostri Deum admitlamus; intus in de
mum cordis introductum diabolum i collocemnos fr.
tiorem. Áb introducente judicatur, qui intus inei
tur, quam qui foris exspectat. Ergo ad tantum eai
tale oflicium cor pariter cum lingua conveniat aa
timore Domino quotidianum debitum re:Jhibere. ti
notet sibi in corde qui psallit ad singula omnia tes
monia qua dicit..Qui singuli versus, si nolestr,
proficiunt animas ad salutem ; et in eis totum im
nitur quod qu:eritur, quia omnia ad zdiicationem l-
quitur psalmus, dicente Propheta : Psallam e ixd-
ligam in via immaculata, quando venies ad ne(P.
C). Quod sonat in voce, ipsum sit in mente pale
tis. Psallamus ergo voce et mente communiter, à
cente Apostolo : Psallam spiritu, psallam e st
(1 Cor. xiv). Non solnm vocibus, sed el consi
Dominum clamate. Cavendum namque est, cum psi-
litur, ne frequens tussis aut anhelitus prolirs abun-
det, aut salivarum excreatus a psallente ine jt
ctentur : sed debere fratrem post se projicere; qui
angeli ante psallentes docentur stare, cum dici Pre
pheta : In conspectu. angelorum psallam (ihi (PW.
cxxxvn). Cum hec ergo omnia impedimena ps*
lenübus a diabolo fuerint ministrata, mox sii, Qi
psallit, signet os 1 Christi sigillo.
B
in voci[eratione.
Í Plallite Domino. Ita in Regula ns. exl. Corb.,
sed «o Domino addidit Magister. 20d
& ]nclinato corpore. Lege, inclinalo cayit, u 8
cod. Cor». et apud Smaragdum.
h flegia. ld est janua.
i Collocemus fortiorem.
tuendus ex Smaragdo : « Et iptus in domum 9
nostri introductum. diabolum collocemus forioree
Fortior enim ab introducente judicatur, » &c
sensus clarus est.
ij Christi sigillo. Id est, signo crucis.
Locus mutilus, ita re
MNMNNNNNbbkblbEEEMEEEEEEMMNMNNMNMNNNNN ed
CAPUT XXVI.
DE REVERENTIA ORATIONIS.
$ I. —Ex REecurA saNcrI BENEDICTI.
* Si, cum hominibus potentibus volumus aliqua
& Si, cum hominibus, etc. Hunc loeum citat S. Eli-
gius episcopus Noviomensis , homil. 9: « Nam cum
quali devotione et reverentia sit orandum beatissi-
mus et sanctissimus Pater Benedictus demonstrat
dicens : si cum hom'nibus potentibus, » etc. Citat et
Haymo Halberstatensis, lib. t de Varietate, cap. 20.
Apta similitudine qua revereutia sit orandum osten-
dit sanctus Benedict'is. Eadem utitur Tertullianus,
lib. de Oratione : « Si quilem irreverens est assi- -
dere sub conspectu contraque conspectum ejus quem
cum maxime reverearis et venereris, quanto magis
$ub conspectu Dei vivi angelo adhuc orationis astan-
. * 9 ibit ü
suggerere, non presumimus nisi cum ion
reverentia, quanto magis Domino Deo univer?
te: nisi exprobramus Deo quod nos oralio fai"
rit. Atqui cum modestia et humilitate ador "
gis commendamus Deo preces nostras, De LUN
dem man.bus sublimius elatis, ne vullu qe
audaciam erecto. Nam ipse Publicanus, q"! " ixl
tum prece, sed et vultu humiliatus atque W
orabat, justificatior procacis«imo Pharis?o (8
$it. » Et S. Cesarius Arelatensis, Se ^ y
enim apud aliquam personam potentem bito y
quam causam allegare necessariam, et SU | i
sus ab illa, media interlocutione dirupta. wi
te velles scurrilitatibus occupare, qualem P'
929
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVI.
950
cum omni humilitate et puritaus devotione suppli- A sciamus. Et ideo brevis debet esse et pura oratio,
candum est. ^ Et non in multiloquio, sed in puritate
cordis, ct compunctione lacrymarum nos .exaudiri
Juriam illi personze cum qua loquebaris inferres? aut
quomodo contra te illius injurtain commoveres? Si
ergo cum homine loquentes tota intentione animi la-
boramus ne aliud cogitantes illi cum quo loquimur in-
juriam facere videatur ; cum Deo tamen in oratione
loquentes, et ante tan/am majestatem peccatorum
nostrorum miserias allegantes, non. nos pudet, non
eruhescimus capi.is sensibus huc illueque discurre-
re, et infelicem mentem multis occupationibus a
conspectu divinitatis abstrahere. »
a Ft non in multiloquio. S. Eligius legit : Cum non
in nudltiloquio. Wecte.. Multiloquium in oratione fu-
giendim docet etiam S. Basilius in Ammonitiouibus :
« Ne longiuidinem verborum protrahas ante eum,
nisi forte ex affectu 5 inspirationis divinz gratiz
protendatur. * In conventu autem omnino brevietur
noctur. Orat., cap. 7 : « Apud illos (monachos ZEgy-
pu non item, sed antequam flectant. genua, pau-
isper orant, et stantes supplicatione majorem tem-
poris partem expendunt. Itaque puncto. brevissimo
procidentes humi, velut adorantes tantum divinam
clementiam summa velocitate consurgunt. Et rursus
erecti expansis manibus eodem modo, quo prius
stantes oraverant, suis precibus intentius immoran-
tur. » Et paulo post : « Cum autem is, qui oratio-
nem collecturus est e terra surrexerit, omnes pari-
ler eriguntur. » Et cap. 10 agens de eadem ora-
tione : « ldeoque pr:cipiunt eam (orationem) celeri
fine concludi ne forte immorantibus nobis in ea re-
dundantia qu:edam sputi seu. phlegmatis intcrrum-
quia non in multiloquio, sed in purissima mente B pat nostrz orationis excessum. » Et in fine capitis :
placabitur Deus. » Quid autem sit orare in multilo-
quio, et quid. diflerant multiloqnium et diuturna
precatio, erudite admodum docet. S, Augustinus
epist. 121 : « Neque enim, ut nonnulli putant, hoc
est orare in multiloquio, si diutius orctur. Aliud est
sermo multus, aliud est. diuturnis affectus. Nam et
de ipso Domino scriptum est quod pernoctaverit in
orando, et quod prolixius oraverit. Ubi quid aliud
pro nobis proebebat ex2implum in tempore precator
opportunus, eum Patre exauditor :ternus? » Et
paulo post : « Absit enim ab oratione nostra multa
oculio, sed non desit multa precatio, si ferveis per-
severat. Nam multum loqui est in orando rem ne-
cessariam. superlluis augere verbis. Multum enim
precari est eum quein precamur diuturna et pia cor-
dis excitatione pulsare. Nam plerumque hoc nego-
tium plus gemitibus quam sermonibus agitur, plus
fletu quam. affatu. » Est quod dicit sanctus Beuedi-
etis : « Sed. in. puritate cordis et. compunctione la- (1
cerymarum nos exaudii sciamus. » Multiloquium
ergo est in ipsa precatione multa caque inutilia. in-
sulse effutire, quemadinodam Phariseus | ille qui in-
ter oraudum preclara sua facinora narrabat exteros
homines vituperans.
b [nspiraiionis divine gratie. In. cod. ms. S.
Ebrul. «ó divine, apud Sinaragdum «có gratie desi -
derantur. Ex hoc loco patet. orationem mentalem
injungi a sancto. Benedicto extra synaxes ; qu:e etsi
brevis esset, tamen bis aut ter resumebatur quo-
tiic. j
€ Jn conventu. tamen omnino brevietur oratio. Lo-
cus obscurus, ut multi alii in hac Regula, qui, ut in-
telligatur, duo notan.la sunt. Primum est, sanctum
Benedictum in sua Regula veterum Patrum instituta
secutum fuisse, et maxime ea qua à Cassiano scri-
ptà sunt. Secundum «cst multa a sancto Benediclo in
ftegula fuisse tractata fusius, qui: contractius a pri-
scis illis, maxime a Cassiano, scripta sunt, ut de p
abbate ordinando, de ejus qualitate, de prxposito,
de decanis, de officio divino, de lectore menszx, de
hebdomadariis culinz: et similibus : quaedam vero
tantum veluti perstricta, et levi quodam penicillo
adumbrata, qui ab autiquis enucleatius explicata
fuerant, tanquam monachis trita ac vulgaria, ut sunt
maiime oraliones et genuflexiones iu psalmorum
inierstitiis, qux: jain pridem in oratoriis monacho-
rum aut propter eorum teporem, aut propter di-
vinorum ofliciorum multiplicitatem et prolixitatem
obsolverunt. Locus ergo sancti Benedicti intelligen-
dus est de brevi illà oratione quz fiebat a monachis,
ynaxime ad finein cujusque psalmi (nam bis aut ter
interdum flebat, si prolixior esset psalmus), adhi-
bita genuflexione. Sed quia ejusmodi! oratio partim
sAando, partim genuflectendo fiebat, ideo de oratio-
nibus et genuflexionibus simul hic agendum est.
Qua: quidem satis note sunt ex Cassiano, lib. n de
" eum lacrymis addatur ; »
« Quamobrem utilius censent breves quidem oratio-
nes, sed creberrimas fieri, illud quidem, ut frequen-
tius Dominum deprecantes jugiter eidem cohaerere
ossimus. » Ex his clarum est id quod dicit sanctus
enedictus : « In conventu autem omnino brevietur
oratio, » qui postea dixit, « facto signo surgant, »
nempe ad collectam, ad orationem persequendain,
et reliquam psalinodiam, spectans illa Cassiani verba :
« Cum autem is qui orationem collecturus est, e
terra surrexerit, omnes pariter eriguutur. » Id etiam
clarum est ex S. Athanasio tractatu de Virginitate:
« Àd quenilibet. psalmuin preces et genuum flexio
. Isidoro, cap. 61 sue
Regul : « Post consummationem singulorum psal-
morum prostrati omnes humo pariter, celeriterque
surgentes psalmos sequentes incipiant; » S. Fru-
ciuoso episcopo, cap. 3 su:& Regule: « Sane in
omnibus singularum liorarum orationibus nocturno
et diurno tempore ad omnem psalmorum finem glo-
riam cantantes prostrantur in terram, eo scilicet
ordine ut nemo prius seniore aut incurvetur, aut
iterum surgat; sed omnes summa zequalitate sur-
gant, extensisque ad ecelum palmis oranio persi-
stant. » ld etiam notum est ex Regula Magisiri,
cap. 15, 14 et 59. « Sed et lioc semper tam in hieme
quam in xsi!ale, tam in die quam in nocte, seu in
vigiliis, cum psallitur, caveatur ne psalmi aliquando
combinentur, quod uon licet, sed singulos debere
definiri cum gloria, ut nec orationes inter ipsos
agendae perdantur, nec'glorias eorum laudi Dei vi-
deamur subducere. » Unde cap. 48: « Nam ideo
diximus brevem fieri orationem, ne per occasionem
prolixze orationis aut. dormiant, aut forte diu jacen-
tes diabolus eis ante oculos diversa ingerat, vel in
corde aliud subministret. » Qua sumpta sunt ex
Cassiano, lib. n de noct. Orat., cap. 10, ubi causam
reddit ejusmodi breviand:e orationis, cujus etiam
nullam aliam habuit sanctus Deuedictus. In eadem
Regula Magistri, cap. 56, agitur de iisdem orationi-
bus, quas a fratribus in via directis, stantibus, non
genuflexis recitari praecipit. Et cap. 21, 55 et 56,
de iisdem genuflexionibus agit Magister. Hinc ca-
piendus articulus 126 Regule S. Pachomii : « Per
domos singulas vesperi sex orationes psalux sque
complebunt. » Sed et luculentum hujus ritus tes:i-
monium habetur in Peenitentiali ms. S. Columbaui:
« In communi autem omnes fratres omnibus nocti-
bus in tempore orationum, in fine omnium psalmo-
rum genua in oratione, sí noa infirmitas corporis
obfuerit, flectere :edquo. animo debent, sub silentio
dicentes : Deus, in adjutorium meum intende, Do-
mine, ad adjuvandum me festina; quem versiculum
stquam ter in oratione decantaverint, aequaliter a
exione orationis surgant. » En quomodo brevietur
oratio. Verbum decantaverint improprie sumitur pro
dixerint, recitaverint.
90t
&. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
952
oratio ; et * facto signo a priore , omnes pariter sur- A centes diabolus eis ante oculos diversa ingerat, vel
gant.
$ If. — Ex Rrcura saxcrt Basin (cap. 308).
Interrog. Quomodo obtinebit quis ut. in oratione
sensus ejus non vagetur? — Resp. Si certus sit se
assistere ante oculos Dei, etc.
8 Ill. — Item ejusdem (cap. 109).
Imterrog. Si possibite ebtinere hominem, ut ia
omni tempore et loco non vagetur mens sua, etc.
&1V. — Ex Rzcota Macisrm (cap. 48).
b i bominibus carnalibus nisi cum humilitate non
fit precatio cum beneficia eos aliqua temporalia po-
stulamus, quanto magis convenit ut pro peccatis
nostris vel facinoribus ormgi, qua pessumus, Chri-
stütm préce rogemvs. Nulla ergo dehet esse ^ imera-
in corde aliud subministret. Ergo oportel orare cum
timore suppliciter, ut qui orat presentis Christi vi-
deatur pedes tenere. Et cum tanto debemus orare
timore, ut cognoscamus quia cum Deo loquipur.
Orare ergo debemus cum omni méhte , sicot
Apestolus ait: t Orabo simul et. mente. et. spiritu
(1 Cor. xav).
$ V. — Ex Recura Parse, De accedendo ax$ Deua.
5 Quanta intentione et custodia inquirendum sit
qualiter ad cultum religionis tàm operibus quam
oratione tendatur, hortante Propheta didicimus, qui
ait : 5h Accedite ad Deum, et illtminamini et. i vult;
vestri non confundentur (Ps. xxxv). Accedendum
semper est, wt accessum sequatur illumimate. St
tione duplicitas ; non anum in ore, alterum in corde B non accedimus, non illuminamur. Et cura eodem
inveniatur. Noa in multiloquio protrahi orationem
debere, sicut ait sanctum Evangelium hypocritas
eos fleri tales. 4 Non frequens tussis, non excreatus
assiduus, non anbelitus abundet. Quia hxc omuia
orationibus et psalmis ad impedimentum a diabolo
ministrantur. Nam illad qued diximus superius
(rap. 47) et in orationibus caveatur, ut, qui orat,
si voluerit expuere, aut, narium spurcilias jactare,
non inamte, sed: post se retro projiciat propter ange-
los in ante stantes, demonstirante Propheta ac di-
cente : [n conspectu angelorum psallam tibi, adorabo
ad templum. senctum tuum. Ergo vides, quia aute
Angelos ostendimur et orare, et psallere. Nam ideo
diximus * brevem fleri orationem, ne per occasio-
nem prolixzx orationie obdormiant, aut [orte diu ja-
& Facto signo a priore surgant. Nempe ad reliquam
Orationeth et psalmodiam persequendam, ut süpra
explicatum. est. Ut dicit Cussianus supra : « Omnes
pariter eriguntur. » S. Fructuosus : « Sed omues
Summa squalitate consurgant : » S. Columbanus :
« /Equaliter a flexione orationis surgant. » ltaque
leo surrectjo nen est intelligenda de exitu. Nam in-
fra, eap. 52, dixit sanctus Pater Benedictus « Ex-
pleto opere Dei onines cum summo silentio exeant
et agatur reverentia Deo. » AL hoc loco nihil simile
precipit.
b Si hominibus, etc. Exstat in Regula ms. cod.
Corb. eod. cap. 48.
€ In oratione duplicitas. Duplicitas orationis ap-
latur hoc loco a Magistro, cum quis orans aliud
JR ore. habet, aliud. in corde, nec mens voci ejus
eencordat. Ést alia orationis duplicitas, de qua S.
dicere possumus : À Inquisivi Dominum, et exauditit
m6 (Pbd.). Inquirendo etenim et ommi intentione
petendo exauditur, qui se exterius a sseculi desice-
riis atterit et interius cum omni cordis contriiiose
per ardorem compunctionis pollet. Petite, inquit, &
dabitur. vobis (Euc. xs). Si omnis qui petit accipit,
cur carnis ignavía pr:epediente et facinorum nrole
obstante non hoc quotidie petauus quod in zterauam
possideamus? beates scilieet vite proemiumm, zeterni
muneris perenne suffragium, quod sine gram la-
bore acquiri non potest : cum primum per deside-
rium eà docirinama inoognish maeuli iRSOFiUA, &À
postmodum opus implendo sacratuür; quod sine
ineffabili omnipotentis Dei prasidio vel adjutorio
impetrari Bom polest : quamvis alius riget, et alias
dua mucoris expressione divinum in choro officium
interturbant. Quod quam sit Deo invisum subsequeus
docebit historia. Antissiodori, in monasterio S. Ger-
mani, ut relert Glaber, lib. v Hist., cap. 1. Qui .am
monachus coram altari S. Marize multo cum gemilu
et lacrymarum eflu-ione frequenter orabat; sed ni-
mio sputamento pavimentum conspurcabat : qui cum
aliquando in oratione obdormisselt, quidam candi
dissima veste indutus ad ipsum altare se in ejus
conspeclum dedit, et pannum candidissimum prefe-
rens conquerebatur se totum ejus salivis et pitu:la
coiuquinatum esse , addens se ejus preces suscipere
et in conspectum divinz majestatis deferre. Hae
visione correptus frater erratum emendavit. Quz
quidem visio hujus Magistri confirmat institutum,
quo przcipitur monachis pone, non ante conspaere,
propter angelos, non quod illi nostris possint ma-
Antiochus agit homil. 85, quam et pusillanimitatem D culari sputamenlis, sed ob reverentiam. S. Nouna,
appellat ; cum quis videlicel inter orandum fluctuat
et vacillat,. nec credit se postulata impetraturum,
quia de Dei misericordia dubitat; idque juxta do-
ctrinam: S. Jacobi, cap. 1 Epist. can., ubi ait. homi- .
nem hasitantem nihil a Deoimpetraturum. Et postea
subjicit : Vir duplez animo inconstans est in omnibus
viis suis; ubi Grsece, Sijvyo;, id est duplex animo.
lle est qui in oratione fluctuat, nec Dei bonitati
ceulldit; ac proinde duplex, quia infidelis, cum per
hzsitalionem in varia distrabitur. Hanc ergo ammi
labem juxta mentem Apostoli recte admoduin S. An-
uocbus appellat jejuyiov, id est animi duplicita-
tem, et o.ojuy ix, , id est pusillanimitatem.
4 Non lrequans (ussis , non excreaius assiduus.
Idem pracipit S. Ambrosius, lib. 11 de Virginibus :
€ F4 tu, in ministerio Dei virgo, gemitus, screatus,
lusses, risus abstine. » Hxc nolent ii qui crebris
s$pulamentis et screatibus, rauco (ussis souitu, assi-
. tit sputo, et conti
mater S. Gregorii Nazianzeni, devolissima sane ma-
trona, in ecclesia orans nunquam in sacrum teropli
expuit pavimentum, ut de ea refert ipse Gregorius
orat. 19. De hujusmodi sputatoribus bac edi.
S. Columbanus in Ponitentiali ms. : « Si quis en.
it altare xxiv psalmos; si parie
tem attingit, sex. Supple rcecitet.
e Brevem fieri orationem, eic. Hxc sumpta suat
ex Cassiano, lib. i1 de nocturnis Orat., 7.
f Orabo simul, eic. In communi versione : Orate
spiritu, orabo autem el mente.
& Quanta. intentione, etc. Hxc videntur potius ex
cujusdam Patris concione sumpta quam ex aliqua
Patrum Regula.
h Accedite ad Deum. Vulgo, ad eum.
1 Vultus vestri. Juxta S. Hieronymum et Psalte-
rium Romanum.
j [nquisivi Dominum. Tta iu Psalterio.
953
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVI.
954
plantet, Deus autem. incrementum dat (I Cor. 11). À long» orationis prolixitas, sed promptze maentis in-
&ic Salomon testatur dicens : * Hominis est prepa-
rare cor, Domini est dare consilium (Prov. xvi). Da-
tus ergo consilium a Domino, si obstinate mentis
aditus non denegetur. Sic per Apocalypsim dicitur
(cap. ni) : Ecce. ego sto ad. ostium et. pulso : sí quis
aperuerit mili, intrabo ad illum,et cenabo, cum illo,
et ille mecum. Ad opus ergo divinz servitutis quando
assistimus, tam 'corpore quam animo parati esse
debemus, ut eum pulsantem intra mentis septa reci-
piamus: eaque, cor nostrum Spiritus sancti igne
accensuBs semper cogitet, quo Creatoris misericot-
d'-m ad nostrám céenam venientem, nosque ad suam
deducentem provocent: in qua quis cam venerià,
inebriabitur 3b ubertat& domns ejus, et torrente
voluptatis ejus potabitur, quta apad ipsum est fons B
vite; et in lumine ejus lumen videbitur, qui prz-
tendit misertcordiint suoi scientibus se, ét justitiam
suam his qui recto sunt corde. Ea ergo senapee lin-
gua proferat quz Conditori placeant, juxta illud
PPsalmographi prxconium : Servite Dotmino, iquili,
$n timore, et exsullate ei cum tremore (Psal. u). Tunc
ergo Creatori timendo servitur, si opus bonum voci
Jaudis jungitur, sicut alibi per Psalmistam dicitur :
DPsallite sapienter (Psal. xtvi). 5 Sapienter etenim
psallit, qui voci laudauti noxiis operibus non eon-
tradicit; et qualiter oporteat divinze potentize famu-
lari, sollicita cura omnique studio prosequitur. Sic
ergo mens nostra intenta ad psallendum incedat,
qualiter nullo przpedita salutaris desiderii obstaculo,
nullo temporis fuscata vitio, sed semper intenta im
coelestibus, humilkate et puritate promptissimaque
' devotione ornata ad aterpa premia pervenire con-
tendat. Sic cordis compunctione flagret, qualiter in
se Creatoris misericordiam excitet. Nee se i mul-
tiloquio quisquam, sed potius in puritate cordis et
lacrymarum ubertate exaudiri credat. Non enim
& IlIominis ést, ec. Prov. xvi, ubi in vulgata ver-
siome sic habetur : Hominis est animam preparare,
et. Domini qubernare linguam. ln Hebrzo est 35, iu
est cor. Sed conspirat cum vulgata versione. In Se-
piuagnta interpretatione hic locus non reperitur,
b Sapiemter atttem quisque psallt, etc. [dem docet
S. Prosper Aquitanicus sententia 72:« Recte im
Dei laudém psallit, cujus opera cum voce concor-
dant. Nam finito carmine vox tacet : vita autem in
bonis acübus permanens nunquam reticet ejus glo-
riam quem in se gaudet operari. »
ec Tantum aulem, etc. Bec sumpta sant ex. Cas-
siano, lib. w de nocturn. Orat. , cap. 10.
à Dissutis maxillis. xpud Cussiaumn, malis. Sum-
ptum a Persio, sat. ? :
Oscitat hesternom, dissutis undique malis.
Dissute maxille sunt aperte, ut ipse explica Cassia-
nes ex ipsa oscitatone hiantes, diJucke et pandicu-
Aat.
e Cum clamore orat, Clamosa oratio ab antiquis
Patribus improbatur. Scite adiuodum Tertullianus,
lib. de Oratione : « Sonos etiam vocis subjectos esse
oportet. ÀuL quaniis arteriis opus est, $i pro sono
audiamur. Deus auiem mon vocis, sed cordis audi-
tor esi, sieut conspector. Dzmonium oraculi Pythii,
et mutum, inquit, intelligo, e& non lognentem exar
tentio pietatem clementis Judicis excitat. Orandus
ergo semper est, ut largiatur delinquentibus veniam,.
qui languenti mundo. er crucis paseionem infudit
medicinam salus mundi ztemna lesus Christus, qui
eum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat io, scecula
&eculorum. Àmen.
$ VI. — Ex Rico saNcTI Casesaumt. (cep. 6).
e "Tantum autem: ab omnibus qui ad orandum
conveniunt silentium praeberi debet, wv in ea. hera
preeipue, quando curvatis genibus fit oratio, non
sputum, aut excreatio obstrepat, non tussis insonet,
non oscitatio somuolenta 9 dissutis et. apertis traha-
tur maxillis, nulla suspiria, que alum impediont,
emittantuy, rrulla vox absque sacerdotis, qui precem
concludit, audiatur : pisi qux: per excessum mentis
intolerabili fervore compunctionis immittitur. Si
quis autem in tepore mentis constitutus * cum cla-
Inore orat, aut aliquas excrcationes et sputamenta,
vel alia qux: diximus, a przcipitatione f [se] e fau-
eibus suis crmittit, peccat dupliciter : primum, quia
erationie su: reus est, quod eam negligenter offerat
Deo ; secundum, quod alterius, qpi forsitan intentius
orare poluit, iudisoiplinato- strepiar obstrepat. sen-
sum.
$ VII. — Item ejusdem (cap. 11).
5 Ideoque exgo: uiililer Paires mosiri-ipsam- ora-e
tionem celeri- üne concludi jusserunt, nme forte ime
morantibus nobis in ea, quidam tussis vol phlegma-
tis aliarumque verum iaterrumpat séepilus ; et dumi
adhue fervet oratie velut ex faueibus diaboli veloei-
ter rapiatur. Qui eum nobis semper sit infestu&,
tunc quam maxime assistit infestior, cum nos. contra
se offerre preces Domino viderit, festinans mentem
nostram ab intentiowe evationis aut cogitationibus,
aut excitatis humoribus revocare. Propterea ergo
h breves quidem orationes, sed frequentes fleri Pa-
dio. Dei aures sonum exspectant? quomodo ergo
oratio Jon:; de ventre ceti per tautze bestiz viscera,
ab ipsis abyssis per tantam zxqueris molem ad cc-
lum potuit evadere? » S. Cyprianus, lib. de Orat.
Dominica : « Placesdum est divinis oculis et habitu
corporis et modo vocis. Nanx ut impudentis est cla-
moribus strepere, iia congruit verecundo inodeslis.
precibus orare. » Et paulo post: « Et quando in
unum cum fratribus convenimus, et sacri(icia divina.
D cüm Dei sacemlote celebramus, verecundis et disci-
plinze memores esse debemus ; non passim ventilare
preces nostras ; nec petitionem commendandam mo-.
deste Deo, tunaultuosa loquacitate jactare. Quia Deus
non vocis, sed cordis auditor est. Nec admonendus
est clamoribus, qui cogitaüones hominum videt. » Et
S. C:esarius Arelatensis, serm. 12: « Apte omnia
igitur, fratres. oharissimi, quolies orationi incumbi-.
mus, eum silentio et quiete mentis el corporis sup-
plicare debemus. Quiewmque volunt cum alta voce
orare, omnibus juxta se stantibus oratonis fructum.
videntur auferre. »
f Se e faucibus. Tà se redundet.
& Jdeoque erqo, eic. Hmc apud Cassianum exstant
eodem capite 10, lib. s, eic
h freres quidem orationes. klem testatur de mo-
nachis 4gyptiis S. Augustinus, epist. 121, ad Proc
bam : « Dicuntur fraues. in- /Eyypto orebras. quie
d&in habere erojiomes, sPd €5, iam brevigei
955
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ^
tres nostri jusserunt : breves, ideo ut insidias dia- À suum, sed mentis intelligentia delectari debemus, i.
Doli, insistentis tnnc precipue cum oramus, in ipsa
brevitate, vitare possimus : frequentes autem, ideo
ut per ipsam frequentiam Deum precantes jugiter
ei coh:xrere possimus. (Cap. 11 ejusdem libri.) Pro-
pter hanc frequentiam orationis, et illud utile est
ut longiores psalmos non usque ad finem conti-
nuata pronuntiatione, sed zequali numero versus di-
visos duabus vel tribus incisionibus cum orationis
intentione finiamus. Quia non in multitudine ver-
mas, et raptim quodammodo jaculatas, ne illa vi-
gilauter ejecta, qus oranti plurimum necessaria
est, per productiores moras evanescat atque hebe-
telur intentio. Àc per hoc ipsi satis ostendunt hanc
intentionem, sicut non est obiundenda, si perdurare
non potest, ita si. perduraverit, non cito interrum-
lud virtute sectantes : Psallam spiritu, psallam q
mente (I Cor. xi). Ideoque utilius. decem vex
cum rationabili assignatione cantare, quam tom
psalmum cum confusione mentis effundere, (of.
Sio autem mentis pro hoc generatur, quia dun m
siduum psalmorum numerum modumque consijen.
mus, non intelligentiam mentis aut distinetows
sensuum requirimus, sed ad finem festinare tepit
tis fastidio perurgemur.
formis est sancti Benedicti doctrina, cum dii:
Nisi forte ex affectu inspirationis divine gratie pe
tendatur. Hujusmodi orationes artis spiritualis &-
ctores appellant jaculatorias, quas mens religiosi
calescente divini amoris affectu in celum vin:
qu: quidem crebro versata sunt amoris divini og
pendam. » His postremis S. Augustini verbis con- B tes et incentiva.
— Ó— — Da UE OREDOA
CAPUT XXVII.
DE PRAEPOSITO MONASTERII.
$1. — Ex RecutA sawctI BENEDICTI.
4 Sxpius quidem contingit ut per ordinationem
b prepositi scandala gravia in monasteriis oriantur,
dum sint aliqui maligno spiritu superbis inflati,
€ et zxstimantes se secundos esse abbates, assumen-
tes sibi tyrannidem 4 scandala nutriunt, et dissen-
siones in congregatione faciunt, et maxime in illis
locis ubi ab eodem * sacerdote f vel ab eis abbatibus
qui abbatem ordinant, ab ipsis etiam et preepositus
ordinatur. Quod quam sit absurdum facile adverti-
tur, quia ab ipso initio ordinationis materia ei da-
& Sepius quidem. Hoc caput vulgo habetur sexa-
gesimum quintum. lllud sane sanctus Benedictus
postposuit capiti de decanis; nam ait: Et , si
potest fieri, per decanos ordinetur, ut ante dispo-
suimus.
b Prepositi. Gloss: Philoxeni : Prepositus, igs-
ctc, rooctétne, id est prelatus, qui praeest. Mos-
chopulus «epi ixrdóv. Hpetrogvtog Gbiopna«, id est,
Prxypositus, dignitas. Satellitii regii praefectus. Theo-
phylactus Simocatta, lib. iv, c. 15 : « Quare eunu-
chuin sig nv Baci» Oopugopiay avvtecayuivov adc
YO» xopugeuotatoy (Ov frpatmoctto) stiU.g tet Poouaiotg
&roxo)stv), id est « Satellitii regii principem (quem
prepositum appellare Romani solent, Martyropolim
misit. » De quo Harmenopulus, lib. 4, tit. de aignita-
tibus : lpecróstror cà» exniv Éxovctv i&ovaiav coic
quoukvote é&pyow Toditopiov, 1d est, « Praepositi
eaindem habent potestatem ac przfecti pretoriorum. »
Apud Palladium in epilogo Hist. Lausiace Lausus
dicitur mpatrócttog ToU &ü010:0 1&tov xotvóvoc, id. est,
prepositus sacri cubiculi. In hoc Reguke loco et in
auctoribus in bac Concordia citatis prepositus non
est princeps monasterii, sed alter ab abbate ; et dux
olim erant hse dignitates abbas et prepo-itus, ut
liquet ex concilio Turonensi 1, can. 17; S. lsi-
doro, lib. 11 de Offic. eccl., cap. 15; S. Grego-
rio papa lib. mn epist. 42; lib. ix, epist. 42:
« ideoque volumus ut Domitius presbyter abbas
esse Luciani monasterii debeat, eique przpositus
Lucifer monachus fiat; » lib. iv, epist. 4; lib. 1
Diai., cap. 2et cap, 7, ubi S. Nonnosus pra»positus
appellatur, qui tamen subjiciebatur abbati; S. Gre-
gorio Turonensi de Vitis Pauum, cap. 14. Ita in
tur superbiendi, dum ei suggeritur a cogitationibus
suis exutum eum esse a potestate abbatis sui, qui
€ ab ipsis es et tu ordinatus a quibus et ablas. ix
suscitantur invidi, rixa, detractiones, multe
nes, dissensiones, exordinationes; el dum cire
ria sibi abbas pr:zepositusque sentiunt, ef. ipsuni
necesse est sub hanc dissensionem animas perid
tari ; et hi qui sub ipsis sunt, duma dalanur pari
C bus, eunt in perditionem. Cujus periculi malit
illos respicit ^ in capite, t qui talibus in avdipation
se fecerunt auctores. deo nos videmus erpelirt
monasteriis sanctimonialium pre»posita el abbatis
seu maler monasterii distinguuntur, ut planun e
Regula S, C:sarii Arelatensis, cap. 16:9
post Deum omnes obediant, praposite deferunt!
Cap. 25, 98 e: 35, dicuntur etiam preposili sie?
res monasteriorum aliquot, quae uni abhal sl !
eiuntur, ut clarum est ex eodem S. Gregorio *
ronensi de Vitis Patrum, cap. 18. Quibus Ms
tis aliquando olim episcopi dignitatem abbatie
. conferebant, prxposituris in dbbatias multi, V
constat ex fine ejusdem capitis : « Post eis
abbatis.) obitum przpositi qui per n» a
erant, abbatum officium episcopis largiente
ceperunt. » "d
c Et cestimantes. Tta apud Smaragdum, ei?
tione Coloniensi. Vulgo, qui esiimantes.
3 Scandala. Jurgia , rixz.
e Sacerdote. ld est, episcopo. "
t Vel ab eis. Apud S. Dunstanum, we ab d "
Uhi «à vel sumitur copulative. Non enim nu,
abbatibus ordinabantur abbates seu prepost."
etiam ab episcopo et abbatibus. TE
& Ab ipsis es tu ordinatus. Hec ponunt |
cunda persona , quasi ipsc cogitationes lu! dd.
tur. interloquentes. Vulgo tamen legitur, 99
ipso ordinatus Pn
L [n capite. Id est, przcipue.
i Qui tulibus in ordinatione ge. fecerunt ei |
Ita apnd Smarag tum , in ms. p. S. Germ. d T "
Vindocinensi, quasi diceret : (wi talibus p» :
et dissensionibus se fecerunt auctores it 0077
prepositi, id est, qui fuerunt auciores Da nà
&candalorum et dissensionum , dum przpoy
931
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVII.
058
propter pacis charitatisque custodiam in abbatis A lam monasterii. Et tales prepositi eligentur, quales
pendere arbitrio ordinationem monasterii sui : Et,
si potest fleri, per decanos ordinetur, ut ante dis-
posuimus, omnis utilitas monasterii, prout abbas
disposuerit : * ut, dum pluribus committitur, unus
non superbiat. Quod si aut locus expetit," aut con-
et ipsi abbates dignoscuutur, ut abbatum curarum
onera per eos subleventur. f Et hoc sibi vindicent
proprium abbates cibi aut vestimenti, quod ab
ipsis ministratum acceperint. Et excepto adventu
fratrum et languoris necessitate 8 delicatiores eihos
gregatio petierit rationabiliter cum humilitate, et
abbas judicaverit expedire, quemcunque elegerit
abbas cum consilio fratrum timentium Deum,
b ordinet ipse sibi prz positum. Qui tamen praposi-
tus agat cuin reverentia que ab abbale suo ei in-
juncta fuerint, nihil contra abbatis voluntatem et
ordinationem faciens. Quia quantum przlatus est
non audeant edere abbates, nisi tales quales et fra-
tres. 5 Omnem vero monasterii substantiam przpo-
siti accipiant dispensandam. Et, si quispiam capti-
vorum aliquid alimenti petierit abbatem, aut pro
quacunque causa, ipse propositus hoc provideat,
ut abbas nullum laborem habeat : et exceptis qux
supra diximus omni intentione sollicitudinem gerat.
ceteris, ita eum oportet sollicitius observare pre- — i Excommunicandi tamen causam , sicut abbas, sic
cepta regule. Qui prepositus, si repertus fuérit vi- —przxpositus habeat. Et quod per singulos menses
tiosus, aut elatione deceptus superbire, aut. con- B expensum fuerit, per omnium capita mensium ra-
temptor sancte Regul: comprobatus, admoneatur tionem suo abbati faciat: et hoc cum tremore et
verbis usque quater : si non emendaverit, adhibea- simplicitate, et vera cordis humilitate tanquam red-
tur correptio discipline regularis: quod si neque diturus Domino rationem. Et quod fecerit, semper
$ic correxerit, tunc dejiciatur de ordine preposita- — in arbitrio pendeat abbatis. Nihil de sua temeritate
rz, et alius, qui dignusest, loco ejus subrogetur. presumat, ne ( quod absit) in morbum vanz glo-
Quod si et postea in congregatione quietus et obe- — rix& cadat. Et non prodigus, sed discretus intra
diens non fuerit, etiam de monasterio expellatur. Co- — Christi familiam dispensator, piusque gubernator
gitet vero abbas se de omnibus judiciis suis Deo red- — et optimus semper accedat, et evangelicum docu-
dererationem, ne forte invidizaut czeli flamma urat — mentum semper observans, Domino dicente qui ait :
á animai. Quis putas fidelis servus ct prudens , quem constituit
8 Il. — Ex Recura sawcri FaucrUos: (cap. 11). — Dominus super familiam suam , ut det illis cibum in
* ln potestatem habeant prepositi omnem regu- — tempore. Beatus ille servus , quem, cum venerit inve-
dinarunt, cum ex hujusmodi ordinatione pendeat C plina.Idem statuit sanctus Isidorus , cap. 9 Regul :
omne malum. S. Dunstanus cum vulgatis editionibus '^ « Abbas citra languoris necessitatem cibos in con-
legit , qui talis inordinationis se fecerunt auctores. — speciu pariter cum fratribus sumat : mec aliud
Ms. ma. S. Germ. , qui tali in ordinatione se fece- — quam caeteri, nec cultius quam qux in communi
runt auctores. Editio Coloniensis et velusta Parisien- — consistunt, przeparari siLi quidpiam expetat. » Idein
sis legunt : Qui talibus inordinationibus se fecerunt — sancitur add. 4 Cap. Lud. imp., tit. 25 : « Ut ea,
auctores, Sed Concordi:x lectio prevalet , ubi talibus — quam monachi sui babent, mensura sint abbates
ponitur pro talium, dativus pro genitivo. Ita loqui- contenti in manducando, in bibendo, in dormiendo,
tur S. Ambrosius epist. 25, ad Vercellensem Eccle- — in vestiendo ; » et tit. 17 : « Ipse tamen ( abbas ) ea
siam : « Et huic allegat Stoicos esse auctores senten- — cibi potusque mensura contentus sil quam reliqui
tize. » Vide Sixtum Senensem, lib. i1 Bil. , ad vo- — accipiunt fratres. » Idem monet S. Florentinam ab-
cem Chirographum. | batissam S. Leander, cap. 4 lib. de Instit. virgi-
& Ut dum pluribus commitiitur. Huc respicit con- — num : « Sint tibi accepta qux» sunt comitibus tuis
cilium Moguntinum sub Carolo Magno, can. 12 communia, et aliorum non sis intemperationis
« Deinde decrevimus, sicut sancta Kegula dicit, ut — causa : et quibus forma esse debes hortamento, ac
monasterium , ubi fieri possit, per decanos ordine- — bon vite documento, scandali non efliciaris oc-
tur, quia illi prepositi srpe in elationem incidunt.» casio. »
b Ordinet ipse sibi prepositum. Sublato abusu sta- hb Omnem monasterii substantiam, etc. Id olim usu
tuit, ut ipse abbas suum ordinet przpositum. Eadem — receptum fuit in quibusdam monasteriis, ut omnis
praxis videtur apud S. Gregorium papam, lib. 11, ep. |. substantiz temporalis cura penes przepositum esset.
-42, ad Joannem abbatem : « Petiit dilectio tua ut fra- D S. Isidorus , lib. 1 de Offic. eccl. , cap. 15 : « Pre-
&er Bonifacius in monasterio a te debeat ordinari — positus autem cum magna sollicitudine omnia dis-
prepositus. Quod ego valde miror, quia ante factum — ponens presto facit quidquid illorum vita propter
x10n esti: quiu ex quo illum tibi dari feci, jam ordi- — imbecillitatem corporis postulat ; » et cap. 11 legu-
gsare debuisti. »
€ Zeli. Mali videlicet.
4 Animam. lta apud Smaragdum et in editione
wretusta Parisiensi. Vulgo additur, suam.
e ]n potestatem habeant prepositi, etc. Hxc non
«- xstant in Regula S. Fructuosi episcopi Bracarensis,
sed videntur esse alterius Fructuosi.
f Et hoc sibi vindicent proprium abbates cibi , etc.
KEXc nihil aliud dicunt quam quod abbates a prz-
sitis accipere debeant cibum, vestimentum et
pamnilia.
5 Delicatiores cibos non audeant edere. Optima
le : « Ad praepositum autem pertinet sollicitudo mo-
nachorum, actio causarum, cura possessionum, satio
agrorum , plantatio et cultura vinearum , diligentia
gregum , constructio zdificiorum , opus carpeutario-
rum sive fabrorum. » Ita S. Libertinus praepositus
monasterii Fundensis exteriora negotia admini-
strabat, ut videre est apud S. Gregorium, lib. 1
Dial., cap. 2. His intentus erat propositus, dum
abbas animarum regimini vacaret.
i Excommunicandi causam. Causa hoc loco est
testas, facultas. Id patet ex S. Isidoro, cap. 18
legulze , ubi idewu constituens ait : « Excommubi-
igaStituio: nam qui cxteris przest, debet etiam — candi potestatem habeant Pater monasterii, sive .
p«» brietate precellere, eamque verbo et exemplo
»a-zedicare ; alioqui periclitatur omnis coenobii disci-
PaTRNoL. CIII.
repositus. » Ubi quod dixit causam Fructuosus
3 Isidorus potestatem appellat.
90
$359
&. BENEDICTI ÀBBATIS ANIANENSIS T
ihwenerit sic [acienlem : amen dico vobis super omnia A zstate post vesperam conservetur, ut priusquam
bona sua constituet eum ( Matih. xxi ).
8 Ill. — Item ejusdem ( cap. 5).
a Pipositüs sane in medio consistens 5 dormi-
iorio quoad usque cuncli quiescant, omnibus jam
Cubantibus * circumeat silenter lecta singulorum,
ne quis aut arde 4 se jactet, aut extra Hegulam
occultià inussílationibus vàcet; et ul plenius per-
Serutans * corda singulorüià et merita, intelligat
quem quomodo veneretur àtque süscipiat. Similiter
ét aut decanus alius, aut quisquam e Íratiibus bene:
probatüs assistat in secessu communi , quousque
quieti se tradant cuncti : ne aut Tabulas inter se
ventilent várias, aut ridiculi$ stádéant; aut quod-
libet noxiale vitium consuescant. Quía fastitutum est
reguláriter nullum omnino monachum in secessu B
loqui debere, sed àut psalmos. recensere , si plures
sunt, aut certe aliquid níeditàri voce, si solus est.
lta anie mediam surgentes hoctem duodenos per
Choros recitent psalmos secündum consuetudinem.
Priusquam tamen surgànl c:eterl, f a vigilucis fra-
tribus praepositus excitelur, üt cum benedictione
sua ét signum moveatur el cunctorum leclula ab co
priusquami surgant strenue visitentar. Hoc quoqué
in omnibüs noctürnis oralionibus gerat ut semper
brior sürgat prépositus quam surgendum reliqui
ioneantuf, üt ipse videàl quis quomodo jaceat, hé
aliquam lhsciviàtn pet incüfíàm quietionis su: dor-
miens incurrat. Post pausantes paululum medium
noctis gersolvunt offietarh , vbi quá$twor responsoria
8ub psalfaorum divistotfe toncinantur. Síc post me- C bore diviso, 5 düobus quotidiara sollicitode suscipi
diam noctem, si hiemis tempus est, sedentibus
cunctis , unus in medio residens releget librum ; et
ab abbate vel a preposito disserente cztbris eimpli-
eioribus qid legitur, pateflat. Quod quidelii et
& Praepositus sane, étc. Ilec habentur in Regula
fh&. S. Fructuosi épiscopi Bracarensis, cod. Cras-
sensis eodem, cap. 5. Sed exscriptor hnjus libri,
qui in lemmate posuit có ejusdem, hos duos Fructuo-
805 rion raro confundit.
ormitorio. Dormitorium est conclave in quo
multi suht lécti. Beda, lib. iv Hist. Angl, eap. 25:
« Hzc. tui in dorihitorio sororum pàusans. » Add.
1 Capitul. Lud. imp., tit. 68: « Ut dormitorium juxta
oratorium constitaatut. » Capitula Caroli régis, tit.
46 : « Ut eanonicl ii civitate vel monasteriis consti-
tuti in dofmitorio dormiant. » Gloss Philoxeni :
« Dormitotium, évxoipDpov; a verbo. xot;o, id est
dormiio. Dicitur et. xoc»; Moscopulus de Schedis :-
Koito» *uplug piv otzog tpi y ^v volcgt toX&e, id est,
proprie domus complectens lectos multos. »
c Circimeat silenter lectos. Idem statuitur in novella
Justiniànl 133, cap. 1: « Et omiiino erunt quidam
dormientes fnspicientes. :
Se jactet. 1d est, se in lecto collocet.
& Cordà. I^ Regula ms. legitur, Ges!/a, rectius.
f A vijilucis. lta in Regula ms. cod. Crass. In
Glossis Cyrilli reperitur vigilicius : &4punvor, vigili-
cius. Sed fotte legendum, vigilucius; et in hoc loco
Fructuosi, a. vigilüctis, ut vipilacius sit ille qui a
Magistro infra dicitur vigigallus, seu vigiligallus, is
Qui fratres 4d vigilia& excitat. In cod. Vindocinensi
legitur, Ad vigilias
$ Compleant. ld est, dicant completoríum. S. Be-
medictus cap. 42 : Omnes ergo in unum positi com-
vleant.
€ compleant, liber legatur. lta denique duojeis
iterum cantatis psalmis adeant cubilia, paululun-
que quiescentes, gallicinie jam sonante, recitatis
wibus psalmis ^ cum laude et benedictione su,
matutinum celebrent sacrificium. (juo peracto, qua
meditationi incümbendum est, mox ad locum eae
suete medilalionis pervenerint, (ernog reci
psalmos, et orationem ex integro finientes mal-
tentur usque, ad ortum solis. Sane in omnibui le
rarum singularum orationibus nocturno ac diuw
tempore ad omnem psalmorum finem glori e
tantes Deo prosternentur in terram, ! eo seliat
ordine ut nemo prius seniore àut incurvetu, au
iterum surgat; Sed omnes summa qualitate tee
surgant , extensisque ad coelum palmis orando pe
sistant, sicut et sequaliter i merguntur. Sabue
rum vero et Dominicarum noctium currículis see
missarum superadjecto officio &enis etiam mis
vigili cutn senis responsoriis celebrentur, wt rt
surrectioni$ Dóminice solemnitas ampliori ole
rum psalmodia magis honoretur. X Quad et prec-
puárum festivitate missarum precedenti nie co
petenter olliciorum genere de qualibet solensitat
8emper est celebrandum.
8 IV. — Ex Recura sawcri Fsneont (cop!)
$ub àbbàté pérsonam strenüam et discipinim
valde àmaniem, quie dignam curàm prapoii X
menque suscipiat, decernimus pro solatio aBsls
institui; wt honor. Tfi mines Efi otierbits, dum
tur. Et ideo 2quum erit ut eum justiót ablatis d
veneratio et obedientia exhibeatur, fu s pst
sum, queni suprà dixfryüs praeposituri, quib ors
Sil forma statuimus ! regulare reformare fena
à Cum laude. Intelligit Alleluia. ,
t Eo scilicet ordine, eic. Sumpturm ex asi»
lib. 11 de nocL. Orat., cap. 7. Vide superion a
adnotata. a
j Merguntur. Id est, in terram protidonl, ef
fléctunt. MEN
— k Quod et précipuarum festivitate missarum.
Ita in Regula ms. cod. Crass. et cod. Vind. 16"
tate, id est celebratione. Pro competenter leg. 2*7
tenti. De qualibet , prupositio de redundat Y?
est igitur ut. qualibet solemnitate idem li: ^^
denti nocté ac sabbato ac Dominica praxi
celebratione missarum , adhibito compe?
ficio. MM
! Regulare reformare formarium. lta in ed. 9
docinensi. Locus obscürus et corruptus, I3
gandus : Regularem. formare [ormarium. P.
ex hoc textu S. Ferreoli clarudi est, duo bc P
tuuntur qui post abbatem regni mop '
nempe prepositus et alter, qui appellatur 27 —
rius, quod « sit forina 1n bonis, » ul loquitur * ve
reolus. Quoi clarum est ex Regula S. Creo",
lateusis, ubi forinaria sub abbatissa curam 5 7.
mobialium gerit, cap. 58 : « Si quis vero ge. |
suam vel filiam aut. quamlibet parentem, 30 ^
cognitam videre volüerit, praesetite formari P y. '
libet seniore ei colloqui non negetur. » Et GP ^
t Prithiceria étiam, vel formharfà, admoneo n |
testor, ut vigilantissime considetetis, » e^
autem S. Ferreolus fotmare, id est, creare
tuere, per aliusionem ad forthartiuih. |
^
941
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVII.
942
rium, ut facilius adjutoriis istis subjunctis, abbas, A piat inquietos, consoletur pusillanimes, suscipiat in-
cui nomen Pater est, fructus metat de perfectione
dulcium filiorum. Ámbo tamen sub potestate ab-
batis cüm reliquis atoue inter reliquos se esse co-
gnoscant.
$ V. — Ex REcutLA TansaTENSI (cap. 11).
* Provisores tales oportet eligi, vel ordinari, qui
alios :edificare vitz sue probentur exemplo ; quique
eleemosynam monasterio deputatam, vel ea qus» a
fratribus laborantibus colliguntur, summa cura
pro Domini timore conservent. 5 Quia si creditam
sibi famulorum Dei negligit servare substantiam (sic-
ut ait quidam Patrum), ledit Deum : et dispergens
eam, rationem esi Domino redditurus. Qui vero
ipsis füerint pro Dei amore donata, in oblatione
monasterii adjuncta omni congregationi proficiant.
Quia apostolicam vitam optamus eligere, cur quasi
propria vindicemus qus novimus continuo peri-
tura? toa
8 VI. — Item (cap. 6).
Praeposito specialiter obediatur, multo magis ab-
bati, qui nostram omnium curam gerit. Quia qui
illos spernit, spernit eum qui dixit : Qui vos audit,
me audil; qui vos spernit, me spernit. (Luc. x). * Ut
ergo cuncta ista serventur, et, si quid servatum non
fuerit, non negligenter prztereatur, sed emeadan-
dum corrigendumque curetur, ad prepositum prz-
cipue perlinebit ut ad abbatem, cujus est apud nos
major auctoritas, 3 referat quod. modum vel vires
ejus excedit. Ipse vero qui vobis pr:eest, non se :stí-
met ei * potestate dominante, sed charitate serviente : C
felici honore coram vobis f preclarus sit, coram
Deo subditus sit pedibus vestris. Circa omnes se-
ipsum bonorum operdm ptzbeát eremplum. Corti-
* Provisores. Provisores hic potius sint intelli-
ndi cellerarii quam pr:epositi, quia cap. sed. in ea-
em Regula Tarnatensi agitur de przeposito. Itaque
existimo hoc capitulum esse transpositum et perti-
nere ad caput de cellerario. '
b Quia si. Lege, quia qui.
e Ut ergo cuncia serventur. Videtut hic deesse vet-
bum stattimus aut quid simile.
4 Referat quod modum vel vires ejus excedit. Dif-
ficiliora, qux non vale! per se expedire prapositus,
ad abbatem referre debet, justa consilium quod sug
gessit Jetro sacerdos Madian Moysi genero suo, Exodi
xvii. Ilem przcipit Regula Orientalis : « Hec. ob-
firmos, patiens sit ad omnes, disciplinam libens ha-
beat, metum imponat; et quamvis utrumque sit
necessarium, tamen plus amari appetat quam ti-
meri, semper cogitans Deo se pro vobis redditurum
rationem. Unde vos magis obediendo non solum ve-
stri, sed etiam ipsius miseremini, qui inter vos
quantum in loco superiori, tantum in periculo majori
versatur.
5 VII. — Ex Recura OniNrALI.
[lle qui &ecundum ordinem discipline ordinatione
abbatis, e& consilio et voluntate omnium fratrum
fratribus pr:epositus est, omnem ad se curam de di-
sciplina fratrum, et diligentiam monasterii revoca-
bit, habens potestatem abbate abseute faciendi om-
B nia qux abbas presens facit. 8 Ille autem patien-
tiam, mansuetudinem , humilitatem , charitatem,
equitatem sine personarum acceptione : ita agens,
ut nec abbati tedium generet, nec fratres h intein-
perantia illius laborent. Hxc observabit senior mo-
nasterii qui fratribus prepositus est, referens ad
abbatem omnia, vel precipue illa qux pet se non
valuerit explicare. i Commendatum aliquld, etiam
a germano fratre nullus accipiat. ] Nihil ín cella
sua absque pr'epositi Jussione quispiarh habeat, nec
poma quidem vilissima, el cstera hujuscemodi.
k Operantes Íratres nihil loquantur sxculare; sed
aut ! meditentur ea quz sancla sunt, aut certe &i-
lebunt.
& VIII. — Item.
i Prepositus nori inebrietur, » nón sedeat ín ha-
milioribus locis, ne rumpat vincula qux Deus in ccelo
condidit ut observentur in terris. ^ Ne lugeat in die
festo Domini Salvatoris ; dominetur carni sud justa
bis in Regula S. Pachomii habetur art. 62; idem sta-
Quitur a. S. Orsiesio in libro de Institutis monacho-
rum: « Hoc quoque maxitie providendum est, ne
quis in alteram domum et in alterius celinlam com-
mendet aliquid. » Commendatum hoc loco est depo-
sitam. Interpres Orsiesii: « Sciat quoque ille, qui
ab alio susceperit commendatum. » Et commendare
est in depositum dare, ff., 1. Lucius Tijius. Depositi
vel contra : « Centum nummos, quos hac die coin-
mendasti mihi, annumerante $ervo meo Sthico ac-
tore. » Et eodem titulo, l. Publia Mzvia. t Publia
M:evia cum proficisceretur ad maritum suum, arcam
clausam eum veste et instrumentis commendavit
servabit senior monasterii, qui fratribus prvpositus D Gaizx Seix. » Et legis Alamannorum tit. 5, $ 4:
est, referens ad abhatem omnia, vel priccipue illa
quie per se non valuerit ezplicare. » S. Fructuosus
abbas, cap. 12 Regulie sux : « Et quod ipsi (decani)
non valuerint emendare, preposito non. morentur
accusare : quod et ipsi prx'positi sic distrlete et no-
tabililer agant, ut abbates Stos nullo modo pr:esu-
mant inquietàre, exceptis quod utrique non vàlde-
rint acceleràre. »
€ Potestate dominante, etc. Lege : Potestate dom-
nari et charitate servire.
f Preclarus. Lege, prelatus.
& Ille autem patientiam , mansuetudinem, etc. Yta
jn Concordia Vindocinensi. Videtur tamen deesse
verbum servabit aut quid siinile.
b Intemperantia. Intemperantia hoc loco est exces-
sus prxlati, cum nullum in regendis subditis servare
xnodum potest.
po . e. .€ l
1 Commendatum, etc. Hoc constitutio iisdem ver-
« Si quis res suas ad Ecclesiam cominendatas ha-
buerit. »
j Nihil in cella sua, etc. Eloc decretum exstat 1n
Regula S. Pachomii, art. 65. « Nibil in cella sua
absque przepositi jussione quidpiam condet, nec po-
mum quidem. »
k Operantes fratres, etc. H:ec iisdem verbis exstant
in Regula S. Pachomii, art. 55.
1! Meditentur. Id est loquantur.
m Prepositus, etc. Hec habentur in Regula S. Pa-
chomii, art. 198, et infra hoc capite iterum citantur
a nostro auctore sub nomine S, Pachoniii.
^ Non sedeat in humilioribus. In Regula S. Pacho-
mii additur, juxta vasa monasterii. Hujus institutio-
nis meminit S. Orsiesius, de Institutis monasticis.
^ Ne lugeat in die festo Domini salvatoris. ld est,
ne jejunet in die Dominico, quo olim die interdictum
.o—-.
949
-
- S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS ui
mensuram sanctorum ; * non inveniatur in excelsis A despiciat eos qui indigent misericordia , nec deurz
cubilibus imitans morem gentilium ; non sit duplicis
fidei; non sequatur cordis sui cogitationes , sed le-
gem Dei ; non resistat sublimioribus tumenti animo
potestatibus, hne refrenet neve * hinniat 8 iratus su-
per humiliores, neque transferat terminos * Regulie ;
nou sit fraudulentus, neque in cogitationibus suis
verset dolos; non negligat peccatum anim: sus;
non vincatur carnis luxuria; non ambulet negligen-
ter ; non loquatur verbum otiosum ; non ponat scan-
dalum ante pedes cxci; f non doceat voluntatem
animam suam; non resolvatur risu stultorum ac
joco; non capiatur cor ejus ab eis qui inepta loquun-
tur et dulcia; non vincatur muneribus ; € non par-
'vulorum sermone ducatur ; non deficiat in tribula-
justitiam propter lassitudinem ; ne perdat anima
suam propter verecundiam, nec respiciat dapes lag.
tioris mens» , nec pulchra vestimenta desideret, ne
se negligat, sed dijudicet cogitationes suas; non i»
brietur vino, sed humilitati junctam habeat veriu-
tem. k Quando judicat, sequatur praecepta mom
et legem Dei, qux in toto orbe pr:edicata est.
$ IX. — Item ejusdem.
! Hi itaque quibus disciplina , vel utilitas , vel o
sequium monasterii creditur, officia sibi inju:
fideliter custodiant et impleant. Hos enim erraresm
decet, qui ad omues errores emen?andos prep»
sunt. Qui si vel superbia, vel negligentia, vel desi
aliqua ex his pretermiserint quz in Regula contin
tione ; non timeat mortem , sed Deum ; non przva- B tur, » per ipsos destructio esse coeperit per que
ricator sit propter imminentem timorem ; 5 non relin-
'quat verum lumen propter modicos cibos ; non nutet
ag fluctuet in operibus suis ; non mutet sententiam,
sed firmus sit ac solidi decreti, justus considerans
cuncta in veritate absque appetitu gloriz, mauifestus
Deo et hominibus ! et a fraude procul. Ne ignoret
conversationem sanctorum, nec ad eorum scientiam
czmcus ; nulli noceat per superbiam, nec sequalur
concupiscentias oculorum ; veritatem nunquam pr:e-
"tereat; oderit injustitiam ; secundum personam nun-
quam judicet pro muneribus, nec condemnet animam
innocentem per superbiam. i Non rideat inter pue-
ros, nec deserat veritatem timore superatus ; non
. fuit jejunare. Qua de re infra. Sed toto hoc capitulo
legendum nec pro ne.
& Non inveniatur in excelsis cubilibus. Ex instituto
S. Pachomii monachi in lectis non dormiebant , sed
in sella reclina et supina, ut babetur art. 5 Regule
S. Pachomii : Non dormiat quis prater reclinam sel-
lam. Et apud Palladium, cap. de Tabennesiotis :
Xa0sudéro coy 0i p Gv«xvoptvot, éQà& opivous oixodo-
pxiToUg wmtteTiípoug TiTOonxo:tQ, xal ivÜEvteg Exti c&
etpopata tevcoy xaOivdivucay xa bipsvor id est, Non
vero dormiant decumbentes, sed in exstructis supi-
nioribus sedilibus, impositisque ibi suis stragulis
dormiant sedentes.
b Ne refrenet. Lege, non fremat , quemadmodum
. habetur in Regula S. Pachomii.
. .* Nec hinniat. Lege, nec irruat, ut in Regula S.
Pachomii. EE
4 ratus. Hoc vocabulum non exstat in Regula S.
Pachomii.
e fiegule. Neque hoc vocabulum est in Regula S.
Pachomnii.
f Non doceat voluntatem animam suam. Lege, non
doceat voluptates animam suam, ut in eadem Hegula.
& Non parvulorum sermone ducatur. Optima insti
tutio. Nam pessima hzc est in monasterio pestis, et
unica disciplinz corruptela, cum prxlatus, cui fixus
est animus, clavo cupidinis procacium puerorum le-
nocinatur affectibus, totusque a proterva eorum lin-
gua sycophantiisque pendet. Tunc enim pueri impe-
raut, et. miser ille eorum forma incapistratus in
quamvis partem voluerint illi, flectitur : evenitque ei
et conventui universo, quod serpenti olim, qui plus
nimio cauda suz desiderio, qua pr:ecedere affecta-
bat, indulgens, non a capite, ut solebat, sed a cauda
czxeca per vepres et sentes ductus, misere cruentaius
interiit.
h Non relinquat verum lumen propter modicos cibos.
Quia nihil tam hebetat mentis aciem quam ciborum
ingluvies, ut omittam loqui de sancti Spiritus lumine,
debet xdificatio crescere, omnibus ? condemmu»
nibus, quas Regula continet, subjacebunt.
$ X. — Ex RecuLA saNcrI Pacuoun.
^ Si omnes fratres qui in una domo sunt, viderit
prepositum nimium negligentem, aut dure incrga.
tem iratres, mensuram monasterii excedenlem, rv*
rent ad Patrem, et ab eo increpabitur. lpe avten
prepositus nihil faciet, nisi quod Pater jeseril in
re nova maxime. » Namque ex more servabil regia
monasterii.
Prxpositus non inebrietur; non sedeat ip boni
ribus locis juxta vasa monasterii, ne rumpit vincua
quz Deus in celo condidit ut observentur in lerris;
quod penitus obsoniorum ingurgitatione offosciur.
Evagrius in Proverbiis: Jnvestigantis contitia est
guitur lumen ; anima aulem ejus videbil Ienebras.
i Eta [reude procul: Ne ignoret. In Regula S,
Pachomii legitur : Elongans se a ravi wn ira.
j Non rideat inter pueros. Quia hac e&& meni
scivia, non modo puerorum collusoribos, sel S
ipsis pueris damnosa ; ac proinde disincuus 1 *
achomio prohibita art. 90 : « Si depreheusis fe
aliquis de fratribus libenter cum puens ride v
ludere, et habere amicitias statis infirmz, ut
conimonebitur, ut recedat ab eorum necessitiit,
. et inemor sit honestatis ac timoris Dei : si net 9*
saverit, corripietur, ut dignus est, correpliooe &**
rissima. »
k Quando judicat. In Regula S. Pacbomii bet *
. feruutur ad przcedentemi sententiam.
1 Hi itaque, etc. Haec proferuntur a nostro 216^
ob ea quie S. Benedictus pr:ecipit de prepositi
repüione, submotione et expulsione, $! In sujeto
incidat, el tandem in contumacia perstat — —
m Per ipsos destructio. Lege, et per ipsos dem
nempe regularis observantia.
» Condemnationibus. Id est, poenis. — .
o Si omnes [ratres, etc. Bec usque ad ila vt^
prepositus non inebrietur, habentur in Regula t?
8. achoinii, art. 121, reliqua vero art. .
P Namque ex more servabit, etc. ln noslro ar
ms. apparet vestigium cujusdam vocabuli eras P
illa duo, more et servabit. 1n Concordia p?
nensi, et in Regula S. Pachomii edita legit! :-
.que ex more descendit, observabit regulas moMg"
Sed nullus est horum verborum sensus. li24-
gendum arbitror : Nam in ea Que ex more & y
observabit regulas monasterii, ut sensus S: *.
faciet prz positus inconsulto Patre monasterii V. 7
in re nova : in ea vero quae ex more descunill
est, qui in monasterio fleri solet, observabil
et regulas monasterii.
-€-
915
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVII.
946
ne lugeat in die festo Domini Salvatoris; dominetur A hiatu absorbuit (Num. xvi); et interitus Chanan:zeo-
carni suze juxta. mensuram sanctorum, ? et caetera
qus superius memoravimus. .
Manifestus Deo et hominibus , et a fraude procul,
ne ignoret conversationem sanctorum, nec ad eorum
scientiam cxecus existat. Nulli noceat per superbiam,
nec sequatur concupiscentias oculorum suorum ; non
eum superent incentiva vitiorum ; veritatem nunquam
pretereat ; oderit injustitiam ; secundum personam
non judicet pro muneribus, nec condemnet animam
innocentem per superbiam; non deserat veritatem
limore superatus; non desideret alienam terram;
non opprimat animam propter aliorum spolia; ne
despiciat eos qui indigent misericordia; ne falsum
dicat testimonium seductus lucro ; ne mentiatur
propter superbiam; ne contendat contra veritatem B
b ob timorem animi; ne deserat justitiam propter
lassitudinem ; ne perdat animam suam propter ve-
recundiam ; ne respiciat dapes lautioris mens; ne
pulchra vestimenta desideret; * ne se negligat ; ut
semper dijudicet cogitationes suas, ne inebrietur
v.10, sed bumilitatem junctam habeot veritati.
Quando judicat, sequatur precepta majorum, et
legem Dei, quz in toto orbe przdicata est. Si quid-
quam de his preterierit, 4d reddet ei mensuram
juxta quam mensus est, et recipiet secundum opera
sua, * quia meechatus est in lingua sua, et propter
lapides, et propter fulgorem auri reliquit iudicium;
el desilerio temporalis lucri laqueis se induit ethni-
corum. Et eveniat ei contritio Heli, f et ramorum
rum (Josue) ; ! contritio hydriz ad fontem (Eccle. xi1) ;
et arenarum comminutio in littoribus, quz ) saxis
fluctibus verberantur, et confractio virgz gloriose
(Jerem. xivim) ; X de 1saia (cap. Lix), ut sit quasi
cxcus manu palpans parietem. Hxc omnia ei eve-
nient, quia non servavit veritatem in judicio, et ini-
que egit in omnibus quz ei credita sunt.
8 XI. — Item ejusdem.
- 1 Qui judex est omnium peccatorum , et perversi-
tate mentis, vel negligentia reliquerit veritatem, vi-
ginti viri sancti et timentes Deum, sive decem , et
usque ad quinque, * de quibus omnes dent testiumo-
nium, sedebunt, et judicabunt eum et ^ regradabunt
? jn ultimum, donec corrigatur.
$ XII. — Item ejusdem.
P Qui viderit de majoribus et propositis fratrem
suum in tribulatione, et noluerit causam tribulatio-
nis inquirere, eumque contempserit, qu:xretur eausa.
a supra dictis judicibus. Et, si deprehenderint negli-
gentia prepositi vel superbia coangustatum fratrem
et judicasse eum non secundum veritatem, sed se-
cundum personam, 4 regradabitur de solio suo donec
corrigatur et ab injustitixs sordibus 7 emrmundetur,
quia non consideravit veritatem, sed personas, et
servivit pravitati animi sui, et non Dei judicio.
$ XIII. — Ex REcura sawcri Isipont (cap. 20).
* Àd prepositum pertinet solicitado mopacho-
ejus (1 Reg. 1v); 5 maledictio David, quam impreca- ( rum, actio causarum, cura possessionum, * ratio
tus est Doh:xc (Psal. 11); ^ signum quo denotatus
est Cain (Gen. 1v); sepultura Asini, de qua loquitur
Jeremias (cap. xxii); perditio qua peccatores terrx
& Et cetera qu& supra commemoravimus. Hxc
verba sunt nostri auctoris nolenlis repetere ea quae
paulo ante retulit ex Regula orientali.
b Ob timorem animi. e, ob tumorem animi, ut
in cod. Vind. et in Regula S. Pachomii excusa.
v Ne se negligat. lta in Regula Orientali. In Re-
gula edita S. Pachomii, Non senes negligat.
4 Reddel ei mensuram. In Regula edita S. Pacho-
mii, Reddetur ei mensura. Recte.
* Quia mechatus est in lingua sua et propter lapi-
des. In Regula S. Pachomii excusa : Quia. muchatus
est in ligno et lapide. Non ita recte, quia lectio vide-
tur intelligi de idololatria, de qua hoc loco non
agitur.
f Et ramorum ejus. In eadem Regula edita legitur :
Et filiorum ejus. Vide lib. I Regum, cap. iv.
56 Maledictio David , quam imprecatus est Dohac.
Hic lucus corruptus est in Regula S. Pachomii ex-
cusa, in qua legitur : Maledictio Dei, quam impreca-
tus est Ca n. Sed castigandus esi ex hoc Concordi
codice. Maledictio quam imprecatus est David Do-
haec Idumzo, est psalmus quinquagesimus primus, ut
constat ex ejus titulo. Historia nota est ex 1] Regum
cap. Xx! et AXI.
Signum quo denotatus est Cain. Est perpetuus
nembrorum iremor, ut explicat Alcuinus, interr. 88
super Genesim. Vide Theodoretum qu. 4 in Ge-
nesim.
i1. Contritio hydrie. Y:ec et similia, que exstant
' cap. ultimo Eeclesiast», sunt mortis et judicii vnig-
mata. :
| Satis fiuctibus, Lego, salsis fluetibus, ui babe.
agrorum, plantatio culturaque vinearum, * diligen-
tia gregum, constructio zedificiorum, opus carpenta-
riorum sive fabrorum. 00.7
tur in Regula S. Pachomii edita.
k De Isaia. Hzc verba non sunt in Regula excusa
S. Pachomii. Auctor autem respicit ad illud Isaize,
cap. LIix : Palpavimus, sicut ca'ci, parietem.
| Qui judez est, etc. Hzc habentur in Regula S.
Pachomii excusa, art. 99, citanturque a nostro au-
ctore propter deeretum S. Benedicti de abdicatione
prepositi.
m J)e quibus omnes dent testimonium. Id est, omnes
fratres testentur de eorum probitate et capacitate.
2 Regradabunt. Optima lectio. Idem quod degra-
dabunt. Sed de hoc vocabulo infra. In Regula ex-
cusa legitur, degradabunt, non ita recte.
D ? lin ultimum. Adde «o gradum, ut in Regula ex-
cusa.
. P Qui viderit de majoribus, etc. Exstat in Regula
excusa S. Pachomii , art. 94, ubi ita legitur : Qui
viderit de majoribus vel prepostris fratrum. suorum:
tribulationem. Non ita recte. Nam hic agitur de par-
ticulari fratre.
q Regradabitur. In Regula excusa, degradabitur.
Male. Sed de hoc vocabulo infra. |
T Emundetur. Recte. Nam additur, a sordibus. In
Regula S. Pachomii excusa legitur, emendetur. Non
ita recte.
. 5 Ad prepositum, etc. Hxc reperiuntur in Regula
sancti Isidori edita eodein cap. 920.
t Ratio agrorum. Lege, satio agrorum , ut in Re-
gula excusa.
'. V Diligentia germ.
diligentia legum. e.
ptica,
In Regula edita legitur,
Nam hic agitur de re ru-
947
S BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
913
& XIV. -— Ex nEcrtA saNcTI. ÁvcosTINE (cap. 38). A vestris, similes servorum qui exspectant dominum
a Quando necessitas discipline ^ minoribus coer-
cendis dicere vos verba dura compellit, si etiam in
ipsis modum vos excessisse sentitis, non a vobis
exigitur ^ ut eis veniam postuletis : ne apud eos
quos oportet esse subjectos, dum nimia servatur
humilitas, regendi frangatur auctoritas. Sed tamen
petenda est venia ab omnium Domino, qui novit
etiam eos, quos plus juste forte corripitis, quanta he-
nevolentia diligatis. 4 Non autem carpalis, sed spiri-
. talis debet esse inter vos dilectio.
$ XV. — Ex BEcuLA SANCTI OnsiEsm.
e Yos qui secundi estis f singularum domorum,
humilitatem sectamini et modestiam, et singula pr:e-
cepta majorum vitz:e communis normam putate ;
suum, quando revertatur a nuptiis, ut cum venerit
confestim aperiant ei (Luc. xi). Beati servi illi quos
veniens Dominus invenerit vigilantes.
$ XVI. — Ex Recvra Cuiespan.
Prepositus monasterii non :etate senili, sed mo-
ribus constituendus est. 8 Multos enim prolixitas
annorum atlollit, sed dedecus torpentis vitze ad in-
fantis immaturitatem tepescendo reducit. Constii-
tuendus est ergo pr:positus moribus gravis, ser-
mone solers, ingenio fortis, consideratione vigil.
eursu impiger, correptione pius, disciplina modera-
tus, actu castus, moribus sobrius, dispensatione
aequus, humilitate ornatus, patiens, mitis, non tur
bulentus, non iracundus, non superbiz vel arrogan-
utin illis conservandis vestras servetis animas, et B ts vitio maculatus, non prodigus, non garrulus:
similes sitis ei qui dixit : Anima mea in manibus
meis semper (Psal. cxvin).. Filius. glorificet. [A/.,
letificet] patrem; et Letamini in fructibus vestris,
quia absque operibus et fructibus nullus Domini so-
cietate letabitur : ut. cum habueritis fructum in
Domino ipso hxrede, et cohzrede participenini
[Al., potiamini]. Sedet vos, fratres, omnes, qui
guhjecti estis per ordinem liberz servituti, hahetote
accinctos lumbos et ardentes lucernas in manibus
& (Quando necessitas, etc. Haze habentur in Regula
S. Augustini excusa, cap. 40.
b Minoribus. ld. est, inferioribus. Ita im epist.
S. Augustini 109, ex qua hzc regula conflata est.
Recta quidem lectio, ut ex hujus capitis contextu pla-
num est, quamvis in Regula excusa legatur cà tio-
ribus, '
€ Dt eis veniam postuletis. In cod. Corb. et prz-
fata epist. ; Ut ab eis veniam postuletis. ln. Regula
excusa legitur : Ut a vestris subditis veniam postu-
letis. Ita inutavit quidam Regul» corrector , cum
videret non posse veniam postulari a moribus, ut ipse
ebat.
(et Non autem carnalis, etc. Divina plane institu-
tio. Quid enim est aliud carnalis in monasterio di-
lectio quam dilectionis fraternz dissolutio (ut omit-
tam extera mala qux inde nascuntur)? dum per
carnalem dilectionem non to!a fratrum congre-
gatio diligitur, sed qui sibi pulcher aut elegans,
aut quoquo modo utilis videtur, amatur. Sic dum
Sibi quisque trahit amicum, se et illum a com-
muni charitate divellit; nec potest ibi esse cor unum,
ubi singuli proprium qu:xrunt amasium, et rem con-
cordie per discordias auspicantur, ut loquitur S. Cy-
prianus lib. de idolorum Vanitate.
* Vos qui secundi estis, etc. Per secundos singu-
larum domorum intelligit S. Orsiesius eos qui post
cujusque domus pr:epositos monachorum curam ge-
rebant. Supra cap. 5 citatum est caput ubi agit
S. Orsiesius de prxpositis singularum domorum mo-
nasterii, hoc vero agit de secundis earumdem seu
vicariis prapositorum ; quorum mentio flt in Re-
gula S. Pachomii, art. 102 : « Preepositus autem
doinus , et qui secundus ab eo est, hoc tantum juris
habebunt. »
! Singularum domorum. Per domos intelliyit varia
domicilia monasterii, in quibus plures monachi ha-
bitabant sub singulis earum pr.epositis, juxta insti-
tuta S. Pachomil, cujus erat discipulus S. Orsie-
sius. lJ. testatur S. Hieronymus in prefatione ad
Regulam S. Pachomii : « Nostrique fratres /Egyptio-
rum, hoc est, Tabennensium monachorum, exempla
sequerentur, qui habent per singula monasteria pa-
tres, et dispensatores, et hebdomadarios et ministros,
C
sed omni actu et religione ornatus, qui sciat lan.
guentium moribus subvenire, et tepentium ignaviam
excitare ; super quem albas requiescat : u& in nullo
ab ejus praeceptis deviet; ut in omnibus subditus,
et in jussis sen:oris detentus, ^ nihilque abbatis vo-
luntati sit contrarius, aut faciat aut. ordinet facien-
duin, sed omnia per ejus interrogationem, juxta il-
lud quod scriptum est: Interroga patrem tuum et
annuntiabit libi , majores tuos, et dicent tibi ( Deu.
et singularum domorum przpositos : ita ut in una
domo quadraginta plus minusve fratres habitent,
qui obediant przposito ; sintque pro numero íratrum
triginta vel quadraginta domus in monasterio; et
tern;, vel quaternz: domus in. unam tribum foede-
rentur : ut vel ad opera simul vadant, vel in hehdo-
madarum ministerio sibi succedant per ordinem. »
Ejusmodi domos Pall»sdius Hist. Laus., cap. 4e Za-
bennesiotis, appellat «é&yu«ca, id est, ordines, classes.
Harum mentio fit in Regula S. Pachomii, art. 104 :
« Si quis absque conscientia duorum ierit ad alteram
domum, » etc. Árt. 46 : « Si quis transfertur de domo
ad alteram domum, » art. 1410 et art. 441. In bis
cell: inult:e erant, in quibus habitabant monachi,
quarum mentio fit art. 7 ejusdem Reguke : « Mane
per singulas domos finitis orationibus non statim
ad cellas suas revertantur. » Sed de his infra.
8 Multos prolixitas annorum atto(lit. Quod nempe
diu in monasterio vixerinl atque ideo se sanctos ei
perfectos esse existimant. Àt vite monachicz pe--
fec'ionem non annorum, sed sanctarum actiouus
multitudine metiri oportet. Non quandiu , sed qoa
sancte in monasterio vixeris a ul exigetur in Jodi
cio. Unde pr:clare Eusebius Gallicauus, seu qais
alius, homil. 9 aj monachos : « Solemus annes v9-
Siros, et temporum spatia, quibus nunc vivimes
supputare. Non te fallat, quicunque ilie es, numenz
dierum, quos hic relicto corporaliter szculo cos
gumpsisti. Illum diem vixisse te computa, in «quo vo-
luntates proprias abnegasti, in quo malis desidera
restitisti, quem sine ulla regule transgressione
duxisü. Illum diem te vixisse computa, queen noa
malitia, non invidia, non superbia maculatit, quem
non mendacii, non perjnrii culpa respersit, qui pec-
cato non cessit, qui diabolo repugnawvit, lilius dier
vixisse te compula, qui puritaüs et sancti. medita-
tionis habuit lucem. Illum, inquam, diem applica
ad tuam vitam, cujus usus provenit ad amimum
tuam. » Recte. Nam dies illos tantum vivimus qui
bus bene vivimus. Consule S. Joan. Chrysost. serm.
45 in Epist. ad Rom.
b Nihilque abbatis volun'ati sit. contrarius eut. fa-
ciat. Lege, ut ia cod. Vindocinensi : Nihil quod ab
batis voluntati sil coMrarium, aul faciat.
09
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVII.
950
xxxii). Interrogandum semper est, ut in nullo a se- A nasterii seu vasis, seu supellectilibus, ita habeat in-
niorum consilio animae subditze digcrepent, in nullo
oves 3 pastoris voluntate declinpept. Sprevit nam-
que senjorym consilia Roboam, juvenum secutus
consilia. Quse pes qualis dispendii fuerit occasio,
Scriptura) veritas altestatur; *-qui ob missam do-
minationem undecim tribuum vix cum una tribu
ipler (0$ pressurarum dispendia 5 absque morlis
crudelitate. reliquum vit peregit (111 Beg. xw et
Il Par. cap. iy). Debet. pamque esse qmnium ne-
ressilajum (am corporis quam apimg providus ; et
ut subsidia presentis necessilalis porrigat, et corda
subditorum ad laudem Creatoris intouandum * [ex]
sedula 3d mpnitiope excitandq erigat humiles, et
propter Chrisjum gubjectos honorando in sublime
tentam, ut in nullo negligentiz tenebris reperiatur
fuscatus : ut dum saeri laboris omnem curam adhi-
bet, ab omnipotente fructum laboris accipiat. Om-
nibus sabbatis, post horam orationis nonam, tam
senior quam juniores przpositi lectos omnium fra-
trum visitent, 4 [et faciant] propter eorum negligen-
tias inquirendas; aut si aliquid inveniatur illicite
et * sine commeatu retentum. Itemque f post com-
pletam 5 lectos omnium cum luminaribus visitent
ut omnium expergescentem sensum vel tepescen-
tem, hex oratione cognoscant. Similiter 1 ad omnes
cursus nocturnos est faciendum, ut sciant qui cum
fervore vel cum tepiditate ad cursum assurgunt : et
eos quos tarditate vel segnitia culpabiles repererint
pravelat ; $980 vero auollentes eastigationis flagello B (proat eulpa vel :tas fuerit) aut increpatione aut fla-
ad gradus humilitatis retrahat. Curam in rebus mo-
? Qui ob. missam, Lege, qui post amissam.
^ Absque mortis orudelitate, ec." Id est, vix inter
tot calamij3tes potyi cruentam morlem evadere.
Nam rex 4:gypti Sezgchllierosolymam cum exercitu
ascendit, e& sublatis thesauris «omus Domini et re-
gis, abscessis : et nisi Dei misericordia serva'us esset
rex Roboam, ejus gladios non evasjssel, ut babetut
ll] Regum cap. xiv, etH Paralipom. cáp. 1x.
c Ez sedula. «à ex redundat.
4 Ei faciant. Hz videntur redundare.
e Sing commeatu, ld est, sine licentia, permissione.
Commeatus nomen est mililare ; estque licentia
abeundi a casuis ad aliquod tempus : i£aivqcig &osbie
va. apud Hesychium et duidam, id est, impetratió et
licentia abeundi. Fesjus: Remeare *edire, ut com-
meqre ulirq citroque ire. Unde commeatus dari dici-
gello corripiant.
jum ad Ecclesiam. Conc. Aurel. v, can. 18 : « Sine
commeatu €oncilii ipsius discedere fortasse prz-
sumpserit. » Tandem sumitur pró licentía et per-
missione faeiendi vel omittendi aliqui, ut in hoc cu-
jusdam Patris loco; s:epe in hac Concordía occurrit.
d etiam videre est in concilio Aureliau. 1v, can. 3:
« Tamen si aliquis certa necessitate astringatur, ab
episcopo postulet commeatum. » Apud Cassianum,
lib. de Institutis renuntiantium, cap. 10: « Si Do-
minus nobis orationihus vestris dederit commeatum »,
id est, permiserit. Et lib. v Capitul. Car. et Lud,
imp., tit. 18 : « Mulier si sine commeatu viri sui ve-
lum in caput miserit. »
f Posi completam. id est, post Completorium.
€ Lectos omnium, etc. Ita g Fruct. Drac. capite 8
Regule : « Prepositus, etc. Omnibus jam cubanti-
tyr, id esl, fempus quo ire redireque possit. Vegetius, C bus circuit silenter leetulos singulorum, etc. »
lib. i de Re militari, cap. 19: Tunc enim difficile
commeatus dabatur, nisi causis justissimis approbatis.
ff.1l. Miles, bx quibye causis majores, etc. : Miles
conumeatu accepto, si in doma suaest reipublice causa,
ahesse 5ep videtur. C. |. necui liceat. De commeatu,
l. Quicunque. De scriniis e& 1. Si quis sine commeatu.
Eodem jiiulo. Et a castis translatum est vocabu-
CAPUT XXVIII.
b Ex oratione. Quia solebant monachi in lectulis
Suis orare.
i Ad omnes cursus nocturnos, etc. Idem statuit
S. Fructuosus Bracarensis cap. 5 Regule suz: « Et
cunctorum leeti ab eo (preposito) priusquam sur-
gant, strenue visitentur. »
DE DECANIS MONASTERII.
£1. — Ex Recupa aaxcvi. BENEDICTI.
* Si major fuerit congregatio, eligantur de ipsis
& Si major fwerit cangregatio. Recté in majori
congregatjone ereantur décani, quia tot monachis
unus$ non polest sullicere prepositus.
b Decani. Decanus a decem, et decuria, et decurio
nomen, inquit Priscianus lib. de Ponderibus. Glossz
veteres, Aéxepxoc, Decanus. Decanus ille est, qui
decem praesit militibus. Vegetius lib. n de Re mHi-
tari, cap. 8 : « Erant cecani decem militibus przpo-
sil, Tu nuno eapüt eontubernii vocantur. 8. Isido-
rus Jih. m Qrigin. cap. 9: « Et decani eo quod de-
cem militibus preficiantur. » Alias decurio, ut vo-
tuin est ex Prisciano, loco citato ; Madesto, libello de
vocabulis rel] militaris; Rufo, libello de legibus mi-
Hitaribus, et Glossis Benedicti, Decurio, AtvaBapyoc,
id est, qui decanix seu decuri:x przest. Vocabulum
a1 castris ad claustra transtulerunt antiqui Patres, ita
ut decanus sit, qui pro:est decem monachis, ut vi-
eYere est apud S. Augustinum, lib. 1 de Moribus Ec-
clesia, cap. 34 ; S. [sidorum, lib. n de Offic. Eccl.,
D
[ratribus boni testimonii e£ sancta conversationis,
el constituantur ^ decani , qui sollicitudinem gerant
cap. 15, et Cassianum lib. iv de Institutis renun-
tiantium, cap. 7 et 10. Translatum est etiam ad ju-
dicia. Nam decanus est judex, consiliarius, Exodi
xvm : Lib. n Legis Wisigothorum, tit. 1, ]
« Quingenarius, centenarius, decanus, defensor, nu-
merarius, et qui ex regia jussione etiam ex consensu
partium judices in negotiis eliguntur. » Et LegisLon-
gobardorum lib. r, tit. 25, 1. 50. Tta et decurio.
Gloss:e veteres, Decurio, BouXeóvne, idest consilija-
rius. Decani etiam olim in Ecclesia dicti sunt qui
eorpora defunctórum fidelium sepeliebant, ut palet
ex novella Justiniani 43 et 59 : « Ipsas quoque pe-
cunias quas hactenus non habebant (sicuf et ipsi no-
Stram docuerunt potestatem) expendere circa defun-
ctorumexsequías : ut et ex hfs pecuniis etex redjtibus
przdiorum distribntio fit, :! "s. zuis, ct ascetriis,
et canonicis. » Ubi canonieze sunt mulieres, quz fu-
nernm curam etiam gerehant. Horum etiam men-
tio fit C. L., Non plures, de Bacrosanctis ecclesiis,
951
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
95
super decanlas suas in omnibus secundum mandata A cum non patitur ibi ascendere hominem bene agendo
Dei et precepta abbatis sui. Qui decani tales eli-
gantur, quibus securus abbas partiat onera sua. Et
^ non eligantur per ordinem, sed secundum vitze me-
ritum el sapienti: doctrinam. Quique decani, si
ex eis aliqua forte quis inflatus superbia repertus
fuerit reprehensibilis, correptus serel et iterum, at-
que tertio, si emendare noluerit, dejiciatur, et alter
in loco ejus, qui dignus est, * subrogetur. Etdepre-
posito eadem constituimus.
$1l. — Ex RecutA MAGISTRI.
4 Superioribus hujus Regul paginis, fratres, actus
justitis nobis Dominus ordinavit, in quibus * per-
fectis et vita. acquiratur zterna, et gehennze :estus
et incendia fugiantur. Sed ne ille hostis bonorum
actuum diabolus, ideo est humano generi inimicus,
etc. : « Non plures quam nongenti quinquaginta de-
caui sacrosancte hujus amplissimae urbis deputentur
ecclesi:&. » Et in pseudosynodo ad Quercum, in qua
accusatur S. Joannes Chrysostomus quod Severiano
calumniam struxerit, xtvjcac xat' «vrou vog Otxa-
vo)c, id est, « cum suscitassel adversus illum deca-
DOS. )»
4' Non per ordinem eligantur. Nempe receptionis
aut ingressus in monasterium, ne si habeatur sola
antiquitatis ratio, contingat malum pr:eferri bono,
et inutilem utili preponi. Quod olim legibus civili-
bus prohibituin est in abbatum electione. C. L. 46,
de episcopis et clericis, etc. : « Sacris nostris legibus
existimamus oportere, et hanc addi, qux ex virtute,
non ex temporibus religiosas abbatias seu pr:eposi-
iuras tribuit: ita videlicet ut in piis monasteriis aut
asceteriis non omni modo, mortuo abbate, vel abba-
tissa, is vel ea qui vel qux€ tempore antiquior, aut
secundus, secundave deinceps eligantur » etc. Si ta-
men alter ab abbate mortuo idoneus est, aliis prz»-
ferendus erit, ut habetur eadem lege: « Ita ut si
quidem primus post defunctum utilis sit, et monachis
praesse dignus, ille aliis preferatur; si vero qui
osL illum est, similiter in ipsum feratur futuri prz-
ecti caleulus. » Quod ita tamen intelligendum est,
si ille qui ordine sequitur, omnium optimus atque
aptissimus esse judicatur. Quod planius declarat
novella 5 Justiniani, cap. 9. Et quantum fleri potest
ordo temporis servandus est. Non enim ezhono-
randum est omnino tempus, sed ex eo ordo, inquit
ipsa Authentica.
b Quique decani si ex eis. Apud Smaragdum deest
partieula que. Sed his verbis, quique decani, ex-
puuctis, S. Dunstanus, editio Coloniensis, vetusta
Parisiensis, aliz;que vulgares legunt : Quod si ex eis,
etc. Superior tamen loquendi ratio satis familiaris
est S, Benedicto, ut ejus Regulam volvendo observare T
licet, et sapit Hebraismum.
c Subrogetur. ln cod. ma. S. Germ. et in utroque
Victorino legitur, succedat.
d Superioribus hujus Regule paginis, etc. Exstat in
Regula ms. cod. Corb. eod. cap. 11.
e Per[ectis. lta in Regula ms. pro, a perfectis ; est
Hellenismus. .
f Ne venenosis. Particula ne redundat.
8 Per oblivionem. Peccati videlicet, judicii et sem-
piterni cruciatus. Vide eupra.
b Vicedominum.Vicedomipus est ceconomus et pro-
. libet gradibus sub
curator domus alicujus, seu familie. Gallice, vidame.
Ecclesi: etiam suos habent vicedominos, id est,
ceconomos, seu procuratores. Flodoardus lib. 11 Hist.
Eccl. Rom., cap. 45: « Contigit itaque quondam ,
dum ad Sanctum Cyricum oratum venisset in Cul-
mnisciacum locutum cum «cconomo Rhemensis ec-
QUsix, qui aderat, rogatusque ad prandiuni excu-
. demus qui prgsentes sunt, ipsas liters "
unde ipse per superbiam ejectus est, f [ne] venew.
sis actibus suis bene viventes inficiat, et ders
occasionibus suis 8 per oblivionem nostros quipy
praeoccupet sensus, ut a Deo faciat alienos. Ideoque
adjutorio Domini procuratur et constituitar ut dw
electi fratres, quorum gravitas, sapientia, moderatio
vigilantia seu humilitas, vel actuum perfectorum
fuerit exercitatio approbata, decem íratrum ere
praepositi ordinentur. Nam sicut scriptum est, de
ceant vos terrena qua sunt celestia, quia sicut i
hominis domo, ut securus sit de omnibus przpira
dis, Dominus rei ordinal majores familiz, quas rie
Domini minores timeant : id est, b vicedomimn,
i villicum, i salutarium et k majorem domus, sic i
B domibus divinis, id est in ecclesiis et monasteriis, Des
savit, ut pote missas acturus ad Sanctum Petron.
Interea mulier quzdam :anserem attulit vicedoni
no, etc. » Ubi vides eumdem esse dceonomum x
vicedominum. S. Gregor. papa, lib. ix Regest,
cap. 99: « Volumus autem ui memoratus [rat
noster Paschasius vicedominum sibi ordinet, e m*
jorem domus. » Paulus apothecarius monachus.
etri in Valle apud Carnutes in lib. ms. quem 3p
thecam appellavit, agens de Aydoino episco Cir-
notensi h:ec habet: « Iste monachos exosos babuit.
Comitatum Carnotensem fundavit : vicedominun sib
episcopo, et vicecomitem sub comite ordiuaril. la
ita S. Mauri, cap. 4, memoratur Aderadu vite
dominus episcopi Cenomanensis. Dicilur et alic
urbis prepositus. D.
i Villicum. Villicus est. gubernator ville, inq
S. Isidorus lib. vi Orig., cap. 4. Gloss Pbiloseni:
C. Villicus, à xav' àpyb» olxovouév, id est agri conus.
Glosszx Cyrilli : o*xovopog inl cg xopxi, villicus, id
est, Geconomus villa.
j Salutarium. Lege, saltuarium, ut in Reli ms.
Saltuarius est quidam magistratus seu joker. U-!
Legis Longobardorum , tit. 95, 1. 50: « Tuc dt
nus, ant saltarius, qui in loco ordinatus e. h
alio codice legitur, saítuarius. Ei panlo ptt: '
vero saítarius aut decanus hoc facere distuletia!
Et lib. 11, tit. 58, 1.9: « Si quis judex, aul scilóas
aut saltarius, aut decanus de loco. ubi arioli velarolz
fuerint, neglexerit a modo intra tres mensis 9?
inquirere. » Sculdais autem Longobardico idiom!
est rector seu judex loci. Paulus Diaconus, lib. v
Bist. Longobard., cap. 24: « Rector loci, QM
sculdais nominant. » llli subjacebat saliariu 92
eadem lege notum est: « Et, si decanus, aul slum
. ipsos ariolos aut ariolas, vel suprascriptos si
invenerit, et sculdai suo manifestaverit, e! ,
k Majorem domus. Major domus est quidam
qui domui alicujus principis, atque etiam epis
raest. S. Gregorius papa loco supra citato : P"
[umus autem ut memoratus frater nosler Pasci "
et vicedominum sibi ordinet et majorem JE j
quatenus possit vel hospitibus supervenienli " ;
causis, quze eveniant, idoneus et paratus eri i
Ubi vicedominus est ceconomus qui providea! xi
tibus; et major domus, qui causis przsil. -—
puariorum , tit. 88 * « Et legis consuetudine
omnia jubemus ut optimates, majores domu, .—
mestiei, comites, graflones, cancellarii, vel Us sl
imati, in provincia Rips.
perverten -
fatione kf?
contó
dicio residentes, munera ad Judicium
non recipiant. » Gundebaldus rex 1n pr:
- Burgundionum : « Sciant itaque oplimates, efe
. consiliarii et majores domus nostre, elc ?
legis Burgundionum, tit. 15 : « Consiliarii e msjrá
9s
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVIII.
934
minoribus majores preposuit, ignaris peritos, astu- A egisse monstratur, ut projecta de manibus in ter-
tos simplicibus, et divin:e artis discipulis ordinavit
magistros : id est, in Ecclesiis episcopos, preshbyte-
ros, diaconos quorum vice Domini imperia audiat,
et timeat plebs, et notitiam salutifer:e legis ab
eis addiscant. In monasteriis vero abbates et prz-
positi, quos pro salute anima: sux audiant * ma-
jores, et vice Dei propositi militiam timeant ;
quia »ive sacerdotibus in Ecclesia , sive abbati-
bus et prepositis in monasterio hoc dixit Deus :
Qui vos audit me audit ; et qui vos spernit, me spernit
(Luc. x); et item dicit nobis per Isaiam prophetam:
b [abo vobis pastores et doctores secundum cor meum,
el pascent vos pascentes cum disciplina (Jer. ni). Ergo
secundum illam figuram humans domus, quanto
magis in divina domo pro causa Dei gradus doctrinze
vel timoris debent servari, ut ad purganda vitia vel
peccata fratrum, cum prepositi fuerint ordinati, vel
quantum abbas de animarum in se fratrum susce-
piarum custodiendis ratiociniis reddatur securus.
Cujus ergo honoris ordinatio hzc sit. Convocatis iis-
dem decem fratribus ab abbate przsenti omni con-
gregatione in oratorio « susceptione virg:te decem
illis preponantur voce abbatis, Scripturze testimonio
dicentis : Fleges eos in virga, hoc est, in timoris vi-
gore. Item dicente Apostolo : Quid vultis in virga
veniam ad vos, an in charitate (I Cor. 1v) ; nam et
Moses divina virga virtutis commisso sibi populo
per profundum maris salutis viam ostendit (Exod.
Xiv); quo judicio virgz: causam Dei ante Pharaonem C
ipsius aspiciant. » Olim in Francia, ut notum est ex
imoino e& aliis, major domus erat, qui proerat.
palatio regis, illiusque vice universa regni negotia
administrabat. Gallice, maire du palais; quem Ce-
drenus (Ad an. T Leonis Isauri) rpootxo», id est pra-
fecium, seu principem domus appellat.
a Majores. Ita in Regula ms. Leg. minores.
b Dabo pastores. Hic locus non esi ]saie, sed
Jeremiz; citaturque juxta veterem interpretationem,
qua utitur S. Cyprianus in citatione hujus loci lib. 1
contra Judzos, n. 14, et etiam juxta Septuaginta :
€ E«i xotuavoUgty vg touuivoytte psv &murcápne, id
esi, pascent vos pascenles scientia. » [n vulgata inter-
pretatione juxta Hebraicum : Pascent vos scientia et
doctrina.
c Susceptione virge. Notanda est przpositorum
ordinatio per virgam , cujus tamen ipse Magister
nullam in abbatis ordinatione mentionem facit cap. 95 D
et 94, etsi olim ea abbates uterentur, quemadu.odum
S. Columbanus , ut videre est in Vitis sanctorum
Galli et Magnoaldi, ubi ejusmodi virga appellatur
Cambuta , &nxó «o0 x&urcto, id est, curvare, quia
abbatum, ut et aliorum Ecclesix* przlatorum virgz
sunt in summitate curva, ad pastorum imitationem,
quorum virgx in fastigio curve erant; cuin magi-
stratuum virge essent rect, ut notat auctor veteris
Etymologici : et in antiquo Ordine Romano ex Ca-
none S. Theodori archiepiscopi Cantuariensis abba-
les per virge susceptionem ordinantur. Ejusmodi
pr:elatorum virgz olim lignez, aliquando cypressinzx
fuerunt, ut videre est in epistola abbatis Sylv
Majoris ad Stephanum episcopum Tornacensem, qu:e
'st 253 inter epistolas ipsius Stephani : « Mittimus-
iutem vestra charissime paternitati in signum de-
rotionis et pignoris perpetu: servitutis munusculum
ndignum servitute vestra , sed officio congruum ,
ram et mutata d in bestiam ; item de bestia reas-
sumpta sacris virga manibus redderetur (Exod. 1v).
Ergo secundum hanc constitutionem , si grandis
fuerit congregatio, denis fratribus binos * debere
prxponi, hujus scilicet meriti »rdinari f cujus supra
taxavimus. Et ideo decem non amplius ordinavimus
duorum curam pr:positorum debere suscipere, ut
sequestrati per laboris loca fratres singulos prowpo-
sitos ad custodienda vitia przesentes habeant secum,
et in paucis creditis 8 idoneor sit diligentia custo-
dientis. Nam in multis quod non occurritur, prxter-
mittitur negligenter : quia in paucis fratribus com-
missis alterna duorum przpositorum exstat dili-
gentior cura : et apud abbatem facilis fit ratio de
paucis exacta. Cujus h de paucitatis idoneum desi-
gnat Dominus servatorem ; et ejus diligentia cure
ampliat creditum dicens : Euge, serve bone et fidelis :
quia in pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam
(Matth. xxv). Ergo hi przpositi cum decem, numero
fratres sub sua cura. suscipiunt, hanc in eis debent
sollieitudinem exercere sive in die, sive in nocte,
sive in quovis opere cum eis, ut sint primo prxesen-
tes, et cum eis operantes in quovis opere: et cum
sedent, ambulant vel stant, diligenti sua observantia
vel curioso intuitu diaboli ab eis debent actus com-
pescere : sive vitia vel peccata oris, cum voluerint
exercere, mox in eis monitionibus emendare, et
omne in eis quod contra preceptum Domini est re-
movere, agens illud quod ! sancta Eugenia, quz ita
baculum videlicet cypressinum. » Et seq. epist. ad
episcopum Aurelianensem : « Munusculum vobis mit-
timus, de remot;s partibus nobis missum baculum
pastoralem cypressinum , officio vestro et qualitate
mysterii congruum. » Sane olim sceptrum Jovis
cypressinum fuit; quamobrem Pythagor:e discipuli.
ab-arca funebri cypressina abstinebant ( etsi juxta
Thucydidem eoruin, qui pro patria mortem oppetie-
rant, corpora in arcis cypressinis conderentur), ut
docet Diogenes Laertius lib. vir : « 'Azíyovco 56 val
Cop.U xur«purcig Ok «Ó ToU Aug aximtpov lvceutey
ve 0inaOa, id est, « abstinebant ab arca funebri cy-
ressina, quod inde Jovis sceptrum fabricatum esset.»
e virgis prxlatorum plura vide apud Rupertum ,
lib. 1v in Regul. S. Benedicti, cap. 2, 5 et 4.
4 In bestiam. ld est, in serpentem. Synecdoche,
genus pro specie.
e Debere preponi. Ita in Reg. ms. pro debent pre-
poni. Solet hic auctor s:epe ita loqui; quare nihil
muto. .
. f.Cujus taxavimus. Ita in Regula ms. pro quod.
Est phrasis Greca, cum relativum subsequens con-
venit in eodem casu cum antecedente, ut Psalm. ix :
comprehenduntur in consiliis, quibus cogitant, id est,
qui» cogitant. In textu Greco : XvJap6ivorten. dv
Otx6ovAioig, olc Ote)oyisovrau.
8€ Jáoneor. lta in Regula ms. pro magis idoneus.
h De paucitatis. lta in Regula ms.; sed «à de re-
dundat.
1 S. Eugenia. Hxc est S. Eugenia virgo et mar-
tyr, qui sexum virilem" simulans ' prefuit - mulier
monachis, filia Philippi Alexandrix Augustalis. Flo-
ruit tempore Commodi imperatoris: ejus Acta ha-
bentur in Vitis Patrum. De ea agunt Martyrologium
Romanum 25 Decembris, et Menologium Graecorum
24 ejusdem snensis,
95$
&. BENEDICTI ABRATIS ANIANENSIS
9236
suis * minoribus prefuit, dicente ita b ibi scriptura À dioit : Opgis $eruo. malus de exe. vestra nop procec-
ipsius, eirca os omnjum auribus eraj sollicita, * ut
nullius putaretur injurig Matri verba prorumpere,
vel de sermone aliquo etioso garrire; sed monebat
S. Eugenia $ysceptos &ugs, et dicebat quanta reve-
renhia debeamus Domino servire, ex proocptis ejus
ostendilgr, 8i falem nobis ante oculos personam
eonstitgamus, qu» nog debeat ig nullo pracepto
contemni. [deo duog decadx diximus uni pr:epositos
ordinari, w$ $à forte aliqui fratres ex eadem decada
ab ahbaie in alio sequesirato laboris opere deputen-
tur, uni cQpmipijtantur preposijo sequesjralis a $e
suis fratribug aligg relinquentes. Si vero in vig
unus mittendus ajt frater cum praceplione divers
vitiorym cusjodie a praeposito suo monjtus ilineri
dai. Quod sj qyid est qd qdjfeationem, b sy detus
gralia aydieutibus (Eph. iy). Nam ipsa zdificatie ab
abbate praebenda esj, i u£ magistri minisjrate do-
firing facitus audjtug gisripuli facilis respondeat
Ergo moneat prava loquentem jigcipulum przpo-
situs dicens : Claude os tuum, frater, a malo elo-
quio : bonum jnde aliquid debet exire unde pro*ers
malum, ut bonum oris tui eloquium audientes admi-
' remur, | quam malum tecum pariter potius au-
dientes rideamus. Nop enim utilis est, de quo ri!e-
tur. Sedeat enim super os tuum sapientia cum clave
justitie et tiparis Dei, et ipsa bonis eloquiis ape-
riat, e$ malis eloquijs claudat labia tpa. Nam cum
yerbum vanum, frater, de ore tuo exierit, quam.s
dirigatur; sed talis mitfatur de eadem decada de R per risum, tamen nostro perit 3uditu ; quia exiec.
quu cerjus sit prepositus suus sua vitia posse dili-
genter cavere, et absentia przpositi sui Dei 4 magis
presentiam putare, et amplius debere timeri a fra-
tre pro anima sua sollicito przsentiam Dei, qui dis-
eussor noster erit et judex, quam bominis. Qui ergo
propositi sunt, propter quod omni hora fratribus
praesentes sunf, Q& eorum et gestum a peccato custa-
fiant : et diyersa in eis vitia, vel prava compescant.
]d est, * sj audierit przepositug fratrem non interro-
gatum loqui, moneaj eum diceps ; Quid agis, frater,
quod Regula prohibet? habeto taciturnitatem gsque
ad interrogationem , dic cury Propheta Doming :
Pone, Domina, custodiam ori meq, et ostium circum-
sgiantig labiis meis (Psal, cxy), Esto promptus ad
audiendum, tardus autem ad loquendum. Quod si
datus fuerit fratri locus Joquendi, custodiat eum
prapositus, ne satis clamosa voce loquatur, quod
sapientes non decet. Et mox moneat eum propositus
dicens ; (essa, frater, nescit sic bumililas loqui,
quig scriplum est: Vir linguosus ! non dirigetur
duper terram (Psal. cxxxix). Quod. etiam et silente
fuerjt alio forte Jocutus, custodiat eum prepositus,
me verbum eliquod vanum, aut risui aptum, vel
quod ad sdificationem et sanetitatem non pertinet,
de ore suo emittat. Quod cum audierit, moneat eum
prepositus suus dicepa : Quid loqueris, frater, quoq
Regula vetat? quia scriptum est : 5 De verbo vano
reddetis rationem (Matth. xi); et item Apostolus
* Minoribus. Id est, inferiorlbus. S. Augustinus, n
epist. 109 : « Quando necessitas disciplinz minoribus
coercendis dicere vos verba dura compellit. »
b Scripfura. Id est, Wibro, historia. Non enim
sumitur hoc loco pro sancta Scriptura. Vide supra.
€ Ut nullius putaretur injuría matri. H:ec corrupta
gunt; sed lege, ut in Regula rbs. : Ut nullum patere-
tur in Juramerti verba prorumpere.
4 Magis putare. ld. est, magis curare, magis at-
tendere. '
* Id est, ai audierit prepositus. H»c et sequen-
tia fusius recenset Magister, ut prepositi seu. de-
cani in promp(u habeant sacre Scriptur:ze locos,
quibus possint fratres ve] leviter a suo munere de-
ectentes arguere cti commonere. Optima sane no-
tapdaque institutio. Si enim pr:wpositi seu decani ija
essent ut priecipit bic Magister, fratribus in omnl
exercitio assidui, quanjo splendore et gloria se vita
religiosa attolleret B
per os redire non potest : sed ratio ejus servatur
usque ad prxsentiam discussopis, et cum Bon zd
ficat actum, aggravaf causam et vulnerat animam.
Et ne de eloquiis nostris in die judicii dicatur : Vana
locuti sunt unusquisque ad proximum suum (Psal. xv.
k Nam et Orienes sapiens dicit : « Melius est la
pidem in vanum jactare quam. verbum. ? Si verq
fratrem audierit mentientem , moneat veritatem,
dicens : Quid mentiris, frater, cum Scias scriptum:
Perdes eos qui loquuntur. mendqcium. (Psal. v). Ei
ilem cum scias, quia : Universe sunt vie Domini
misericordia et veritas (Psal, xxv). Si verg audicrii
multum fratrem jurantem, moneat eum przsen;
prepositus dicens : Retine, frater, lipguam tuam.
Quid tantum juras, cum Scriptura przcipiat : Noa
jurare ommino, ne per jurare wascatwr causa per-
juris: sed eit. sermo. (uus, csi, eat, nog, non, crede,
erede (Matth. v); et mox credimus (ibi, quodcunque
dixeris. Si vero viderit irascentem fratrem fraui,
moneat eum presens prepositus dicens : Quid agis.
frater, in mansuetudine e£ faciturnitate, et chari-
tate opera tua perfice, quia scriptum est : Desine ab
ira, et derelinque furorem (Psal. xxxvi). Et item : Qui
fratrem suum odit, homicida est (| Joan. mi). Ea erc :
Qui fratri suo dixerit racha, reus erit judicio (Mauh.v .
Et : Quia homo iracundus justitiam Dei mon operas
(Jac. 1). Et ! non licet unicuique nisi ante solis occa-
sum cum jnimjco redire in gratiam. dicente Domine
t Non dirigetur sper terram. ]ta ip Psalterio Ro-
mano.
5 De verbo vano. Yta in Regula ms. Citatur locvs
prout occurrit memori? , non ut babetur in sacr
textu. .
h Ut detur gratia. audientibus. De hoc loco supra
dicium est.
i Ut magistri, etc. Hzc intricata et ita evol:a
clariora erunt: Ut (tacitus auditus discipuli resporJ. .:
[actis ministrate doctrine magistri.
i Quam malum. In Regula ms. additur, au eaxum.
k Nam et Orienes sapiens. 1n Regula ms. Nain
Originis sententiam sapiens dicit. In cod. Vin3. 1
gitur, Origenes, rectius. Sententia tàmen 'ha?e t
inler sententias Sixti 144, hoc modo : Melius c4: !c-
pidem frustra jaclare quam verbum.
| Non licet unicuique, etc. lta in Regula ms. Hax
sunt obscura; sed nihil aliud intelligit auctor qui.
quod redeundum est in gratiam ante solis OCccasuu.
057 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVIII 958
per Apostolum : Sol now occidat super iracundiam À quo laboris opere ah abbate et egtoria fratribus re-
vestram (Eph. 1v). Si autem viderit fratrem satis — missius exigatur : quia 4 quod minua corporaliter
promptum in risum, moneat presens prepositus — in manibus, plus sollioito seuau spiritaliter ad cor-
dicens : Quid agis, frater? in gravitate fae quod ^ reptionem pro causa Dei laborat : et quod mjnus
facis : quia conversionis nostre tempus non est laborat manibus, plus mentibus operatur. Ideo et-
letitie ad rídendum, sed poenitentite tempus ad — enlm opus oujuslibet laboris remissius exigi pre-
lugenda peccata, sicut seriptum est : Procidamus — positos diximus, * ne urgens eos oonaignanda car-
ante Dominum, ploremus ante Deum, qui fecit nos — nalig opera in spiritalibus custodiis occupati prepositi
(Psal. xciv). Et item : Qui seminant in lacrymis, * in negligentia operetur, et eausa Dei prevalescentibug
gaudio metent (Luc. vi). Et item Seriptura dicit : — vitiis abolescat : quando plu$ cernià sumptui curri-
Beati qui temporaliter fletis, quia ipsi ridebitis in tur, quam causa spiritus laboratur. Sed fidem spe
eternum. Nam stultus in risu exaltat vocem suam — sumentes Dominum Deum credamus usibus nostris
(Eccli. xxi). Si vero viderit fratrem alium male- — omnia necessaria ministrare, quod minus nobis po-
dicentem, moneat eum pr:esens propositus dicens: —tuerint manus nostre perficere, copfortante nos de
Compesce os tuum, frater, a malediótione. Memo- his omnibus Scriptura sancti Evangelii dicentis :
rare Dominum, qui dixit per Apostolum : Benedicite, B t Nolite cogitare quid manducetis, aut bibatis, aut
et nolite maledicere (Rom. 1). Et sicut non potest — quid índuamini : quia hec omnia gentes cogitant,
fons uno foramine aquam proferre simul amaram quc Deum non cognoverunt : sed quaerite regnum Dei
et dulcem, sie nec os. Cum de lingua nostra bene- — et justitiam ejus; et hec omnia apponentur vobis.
dicimus Domintm, quomodo possumus per eamdem — Scit enim Pater vester, qui in calis est, quia hjs omn-
linguam maledicere homines, qui ad imaginem et — 0ws indigetis, considerate volatilia celi, gue neque
similitudinem Dei plasmati sunt? Item si viderit fra- — arant, neque seminant, et Pater vester celestis pascit
tres b fluxis corporibus vel resoluto sensu se aliqua — ea (Matth. v1). Quanto magis suos. 5 Vestiaria
levitate extollere, moneaf eos preseng praepositus — fratrum sub cura sua prapositi contineant. Lectis
dicens : Cug gravijate sedete, et ambulate et state, — eorum lecta przpositi habeant prope propter ali-
fratres, quia oculi Domini respiciunt nos de ccelo in
omni hora et quovis loco, bonos et malos, sicut di-
cit David : Dominus de cola respicit super filios ho-
sinum, ut videat si aunt. intelligentea aut requirentes
Dominum (Psal. xi et 11). Timeamus ergo, fratres,
quam ip eis vitjorum culpam in nocte emendan-
dam
$ Jl. — Kx Recua jaNcrI FnucTuosi EPIO
(cap. 18). i
ne qua nos pora declinantes in malum et inutiles C — ^ Decani qui super decanias sunt constituti, tan-
factos aspiciat, e£ non sit qui faciat bonum, non sit
usque ad unum. Et quia dicit Propheta : ^ Odisti
observantem ygnltatem supervacue. Quia quidquid non
est ex Deo, ex peccato est; eg qui nog adificat,
destruit. Qui prxpositi dum hec quotidie, die noctu-
que omni hora, sollicite in commissis sibi fratribus
&crutanpur, et ipsi proficiunt, et alios custodiendo,
cum a malis evacuant, se omni bora occupant de
bonis. Quia beatum os per quod redundant bona in
alienum auditum iptrantia. Erga. dum in fratribus
diligenter custodis prxpositus, in assignato sibi ali-
^ In gaudio metent, [ta in Psalterio Bomano.
b Fluzis cavporibus. Fluxum corpus, quod huge et
illuc movetur pra levitate.
e (disti observantem. Non sequitur versionem com- D
munem.
4 Quia quod minus corporaliter, etc. In Regula
ms. haec contractiora sunt, boc modo : Quia quod
minus corporaliter in. manibus, plus mentibus ope-
ratur.
e Ne wrgens eos consignanda, etc. Ita in Regula
mis., qu:» tamen corrupta sunt et ita legenda : Ne
€rgente eas consignanda carnali opera, in spiritalibus
custodiis negligentius operentur. Hoc autem loco Ma-
gister vult minus operis exigi a prepositis, quia alio-
rum [rairum actiones observant: ne forte quale
pensum cum alijs reddere coacti remissius eorum
actionibus attenderent.
f Nolite cogitare, etc. Hec citantur ex Matthzi vi,
sed ex memoria, non ex codice.
€ Vesiiaria, Yestiarinm est id omne quod vestitui
: Í, cum hi, De. fjransa-
alicujus necessarium, ut ff.,
ciionibus. Gallice, vestiaire.
tum sollicitudinem gerant super quos delegatos ha-
hen& fratres, ut pullus proprias facia& voluntates.
Non loquantur, niai sint interrogati; suo arbitrio
nihll faciant, nisi mandati; alibi non pergant, nisi
ordinati ; i geniores tieant ut dominos, ament ut
parentes; faciant quidquid ab eis imperatum acoe-
perint; 1 credant sibi salutare quiquid illi przcepe-
rint, $j hoc sine murmurationg, eum hilaritate et ta-
citurnitate fecerint, dicente Moyse ; Audi, Israel, et
tace (Deut. xxvi). Unus. alterius onera portate (Gal.
vi). * Et nemo neminem judicet; nemo neminem
b Decani, etc. Hxc non exstant in Regula mg.
S. Fruciuosj episcopi Brac-, sed videntur esse alte-
rius Fructuosi. )
À Seniores timeant, etc. S. Hieron. in epist. ad
Rust. : « Prepositum monasterii timeat ut dominum,
diligat ut parentem. »
j Credant sibi sulutare, etc. S. Hieron. ibldem
« Credat sibi esse salutare, quidquid ille pr:ece-
erit. » 7 )
k Et nemo neminem judicet. Prxceptum Domini
est : « Nolite judicare, et non judicablmini. Et Pauli
Apostoli : Nolite ante tempus Judizare. Judicium Dei
est, qui cuncta novif, quí vera lux ést; non homi-
num, qui cmci sunt ét falJaces : ac proinde de rebus
ipsis secus ac sunt judicant. Quamobrem praeclare
monet S. Prosper sententia 91 : « De occultis cordis
alieni temere Judicare peccatum est : eteum, cujus
non videntur opera, nisi bona, iniquum est ex suspi-
cione reprehendere; cum eorum qui homini 'sunt
incognita, solus Deus judex sit justus, qui et inspe-
blor est verus. » Divina sane est de ejusmodi judicio
vitando $. Columbx virginis et martylis, ctenobii
-
detrahat, quia scriptum est : * Omnis detractor era- A
dicabitur. » Unus ab alio quod non habet, accipiat.
Unus ab alio discat humilitatem, unus abalio cbarita-
tet, unus ab alio patientiam, unus ab alio silentium,
unus ab alio mansuetudinem. Comedant sine querela
quidquid eis appositum fuerit, vestiant quid acce-
perint. Non celent fratres decanis suis quidquid per
singulos dies cogitaverint. Decani vero sint eis qua-
8i rectores et custodes, tanquam pro ipsis rationem
Domino reddituri. Negligentias cunctorum ipsi pra-
. videaut, et emendandi potestatem habeant ; et quid
" jpsi non valuerint emendare,.przeposito non moren-
tur accusare. Qui ipsi pr:epositi sic hoc districte et
rationabiliter agant, ut abbates suos nullo modo
praesumant inquietare, excepto quod utrique non
8.: BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
6$ IV. — Jtem ejusdem (cap. 45).
* Omnes decani a suis prepositis cominoneantur,
ut cuncti fratres a minimo usque ad maximum diebus
Dominicis in monasterio uno loco congregentur, ita
ut ante missarum solemnia sollicite ab abbate percun-
ctentur : ne forte aliquis adversus aliquem odio li-
voris stimuletur, aut malitiz jaculo vulneretur ; ne in-
testinum virus quandoque aperte in superficiem cuüs
prorumpat; et inter palmarum fructus myrrhze ama-
ritudo demonstretur. Primum ergo ipsi abbates com
suis przpositis atque decanis semetipsos discutiant,
et ad iustar suos juniores subditos arguant, et omne
malitix* fermentum przedictis diebus radicitus evel-
lant. Solent enim nonnulli pro suis uxoribus, atque
filiis, aut etiam quibusque propinquis curam babere
valuerint « accelerare. Et 1n hoc unus alteri tan- B more pietatis. Plerique vero, qui non sunt in talibus
tam humilitatem habeat, ut nunquam ullus ullum
offendat, sed unus in aléero tanquam 2 in penso per-
sistat. Id est, juniores in decanis, decani in przposi-
tis, przpositi in abbatibus, unus alium portans, tan-
quam in muro lapides quadrati, Apostolo attestánte,
Sicut supra : Unus alterius onera portantes, et sic
adimptebitis legem Christi (Gal. v1).
Tabennensis prope Cordubam sanctimonialis, doctri-
na, quam refert S. Eulogius mártyr lib. in Memo-
rialis sanctorum, cap. 10 : « Nullum unquam pecca-
torem, quamvis gravioribus oppressum peccatis,
sermone suo kesit; de nullius actibus judicavit, de
nullis desperavit salute, nec quemquam fcedis infa-
matum despexit rumorihus. Scio, referebat, versu-
tias dzeimonum, seu insolentiam hominum, qui inter- C
duin ipsum maledictionis subsannatione impetunt,
quem frobatum dignioribus meritis habet otnnipo-
tens. Multa sunt enim judicio condemnata humano,
us divino sunt probata et sanctificata consilio.
t plerumque opinationibus suis transgrediuntur
homines divinam sententiam, dum cujus meriti apud
illum quisque. permaneat, nescinnt; et tamen Jam
quasi prazsagi occultorum vel dignum przedicent, vel
reprobum infament ; cum utique inculpabilius, si ad
$e reverterentur, judicarent : et si, quanto vel quali
oneri unusquisque subjaceat, vel quo sit debito reus,
Íntenderent, nullatenus culpabiliter de incognitis
judicarent. » Hoc judicandi vitium est superborum,
qui se aliquos esse existimant : quo non caruit Pha-
riszus ille evangelicus, cum de illo dicat S. Asterius
homil. in banc paraholam : Mecptórepovy 9i gapuaioc
Tuápruwtw, £l cà» ct)ovr9 güxt tüc mapotw«g Dao-
0:pov, id est, « Pharisceus levius peccasset, si publica-
num a contumelia liberum dimisisset. » Quam au- [) monacbos, quos in cellulis. dispersos
tem acceptum Deo neminem judicare subsequens
historia manifestat. Quidam monachus negligenter
jn monasterio vixerat, ut narrat S. Anastasius Si-
naita in sermone de sancta Synaxi, qui gravi morbo
oppressus jam animam agere videbatur, nihilo magis
de suis peccatis et. negligentiis sollicitus : sed nullo
Iortis metu percussus summa cum gratiarum actio-
ne singularique animi alacritate vita excedebat. Id
miratus unus seniorum assidentium, eum interroga-
vit quid caus:e esset ut post tot. negligentias nullo.
mortis pavore afficeretur? Ille respondit, Equidem,
reverendi Patres, negligenter admodum vixi, sed
nunc hac ipsa bora attulerunt mihi angeli Dei chi-
rographum peccatorum, qui, ex quo nuntium mun-
. do remisi, perpetraveram, hisque lectis dixerunt an
ea agnoscerem. Respondi utique me agnoscere :
attamen, ex quo monachus factus sum, neque de
quoquam homine me judícas4e9, nec ullius injuria
implicati, pro alimento sunt soiliciti. Alii vero tri-
sitis morbo interius consumuntur, etl tanquam
vestimentum a linea intrinsecus mentis suz avidi-
tate devorantur, e&t cum ipso rancoris labore dila-
buntur in desperationem. Alii namque spiritu for-
nicationis acrius infiammantur, et szepe tali stimulo
carnis incilati, interiore oculo cxecati captivi ducun-
tur vinculo perditionis ligati. Alii f acedie spiritu
mihi facte recordatum esse, me itaque cupere, ul
in me servelur verbum Christi, qui dixit : Nolite
judicare et non judicabimini ; et dimittite et dimittetur
tobis. Utque h:ec angelis dixi, e vestigio fractum est
peccatorum meorum chirographum. Et ecce omni
cura solutus et incredibili gaudio perfusus ad Deum
abscedo : hisque dictis in pace migravit.
* Omnis deiractor, etc. Hic locus non exstat ia
Scriptura sacra; sed expressus est ex illo Prov. xx :
Noli diligere detrahere : ne eradiceris. Quantum
quis detractionis vitium fugere debeat, patet ex
TOV. XXIV : Et abominatio hominum detractor. Et
infra : Et cum detractoribus ne commiscearis, que-
niam repente consurget. perditio eorum.
b Unus ab alio quod non habet, accipiat. Ya S.
Hieronymus in epist. ad Rusticum : « Monachus si
vat in monasterio suh unius disciplina Patris consor-
tioque multorum; ut ab alio discat humilitatem, ab
alio patientiam, unus silentium, alter doceat mae-
suetudinem. » S. Leander, lib. de Institutione virgi-
num, cap 46 : « Ut in monasterio permaneas, solii-
cite admoneo, multarum enim societate proficies. et
virtutes aliaruni videndo eris virgo virtutum. » Na
secus ac apes, qu:e variorum florum libando succum
gratissima fingunt mella. Quare S. Publius Zevppa-
tensis, ut refert Theodoretus de Vitis Patrum, cp. 5,
Anm
unum coegit ceenobium, ut esset hac sancta :xmul-
tione inter eos veluti commercium communicatoqe?
virtutum, ut unus ab alio mansuetudinem acciperet,
aller humilitatem, patientiam ille, hic temperss-
tiam : haud secus ac mercatores in nundinis, a que
bus varia mercari possis.
€ Accelerare. [d est, celeriter curare, emendare.
4 In penso. ld est, in z:qualitate.
e Omnes decani, etc. Hzc habentur in Regula 5s.
S. Fructuosi episc. Brac., cap. 25, cod. Crass. mo-
nasterii.
f Acedie spiritu. "AxrBia, inquit, Suidas, $ c
pía , &yO9ndàvw, Xórn. AnÓIÀ" xoi zxndiact» ix^ dni à
fvsUpa pov, id est, « desidia, dolor, tristitia. Dasid:
Et anxiatus est super me spiritus meus. » De bo
vocabulo vide Moschopulum in Schedis, et auctores
veteris Etymologici. Hoc vitium maxime . infestat
monachos, "Virus e96 , inquit Rabanue lib. in de
964
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXVIII.
069
. , e
inflati, otio et somno vacare cupiunt, et curiosis fa- À contra ipsum vitium depet pugnare, in quod se co-
bulis sollicitantur, et quod pejus est, * a proprio mo-
nasterio se auferre disponunt. Alii vanze glorix ela-
tionis telo in diversis partibus confodiuntur, et alii
alia defendentes, et suas causas magnificantes, dum
volunt Christi pauperibus similes esse, unusquisque
in vanis istis cogitationibus elabuntur, et quasi nil a
Deo acceperint, de propriis viribus extolluntur;
et cum laudatores non inveniunt, ipsi sibi in suis
laudihus prosiliunt. Alius de genealogia, et de gente
8aa fatetur esse princ:pes, alius de parentibus, alius
de germanis, alius de cognatis, alius de fratribus et
consanguineis, et b idoneis, alius de divitiis, alius
de specie juventutis, alius de belli fortitudine, alius
de perlustratione terrarum, alius de sapientia, alius
de artificio, alius de * assertionis eloquentia, alius de
taciturnitate, alius de humilitate, alius de charitate,
alius de largitate munerum, alius de castitate, alius
de virginitate, alius de paupertate, alius de absti-
nentia, alius de orationum frequentia, alius de vigi-
lantia, alius de obedientia, alius de abrenuntiatione
rerum, alius de legendo, alius de scribendo, alius de
vocis modulatione. Hxc omnia, qux supra perstrin-
ximus unusquisque dum aliquoiies talia non jussi
immoderate loquuntur, toties in elationem vanz glo-
rie labuntur; et ex ipso morbo, dum quod dicunt,
4 vindicare contendunt, in superbiam przcipitantur.
Propter hoc ergo jugiter jubemus in collecta fratres
adesse, et non plusquam septem dies interponere,
et per omnes dies Dominicos mores pristinos et vi-
tia emendare. Et quis in quo * deprehensus fuerit,
Agone Christiano, per quod tepor mentis et segni-
ties noxia oritur, qux hominem inutilem ad oinne
opus bonum, et proclivem ad inertiam reddit. Hinc
pascitur somnolentia, pigritia operis boni, instahili-
tas loci, pervagatio de loco in locum, tepiditas labo-
randi, txdium cordis, murmuratio et vaniloquium.
Acedia juxta Cassianum est tedium et anxietas cor-
dis, qu: infestat anachoretas et vagos in solitudine
monachos , maxime circa horam diei sextam, hoc
est, meridiem, in ipso solis ardore vehementissimo,
quam quidam putant seniores in psal. xc dzmo-
nium appellari meridianum. Astipulatur S. Antio-
chus boimil. 10 : kai eq03p« Qapocatoz (Galuov) occu;
s £pi Gpey Exc» iprirtit vo uovcy 6, id est, gravis-
simus (demon) qui cirea horam sextam impugnat
monachum : quem vide ibi, et Cassianum lib. x.
Et recte sane: licet enim hunc morbum partim ab
gnoverit certamen habere. Et quod fortasse ab aliis.
deprehenditur, absque verecundia debet manifestare,
qui boc patitur. Quod si minime fecerit, non s2 putet
effugere diabolum, f et se existimet victorem, sed
victum. Quo4 si manifestaverit, et se per peeniten-
tiam aut flagella emendaverit, continuo hostem in
foveam precipitabit et impellet.
6$ V. — Ex 5 RecurA saNcrI. CassuaNt (cap. 28).
Decani autem sollicitudo et eruditio hzc erit erga
eum quem sibi ab abbate traditum susceperit, ut
doceat eum primitus suas vincere voluntates; qui-
bus eum diligenter exercens illa ei de industria im-
peret. quxe senserit animo ejus esse contraria :
B quia multis experimentis doctum est nunquam pos-
se monachum suas concupiscentias refrenare, nisi
prius per obedientiam mortificare suas didicerit vo-
luntates; nec poterit iram, aut tristitiam, aut spi-
ritum fornicationis exstinguere , nec cum fratribus
humilitatem firmam perpetuamque retinere, nec in
congregatione diutius permanere , qui prius volun-
tates suas non didicerit superare.
$ VI. — Ex REcutA OnreNTALI.
In monasterio seniores sint duo, ad quos vel prz-
sente abbate vel absente omnium fratrum disciplina
et omnis cura monasterii pertineat, dantes sibi vi-
ces per dies, et dividentes b unum inter se pondus
ac necessitatem monasterii: ! ex quibus tempore
$uo presens in monasterio semper erit ad prestan-
C dum abbati solatium, vel obsequium advenientibus
homines sunt vagi et instabiles, atque etiam ex ni-
mia bile -
Bellerophontzis sollicitadinilius
pleni, ipsi Bellerophonti haud dissimiles. Nam post
casum vere acediosus.
Ipse suum cor edens campis errabat Alzis,
Apud Tullium libr. 1 de Divinationc. Hxc instabili-
tas manat ex tedio acediosi, qui a rebus creatis
consolationem , non a Deo emendicaps , nibil quod
sibi placeat, invenire potest.
b [doneis. Idonei sunt servi, sive liberti honora-
biliores. Id patet ex lib. 141 legis Wisigothorum, tit.
9,1. 9: « Si idoneus servus est, qui cominisis»e de-
tegitur, et idoneum libertum rapuisse invenitur; si
voluerit Dominus e solido cum eo componat. » Et
ipsa corporis constitutione ei humoribus, partim a J) paulo post : « Sin autem rusticus , et vilissimus ser-
fame, partim ab zstu imimnodico manare certum sit,
diabolus tamen, cujus precipuum est opus homini-
bus juxta eorum dispositionem insultare, ejusmodi
morbum et languorem non mediocriter intendere so-
Jet, humores noxios ad hujus veneni instillationem
irritando. Ejus remedium optimum est divinorum
librorum lectio, qua fervor devotionis paulatim ex-
citatur. Quod olim expertus est B. Gosuinus abbas
Aquicinensis, qui cum ejusmodi t.be corroderetur,
Moralium S. Gregorii lectione hunc' morbum depu-
lit, ut ejus acta testantur. Sunt et alia remedia, ut
assiduitas boni operis, desiderium premioram zter-
norum , manifestatio tentationis , stabilitas loci et
propositi sui , exercitium cujuslibet artis et laboris,
instantia orationis et vigiliarum , qu:e recenset Ra-
banus loco citato. |
& A proprio monasterio se au[erre disponunt. Idem
notat &. iochus homil. citaia; ejusmodi enim
vus esse noscitur, etc. » Ubi vides distinctionem in-
ter idoneum servum, et vilissimum servum, et
mentionem idonei liberti, qui necessario a communi
et vili liberto distinguendus est, juxta mores Wisi-
gothorum, inter quos vivebat hic S. Fructuosus.
€ Assertionis. Id est, orationis.
4 Vindicare. ld est, asserere, probare, confir-
mare.
e Deprehensus fuerit. Alterius delatione. —
f Et se existimet, Lege, Nec se existimet , ut ha-
betur in Regula ms. Non est ille victor, sed victus a -
diabolo, qui juste accusatus non fatetur, sed proca-
citer suum defendit errorem.
€ Regula S. Cassiani. Lib. 1v Instit., cap. 8.
h Unum pondus. «ó unum videtur redundare.
i Ex quibus tempore suo. Lege : Ex quibus unus
tempore suo.
965
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
964
* , , . i U . . .
fratribus , vel * ad procedendum , ubi necessitas À bus erit tempore suo exiturus * cum ipsis ad omnii
communis exegerit; atque diligentiam cirea omhld
qu: ad quotidianam custodiami el conversationeri
monasterii pertinent adhibendam : ut quzcunque ad
obsequium usumque monasterii facienda sunt, Siné
negligentia et querela faciant. b Alius cum fràtri-
e Ad prócedendium. Quia olim quibusdam in locis
preposili exteriorum negotiorum munera obibant,
ut supra observatum ést. -
b Alius cum fratrigus, ete, Juxta regulam S. Pa-
chomii przpositus ad opera cum fratribus, ut videre
est art. 55 ejasdem Regule, 8i signuni datim
opera, et omnem fibeessitatem providens , he qui]
conira disciplinani facieht. Qui tohsldetáns omnts
acius singulorum , 5i cóntrà ralionem facta viderit,
vel pet se emendet, «el àbbáti indicet.
. t à
fperit, ut egrediantur ad opus, prepositus antert-
ateos. » Sic supra in. Regula agistri Statuitir,
ut saltem unu$ ex. praepositis eat ad opus eum frs
tribus sux. decadis própter disciplinam.
€ Cum ipsis. Particula, cum, videtur redundare.
CAPUT XxiX.
QUOMODO DOftMIANT MONACHI.
£1. — Éx RecunA. sancTI BENEDICTI.
« Singuli per singula lecta dormiant. 5 Lectister-
nia pro modo conversationis secundum dispensatio-
nem abbatis sui accipiant. « Si potest fieri, omnes
a Singuli pet eingnla lecta. Và in cod. ms. S. Fa-
ronis et in utroque S. Germani. lta in vetusta edi-
tione Parisiensi, et apud Turrecrematam ; nec male:
nam lectum aliquando Wicitur in Aeulro genere.
Glossse veteres : Lectum, «Xivn.
b Lectisternia. Sunt lecti. Sidonius epist. 15, lib.iv:
« Epulum multiplex, et capacissima lectisternia para. »
Actà S. Findani , cap. 4: « Pro lectisterníis , lapides
velatos inter fratres pausans occulte corpori suppo-
suit, » Et in templis lectisternia lecti suit, ut infra
dicetur. Kaque non assentior Turrecremati qui per
lectisternia hoc loco intelligit loca, in quibus multi
lécti suht. Nam huic explicationi hic verba : Pro
modo conversationis, adversantur. Quia si lectister-
nium hoc loco esset conclave, oporteret ut ii qui
sunt ejusdem conversationis , id est, vite, debilita-
tis, :elatis antiquitatis ac necessitatis iu eodem con-
clavi pausarent, quod Regul:e repugnaret, quz jubet
juníotum ]leétos seniorüm lectis esse permixtos ;
quod ne vix, ac ne vix quidem fleri posset, si if qui
sunt ejusdem conversationis, in eadeni cella decum-
berent. Alia est enim conversatio senis, alia juve-
nis. Proterea in eadem linea secum pugnárét S.
Benedictus qui juberet monachos ih diversis lecti-
sterniis seu conclavibus jacere pro modo conversa-
tionis, et mox pr:eciperet, ut omnes in eodem loco
jaceant ; si sit minor congregatio, in qua tamen
erunt monachi diverse conversationis.
€ Si fieri. potesi, in uno loce dormiant. Fuit h:e€
vetus monachorum disciplina, ut omnes in eadem
cella dormiant, maxime propter custodiam castitatis
et honestatis. lta statuitur Justiníani imperatoris
Authentica 4 : 4 Volumus enit nullum inonaste-
rium sub ditione nostra constitutum sive plurimo-
rum hominum est, slve pancorum, rnonachos, qui ibi
6unt, ab alterutris divisos, et propriis h:bitationihus
uii; sed comínuniter quidem eos comedere sanci-
mus : dormire vero ómfies in communi, unoquoque
quidem in propria stratüra jacente, iu domo vero
una collocatos: aut si forte non sufficit ad multitu-
dinem monachorum, in duabus forsan, ant pluribus :
non tamen seorsum àpud semetipsos, sed in com-
Inuni testes alterutríis sint honestatis et castitatis. »
ldem babetur Awthentica 133. Suffragatur Conci-
lium Turonense n, can. 14 : « Nec liceat monachis
cellulas habere communes, ubi aut bini maneant,
aub peculiares reponi possint : sed schola labore
cominuni Construátar, ubl ómnes jáceant , aut ab-
bate, aut preposito gubernante; ut duin vel tres
imd
bd
jn uno loco dormiant. 4 Sin autet multitudo nos
&init, deni aut viceni cum senioribus euis, qui super
eos solliciti sint, pausent, * Candelá jugitet in esdem
cella ardeat usque mane. * Vesti dormiant, 5eicia-
vicissim et legunt, et excubant, alii consolentur :
ul non solum $it cüstodia corporum , sed et surezat
pfo lectione assidua profectus animarum. » Pr
mum meinbrum obscurum est. Ad ilia ver. a : Aut
peculiares reponi posstnt, in margine cum asterisco
aunotatur «o singulare. kx quibus hanc leciiooeu
elició : Aut commsnes, tbi bini maneant ; ant peca-
liares, ubi singulares r. emi possint. bt sic sensut
Clarus est, cum prohibet concilium, ne monachi
bini, aut singuli maneant, sed statuit, ut omues iu
eadem schola, id est, conclavi jaceant , tribus vicis
sim aut legentibus propter consolationem anime-
rum, aut excubantibus propter custediam co
rum. ld etiam probatur ex regula Teridii seu Te-
tradii, c. 3 : « Gellam peculiarem au erwmaniolum,
vel quamlibet clausuram 1ulius habest ; im una
schola omnes maneant. » Quse verba micum in mo-
dum concilii locum citatum illustrant. Con&rmalur
etiam S. Ciesarii auctoritate, cap. 7 Regulae : « Nic
liceat semotam eligere mansiouem, vel atwaariolum,
aut aliquid ejusmodi, quod peculiarius elaudi possi ;
sed omnes divisis lectulis in una. maneant cellulis. »
Et iu Recapitulatione, cap. 2: « Ut nulla celiam p.-
culiarem habeat. » Eamdem rationem &ecutas. ex
S. Eugendus abbas , ut in ejus Áctis babetur : « ki
futato archimandritarum more omnes univit in &--
dium : destructis niunque, iansionum zdiculis w.
cunctos secum xeunodochioe quiescere fecit » léviu
videre est in Regula S. Fructuosi Bracar. eg.
c, 5. S. Isidori, Magisuí et cujusdam Patris mon-
chorum, qui hic a nostro auctore citantur.
4 Sin aulem multittide non sinit, etc. Idem stau:
Jusiinianus Novellis su; ra. citatis.
? Candela jugiter, eic. ldem statui S. Engendu.
abbas, uii iu ejus Actis supra citatis baLetur: «biquis
eausa vite refeclionis una claudebat zedicula, diserc-
ts quoque lectulis una. ambiret matsio : cui kume:
diei, sicut in oratorio indeficiens prebebatar; » sb
leg. «6 Dei.
f Vestiti dormiant, etc. Et ut. parati. sit meon c
semper. Est hvperbalon ; et series oratioBé£s Sensasuc?
erunt clara, si hz verba referàntar ad illa eupermr-.
hoc modo : Vestiti dormiant, et cincii cinguiis ct i7
nitas
b Et cincti cingulis. Idem statuil Isaias abbas, o::*-
$: «lturus cubitum (monachus) zona suà scu ;t-
przcinetus sit. » Idem faciebat S. Fulgentius epiete
pus Ruspensis et monachus, ut in ejus Ácts scri. itu".
C. 1: « Nec deposito saltem cingulo somnun petit ?
965
cti cingulis aut funibus; et cultellos suos ad latus A
suum non habeant, dum dormiunt, ne forte per
somnum vulnerentur dormientes; et ut parati sint
monachi semper, et facto signo absque mora sur-
- gentes festinent se prevenire ad opus Dei, cum
omni tamen gravitate et modestia. Adolescentiores
fravres Jutta se non babeant lecta, ? sed permixti
cum senioribus. Surgentes vero ad opus Dei b se
moderate cohortentür propter somnolentoruin excu-
saliones.
& Il, —DicTa GANCTI ÁUGUBTINI EX LIBRO DE Ci-
viTATE Di (cap. 5).
cPopulus diu multumque fatigatus nova 4 lecti-
sternia, quod nunquam antea fecerat, exhibenda
arbitratus est. Lecti autem sternebantur in honorem :
deorum : unde hoc sacrum, vel potius sacrilegium
nomen accepit.
nibus, el tt parati sint. monachi semper (subaudi, ad
opus bel), et faetó signo absque mora surgentes festi-
fent se invicem prevenire üd opus Del, cum omni ta-
men gravitàte et modestia; et eultellos. ad latus non
habeant, cum dormiunt, eic. Est etiam polysyndethon.
Illis autem verbis causa redditur, cur mon:chí de-
beant dormire vestiti et cincti : nempe ut dato signo
sint prompti el parati ad opus Dei, et festinent se
mutuo pixevenire. Sed nostra interpretàtio clara est
ex Regula Magistri, cap. 14 : t ideo vestitos et cin-
etos dormire diximus fratres, ut. cum hora operis
Dei advenerit, et oratorii index sonuerit noctu, mox
paráti consurgant. » Causa hyperbati est, quia haec
verba, et cultellos ad latus, eic., equum erat his sub-
jungere, ét cincti cingulis aut (unibus. —
à Sed mixli cum senioribus. Supp. Lecta habeant.
1n regula à S. Dunstano archiepiscopo, Cantuariensi
emendata legitur : Sed mixiim senioribus.
b Se moderate cohortentur. Gestu, quodam, aut
nutu, non voce; ne horis nocturnis rumpatur silen-
tium, 0,
c Populus, eic. fiec verba babentur lib. ui de Ci-
vitate Dei, cáp. 17, Nulla autem alia ratione a nostro
auctore proferfi video, quam quia S. Benedictus le-
clisterniorum fnentionem facit, etsi alio sensu.
4 Leclisternia. Servius in 19 JEn. : Lectisternia di-
cuntur, ubi homines in templo, sedere consueverunt. S.
Isidorus libr. xv Orig., cap. 5 : Lectisternia dicuntur,
ubi homines sedere consueverunt. Sed locüs castigan-
dus est ex Servio, unde sumptus est, ut anteceden-
tia, et legendum : b homines in templo, etc., ubi
T9 sedere, Tatius sumitur. Nam in lectisterniis non
sedebant, ded recumbeb.ant. Unde in sacris llerculis
ad aram maximam non fiebat lectisternium, quia
epulantes sedebant, ut clarum est ex Macro'io br.
M1 Saturn. : « Non vacat, quod dixit, sedili. Nam
propria observatio est Herculis sacris epulari seden-
tes. Et Cornelius Balbus 'E£myncuzó» libro xvin, ita
ait : Apüd àraftá maximam observatum, ne lectister-
nium flat. » Sunt autem in hoc S. Augustini loco
lectisternia sacra quzdam Romanorum quz stratis
in templo lectis ih honorein quorumdam deorum 3
sedandam pestilentiam aliosque morbos in, urbe
grassantes ficbant, quorum prima origo manavil 3
quodam VWalesio Sàbino, qui in somnio aJmonitus per
ilveum "Tiberis venil ad quemdam locum nomiu
Fl'arentum in càmpo Martio et calefactam aquam a
'umuin inde erumpentem propinavit duobus filiis et
ili: ex peste laborantibus; qui cum sanati essent,
id arai Ditis et Proserpin:e subterraneam | ibi forte
'epertam nigras hostias mactavit, ludosque et lecti-
ternia tribus contifiuis noctibus fecit, ut docent Va-
erius Maximus lib. i, cap. 1, ét Zosimus lib. 1 Hist.
jnde Ausonius in gripho de ternario numero :
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXIX.
1
|. 966
$ IIl. — Ex Recuta MaorsrBi (caps 11).
* * Singulos przcipimus, non binos per lectos dore
mire. Elevans se frater si lectum suum bene non
cooperuerit, poene; nomine in sequenti refectiona
f merum non accipiat. Cum dormient, vestiti dor-
miant, et cincti, id est, aut cingulis, au£ 5 retibus,
aut corrigia.h Bracili fratrem in nocte uti ideo pro-
hibemus, ne dum se regyrat per somnum oppressus,
exiens per thecam mucro cultelli carpi ejus figalur.
ln die vero cingantur bracilibus, docente de sancto
Joanne Scriptura : Et ? circa lumbos erat cinctus
sona pellicea (Luc. v). 1 Et ideo vestitos ac cinctos
dormire diximus fratres, ut cum hora operis Dei ad-
venerit, et k oratorii index insonuerit noctu, mox
, parati consurgant, dicente de boc Scriptura ; ! Kt
indez meus in matutinis. Si dicebam, narrabo sic
(Psal. Lxx1). Nam ideo index nomen accepit ab eo
Trina Tarentino celebrstá trinoctia hádó-
Sacrum hoc primitus Romam invectum est eub trí-
bunatu militari L, Titinii, P. Menevii Racilii, G. Ge-
nutii, et L. Attilii, an. U. C. 354, ut docet Livius
libr. 115, cum post electionem horum tribunorum
militum subjungit : « Tristem hiemem sive ex ig-
temperie cceli raptim mutatiene in contrarium facta,
sive alia qua de causa gravis pestilensque omnibus
animalibus :estas excepit : cujus insanabili pernicie,
quando nec causa, nec finie inveniebatur, libri Si-
byllini ex senatusconsulto aditi sunt; duumviri $3-
cris faciundis, lectisternio tunc primum in arbe Ro-
mana facto, per dies octo Apollinem, Latonamque
et Dianam, Herculem, Mercurium, atque Neptunum
tribus, quam amplissime tum apparari poterat, stra-
C tis lectis placavere, » Sed Valerius Maximus cap.
citato originem refert ad Publicolam, qui primo
anno post reges exactos, grassante per urbem pesti-
lentia, ad praedictam Ditis et Proserpinz aram ho-
etias mactavit, ludosque e£ lectisternia per trine-
ctium in campo Martio celebravit. EE
e Singulos precipimus, ete. Hxc habentur in Reg,
ms. Magistri cod. Corb. in fine ejusdem undecimi
capitis. Catus
t Merum non üctipiat. Pet. thérum intelligit cye-
thum aut calicem méri, qui initio refectionis fratri-
bus dàbatür, ut patebit e eadem Regula Iüfía.
5 Retibus. lia apüd $maragdum, qui huüce locum
profert. Sed, lege, restibus, ut habetur in Reg. ms.
cod. Corb., id est, funibus, juxta S. Benedictum;
quem ipse Magister sequitur : Cincti cingulis aut [u-
nibus.
i firacili. Yd est, zona, ut ex hoc loco elarüm est.
Apud Smaragdum legitur : Bfacdle, wed tale. Dó
bracili infra conimodius.
i Et circa lumbos, etc. Luc. 1. Sed hxc citantur ex
memoria, non ex codice. !
j Kt ideo vestitos, etc. Prima est ratio, cur vestill
el cincti doriniant monachi. )
X Oratorii index. Index hoc loco est, sigridr, nólá,
sea càmpana.
1 Et index meus. Hxc lectio habetur apud Cassio-
dorum, etin lis commentariis, qui vulgo S. Hiero-
nymo tribuuntur, quie est psalterii Romanj. Quamo:
brem ia editione Fabri male legitar : Judez. Sed
forsan error est typographicus. In. Vulgata versione
est : Castig4tio mea. In textu Gr&co, &)eyxos pev,
id est, argumentatio mea, reprehensio mea, in texlü
llebraico, *rram, Vetocachihi, id est, correpiio mea,
Sed hic Magister sequitur sensum accopomodatitáuni.
Cassiodorus per indicem intelligit Christum.
661 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 96$
quod sono suo psallendi indicet horam advenisse. A in eis emendandam, et ut reverentius praesente Ma-
Jdeo de eo Propheta dicit : Si dicebam, narrabo sic.
Hoc est, cuin indicat advenisse horam psallendi, sic
narrabo laudes Domini. * Inde ergo vestiti et cincti
debent íratres dormíré : quia non licet fratri mem-
bra sua nuda contingere. Nam exinde 5 immunditize
libdinum in animo ingeruntur. Cum membrorum
nuditas tactu contingitur , feminarum jllico cordis
* desideria titillantur : unde per somnum coinquinan-
tur membra 3 sorditate. * Et maxime ideo vestiti et
cincli debent fratres dormire, ne quzerentes res suas
in obscuro vel cingula f [ab] ingredientibus orato-
rium sollicitis vel paratis fratribus, cum adhuc illi
lectos suos per negligentiam in obscuro subvertendo,
et dissipando revolvunt, 5 aliquot orationes perdant
jore dormiant. Meusx eorum presentes sint, ut cura
eis et moderate manducent. ^ Huic de numerv in ali
quo loco si sine precepto tam abbatis quam prz-
positi frater foras exierit, ab eis sollicite requi-
ratur.
$ IV. — Ex EApEM RecuLA (cap. 99).
i Jstivo tempore, dicta Sexta, i aut in jejunio,
aut k post refectionem omnes repausent ; et aoctbes
ipsis brevibus sobrii a somno fratres divino operi
et rationi ! breves consurgant. Nam in » atrio , vel
in ? triclinio lecta in ordine, in circuitu ordinenurr :
in quo circuitu ?^ lectum abbas in medio habest,
considerans omnium ovium suarum gregem inira
unum ovile collectum quasi diligens ac sollicites pa-
aut psalmos. Lectis eorum lectos habeant przepositi D stor attendat. In quo atrio pendeat P cicendelns, qui
prope propter aliquam, ut diximus, vitiorum culpam
& Inde ergo, etc. Alteram producit rationem, cur
monachi vestili dormiant.
b Immunditie. lta in Reg. ms. legitur, et in cod.
Vind. Apud Smaragdunm,, incentiva.
€ Desideria tüillantur. Lege, ut apud Smaragdum :
Desideiio titillatur. |
d Sorditate. lta in Reg. ms., apud Smaragdum le-
gitur : Sordide.
e Et maxime ideo vestiti, etc. Tertia ratio est, cur
vestiti dormiant monachi.
f Ab ingredientibus. Particula, ab, redundat.
5 Aliquot orationes perdant aut psalmos. Cum tar-
dius veniunt ad oratorium jam inceptis vigiliis.
h Huic de numero. In Reg. ms. legitur : Huic
deno numero; legendum puto : Hoc de deno numero,
nempe cujusque decadis, seu decanisx.
i /Estivo tempore, etc. Extat in Reg. ms. ejus- C
dem Magistri cod. Corb. cap. 29.
j Aut in jejunio. Locus ita intelligendus, ut die
jejunii pausent post sextam fratres ante refectionem
in :esLale. Idem statuituv prima Add. Capitul. Lud.
imp., tit. 71: « Ut quando fratres zstivo tempore
jejunant, post Sextam dormiant, » nempe ante refe-
ctionem, quz fit tantum hora nona, hoc est, tertia
nostra posuneridiana. .
k Post refectionem. Id est, post prandium, diebus
videlicet, quibus non jejunatur.
| Breves consurgant. Lege : Leves consurgant.
m Átrio. Atrium hoc loco pro quadam ampla aula,
seu conclavi sumitur. .
2 Triclinio. À tribus lectis, ut. vulgo notum est.
Donatus in Heauton. Terentii : « Lectis enim stra-
tis antiqui ecenabant, unde triclinium a tribus le-
ctis. » Ita Servius 1 JEn. Isidorus Libr. xv Orig.
cap. 5: « Triclinium est coemaculum a tribus lectis
discumbentium dictum. » Hic tamen non pro loco
convivii, sed somni sumitur. ,
* Lectum abbas in medio habeat. In quo dormiat :
non enim olim abbatibus erant palatia, sed in eo-
dem cum íratribus dormitorio pausabaut : ut facie-
bat S. Eugendus abbas Jurensis, quemadmodum vi-
dere est in ejus actis apud Surium. 4 Jan. : « De-
8trucis namque mansionum :xdiculis uno cunctos
secum xenodochio quiescere fecit. » Id decretur est
in concilio Francoforuiensi sub Carolo Magno, cap.
À : Ut abbas cum suis dormiut monachis secundum
regulam sancti Benedicti. Dixit concilium secundum
regulam S. Benedicti, quia S. P. dixit: « Oinnes in
uno loco dormiant. » dui dicit omnes, neminem ex-
cipit. ld etiam satis clarum est ex actis S. Lamberti
martyris. Nec est quod quis opponat S. Benedictum
et Servandum abbates in turri decubuisse, eorum
discipulis in opposito habitaculo quiescentibus. Nam
iunc erant extra sua monasteria : et Servandus qui-
quotidie a cellerario factus ab hebdomadariis ad seram
dem convenerat S. Benedicto, ut patet ex ca histo-
yia; nec S. Benedictus erat in Cassino monte, ut
palam est ex his verbis : « Cui tanum hoc obsa-
pescenti miraculum vir Dei per ordinem, quz fw-
rant gesta, narravit, statimque in Cassiuum cx
strum religioso viro Theoprobo mandavit, ut ad Cs-
puanam urbeni sub eadem nocie tranamiueret »($.
Greg. dial. 1, cap. 25). ltaque dicendum est tust
dispensatione divina ob futurum miraculum, et alia
rationabili causa, factum esse, ut hi abbates seor-
sum a discipulis decumberent.
P Cicendelus. Cicendelus ubique Magistro in saa
Regula, alias cicendela, cicendele, et cicind lis, esi
candela, lucerna, Gloss Grzco-latinze : kei, Ci-
cendela. Glossx lsidori : Licini, candele, lucerae,
cicendelia. Gloss Arabico-Latinm dicia : Licinius
uasi lucius. Est enim cicindela lucerne, meminit S.
reg. Turonensis l. iv Hist., c. 3: « In sacrarium
autem sub velum transiens ciciudilem exstinguere
voluit. » Et Servius in 1 /£n. : « Alii funalia appetlant,
quod in cicendula lucet : lege, cicendela. » À cicen-
dela, quod est scarabeorum genus, quod volando lo-
cet, de qua 5. Isidorus lib. xii Orig., cap. 8 : « Cicee-
dela scarabeorum genus est, eo quod gradiens vel vo-
lans lucet. » Festus : « Cicindela genus est mo-
scarum, quod noctu lucet, videlicet 3 candore, undc
eliam, candelabra putantur appeilata. » Sunt er;e
cicendele lampades ille vitree qux de la
pendent. Quod satis patet ex his Vite S. Casar:
Arelatensis verb. |. 11: « Dum cicindile concinnaret
de manibus super lapides lapsa est, que L«
versa est, nec fracta, ec extincta. » Bs:
« Cicendela species scarabeorum dicta, quod voiass
candet, id est, lucet, inde dicitur, cicendele , quii
similiter luceat : qu:e cicendelia vitreas lampsaóe: vo-
camus. » Unde hoc loco magister : « In quo atrio pet-
deat cicendelus,» et c. 95 : « Vel intra eam cicinde-
lum suspensum et factuin incendant. » Munitz erant
oleo et myxo papyraceo, hoc est, junceo. S. Greg»
rius Turonensis in Vitis Patrum, cap. 8: « Graixa
est illud addi miraculis, quod accensus ad lecce
ejus fecerit cicendilis. » Et paulo post : « Lvchni i
ea jugiter accenduutur. Unus igitur ex. bis per. q«-
draginta dies totidemque noctes, ut ipse zediLuus as-
seruit, absque vllius lomenti adjutorio perduravi
splendeus,,in quo nec papyrus addita : nec gutta cli
est stillantis aujecta. » Itaque cum cicendela apype.-
latur candela, p r candelam lampas vitrea est 14:
ligenda, quod patet ex Zacharia papa, qui in. Di. 5-
gis. S. Gregorii ejusmodi lampaues interpret:.ic;
xxyà3Aac libr. 1, cap. 5. "08tv cág xav3sÀagc 2esi)us aia.
«unde lampades accenderet,» eic. 7 : 'Ev óow 6 es&az-
paog &yip xeavOàlag iv cQ tuxcnpup EnÀvwty, « CUm eA
vir Dei lampades vitreas in oratorio lavaret. »
909
CONCORDIA REGULARUM, — CAP. XXIX,
910
ipcendator, ut videant diversi quomodo se collocent ; À extra cubile proprium cuiquam licentia pateat. 5 In-
et postquam se omnes collocaverint, a supra dictus
« tutetar, si forte indigentia olei in monasterio sen-
tiatur.
$ V. — Ex Rscuta sawcTI Ísrponi (cap. 15).
b Abbatern cum fratribus pariter in congregatione
commorari oportet, ut communis conversatio ef
testimonium bone vite et reverentiam praebeat
discipline. Fratres quoque omnes, si possibile est,
in uno conclavi commorari decet. Quod si difficile
fuerit, certe vel decem, quibus unus est przeponen-
dus decanus, quasi rector et custos. Nocte, dum
ad dormiendum itur, seu postquam quiescitur , zl-
teri nemo loquatur. In nocturnis tenebris nemo lo-
quatur fratri cui obviat. ^ Duobus in lecto jacere
nop liceat. Lux autem nocte dormientum locum
d illustret, ut pulsis tenebris testimonium pateat
* singularis quietis. Monachi stratus in nulla turpi
cogitatione versetur ; f sed in sola contemplatione
Dei accumbens, et requiem corporis, et quietem
habeat cordis, cogitationesque pravas a se repellat,
bonisque objectis turpes a se rejiciat. Nam animi
Inotus imaginibus suis agitur, et qualis vigilanti co-
gitatio fuerit, talis et imago per soporem occurrit.
& VI.— Ex Recura saxcTI FRucTUOs: (cap. 17).
5 Duo in uno lecto non jaceant, nec dormire
a Tutelur. ld est, exstinguatur, cap. 19 ejusdem
Regula : « Candelas 'monasterii a cellergrio factas
quotidie ipsi incendant et tutent. » Antiquus Ordo
tervallum singulorum lectorum singulis cubitis in-
tercedat : ne dum invicem proximant corpora, nu-
triant libidinis 1i incentiva. ! In tenebris nemo 1o-
quatur alteri; nec accedat junior quilibet ad lectum
alterius k post Completam.
& VII. —Ex RecuLA saNcTI FeRREOLI (cap. 35).
lUt duo quamlibet proximi, vel amici propter
gecretam orationem, qu: nullo teste melius ad
Deum dirigitur, ut majorem licentiam orandi credat
sibi mens compuncta concessam , dum neminem vi-
gilie sute testem timescit aut judicem. Vigilandum
ergo, orandum atque psallendum. Curet unusquis-
que minimam noctis somno ducere portionem , ut
B non decipiatur ab inimico, qui est liber otioso :
quia omnino non potest eubile proprium nisi vigi-
lans ? vindicare. ^ Imitandum enim videtur quod
Propheta nobis sub quadam admonitione decantat :
Lavabo per singulas noctes lectum meum, lacrymis
meis stratum meum rigabo (Psal. vi). Et iterum : In
noctibus extollite manus vestras in sancta, et benedi-
cite Dominum (Psal. cxxxm). Et illud : Memor fui
nocte nominis tui, Domine , et custodivi legem tuam
(Psal. cxvirn). Hoc ergo ut devotus unusquisque vo-
catione concessa utilius, possit implere, strati sui ,
ut supra diximus , erit ipse solus possessor habens
ut te in ipso quietis exordio rerum ssecularium cura
liberam divina meditantem somnus inveniat. »
8 J)uo in uno lecto, etc. Habetur in Reg. ms. S.
Romanus, cap. de officiis in Coena Domini : « Lu- C Fructuosi episc. Bracar. cod. Crass. cap. 17.
men autem ecclesi: apud Romanos ab initio cantus
nocturni inchoatur exstingui : hoc tamen ordine, ut
ab introitu ipsius ecclesiz incipiat paulatim tutari. »
Kt paulo post : « Initio psalmi primi sit custos sem-
r paratus in loco dextre partis ecclesie pro
ampades. Át ubi audierit primam antiphonam in
manu sua tutat lampadem unam, in fine vero psalmi
tutat aliam sinistre partis. Sic una ex parte alia ex
alia tatentur usque ad Evangelium : in Evangelio
vero ante Benedictus non dicatur lectio. Sed tantum
versus : et statim tutatur mediana lampas. Gallice ,
tuer la chandelle.
b Abbatem cum fratribus, etc. Hac reperire est in
Regula S. Isidori excusa, cap. 15.
€ Duobus in lecto uno jacere non liceat. Propter
castitatis custodiam. Idem S. Isidorus, cap. 17 Re-
zul:x suse inter gravia peccata recenset : » « Si cum
itero in uno lecto jaceat monachus. » ldem prohi-
)et Magister : « Singulos precipimus, non binos
ier lecta jacere. » S. Fructuosus episc. Brac. : « Duo
n uno lecto non jaceant. » S. Pachomius, art. 53
tegula suz : « Nullus cum altero dormiat. » Con-
ilium Turonense n, can. 45 : « Ut ergo sinistre
xistimationis aditus amputetur, nullus sacerdotum
c monacborum colligere alium in suo lecto przsu-
tat. » Quod etiam satis innuit S. P. Benedictus
1m ait: « Singuli per singula lecta dormiant. »
d Jinstret. In Reg. S. Isidori excusa : Jlltuminet.
e Singularis quietis. Quies singularis hic est, cum
ngali monachi in singulis stratis jacent.
Sed in sola contemplatione Dei accumbens. Hoc
& etiam anim» devotz singulare exercitium, quod
zescribit virginibus sacris S. Ambrosius lib. i1 de
rginibus : etiam in ipso cubili volo psalmos
m oratione Dominica frequenti contexas vice, vel
m evigilaveris, vel antequam corpus sopor irriget ;
PATROL. CIII.
b Intervallum, etc. In Reg. ms.: « Inter aulam sin-
gulorum lectorum singuli cubiti intercedant. »
i Incentiva. Glossz Isidori : Incentiva, acwlei vi-
tiorum.
j In tenebris, etc. Sumpsit ex S. Isidoro : « [n
nocturnis tenebris nemo loquatur fratri, cui ob-
viat. »
k Post completam. Completa est Completorium.
1 Ut duo quamlibet proximi, etc. Hic locus corru-
pus est ob quzdam verba pretermissa, que ex
maragdo supplenda sunt hoc modo : Ut duo quam-
libet proximi vel amici propter secretam orationem ,
que nullo teste melius apud Deum dirigitur, uno lecto
nonteneantur. Et sensus clarus est. Nam hoc toto capite
nihil aliud intendit S. Ferreolus , quam ut monachi
separati in singulis lectis quiescant, ut possint li-
berius in ipso lecto orationi vacare. Unde in fine
capitis ait : [Toc ergo ut devotus unusquisque vacatio-
p n€ concessa utilius possit implere, strati sui, ut supra
diximus, erit solus possessor.
m Qui est liber otioso. ld est, qui facile otioso as-
sidet et vacat. Otiosis enim monachis diabolus de-
lectatur.
n Vindicare. Videntur deesse hzc verba : A turpi
cogitatione, et illusione, vel similia.
9 [mitandum enim videtur quod propheta, etc. Pre-
clare S. Ambrosius lib. r1 de Virginibus : « Jam il-
lud quis non ad nostram institutionem dictum intel-
ligat, quod ait sanctus Propheta : Lavabo per singu-
las noctes lectum meum, lacrymis meis stratum meum
rigabo. Nam sive lectum juxta litteram intelligas,
tantam ubertatem ostendit profundi oportere lacry-
. marum, ut lavetur lectus, stratum rigetur fleiibus
obsecrantis (fletus enim presentium, merces est fu-
turorum; quoniam beati qui fletis, ipsi enim ridebi-
tís) ; sive pro corpore accipiamus prophcticum illud,
delicta corporis poonitentix lacrymis abluamus. »
31
v E od
9n
:$, BENEDICTI ABRATIS ANIANENSIS
919
secum meliori commutatione & pro dormitorio fra- À non fuerit, * ut cella separentus. Omnes vestiti der-
trem Dominum vigilantem.
$ VII. — Ex RecorA cujuspau (cap, 14).
Omnes, si fieri potest, una domus ad ormiendum
éapiat, preeter si infirmitas, 5 aut senilis zetas popo-
scerit, aut * culpa damnaverit, 4 aut novitas probata
& Pro dormitorio [ratrem. Locus corruptus. Lege:
Pro dormiente fratre, ut pud Smaragdum. Sensus
est : Solus in strato monachus, dum orationi vacat ,
ro dormiente fratre Dominum habet secum vigi-
antem. ' '
b Aat senilis etas poposcerk, etc. Indultum olim fuit
senibus et infirmis habere celdas separatas ab afio-
rum consortio. S. Isidorus, cap. 19 Regul: « Nul-
lus peculiariter sepàtatam sibi ad habitandum cel-
lam expetat, pf&wter eum qui fortasse morbo vel
gtate defessus, et hoc ex consulto Patris monasterii
miant. In domo qua dermiur, per totam mocitem
lucerna, ardeat, Ád, cursum vero oum festinatione
f surgentes signum crucis Christi fronti inferant,
simulgue.5 sub silentio dicant : Deus, in adjutorium
meum intende; Domine, ad adjusandum me, festina.
ratorum , principum et dynastarum, qui multas ec-
clesias monasteriis adjunxerunt , ut notum est ex
libro, qui inscribitur Bibliotheca Cluniacensis , et ex
libello de Abbatjbus Majoris-monasterii, multi
véleribus chartis e£ monumentis; partim ex, refor-
matione regularis observantis, ratione cujus saultz
gblatize plurimas cellas e$ prioratus , imao s€ zbbe-
tías, que ideo in Brioratus muta sunt, sese ditjoai
subjecerunt : ét Cluniacus, et Majus-ionasterium
prope Parones; partim ex 3psis monásférlorum prz-
diis, que cum redundarent, ex ils 3jybatee prioratus
promeruerit. » Concilium Agathense, can. $8: « Ser- I, fundarunt, Horum autem prioratom sive, celiarum
vandum etiam de monachis , ne eis ad solitariag cel-
lulas Hceat a congregatione discedere, nisi forte
probatis post emeritos labores, aut propter infirrhi-
tatis necessitatem ab abbatibus asperior regola ro-
mittatur. Quod ita demum fiet, ut intra eadem mo-
rlasterii septa manentes sub abbatis potestate sepa-
patas habere cellás permittantur. » Per probatos post
emeritos labores intelligit concilium senes illos qut
diuturna observantia probati, ut emerilà cepsendk
sunt. Probatis indukentur celle : nam senibus in-
frunitis et pueris ceritum annordm non adeo tuiumi
esset eas concedere. Dablantur etiam celt:e separata
iis qui contempla&ionis studio ab aliorum fratcum
consortio secedebant; quos besychastas , anachore-
tas, atque etiam inclusos appellabant, ut notum est
ex Novella 5 Justiniani : « Nisi tamen quidam eorum
in contemplatione et perfectione degentes vitani
remotam habeant in bospitio; quos vocare anacho-
retas, et hesychastas , id est, quiescentes eonsueve- (: Tabennesiotis : Ioiucov di xiMDag Oupüreuc
runt, tanquam a communione ad meliora exceptos. »
Idem statuitur Novella 1355. He&ychastarum mentio
fit in Poenis brevibus S, Basilio aseriptis art. 55:
E! cic cops Jedi eig và wi)ux beróg cov lvorxosvtov
«vt 1) t6 roux actóy , eic., id est, « Si quis inven-
tus fuerit loquens in cellis preter illos qui eas ha-
bitant, et quiescentes, privetur benedictione. » Ubi
male interpres : Preter eos qui edificant illas, et qui
quietem et. silentium. imperant. At hi quidem iníra
septum coenobii cellas habebant. Sed alii fuerunt,
qui in cellis haud procul a monasterio habitabant,
sive inclusi esseni, sive non. Horum est auclor S.
Basilius : "Iva parve có qukócopoy &xocióvucov 9, pits v0
'qpaxruxóy &edogogoy, id est, « ne contemplatio com-
municationis expers esset, nec vita practica, seu
communis contemplatione careret , » ait S. Grego-
rius Nazianzenus , orat. 20. Eum imitatus Cassiodo-
rus non longe a, monasterio suo Vivariensi secreta
montis Castelli przparavit, ad quae monachi con-
teinplationis cupidi secederent, ut ipse testatur cap.
29 libri de divinis Lectionibus. Hinc partim sumpsere
initium celle ille , quas prioratus , obedientias seu
preposituras vocant, qua abbatiis subditze unum
aut paucos monachos complecti solent. Partim ex
fama abbatum ad quos cum multi discipuli conflue-
rent, nec eos angusti: sui monasterii caperent, non
longe a monasterio, atque etiam aliquando procul,
cellas seu monasteriola zediflcabant, ad qux redun-
dantes monachos sub suo tamen regimine victuros
mittebant, ut planum est ex multis sanctorum abba-
tum actis. Partim etiam ex annexione monasterio-
rum, qus aut bello diruta erant, aut quorum reditus
ene exbausti, ut ditiorum monasteriorum facultati-
us instaurarentaur, eorumque juri cederent; ut vi-
dere est libr. vin Regesti S. Gregorii paps, epist.
99; et libr. ix, epist. 67 et sequenti, in qua ecclesia
33. Georgii accrescit monasterto Mariniani abbatis;
partim ex munificentia episcoporum , regum, impe-
usus concessus fuit olim abbatibus, in synodo abhx-
tam Aquisgranensi, tif. 44: « Abbatibus ficeat ha-
bere cellas, in quibus mogachi sint aut canonici; et
abbas provideat, ne ;imus de monachis habi
perniittat, quam set. » Sed ut redeamus ad cellas
cenobitdrum, AEgyptii monachi bini in cella habita-
bant, us liquot ex Gassiano libr. 1v de Institutis Re-
nuntiantipym, cap. 16 : « Si cum illo, qui celis su»
cohabitator non est, confabulari quantul
prxasumpserit. » Et ejusmodi cohabitator symcellita.
Appellabatar apud Cassianum, collàt.20, c. 9. Id etiam
fiebat in monasteriis Syriz et Palestin:, ut vilere
est eadem collat., cap. 1. [dem institutum secutas
videtur S. Colurobanus, ut notum est er ejus Preni-
tentiali ms., ubi eadem verba profert qu:e ex libr. rv
de Institutis citavimus. Sed Tabennesiotz monachi
etiam J£gyptii ex instituto S, Pachomii tres in cella
simul habitabant, ut planum est ex Palladio, cap. de
iv avrà,
x«l tptic x«tà x£))av psvévac ey, id est, «fac diversas
cellas in eadem domo, et tres per singulas cellas ma-
neant.» Aliquando tamenin cainobiis gy ptiorum sel
in cellis habitabant, ut observare licet apud. eumdem
Cassianum , lib. 11 de Orationibus nocturnis, cap.
12 : « Ad suam recurrens cellulam, quam aut solus,
aut cum alio tantum inhabitare permittitur. » Sed
locus de senibus, aut debilibus intelligendus est.
* Culpa damnaverit. Nempe excommunicatione -
nam, dt infra docebitur, excommunicati in cella se-
parata habitabant. |
4 Aut novitas, etc. Intelligit novitiog, quos etiam
excludit a communi dormitorio monachorum, juxu
Regulam S. Benedicti. ^ —— '
9 Ut cella separentur. Est trajectio. Referendum sd
verhum : poposcerit, '
f Surgenies signum crucis, etc. Ita. in Memorish
qualiter in monasterio vivendum sit : « Noetürmis ho-
ris, cum ad opus divinum de lectulo surfexerit tra-
D ter, primum signum sanctze cracis sibi Nnprimat per
invocationem sancta Trinitatis. » Et in cóncifio Wir-
toniensj sub S, Dunstano, eap. 1: et ue omi
tempore, nocturnis boris, cum ad opus divinum sur-
rexerit Trater, primum sibi signum ctacíi$ impr
mat, »
F Sub. silentio dicant.: Deus, in adjwtorimm, etc.
In citato Memoriali, pracipitur recitatio Psalmi :
« Deus in adjutorium, etc., premisso versiculo;
Domine, labia mea aperies, etc. Deinde dicat versum.
Domine, labia mea aperies ; inde psalmurm : Zaexs. m
adjutorium. meum intende, totum cum Glorim. » Ita
etiam in citato concllio Wintoniena; : « Deinde dicat
versum : Domine, labia mea aperies, dei
mum, Deus, in adjutorium meum intende. » Qui
vero hujus Concordie auctor ante vigiBas mectar-
nas recitandum vel faciendum stateerit, vide supra
in ejus Vita.
978
CAPUT XXX.
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXX.
DE EXCOMMUNICATIONE CULPARUM.
$ I. — Ex Rzcura saNcTI DENEDJCTA.
« Si quis frater contumax, aut. ipobediegs, aut su-
perbus, aut murmuraps, vel ip, aliquo contrariug
existens sancte Begule, et 5 precepüs. seniorum
suorum contemptor reperüus fuerit, bic secundum
Domini noetri praeceptum admoneatuir semel. et se-
cundp secrete a senioribus euis. Si non emendaverit,
objurgetur publice coram omnibus, Si vero neque
Sic correxerit, si intelligit c qualis poena ait, ^ excom-
municatoni subjaceat. * Sin autem improbus est,
vindictae corporali subdatur.
8 Il. — Ex PaucEPTIS eT IueTiTUTIS BEATI. PACHOMII
(cap, 9).
f Qui menülyr, et odio quemquam habere fnerit
À suni: et omnino quidquid eontra re
m Soriptu-
rarum est, et. monasterii. disciplinam, audiet Pater
monasterii, et vindicabit juxta mensuram 'opusqug
& IH. — Hem ejusdem.
& Qui facilis ad detrahendum, dicitque quod non
est, si in hoc peccato est depréhensus, nfonebunt -
eum secundo. Et, si audire corítempserit, separabi-
turextra conventum fratrum septem" diebus, et b pa-
nem tantum cum aqua accipiét, donec polliceatur,
atque-conürmet, se ab hoo vitio recessurum ; et sic
demittetur ei. 7 UU
8 IV. — Hem ejusdem.
i Qui falsum cupit probare contra alterum, ut
deprebensus, aut plus joco quam honestum est dedi- — opprimatinnocentem, tertio commenebitur : et po ^
lus, aut otiosus, aut. dure respondens, ant babens p reus erit iniquitatis ) sive de prioribus, sive de in-
consuetudinem fratribus devabendj, vel.bis qui foris — ferioribus. k Qui habet pessimam consuetudinem ut
^ Si quis frater, etc. Hujus loci. mentionem facit
Joannes Saresberiensis epist. 100; et S. Früctuo-'
sus apud Henricum Canisium, tom. V Antiqux Le-
ctionis. ' t t
b Preecepiis. seniorum suorum, eto. Hec ita distin-
ue : Vel in aliquo contrarius existens sanct Heqi-
4t, et preceptis seniorum suorum contemptor repértus
fuerit. Ma distingapnt Smaragdus, editio Coloniensis,
eod. uterque ms. S. Germ. et S. Far. Ét sensus est :
Si frater vitiis supra enumeratis nempe contumacia,
inobedientia, murmuratione, aut Regule ac prz-
ceptorum seniorum suorum violatione contamlnatus,
ea quz salutis suze sunt. contemnere repertus füerjt,
nec vitia emendare curaverit, moneatur, etc. Aliter
S. Dunstanus, et vetus editio Parisiensis : Vel in
aliquo conirarius sancte Begule, et preceptis : si
seniorum suorum contemptor repertus fuerit. 'Yurre-
cremata ita distinguit :
cte legule, et preceptis seniorum storum con-
temptor reperius fuerit; et sic exponit : « Quintus
est (casus) aut si fuerit vel in aliquo contrarius
existens sancte Begule, et praeceptis per aliquod
videlicet malum opus, quod sancte regule repu-
gnet, et adversetur. Sextus est, si seniorum suorum
contemptor repertus fuerit. » Prior tamen expositio
praestare videtur : tum quia «à preceptis referendum
est ad «o seniorum : tum quia excommunicatio
maxime eorum est, qui non solüm seniores, sed eliam
ea qua agenda sunt, contemnunt; 3c proinde emen-
dare nolunt. ln vulgatis editionibus legitur : Et pre-
ceplis semiorum suorum conlemptor repertus [uerit.
Sed hoc tanquam solcco assidens repudiandum est.
Jn editione Colinzi : Et praceptorum. seniorum suo-
"m contemptor, ec. Sed casus mutatus est ex in-
ustria.
€ Qualis pena sit. Suppl, excommunicatio. Est D
autem trajectio : nam jutt& communem loquendi
usum, dicendum erat : Excommunicaltioni subJaceat,
si intelligit qualis paa sit.
4 Excommunicationi subjaceat. He est propria
excommunicaáo, quam. majerem vocant theologi :
nam ex parte excommunicati precedit contumacia,
et contemptos, et gravitas culpse ; ex parte excom-
municantis trina admonitio.
e Sin autem improbus. Glosez veteres : Improbus,
évouduüc, id est impudens. Et improbitas &vaiótua, id
el in aliquo contrarius san-.
est impudentia. Luc. XJ : Auk. ys. iv &vaidetay eot,
id est, propter impudentiam cjus. Becte in versione
communi : Propter improbitatem ejus, Improhug ergo
monachus est impudens, pertinax in malitia. S. Erg-
ctuosus apud Canisium supra scribit improbum, ap-
ellari a S. Benedicto contumacem, aliquando. tamen
improbum dici eum, qui etsi sepe corrjpiatur, non
tamen coritradicit regulari discipline.
f Qui mentitur. Reg. exc. art. 119.
€ Qui facilis ad detrahendum , etc. "on in
Regula S, Pachomii art. 84, ubi, legilur : Qui est
facilis, etc. lem prorsus statuitur in concil, Ága-
thensi apud lyonem xiu parte Decreti, cap. G4 : « Si
quis promptus facilisque 6st ad detrahegdum di-
censque quod verum non est, seplém dies in pane,
et aqua sequestratus a fraterno copsortio poeniteat. »
Sed cum hxc non exstent in concilio Agatbensi,
credibile est ex Begula S, Pachomii sumpta, ef, ci-
tationem minus rectam esse.
b Panem tantum cum aqua accipiet, Aofiqua hoec
multa seu poena clericis et monachis irrogata panis
et aqux refectio. S. Isidorus, cap. 18 Regul: « Certe.
si plurimorum dierum illata fuerit excommunicatio-
nis suspensio, sola panis et aque in vespertinum
etit adhibenda refectio. » Concilium Tarraconense 1,
can. 1 : « Si vero religiosus ve) mnyonachus, in cella
monasterii inclusus, poenitentize lamentis incumbat,
ubi singulari afflictione panis et aqua vietum ex
abbaüs ordinatione percipiat. » S. Columbonns in
Ponitentiali ms. : « Si quis ante boram nonam quárta
sextaque feria manducat, nisi inürmus, duos dies in'
pane et aqua vivat. Si quis dixerjt mendacium ne-
Sciens, L verbera; sciens et audax, in fone el aqua.
Si delegatur mendacium ejus, et ille contendit,
vii dies in pane et aqua. » Goucil, Matisconense 1,
can. 5 : « Quod si post banc definitionem clerícus
aut cum indecenüli veste, aut cum armis inventus
fuérit, a seniore ita coerceatur, ut viginta dierum
inclusione detentus aqua tantum et pane módico
diebus singulis sustentetur. »
! Qui [alsum, etc. Videre estin Regula S. Pacho-
mji éxcusa, art. 86.
| Sive de prioribus. lj. Regula excusa : Sive de
priori loco.
k Qui habel pessimam, etc. Bic. incipit, art. 87
ejusdem Regule excuse. —
- . Dd
915
fratres * uos sermone sollicitet, et pervertat ^ ani-
mas simpliciorum, tertio commonebitur : si contem-
pserit, separabunt eum extra monasterium,* et ver-
berabitur ante fores : dabuntque ei ad vescendum
4 foris panem et aquam, donec mundetur a sordi-
bus. * Qui habet consuetudinem murmurandi, et
quasi gravi opere se opprimi queritur, docebunt eum
quinquies quod sine causa murmuret, et ostendent
perspicuam veritatem. Si et post hoc inobediens
fuerit, et est perfecta xtatis, ita eum habebunt , ut
unum de sgrotanlibus, et ponetur in loco infirmo-
rum, ibique f aletur otiosus, donec redeat ad veri-
tatem. Sin autem justa est ejus querela, et a Majore
inique opprimitur : qui eum scandalizaverit , eidem
. sententiz subjacebit.
$ V. — Item ejusdem.
€ Si inobediens quis fuerit, aut contentiosus aut
contradictor aut mendax , et est perfect: xtatis, de-
cies commonebitur, ut desistat a vitiis. Si audire
noluerit, monasterii legibus increpabitur. ^ Quod si
per alterius culpam ad bec vitia ! devolvuntur, et
hoc fuerit comprobatum, ille qui causa exstitit, reus
erit ultionis. | Si deprehensus fuerit aliquis e fratri-
a Suos sermones. Lege, suo sermone, ut in Regula
sa.
b Animas. ]n Regula excusa, animos.
e Et verberabitur ante fores. Lege, ut in Regula
excusa : Et verberabunt eum ante fores triginta novem.
Jdem habetur art. 12í ejusdem Regule : Si autem
in furto fuerit deprehensus, triginta novem verbera-
bunt eum. Et in utroque articulo subaudiendum «ó
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
916
bus libenter cum pueris ridere et habere amicitias
etatis infirmz, tertio commonebitur, ut recedat ab
eorum necessitudine, et memor sit honestatis et ti-
moris Dei : si non cessaverit, k corripient eum, ut
dignus est, correptione severissima.
.8 VI. — Item ejusdem.
1 Qui contemnunt precepta majorum: et regulas
monasterii quz» Dei precepto constitute sunt, et
parvi pendunt seniorum consilia, corripientur juxta
ordinem constitutum, donec corrigantur.
8$ VII. — Item ejusdem.
m Pueri si ?in domo fuerint dediti lusibus, et
otio, et correpti non potuerint emendari, debet
? przepositus usque ad dies triginta ipsos monere et
corripere : si viderit in pravitate persistere, et nom
B nuntiaverit » Patri, et aliquod peccatum in eis fuerit
deprehensum, ipse pro eis culpe subjacebit , juxta
quod peccatum fuerit inventum.
8 VIII. — Jtem ejusdem.
« Qui conturbat fratrum auimos, et facilis 7 ad
loquendum est, lites ferens et jurgia, decies commo-
nebitur. Et si non fuerit emendatus, corripietur * or-
dine monasterii, donec corrigatur.
Cxsarius Arelatensis in eos qui ob graviora delicta
plusquam novem et triginta plagis czdendi erant,
ut habetur n ejus via loco citato : « Si quis vero
in gravi culpa deprehensus esset, perm: qui-
dem, ut post dies paucos iterum vapularet, sed
ucis. »
ur Foris panem, etc. Male omittitur in Regula ex-
cusa xà foris. Nam fuit mos AEgyptiorum menacbo-
plagis; ut sensus sit: Monachi verberabunt eum (j rum, ut rei aliquando manerent extra monasterium
plagis triginta novem, juxta antiquum Judeorum
morem, qui in ipsa flagellatione non excedebant nu-
merum novem et triginta plagarum, ut videre est II
ad Cor. cap. rr, ubi S. Paulus ait se quinquies qua-
dragenas una minus accepisse. Idque ita fiebat, quia
Deuteronomii cap. xxv in ipsa flagellatione quadra-
narum plagarum numerum excedere prohibetur.
unc morem etiam Ecclesia servavit, ut videre est
in concilio Matisconensi 1, can. 8: « Quod si qui-
cunque clericus hoc implere distulerit, si junior
faerit, uno minus de quadraginta ictus accipiat,
eic. » In Regula S. Aureliani, cap. 41: « Pro qua-
libet culpa si necesse est flagelli accipere discipli-
nam, nunquam numerus legitimus excedatur, id est,
triginta et novem. » Eamdem rationem secutus est
S. Cxsarius Arelatensis, ut scribit Cyprianus in ejus
Vita, lib. 1: « Solebat vero sanctus vir id accurate
observare, ut nemo ex illis qui sibi pare»ant, sive
illi servi essent, sive ingenui, si pro culpa sua fla-
gellandi essent, amplius triginta novem ictibus feri-
rentur. » Difficultas oritur ex D. Columbano qui, in
Ponitentiali, hunc plagarum numerum sepe excedit :
aliquando enim quinquaginta, aliquando centum,
aliquando ducentis verberibus in monachos ani-
madverü jubet. « Qui solus cum sola femina sine
certis personis familiariter loquitur, maneat sine ciba
vel duobus diebus in pane et aqua, vel ducentis pl:
gis. Qui pr:ssumit facere ambascias non permittend
eodem qui przest, libera ei effrenata processione, L
plagis inhibeatur. Operis peculiaris praesumptio, cen-
tum plagis. » Sed iste plage simul non dabantur,
sed tantum quinque et viginti, ut ipse S. Columba-
nus in eodem Poenitentiali precipit : « Et amplius
viginti quinque pereussiones simul non dentur. »
Ita ut, exempli gratia, is qui quinquaginta plagis
excipiendus esset, viginti quinque uno die acciperet,
et viginti quinque altero. Quod etiam observabat S.
aliquot diebus ; de quo infra. .
* Qui habet consuetudinem. Hic incipit arüculus
88 Regulze excusz, ubi legitur : Qui habet pessimam
consuetudinem.
fiAletur otiosus. Non ut laute curetur; sed ut pu-
dore suffundatur ob ignaviam, et pectoris angustias.
€ Si inobediens quis fuerit, etc. Exstat att. 89 Re-
gul excuse S. Pachomii.
h Quod si per alterius culpam. In Regula excusa
legitur : Quod si alterius culpa.
i Devolvuntur. Lege, devolvitur, ut in Regula ez-
cusa. Hic locus citatur a Burchardo, lib. xvi, cap.
97, sub nomine Isidori ; sed est sancti Pachomii.
) Si deprehensus (uerit. Hic incipit articulus 90
Regube excuse. De puerorum amore infra d
cetur.
k Corripient eum. In Regula excusa : Corripe-
tur.
1 Qui contemnunt. Reg. excusz. art. 91.
^ Pueri si in domo, etc. Exstat in Regula exeusa,
art. 96. Et sequenti articulo hec de pueris qui ab
officio deflectunt, statuuntur : « Omnes autem pueri
qui non timent confundi pro peccato, et per impu-
dentiam judicium Dei non cogitant, et correpti verbo
non emendaverint, verberentur, quandiu disciplinam
accipiant et timorem. »
2 ]n domo. ld est, in classe, de qua sunt.
9 Prepositus. Domus seu classis, de qua sunt ha-
jusmodi pueri.
? Patri Monasterii, id est, abbati qui univerào mo-
nasterio proest.
q Qui conturbat, etc. Reperire est in Regula edita,
art. 95.
* Ad loquendum. In Regula excusa legitur, ed de-
trahendum.
* Ordine monasterii. Id est, juxta ordinationes e"
gtatuta monasterii,
971
8 IX. — Ex Recta saxcri Basrui (cap. 16).
Interrog. * Peccantem quomodo corripiemus, vel
emendabimus? — Resp. Preceptum sicuti est a. Do-
mino dicente : Si peccaverit in te frater tuus, vade et
argue eum inter te et. ipsum solum. Si audierit te,
lucratus es fratrem. tuum. Si vero non te audierit,
assume tecum alium vel duos, ut in ore duorum, vel
triam testium stet. omne verbum. Quod si etiam ipse
non audierit, dic Ecclesie : si autem Ecclesiam non
audierit, sit tibi sicut. gentilis et publicanus (Matth.
xvni ). Si forte increpatio hzc, qua a pluribus fit,
eveniat ei in salutem : et sicut dicit Apostolus : Ar-
gue, increpa, » consolare in omni patientia (1I Tim.rv).
Et rursum : Si quis non obaudit verbo nostro per
epistolam, hunc notate; et non commisceamini cum eo
sine dubio ^ ad mensam (II Thess. v1).
6 X. — Item ejusdem (cap. 22).
d Qui peenituerit pro aliquo peccato, et rursus in
hoc ipsum peccatum inciderit, quid faciet? Is qui
semel deliquit et iterum in peccatum incurrit, indi-
care de se videtur hoc primum, quod ab illo peccato
priori non fuerit expurgatus, ex quo velut a radice
quadam pessima eadem, qux» antea, pullularunt.
Sic est enim quasi quis arborum rames excidens,
si radicem relinquit, ubi radix firma permanet, vir-
gulta denuo ejusdem seminis germinabit, ita etiam
peccatum. Quoniam non omnes qui delinquunt, ex
his peccatis initium sumant, sed ex aliis interdum
& Peccantem, etc. Exstat apud S. Basilium interr.
$ Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 17. In textu
Greco additur : 2 p éruocpégovta. mé Ext). xpi,
id est, « vel erga eum qui non convertitur, quomodo
se gerere oportet? »
b Consolare. Apud Rufinum : Obsecra, consolare.
In textu Grzco, rapaxócov, quod utrumque signi-
ficat; sed unum horum sufficit, ut in versione com-
muni, ubi est tantum, obsecra.
c Ad mensam. 1n Rufino excuso : Ad mense par-
ticipationem. Sed textus Grscus Pauli aliter se ha-
bet : Kal pà avvaudyroc0s. «oco, tva iy pori, id est,
« et ne commisceamini cum illo, ut confundatur. »
Sed legisse videtur Rufinus, i» «parétn, id est, in
mensa.
d (ui paonituerit, ete. Reperitur apud S. Basi-
Jium ,IMerr. 989 Regul. Brev., et apud Rufinum,
cap. 22.
e Sed radicem habet ex. arrogantia et cupidilate,
etc. Lege, ut apud Rufinum : Sed radicem habet ar-
rogantiam ex cupiditate humane laudis venientem.
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXX.
À delicti occasio nascitur. Necessarium ergo ei cst,
978
qui vult omni modo purgare se a peccato primas
ipsius causas culpe succidere. Verbi gratia, si ex
contentione vel ex invidia fuerit, non a se sumit
exordium, * sed radicem habet ex arrogantia, et
cupiditate humanas glorie venientem. Dum enim
gloriam quisque querit ab hominibus, f aut con-
tentionibus studet, aut recte agentibus invidet, huic
scilicet per quem videtur ipse minus in laude, vel
in admiratione haberi. Si quis ergo semel nota-
tus fuerit invidixwe vel contentionis vitio, et rursum
in hoc ipsum inciderit, sciat se primam illam cau -
sam, de qua supra diximus, ex qua invidia vel con-
tentio nascitur, in interioribus medullis habere
reconditam. Oportet ergo eum et per contraria
B atque adversa curari, id est, per humilitatis exer-
citium.
& XI. — Item ejusdem (cap. 17).
Interrog. $ Si quis autem in parvis delictis affli-
gere voluerit fratres, dicens, quia debetis ponitere
per singula, ne forte et ipse immisericors videatur,
et dissolvere charitatem? — Resp. Cum affirmarit
Dominus, Jota unum, aut unus apex non preteribit
a lege usquequo omnia fiant (Matth. v), et rursum
definierit : Quia de omni sermone otioso, quemcunque
locuti [uerint homines, reddent pro eo rationem in
die judicii (Ibid. xi), 5 nihil oportet tanquam par-
vum sperni. i Qwi enim spernit minima, paulatim
pendo crescit, -
. . . Viresque acquirit eundo
Ita S. Isidorus Pelusiota, epist. 11, 1. v : "Io0c oct prov
19 ÓoxoUy puxpóv meraiapa styat, elg pl6ya Eprete noxov; i
est, « scito exiguum in specie vitium serpendo gran-
dius fleri » Et S. Joan. Chrysostomus serm. 8 in I.
Epistolam ad Corinthios : *O 2&p puxpóv &rooráe, xol
q0)0 Trpoiv &rortrcttot, elc., id est, « parum enim
deficiens multum in progressu deficiet. Et enim si
corpus gladio vulnus accipit, corrumpitur. ZEdiflcium
si parum dehiscit , dissolvitur. Si radix parum scin-
ditur, inutilis est. Quare hoc parum non est parum,
sed propemodum totum est. Cum igitur parum deli-
querimus, vel torpuerimus, ne spernamus illud pa-
rum : quoniam id quod neglectum est, magnum fit.
Sic vestimentum frangi incipiens, et neglectum, tan-
dem omnino scinditur : et tectum cum paucz tegulze
ceciderunt, neglectum integram domum pessumdat.
Hzc igitur considerantes nunquam parva spernamus,
ne in magna dilabamur. » Et sermone xr in Episto-
In textu Grzeco : "Amó fiznc ràc qUodobi«e BAaor&ytt, y lam ad Romanos: Tà guxp& g5yopty xax& , v& yàp pt-
id est, « ab radice appetitus glorizx pullulat. »
f Aut contentionibus studet, etc. Ita habetur apud
Rufinum; sed parum deflectit a textu Grzco : 'Epizet
TÀ tuÜoxipoUvtt, $) gÜovst maprudoxpiovvrt, id. est,
« contendit adversus eum, qui est in aliqua existi-
matione, vel invidet ei, a quo se videt fama supe-
rari. » Recte quidem ; nam imprudentes atque invidi,
ut scribit S. Isidorus Pelusiota lib. v, epist. 256 : To
p.iaog vpépouats o0x &y. ov dbuxiUncev (Trcov yp &v 3i»
(cw x«xby) à). &àp ov tüc x«t. &pttiv sux)Miag &ro-
Jumávoyrar; id est, « Alunt odium non erga eos a
uibus affecti sunt injuria (minus enim id malum
oriosse forei), sed a quibus virtutis gloria supe-
rapitur. » )
& Si quis autem, etc. Exstat apud S. Basilium in-
terr. 1v Regul. Brev., et apud Rufinum, cap. 18.
h Nihil oportet tanquam parvum sperni. Exiguum
vitium seu peccatum non spernendum, quia ser-
g&À« &xà voUtoy vixcttac, *O yàp xaf Cxaavov &uapropa
00v Mystv, € o)3iv map& c0010; ) xaT& pirpov m&vco.
&ro)si, eic.; id est; « Parva fugiamus mala, magna
enim ab his gignuntur. Qui enim in singulis pecca-
tis novit dicere, Quid tum postea? brevi omnia per-
det. Hoc enim malitiam introduxit, hoc portas la-
troni aperuit, hoc urbis muros dejecit, in singulis
peccatis dicere, Quid tum postea ? Sicut in corporibus
maximi augentur morbi, cum parva spernuntur.
Illud autem, Quid tum postea ? erat loquendi formula
eorum, qui modica spernebant, quam videre est
etiam apud S. Jsidorum Pelusiotam ,*epist. citata. »
i Qui enim spernit. minima, etc. In textu Grzco
S. Basilii non citatur hic locus Ecclesiastici, sed
alius ex cap. xim Proverbiorum, hoc modo: *0c za-
t&gpoviyy ma&vyparos, qnal, xevappoynDratvot Vv oXrob,
id est, qui contemnit rem, inquit, contemnetur ab ea.
In versione Septuaginta, habetur, i2 «)co0, id est,
979
5B. BENEDICTI ABBATIS ANIANENRIS
080
defluit ( Eccl. xix). Sed et quomodo quis audebit A congrus subjaceat dísciplin:z. Qui Sibirhet cóhvicia
breve dicere aut parvum delictum, cum Apostolus
dicat, manifesteque definiat, quia per przevaricatio-
nem legis Deus exhonoratur (Rom. n). Sed et acu-
leus mortis peccatum esse dicitur : et non dixit tale
peecatum , sed om&e peccatum (I Cor. xiu). Magis
ergo immisericors est qui intermittit et negligit
quam ille qui arguit : sieut is qui íB&. morsu ser-
pentis permittit delitescere venenum, quam ille qui
educit et attrahit. Sed et charitatem destruit ille
qui, secundum quod scriptum est, parcens baculo
odit filium : qui auem diligit, diligenter corripit
(Prov. xin).
$ XII. — Ex Recuta samemr leiposr (cap. 16).
* $i quis in aliquo levi delicto titubans oberrave-
rit, semel atque iterum admonendus est : qui si post B
secundam admonitionem a vitio nequaquam, fuerit
emendatus, congrua facti sui animadversione coer-
ceatur. Peccantem nullus occultet : criminis est enim
consensio post secundam admonitionem celare quem-
piam peccatorem. b Si quis szpius peccantem vide-
rit, prius hoc vel duobus demonstret fratribus, quo-
rum testimonio possit eonvinci, 8&i negaverit qui de-
liquit. Peecatum palam commissum palam est ar-
guendum; ut dum manifeste peccahs emendatur, bi
qui eum in malo imitáG sunt, corrigantur. Sicut
enim unius delicto sepe mulü pereunt, ita unius
emendatione plerumque muli salvantur. ^ Qui verbo
iu fratrem peccaverit, si saltem reminiscens ad ve-
niam poscendum fuerit 4 inclinatus, percipiat ab eo
objiciunt, si iterum invicem sibi celeriter laxando
ignoscunt , hi jam ab alio judicandi non sunt : quia
poriter sibi veniam dare festinaverint : si tamen
excedere in sefnetlpsos frequentius noà prsssumant.
Qui sponte culpam confitetur quam gessit, veniam
promereri debet, quam expetit. Oretur igitur pro eo
qui confessus est. Si levis culpa est, postulata in-
dulgentia przbeatur.
$ XIII. — Ex RecurLA saNctI FhocTUOSI EPISCOPI
(cap. 41).
* Mendacem, furem, percussorem quoque et per-
jurum, quod Dei servum esse non decet, corripi pri-
mum a senioribus, verbis oportet, ut recedat a vitio.
Post hiec 5 si (nec sic] emendare distulerit, tertie
coram fratribus convenietur; ut desistat tantisper
errare. Si nec sic emendaverit, flageTletur acerrime,
À et trium mensium spatio excommunicationis vin-
dictam suscipiens sub penitentiz districtione solus
1 recludatur in cella 1 de vespere in vesperi ex hor-
deacei panis sex unciis, et aqux? mensura parvuh
suslentandus. k Ebriosus quis si repertus in ccenohro
fuerit, superiori sententite subjacebit; sive is qui ci-
tra permissum abbatis, sive prepositi alicubi Btteras
destinaverit, vel ab alib destinatas acceperit.
8 XIV. — Ex RrEcura OnreNTALI.
Cum vero inventa fuerit culpa, ille qui culpabilis
invenitur, corripiatur ab abbate secretius. Quod si
non sufficit ad emendationem, corripiatur a paucis
indulgentiam, c&l coghoscitur ihtulisse injuriam. C senioribus. Quod si nec &e emendaverit, castigetur
Qui autem non petit, aut non ex animo postulat,
e jn collationem deductus juxta excessum injuriz,
ex ea. n communm : Qui detrahit alicui rei, ipse se in
turum obligat. In quibasdam exemplaribus iegi-
ur, régi, pro rei, sed male. In textu Hebreo : 3a
»w ba rv 4235 : Baz ledavár iachavel lo, id est, « qui
contemnit rem, obnoxius est ei, » nempe, ut det
ponas ob contemptum, Quidam exponunt : « Qui
contemnit aliquid, corrumpetur propter ipsum. »
*. Si quis in aliquo levi, etc. Exstat in Reg. S. Ysi-
dori edita, cp. 14.
.. b Si quis sepius. Bic inctpit càp. 15 ejusdem Ré-
gulx edito,
* Qui verbo [ratreih. Hic incipit cap. 16 'Regulz
editz, ubi legitur : Qui vero. Rectius.
à. Inclinatus. Yd est, ejus provolutus genibus.
. * Tn collationem. Cellatio est consessus monacho-
rum, ih quo abbàs monachos docet, et hortatur,
fratrum culp: corriguntur, et ea quie sunt e re mo-
nasteril, tractantur. S. Isidorus cap. 7 Regul» :
'* Àd audiendum in collatione Patrein tribus in heb-
dorada vicibus fratres post celebrationem ertize
dato signo ad collectàm conveniant; audiant dicen-
tem seniorem inslruentem cunctos salütaribüs pra-
ceptis ; audiant Patrem studio summo et silentio, in-
tentioneni animorum suorum suspiriis et gemitibus
demopstrantes. Ipsà quoque collatio erit vel pro cor-
rigendis vitiis, instruendisque moribus, vel pro reli-
quis causis ad utilitatem cenobii pertinentibus. »
Idem Isidorus, libr. n de Officiis eccl., cap. 15 :
*« Item convenfunt singulis diebus interpositis, dum
adhuc jejuni sunt, in collatione ad audiendum Pa-
trem. Áudiunt autem eum incredibili stüdio, summo
silentio, affectuque animorum suorum singulis die-
bus interpositis. » Id ést, alterhis diebus, seu ter in
in conspéctu ómnium. Quod si nec sic emendsrerit,
! ezcommunicetur, et * non manducet quidquam :
hebdomade , ut in citato loco Reguhle habetur.
f Mendacem , etc. Habetur in Reg. ms. S. Fru-
etuosi episcopi cod. Crass., cap. 46, et in libello
cxiv Sententiarum de rectoribus Ecclesim. ]ta in
mendacem animadvertit S. Colnmbanus in Pani
tentiali ms. : « Si dixerit mendacium nesciens, 1
verbera ; sciens et audax, in páne et aqua. »
5 Si nec sic emendare distulerit. Ita in Reg. ms.
Sed particolze, nec sic, redundant. Apud Smaragdum
legitur : Bi nec elc emendaverit...
Et trium mensium. Olim determinatum erat es-
communicationis tempus, de quo infra.
i Recludatur in . Fuxta antiquum morem, de
quo infra.
1 De vespere, etc. Ita S. Isidorus, esp. 18
suz : « Certe si plurimorum dierum illata fuerit ex-
coibmiunicalionis euspensio, sola panis et aqu in
vespertinum erit adhibenda refectio. »
k Ebriosus quis, etc. Huic làcum ex $. Fractuosi
verbis sic'proferunt Barcbardus libr. xiv, cap. 9, 4
]vo Carnotensis, cap. 45. Decreti cap. 71 : « Si quis
ecelesiasdca vreditus ordinatione, sut monacbes.
répertus faer& ebriesus, in pane et aqua, tribes
mensibus poeniteat. »
i Ezcommsnicetur. Excommunicatio hsec non est
illa major, quze divinis oflicils , sacramentorum vss.
etc., aliquem excladit. Nam postea pervicacem et
ceatumacem majori excomrounicatione ferit. Sed est
quadam excommunicatio improprie dicta, qua ah-
quis ad mensz communis partici noa ad-
mittite. d Nein fra
m Non manducet end uam. pe hora, qua
tres reficiunt : sed de'his infra.
P d
$81
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXX.
982
cui si néc'hoc profaerit, posttemus inter omnes or- A bem, et efficiatar anima homicida. Sic enim legitis :
dine pónatur. Quod si in pravitate perseverat, eliam
a psallendi facultas ei auferatur. Quem si vel hzc
eonfubio non comroverit, absüneat a conventu fra-
trum : ita ut nec menss, nec b missz intersit , ne-
que cum eo ullos frater de junioribus colloquatur.
Abstinebit autem tandiu, quandiu vel qualitas culpe
poposcerit secundum abbatis vel seniorum arbi-
trium, vel se ex corde pro «ulpa poenitens humilia-
verit, et veniam erroris sui omnibus presenlibus
petierit. « Quod si in fratrem peccaverit, etiam ab
eo fratre veniam: petat, cui injuriam fecit.
£ XV. — Ex Rrcura comspam (cap. 19).
4 Si quis vero frater instigante diabolo contu-
max , vel superbus, seu inobediens, vel murmurans
apparuerit; vel etiam in quocunque casu lapsus se-
niorum precepta vel sanct Regulze normam violare
tentaverit, hic secundum preceptum Domini secreto
a senioribus * semel ab his corripiatur (Matth. xvin).
Si emendare noluerit, tunc simul ab omni congre-
gatione objurgetur : et si sic emendare noluerit, tunc
prout eulpe magnitudo poposcerit, secundum Regu-
Jai: judicetur, id est, aut excommunicationi subja-
ceat, f si ejus antea intellectus viguit : aut si obsti-
pate et durz mentis tenacitas 5 culpe, et impro-
bitas perseveret, tunc corporali discipline subja-
cebit. '
$ XVI. — Ex REcuLa sancrI Cacsanit (cap. 51).
i Lites nullas habeatis , secundum illud Apostoli :
Qui odit fratrem suum homicida est (I Joan. ni). Et :
Jevantes sanctas manus sine ira et disceptatione (I
Tim. n). Quicunque convicio, vel maledicto, vel
etiam ! criminis objectu lzxserit fratrem Buum, k me-
minerit culpam satisfactione purgere. Quod vitium
si iterare praesumpserit , districtione severissima fe-
riatut, usquequo per satisfactionem recipi mereatur.
juniores precipue senioribus deferant.
$ XVI. — Ex REovLA saxcrI CoLUMPANI.
1 Qui peccatum pudendum ^ alicubi exprobrat,
5» priusquam inter semetipsum solum [? arguat, ] sicut
Dominus dicit (Matth. xvii), corripiatur, donec ex-
probrato satisfaciat ; et tribus diebus in pane et aqua
peniteat, )
p$ XVI. — Ex Rzcuna samcri Basium. (cap. $2).
Interrog. » Si oportet peccantibus fratribus silere,
et acquiescere? — Resp. Quia non oportet, manife-
etum est ex ipsius Domini preceptis, quibus in Veteri
quidem Testamento dicit : € Árgue proximum tuum,
et non assumes ez eo peccatum (Lev. xix). In Evan-
gelio autem dicit : Si peccaverit in te frater tuus, vade
et corripe eum, inter te et ipsum solum. Si audierit
te, lucratus es fratrem tuum : si vero mon audierit,
assume adhuc tecum alium unum, aut duos, ut in ore
duorum vel trium testium stet omne verbum. Si autem
et ipsos non audierit, dic Ecclesie. Si vero nec Eccle-
siam audierit , sit tibi sicut gehtilis et publicanus
(Matth. xvii). Quantum sit * crimen hujus peccati
dignoseitur : primum quidem ex sententia Domini,
Servum. Dei non oportet litigare (II Tim. u). Et C qua dicit : * Quia qui incredulus filio (uerit, non * ha-
illud : ! Abstine te a lite, et minues peccata (Eccl.
y, 8). Aut si fuerint, quam celerius minuantur, ne
ira crescat in odium, et festuca cónvertatur in tra-
& Psallendi facultas ei auferatur. ld est, nón im-
ponat psalmum , aut antiphonam in choro, ut infra
videtur. Nam hic non privatur officio divino : sed
postea duntaxat, si ultra perseveret in malitia.
b Miss. Hoc loco missa sumitur tam pro sacrifi-
cio corporis et sanguinis Christi, quam pro cursu
officii divini canonico, quibus arcetur qui majorem
excommunicationem incurrit. EM
€ Quod si in [ratrem peccaverit , etc. Ita 8. Augu-
tinus in epist. 109, et S. Cxsarius infra a nostro
auctore citatus. 2
4 Si quis vero frater, etc. Hzc refert Smaragdus
hoc anie, qus sane sumpta sunt ex Regula S. P.
icti. .
e Semel ab his. Male, ut. apud Smaragdum , apud D
quem legitur : Semel werbis, Sed legendum : Semel
ac bis, ut in codice Vindocinensi, juxta dgulam S.
Benedicti quam hic Pater sequitur; ubi etur :
Admoneatur semel ac secundo secrete a. senioribus
suis.
! Si ejus antea intellectus viguit. Id est, ut loqui-
tur S. Benedictus. Si intelligit qualis sit pena,
nempe excommunicatio. L
$ Culpe. Boc vocabulum videtur redundare. Aut
leg. Et culpe improbitas,
Lites nullas habeatis, etc, Hzc habentur in Re-
gula S. Cesarii excusa, eodem cap. 31, et fere sum-
pta sunt ex epist. S. Augustini 109.
i Abstine te a lite , ec. Hic textus non est in Re-
gula S. Csesarii edita.
| Criminis objectu. Ita in epist. S. Augustini ci-
tato, et in ejus la. In Regula excusa 5S. Cxsarii
legitur : Crimine objecto.
bebit * vitam eternam ; sed ira Dei manet in eo. (Joan.
31). Tunc deinde ex historiis, quz in Veteri Testa-
mento, sive Novo referantur. Nam Y Achar ille,
k Meminerit culpam satis[actione purgari. Ita in Re-
gula S. Cxsarii excusa. In epist. 5. Áugustini ejus-
que Regula : Meminerit quantocius satis(actione cu-
rare quod fecit.
| Qui peccatum , etc. Kx Poenitentiali ms. S. Co-
lumbani.
. ^ Alicubi. Lege, Alicui, ut in citato Peenitentiali
cod. Flor.
n Priusquam. Lege, Prius.
* Arguat. Hoc verbum videtur redundare.
P Si oportet, etc. Exstat apud S. Basilium inter.
À7 Regul. Brev., et apud Rufipum, cap. 63.
4 Argue proximum fuum. Levit.xix : 'Euyuo 04y-
Éste c» rÀnaioy ao, etc., id est, «correptione corripies
proximum tuum.» In versione communi : Non oderis
[ratrem iuum in. corde tuo, sed publice argue eum ;
nec habeag supér illo peccatum.
r Crimen, Ita apud Rufinum. In textu Greco,
xpipa, id est, judicium ; rectius.
* Quia T5 incredulus. To quia redundat : nec
exstat apud S. Basilium, nec apud Rufinum, nec in
textu Evangelii.
t Hobebit. lta apud Rufinum. In textu Greco S.
Joanpis est, osten, id est, videbit. |
v Vitam eternam. lta apud Rufinum ; sed in textu
Graco Evangelii non est : aimo», id est , deternam.
Y Achar. lta in textu Grzeco S. Basilii, ita apud S.
Antiochum hom. 41 : "Ayap r«pa6&roc vógov, id est,
« Achar przvaricator legis, » et c:eteros Patres Gra-
cos, qui sequuntur Septuaginta interpretes, apud
quos habetur "Axap. Apud Rufinum, et in Vulgata m-
terpretatione est, Achan, juxta textum Hebraicum
Josu. vi : py, Achen.
985
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
[qui] cum furatus esset regulam auream, super om- A sanandum prodat, quicunque potuerit hoe invenire,
nem populum, facta est ira Dei. Et quidem populus
peccatum quod commiserat, ignorabat, usquequo
& manifestatum est : et pertulit cum omni domo sua
horrendum illum et famosissimum interitum (Jos. vn).
Sed et Heli sacerdos, et quidem cum non siluisset
peccantibus filiis qui erant filii pestilentizz , imo ct
frequenter commonens et castigans dixit : Nolite,
(ilii , non bona audio de vobis, etc. (I Reg. n). Qui
cum peccatum argueret , et Dei judicium commone-
ret, tamen quoniam non vindicavit, neque digno zelo
Dei adversus eos motus est, in tantum iracundiam
Dei provocavit, ut etiam universus populus cum filiis
Suis exstingueretur, et arca testamenti ab alienigenis
raperetur, et ipse insuper omnibus subversis mise-
prius tamen et alteri vel tertio * hanc petulantiam
oculi demonstratam , ut duorum vel trium possit ore
eonvinci, et competenti [se] veritate coerceri. Nee
vos judicetis esse malevolos , quando hoc indicatis.
4 Magis quippe innocentes non estis, si fratres ve-
sStros, quos indicando corrigere potestis, deperire
permittitis. Si enim frater tuus vulnus haberet ia
corpore, quod vellet occultare, cum timeret * sanari,
nonne crudeliter abs te sileretur, et misericorditer
indicaretur? Quanto ergo magis debes manifestare,
ne f perniciosius putrescat in corde. Sed antequam
aliis demonstretur, per quos convincendus est, si ne-
gaverit, prius preposito debet ostendi, si admonitus
neglexerit corrigi : ne forte possit secretius eorre-
randa morte corrueret. (uod si in populum ignoran- B ptus non innotescere cxteris. Si autem negaverit,
tem, vel de unius peccato, vel in patrem qui corri-
puerat et commonuerat filios pro peccato , tanta Dei
ira incensa est, quid sperandum est de his qui co-
gnoscunt aliorum delicta , et reticent, nec qualem-
cunque adhibent correptionem? Quos utique conve-
nerat observare illud, quod Apostolus ad Corinthios
dicit : Quare non potius luctum habuistis, ut tolleretur
e medio vestrum , qui hoc opus fecit (11 Cor. v)? et
illud : Ecce enim et hoc ipsum secundum Deum con-
tristari quantam operatum est in nobis sollicitudinem,
sed indignationem , sed timorem , sed desiderium , sed
emulationem , sed vindictam (1I Cor. vu)? Unde et
metuere debent, ne forte etiam nunc similem vete-
ribus interitum sumant, hi qui similiter negligunt :
. imo et tanto gravius , quanto spernere legem Christi
perniciosius est quam legem Moysis. Et his compe-
tit illud aptari quod dixit : Septies vindicatum est de
Cain, de Lamech vero septuagies septies (Gen. 11),
. $ XIX. — Ex RecuLA sawcT! AvcusTiNi (cap. 24).
b Si post admonitionem iterum vel alio quocunque
die id ipsum facere videritis , jam velut vulneratum
* Manifestatum est. Ita apud Rufinum. In nostra
Concordia ms. Manifestum est ; sed lege : Manifesta-
tus est. Nam in textu Graco legitur : Méxpic dpayepó0n
0 rpottpnitvyoc, id est, « usque dum predictus mani-
festatus est, » nempe Achar, seu Achan.
b Si post admonitionem, etc. Hzec habentur in epist.
S. Augustini 109, et in ejusdem Regula, qux ex ea-
dem spistola collecta est, cap. 25.
c Hanc petulantiam oculi demonstratam. Lege :
Hanc petulantiam oculi demonstret : sed hiec verba :
Hanc petulantiam oculi , sunt in przecedenti periodo
tum epistole , tum Regule. Itaque in Regula edita
legitur : Prius tamen vel alteri vel tertio demonstran-
dum. Hic autem S. Augustinus petulantiam et lasci-
viam oculorum maxime proscribit , ob mala quz ex
jmmoderato et lascivo aspeetu manant : nam
Oculi sunt ín amore duces.
Pudorque, et verecundia cito effluunt, si libera sit
oculis quocunque vagandi facultas : quibus ideo na-
tura cilia, et palpebras tanquam virginibus vela pro-
vidit, ut facile pudorem suum servent, eorumque
tunc 58 nescienti adhibendi sunt alii; ut jam coram
omnibus possit non ab uno teste argui, sed a duobus
et tribus convinci. Convictus vero secundum przpo-
siti, vel etiam presbyteri, ad cujus dispensationem
pertinet, arbitrium, debet emendatoriam sustinere
vindictam : quam si ferre non curaverit, etiamsi ipse
non abscesserit, de vestra societate projiciatur. Noa
enim et hoc fit crudeliter, sed misericorditer : ne
contagione pestifera plurimos perdat.
&$ XX. — Ex RecutA PauL: ET SrePmAm: (cap. 56).
Si quis alterum viderit illicitum quidquam vel
sermone vel opere facientem, et priori distulerit
publicare, cognoscat se esse nutriorem peccati, et
per omnia zqualem peccanti : quia et aninxe sue
.etilli est quem tegit durissimus inimicus. Ex hoc
apud Deum, qui mala odit, et apud cunctam frater-
nitatem exsecrabilis, et infidelis habebitur : quia per
abundantiam maliti: noluit prodere, ut corrigere
posset errantem : et odio disciplinze dilexit malitiam;
et astitit omni vis non bons.
upillas Grzeci xópoc, id est, virgines appellarunt, ut
otat S. Isidorus Pelusioto, libr. v, epist. 46 et 146;
et S. Casarius frater S. Gregorii Nazianzeni, Dial. 4,
cum ait : H«pÜryróety ovv ypi tàg xópac ógPeino
lowropiey cvy Prspüray ceri ndyas, id est, M ew
igitnr pupillas oculorum virgines esse, quxe idetn no-
minis ornamentum sortitz sunt cum virginibus. »*
qui ergo aliquam pulchritudinem conspexerint, erv-
bescant, vela trahant, in terram veluti matrem suam
aspiciant, quzxe doceat eos o) póvoy Tiv sti pey goe0.
&)) Orc xal «à ÓgÜl» x)Oog (E cütüc SvÜnct, xxi d;
&Urüy Uroctobjr. uapayUncóuuvoy , id est, « non no-
stram modo naturam, sed et spectatam illam venustz-
tem ex ipsa effluxisse, et rursus marcescentem 1a
illam redituram, » inquit idem S. Isidorus epist. 146.
4 Magis quippe innocentes non estis. ldem ferme
Supra dixit 5. asilius, interr. 40 Regul. Brev. —
e Sanari. Lege : secari, ut in epist. S. Augustini.
f Perniciosius. Ita in epist. S. Augustiti et aped
Smaragdum. In Regula legitur, deterius. .
€ Nescienti, Lege neganti, ut in ep. S. Augustrmi,
Regula , et apud Smaragdum,
985
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI.
— a(t ims ———————— PR aüÓÀ——aÓ PP DRE REEREREERD,
' CAPUT XXXI.
QUALIS DEBET ESSE MODUS EXCOMMUNICATIONIS.
$T. — Ex Rzcura sancrI Bexgpicm.
* Secundum modum culpe excommunicationis
vel » disciplin:e debet extendi mensura. * Qui culpa-
rum modus in abbatis pendet judicio. Si quis tamen
frater d in levioribus culpis invenitur * a mens: par-
ticipatione privetur. Privati autem a mens: consor-
tio ista erit ratio, f ut in oratorio psalmum aut an-
tiphonam non imponat, neque lectionem recitet
usque ad satisfactionem. Refectionem autem cibi
post fratrum refectionem solus percipiat, ut 5 si,
verbi gratia, fratres sexta hora, ille frater nona;
b si fratres nona, ille frater vespera, usque dum sa-
tisfactione congrua veniam consequatur.
$ II. — Ex RecurA PaTRuM (cap. 4).
i Si quis autem murmuraverit vel contentiosus p
^ Secundum modum culpe, etc. Hoc caput profer-
tur ab Ivone Carnotensi, p. 15 Decreti, cap. Ps.
b Discipline. ld est, vindictx»», poene, supplicii.
€ Qui culparun modus in abbatis pendet judicio.
Nam in qualibet culpa et in ejus animadversione
multa sunt consideranda : rei gravitas aut levitas,
alizque ejus cireumstantie; persona zatas et condi-
tio; si senex, si puer, si adolescens, si juvenis, si
robustus, aut debilis. Nam eadem poena, ob idem
peccatum inflicta, juveni et robusto erit facilis et
tolerabilis, quz seni et imbecillo difficilis erit admo-
dum et vix tolerabilis; et robustus punietur juxta
modum culpe, imbecillus vero ultra modum. Consi-
derandum est etiam si servus, si ingenuus, si vili
loco, si honesto, vel nobili natus, si levis, si petu-
Jans, si humilis aut superbus, etc.
d Jn levioribus culpis. In Decreto Ivonis, cap. su-
pra citato, additur «6 culpabilis.
e À mense participatione privetur. Ejusmodi ex- C
eiusio a mensa ob delicta videtur etiam in Regula
S, Caesarii, cap. 11 : « Quz aliquid ex his quz ju-
bentur implere noluerit, à communione orationis,
rel a mensa secundum qualitatem culpe sequestra-
)itur. » Dicit, secundum qualitatem. culpe; ut sit in
rraviori, a communione orationis ; in leviori, a mensa
equestratio. Hec autem privatio a mensa communi
ita enim intelligendum est) in Regula S. Benedicti
iullam prorsus excommunicationem involvit, ne
iuidem minorem illam theologorum qua quis exclu-
itur participatione sacramentorum .et quibusdam
liis, sed est tantum quxdam poena qua ob leves
ulpas infligitur.
Ut in oratorio psalmum vel antiphonam non im-
onat. Àc proinde missam conventualem, ut vocant,
on celebret. Potest tamen privatam celebrare. Quia
aec p«ena non prohibet monachum sacramentorum
erceptiione, cum nullo modo fit. excommunica-
io
ula ms. : « Si fratres sexta reficiant, ille ad horam
onam. »
h Si fratres nona, etc. Idem statuit Magister in
iegula ms. : « Si inculpabiles fratres hora nona re-
ciant, illius supradicti refectio protrahatur in ve-
peram. »
i Si quis autem, etc. H»c babentur in prima Re-
ula Patrum ms. cod. Flor., cujus initium est : Cum
esideremus in unum in nomine Domini nostri, etc.
uz» etiam exstat in vetusto codice ms. bibliothecee
orbeiensis, cujus titulus est, Incipiunt statutaPatrum.
8 Si fratres hora sexta, ete. Ita Magister in Re- D
À exstiterit, aut. opponens 1 in alio contrariam volun-
tatem preceptis, digne correptus tandiu k abstineat,
quandiu vel culpe qualitas poposcerit, vel se poeni-
tendo humiliaverit, vel emendaverit. Correptus au-
tem ! non audeat usquam recedere.
$ III. — Ex PuacerTIS ET IsriTUTIS saNCTI PAcuo-
un (cap. 8).
m Sj quis tulerit rem non suam, ponetur super
humeros ejus 5, et aget poenitentiam publice » in
collecta, stabitque ^ in vescendi loco.
8 IV. — Item ejusdem (art. 3).
Si inventus fuerit unus e fratribus aliquid per
contentionem agens et contradicens majoris imperio, .
increpabitur juxta mensuram peccati sui.
8$ V. — Ex libro Institutionum,
P Si quis igitur 4 gillonem fietilem , quem illi
Initium vero : Residentibus nobisin unum in nomine Do-
mini nostri. Hoc etiam capitulum exstat inlibello cxiv
Sententiarum de rectoribus Ecclesi: edito Coloniz.
j In alio. Ita in cod. Flor. Sed lege, in aliquo, ut
in cod.Corbeiensi. In libello cxiv Sententiarum legitur,
in aliqua contraria voluntate. Male.
k Abstineat. Lege abstineatur , ut in cod Flor. et
Corb. et in lib. cxiv Sent., id est excommunicetur.
Nam abstinere, et abstinere communicatione, idem
est ac excommunicare, ut patet ex epist. Caldonii,
qu: est 29 inter epist. S. Cypriani : Item. abstinui-
mus Sophronium; et supra: Abstinuimus communi-
catione Felicissimum. Et excommunicatus dicitur
abstentus. S. Cyprianus epist. 58 : ut abstentum se a
nobis sciat. Et epist. 55.
1 Non audeat usquam procedere. Nempe a loco
sibi assignato ab abbate, ubi penitentiam agat. Sed
lege usptam. .
m Si quis tulerit, etc. Exstat in Regula sancti Pa-
chomíi excusa, art. 121.
2 Jn collecta. Collecta in Regula S. Pachomii est
synaxis officii divini. Estque duplex : major, cum
omnes fratres simul congregati officium divinum per-
solvebant in oratorio ; minor, quz in singulis classibus
seu domibus a fratribus ejusdem classis seu domus
in ipsis domibus fiebat. Art. 107 Regule S. Pacho-
mii : » Sex orationes facient vespertinas juxta exem-
plum majoris collecte , in qua omnes fratres pariter
congregantur. » Art. 126 :« Per domos singulas
vesperi orationes psalmosque complebunt juxta or-
dinem majoris collecte, qua a cunctis fratribus in
commune celebratur. » Sumitur etiam collecta pro
collatione, de qua supra actum est. Eadem Regula,
cap. 115 : « Quomodo collecta fieri debeat, et fràtres
sint congregandi ad audiendum verbum Dei juxta
praecepta majorum et doctrinam sanctarum Scriptu-
rarum. »
9 In loco vescendi. Id est, in refectorio, ut art. 2
ejusdem Regule : « Et vescendi loco, ordine corri-
pietur. » Sed hic locus corruptus est, et legendum :
Ordine monasterii, .etc., ut art. 104, monasterii or-
dine increpabitur. Et art. 95 : « Corripietur ordine
monasterii, donec corrigatur. » Id est, juxta ordi-
nationes et statuta monasterii.
P Si quis gillonem, etc. H*c sunt apud Cassianum
lib. rv de Institutis renuntiantium, cap. 16, ex quo
multa exscripsit S. Columbanus sub finem sui Poeni-
tentialis, et 5. Isidorus cap. 17 sux Regulz.
4 Gillonem. Gillo seu gello est aquale. Glossse ve-
"as
li
987 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 9
a baucalem nuncupant, casu aliquo fregerit, non ali-
ter negligentiam suam quam publica diluet ponni-
tentia; cunctisque in synaxi fratribus congregatis
tandiu prostratus in terram vehiam postulabit, do-
nec orationum consummelur solemnitas , impétratu-
rus veniam, cum jussus füerit abbatis judicio solo
surgere. Eodem modo satisfaciat quisquis ad opus
aliquod accersitus, vel ad congregationem solitam
tardius accesserit , aut si decantans psalmum vel
modicum titubaverit; similiter si superflue, si du-
rius, si contumacius responderit; si vel leviter mur-
muraverit; si negligentius obsequia injuncta com-
pleverit; si lectionem operi vel obedientiz przfe-
rens, officia statuta segnius fuerit exsecutus; si di-
missa synaxi non concitam ad cellam recurrere festi-
verit; si cum aliquo vel ad modicum substiterit ; si
ad panctum temporis uspiam recesserit; si alterius
manum tenuerit; si cum illo qui celle sue cohabi-
tator non est, confabulari quantulumcunque prassum-
pserit; si oraverit cum illo qui ab oratione suspen-
$us; si parentum quempiam vel amicorum s:ecula-
rium viderit, vel collocutus eis sine suo seníore fue-
teres : zoSóxoQov, aquale, gello. Mentio fit in glossis
Isidori inox citandis, et in Catalectis.
Augustum penitus torret Phaéthontuus ardor
uem recreat fessum gillo, facella, melo.
Hinc gillonarii lib. w, legis Wisigothorum , tit. 4,
l. 4, qui gillonum curam habent.
a Baucalem. Gloss isidori : Baucalem, gillonem.
Exdem glosse: Gillonem, baucalem. Glosse Bene-
Arit;si epistolam cujuscunque suscipere vel rescri-
pere sine suo abbate tentaverit. Hucusque et in
hujusmodi ac similibus admissis procedit animadver-
sÍo spiritalis. 'Residua vero apud nos indifferenter
admissa a nobis quoque reprehensibilius sustinentur.
Id est, aperta vitia, manifesti contemptus , cont-
dictiones tumidz, liber& et effrenata processio,t f-
miliaritas apud feminas, jre , rixs, 9 simulaüos
et jurgia, operis peculiaris praesumptio, philargjra
contagio, affectus atque possessio rerum supera
rum, qu: a cxteris fratribus non habentur; em
erdinaria ac furtiva cibi refectio. Haec et his smila
non illa * increpatione, quam diximus, spiriili, s
vel plagis emendantur, vel * expulsione purpaur.
B 8g VI. — Ex Rrcura saxcTI. Basrra (cap. 0.
[nterrog. 5 Si injunctum fuit aliquid fratri ei ee
tradixerit, postea autem sponte h abierit, quid est'-
Resp. ln eo quod contradixit, quasi non obiempera
judicandus est, et velut czeteros ad simile concitanz*
lum. In quo sciat se illi sententiz obnoxium quz &:
i Contradictiones suscitat omnis malus : Domno
Et sapienter admodum sanctus Ántiochus, bonil. Ii:
"Qentp góp TX» *oU )óxvou Aaugméde cpbpe Den.
eto xxl cv cüc vievüg mupcov s&dsctet d yrsum nm
voyi«. Id est, « Quemadmodum Tucernz (glgore
oleum natrit, ita facem libidinis accendit melins
conversatio. » Quod si ita est, quanto periculo a»
jicit animam is qui frequens adesse malierum abi-
bus non pertimescit?
à Simulationes. Lege, simultates, ut apud Gasir
dicti : Gillo, axéÀcy. Mentio (it apud Joannem Mos- C num. Et hic est synonymm.
chum, cap. 19 Prati spiritalis : Abc pot óMtyov. vOcop
xàtyo ibevtyxac TO Becoxódu0y Eo 0í8nxx a)cà, id est,
« Da mihi pauxillum aquz.
meum dediei.» .
b Si alterius tenuerit manum. Optima institutio.
e. [ncrepatio spiritalis. Hoc loco increpatio spiri
Iis est qua monachus palam humiliatur et pudore *-
tego afferens baucalem — funditur, quod fit publica poehitentia, prostratione.
rectoris objurgatione et similibus.
f Ezpulsione purgentur. Expulsio ista erat ntes
Nam ejusmodi attreciationes fomitem libidini SUb- ad certos quosdam dies, in quibus monachus cc
ministrant; quas etiam velat S. Pachomius art. 55
sux; Regul : « Manum alterius nemo teneat; sive
batur ante fores monasterii manere separaim 1
consortio fratrum, ad sui purgationem. Quz
ambulaverit , sive sederit, aut steterit, uno cubito ad purgationem non valeret, si esset o mnnimod: :*
distet ab altero.
c Familiaritasap&d feminas. Hanc cum mulieribus
familiaritatem etiam inter gravia monachorum pec-
cata recenset S. Isidorus, cap. 17 Reguhe sue:
« Graviori autem culpe obnoxius est si temulentus
quisquam fuerit, si discors, si turpiloquus, si femi-
jectio. Íd etiam planum est ex Regula S. Pacta.
art. 87: «Qui habet pessimam consuetudiree *
fratres suos sermone sollicitet, et. pervertat 3$: ^
simpliciorum ; tertio commonebitur ; si Cent
ritet obstinato animo in duritia perseveravers. *'
parabunt eum extra monasterium, et verbera
narum familiaris. » Quod sane attentius considerent — 2i, fores, dabuntque,ei ad vesce ndm fors pai
nonnulli monachi,qui nescio quo pretextu familiariter
cum mulieribus confabulantür. Ex quo sane se omni
pudore et verecundia vacuos esse manifestant. Nam,
ut ait przeclare "ertallianus, lib. de velandis Virgini-
bus : « Tam sancti viri est suffundi, si virginem vi-
derit, quam sancuUe virginis, si a viro visa est. » Quam
aber monasterlis attulerit pruriens hzc cum mulier- :. : - Pg
culis colloquendi impetigo, horrendum dictu est. Nec S. Columbani : « Qui transgreditur Regulam ;
am, ut scribit S. Basilius, lib. de vera
mirum.
Virginitate ; Méheypa üOovfk Addi 0j. ld est,
« Viro "mulier est voluptatis ill
monet S. Leander, lib. de Institutione virginum :
ex. » Et, ut recte
ei aquam, donec mundetur a sordibus. » Ju *
dicem nostre Concordiz, ut supra notatum t "
D art. 121 ejusdem Regul» : « Si autem in fere 5
rit deprehensus triginta novem (plagis) verber)
eum, et foris dabunt ei edere panem et aqu q
tum, » etc. Id etiam clarum est ex Poniteniz ^
nis vel discipline generalis, maneat expuls: *
cibo, ut in crastinum recipiatur. » Et ilà G^
sunt duo loci ejusdem Puenitentialis : « (€: *
praepositum suum despexerit, aut Regulam basi"
veri, foras repellendus est, nisi ipse dicat : **
« Dispar sexus ib unum locatus eo titillatur instin- ci bosusqe
cu quo nascitur e "naturalis movetur ^lamma in: me quod feci. » Et paulo post : « Verbosnst-
Cu, quo Y . : Tébrer n3, SÍ turnitate damnandus est, jnquielus mansuc? :
incomposita attigerit. Quis colligavit ignem in sinu oinni j ' y
gulosus jejunio, somnolentus Migilia, superbe '
guo, et non comburetur? ignis et stupa sibi utraque — cere, destitutor repulsione. »
contraria in unum redacta flammas nutriunt : viri
gexus et femin:e diversus si conjungitur, quo lex nà- jum jnterr. 58
ture provocat, commovetur.) Unde poeta :
Carp enità vires paulatim, uritque videndo
a. . * * e
8 Si injunctum, fuerit,ete- Habetur aped S.5—
egul. brev., && apud Ret:
cap- 42. MEM
Abierit. Ad faciendum opus injanctum.
i Contradictiones , élc. Prov. xvii. juxta Sd-
989
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI.
990
tem. angelum. áimfnisericorders ^ immittit ei (Prov. A qui casu vas aliquod fregerit; qui damnum rei parvze
xvii). Cum: autem certum sit quia non homini ob-
temperat, sed Domino dicenti, Qui audit vos, me au-
dit ; e qui vos spernit, me spernit (Luc. x). Si com-
punctus est recordatióne mandati, prius satisfaciat ;
et ita (si permittitur) impleat quod injanctum est.
$ VII. — Itefn ejusdem (cap. 11).
]nterrog. ^ Si obediens quis murmuret? — Resp.
Apostolo dicente : Omnia facite sine murmuratione
et hesitationibus (Phil. 1). « Alienus sit a fratrum
unitate, qui murmurat; et opus ejus abjiciatur.
Manifestum est enim, ille qualis est, quia infidelitate
2rotat, certam futurz spei fiduciam non gerit.
$ VIII. — Item ejusdem 4 (cap. 394).
Interrog. Qualibus correptionibus uti oportet in-
intulerit; ^ qui codice negligenter usus fuerit; qui
alicubi ad momentum secesserit; qui litteras ab
aliquo, vel quodlibet munus acceperit, vel episto-
lam suscipiens oceultaverit, sine abbatis consensu
rescripserit, vel quemlibet parentum seu szcula-
rium sine jussu senioris aut viderit, aut cum eo
locutus faerit; qui seniori inobediems fuerit; qui
tontimaciter seniori responderit ; qui erga seniorem
lingugm non represserit, qui lascivus in lingua fue-
rit ; qui inhoneste incesserit ; i qui jocaverit, qui
satis riserit ; qui cum excommunicato locutus fue-
rit; oraverit, comiederit; qui illusiohem nocturnam
Patri non paiefecerit. Hzc igitur et his similia
triduana .excommunicatione émendanda sunt.
ter fratres ad emendationem eorum qui delinquunt? B Gravioris autem culpe obnoxius est, si iurbu-
— Resp. Hoc sit in judicio eorum qui przsuht, vel
quali *^odo corripi debeant : quia et ztas et
eruditio multam "habere facit differentiam pons.
$ IX. — Ex Rec saxcm lsmoni Episcopi (cap. 17).
e Delicta àutem levia sant, aut gravia. Levioris
culpe reus est, qui otiosus esse dilexerit; qui ad
officium vel collationem, vel ad mensam tardius ve-
nerit, ! qui, in cboro riserit, 5 fabulisque vacave-
rit; qui, relicto officio vel opere extra necessitatis
causam, forís discesserit; qui torporem, aut som-
num amaverit; qui sepius juraverit; qui multilo-
quus fuerit, qui ministerium cujuslibet operis in-
junctum sibi sine benedictione susceperit, ac 'per-
acto opere benedictionem minime postulaverit; qui
injunctum opus negligenter, vel tardius expleverit ;
inta. In versione communi paulo aliter : Semper
f urgia querit malus : angelus autem. crudelis mitte-
tir contra eum, juxta textum Hebraicum.
a Immittit. ltà. apud S. Basilium , 2xerépmtc , in
perzsenti; apud Septuaginta Zxreujii, in futuro.
b Si obediens, etc. Exstat apud S. Basilium interr.
&equ. et apud Rufinum cap. eodem.
€ Alienus sit. lta apud Rufinum. In textu Graeco
legitur, &roecptera. Sed legendum puto : &ra-
À evptoua0n, id est, abalienetur, vel alienus sit, juxta
TY ostram einendationem. Nam hic poena decermi-
teir in murmurantem, nempe a fratrum societate
BePparatio.
4 Non exstat apud S. Basil. nec apud Rufinum.
e Delicta autém, etc. Hzc reperire est in Regula
eerlita S. Isidori, cap. 17; sedfere sumpta sunt ex ca-
pite supra citato Cassiani.
f Qui in choro riserit. Hunc in choro risum ita
'Coercendum censuit S. Pachomius art. 4 Beguke
yusie : « Sj accidérit, ut psallendi tempore, vel oran-
X34, aut in medio lectionis aliquis loquatur, aut ri-
leat ; solvet cingulum, et inclinata cervice, mani-
»us ad inferiora depressis, stabit ante altare, et a
»rincipe monasterii increpabitur. Hoc idem faciet et
n conventu fratrum, cum aü véscendum pariter
'onvenerint. » Ádversus eos qui in ecclesia rident,
nvenitur S. Joannes Chrysostomusserm. 15 in epist.
id Hebrz»os.
8 Fabulisque vacaverit. Quam sit utile in eccle-
ia tacere, at contra quam sit indignum omni ho-
nine Christiano et sancto vacare ibi fabulis, pre-
lare docet S. Ambrosius, lib. ni de Virginibus :
Mazima est virtne tacendi, presertim in ecclesia.
lulla te :divimarem :sententia fugiet lectionum, si
urem admoveas, vocem premas ; » et paule post: « Àn
lentus quisque sit, si discors, si turpiloquus, si fe-
minarum familiaris, si seminans discordias, si ira-
cundus, si altz:e et erect:e cervicis, si mente tumidus,
8i jactanti incessu immoderatus, si detractor, susur-
Yo, vel invidus, si presumptor rei peculiaris, si pe-
euni: contagio implicatur, si aliquid przeter regula-
rem dispensationem superfluum possideat, si frau-
dator rei acceptze vel commisss sibi, aut minus
commiss:, inter haec si se de rebus secum allatis
extulerit, j vel de eis per inobedientiam murmura-
verit, si rei majoris damnum intulerit, si furatus
fuerit, si perjuraverit, si falsum dixerit, si conten-
tiones et rixas amaverit, si manifestum convitium
fratri intulerit, si personam innocentis falso crimine
maculaverit, si contumaci animo seniorem despe-
quidquam est indignius, quam oracula divina circum-
sSirepi, ne audiantur, ne credantur, ne revelentur :
circumsonari sacramenta confusis vocibus, ut impe-
diatur oratio pro salute depromipta omnium, cum
entiles idolis suis reverentiam tacendo deferant ?
Unde illud éxemplum proditur. Alexandro sacrif(i-
cante Macedonum rege puerulum barbarum qui ei
]umen accenderet, excepisse ignem brachio, atque
adusto corpore mansisse immobilem, nec dolorem
rodidisse gemitu, nec tacito poenam indicasse fletu
(Val. Maz. |. nt, cap. 9). Tanta in puero barbaro
ait disciplina reverenti?, ut naturam vinceret ; at-
que ille non deos, qui nulli erant, sed regem tiine-
bat. (uid enim timeret eos, qui si idem ignis con-
tigisset, arsissent? » Et paulo post : « Frequens sermo
est cum plurima ranarum murmura religiosz auri-
p bus plebis obstreperent, sacerdotem Dei praecepisse,
ut conticescerent, ac reverentiam sacre deferrent
orationi : tunc subito circumfusos strepitus quie-
visse. Silent igitur paludes, humines non silebuni?
Et irrationale animal per reverentiam recognoscit
quod per naturam ignorat : hominum tantam esse
immodestiam, ut plerique deferre nesciant men-
tium religioni, quod deferunt aurium voluptati? »
. h Qui codice negligenter usus fuerit. lta in Regula
excusa, sed apud Smaragdum corrupte legitur : Qui
quotidie negligenter visus [uerit.
i Qui jocaverit. Joca et facetis monacho vitanda
sunt, Opor(et enim eum esse ?Jvxiv lv tatc ópaMaue,
o9 Ou ci; tücpartliae c6 qàU Bnpápavov, id est, « sua-
vem in conversatione, nec facetosis sermonibus
jucunditatem venari, » inquit S. Basilius epist. a&
S Gregorium Theologum. Vide supra ad caput de
Taciturnitate. . —
j Vel de eis. Sibi ablatis.
991 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS | "
xerit, si rancorem adversus fratrem tenuerit, si À debilitatem inferat membris : t quia sicnt fübiiorm
peccanti in se et postea supplicanti veniam non con-
cesserit, si cum altero in uno lecto jacuerit, si extra
communem mensam privatim vel furtim quippiam
sumpserit, si alicubi extra consultum prepositi vel
abbatis discedens medio die, vel amplius commora-
tus fuerit, si, ut otiosus sit, falsam inürmitatem
pretenderit. Hxc et similia juxta arbitrium Patris
diuturha excommunicatione ^ pnrganda sunt; *ut
qui graviter peccare noscuntur, acriori severitate
coerceantur.
$ X. — Ex Re6urA sancTI FnucTUOSI (cap. 15).
b Clamosum in locutione monachum, aut iracun-
dum,ridiculosum, subsanatorem sive detractorem esse
non decet. Qui ejusmodi est, et ssepe castigatus, non
fuerit emendatus, flagellis verberibusque curandus
est, etacriter emendandus, crebraque curiositate
et industria reducendus. Lascivus, petulans et su-
perbus sxpius suspendatur a cibo, et biduanis sive
triduanis maceretur inediis, operisque adjectione
eonficiatur : sermone et colloquio castigetur. Si ista
perpessus spe, minime fuerit correctus, plagis
emendetur instantius, reclusionibus diutine coar-
ctetur angustiis, ^ brevissime panis et aque esu
sustentandus, donec se spondeat a vitio recessurum.
Iuobedientem, murmuratorem, contradictorem, sive
furtivis comestionibus atque 4 bibitionibus vacan-
tem supra scripta coercebit sententia : etin omnibus
omnino monachorum * excessionibus congrua ani-
madversio adhibenda est secundum abbatis et se-
vitia per przepositos, ita et prepositorum Btglipe.
tias per semetipsum Deus judicabit.
$ XI. —Ex REGULA CUJOSDAM. (cap. 19)
Excommunicationis mensura qualis esse debi,
justum scientibus librare judicium 5 culye mi
ostendit. Levioribus enim culpis levior est sdhibad
correptio; gravioribus vero h ferventior exbisi
dámnatio. Proinde abbatis studio pensanden «i u
si aliquis frater in levioribus inveniatur obexiu
culpis, usque 1 ad indictam sibi horam mers piv-
tur : de gravioribus vero seu dierum vel mesu
definitio in longius protracta correptiope ) isst.
k Ea tamen Regula, ut si amplius quam sepes óc
rum spatium excommunicationis percureri:qu -
B diu poenitentix:: sub statuto tempore ordo resa
fuerit ! sicut à mensa suo loco privatur; iud à
ecclesia segregetur : ut » in loco, in quo ssi si
nec psalmum ? cantet, nec ullum ordinem uas;
usque dum satisfactione humili cum cordis e
tione ab abbate vel a senioribus veniam merum.
Excommunicatus vero frater qui culpis grareiu
existentibus aut cellula recluditur, aut exi
congregationis separatur, a nullo penitus ask t& |
loquia, aut visitationis munus frustur : nisi üNUF
"modo cui preceptum ab abbate fuerit. Si qustmt
gressus hanc regulam fuerit, regulari peuiltz
subjacebit. I
$ XH. — Ex REcurLA sawcr Acnrius (3p. 3.
Superbis inobedientibusque, et iracundiam p
niorum judicium conveniens negligentiz, :tati, sive C hentibus nunquam parcendum, douec cerigan
personc. Eritque summa discretione providendum,
ne gravia pro levibus inferantur; aut e contrario
- pro maximis levis et parva ultio erogetur. Mensura
namque et pondere :zquo justitiaque pia et misera-
tione continua Pater vel prepositus debet excellere :
ut sic vulnus curet zgroti, quatenus salutem et non
* Purganda sunt. In Regula excusa additur : Et
flagellis emendanda.
b Clamosum, etc. Habetur in Regula ms. S. Fru-
Ctuosi episcopi Bracarensis cod. Crassensis, et in
libello cxiv Sententiarum de rectoribus Ecclesiz,
usque ad illa verba : Crebraque curiositate, etc.
Clamosum autem esse monachum turpe est admo-
dum. Nam rusticitatis est symbolum uan «f oov
AcDeiv, id est, alta voce loqui, inquit "Theophrastus,
charactere de rusticitate. Unde apud Plautum initio
Mostellariz clamosus sic objurgatur.
Qnid tibi malum, bic ante xdes clamitatio est ?
Àun ruri censes te esse? Abscede ab sedibus,
Abirus, abl directe, . . . .
€ Brevissime. Ita in Regula ms., id est parcissime.
Vel certe- legendum, brevissimi ?
4 Dibitionibus. ld est, potationibus. Hoc vocabulo
utitur S. Cesarius archiepiscopus Arelatensis, serm.
6. « Nam qui de choro psallentium it ad comessa-
tiones inhonestas, bibitionesque furtivas. »
e Excessionibus. ld est, excessibus.
f Quia sicut subditorum vitia, eic. Nota. Subditi
bic a przelatis judicantur : sed przelati a Deo severius
quidem, nempe in illo severissimo et districtissimo
judicio judicandi sunt.
5 Culpe modus. ld est, culpa: ratio, scilicet gra-
vitas, aut levitas, aliz:ue circumstantis.
h Ferventior. ld est, asperior, acerbior.
8$ Xlll. —Ex Rscura sancri Frnszau (247. 2
Ut convitium vel maledictum & 0t mone na
procedat; neque lingua in impatenüz tino
soluta effrenatum quid ministret ostis libn:
sed commotus ira, (P ut est homaniaüs) à:
Pone, Domine, custodiam ori meo, d 06m
i. Ad indictam sibi horam. Indicta bora & V!
fratres sexta, ille nona, ille vespere reci. |
j Finiatur. Id est, determinetur. -"
k Ea tamen Regula. Supp. servate. p "
spectant ad leves culpas, quorum penam
de gravioribus acturus. Et sensus est: »"
dum ob leves culpas excommunicatus " |
mensa privatur, ita in ecclesia segregem C...
psalmum cantet : si tamen ejusmodi excore
D
p excesserit septem dierum spatium.
l Sicut a memsa. Legendum videar, 9"
mensa.
* |n loco in quo antea [werat. Non bua
tur, ut in alio loco psalmum cantet. he
2 Cantet. S. Benedictus dicit, impe kr
patet idem esse imponere. ac cante.
verbo infra.
d Colloquia, etc. Archaismus. Nam lin ''*
fruwor, accusativo jungebatur. mín
P Ut est humanitatis. ld est, nt esi 3
imbecillitatis humanze. Phaedrus lib. 1!
Humanitati qui se non accommodat,
Plerumque ponas oppetit superbiz. "T"
Sic humanum, apud Terentium in Hesub^^
h "Homo sum, humani a me nihil alienum polo t
Ut humanum factum, humanus error,
fragilitate manans. |
|
995 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI. 094
eumitantie labiis meis (Psal. cx1). Adjungat et illud : A promoveri, ne, addita dignitate, radicata in eis prze-
Dixi, Custodiam vias meas; ut non delinquam in lin- — sumptio pravalescat.
gua mea (Psal. xxxviu). Habens illud Apostoli ante 6 XV. — Item. ejusdem (ex eodem capite).
oculos suos : Quia neque maledici regnum Dei possi- — Ilos igitur monachos quos vel unius diei finis dis-
debunt (Cor. vi). Si quis ergo his indomitus mente cordes invenerit, qui usque ad vesperam lites tra-
proruperit, ^ triginta diebus ab omnium fratrum col- hunt, et ante non excludunt odium quam sol eogno-
loquio habeatur-alienus, donec agnoscens se P tan- — cat occasum (Eph. 1v), qui ^ dicenti Apostolo per
tummodo in congregatione * solitudinem incurrisse, — inobedientiam contradicunt, statuimus tandiu absti-
veniam eligat postulare. — ' nentia macerandos, quandiu ad verata se concore
$ XIV. —EiusprM (cap. 29). diam ultronea satisfactione convertant. Quibus post
Adillos qui post correctionem impugnantes judicia longum ! scandalum pacificare in occulto non li-
seniorum nituntur excusare peccatum, etnonad peeni- — ceat, ne aliquid fictum puritas charitatis admittat :
tentiam recordatione delicti, sed ad duritiam indigna- — sed sit eorum reconciliatio publica, quorum fit dis-
tíonis nimium migraverint; 4 respice istam senten- cordia manifesta. Fratribus ergo cunctis astanti-
ljam : ut * quandiu a proposita intentione revocentur, bus veniam invicem postulent, quia uterque reus
et ! cumore mentis manifesta emendatione depomant, B diuturna simultate notatur, dum unus indulgentiam
iecundum arbitrium abbatisarduz omnino subjaceant — petere destitit, aut alter rogari desiderans non dimi-
lisciplinz: quia non dixerunt : Peccatum meumegoco- — sit. Et ideo impius mansit impoenitens : bic damnan-
*10$c0 ; sed dixerunt, quod 5in Isaia propheta derebel- dus posterum, ille post culpam. Propterea offensus
ibus legitur: Nullus est quiagat penitentiamsuperpec- — iste iram in contemptu Evangelii non retineat, sed
atum suum, dicens : Quid feci? Illinamqueseprioribus — cito ad illud recurrat i exemplum : Dimittite, et dimit-
nteponunt, et aliorum loca non erubescunt elatio- tetur vobis (Luc. vi). Et illud Apostoli : Induite vos
is vitio invadere, ac preceptis Dominicis contradi- — X sicut electi Dei, et dilecti viscera misericordie, beni-
unt, quibus ita jubemur : Quicunque voluerit inter — gnitatem, humilitatem, modestiam, patientiam, sup-
»s major [ieri , sit vester minister (Matth. xx) ; et qui — portantes invicem, donantes vobismetipsis, si quis ad-
)uerit inter vos primus esse, erit vester servus (Marc. — versus aliquem habet querelam, sicut et. Dominus
jJ. Abbatis vel etiam reliquorum increpatione con- — donavit vobis, ita et vos (Col. i1). lle vero qui inju-
isi ad locum proprium quem reliquerant revocen- — riam intulit, hujuscemodi exemplo velociter terrea-
£r: quos ad majorem gradum tardius decernimus — tur: Facit Dominus judicium injuriam patientibus
a Triginta diebus, etc. Hc fuit olim usitata a C. Solitudinem. Solitudo hoc loco est a fratrum
"scis illis Patribus excommunicationis ratio, quz " societate separatio.
rto dierum, aut mensium, aut annorum numero 4 Respice istam. sententiam. Legendum videtur ;
fünitur pro delictorum modo, et ratione S. Fru- — Respicit ista sententia.
uosus episcopus Bracarensis, cap. 17 Regule : « Si € Quandiu. Id est, donec. S. Caesarius in Recapi-
'C sic se emendaverit, flagelletur acerrime, et — tulatione : « Quandiu dignam penitentiam agens hu-
ium mensium spatio excommunicationis vindictam — militer veniam petat. »
iscipiens sub ponitentiz districtione solus recluda- f Cum ore mentis. Locus corruptus. Lege tumo-
r in cella.» S. Isidorus, cap. 17 Regulze :« Haec igitur — rem mentis, ut in cod. Vindocinensi.
his similia triduaua excommunicatione emendanda 8 In Isaia. Ita in cod Vind. Sed hic locus exstat,
int.» Et cap. 18: « Si excommunicatio biduana non in Isaia, sed Jeremix cap. xvin.
erit, excommunicato nihil alimenti tribuendum h Dicenti Apostolo. Nempe ut sol non occidat super. .
t. » Concilium Epaonense, can. 54 : « Si quis ser- — iracundiam nostram ; cui non obtemperant ii qui so-
um proprium sine conscientia judicis occiderit, ex- — lis occasum non praveniunt, ut eum fratribus in
mmunicatione biennii cenfusionem sanguinis ex- — gratiam redeant.
abit. » Concilium Eliberitinum, can. 55 : « Sacerdo- i Scandalum. Scandalum est rixa, jurgium, dis-
S si tantum sacriflcantium coronam portant, nec sensio, pugna, ut supra notatum est. S. Gregorius
crificant, nec de suis sumptibus aliquid idolis prxe- — Turonensis, lib. v Hist., cap. 10: « Nam hi perpe-
ant, placuit post biennium accipere communio- trato scelere ad Burdegalensem civitatem venientes,
m. » Concilium Agathense can. 62 : « Si quis pro- ,, orto scandalo, unus alterum interemit. » Et lib. x,
ium servum sine conscientia judicis occiderit, ex- D cap. 15, agens de illa seditione exorta inter sancti-
mmunicatione , vel penitentia biennii reatum moniales cenobii S. Radegundis : « Cum autem
aendabit. » Et can. seq.: « Triennió a commu- scandalum quod serente diabolo in monasterio Pi-
ome priventur Ecclesie. » Aurelianense n, can. ctavensi ortum, in ampliorem quotidie iniquitatem
: «€ Quod si quilibet antistitum, vel clericorum quod — consurgeret. » ld etiam patet ex psalmo cxvii, cp.
pra scriptum est, vitare voluerit, triennii excommu-« — 21, paz multa diligentibus legem tuam, et non est illis
catione multetur. » Concilium Turonense 11, can. — scandalum. Übi paz et scandalum opponuntur. Unde
! * « Nam si inventus fuerit presbyter eum sua pre- — Apollinarius in Metaphrasi, ubi Septuaginta scribunt
ytera, aut diaconus cum sua diaconissa, aut sub- — exeydoOov, posuit veixoc, id est contentio, rixa.
iCODnus cum $ua subdiaconissa, annum integrum
communicatus habeatur.» Concilium — Nicenum , »eso O0Àt ct veixog Ey ouct.
). 11 et multis aliis. Ancyranum, can. tv. S. Basi-
5, ejpist. $ ad Amphilochium, can. 58 : *O por eócac Id est, « neque aliquam rixam habent.» —.
té cao) &xociyoroc (acot vo &yacpatov, Id est, J Exemplum. ld est, testimonium, auctoritatem, ut
Pchhus quindecim annis a sacramentorum comniu- — eliam paulo post dixit : hujuscemodi exemplo, etc.
16 arcebitur. » Et multis aliis locis. — k Sicut electi Dei. Omissa est vox sancti, quae hzc
T"antummodo. Videntur deesse hxc verba, ob — verba sequitur.
'eRt. similia. te PLC
-
995
S, BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
996
(Psal. cxrv). Et alibi : Quo seminaverit homo, hec 4 prima die confessus fuerit, i viginti quatuor psalmos,
et metet (Gal. vi).
$ XVI. — Ex PacEPTIS kr INSTITUTIS SANCTI
PAcHOMII.
à Qui injuste judicaverit, ^ injuste ab aliis con-
demnabitur. * Si unus e fratribus, aut duo, vel
tres d scandalizati ab aliquo recesserint e de domo et
postea venerint, ventilabitur inter eos et scandali-
zantem judicium ; et si reus inventus fuerit, mona-
sterii regulis emendabitur.
$ XVII. — Ex REcura saucT!. COLUMBANI.
f Si quis detraxerit abbatem suum, septem dies
unum $5 paximatium : si fratrem suum, xxiv. psal-
mo6 : 8i sz:ecularem, xir psalmos.
$ XVIII. — Item ejusdem.
$ XIX. — Item ejusdem.
k Qui autem rixam commiserit, septem dies pa-
niteat. Qui vero suum praepositum despexerit, ax
Regulam blasphemaverit, ! foras repellendus eii;
nisi ipse dicat, Poenitet me quod dixi. Si autem noa
se humiliaverit *? quadraginta diebus poeniteat, qa
superbie morbo detinetur.
|. $ XX. — Item ejusdem. -
» i cum illo qui ? celle sux cohabitator nop est,
confabulari quantelumcunque prasumbpserit, ? se
perpositio. s
$ XXI. — Ex Rxcura cuuspaM,
Si quis seniori detraxerit, non seniori detrahit,
sed Deo, 4 cui opus facit. Si vero hoc frequente
h Si quis iracundiam, vel tristitiam, vel invidiam B facit, 7 abscindatur a fraternitate ac sollicitudi
tenet contra fratrem suum i ut tempus tenuerit ;
ita erit penitentia ejus in pane et aqua. Si vero
à ()ui injuste judicaverit, etc. Exstat in edita S.
Pachomii epulo, art. 98.
b Injuste ab aliis. Lege, juste ab aliis, ut in Re-
gula excusa.
c Si unus e fratribus, etc.
gula S. Pachomii excusa.
d Scandalizati. Id est, opprobriis et contumeliis
affecti, aut verberati.
e De domo. ld est, de classe sua. Vide supra.
f Si quis, etc. Hxc habenturin Penitentiall ms. S.
Columbani cod. Flor. ' o"
€ Pazimatium. Supple, ei detur. Detractori unicum.
paximatium datur mulctze nomine, quia quotidie mo-
nachi, /gyptii maxime, quos in mulis sequitur S.
Columbanus, duo quotidie paximatia viritim acci-
piebant, ut clarum est ex Cassiano, coll. i, cap. 9 :
« Preposuere cunclis illis refectionem solius panis,
cujus modum in duobus paximatiis statuerunt. »-
Coll. xi, cap. 45, et. Itb. 1v de Institutis renuntian-
lium, cap. 14. Paximitium, seu paxamatium, vel
paxamas, atque etiam paxamades, et paxamadium
(varie enim scribitur hoc nomen) est panis recoctus,
bis coctus. Suidas : Ha£apáe ó. Sérupoc &proc £axc 0d
Aire "Popaixi. Id est, « Paxamas bis cocius paris: »
Est autem vox Latina.» Et alibi : Airupoc &proc epá
Hec non exstant in Be-
"Peueiorc Agyóptyoc mabouae, id est, « recoctus panis .
a Latinis dictus paxamas. » Quidam nomen dedu-
cunt a Paxamo, rei culinariz scriptore, cujus me-
minere Suidas et S. Hieronymus lib. 1 contra Jovi-
nianum. In Glossis lsidori dicitur. Paxamatium,
panis subcinericius. Mimvpog dprog est denuo coctus
panis. Hesychius, dirvpoc &prot ix Geucípou ómcópevot,
1d e$t panes secundo cocti. « Athen:eus, lib. ir: ot
Siu pot 94 slaiv cot; &ptot vpugGvyrec" id est, « Re-
cocti vero sunt quidam panes deliciosi. » Sed hi non
sunt monachorum, quia dulciariorum arte medicati.
Idem quod hucellatum. Nam Palladius rnonachorum
auem, quem alias appellat paxamatem, ut cap. de
-aulo simplice, in Macario Alexandrino vocat fov-
xü&ro»* xhécac t6 fovxe)Kroy Ó «lysv, id est,
«* cum fregisset buccellatum quod habebat. » Et Leo
in Constitutionibus militaribus panem siccum mili-
tarem, qui vulgo dicitur buccellatum, appellat paxa-
madium, et paxamadem. Constit. 10, 6 45 : Aczéyny
Éytty X cabapaóiou, id est, « sumptuin habere vel
paxamadii. ) j^ Constit. 12, 8 524, inter alia statuit
ut miles in die belli ferat solauádq bv có ecXorovy-
7i», id est, paxamatium in selle marsupio. Buc-
cellati mentio fit Cod. leg., de erogatione militaris
ahnong. Meminit Spartianus in Pescennio Nigro :
« Buceellato jubens milites et omnes contentos esse. )
Olympiodorus. appellat $»póv &ptow, id est, panem
siccum : SCribitque inde milites buccellarios appel-
Litos esse, hancque denominationem datam cis tem-
* fraterni corporis. Si vero poeniteat, remittenda sai
peccata 'sua, Detrahentem, inquit Propheta, sea
pore Honorii imperatoris, non modo Ekomanis mi
tibus, sed etiam Gothis. Sed hoc nomen maim
Galatis seu Gallogrzcis militibus attributum «c
Suidas ; Oi Bouvxe))aptot "EJarvoyadictat OvopaTurr,
xxl 9j Bovxs))apiev 7 op« l'aXoypouxte id est, « Bac
cellarii Gallogrzci nominantur, et Buccellariorum n-
io Gallogrzcia. » Buccellariorum mento fit C.
g., ult. ad legem Juliam, de vi priecata, ce, et.
" h Sj quis iracundiam. Hoc capitulum exsun is
Ponitentiali ms. S. Columbani cod. Kior.
' Ut tempus tenuerit. Nempe iracundiz, id est,
quanto tempore frater ille iracundiam servaverit.
) Viginti quatuor psalmos. Supple recitet.
k Qui autem rixam commiserit. Mabetur in eolem
Poenitentiali ims. cod. Flor.
1 F'oras repellendus est, Expulsip illa erat tantan
-.ad tempus : ita ut expulsus resideret apte fores ine
nasterii, donec revocaretur, ut supra eXplicatum e:t
' " Quadraginta diebus peniteat. Newype iu chc
prostratus coram omnibus in synaxi, cum videlioi
expulsus ille revocatüs fuerit ab abbate Qux» sx
nostram opinionem de repulsione ad aliquot ec.rws
dies confirmarit; quia si is qui non peenitet, íora
;expellitur, eur ei quadraginta dierum — paenitznta
imponitur, si postea non sit revocandus ?
- 3 Si cum illo, etc. Hic textus habetur in ms. Pz-
nitentiali S. Columbani cod. Flor. emendicatu: :
Cassiano, quem in quibusdam sequitur S. Colcz-
banus, lib. 1v de Institutis renuntiantium, cap. 5.
9 Celle suc cohabitator rien est. Quia monaci $.
Columbani duo habitabant in cella juxia insurium
monachorum /Egyptiorum , utsupra observat
est ; et ejusdem celle habitator syncellita dicebatur
apud Cassianum, coll. xx, cap. 2.
? Superpositio. Supple ei imjungatur. yi
D superpositio silenti. am in fioc Aolombaa Pe
nitentiali passiui reperiuntur superpositones silegüi
jejunii vix repereris. Unde cum in hoc Poenienui:
dicitur tantum superpositio, subaudj 19 sileaii. (4
sit superpositio et superponere, infra dicetur.
4 Cui opus facit. Lege, Cujus opus facit, ut in coi
Vindocinensi, nempe przlaturam. Sunt, emim przh-
Dei vicarii. « Qui in Christi tbronum successerss-
de quo ipsi sermocinantur, de quo Christus dei:
eis ministerium reconciliationis, » docet S. Jex-
Chrysostomus serm. $ in epist. ad Colossenses.
r Ábscindatur a. fraternitate. ld est, separetur 1
consortio fratrum, excommunicetur.
* P'raterni corporis. Id est, fraternze cong jo
Corpus est congregatio, communitas , Co legius.
Alius Lampridius ii Alexandro Severo : « Corpo
omnium constituit vinariorum, lnpinariorum, cic
gariorum, et omnino omnium artium. a
gm.
y CONCORDIA RECULARUM. — CAP, XXXI. 99g
prozimo suo, hwnc persequebar. (Ps. c). Si quis in- A cum junioribus verba otiosa narrare voluerit, 5 aut
ventus fuerit in aliquo spernere seniorem suum, non
hominem spernit, sed Deum, et reliqua. Si quis hoc.
faciat, peniteat, et reconciliabitur seniori suo : et
omnia quecunque senior przeceperit, secundum man-
datum Domini explenda sunt, -
$ XXII. — Ex RkcuLA saNcTI RasiLy (cap. 25).
Interrog. * Unde et nocturna phantasie inhonestee.
ac Lurpes ascendunt ad nos ? — Resp. ^» Veniunt qui-
dem hec maxime ex diurnis animz motihus et ac-
tibus indignis et incongruis. Sienim vacet in judiciis
Dei, expurgatur anima ejus per meditationem legis.
divin, et studium verbi Dei : ibique si indesinenter
curam gerat semper requirens et scrutans quid. sit
quod placeat Deo, * talia habebit etiam somnia.
$ XXIII. — Ex Becura saxcTI leiponi (cap. 25).
Qui nocturno delusus phantasmate fuerit, tem-
pore officii in sacrario stabit; nec audebit eodem.
die in ecclesiam introire, etc.
$ XXIV. — Ex RacutA TagxATENSI (cap. 18).
d Ad convivium nuptiale fratrum nullus accedat,
: mne per lasciviam sxcularem quas sunt sxculi reco-
: gnoscat, * quod absit, ad mundi hujus vitam, etsi non
absimile est i
corpore, animo revocetur, sicut dixit beatissimus
Cyprianus (Epist. 1) : « Adulterium dum videtur,
discitur, » f Qui joculare aliquid vel risui aptum in
conventu fratrum proferre presumpserit, vel qui
& Unde nocturne, eic. Exstat apud S, Basilium in-
terr. xxii Regul, brev., et apud Rufinum, cap. 29.
.b Veniunt quidem hec maxime, eic. Huic non
er diem viderit virgo, meditetur in nocte. Quod si
contradicat mentis ratio, talesque imaginatjones ab
animo respuat, recens tamen visio et corporalis in-
spectio memoriz exhibet formas quas videndo didi-
cit. Et, si paululum talts imaginatio oblecte£ men-
tem, occurret etiam per somnium quod viderit ocu-
lis : sic diaboli sagittis corpus virginis vulneratur, et
infigitur cordi amor noxius, ut quod in nocte re-
cordata est, cum amore velit adhuc videre in cra-
stinum. »
c Talia habebit etiam somnia. Ut S. Caesarius ar-
. Deum in corde haberet, in convivio, in itinere, in
chis interdictum est concilio
29 : « Non licet abbati, nec monacho, ad nuptias am-
bulare. »
collocutione, in consessu, etiam in somno semper
meditabatur, ut scribit Cyprianus lib. 11 de ejus
Vita. |
4 Ad convivium nuptiale. Nuptiis interesse mona-
ntissiodorensi, can.
e Quod absit. Lege, et quod absit.
f (Qui joculare aliquid. Hxc ct sequentia videntur
ascribenda Regule Orientali, ita ut illis hic titulus
b
supra notavimus , usitatum est Regula Orientali,
món Tarnatensi.
& Aut habere amicitias. etatis infirma. JKtas in-
firmaa pueri sunt. In Regula S. Pachomii, art. 90 :
« Si deprehensus fuerit aliquis de fratribus libenter
quod docet S. Leander lib. de Instit. €
vir., cap. 5. « Quos (juvenes) ad hoc diabolus objicit
et virgineis opponit ocülis, ut formas eorum, quas
raeflgendus sit: Ez regula Orientali. Nam multa
ic sumüntur ex Regula S. Pachomii, quod sane, ut
habere amicitias statis infirmz, increpationi, ut
dignus esf, subjacebit. Si quis quzlibet invenerit,
inventa non celet, et cognoscenda mon occultet.
Quod si reperta unius diei spatio. convincitur reten-
tasse, furti contagio se maculatum esse cognoscat.
h Si quis eum qui districtionem monasterii non fe-
rens, fugam meditari cognoverit, si non statim pro-
diderit, perditionis illius participem se esse, non du-
bitet : et tandju a conventu fratrum sequestrandus,
quandiu ille valeat revocari. Si quis hzc non, omni
virtute studuerit Doinino placitura servare, et semel,
ac secundo correptus non emendaverit, reprebensa
juxta xtatis formam convenit vindicari.
& XXV. — Ex REGULA SANCTI ÁURELIANI EPISCOPI
(cap. 40).
Superbis, vero inobedientibus, et iracundiam pro-
trahentibus, nunquam parcendum, donec cortigan-
tur.
$ XXVI. — EivspEM, (cap. 41).
Pro qualibet culpa si necesse fuerit flagelli acci»
pere, 1 disciplinam, nunquam legitimus excedatur nu-
merus, id est, i triginta et novem, et quamlibet juste
disciplina teneatur; tamen secundum illud bonita-
tem et disciplinam, paternum affectum sanctus abbas,
circa omnes teneat, secundum Apostolum : Tanquam
si nutrix. foveat X pullos suos. (Ps. cxvim).
cum pueris ridere et ludere, et habere amicitias zta-
tis infirmx», » etc. CU
h Si quis eum, etc. Ex Reg. S. Pachomii, art. 124:
« Hzc est ultio in eum qui fratrem de domo perdide-
rit, tribus diebus aget publicam poenitentiam. Quod
si eadem hora qua fugerit, non nuntiaverit Patri,
reus erit peccati. » tos
i Disciplinam. Id est, correctionem. Vide superius
adnotata.
j Triginta et novem. Juxta S. Pauli flagellationem,
ut supra notatum est: cujus flagellatioris ratio, ita
describitur apud Bedam qizstione 9. libri Qu:estio--
num váriarum, ex quadam pictura de Pauli a Judzis
flagellatione Boma in Angliam allata : « Quod ita in-
telligendum , ab antiquis ita intellectum testatür
etiam pictura ejusdem libri quam reverendissimus
ac doctissimus Cudus (alias Chidonius) órientaljum
chiepiscopus Arelatensis , qui cuni interdiu semper — Anglorum antistes veniens a Roma secum in Britan-
niam detulit: in quo videlicet libro ofnnes pene
ipsius Apostoli passiones, sive labores per loca op-
portuna erant depict. Ubi ita hle locus depictus,
quasi denudatus jaceret Apostolus laceratus flagris,
lacrymisque perfusus : superastaret autem ei tortor
uadrifidum habens flagellum in manu , sed unam e
idibus in manu sua retentam : tres vero réfiquas
solum ad feriendum habens exertas. Ubi pictóris
sen;aus facillime patet, quod ideo ternis fidibus eum
fecit verberare, ut. inde plagarum quadragenarium
numerum non compleret. Si enim quaternts fidibus
percuteret, decies percutiens sexaginta(lege, quadra-
ginta) plagas faceret ; si vero ternis tredecies fe-
riret, inde quadraginta plagas non impleret. » Sed.
tantum novem et triginta. m .
k Pullos suos. Án communi versione, Filios suos, ut
in textu Greco, «& éaverc réxva. ltaquelege : Par-
vulos suos (1 Thess.), ut infra c. 59.
: B. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
hane ME MERE DE MMC C cc ccc" cmCcC Cc ———-—--—— A ———'m&ua— M |]9
IN
CAPUT XXXII.
DE GRAVIORIBUS CULPIS.
$ I.— Ex Recuta sawctI BENEDICTI. "
4 [s autem frater, qui gravioris culpz noxa tene-
tur, suspendatur la mensa simul, et ab oratorio.
Nullus ei fratrum in ullo jungatur consortio neque in
colloquio. Solus sit ad opus sibi injunctum, persi-
stens b in peenitentiz luctu : sciens terribilem illam
Apostoli sententiam dicentis : traditum hujusmodi
hominem Satane in interitum carnis, ut spiritus
salvus sit in 'die Domini (/ Cor. v). Cibi autem re-
fectionem solus percipiat, mensura vel hora, qua
previderit ei abbas competere. « Nec a quoquam
benedicatur transeunte, 3 nec cibus, qui ei datur.
8$ II. — Ex Recura PATRUM.
* Si quis vero monachus furtum fecerit, quod po-
tius sacrilegium dici potest, id censuimus ordinan-
dum, f ut junior virgis exsus tanti criminis reus
nunquam officium clericatus excipiat. Si vero
5 jam clericus in id facinus fuerit deprehensus, no-
minis ipsius dignitate privetur. Cui sufficere potest
pro actus sui h levitate impleta poenitentiz satisfa.
ctione 1 communio. |
à Is autem frater , etc. Hie agitur de majori ex-
communicatione, quamvis omnes illius effectus non
exprimantur brevitatis causa. Nam excludi a mensa
rticipatione, ab oratorio, a consortio et colloquio
ominum, ut hic manifeste habetur, sunt effectus
majoris excomniunicationis. Quod etiam suadent illa
verba : Sciens terribilem. illam Apostoli sententiam,
eic. ; ille enim proprie dicitur tradi Satane, qui
majori excommunicatione plectitur.
b In penitentie luctu. Concilium Tarraconense 1,
can. 1, de Monacho penitentiam agente : Peni-
tenlie lamentis incumbat.
c Neca quoquam benedicatur transeunte. Nempe cum
ipse excommunicatus alicubi solus operatur. Álioqui
in cella residere debet, ut postea videbitur. Bene-
dictio autem hzec est, quam junior a seniore trans-
eunte petere debet. Unde Magister cap. 15: « Pe-
tenti benedictionem nullus respondeat : Deus. Licet
tamen assurgere salutanti, caput inclinare, aut nu-
dare humanitatis officio, vel vitandi scandali causa,
ut docet Angelus in verbo, Excommunicatio; de
Grafíis lib. rv, p. 1, c. 12 ; Millardus, cap. 101 ; Sai-
rus, lib. rt, cap. 11.
- 4 Nec cibus qui ei datur. S. Fructuosus episc. , cap.
14 Regule: « Et hoc ab abbate exsufflatum et non
sanctificatum. » Magister , cap. 15; « Quidquid ei
porrigitur, 3 nullo signetur. »
e 3i quis vero monachus, etc. H»c habentur in
secunda Regula Patrum cod. ms. Flor., cujus ini-
uum est :
nostris convenissemus. Quamobrem titulum, qui hic
desiderabatur, supplevi in hzc verba: Ex Regula
Patrum: fretus etiam auctoritate Smaragdi, qui scri-
bit : « Et alii Patres dixerunt : Si quis vero mona-
chus, » etc. Proferuntur etiam a Burchardo, lib. H,
cap. 64, et Ivone Carnotensi, parte xit Decreti, cap.
51, ex concilio Agathensi, can. 2 : « Si quis clericus
aut monachus. » etc. Quz tamen non exstant in di-
cto concilio, Quare arbitror citationem esse vitiosa.
f Ut junior virgis caesus. Furti reos monachos in-
differenter flagellationi subjicit S. Pachomius art.
121. et sanctimoniales S. C:esarius Arelatensis cap
24 Regul.
-— — —
um in nomine Domini una cum fratribus ) monachus adolescentium vel parsulorum init
A8 Il. — Ex REcuLA SíNCTI FERMEOUI Ens
(cap. 39).
j Furti conscium, si adhuc vocare mondm
possumus, quasi adulterum secundum figellis si
et magna conteri- afflictione jubemus, dantes ik
k unam cum fornicatione sententiam : quia lurri-
tus est, cum furaretur. Similes enim eos mir
congrue dicimus, quos in sacra leclione pariter pe
sitos invenimus. Dicit ergo Dominus per pre
tam : Non est. scientia Dei ! super terram (0u v;
.et paulo post : Furtum et. adulterium. imninem
(Ibid.) ; et iterum in psalmo : Si videbas farm, "s
mul currebas cum eo, ? et adulteris portionem tux
ponebas (Psal. .x1x). Legimus eliam in Enuptb
Dominum ^ dixisse : Fornicationes, (uris (Mut.
B xv). Nec moratus addidit: Hec sunt que cow
nant hominem (lbid.). Ex his profecto ineligr
possunt horum scelerum servi quia, sicut 2quitt
his dominantur vitia, «qualiter debetur e peo.
$ IV. — Ex RxcuLA sawcri Fmucrcos rnit
(cap. 16).
? Monachus 3 parvulorum aut adolescentium dt
5 Jam clericus. Apud Ivonem et. Burcharisa
gitur : Jam ordinatus.
h Levitate. Lege stultitia.
i Communio. Apud eosdem legitur: Sola cogsamt.
j Furti conscium, si, etc. Hxc habentur in!
t et xiv uententiarum de Rectoribus, ubi S. Ferreo
us a atur presbyter.
k Unam cum [orxicatione sententiam, Lege en
fornicante, ut in przfato libello. Unam SNAM,
id est idem judicium.
Q Super terram. In vulgata versiope : [n rre
m Simul currebas. lta in Regula Magistri ap
Juxta Psalterium Romanum. adslieri
n Et adulteris. Lege : Et cum adulteris.
? Dixisse, FornicaHiones, furta. Apud Smart
legitur : « dixisse : De corde enim exeunt asl
fornicationes, furta, et reliqua. » ^
P Monachus, etc. li»c habentur eodem a |
in Regula ms. S. Fructuosi episcopi cod. Us
libello 1444 Sententiarum de Rectoribus, ui
vó monachus, additur : Vel clericus, e à —
ricum Canisium, tom. V antiquae lectionis, pari
Refertur etiam a. Burchardo, lib. xvi Decrei, &*
95, ex dictis Basilii, sed non ita rece. Num a
itulum nusquam repereris apud S. Basilum,
jn Regula S. Fructuosi Bracarensis, ul & M"
notum est: quamvis hic referatur paulo 37
ctius, et varient quzedam. Apud eumdem bu
dum initium hujus capitis ita legitur : Cleo
4 Parvulorum aut adolescentium consectator, d
Ejusmodi cum junioribus familiaritates eim;
rum Patrum Regulae proscribunt ; S. P
90 : « Si deprehensus fuerit aliquis de fr2 i
benter cum pueris ridere, et ludere, et haber.
citias statis infirmz, tertio commonebitur, ui
dat ab eorum necessitudine, et memor sil »
tis ac timoris Dei. Si non cessaverit, compos
ut dignus est, correptione severissima. » onini
seu Tarnatensium eap. 14 : « Qui joculare yt
.vel risui aptum in conventu fratrum profer P
sumpserit, vel qui cum junioribus verba oll.
rare voluerit, aut babere amicitias eas 12
-— sd hs
1001
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXII.
1002
sectator, vel qui osculo, vel qualibet occasione A municant, nonstent, sed in alia ecclesia secrete
turpi * reprehensus fuerit inhiare, ^ probata paten-
ter per accusatores verissimos, sive testes * causa,
publice verberetur ; 4 coronam capitis, quam gesta-
bat, amittat * decalvatusque turpiter opprobrio pa-
teat, f omniumque sputamentis oblinitus in facie,
probraque eque suscipiat, vinculisque arctatus fer-
reis carcerali sex mensibus angustia maceretur, et
triduana per hebdomades singulas refectione 9 pa-
nis exigui hordeacei vespertino tempore sublevetur.
Post deinde, expletis his mensibus, aliis sex mensi-
bussuccedentibus sub senioris spiritalis custodia
segregata 5 in corticula degens opere manuum et
oratione continua sit 3 contentus, vigiliis et fletibus,
et humilitate subjectus, et poenitentive. lamentis ve-
niam percipiat : et sub custodia et sollicitudine duo- B
rum fratrum in monasterio ambulet, nulla privata
locutione vel concilio deinceps juvenibus conjun-
gendus.
8 V. — Ex REGULA CUJUSDAM (cap. 6).
Hi vero fratres, qui gravioribus culpis in peeni-
tentia detinentur, in ecclesia cum czeteris, qui com-
increpationi, ut dignus est, suhjacebhit. » S. Isidori
cap. 17 Rege s ubi inter gravia peccata annu-
meratur : Si (quis) cum parvulis jocaverit, riserit,
vel eos osculatus fuerit. »
* Reprehensus. Lege: Deprehensus, ut in libro
cxiv Sententiarum, et apud Canisium.
b Probata. In citato libello, et apud Canisium :
Comprobata.
* Causa. Ita apud Canisium, et in citato libello.
Causa est culpa, crimen, noxa, offensa, de quo infra.
Apud Smaragdum male legitur : Hujus rei causa.
4 Coronam capitis amittat. Si sit clericus.
e Decalvatusque, etc. Id est ad cutem rasus. Ju-
niorum amatores S. Fruct. jubet. cdi verberibus,
et decalvari. lgnominiosum olim supplicii genus,
raso capite, verberibus aut colaphis czedi. Cornelius
Tacitus de moribus Germanorum : « Paucissima in
tam numerosa gente adulteria, quorum poena prz-
sens et maritis permissa. Áccisis crinibus nudatam
coram propinquis expellit domo maritus, ac per
omnem vicum verbere agit. » S. Gregorius Turo-
nensis lib. v Hist., cap. 59 : « Et graviter verberata,
incidi comam ejus capitis jubet. » Lib. 1 Legis
Wiisigothorum, tit. 4, 1. 7 : « Decalvatus tamen
centum flagella accipiat; » et titul. 2, 1. 7 : « Cen-
tum accipiat ietus flagellorum, atque turpiter decal-
vatus, » eic. ; lib. im, tit. 8, 1. 8 et 10; lib. vit
Capitularium regum, tit. 555, et lib. 1 Legis Longo-
bardorum tit. 17, l. 5. Adam lib. 1v Hist. Bremen-
sis, cap. 1: « Alios etiam legatos ad se pro pace D
directos publice verberari et decalvari
venalis sat. 5 :
« » » . Pulsandum vertice raso,
P'rebebis quandoque caput, nec dura timebis
F lagra pati.
Palladius in Lausiaca, cap. de Philoromo, 6v EvptoOi-
wot Éxé)euct), xol )nó madjapio9 iytow»tata xoccic-
Orw»«s, id est, « quem radi jussit. et validissime a
pueris verberari colaphis. »
f Omniumque sputamentis. Olim ignominiz ge-
nus faciem sputamentis conspurcare : Gregorius
Turonensis, lib. i1 Hist., cap. 56 : « Tunc ezedentes
eum pugnis, sputisque perungentes, vinctis post ter-
rn znanibus, ad columnam lapidibus obruerunt. »
eau renus ad annum 25 Constantini Caballini, 40, ix,.-
Gavocty iv x9 'Inmoópogo ipmrcoóptvov, xal avpüpsvoy,
id est, « traduxit per cireum sputis consputum et
tractum. » Paulus Diaconus, sive quis alius, lib.
PATROL. CIII.
jussit. » Ju-
j cursum cantent. Expleto cursu, egredientes ante
fores ecclesie, in qua communicantes cursum ex-
plent, stare precipiantur. Et egrediente congrega-
tione supra humum prostrati rogent pro se Domi-
num exorari, ut gravia commissa contritione de-
leantur cordis, meminentes illud : Cor contritum et
humiliatum k Deus non. spernit (Ps. 1). Et : In hu-
militate nostra memor fuit nostri Dominus (Ps.
Cxxxv). In oratione positus semper poenitens dicat :
Averte [aciem tuam a peccatis meis, et omnes iniqui-
tates meas dele (Ps. 1). Ut ira arguentis judicis, et
in proximo vindictam reddentis per pi* mentis af-
fectum hac humili oratione sedetur.
$ VI. — Ex Recura MacisrAI (cap. 45).
! Cum suggestum fuerit a prxpositis abbati » me-
ritum inobedientis, jam non dicendus est frater, sed
? hzereticus legis: jam non dicendus filius Dei, sed
operarius d:emonis, qui dissipando sanctorum facta
velut quzedam scabies est procreata in grege. Con-
vocet eum abbas presentibus suis prspositis, vel
coram congregatione circumstante. Et interrogati
xvin Hist. : « Misit omnem inimicum ejus injuriis
cumulare et conspuere illum. »
& Panis hordeacei. Fuitolim panis hordeaceus
penitentium cibus. S. Gregorius Turonensis, lib.
IX Hist., cap. 21 : « Jussit omnem populum in ec-
clesiam convenire, et rogationes summa cum de-
votione celebrari, et nihil aliud in esu vescendi nisi
panem hordeaceum cum aqua munda assumi. »
h [n corticula. Corticula hic sumitur pro cellula.
- Notandus mos antiquus retrudendi monachos ex-
communicatos, seu sanctimoniales, in cellulis sepa.
ratis, ut videre est apud alterum Fructuosum cap. 4
Reguke : « Cum excommunicatur aliquis pro culpa,
mittatur solitarius in cellam obscuram. » In conci-
lio Tarraconensi 1 can. 1 : « Si vero religiosus, vel
monachus, in cella monasterii inclusus, poenitentize
lamentis incumbat. » Apud S. Gregorium Turonen-
sem lib. ix Hist. 4 : « Petiit, ut se in cellulam secre-
tam recluderet, dicens : Quia multum peccavi in do-
minam meam Radegundem. » In Regula Teridii cap,
25. « Qui pro aliqua culpa excommunicatus fuerit,
in una cella recludatur. » In Regula cujusdam Pa-
tris cap. 19 : « Excommunicatus vero frater, qui culpis
£ravioribus existentibus aut cellula recluditur, » etc.
oc autem S. Fructuosi capite duplex notanda est
reclusio delinquentium, una carceris, altera cell.
i Contentus. lta in Regula ms. et apud Canisium.
In libello cxiv Sententiarum : Intentus. Lege ergo:
Operi manuum et orationi continum sit intentus.
Quemadmodum est apud Burchardum, apud quem
tanen có continuc deest.
| Cursum. ld est, opus Dei, officium divinum,
de quo vocabulo infra.
k Deus non spernit. Ita in Psalterio Romano et
in Regula Magistri cap. 4. Apud S. Cyprianum
epist. 77 et81: Deus non despicit. Tertiam perso-
nam servant quidem septuaginta interpretes, sed in
futuro : ó 6cóc o)x i£ovÓtwoctt, id est, Deus non
despiciet, juxta quos Ápollinarius in Metaphrasi :
"Hirop val x Üausoiov x«l us(Aty.ov oUx üvócatro.
id est, « cor rex humiliatum et lene non despiciet. »
In vulgata interpretatione juxta textum Hebraicum :
Deus, non despicies.
| Cum suggestum, etc. Habes in Regula ms. Ma-
gistri cod. Corb. eodem cap.
m Meritum. Id est, demeritum.
. ? Harreticus. dicendus est. Quia pertinax in mali-
Ue proposito, ut hzreticus in sux opinionis et judi-
cii Lenacitate.
92
985
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
[qui] cum furatus esset regulam auream, super om- A sanandum prodat, quicunque potuerit hoe invenire,
nem populum, facta est ira Dei. Et quidem populus
peccatum quod commiserat, ignorabat, usquequo
a manifestatum est : et pertulit cum omni domo sua
horrendum illum et famosissimum interitum (Jos. vir).
Sed et Heli sacerdos, et quidem cum non siluisset
peccantibus filiis qui erant filii pestilenti: , imo et
frequenter commonens et castigans dixit : Nolite,
filii, non bona audio de vobis, etc. (I Reg. n). Qui
cum peccatum argueret , et Dei judicium commone-
ret, tamen quoniam non vindicavit, neque digno zelo
Dei adversus eos motus est, in tantum iracundiam
Dei provocavit, ut etiam universus populus cum filiis
Buis exslingueretur, et arca testamenti ab alienigenis
raperetur, et ipse insuper omnibus subversis mise-
prius tamen et alteri vel tertio * hanc petulantiam
oculi demonstratam , ut duorum vel trium possit ore
convinci, et competenti [se] veritate coerceri. Nee
vos judicetis esse malevolos, quando hoc indicatis.
4 Magis quippe innocentes non estis, si fratres ve-
&íros, quos indicando corrigere potestis, deperire
permittitis. Si enim frater tuus vulnus haberet in
corpore, quod vellet occultare, cum timeret * sanari,
nonne crudeliter abs te sileretur, et misericorditer
indicaretur? Quanto ergo magis debes manifestare,
ne ! perniciosius putrescat in corde. Sed antequam
aliis demonstretur, per quos convincendus est, si ne-
gaverit, prius praeposito debet ostendi, si admonitus
neglexerit corrigi : ne forte possit secretius corre-
randa morte corrueret. Quod si in populum ignoran- B ptus non innotescere ceteris. Si autem negaverit,
tem, vel de unius peccato, vel jn patrem qui corri-
puerat et commonuerat filios pro peccato , tanta Dei
ira incensa est, quid sperandum est de his qui co-
gnoscunt aliorum delicta , et reticent, nec qualem-
cunque adhibent correptionem? Quos utique conve-
nerat observare illud, quod Apostolus ad Corinthios
dicit : Quare non potius luctum habuistis, ut tolleretur
e medio vestrum , qui hoc opus fecit (1I Cor. v)? et
illud : Ecce enim et hoc ipsum secundum Deum con-
tristari quantam operatum est in nobis sollicitudinem,
sed indignationem , sed timorem , sed desiderium , sed
emulationem , sed vindictam (11 Cor. vu)? Unde et
metuere debent, ne forte etiam nunc similem vete-
ribus interitum sumant, hi qui similiter negligunt :
. imo et tanto gravius , quanto spernere legem Christi
peruiciosius est quam legem Moysis. Et his compe-
tit illud aptari quod dixit : Septies vindicatum est de
Cain, de Lamech vero septuagies septies (Gen. v).
, $ XIX. — Ex RecurA sawmcri AocusriNO (cap. 24).
b Si post admonitionem iterum vel alio quocunque
die id ipsum facere videritis, jam velut vulneratum
* Manifestatwm est. Ita apud Rufinum. In nostra
Concordia ms. Manifestum est ; sed lege : Manifesta-
tus est. Nam in textu Greco legitur : Méxpie dpavepón
6 mpostpnpévoc, id est, « usque dum predictus mani-
festatus est, » nempe Achar, seu Achan.
b Si post admonitionem, etc. Hzec habentur in epist.
S. Augustini 109, et in ejusdem Regula, qux ex ea-
dem epistola collecta est, cap. 25.
« Hanc petulantiam oculi demonstratam. Lege :
tunc 8 nescienti adhibendi sunt alii; ut jam coram
omnibus possit non ab uno teste argui, sed a duobus
et tribus convinci. Convictus vero secundum przpo-
siti, vel etiam presbyteri, ad cujus dispensationem
pertinet, arbitrium, debet emendatoriam sustinere
vindictam : quam si ferre non curaverit, etiamsi ipse
non abscesserit, de vestra societate projiciatur. Non
enim et hoc fit crudeliter, sed misericorditer : ne
contagione pestifera plurimos perdat.
& XX. — Ex Recura Pautt eT Srepsaw (cap. 56).
Si quis alterum viderit illicitum quidquam vel
sermone vel opere facientem, et priori distulerit
publicare, cognoscat se esse nutriorem peccati, et
per omnia zqualem peccanti : quia et animz su
.etilli est quem tegit durissimus inimicus. Ex hoc
apud Deum, qui mala odit, et apud cunctam frater-
nitatem exsecrabilis, et infidelis habebitur : quia per
abundantiam maliti» noluit prodere, ut corrigere
posset errantem : et odio disciplinze dilexit malitiam;
et astitit omni viz? non bons.
illas Grzeci xópac, id est, virgines appellarunt, ut
hotat S. Isidorus Pelusiota, libr. v, epist. 46 et 146;
et S. Casarius frater S. Gregorii Nazianzeni, Dial. 4,
cum ait : I«püsvsósty ovv ypà t&g xópac ópBc)uów
lewvupiay c&y to pÜtvov cetumpáévac, id est, « Oportet
igitur pupillas oculorum virgines esse, quz idem no-
minis ornamentum sortitz sunt cum virginibus. » Si
qui ergo aliquam pulchritudinem conspexerint, eru-
bescant, vela trahant, in terram veluti matrem suam
Hanc. petulantiam oculi demonstret : sed hzc verba : D ospiciant, qu:ze doceat eos o) nóvov civ Sipurtipev goat»,
Hanc petulantiam oculi, sunt in prxecedenti periodo
tum epistole , tum Regulz. Itaque in Regula edita
legitur : Prius tamen vel alteri vel tertio demonstran-
dum. Hic autem S. Augustinus petulantiam et lasci-
viam oculorum maxime proscribit , ob mala qu: ex
immoderato et lascivo aspeetu manant : nam
Oculi sant ín amore duces.
Pudorque, et verecundia cito effluunt, si libera sit
oculis quocunque varandi facultas : quibus ideo na-
tura cilia, et palpebras tanquam virginibus vela pro-
vidit, ut facile pudorem suum servent, eorumque
)' órt xol tà 0g0i» x&)Qoc f aUtüc vÜnct, xal tlc
eUcviy oroctobj: papavUnaóyunvov , id est, « non no-
stram modo naturam, sed et spectatam illam venusta-
tem ex ipsa effluxisse, et rursus marcescentem in
illam redituram, » inquit idem S. Isidorus epist. 146.
4 Magis quippe innocentes non estis. ldem ferme
supra dixit S. Basilius, interr. 40 Regul. Brev.
e Sanari. Lege : secari, ut in epist. S. Augustini.
f Perniciosius. Ita in epist. S. Augustini et apud
Smaragdum. In Regula legitur, deterius.
€ Nescienti. Lege neganti, ut in ep. S. Augustini,
Regula , et apud Smaragdum,
- ^
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI.
ccc "c c c CC Oc. AB ON
CAPUT XXXI.
QUALIS DEBET ESSE MODUS EXCOMMUNICATIONIS.
4,
$1. — Ex Rzcuta sancrI BerepiCTI.
& Secundum modum culpe excommunicationis
vel » disciplin:e debet extendi mensura. * Qui culpa-
rum modus in abbatis pendet judicio. Si quis tamen
frater 4 in levioribus culpis invenitur * a mensa par-
ticipatione privetur. Privati autem a mensz consor-
tio ista erit ratio, f ut in oratorio psalmum aut an-
tiphonam non imponat, neque lectionem recitet
usque ad satisfactionem. Refectionem autem cibi
post fratrum refectionem solus percipiat, ut 5 si,
verbi gratia, fratres sexta hora, ille frater nona;
h si fratres nona, ille frater vespera, usque dum $a-
tisfactione congrua veniam consequatur.
8$ Il. — Ex Recura PATRUM (cap. 4).
i Si quis autem murmuraverit vel contentiosus p
^ Secundum modum culpa, etc. Hoc caput profer-
tur ab Ivone Carnotensi, p. 15 Decreti, cap. 73.
b Discipline. ld est, vindictx, poenz, supplicii.
€ Qui culparum modus in abbatis pendet judicio.
Nam in qualibet culpa et in ejus animadversione
multa sunt consideranda : rei gravitas aut levitas,
alizque ejus cireumstanti; person: atas et condi-
tio; si senex, si puer, si adolescens, si juvenis, si
robustus, aut debilis. Nam eadem poena, ob idem
peccatum inflicta, juveni et robusto erit facilis et
tolerabilis, quz seni et imbecillo difficilis erit admo-
dum et vix tolerabilis; et robustus punietur juxta
modum culpe, imbecillus vero ultra modum. Consi-
derandum est etiam 8i servus, si ingenuus, si vili
loco, si honesto, vel nobili natus, si levis, si petu-
lans, si humilis aut superbus, etc.
d ]n levioribus culpis. In Decreto Ivonis, cap. su-
pra citato, additur «ó culpabilis.
e À mense participatione privetur. Ejusmodi ex- C
clusio a mensa ob delicta videtur etiam in Regula
S. Caesarii, cap. 14 : « Quz aliquid ex his quz ju-
bentur implere noluerit, a communione orationis,
vel a mensa secundum qualitatem culpe sequestra-
bitur. » Dicit, secundum qualitatem culpe; ut sit in
graviori, a communione orationis ; in leviori, a mensa
sequestratio. Hxc autem privatio a mensa communi
(ita enim intelligendum est) in Regula S. Benedicti
nullam prorsus excommunicationem involvit, ne
quidem minorem illam theologorum qua quis exclu-
Mur participatione sacramentorum .et quibusdam
aliis, sed est tantum quxdam poena qus ob leves
culpas infligitur.
Ut in oratorio psalmum vel. antiphonam non im-
ponat. Àc proinde missam conventualem, ut vocant,
non celebret. Potest tamen privatam celebrare. Quia
hzc poena non prohibet monachum sacramentorum
perceptione, cum nullo modo fit excommunica-
tio.
5 Si fratres hora sexta, etc. Ita Magister in Re-
gula ms. : « Si fratres sexta reficiant, ille ad horam
nonam. »
h Si fratres nona, etc. Idem statuit Magister in
Regula ms. : « Si inculpabiles fratres hora nona re-
ficiant, illius supradicti refectio protrahatur in ve-
speram. »
i Si quis autem, etc. Hxc habentur in prima Re-
gula Patrum ms. cod. Flor., cujus initium est : Cum
resideremus in. unum in nomine Domini nostri, etc.
Qux etiam exstat in vetusto codice ms. bibliothecse
Corbeiensis, cujus titulus eat, Incipiunt statutaPatrum.
À exstiterit, aut. opponens 1 in alio contrariam volun-
tatem preceptis, digne correptus tandiu X abstineat,
quandiu vel culpe qualitas poposcerit, vel se poeni-
tendo humiliaverit , vel emendaverit. Correptus au-
tem ! non audeat usquam recedere.
$ III. — Ex PrcerTIS eT IxsriTUTIS SANCTI PACHO-
uH (cap. 8).
m Sj quis tulerit rem non suam, ponetur super
humeros ejus 5, et aget poenitentiam publice ^? in
collecta, stabitque ^ in vescendi loco.
$ IV. — Item ejusdem (art. 5).
Si inventus fuerit unus e fratribus aliquid per
contentionem agenset contradicens majoris imperio, .
increpabitur juxta mensuram peccati sui.
8$ V. — Ex libro Institutionum.
P Si quis igitur 4 gillonem fictilem , quem illi
Initium vero : Residentibus nobis in unum in nomine Do-
mini nostri. Hoc etiam capitulum exstat in libello cxiv
Sententiarum de rectoribus Ecclesi: edito Colonize.
j In alio. Ita in cod. Flor. Sed lege, im aliquo, ut
in cod.Corbeiensi. In libello cxiv Sententiarum legitur,
in aliqua contraria voluntate. Male.
k Abstineat. Lege abstineatur , ut in cod Flor. et
Corb. et in lib. cxiv Sent., id est excommunicetur.
Nam abstinere, et abstinere communicatione, idem
est ac excommunicare, ut patet ex epist. Caldonii,
qu est 29 inter epist. S. Cypriani : [tem abstinui-
mus Sophronium; et supra: Abstinuimus communi-
catione Felicissimum. Et excommunicatus dicitur
abstentus. S. Cyprianus epist. 58 : ut abstentum se a
nobis sciat. Et epist. 55.
1 Non audeat usquam procedere. Nempe a loco
sibi assignato ab abbate, ubi poenitentiam agat. Sed
lege uspiam. . |
m Si quis tulerit, etc. Exstat in Regula sancti Pa-
chomii excusa, art. 121.
n Jn collecta. Collecta in Regula S. Pachomii est
synaxis officii divini. Estque duplex : major, cum
omnes fratres simul congregati officium divinum per-
solvebant in oratorio ; minor, qua in singulis classibus
seu domibus a fratribus ejusdem classis seu domus
in ipsis domibus fiebat. Art. 107 Reguke S. Pacho-
mii : » Sex orationes facient vespertinas juxta exem-
plum majoris collecte, in qua omnes fratres pariter
congregantur. » Art. 126 :« Per domos singulas
vesperi orationes psalmosque complebunt juxta or-
dinem majoris collecte, qux a cunctis fratribus in
commune celebratur. » Sumitur etiam collecta pro
collatione, de qua supra actum est. Eadem ula,
cap. 115 : « Quomodo collecta fieri debeat, et fratres
sint congreyandi ad audiendum verbum Dei juxta
precepta majorum et doctrinam sanctarum Scriptu-
rarum. »
9 In loco vescendi. Id est, in refectorio, ut art. 2
ejusdem Regule : « Et vescendi loco, ordine corri-
pietur. » Sed hic locus corruptus est, et legendum :
Ordine monasterii, etc., ut art. 104, monasterii or-
dine increpabitur. Et art. 95 : « Corripietur ordine
monasterii, donec corrigatur. » Id est, juxta ordi-
nationes et statuta monasterii.
P Si quis gillonem, etc. Hzc sunt apud Cassianum
lib. rv de Institutis renuntiantium, cap. 16, ex quo
multa exscripsit S. Columbanus sub finem sui Poni-
tentialis, et 5. Isidorus cap. 17 su: Regulze.
4 Gillonem. Gillo seu gello est aquale, Gloss ve-
*
087
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
988
& baucalem nuncupant, casu aliquo fregerit, non ali- À rit; si epistolam cujuscunque suscipere. vel rescri-
ter negligentiam suam quam publica diluet poeni-
tentia; cunctisque in synaxi fratribus congregatis
tandiu prostratus in terram vehiam postulabit, do-
nec orationum consummetur solemnitas , impetratu-
rus veniam, cüm jussus fuerit abbatis judicio solo
surgere. Eodem modo satisfaciat quisquis ad opus
aliquod accersitus, vel ad congregationem solitam
tardius accesserit , aut si decantans psalmum vel
modicum titubaverit; similiter si superflue, si du-
rius, si contumacius responderit; si vel leviter mur-
muraverit; si negligentius obsequia injuncta com-
pleverit; si leetionem operi vel obedientix pr:fe-
rens, officia statuta segnius fuerit exsecutus; si di-
missa synaxi non concitam ad cellam recurrere festi-
miverit ; si cum aliquo vel ad modicum substiterit; si B
ad punctum temporis uspiam recesserit; bsi alterius
manum tenuerit; si cum illo qui celle suz cohabi-
tator non est, confabulari quanulumcunque praesum-
pserit; si oraverit cum illo qui ab oratione suspen-
$us; si parentum quempiam vel amicorum s:xecula-
rium viderit, vel collocutus eis sine suo seniore fue-
teres : zodóxodov, aquale, gello. Mentio fit in glossis
Isidori inox citandis, et in Catalectis.
Augustum penitus torret Phaéthontius ardor
uem recreat fessum gillo, facella, melo.
Hinc gillonaríi lib. uw legis Wisigothorum, tit. ,
l. 4, qui gillonum curam habent.
? Baucalem. Glosse lsidori : Baucalem, gillonem.
Ezdem glosse: Gillonem, baucalem. Glosse Bene-
bere sine suo abbate tentaverit. Hucusque et in
hujusmodi ac similibus admissis procedit animadver-
sio spiritalis. Residua vero apud nos indifferenter
admissa a nobis quoque reprehensibilius sustinentur.
Id est, aperta vitia, manifesti contemptus , contra-
dictiones tumid:xe, liberá et effrenata processio, « fa-
tThiliaritas apud feminas, jr», rixz, 4 simulationes
et jurgia, operis peculiaris praesumptio, philargyriz
contagio, affectus atque possessio rerum superflua-
rum, qu:e a czeteris fratribus non habentur; extra-
erdinaria ac furtiva cibi refectio. Hzc et his similia
non ilia * increpatione, quam diximus, spiritali, sed
vel plagis emendantur, vel f expulsione purgantur.
8 VI. — Ex RecurA saxcri. Basrui (cap. 70).
Iuterrog. 8 Si injunctum fuit aliquid fratri et con-
tradixerit, postea autem sponte à abierit, quid est ?—
Resp. ln eo quod contradixit, quasi non obtemperans
judicandus est, et velut ceteros ad simile concitans ma-
lum.Tn quo sciat se illi sententiz obnoxium quz dixit :
i Contradictiones suscitat omnis malus : Dominus au-
Et sapienter admodum sanctus Antiochus, homil. 47 :
"emtp yàp mi» vo0 )Àyvov agmáda cpépet Daxtoy,
070 xal rov cüc voevüg mupcov sett Xj yuvotxóc cov-
T»xí«. ld est, « Onemadmodum lucernz fulgorem
oleum nutrit, ita facem libidinis accendit mulieris
conversatio. » Quod si ifa est, quanto periculo ob-
jicit animam is qui frequens adesse mulierum affati-
bus non pertimescit ?
4 Simulationes. Lege, simuftates, at apud Cassia-
dicti : Gillo, pecudum. Mentio fit apud Joannem Mos- (! num. Et hic est synonymia.
chum, cap. 19 Prati spiritalis : A6c por óMyov Soup
x&tyo ibcytyxag x0 f«vxiDtoy uou Oéüwxx aXcà, id est,
« Da mihi pauxillum aqua. Et ego afferens baucalem
meum dediej.» .
b Si alterius tenuerit manum. Optima institutio.
Nam ejusmodi attrectationes fomitem libidini sub-
ministrant; quas etiam vetat S. Pachomius art. 53
su Regulz» : « Manum alterius nemo teneat; sive
ambulaverit , sive sederit, aut steterit, uno cubito
distet àb altero.
c Familiaritasaptd feminas. Hanc cum mulieribus
familiaritatem etiam inter gravia monachorum pec-
cata recenset S. ]Bidorus, cap. 17 Regul» sue:
« Graviori autem culpe obnoxius est si temulentys
quisquam fuerit, si discors, si turpiloquus, si femi-
harum familiaris. » Quod sane attentius considerent
nonnulli monachi,qui nescio quo prztextu familiariter
cum mulieribus confabulantür. x quo sane &e omni
pudore et verecundia vacuos esse manifestant. Nam,
ut ait preeclare Trertallíanus, lib. de velandis Virgini-
bus : « Tam sancti viri est suffundi, si virginem vi-
derit, quam sancte virginis, si a viro visa est. » Quam
labern monasterlis attulerit pruriens hzccum mulier-
culis cofloquendi impetigo, horrendum dictu est. Nec
mirum. Nam, ut scribit S. Basilius, lib. de vera
Virginitate : Máleyua ü$ovüc &Qpew Ox)v. ld est,
« Viro mulier est voluptatis illex. » Et, ut recte
monet S. Leander, lib. de Institutione virginum :
« Dispar sexus in unum locatus eo titillatur instin-
ctu, quo nascitur et naturalis movetur flamma, si
incomposita attigerit. Quis colligavit ignem in sinu
8u0, et non comburetur? ignis et stupa sibi utraque
contraria in unum redacta flammas nutriunt : viri
sexus et femjn:x diversus si conjungitur, quo lex na-
ture provocat, commovetur.» Unde poeta :
Carpit enim vires paulatim, uríitque videndo
; Mn M pe , Utitq
e Increpatio sptritalis. Hoc loco increpatio spirita-
lis est qua monachus palam humiliatur et pudore of-
funditur, quod fit publica peenitentia, prostratione ,
rectoris objurgatione et similibus.
f Expulsione purgentur. Expulsio ista erat tantum
ad certos quosdam dies, jn quibus monachus coge-
batur ante fores monasterii manere separatus a
consortio fratrum, ad sui purgationem. Quz quidem
ad purgationem non valeret, si esset omnimoda re-
jectio. Id etiam planum est ex Regula S. Pachomii,
art. 87: «Qui abet pessimam consuetudinem ut
fratres suos sermone sollicitet, et. pervertat animas
simpliciorum ; tertio commonebitur : si contempse-
rit et obstinato animo in duritia perseveraverit, se-
parabunt eum extra imonasterium , et verberabitur
ante fores, dabuntque,ei ad vescendum foris panem
el aquam, donec mundetur a sordibus. » Juxta co-
dicem nostre Concordie, ut supra notatum est. Et
D art. 121 ejusdem Regul» : « Si autem in furto fue-
rit deprehensus triginta novem (plagis) verberabunt
eum, et foris dabunt ei edere panem et aquam tan-
tum, » etc. ld etiam clarum est ex Poenitentiali ms.
S. Columbani : « Qui transgreditur Regulam jussio-
nis vel discipling generalis, maneat expulsus sine
cibo, ut in crastinum recipiatur. » Et ita capiendi
sunt duo loci ejusdem Punitentialis : « Qui vero
praepositum suum despexerit, aut Regulam blasphema-
verit, foras repellendus est, nisi ípse dicat : Poenitet
me quod feci. » Et paulo post : « Verbosusque taci-
turnitate damnandus est, inquietus mansuetndine ,
gulosus jejunio, somnolentus Vgilia, superbus car-
cere, destitutor repulsione. »
5 Si injunctum fuerit, ete. Habetur apud S. Basi-
lium interr. $58 Regul. brev., et apud Rufinum,
: Abierit. Ad faciendum opus injunctum.
5 Coniradictiones , elc. Prov. xvn juxta Sepura.
$8) CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI. 990
tem. angelum. immisericordem ^ immittit. ei (Prov. A qui casu vas aliquod fregerit; qui damnum rei parv:e
xvii). Cum: autem certum sit quia non homini ob-
temperat, sed Domino dicenti, (Qui audit vos, me uu-
dit; et qui vos spernit, me spernit (Luc. x). Si com-
punctus est recordatione mandati, prius satisfaciat;
et ita (&i permittitur) impleat quod injunctum est.
€ VII. — Itetn ejusdem (cap. 1).
]nterroy. ^ Si obediens quis murmuret? — Resp.
Apostolo dicente : Omnia facite sine murmuratione
et hütsitatonibus (Phil. v). » Alienus sit a fratrum
unitate , qui murmurat; et opus ejus abjiciatur.
Manifest est enim, ille qualis est, quia infidelitate
agrotat, certam future spei fiduciam non gerit.
$ VIII. — Itetn ejusdem 4 (cap. 394).
Interrog. Qualibus correptionibus uti oportet in-
intulerit; ^ qui codice negligenter usus fuerit; qui
alicubi ad momentum secesserit; qui litteras ab
aliquo, vel quodlibet munus acceperit, vel episto-
Jam suscipiens occultaverit, sine abbatis consensu
rescripserit, vel quemlibet parentum seu s»cula-
Hum sine jussu senioris aut viderit, aut cum eo
locutus fuerit; qui seniori inobediems fuerit; qui
contumaciter seniori responderit ; qui erga seniorem
linguam Bon represserit, qui lascivus in lingua fue-
rit ; qui inhoneste incesserit ; i qui jocaverit, qui
satis riserit ; qui cum excommunicato locutus fue-
- rit; oraverit, comiederit; qui illusionem nocturnam
Patri non patefecerit. Hzc igitur et his similia
triduana excommunicatione emendanda sunt.
tér fratres ad emendationem eorum qui delinquunt? B Gravioris autem culpe obnoxius est, si (urbu-
— Resp. Hoc sit in judicio eorum qui przsuht, vel
quali *^odo corripi debeant : quia et ctas et
eruditio mulam habere facit differentiam poenz.
8 TX. — Ex RecuLA saNcTI lsiponi Episcopi (cap. 17).
e Delicta autem levia sunt, aut gravia. Levioris
culpe reus est, qui otiosus esse dilexerit; qui ad
officitm Vel collationem, vel ad mensam tardius ve-
nerit, f qui, in choro riserit, 5 fabulisque vacave-
rit; qui, relicto officio vel opere extra necessitatis
causam, forís discesserit; qui torporem, aut sof-
num amaverit; qui szpius juraverit; qui multilo-
quus fuerit, qui ministerium cujuslibet operis ih-
Jurictüm sibi sine benedictione susceperit, ac 'per-
acto opere benedictionem minime postulaverit; qui
injunctum opus negligenter, vel tardius expleverit ;
ginta. In versione communi paulo aliter : Semper
jurgia querit malus : angelus autem. crudelis mitte-
tur contra eum, juxta textum Hebraicum.
à Immittit. tà apud S. Basilium ,. éxerépec , in
presenti; apud Septuaginta £Zxreewcjii, in futuro.
b $i obediens, etc. Exstat apud S. Basilium interr.
sequ. et apud Rufinum cap. eodem.
€ Alienus sit. Ita apud Rufinum. In textu Greco
legitur, : &r»Xerplerc:. Sed legendum puto : &ra-
AotptoucÓ0n, id est, abalienetur, vel alienus sit, juxta
nostram eínendationem. Nam hic poena decermi-
fur in murmurantem, neinpe a fratrum societate
Beparatio.
4 Non exstat apud S. Basil. nev apud Rufinum.
e Delicta autem, etc. Hxc reperire est in Regula
edita S. fsidori, cap. 17 ; sed fere sumpta sunt ex ca-
pite supra citato Cassiani. |
Íf Q)ui in choro riserit. Hunc in choro risum ita
coercendum censuit S. Pachomius art. 1 Reguke
gus : « Si acciderit, vt psallendi tempore, vel oran-
di, aut in medio lectionis aliquis loquatur, aut ri-
deat; solvet cingulum, et inclinata cervice, mani-
bus ad infertora 'depressis, stabit ante altare, et a
principe monasterii increpabitur. Hoc idem faciet et
n conventu fratrum, cum a3ü vescendum pariter
convenerint. » Adversus eos qui in ecclesia rident,
invenitur S. Joannes Chrysostomus serm. 15 in epist.
ad Hebreos.
€ Fabulisque vacaverit. Quam ait utile in eccle-
sia tacere, at contra quam sit indignum omni ho-
mine Christiano et sancto vacare ibi fabulis, prz-
clare docet S. Ambrosius, lib. 1t de Virginibus :
« Mazima est virtae tacendi, prasertim in ecclesia.
Nulla te divimarsm sententia fugiet Jectonum, si
aurem admoveas, vocem premas ; » etpaule post: « Àn
lentus quisque sit, si discors, si turpiloquus, si fe-
minarum familiaris, si seminans discordias, si ira-
cundus, si alte et erect? cervicis, si mente tumidus,
8i jactanti incessu immoderatus, si detractor, susur-
fo, vel invidus, si praesumptor rei peculiaris, si pe-
euni: contagio implicatur, si aliquid przeter regula-
rem dispensationem superfluum possideat, si frau-
dator rei accepte vel commisss sibi, aut minus
commiss», inter hac si se de rebus secum allatis
extulerit, j vel de eis per ipobedientiam murmura-
verit, si rei majoris damnum intulerit, si furatus
fuerit, si perjaraverit, si falsum dixerit, si conten-
tiones et rixas amaverit, si manifestum convitium
fratri intulerit, si personam innocentis falso crimine
maculaverit, si contumaci animo seniorem despe-
quidquam estindignius, quam oracula divina circum-
strepi, ne audiantur, ne credantur, ne revelentur :.
circumsonari sacramenta confusis vocibus, ut impe-
diatur oratio pro salute depronipta omnium, cum
entiles idolis suis reverentiam tacendo deferant?
nde illud exemplum proditur. Alexandro sacrifi-
cante Macedonum rege puerulum barbarum qui ei
lumen accenderet, excepisse ignem brachio, aique
adusto corpore mansisse immobilem, nec dolorem
rodidisse gemitu, nec tacito poenam indieasse fletu
fVal. Maz. |. im, cap. 5). Tanta in puero barbaro
uit disciplina reverentit, ut naturam vinceret ; at-
que ille non deos, qui nulli erant, sed regem time-
bat. Quid enim timeret eos, qui si idem ignis con-
tigisset, arsissent? » Et paulo post : « Frequens sermo
est cutn plurima ranarum murmura religiose auri-
p bus plebis obstreperent, sacerdotem Dei praecepisse,
ut conlicescerent, ac reverentiam sacra deferrent
orationi : tunc subilo circumfusos strepitus quie-
visse. Silent igitur paludes, homines non silebuni?
Et irrationale animal per reverentiam | recognoscit
od per naturam ignorat : hominum tantam esse
immodestiam, ut plerique deferre nesciant men-
tium religioni, quod deferunt aurium voluptati? »
h Qui codice negligenter usus fuerit. Ita in Regula
excusa, sed apud Smaragdum corrupte legitur : Qui
quotidie negligenter visus [uerit. ]
i Qui jocaverit. Joca etfaceti: monacho vitanda
sunt. Oporfet enim eum esse 9Jux)v iy tic ópaMaue,
o9 Óià «i; eücpams)iae v6 xà) Onpipsvow idest, « sua-
vem in conversatione, nec facetosis sermonibus
jucunditatem venari, » inquit S. Basilius epist. ad
S Gregorium Theologum. Vide supra ad caput de
Taciturnitate. . ——
ji Vel de eis. Sibi ablatis.
991
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
xerit, si rancorem adversus fratrem tenuerit, si À debilitatem inferat membris : f quia sicut subditorum
peccanti in se et postea supplicanti veniam non con-
cesserit, si cum altero in uno lecto jacuerit, si extra
communem mensam privatim vel furtim quippiam
sumpserit, si alicubi extra consultum prepositi vel
abbatis discedens medio die, vel amplius commora-
tus fuerit, si, ut otiosus sit, falsam infirmitatem
pretenderit. Hxc et similia juxta arbitrium Patris
diuturna excommunicatione ^ purganda sunt; ut
qui graviter peccare noscuntur, acriori severitate
coerceantur.
$ X. — Ex RecuLA sancTI FaocTUOSI (cap. 15).
b Clamosum in locutione monachum, aut iracun-
dum,ridiculosum, subsanatorem sive detractorem esse
non decet. Qui ejusmodi est, et ssepe castigatus, non
fuerit emendatus, flagellis verberibusque curandus
est, et acriter emendandus, crebraque curiositate
et industria reducendus. Lascivus, petulans et su-
perbus sxpius suspendatur a cibo, et biduanis sive
triduanis maceretur inediis, operisque adjectione
eonficiatur : sermone et colloquio castigetur. Si ista
perpessus sxpe, minime fuerit correctus, plagis
emendetur instantius, reclusionibus diutine coar-
ctetur angustiis, * brevissime panis et aqua esu
sustentandus, donec se spondeat a vitio recessurum.
Iuobedientem, murmuratorem, contradictorem, sive
furtivis comestionibus atque 42 bibitionibus vacan-
tem supra scripta coercebit sententia : etin omnibus
omnino: monachorum * excessionibus congrua ani-
madversio adhibenda est secundum abbatis et se-
vitia per praepositos, ita et praepositorum negligen-
tías per semetipsum Deus judicabit.
$ XI. —Ex REcULA cujuspAM (cap. 19).
Excommunicationis mensura qualis esse debeat,
justum scientibus librare judicium 5 culpx:: modus
ostendit. Levioribus enim culpis levior est adhibenda
correptio; gravioribus vero h ferventior exhibenda
dámnatio. Proinde abbatis studio pensandum est, ut
$i aliquis frater in levioribus inveniatur obnoxius
culpis, usque 1 ad indictam sibi horam mensa prive-
tur: de gravioribus vero seu dierum vel mensium
definitio in longius protracta correptione 3 finiatur.
k Ea tamen Regula, ut si amplius quam septem die-
rum spatium excommunicationis percurrerit : quan-
B aiu peenitenti:e sub statuto tempore ordo retentus
fuerit ! sicut à mensa suo loco privatur; ita e£ in
ecclesia segregetur : ut * in loco, in quo antea fuit,
nec psalmum ? cantet, nec ullum ordinem teneat;
usque dum satisfactione humili cum cordis contri-
tione ab abbate vel a senioribus veniam mereatur.
Excommunicatus vero frater qui culpis gravioribus
. existentibus aut cellula recluditur, aut consortio
congregationis separatur, a nullo penitus aut ^ col-
loquia, aut visitationis munus fruatur : nisi tantum-
modo cui preceptum ab abbate fuerit. Si quis trans-
gressus hanc regulam fuerit, regulari ponitentix
subjacebit.
$ XH. — Ex RecurA saNcmI ÁuRELIAMI (cap. $0).
Superbis inobedientibusque, et iracundiam protra-
niorum judicium conveniens negligentiz, xtati, sive C hentibus nunquam parcendum, donec corrigantur
persons. Eritque summa discretione providendum,
ne gravia pro levibus inferantur; aut e contrario
. pro maximis levis et parva ultio erogetur. Mensura
namque et pondere zquo justitiaque pia et misera-
tione continua Pater vel prepositus debet excellere :
ut sic vulnus curet :egroti, quatenus salutem et non
* Purganda sunt. In Regula excusa additur : Et
flagellis emendanda.
b Clamosum, etc. Habetur in Regula ms. S. Fru-
Ctuosi episcopi Bracarensis cod. Crassensis, et in
libello cxiv Sententiarum de rectoribus Ecclesise,
usque ad illa verba : Crebraque curiositate, etc.
Clamosum autem esse monachum turpe est admo-
dum. Nam rusticitatis est symbolum peo» ti gov
Acsiv, id est, alta voce loqui, inquit "Theophrastus.
charactere de rusticitate. Unde apud Plautum initio
Mostellarize clamosus sic objurgatur.
Quid tibi malom, hic ante des clamitatio est?
Àn ruri censes te esse? Abscede ab zdibus,
Abirus, abl directe, . . . .
€ Brevissime. Ita in Regula ms., id est parcissime.
Vel certe- legendum, brevissimi?
4 Dibitionibus. ld est, potationibus. Hoc vocabulo
utitur S. C:esarius archiepiscopus Arelatensis, serm.
6. « Nam qui de choro psallentium it ad comessa-
tones inhonestas, bibitionesque furtivas. »
e Ezcessionibus. ld est, excessibus.
f Quia sicut subditorum vitia, etc. Nota. Subditi
hic a przlatis judicantur : sed prxlati a Deo severius
quidem, nempe in illo severissimo et districtissimo
judicio judicandi sunt.
5 Culpe modus. ld est, culpixe ratio, scilicet gra-
vitas, aut levitas, aliz«pue circumstantize.
b Ferventior. Id est, asperior, acerbior.
$ XIII. — Ex RecuLA saNcTI FenAaEoL! (cap. 22).
Ut convitium vel maledictum ex ore monachi non
procedat; neque lingua in impatientie excitationes
soluta effrenatum quid ministret ostiis labiorum ;
sed commotus ira, (P ut est humanitatis) dicat :
Pone, Domine, custodiam ori meo, et ostium cir-
i Ad indictam sibi horam. Indicta hora est, ut si
fratres sexta, ille nona, ille vespere reficiat.
) Finiatur. Id est, determinetur.
k Ea tamen Regula. Supp. servata. Hzc autem
spectant ad leves culpas, quorum poenam diffinit, mox
de gravioribus acturus. EL sensus est: quemadmo-
dum oh leves culpas excommunicatus suo loeo in
mensa privatur, ita iu ecclesia segregetur, et nullum
almum cantet : si tamen ejusmodi excommunicatio
p excesserit septem dierum spatium.
l Sicut a mensa. Legendum videtur, sicut in
mensa.
m ]n loco in quo antea fuerat. Non taníen sequi-
tur, ut in alio loco psalmum cantet.
2 Cantet. S. Benedictus dicit, imponat. Ex quo
patet idem esse imponere, ac cantare. Sed de hoc
verbo infra.
9 Colloquia, eic. Archaismus. Nam olim verbum
fruor, accusativo jungebatur.
P Ut est humanitatis. Id est , ut est infirmitatis et
imbecillitatis bumanz. Phaedrus lib. n Fab.
Humanitati qoi se noa accommodat,
Plerumque poenas oppelit superbiz.
Pic humanum, apud Terentium in Heautontim., act.
$C. 1:
* Homo sum, humani a me nihil alienum puto.
Ut humanum factum, humanus error, ex humana
fragilitate manans.
$995
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI.
994
cumstantie labiis meis (Psal. x1). Adjungat et illud : A promoveri, ne, addita dignitate, radicata in eis prze-
Dixi, Custodiam vias meas ; ut non delinquam in lin-
gua mea (Psal. xxxvii). Habens illud Apostoli ante
oculos suos : Quia neque maledict regnum Dei possi-
debunt (Cor. vi). Si quis ergo his indumitus mente
proruperit, * triginta diebus ab omnium fratrum col-
loquio habeatur.alienus, donec agnoscens se b tan-
tummodo in congregatione * solitudinem incurrisse,
veniam eligat postulare.
$ XIV. —EjUspEM 4cap. 29).
Adillos qui post correctionem impugnantes judicia
seniorum nituntur excusare peccatum, et non ad poeni-
tentiam recordatione delicti, sed ad duritiam indigna-
tionis nimium migraverint ; 4 respice istam senten-
tiam : ut * quandiu a proposita intentione revocentur,
et ! cum ore mentis manifesta emendatione depomant,
secundum arbitrium abbatis arduz omnino subjaceant
disciplinz: quianon dixerunt : Peccatum meum ego co-
gnosco ; sed dixerunt, quod 5in Isaia propheta de rebel
libus legitur : Nullus est qui agat penitentiam super pec-
catum suum, dicens : Quid feci ? Illi namque se prioribus
anteponunt, et aliorum loca non erubescunt elatio-
nis vitio invadere, ac praeceptis Dominicis contradi-
eunt, quibus ita jubemur : Quicunque voluerit inter
vos major fieri , sit vester minister (Matth. xx) ; et qui
voluerit inter vos primus esse, erit vester servus (Marc.
x). Abbatis vel etiam reliquorum increpatione con-
fusi ad locum proprium quem reliquerant revocen-
tur: quos ad majorem gradum tardius decernimus
' * Triginta diebus, etc. Hzc fuit olim usitata a
priscis illis Patribus excommunicationis ratio, qux
certo dierum, aut mensium, aut annorum numero
diffinitur pro delictorum modo, et ratione S. Fru-
ctuosus episcopus Bracarensis, cap. 17 Regule : « Si
nec sic se emendaverit, flagelletur acerrime, et
irium mensium spatio excommunicationis vindictam
suscipiens sub pcenitentizx districtione solus recluda-
tur in cella.» S. Isidorus, cap. 17 Regulz :« Hzc igitur
et his similia triduaua excommunicatione emendanda
sunt.» Et cap. 18: « Si excommunicatio biduana
fuerit, excommunicato nihil alimenti tribuendum
est. » Concilium Epaonense, can. 24 : « Si quis ser-
vum proprium sine conscientia judicis occiderit, ex-
communicatione biennii cenfusionem sanguinis ex-
piabit. » Concilium Eliberitinum, can. 55 : « Sacerdo-
ies si tantum sacriflcantium coronam portant, nec
sacrificant, nec de suis sumptibus aliquid idolis prz-
Stant, placuit post biennium accipere communio-
nem. » Concilium Agathense can. 62 : « Si quis pro-
prium servum sine conscientia judicis occiderit, ex-
communicatione , vel penitentia biennii reatum
emendabit. » Et can. seq. : « Triennio a commu-
nioue priventur Ecclesie. » Aurelianense iu, can.
Á : « Quod si quilibet antistitum, vel clericorum quod
supra scriptum est, vitare voluerit, triennii excommu-
nicatione multetur. » Concilium Turonense 1, can.
20 : « Nam si inventus fuerit presbyter cum sua pre-
sbylera, aut diaconus cum sua diaconissa, aut sub-
diaconus cum sua subdiaconissa, annum integrum
excommunicatus habeatur.» Concilium Nicenum ,
can. 11 et multis aliis. Ancyranum, can. iv. S. Basi-
lius, epist. 5 ad Amphilochium, can. 58 : *O potx euoac
té. Ectot) &xociynroc (arat coy &yacpatov, Id est,
«Moechus quindecim annis a sacramentorum comniu-
nione arcebitur. » Et multis aliis locis. — .
.,P Tantummodo, Videntur deesse hwc verba, ob
id, vel similia, t tot otn
B
C
D
sumptio prevalescat.
$ XV. — Item ejusdem (ex eodem capite).
Illos igitur monachos quos vel unius diei finis dis-
cordes invenerit, qui usque ad vesperam lites tra-
hunt, et ante non excludunt odium quam sol eogno-
scat occasum (Eph. 1v), qui ^ dicenti Apostolo per
inobedientiam contradicunt, statuimus tandiu absti-
nentia macerandos, quandiu ad veram se concor.
diam ultronea satisfactione convertant. Quibus post
longum 1 scandalum paciflcare in occulto non li-
ceat, ne aliquid fictum puritas charitatis admittat :
sed sit eorum reconciliatio publica, quorum £fit dis-
cordia manifesta. Fratribus ergo cunctis astanti-
bus veniam invicem postulent, quia uterque reus
diuturna simultate notatur, dum unus indulgentiam
petere destitit, aut alter rogari desiderans non dimi-
sit. Et ideo impius mansit impoenitens : bic damnan-
dus posterum, ille post culpam. Propterea offensus
jste iram in contemptu Evangelii non retineat, sed
cito ad illud recurrati exemplum : Dimittite, et dimit-
tetur vobis (Luc. vi). Et illud Apostoli : Induite vos
k sicut electi Dei, et dilecti viscera misericordie, beni-
gnitatem, humilitatem, modestiam, patientiam, sup-
portantes invicem, donantes vobismetipsis, si quis ad-
versus aliquem habet querelam, sicut et. Dominus
donavit vobis, ita et vos (Col. 111). Ille vero qui inju-
riam intulit, hujuscemodi exemplo velociter terrea-
tur : Facit Dominus judicium injuriam patientibus
t Solitudinem. Solitudo hoc loco est a fratrum
gocietate separatio.
4 Respice istam sententiam. Legendum videtur ;
Respicit 15ta sententia.
e (Quandiu. ld est, donec. S. Cxsarius in Recapi-
tulatione : « Quandiu dignam penitentiam agens hu-
militer veniam petat. »
f Cum ore mentis. Locus corruptus. Lege tumo-
rem mentis, ut in cod. Vindocinensi.
5 [n lsaia. Ita in cod Vind. Sed hic locus exstat,
non in Isaia, sed Jeremie cap. xvni.
h Dicenti Apostolo. Nempe ut sol non occidat super. .
iracundiam nostram ; cui non obtemperant ii qui so-
lis occasum non proveniunt, ut cum fratribus in
gratiam redeant.
i Scandalum. Scandalum est rixa, jurgium, dis-
sensio, pugna, ut supra notatum est. S. Gregorius
Turonensis, lib. v Hist., cap. 10: « Nam hi perpe-
trato scelere ad Burdegalensem civitatem venientes,
orto scandalo, unus alterum interemit. » Et lib. x,
cap. 15, agens de illa seditione exorta inter sancti-
moniales ccvnobii S. Radegundis : « Cum autem
scandalum quod serente diabolo in monasterio Pi-
clavensi ortum, in ampliorem quotidie iniquitatem
consurgeret. » Id etiam patet ex psalmo cxvii, cap.
21, pax multa diligentibus legem tuam, et non est illis
scandalum. Ubi i et scandalum opponuntur. Unde
Apollinarius in Metaphrasi, ubi Septuaginta scribunt
axéydoOov, posuit veixoc, id est contentio, rixa.
4
»es Uds tt veixog Ex ovat.
ld est, « neque aliquarm rixam habent.»
j Exemplum. Id est, testimonium, auctoritatem, ut
etiam paulo post dixit : hujuscemodi exemplo, etc. —
k Sicut electi Dei. Omissa est vox sancti, quoe hac
verba sequitur. '
-
995
$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
996
(Psal. cxLv). Et alibi : Quo seminaverit homo, hec A prima die confessus fuerit, i viginti quatnor psalmos.
et metet (Gal. v1).
$ XVI. — Ex PaucEPrIS ET lwsTiTUTIS. SANCTI
PACHOMII.
^ Qui injuste judicaverit, » injuste ab aliis con-
demnabitur. * Si unus e fratribus, aut duo, vel
tres d scandalizati ab aliquo recesserint * de domo et
postea venerint, ventilabitur inter eos et scandali-
zantem judicium ; et si reus inventus fuerit, mona-
sterii regulis emendabitur.
& XVII. — Ex Recura sawcT! CoOLUMBANI.
t Si quis detraxerit abbatem suum, septem dies
unum 5 paximatium : si fratrem. suum, xxiv. psal-
mos : 8i secularem, xii psalmos.
' & XVHI. — Item ejusdem.
$ XIX. — Item ejusdem.
k Qui autem rixam commiserit, septem dies poe-
niteat. Qui vero suum prepositum despexerit, aut
Regulam blasphemaverit, ! foras repellendus est;
nisi ipse dicat, Poenitet me quod dixi. Si autem non
se humiliaverit » quadraginta diebus poeniteat, quia
superbi: morbo detinetur.
| 8 XX. — Item ejusdem. -
n i» cum illo qui ? celle sux cohabitalor non est,
confabulari quantulumcunque prasumpserit, P su-
perpositio. . s
$ XXI. — Ex Rzcura CUJUSDAM.
Si quis seniori detraxerit, non seniori detrahit,
sed Deo, 4 cui opus facit. Si vero hoc frequenter
bh Si quis iracundiam, vel tristitiam, vel invidiam B facit, * abscindatur a fraternitate ac sollicitudine
tenet contra fratrem suum i ut tempus tenuerit ;
ita erit poenitentia ejus in pane et aqua. Si vero
a Qui injuste judicaverit, etc. Exstat in edita S.
Pachomii Regula, art. 98.
b Injuste ab aliis. Lege, juste ab aliis, ut in Re-
gula excusa.
c Si unus e fratribus, etc. Hxc non exstant in Re-
gula S. Pachomii excusa.
d Scandalizati. Id est, opprobriis et contumeliis
affecti, aut verberati.
e De domo. Id est, de classe sua. Vide supra.
f Si quis, etc. Hxc habenturin Penitentiall ms. S.
Columbani cod. Flor.
8 Pazimatium. Supple, ei detur. Detractori unicum.
paximatium datur mulcta nomine, quia quotidie mo-
nachi, Agyptii maxime, quos in multis sequitur S.
Columbanus, duo quotidie paximatia viritim acci-
piebant, ut clarum est ex Cassiano, coll. i1, cap. 9 :
« Preposuere cunctis illis refectionem solius panis,
cujus modum in duobus paximatiis statuerunt. »-
Coll. xit, cap. 15, et lib. iv de Institutis renuntian-
tium, cap- 14. Paximitium, seu paxamatium, vel
paxamas, atque etiam paxamades, et paxamadium
[varie enim scribitur hoc nomen) est panis recoctus,
is coctus. Suidas : Ilazap&c ó Otmvpoc &proc £oxc 0d
Mte '"Popatxái. ld est, « Paxamas bis coclus panis. »
Est autem vox Latina.» Et alibi : Aizvpoc «proc vapa
*Poyuaiote ÀAgyópsyoc XabousAe, id est, « recoctus panis
a Latinis dictus paxamas. » Quidam nomen dedu-
cunt a Paxamo, rei culinarie scriptore, eujus me-
minere Suidas et S. Hieronymus lib. 1 contra Jovi-
nianum. Ín Glossis lsidori dicitur. Paxramatium,
panis subcinericius. Aimvpoc &proc est denuo coctus
panis. Hesychius, &írupot &prot ix Geurípou órcópavor,
1d es$t panes secundo cocti. « Athenzeus, lib. nr: ot
Qixupot O4 slaiy cwec &prot cpugévrsc* id. est, « Re-
cocti vero sunt quidam panes deliciosi. » Sed hi non
sunt monachorum, quia dulciariorum arte medicati.
Idem quod bucellatum. Nam Palladius monachorum
auem, quem alias appellat paxamatem, ut cap. de
aulo simplice, in Macario Alexandrino vocat fov-
x€)hroy * xikgac «0 fouxi)Akroy Ó siysw, id est,
« cum fregisset buccellatum quod habebat. » Et Leo
in Constitutionibus militaribus panem siccum mili-
tarem, qui vulgo dicitur buccellatum, appellat paxa-
madium, e& paxamadem. Constit. 10, $ 15 : Aemávny
£xtt» "i Tabapaóiou, id est, « sumptum habere vel
paxamadii. » Et Constit. 12, $ 524, inter alia statuit
ut miles in die belli ferst «aXapá3nv Ev có etorovy-
Tue. id est, paxamatium in sell: marsupio. Buc-
cellati mentio fit Cod. leg., de erogatione militaris
atnonc. Meminit Spartianus in Pescennio Nigro :
« Buccellato jubens milites et omnes contentos esse. »
Olympiodorus appellat £epóv apto», id est, panem
siccum :scribitque inde milites buccellarios appel-
l:tos esse, hancque denominationem datam cis tem-
» fraterni corporis. Si vero poeniteat, remittenda sunt
peccata sua, Detrahentem, inquit Propheta, secreto
pore Honorii imperatoris, non modo Bomanis mili-
tibus, sed etiam Gothis. Sed hoc nomen maxime
Galatis seu Gallogrz»cis militibus attributum est.
Suidas ; Oi Bovxt))aptuot "EJXnvoyal&rat Ovopatovruu,
xal Xj Bovxs))apiev 7&pu YoÀoypouxie" id est, « Buc-
cellarii Gallogrzeci nominantur, et Buccellariorum re-
io Gallogrzcia. » Buccellariorum mentio fit. Cod.
g., ult. ad legem Juliam, de vi pricata, vel, etc.
' h Si quis iracundiam. Hoc capitulum exstat in
Paenitentiali ms. S. Columbani cod. Eior.
' 1 Ut tempus tenuerit. Nempe iracundim, id est,
quanto tempore frater ille iracundiam servaverit.
j Viginti quatuor psalmos. Supple recitet.
k Qui autem rixam commiserit, Mabetur in eodem
Ponitentiali ms. cod. Flor. :
| Foras repellendus. est, Expulsip illa erat tantum
ad tempus : ita ut expulsus resideret apte fores mo-
riasterit, donec revocarctur, ut supra explicatum est.
' € Quadraginta diebus poeniteat. Nempe iu choro
prostratus coram omnibus in synaxi, cum videlicet
expulsus ille revocatüs fuérit ab abbate Qus sane
nostram opinionem de repulsione ad aliquot, certos
dies confirmarit; quia si is qui non poenitet, foras,
.expellitur, eur ei quadraginta dierum p«euitentia
imponitur, si postea non sit revocandus ?
' ^ Si cum illo, ec. Hic textus habetur in ms. Pee-
nitentiali S, Columbani cod. Flor. emendicatus a
Cassiano, quem in quibusdam sequitur S. Colum-
banus, lib. rv de Institutis renuntiantíum, cap. 6.
* Celle suc .cohabitator nen est. Quia monacbi S.
Columbani duo habitabant in cella juxta institutum
monachorum JEgyptiorum , utsupra observatum
est ; et ejusdem cellze babitator syncellita dicebatur,
apud Cassianum, coll. xx, cap. 2.
Y Superpoasitio. Supple ei injungatur, lnielligitur
superpositio silentii. Nam in hoc S. Columbani Pue-
nitentiali passim reperiuntur superposujones silentii ;
jejunii vix repereris. Unde cum in boc Peenitential
dicitur tantum superpositio, subaudi co silentii. Quid
sit superpositio et superponere, infra dicetur.
4 Cui opus facit. Lege, Cujus opus facü, ut in cod.
Vindocinensi, nempe przlaturam. Sunt, enim przlaü
Dei vicarii. « Qui in Christi thronum successerunt,
de quo ipsi sermocinantur, de quo Christys dedit
eis ministerium reconciliationis, » docet S. Joan.
Chrysostomus serm. $ in epist. ad Cologsenses.
r Ábscindatur a fraternitate. ld est, separetur a
consortio fratrum, excommunicetur.
» Fraterni corporis. Id est, fraternze congregatiopis
Corpus est congregatio, communitas, collegium.
AElius Lampridius i. Alexandro Severo : « Corpora
omnium constituit vinariorum, lupipariorum, cali-
gariorum, et omnino omnium artium. a
57
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXI.
998
proximo suo, hsnc persequebar. (Ps. c). Si quis in- A cum junioribus verba otiosa narrare voluerit, 5 aut
ventus fuerit in aliquo spernere seniorem suum, non
hominem spernit, sed Deum, et reliqua. Si quis, hoc.
faciat, poeniteat, et reconciliabitur seniori suo : et
omnia qu:zecunque senior przceperit, secundum man-
datum Domini explenda sunt,
$ XXIL — Ex RxcuLA sawcTI RBasiLy (cap. 25).
Interrog. * Unde et noctarnz phantasi inboneste.
ac turpes ascendunt ad nos ? — Resp. b Veniunt qui-
dem bzc maxime ex diurnis animz motihus et. ac-
tibus indignis et incongruis. Si enim vacet in judiciis
Dei, expurgatur anima ejus per meditationem legis.
divinz, et studium verbi Dei : ibique si indesinenter
curam gerat semper requirens ei scrutans quid sit
quod placeat Deo, «talia habebit etiam somnia.
$ XXII. — Ex BRecura saxcrI leiponi (cap. 25)
Qui nocturno delusus phantasmate fuerit , tem-
pore officii in sacrario stabit ; nec audebit eodem.
die in ecclesiam introire, etc.
$ XXIV. — Ex REcuLA TARNATRNSI (cap. 18).
4d Ad convivium pupüale fratrum nullus accedat,
ne per lasciviam szcularem quas sunt szculi reco-
gnoscat, * quod absit, ad mundi hujus vitam, etai non
corpore, animo revocetur, sicut dixit beatissimus
Cyprianus (Epist. 1) : « Adulterium dum videtur,
discitur, » f Qui joculare aliquid vel risui aptam in
conventu fratrum proferre presumpserit, vel qui
à Unde nocturna, etc. Exstat apud S. Basilium in-
terr. xxii Regul, brev., et apud Rufinum, cap. 29.
-b Veniunt quidem hec maxime, cic. Huic non
absimile est id'quod docet S. Leander lib. de Instit.
vir., cap. 5. « Quos (juvenes) àd hoc diabolus objicit
et virgineis opponit oculis, ut formas eorum, quas
pér diem viderit virgo, meditetur in nocte. Quod si
contradicat mentis ratio, talesque imaginatjones ab
animo respuat, recens tamen visio et corporalis in-
spectio memoria exhibet formas quas videndo didi-
cit. Et, si paululum talis imaginatio oblectet. men-
tem, occurret etiam per somnium quod viderit ocu-
lis : sic diaboli sagittis corpus virginis vulneratur, et
infigitur cordi amor noxius, ut quod in nocte re-
cordata esí, cum amore velit adhuc videre in cra-
stinum. »
* Talia habebit etiam somnia. Ut S. Caesarius ar-
chiepiscopus Arelatensis , qui cumi interdiu semper
Deum in corde haberet, in convivio, in itinere, in
collocutione, in consessu, etiam in somno semper
meditabatur , ut scribit Cyprianus lib. i de ejus
i3.
4 Ad convivium nuptiale. Nuptiis interesse mona-
chis interdictum est concilio Ántissiodorensi, can.
29 : « Non licet abbati, nec monacho, ad nuptias am-
bulare. » '
* Quod absit. Lege, et quod absit.
f (ui joculare aliquid. Hec. et sequentia videntur
ascribenda Regulz Orientali, ita ut illis hic titulus
prefigendus $t : Ex regula Orientali. Nam multa
ie sumuntur ex Regula S. Paclhomii, quod sane, ut.
u
supra notavimus , usitatum est Reg
! & Orientali,
nón Tarnatensi.
5 Aut habere amícitias «tatis infirma. Jtas in-
firma pueri sunt. In Regula S. Pachomii, art, 90 :
« Si deprehensus fuerit aliquis de fratribus libenter
habere amicitias ztatis infirmz, jncrepationi, ut
dignus est, subjacebit. Si quis quzlibet invenerit,
inventa non celet, et cognoscenda mon occultet.
Quod si reperta unius diei spatio, convincitur reten-
tasse, furti contagio se maculatum esse cognoscat.
h Si quis eum qui districtionem monasterii non fe-
rens, fugam meditari cognoverit, si non statim pro-
diderit, perditionis illius participem se esse, non du-
bitet : et, tandiu a conventu fratrum sequestrandus,
quandiu ille valeat revocari. Si quia. hsc non, omni.
virtute studuerit Dpinino placitura servare, et semel
ac secundo correptus non emendaverit, reprehensa
juxta :xtatjs formam convenit vindicari,
$ XXV. — Ex REGULA SANCTI AURELIANI EPISCOPI.
(cap. 40).
Superbis, vero inobedientibus, et iracundiam pro-
trahentibus, nunquam parcendum, donec cortigan-
tur.
$ XXVI. — ExsvspEu (cap. 41).
Pro qualibet culpa si necesse fuerit flagelli acci»
pere, ! disciplinam, nunquam legitimus excedatur nu-
merus, id est, i triginta et novem, et quamlibet juste
disciplina teneatur; tamen secundum illud bonita-
tem el disciplinam, paternum affectum sanctus ablas.
circa omnes teneat, secundum Apostolum : Tanquam
si nutriz foveat X pullos suos. (Ps. cxvim).
cum pueris ridere et ludere, et habere amicitias zeta-
tis infirmz, » etc. 77
h Si quis eum, etc. Ex Reg. S. Pachomii, art. 124:
« Hzc est ultio in eum qui fratrem de domo perdide-
rit, tribus diebus aget publicam poenitentiam. Quod
si eadem hora qua fugerit, non nuntiaverit Patri,
reus erit peccati. »
i Disciplinam. Id est, correctionem. Vide superius
adnotata. |
j Triginta et novem. Juxta S. Pauli flagellationem,
ut supra notatum est: cujus ftagelationis ratio, ita
describitur apud Bedam qtzstione 2: libri Qo:estio-
num váriarum, ex quadam pictura de Pauli à Judzis
flagellatione oma in Angliam allata : « Quod ita in-
telligendum , ab antiquis ita intellectuih. testatur
etiam pictura ejusdem libri quam reverendissimus
ac doctissimus Cudus (alias Chidonius) órientaljum
Anglorum antistes veniens a Roma secum in Britan-
niam delulit: in quo videlicet libro otnnes pene
ipsius Apostoli passiones, sive labores per loca op-
portuna erant depicts. Ubi ita hie locus depietus,
quasi denudatus jaceret Apostolus laceratus flagris,
lacrymisque perfusus : superastaret autem ei tortor
quadrifidug: habens flagellum in manu , sed unam e
fidibus in manu sua retentam : tres vero reliquas
solum ad feriendum habens exertas. Ubi pictoris
sensus facillime patet, quod ideo ternis fidibus eum
fecit verberare, ut. inde plagarum quadragenarium
numerum non compleret. Si enim quaternts fidibus
percuteret, decies percutiens sexaginta(lege, quadra-
ginta) plagas faceret ; si vero ternis tredecies fe-
riret, inde quadraginta plagas non impleret. » Sed.
tantum novem et triginta. NN
k Pullos suos. Yn communi versione, Filios suos, ut
in textu Graco, «à éavcüc téxva. ltaquelege: Par-
vulos suos (1 Thess.), ut infra c. $9.
. 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
nm—————————————MUUUUUUADAAAAAAAMAsa Imm eM '"'J]) um uut CDD CC CR
CAPUT XXXII.
DE GRAVIORIBUS CULPIS.
$ I. — Ex Recuta. sawctI BexepicrI. '
4 Is autem frater, qui gravioris culpa: noxa tene-
tur, suspendatur [a mensa simul, et ab oratorio.
Nullus ei fratrum in ullo jungatur consortio neque in
colloquio. Solus sit ad opus sibi injunctum, persi-
stens 5 in poenitentize luctu : sciens terribilem illam
Apostoli sententiam dicentis : traditum hujusmodi
hominem Satanse in interitum carnis, ut spiritus
salvus sit in 'die Domini (I Cor. v). Cibi autem re-
fectionem solus percipiat, mensura vel hora, qua
previderit ei abbas competere. « Nec a quoquam
benedicatur transeunte, 4 nec cibus, qui ei datur.
$ II. — Ex REcurA PATRUM.
e Si quis vero monachus furtum fecerit, quod po-
tius sacrilegium dici potest, id censuimus ordinan- B
dum, f ut junior virgis exsus tanti criminis reus
nunquam officium clericatus excipiat. Si vero
£ jam clericus in id facinus fuerit deprehensus, no-
minis ipsius dignitate privetur. Cui sufficere potest
pro actus aui b levitate impleta poenitentiz satisf.
ctione 1 communio. '
* Is autem frater , etc. Hic agitur de majori ex-
communicatione, quamvis omnes illius effectus non
exprimantur brevitatis causa. Nam excludi a mensz
parücipatione, ab oratorio, a consortio et colloquio
ominum, ut hic manifeste habetur, sunt effectus
majoris excommunicationis. Quod etiam suadent illa
verba : Sciens terribilem illam Apostoli sententiam,
eic. ; ille enim proprie dicitur tradi Satane, qui
majori excommunicatione plectitur.
b In penitentie luctu. Goncilium Tarraconense 1,
can. 1, de Monacho poenitentiam agente : Peni- C
tentic lamentis incumbat.
€ Neca quoquam benedicatur transeunte. Nempe cum
ipse excommunicatus alicubi solus operatur. Alioqui
in cella residere debet, ut postea videbitur. Bene-
dictio autem hsc est, quam junior a seniore trans-
eunte petere debet. Unde Magister cap. 15: « Pe-
tenti. benedictionem nullus respondeat : Deus. Licet
tamen assurgere salutanti, caput inclinare, aut nu-
dare humanitatis officio, vel vitandi scandali causa,
ut docet Angelus in verbo, Excommunicatio ; de
Grafflis lib. 1v, p. 4, c. 12 ; Millardus, cap. 101 ; Sai-
TUS, lib. i1, cap. 14.
. d Nec cibus qui ei datur. S. Fructuosus episc., cap.
4 Regule: « Et hoc ab abbate exsufflatum et non
sanctificatum. » Magister , cap. 12: « Quidquid ei
porrigitur, a nullo signetur. »
e Si quis vero monachus, etc. Hxc habentur in
secunda Regula Patrum cod. ms. Flor., cujus ini-
& Il. — Ex Recura 8ANCTI FERREOL! EPISCOPI
(cap. $9).
j Furti conscium, si adhuc vocare monachum
possumus, quasi adulterum secundum flagellis subdi
et magna conteri- afflictione jubemus, dantes illi
k unam cum fornicatione sententiam : quia luxuria-
tus est, cum furaretur. Similes enim eos non in-
congrue dicimus, quos in sacra lectione pariter po-
sitos invenimus. Dicit ergo Dominus per prophe-
tam : Non est. scientia Dei ! super terram (Ose 1v) ;
et paulo post : Furtum et. adulterium. inundaverunt
(Ibid.) ; et iterum in psalmo : Si videbas (arem, "» si-
mul currebas cum eo, ? et adulteris portionem (uam
ponebas (Psal. .xix). Legimus etiam in Evangelio
Dominum ^ dixisse : Fornicationes, furta (Matth.
xv). Nec moratus addidit: Hecsunt gue coinqui-
nant hominem (Ibid.). Ex his profecto intelligere
possunt horum scelerum servi quia, sicut zqualiter
his dominantur vitia, zqualiter debetur et peena.
&$ 1V. — Ex RecuLA saNCTI FRUCTUOSI EPISCOPI
(cap. 16).
? Monachus 3 parvulorum aut adolescentium con-
€ Jam clericus. Apud. Ivonem et Burchardum le-
gitur : Jam ordinatus.
h Levitate. Lege stultitia.
1 Communio. Apud eosdem legitur : Sola communio.
ij Furti conscium, si, etc. Hzc habentur in libello
c et xiv Sententiarum de Rectoribus, ubi S. Ferreo-
lus appellatur presbyter.
k Unam cum f[ornicatione sententiam. Lege cusss
ornicante, ut in praefato libello. Unam sententiam,
id est idem judicium.
l Super terram. In vulgata versione : In terra.
m Simul currebas. Ita in Regula Magistri, cap. 132,
juxta Psalterium Romanum.
» Et adulteris. Lege : Et cum adulteris.
» Dixisse, Fornicationes, furta. Apud Smaragdum
legitur : « dixisse: De corde enim exeunt adulteria,
fornicationes, furta, et reliqua. »
P Monachus, etc. llxc habentur eodem cap. 16,
in Regula ms. S. Fructuosi episcopi cod. Crass. In
libello 444 Sententiarum de Rectoribus, ubi qs
v«ó monachus, additur : Vel clericus, et apud Hen-
ricum Canisium, tom. V antique lectionis, parte ii.
Refertur etíam a Burchardo, lib. xvii Decreti, cap.
95, ex dictis Basilii, sed non ita recte. Nam hoc ca-
itulum nusquam repereris apud S. Basilium, sed
u Regula S. Fructuosi Bracarensis, ut ex dictis
notum est: quamvis hic referatur paulo contra-
ctius, et varient quzedam. Apud eumdem Burchar-
dum initium hujus capitis ita legitur : Clericus vel
tium est : Cum in nomine Domini una cum fratribus J) monachus adolescentium vel parvulorum | insectator.
nostris convenissemus. Quamobrem titulum, qui hic
desiderabatur, supplevi in hzc verba : Ex Regula
Patrum: fretus etiam auctoritate Smaragdi, qui scri-
bit : « Et alii Patres dixerunt : Si quis vero mona-
chus, » etc. Proferuntur etiam a Burchardo, lib. ir,
cap. 64, et Ivone Carnotensi, parte xii Decreti, cap.
51, ex concilio Agathensi, can. 2 : « Si quis clericus
aut monachus. » etc. Quz tamen non exstant in di-
cto concilio. Quare arbitror citationem esse vitiosaim.
1 Ut junior viryis cesus. Furti reos monachos in-
differenter flagellationi subjicit S. Pachomius art.
n ius sanctimoniales S. C:wsarius Arelatensis cap
q« Parvulorum aut adolescentium consectator, etc.
Ejusmodi cum junioribus familiaritates etiam alio-
rum Patrum Regul proscribunt; S. Pachomii art.
90 : « Si deprehensus fuerit aliquis de fratribus li-
benter cum pueris ridere, et ludere, et habere ami-
citias statis infirmz, tertio commonebitur, ut rece-
dat ab eorum necessitudine, et memor sit honesta-
tis ac timoris Dei. Si non cessaverit, corripiatur,
ut dignus est, correptione severissima. » Orientalium
seu Tarnatensium cap. 14 : « Qui joculare aliquid,
.vel risui aptum in conventu fratrum proferre prze-
sumpserit, vel qui cum junioribus verba otiosa nar-
rare voluerit, aut habere amicitias setatis infirmi,
D—-— P ow
1001
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXII.
1002
sectator, vel qui osculo, vel qualibet occasione A municant, nonstent, sed in alia ecclesia secrete
turpi * reprehensus fuerit inhiare, 5 probata paten-
ter per accusatores verissimos, sive testes ^ causa,
publice verberetur ; 4 coronam capitis, quam gesta-
bat, amittat * decalvatusque turpiter opprobrio pa-
teat, f omniumque sputamentis oblinitus in facie,
probraque xque suscipiat, vinculisque arctatus fer-
reis carcerali sex mensibus angustia maceretur, et
triduana per hebdomades singulas refectione $ pa-
nis exigui hordeacei vespertino tempore sublevetur.
Post deinde, expletis his mensibus, aliis sex mensi-
bus succedentibus sub senioris spiritalis custodia
segregata b in corticula degens opere manuum et
oratione continua sit i contentus, vigiliis et fletibus,
et humilitate subjectus, et peenitenti:e lamentis ve-
niam percipiat : et sub custodia et sollicitudine duo- D
rum fratrum in monasterio ambulet, nulla privata
locutione vel concilio deinceps juvenibus conjun-
gendus.
$ V. — Ex REcULA CUJUSDAM (cap. 6).
Hi vero fratres, qui gravioribus culpis in poni-
tentia detinentur, in ecclesia cum c:eteris, qui com-
ijucrepationi, ut dignus est, suhjacehit. » S. Isidori
cap. 17 Regul , ubi inter gravia peccata annu-
meratur : Si (quis) cum parvulis jocaverit, riserit,
vel eos osculatus fuerit. » 0n
^ Reprehensus. Lege: Deprehensus, ut in libro
cxiv Sententiarum, et apud Canisium. ..
b Probata. In citato libelio, et apud Canisium :
Comprobata.
€ Causa. Ita apud Canisium, et in citato libello.
Causa est culpa, crimen, noxa, offensa, de quo infra.
Apud Smaragdum male legilur : Hujus rei causa.
4 Coronam capitis amittat. Si sit clericus.
e Decalvatusque, etc. ld est ad cutem rasus. Ju-
niorum amatores S. Fruct. jubet cxdi verberibus,
et decalvari. lgnominiosum olim supplicii genus,
raso capite, verberibus aut colaphis c:zedi. Cornelius
Tacitus de moribus Germanorum : « Pancissima in
iam numerosa gente adulteria, quorum pena prz-
sens el maritis permissa. Áccisis crinibus nudatam
coram propinquis expellit domo maritus, ac per
omnem vicum verbere agit. » S. Gregorius Turo-
nensis lib. v Hist., cap. 59 : « Et graviter verberata,
incidi comam ejus capitis jubet. » Lib. 1 Legis
Wisigothorum, tit. 4, 1. 7 : « Decalvatus tamen
centum flagella accipiat; » et titul. 2, 1. 7 : « Cen-
tum accipiat ietus flagellorum, atque turpiter decal-
vatus, » etc. ; lib. i, tit. 3, 1. 8 et 10; lib. vii
Capitularium regum, tit. 525, et lib. 1 Legis Longo-
bardorum tit. 17, l. 5. Adam lib. 1v Hist. Bremen-
sis, cap. 1 : « Alios etiam legatos ad se pro pace D
directos publice verberari et decalvari jussit. » Ju-
venalis sat. 5 :
« » . , Pulsandum vertice r$850,
Prabebis quandoque capui, nec dura timebis
Flagra pati.
Palladius in Lausiaca, cap. de Philoromo, 6v EvptcOi-
vat ixt)sgucgty, xai 9nó fraude py évrOWUTAXTX X07CI(C-
0ivot, id est, « quem radi jussit. et validissime a
pueris verberari colaphis. »
f Omniumque sputamentis. Olim ignominim ge-
nus faciem sputamentis conspurcare : Gregorius
Turonensis, lib. ii Hist., cap. 36 : « Tunc eedentes
eum pugnis, sputisque perupgentes, vinclis post ter-
gm manibus, ad columnam lapidibus obruerunt. »
;edrenus ad annum 25 Constantini Caballini, 465i
6tucty lv cQ. "Imrodpópo iprtuóptvoy, xai GUpOUSvOV,
id est, « traduxit per circum sputis consputum et
tractum. » Paulus Diaconus, sive quis alius, lib.
PATROL. CIII.
j cursum cantent. Expleto cursu, egredientes ante
fores ecclesise, in qua communicantes cursum ex-
plent, stare precipiantur. Et egrediente congrega-
tione supra humum prostrati rogent pro se Domi-
num exorari, ut gravia commissa contritione de-
leantur cordis, meminentes illud : Cor contritum et
humiliatum k Deus non. spernit (Ps. 1). Et : In hu-
militate nostra memor fuit nostri Dominus (Ps.
CXXxY). In oratione positus semper poenitens dicat :
Averte [aciem tuam a peccatis meis, et omnes iniqui-
tates meas dele (Ps. 1). Ut ira arguentis judicis, et
in proximo vindictam reddentis per pie mentis af-
fectum hac humili oratione sedetur.
$ Vl. — Ex Recura MacisrAI (cap. 13).
! Cum suggestum fuerit a przepositis abbati » me-
ritum inobedientis, jam non dicendus est frater, sed
2? hzreticus legis: jam non dicendus filius Dei, sed
operarius d:emonis, qui dissipando sanctorum facta
velut quxedam scabies est procreata in grege. Con-
vocet eum abbas presentibus suis prepositis, vel
coram congregatione circumstante. Et interrogati
xvii Hist. : « Misit omnem inimicum ejus injuriis
cumulare et conspuere illum. »
$ Panis hordeacei. Fuitolim panis hordeaceus
penitentium cibus. S. Gregorius Turonensis, lib.
Ix Hist., cap. 21 : « Jussit omnem populum iu ec-
clesiam convenire, et rogationes summa cum de-
votione celebrari, et nihil aliud in esu vescendi nisi
panem hordeaceum cum aqua munda assumi. »
hà [n corticula. Corücula hic sumitur pro cellula.
Notandus mos antiquus retrudendi monachos ex-
communicatos, seu sanctimoniales, in cellulis sepa.
raus, ut videre est apud alterum Fructuosum cap. 4
Reguke : « Cum excommunicatur aliquis pro culpa,
mittatur solitarius in cellam obscuram. » [n conci-
lio Tarraconensi 1 can. 1 : « Si vero religiosus, vel
monachus, in cella monasterii inclusus, penitentix
lamentis incumbat. » Ápud S. Gregorium Turonen-
sem lib. 1x Hist. 4 : « Petiit, ut se in cellulam secre-
tam recluderet, dicens : Quia multum peccavi in do-
minam meam Radegundem. » In Regula Teridii cap,
25. « Qui pro aliqua culpa excommunicatus fuerit,
in una cella recludatur. » In Regula cujusdam Pa-
tris cap. 19 : « Excommunicatus vero frater, qui culpis
Eravioribus existentibus aut cellula recluditur, » etc.
oc autem S. Fructuosi capite duplex notanda est
reclusio delinquentium, una carceris, altera celle.
i. Contentus. lta in Regula ms. et apud Canisium.
In libello cxiv Sententiarum : Intentus. Lege ergo:
Operi manuum et orationi continu sit intentus.
Quemadmodum est apud Burchardum, apud quem
tanen có continuc deest.
| Cursum. ld est, opus Dei, officium divinum,
de quo vocabulo infra.
k Deus non spernit. Ita in Psalterio Romano et
in Regula Magistri cap. 4. Apud S. Cyprianum
epist. 77 ei81: Deus non despicit. Terliam perso-
nam servant quidem septuaginta interpretes, sed in
futuro : ó «óc o)x ézovósvoct, id est, Deus non
despiciet, juxta quos Ápollinarius in Metaphrasi :
"Hrop &va xÜauo)à» x«l usÜty ov ox óvücatro.
id est, « cor rex humiliatum et lene non despiciet. »
In vulgata interpretatione juxta textum Hebraicum :
Deus, non despicies.
| Cum suggestum, etc. Habes in Regula ms. Ma-
gistri cod. Corb. eodem cap.
m Meritum. Id est, demeritum.
. ? Harreticus. dicendus est. Quia pertinax in mali--
u:e proposito, ut hzreticus in su: opinionis et judi-
cii tenacitate.
32
1005
$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1004
ab abbate przpositi ejus, quid peccaverit, vel quo- A Justi de sua gloria in judlcio videbdnt te, cum ab
ties monitus de ipso vitio non emendaverit, respon-
deant qui eum accusant, Quo audito vitio talem
abbatis contra se addiat vocem. O misera anima,
quod respórisüm datura es Deo, quem per inobedien-
tiam quotidie irritas, cum accesseris adorare eum ?
quare sub dominio Dei servis potius mammon:e ?
quid mentiris Cliristo, alter Judas ? llle Judas Ini-
quitatis portio justitiam véndidit, tu. Christianum
uomen laceras malefactis ? llle Judás per pacem fal-
sam Domino scandalum gcneravit, tu sub homine
sancti servitii Deo magis rebellis existis ? Ille Judas
falsus Magistrum tradidit discipulus, tu sub nomine
gancto magis diabolum factis sequeris Christianus ?
Astare ehim tibi habetin judicio nostra moriitio,
vel tuus spiritus, cui cum carne, * propria volun-
tate repugnas [ ^ Deo] ante tribunal tremendi Judi-
-eis, dicens : Domine, noluit intelligere ut bene ageret
(Psal. xxxv). Iniquitatem meditatus est, astitit omn]
vie. non bonz, malitiam autem non oqjvit, sed ma-
gis * gloriatus in ea, potens fuil in iniquitate. Cum
hiec accusatus fueris in judicio post nostram simul
et tremendi Judicis vocem dicentis tibi : Tu es qui
odisti disciplinam, et projecisti sermones meos 2 post
te (Psal. xyix). Si videbas furem, simul ecurrebas
cum.eo, et cum adulteris portionetn tuam ponebas. Os
tüum abundavit malitia, et lingua tua concinnabat do-
lum. Sedens adversus frattem tuum detrahebas, et po-
nebas scandalum. Tota die injustitiam cogitavit lingua
tua, sicut hovacula acuta fecisti dolum. Dilezisti
eis fueri& sequesttatus ad sinistram inter hzdos,
ef super te ridebunt dicentes : Ecce homo qui hon
posuit Deum adjulorium suum, sed praevaluit in
vanitate sua, et non fuit timor Dei ante oculos ejus :
quoniam dolose egit in conspectu ejus. Et dizit in-
sipiens in corde suo, Non requiret Deus ; avertit fa-
ciem suam, ne videat in finem, eL ignoravit, quia
inimici, qui mentiuntur Domino, ^ erit tempus eo-
rum in poenam zternam (Psal. xxx). Quid ad haee
dicturus es Deo? quas afferre ei habes, miser, ex-
cusationes in peccatis? cum te primum impugpave-
rint mala, et gehenna exspectaverit, ut incendat.
Post hanc increpationis vocem ante congregatio-
nem i abbatis j etatim erigi jubeatur ab oratorio,
B communi mensa [et] extraneus depuletur; et cum
inimicis Dei designatus non debet ex illa hora jam
fratribus esse amicus. Ideoque ab hac excommuni-
cationis hora soli posito et sequestrato ei aliqua la-
boris opera propter otiositatem a preposito 8t0
consignetur : in quo labore nullo fratrum jungatur
solatio, nullius eloquio soletur , tacito omnium per-
transeatur aspectu : petenti. benedictionem nullus
respondeat, Deus : quidquid ei porrigiiur, a nullo
signetur : quidquid vero ultra opus assignatum pe-
culiariter, vel ultro effecerit, dispergatur, vel dissi-
petur; Sit ubique solus, et ci sot» culpa solatium.
Quod si forte propter levitatem culpe noti el vo-
luerit abbas duplicare jejunia, si ftatres sexta refl-
ciunt, ille ad nonam horam de ume pulmento; &&
malitiam super benignitatem, iniquitatem magis quam (; snis cibaril sibi fragmeritum et àiud 1 preposito
loqui equitatem (Psal. v1). Dilexisti omnia verba pra:-
cipitationis € ih. lingua dolosa. H«c fecisti, et tacui,
et f existimasti iniquitatem, quod eram tibi similis,
arguam te et5statuam iliam contra faciem tuam
(Psal. xix), ut. destruat te Deus in finem; evellet
te, et emigrabit te de tabernaculo tuo, et radicem
tuam de terra viventium. Tunc etiam et omnes
a Propria voluntate. Lege : Per provriam volunta-
tem, ut est in Regula ms.
b Deo. Hzc vok redundát, nec est in Regula ms.
€ Gloriatus. Lege, gloriatus es, ut in Regula ms.
4 Post te. Ita in Psalterio Romano..
e In lingua dolosa. Ita in Psalterio Romano.
t Existimasti iniquitatem. Ita in Psalterio Ro-
mano, ad verbum ex Septuaginta : oms)a6sg tiv
&vouiay. Quod idem sonat, pro, existimasti inique,
ut habetur ín Vulgata versione. Juxta quod Apolli-
nariüs in Metaphrasi dixit ,
'Dicne af ipag.....
id est, existimasti inique. Nam ipia, poetice
pro &ósuictec. In. Hebrzo tantum habetur, ezisti-
masti me futurum similem tui.
$ Staruam. illam contra faciem tuam. Ita in Re-
ula ms. cod. Corbeiensis, et in Psalterio Romano.
d ir legendum, statuam illa, ut in commenta-
rio D. Hieronymi « Et statuam illa contra faciem
tuam : ut sic confusus damneris in morte perpetua,
hoc est, per illa mandata, qu:e non custodisti , vel
tua peccata, vel aliorum, qux post te reliquisti.
Huic lectioni favent septuaginta interpretes : rapac-
TóT6 xatà wpóconto» cov tüc kpapriac cov, ld est,
statuam eontra faciem tuam peccata tua. » Quos
aequitur Apollinarius in Metaphrasi.
guo pro misericordia porrigatur. 5i inculpabiles fra-
tres nona hora reficiunt, illius supradicta refectio
protrahatur in vesperami, tt sentiát quid ei malo-
rum culpa intulit, quid per negligentiam bonorum
amisit. . t
$ VIL. — Item ejusdem (cap. 14).
k Cum hora divini officii éxerceiuf, id est, ! cum
"Auriaxías acíao ctü ycvetoy al£v 03; "
jd est, « peccata tua stum conlra Le semper ar-
uens. » Nec potest referri ad vo iniquitatem, quia
oc vocabulum sumitur hic adverbialiter.
b Erit tempus eorum in ponam eternam. In Psalte-
rio Rom. et in commentario S. llieronymi : Er&
tempus eorum in cternum. In. versione vulgata : Erit
tempus eorum in secula, Sed Magister secutus est
D pouus sensóm quam verba : quia iniqui setermo
supplicio plectendi sunt. Unde, Cassiodorus hunc
versiculum exponeus scribit * « Addit : in seternum
erit tempus eorum : scilicet punitionis; quando illis
dicetur, lte in ignem seternum. »
i Abbatis. Hac vox transposita est. Et legendum :
« Pest hanc increpantis abbatis vocem ante eougre-
gationem statim, » etc.
j Statim erigi jubéatur, etc. Lege et distingue
hoc modo : « Stalim etlgi jubeatur. Áb oratorio et
communi mensa extraneus judicetur. »
k Cum hora , eic. Hec reperire est in Regula-ms.
Magist. cod. Corb. eodem, cap: 14, cujus titulus est
quomodo excommunicatus debet poenitere ?
| Cum expleto psalmo ab omnibus orationi incttm-
bitur. Quia olim singulis psalmis breves orationes
submissa voce interserebáütur, de quibus supra.
1005
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXIL
1006
expletó páalmo ab omnibus oràtioni incumbitur, A cum eurá fn oratorium introduxeririt Prapositi
tunc excommunicationis reus prostratus ante limen
oratori hzec cum lacrymis clamet : Peccavi, el pec-
calum meuni ego ágnosco : érravi, emendare polli- -
ceor ; jàm de clero non peccabo. Rogaté pro me,
" Bancte Congregátióhes, à quibus düondam per meam
negligentiam ej diáboli suasionemi 3éparari rierui.
Rogate pro me, mei quondam praepositi. Ignosce
mihi, pastor bóhe et pie pastor abbas. Relinque
nonaginta novem propter unam. Veni, recollige, et
portà humeris tuis me perditam ovem, sieut Domi-
nus noster indició passionis sux tibi monstravit :
quia non pre justis, sed pro peccatoribus enit, et
mortuus est : ut eum ípso per justitiam ejus resur-
geremus, qui fhéramus per nostra peccata allisi,
ejus, prostetíiatit eum pedibus altaris. Btátim om-
nes unà eur abbate 5e orationi po éo prosternant.
Tune ille pro cülpá prostratus cum lacrymis, his
vocibus precetür ad dominum dicens : Pecénvi Do-
mino, peccavi, et iniquitatem meam ego agnosco,
TOgO, peto a te, dimitte mihi, ne simul tráhas me
cum peccatis meis, neqüe corndemnes ime in Inferio-
ribus lerrz, iieque irn seternum imputes fnilii mala :
quoniam tu es Deus peenitentiz : et in me ostende
bonitatem tuam secundum magnam misericordiam
tuam : quia tü dixisti, Domine : Nolo, mortem pec-
caloris, sed convertatur et vivat (Ezech. cap. xxi);
quia malis nostris àd emendationem, vitam magis
largiris quotidie, monstrante nobis Scriptura, qui
dicente ipso Dormiio : Non veni, nisi propter oves B, de pietate tua ita dicit: Nunquid irascittr per &in-
perditas domus. Israel ( Matth, xv ). Et : Non est
opus sanis medicus, sed his qui wmale habent (Matth.
1x). lhhitáre phum mogistrum dápostolorum, cujus
vices per doctrinam agis in. monásterio : quia ipse
post prophetas et apóstolo& posuit ves pastores et
disciplinz doctores : quia per beátum Petrum apo-
stolum demonstravit vobis dicens : Non septies, sed
septuagies septies debere peccatum lYatri dimitti
(Matth. xvii). Subleva ergo allisum salutari tuo con-
silio : Solve intercessione tua apud Dominum, quod
in me negligentia obligavit. Quod peccavi agmosco;
quód emendem, credo quia per tuam mentionem
invenio. Post hanc vocem cessantibus a psalmis per
omnes orationes a reo facente effusam, cum com-.,
gulos dies ? * nisi convertamini (Ps. vn). Et ápostolus.
luus Paulus ita dicit : An nescis quia patientia Dei
ad paenitentiam te adducit ? (Rom. i.) Gladium ergo
suum Dominus vibravit ,| arcum suum — tetendit
et paravit. illum : et in ipso paravit vasa mortis.
Qus vasa, Domine, timemus, et ideo festinanter
emetdare promittimus : et quia dicturus ts in
judicio peccateri : hac fecisti et tacui. Quid?
semper tacebo? quiá statues iniquitatem contra
faciem nostram, wt cognoscentes eam in reatibus
nostris, juste nos ipsi eam damnemus. Tu enim, Do-
mine, mortificas, et vivificas, tu deducis ad inferos
et reducis, tu levas 4llisos, tu solvis in ccelo eom-
peditos in terra, t« ad emendandum oculos cordis
pletum fuerit sanctum oratorii opus, et illo reo ad- C nostri illuminas tud gratia , vel adjutorio teo justo-
huc jacente ante limen exeunti abbati omnium
fratrum congregatio humilietur ei pro eo ad genua,
simul et * przpositi ejus. Quód cuin fueril adimple-
tum, si tamen propter levitatem culp: éadem hora
voluerit abbas venize consentire, statim erigi eum a
prepositis Buis prxcipiat, et reproperata ei culpa,
cuni ille responderit se de c:xtero emendare, statim
abbas dicat omni congregationi : Venite, fratres,
unanimiter eum lacrymis pro hac ove gregis vestri,
qus peccalum suum agnoscens promittit sé de cx-
tero emendare, orantes in oratorio reconciliemus
eum ante Dominum, quem per inobedienliam irri-
tavit. Et mox ingressus abbas cum fratribus in ora-
torio, antequam orent tenentes ei marum dextram
levamque foris Prepositi introducant eum in Ec-
clesia, dicentes ambo hunc versum : Confitemini
Domino, ^ quoniam bonum cst. (Ps. cxvir). Et sub-
sequatur czetera congregatiq : Quoniam in seculum
misericordia ejus (1bid.). Ut cum prepositi foris
poenitenti per hunc versum Confessionem ingerunt,
intus de oratorio per os respondentium fratrum,
mox pius Deus misericordiam repromittat. Ergo
& Prepositi ejus. Nempe decadis seu decànize cujus
est ipse frater excommunicatus. Supra vidimus in sin-
gulis decadibus seu decamis ab ipso Magistro constitui
duos reepositos, qui alias decani appellantur.
» Quenia ueniam bon&m est. Ita. Apollinarius in Meta-
phras.: :
2 Unel cà 0d xod brüx tw.
rum dirigis gressus , dicente Scriptura. d A Domino
gressus hominis dirigetur ( Prov. xx). Et nisi custo-
dieris nos, et * zdificaberis domum , in vanum 1a-
borant qui edificant, et custodiunt eam. (afa velle
ádjacet nobis , perficere áutem tuu est. Et, on est
volentis, neque currentis, sed miserantis Dei. Sed
tamen das fiduciam sperandi de te dicens : Petite,
et accipietis; quaerite, et invenietis; pülsate, et ape-
rietur vobis : quia qui petit , accipit ; qui querit , in-
venit , et pulsanti aperietur ( Matth. vi1). Et quia di-
xisti : Convertimini ad me, et ego convertar ad vos
( Zach. 1). Et: cum clamaveris, dicam : Ecce ad-
sum. ( fs. vri ). Et item quasi pius et misericors in
factura tua vocás nos ad gratiam tuam, licet Indi-
D gnos servos tuos dicens : Venite ad me, qui labora-
tis et onerati. estis , et ego reficiam vos ( Matth. x1).
Unde non despicias , Domine, servum tuum, suum
agnoscentem peccatum : sicut de pietate tua pro-
mittit reatui nostro Propheta dicens : Cor contritum
et humiliatum Deus non spernit (Ps. 1). Quia potens
es de lapidibus istis suscitare filiós Àbrahz ; quia
quod in nobis desperatio impossibile putat, tua
c Nisi convertamini. Ita in Psalterio ftomano.
4 A Domino gressus hominis dirigetur. Prov. xx :
A Domino diriguntur gressus viri. Ét xvi : Sed. Do-
mini est dirigere gressus ejus,
e ,L dificaberis. Pro edificaveris ; b pro v, ut antea
notatum est.
1007
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1008
gratia possibile indicat. Post hanc vocem cum la- A est enim, ut in eis impleatur illud, quod de indi-
crymis impletam statim cum manu sua abbas eri-
gat, dicens ei : Vide, frater, jam de cztero, vide,
ne pecces, et secundam ^ agas de hac vita poni-
tentiam exercere. Qux cum secundo fuerit acta in
hzretcorum incidet sectam. Statim hunc versum
quondam reus imponat : b Erravi sicut ovis, quc
perierat; * recollige servum tuum , Domine (Ps.
cxvim ). Respondentibus secum cunctis. Post hunc
versum vocatis ejus przpositis, reconsignetur ab
abbate eis in manu dicens : Recipite ovem vestram,
reintegrate numerum, restituite mens» : mortuus
enim fuerat, et revixit ; perierat, et inventus cst.
Eadem namque die humilitatis reparate indicio
4d aquam manibus fratrum intrantibus ad commu-
nionem ipse ministret : et cum dat, osculetur pri- B
: mo abbatis, deinde singulorum fratrum manus : et
petat singulos, cum ministrat ipse, pro se debere
orare. Qui et ipse, mox ut ingressus oratorium
fuerit, omnes clara voce readmoneat pro se debere
orare : et sic exiens cum fratribus consuetam acce-
dat ad mensam.
S Vill. — Ex RecvLA saxcTI Casanr | (cap. 24).
| * Quamvis non solum cogitari, sed omnino nec
eredi debeat, ,quod sancti fratres duris se sermo-
nibus vel conviciis mordeant : tamen si forte, ut se
habet humana fragilitas, in tantum nefas aliqui de
fratribus ausi fuerint diabolo instigante prorum-
pere , ut furtum faciant, aut in se invicem convicia
sciplinatis filiis f per Salomonem dixit Spiritus san-
ctus : Qui diligit filium suum , assiduat illi flagella
( Eccl. 11). Et iterum : Tw virga eum cedis, ani-
mam ejus de inferno liberabis ( Prov. xxu). Disci-
plinam tamen ipsam 5 in presentia congregationis
accipiant , secundum illud Apostoli : 5 Peccantes co-
ram omnibus corrigantur ( | Tim. v ).
8 IX. — Item ejusdem ( cap. 32).
| Si quis vero pro quacunque re excommunicatns
fuerit, remotus ab omni congregatione, in loco,
quo abbas jusserit, 1 cum uno de spiritalibus fra-
tribus resideat. Si autem, ut fleri solet, stimu-
lante diabolo invicem se lxserint, invicem sibi ve-
niam petere et relaxare debebunt k propter oratio-
nes, quas utique, quanto crebriores, tanto purio-
res habere debent. Quod si ille, cui venia petitur,
indulgere fratri suo noluerit, communione remo-
veatur et timeat illud, quia si non dimisit, non
dimittetur ei. ! Qui autem nunquam vult petere ve-
niam, aut non ex animo petit, aul a quo petitur,
si non dimittit, sine causa in monasterio esse vide-
tur. Proinde vobis a verbis durioribus parcite : quz
si emissa fuerint ex ore vestro, non pigeat ex ipso
ore proferre medicamenta , unde facta sunt vulnera.
8 X. — Item ejusdem (cap. 15).
m Si quis contra Regule disciplinam inventus
fuerit aliquid ex his qus interdicta sunt facere,
quasi contumax, aut przvaricator mandatorum non
mittant, justum est ut legitimam disciplinam acci- (; levis culpe reus effectus suspicione ? pravi consilii
piant, a quibus regule instituta violantur. Necesse
* Agas. Lege, cogaris , ut in Regula ms.
b Erravi sicut ovis, que perierat. ita in Regula
ms. , Psalterio Romano et in commentario S. Hie-
ronymi.
€ Recollige. In vulgata editione , quere. In Psal-
terio Romano et in Comm. S. Hieronymi, require.
4 Aquam manibus fratrum, etc. Mos fuit anti-
quus Christianorum, ut ante sumptionem euchari-
sti: manus lavare , ut videre est in eadem regula
Magistri cap. 89: « Eodem die pro humilitatis in-
dício aquam manibus fratrum ad communionem in-
wantibus ipse ministrct. » Et cap. 19: « Ad com-
munionem intrantibus fratribus aquam manibus ipsi
ministrent, » nempe Hebdomadarii. S. Anastasius
Sinaita sermone de sacra Synaxi, ubi agit de prz-
paratione ad sumptionem eucharistie : Non enim
carere non poterit. Qui nullatenus cum fratribus
versione , peccantes coram omnibus argue. Sed locus
citatur ex memoria, non ex codice.
i Si vero pro quacunque re, etc. Hxc videre est
in Regula S. Czsarii cap. 92.
j Cum uno de spiritualibus fratribus. Qui illius cu-
ram gerat. S. Fructuosus episcopus cap. 16 : « Sub
senioris spiritalis cura, segregata in corticula de-
gens. « $. Aurelianus cap. 55: « Nulli liceat loqui
cum illo qui fuerit. excommunicatus, preter illum
quem sanctus abbas custodem dederit. »
k Propter orationes. Qux: impurz sunl cum fratri
injuriam non dimittimus. Et ideo sine fructu, ut
docet Tertullianus libro de Oratione : « Quam autem
temerarium est aut diem sine oratione transigere,
dum cessas fratri satisfacere, aut orationem perse-
verante iracundia perdere » Quae ut fructum conse-
in Dei Ecclesia et sanctas imagines, venerandasque D quantur, Deo sine veneno iracundiz offerend:xe sunt,
cruces salutare sufficit, o004 «à. UÓert. éxr)Ovety. các
Cip voUro xàÜ«pow, id est, « neque aqua manus
avare purilicatio est. » S. Dorotheus serm. 9 : « kei
€ &iüsv mUró» vintovza vg xysipac" ivx tici)Un xai
xotovácy, id est, « et ut vidit eum lavantem mànus,
ut ingrediatur et communicet. » Quz lautio aliquando
in ipsa ecclesia flebat, aliquando extra.
* Quamvis non solum, etc. Habetur eodem cap.
24, in Regula excusa S. Caesarii.
f Per Salomonem ; qui diligit filium suum. Hic
locus non est Salomonis , sed Jesu Syrach in Eccle-
siastico. Sed Patres interdum citantes ex memoria
attribuunt Salomoni ea qux sunt in Ecclesiastico.
8 In prasentia congregationis. Aliter constituitur
in add. 1 Capitul. Lud. imp., tit. 24 : « Ut nudi pro
qualibet culpa coram fratrum aspectibus non flagel-
entur. »
b Peccantes coram omnibus corrigantur. In Yulgata
ut docet S. Basilius iu Admonitionibus : « In tem-
pore orationis omnem malitiam cordis projice abs
te, et remitte, si quid habes adversus proximum
tuum. Est denique quoddam genus serpentis, (quoJ)
cum ceperit ire ad bibendu:n aquam, antequam
veniat ad fontem evomit omne venenum. luitare et
tu hunc serpentem , ei remitte conservo tuo centum
denarios, ut tibi Dominus dimittat millia talenta. »
le(ui autem nunquam vult petere veniam, etc.
S. Isidorus, cap. 16 Regul: : « Qui autem non petit
veniam) aut non ex animo poscit, in collationem
eductus juxta excessum injuriz congrux subiaceat
disciplina. » n -
m Si quis, etc. Hoc caput neque in Reguia, neque
in recapitulatione S. Cxsarii reperitur. itaque puto
illius titulum esse falsum, et pre illo hunc esse re-
ponendum : Ex Regula cujusdam Patris, cap. 15.
2 Pravi consilii. Id est, prav:e voluntatis.
1009
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXIII.
4010
orare permittatur : nisi prius pro culpa sua publica A nem de ore vestro (Col. 11). luterrogo ergo, fratres,
satisfecerit poenitentia : aut certe, si publicare con--
tempserit, dignam sux pravaricationis vindictam
suscipiat.
8$ XI.— Ex Rzcura sancri FrnnEOLI (cap. 25).
Turpiloquium amore pudicitize sit monacho turpe
proferre vitando verba luxurie quse, ut mentem
excitant, ita corpus inflammant. Ait enim Aposto-
lus.: Deponite * malitiam blasphemie turpem sermo-
^ Malitiam blasphemie. |n versione communi,
malitiam, blasphemiam, ut in textu Graco : xexiy
[?).«agnpiov.
b Damnationis, Damnatio hoc loco est pen» ir-
rogatio.
CAPUT XXXIII.
quid ille minus facit adulterio, cujus communicat
lingua peccato? quid luxurra minus exercuit, qui o8.
castum sermonis corruptione foedavit? Et ut hanc
spurcitiam cunctis etiam cavere metus 5 damnatio-
nis * imponat, statuimus hujus culpzs reum commu-
nionem Dominicam 4 vel osculum fratrum sex anni
mensibus non habere.
9 Imponat. ld est, cogat. |
d Vel osculum fratrum. Intellipt osculum pacis,
od datur ante sacram communionem, de quo in-
ra. Particula vel hoc loco sumitur copulative.
DE HIS QUI EXCOMMUNICANTUR, QUOMODO SATISFACIANT.
8 I. — Ex REcurA saNcTI BENEDICTI,
* Qui 5 pro gravioribus culpis ab oratorio et a
* Qui pro gravioribus culpis, etc. Hoc caput vulgo
locum quadragesimum quartum obtinet. Citatur in
decreto Ivonis p. 14, cap. 75, et in concilio Duzia-
censi i7, cap. 7 : « Et alios tres annos secundum ca-
pituluin 49 [Lege 44] Regul: sororibus in oratione
communicet, elc.
b Pro gravioribus culpis. Ita in cod. mss. S. Ebr.,
San-Germ. ma., apad Turrecr. et Smarag. S. Dun-
stanus legit: Pro grati culpa; editio Coloniensis et
quxdam aliz, Pro graviori culpa.
" Percelebratur. lta in mss. cod. S. Far., apud
Smaragdum et S. Dunstanum. Vulgo, Celebratur.
d Anle fores ecclesie prostratus jaceat. Hic fuit
antiquus mos Christianorum, ut peenitentes pro fo-
ribus ecclesiz in luctu poeenifenti:e jacerent, seu sta-
rent pro diverso ecclesiarum usu. Tertullianus lib.
de Pudicitia : « Ad Dominum enim remissa, et illi (t
exinde prostrata, hoc ipso magis operabitur veniam,
quod eam a solo Deo exorat; quod delicto suo hu-
manam pacem sufficere non credit; quod Ecclesix
mavult erubescere quam communicare : assistit
enim pro foribus ejus : et de notze suze exemplo c:e-
teros admonet, et lacrymas fratrum sibi advocat. »
S. Gregorius Neocssariensis, epist. canonica, ca-
none ultimo : Fletus seu [uctus est extra portam ora-
torii, i0« £acóvca cóv &paprovovta x pà cov eiciovroy
OsiaÓcs moto», id est, « uhi oportet stantem pecca-
torem rogare intrantes fideles. » Erant autem quin-
que gradus poenitentium, ut ipse ibi notat. Primus
flenüum, qui pro foribus ecclesi:$ stabant, seu pro-
strati. erant, ut diximus. Secundus audientium, qui
audiebant sacras Scripturas, £v3oft vuXoc dv vapÜnxi,
inquiL idem Gregorius, id est, intra januam in Nar-
tliece; vulgo ferwlam interpretantur, non ita recte.
Nápous locus est infimus et profundus, dictus r«p&
vépÜsv ctvat toU v«ou, quod sit infra templum, inquit
auctor veteris Etymologici. Tertius prostratorum
seu substratorum, óxorircrovrec Gregorio Nys-
seno epist. canonica, eL dicebantur jrortzceiv, seu
vronizcec locis citatis et citandis, id est substerni.
Moschopulus in schedis ómoractiv, oroxaro Ttcetv,
5» onoroyüvu, id est, infra sliquem cadere, vel alicui
Subjici. Locus eorum erat post ambonem ecclesize,
id est suggestum, ut scribunt Theodorus Balsamon
el Zonaras, quos tamen stelisse volunt non pro-
sterni. Quartus consistentium, S. Basilio epist. ad
Amphilochium cvec&vrec. li sunt quibus, expleto
substrationis tempore, licebat orare cum fidelibus,
non tamen eucharistiam sumere ; nec exibant eccle-
B mensa excommunicatur, hora, qua opus Dei in
oratorio * percelebratur, d ante fores oratorii prostra-
sia cum catechumenis. Audientes vero et substrati
una eum catechumenis egrediebantur, quibus non
erat integrum divinis interesse mysteriis, ut scribit
S. Gregorius Neocxsariensis canone citato. Quintus
eorum quibus post injunctum consistendi spatium
eucharistiam sumere concedebatur, qui non tam
peenitentes quam restituti sacramentis Ecclesise
erant. Ponitentes aliquando omnes istos gradus
ascendebant, ut videre est apud S. Basilium, epist.
2. ad Amphilochium, can. 56, 57 et seq. : aliquando
minime, sed quihusdam duntaxat ascensis veniam
merebantur. Nam can. 14 concilii Nic»ni fidei de-
sertores nulla ad id necessitate interveniente com-
pulsi, omisso primo gradu, czeteris decursis, veniam
consequuntur. Ei can. 12, resumentes cingulum,
si in gradu audientium dignos fructus penitentiz
ostenderunt, omissa substratione transeunt ad gra-
dum consistentium. Can. 4, catechumeni lapsi tri-
bus annis cum audientibus stare coguntur, quibus
evolutis cum catechumenis orare jubentur. Et can.
16 synodi Ancyranz animalia bruta ineuntes, prz-
termissis flentium et audientium gradibus, in sub-
stratorum deinde consistentium gradu statuuntur
et can. 17 cum hiemantibus orare jubentur. Qu
quidem canon eum antecedente non pugnat, ut qui-
am putant. Quod ut clarius sit, notandum est hie-
mantes seu xt&patopéívou; esse energumenos seu
dzmoniacos, ut recte exponunt Dionysius Exiguus
et Fulgentius Ferrandus in Breviario, cap. 149, me-
taphora ducta ab hieme seu tempestate, nam xeu
utrumque significat. Etsi hzc interpretatio displi-
ceat Balsamoni, eo quod dz:moniaci non orent.
hzc ratio nulla est, cum insint dzemoniacis lucida
meni suis agitationibus perturbarent; ín quorum
1014 '
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1012.
tus jaceat, nihil diceng n.si tàntum posito in terra A stratus, quousque celebritas explestur; cumque
capite * stratus pronus omnium de oratorio b pedi-
bus exeuntium. Et hoc tandiu faciat, usque dum
abbas judicaverit satisfactum esse. Qui dum jussus
ab abbate venerit « volvat se ipsius pedibus, deinde
omnium vestigiis fratrum, d ut orent pro ipso : et
tunc, si jusserit abbas, recipiatur * in choro, f vel
ordine quo abbas decreverit; ita sane ut psalmum
vel lectionem, vel aliud quid, non przsumat in ora-
torio imponere, nisi iterum abbas jubeat. Et omni-
bus horis, dum completur epus Dei, projiciat se'in
terra, in loco quo stat, et sic satisfaciat, usque dum
ei jubeat iterum abbas, ut quiescat jam ab hac sa-
tisfactione. Qui vero pro levibus culpis excommuni-
cantur tantum a menea, salisfaciant, id est usque
jussum fuerit ab abbate, de terra consurget ingre-
diensque chorum ! rursus oret. ^ Post hzc data
oratione pro eo ab abbate, et respondentibus cunctis
Àmen, surget. Atque omnibus pro negligentia veniam
poscat, adepturus indulgentiam post hujus emenda-
torix satisfactionis censuram. »In minori ztate con-
stituti non sunt coercendi sententia excommunica-
tionis, sed pro qualitate negligentix congruis emen-
dandi sunt plagis; ut quos zetatis infirmitas a culpa
non revocat, flagelli disciplina corpescat. Excom-
municatis autem ab his locis, quibus fuerint consti-
tuti, ante ponitenti:e tempus expletum progredi
prohibeatur. ÀÁd excommunicatum nulli liceat egredi
eitra imperium senioris. "^ Cum excommunicato ne-
ad jussionem abbatis $ hoc perficiant, ^ usque dum B que orare, neque loqui licebit. Cum excommunicato
benedicat, et dicat : Sufficit. .
$ Il. — Ex Recupa sancti ]aiponi (cap. 18).
i Satisfactio delinquentium hzc est. Fratribus in
ecclesia constitutis, peracto penitenti:e tempore,
) solvej statim cingulum k extra chorum humo pro-
statione erant ineuntes bruta animalia oh flagitii
spurcitiem, cum a prostratorum ordine ad consi-
Stentium gradum transmeabant. Itaque non assentior
iis qui dicunt hiemantes fuisse in ordine audieniium
cum catechumenis. Nec locus ex cap. 5 Eccl. Hie-
rar., ubi dicitur Ecelesiam permittere energumenis,
catechumenis et poenitentibus, audire sacras Seri-
pturas, illis favet : nam aliud est sacras Scripturas
audire, aliud eas audire in loco peenitentium audien-
tium, Catechumeni quidem a Tertulliano lib. de Pae-
nitentia dicuntur : Audientes ct auditores, sed alia va-
tione quam audientes poenitentes. Si enim peccassent,
transibant ad locum poenitentium audientium, ut
patet ex synodo Niczxya, qua postquam can. 11 et
12 decretum fecit de fidelibus lapsis, can. 14 hoc
Statuit de lapsis catechumenis : « De catechumenis
et qui lapsi sunt visum est sanctzz et magaz synedo
&7c& pus» (zv &«pocpívoue povoy, id est, ul sint
tres annos (aptum audienles,. » Postea synodus,
dispensans eos a prostratione, decernil utr& caUca«
sux&cÜ«. urtà v5» xatnxoptvov, id est, ul postea
orent cum catechumenis. Quod ideo statuit quia
catechumeni, qui non aderant tremendis mysteriis,
Don poterant orare cum consistentibus, qui sacris
mysteriis eum cateris fidelibus intereraunt , nee
discedebant poet missam catechumenorum, ut supra
ex S. Gregorio Neocxsariensi notatum est. Quare
minus recte ex hoc loco colligitur a nonnullis cate-
Cchumenorum gradum non distingui ab ordiue sub-
nülli penitas vesci licet, nec ipsi quidem qui ali-
montum victui prxbet. F Cujus biduana vel triduana
fuerit jllata excommunicationis suspensio, sola pa-
nis et aqui in vespertinum erit adhibenda pefectio.
Excommynicatis preter hiemis vielentiam cubile
niensi, prevolvat, reetius.
4 UI orent pre ipso. Bupple petena.
* In chero. Apud Smaragdum additur, psallen-
tium.
f Vel ordine. Tà vel sumitur copulative.
€ Hoc perficiant. lta cod. ms, &. Ebrelghi, 8ma-
ragdus et editio Coloniensis. In vulgatis cum 8. Dun-
stano : Hoc semper faciant. Apud lvonem et Turre-
crematam : Hoc faciant.
Cs h Usque dut benedicat. lta huno loeum exponit
maragdus : « Quod autem dieit, benedicat, intelli-
gitur : dimittat tibi Dominus. »
i Setisjaciiao. Hoo habetur in Regula S. Isidori
edita, eod. cap. 18.
i Solvet stutim cingulum. Notandus mos aamntiquus,
qui fuit ut monachi supplices, cum veniam petebant
aut. increpa'antur, cingulum solverent. S. Pache-
mius, art. 1 sux Regula : « Si acciderit ut psallendi
tempore vel orandi aut in rnedio lectionis aliquis
loquatur, aut rideat, solvet cingulum, et inclinata
cervice, manibus ad inferiora depressis, stabit ante
altare, et a principe monasterii increpabitur. » Et
art. (8: « Omnis correptio ita flet, ot discincti siut
qui corripiuutur, et demissis manibus, et humiliato
capite emendaturos se promittentes vitia, in quibus
arguuntur, veniam deprecentur. » S. Fruetuosus epi-
scopus, cap. 14 Regulx sue: « Sed omnibus ad ora-
tionum studia convenientibus, ille prostratus humo
eingulo opertorioque ablato, poscet veniam negli-
siratorum. Nam substrati non dicebantur orare, sed D geuti:e suz. » Fruetuosuseolter, c. 14 : « Et cingu-
substerni, cum ex audientibus substrati fiebant, ut
clarum est ex canonibus supra citatis. Quod spectat
ad prostrationem monachorum poenitentium, de ea
agunt Cassianus, lib. n de nocturnis Officiis, cap. 16;
S. leidorus, o 418 Regule; S. Fruciuosus episco«
pos. cap. 14; Magister, cap. 13 et 1á, et quidam
ater monachorum, cap. 6 Regul» sux.
* Stratus pronus. lta in cod. ms. 8. German. ma.,
editione Coloniensi, et apud Sniaragdum. Codices
SS. Ebrul. et Far. habent tantum, promus; vulgati,
prostratus pronus.
b Pedibus exeuntium. Vulgo additur, se projiciat:
recte; qux desunt in mss. SS. Ebr. et Far., ut apud
Smaragdum et S. Dunstanum. Apud Ivonem legitur:
Pedibus exeuntium conculcetur.
* Volvat. lta Smaragdus et Turrecremata. At in
vulgatis cam S. Dunstano, ivone e&t editione Colo-
um in manibns gestaus vel fratrum pedibus cur
lacrymis provolvaur. »
k Extra chorum humo prostratus. [n Regula ex-
cusa : « Huniique extra chorum prostratus jaeebit
agens poenitentiam quoque. »
| Rursus oret. llzec verba desiderantur in Regula
excusa.
m Post heec. Desunt etiam in Regula exeusa.
2» In minori cetate, etc. Ex S. P. Benedicto, esp. f».
9 Cum excommunicato, etc. Hie loeus ita citatur &
Burchardo, libr. 1», cap. 51, et ab Ivone , p. xwv De-
creti, cap. 85: « Cum excommunieato neqne orare,
neque loqui, nisi ea qux ad eantdem excoitnunica-
tonem pertinent, neque vesci euiquar liceat. »
P Cujus biduana , etc. In Regula 8, Isidosl edita:
« Bi excommunieatio biduana faerit, excommunicato
nihil alimenti tribuendum est. »
1015
CONCORDJA REGULARUM. — CAP. XXXI,
1014
humus erit tantum sive * storia; amictus autem A mam, secundam et tertiam monitionem ^ de uno quo-
b tegmen rasum, aut forte ^ cilicium. Caleiamentum
vero d spartea, aut quodlibet genus * solearum. Ex-
communicaudi autem potestatem habebit Pater mo-
nasteril, sive prepositus. Reliqui autem excessus
monachorum in f collecta abbati vel preposito de-
ferentur, ut is qui deliquisse cognoscitur competenti
severitate coerceatur.
€ IIl. — Ex RecurA saNcT! FRUCTUOS! EPISCOPI
(cap. 14).
5 Cum excommunicatur vel arguitur quisquam
pro negligentia sua, exercebit humilitatem quousque
percipiat à orationem ; nec se audebit inter aljos
commiscere vel cuiquam occulte jungere ; sed omni-
bus ad orationum studia convenientibus, ille prostra-
cunque non emendaverit, a mensa excomnmunicetur,
non ab oratorio. Qux excommunicatio tandiu inof-
fensa permaneat, ? quandiu 3 reo majori humilitatia
satisfactio, humiliato ad genua capite, se de cxtero
promiserit emendari. Qui vero frater gravem culpam
admiserit, ipse ab utroque excommunicetur, id est,
ab oratorio et a mensa. Et non ipse ad indulgentiam
majoris perveniat, nisi ante limen oratorii prostra-
tus laerymabili voee intervallo P cessantittm a psal-
mis horarum Deo et omnibus emendatione satisfe-
cerit repromissa : si tamen propter 4 inanitatem pon-
deris culpe citius voluerit abbas consentire, quod
dictante Domino sequens pagina demonstrabit. Ille
vero frater qui excommunicatus a: mensa, non ab
tus humo, 1 cingulo opertorioque ablato, poscet ve- B oratorio fuerit, tandiu antiphonam , aut lectionem
niam negligenti:x suz. Hoc etiam his ab officio egre-
dientibus ezhibebit. Similiter quoque et refectionis
tempore coram refectorio astabitk vultu deposito et
! habitu, «quoysque fratrum compassione solutus Ye-
niam percipiat quam deposcit.
$ IV. — Ex Rgeura Masigtas (eap. 15).
2 Frater qui levem culpam hahuerit, et post pri-
& Storia. Alios slorea, idem qued matta. Smara-
gdus in boc caput 8. Benedicti * « Aut certe storea, id
est, malta super humum. »
b Tegmen reium. ldem stattilt B. Feuctosus alter,
14 : « Induius tegmine raso, aut cilició seminudus. »
Rasum tegmen est raripribus filis compactum, denso
et crassiori oppositam. Unde jócus Marijialis lib. i1,
epigr. 83:
Dona quod zstatis misi tibi mense Decembri
Si quereris, rasam tu mihi mitte togam.
Alias ralla. Nonius Marcellus, cap. $4: « Ralla vestis
dicta est a raritate. » Isidorus, lib. xv Orig., cap. 929:
« Ralla, qus vulgo rasilis dieitur. » Grecis neolericis
p&cov, id est rasum, vestis monachorum, sed maxime
novitierum, $i ideo dicti fuere J«cegópot et fasoyo-
peuvese apud Theodorum Balsamonem in can. 5
prima et secunde synodi Constantinopolitane, et
paeogoprty, id est rasum ferre, apud eumdem, ín ea-
nonem 19; epist. 5 S. Basilii ad Amphilochium :
xàv y&p pi &xoxapi vu, à poeopoptrn, id est, « etsi
qui tonsus non fuerit, sed rasum ferat. »
* Cilicium. Suidas Kobe tà lx puri moveiDEpeva,
jeacuasa, id est, tele ex pilis contexte. Cassiano
cilicina vestis. À Cilicibus populis, apad quos sunt
capris et hirei densigsimi pill, ex quo hujasmodi tel:e
seu textilia conficiuntur, ut docent Varro, 1l. x de
non imponat, * quandiu de culpa illa emendatione.
promissa satisfecerit, aut abbatis przesentjs, aut prae-
positi sui ad genua incurvatus : excommunicati vero
fratres, sj jta superbi exstiterint, pt in superbia cor-
dis perseverantes in tertia die, hora nona satisfacere
abbati noluerint, custoditi* psque 3d pecem * cgedan-
tur; et, si placuerit abbati, de monasierio expellan-
€ Cum excommunicatur, etc. Hsec habentur in Re-
gula ms. S. Fructuosi episcopi cod. Crass.
h Orationem. Id est, benedictionem, veniam.
i Cingulo. Sumpsil ex S. Isidoro supra.
i Coram refectorio. Id est, ad januam refectorii.
k Vultus deposito. ld est, cervice inclinata, ut prz-
cipit S. Pachomius art. 1 : Solset cingulum, et incli-
naía cervice.
| Habitu. Supra, opertorio.
m F'rater qui ob levem culpam, etc. Hxc reperire:
est in Regula ins. cod. Corb., eod. capite eub finem.
2 De uno quocunque. Adde, vítio, ut habetur in
Regula ms. cod. Corb. et in libello c et xiv Benten-
tiarum de Rectoribus Ecclesiz.
9 Quandiu a reo majori. In libello citato legitur,
ab eo. In cod. Corb. et libello citato deest cc majori.
Locus corrüptus, ita, ut arbitror, castigandus t Quan-
diu a reatu humili satisfactione humiliate ad. genua -
capite se de cetero majori promiserit emendare.
P Cessantium a psalmis horarum. lta in cod. Corb.
Apud Smaragdum, cessantium in psalmis horaram.
Legendum iamen puto, oralionum, non horarem.
Nam intelligit oratioues quae flebant in singulorum
psalmorum intervallo, ut constat ex capite sequenti
ejusdem Regul» : « Cum hora diviui officii in orato
rio exercetur, id est, eum expleto psalmo ab om-
nibus orationi incumbitur, tunc excommuniocalionis
Re rustica, e. 11; Suidas et auctor veteris Etymo- y reus prostratus ante limen oratorii hzc cum lacry-
logiei.
4 Bpartea. Est calceus ex sparto confectus, Hispa-
nis proprius, apud quos calceamenta ex. sparto con-
ficie e. Plinius, l. 1z, cap. 2, de sparto agens :
« Hinc calceamenta et pastorum vestis. »
€ Solearum. « Soles, inquit S. Isidorus lib. xix
Orig., cap. $$, sunt tantum quibus pedum plante
teguntur, dictas a solo pedum. » Agellius, lib. xiu,
cap. 20: « Sed Gastrielus profecto scite atque incor-
rupte loeutus qst, ommia enim ferrae id genus, quibus
plantarum caices tantum infima teguntur, caetera
prope nuda et teretibus habenis juncta sunt, soleas
dixerunt. Hac apte describunt solearum formam.
Glosssm veteres : Soleas, cav$aXa. Sed hic sandalia
non sumuntur pro comptis et concinnis illis antiquo-
rum sandaliis.
1 Collecta. Est, quam supra diximus appellari col-
lationem a S Isidoro,
mis clamet: Peccavi, etc. » Et paulo post : « Post
hanc vocem cessantibus a psalmis per omnes ora-
tiones a reo jacente effusam, eum completum fuerit
sanctum oratorii opus, et reo iacente adhuc ante
limen exeunti abbati omnis congregatio humilietur. »
Ubi vides hic legi, orationes, non horas.
4 Inanitatem. ld est, levitatem, ut habetur eap. 14 :
« Bi tamen propter levitatem culpe eadem hora
voluerit abbas veniz consentire. »
r Quandiu. Id est, donec.
s Usque ad necem. Ita in eod, Corb. et in libro
cxiv Sententiarum. Quis tamen verba non exstant
apud Sinaragdum. Eti sane puló esse additilja, aut
saltem dicta hyperbolice.
* Cedantur. ln. libello citato cxiv Sent. additur
virgis. .
1015
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1016
tur, quia * talis vita necessarios non habet 5 corpo- A lorum regnis propter suam superbiam projectus est.
rales, vel societas fratrum, quos in anima superba
possidet mors. Nam merito ergo tales debent plagis
mactati expelli, qui esse cum Christo humilitatis
Domino non merentur: sed sint a perpetuis ^ pro-
missis cum auctore suo diabolo separati, qui de coe-
& Talis vita. Monastica videlicet.
b Corporales. Id est animales, carnales.
Ergo ad superiorem excommunicationum , vel satis-
factionis sensum, ut coepimus, prosequamur. Ergo
hujus poenitenti& modum et satisfactionem Deum
et abbatem credimus acceptare.
€ Promissis. Liber citatus addit, Dei.
n C OO ——————
CAPUT XXXIV.
DE HIS QUI SINE JUSSIONE ABBATIS JUNGUNTUR EXCOMMUNICATIS.
$1. — Ex Regula sancti Benedicti.
* Si quis frater prasumpgerit sine jussione ab-
batis fratri excommunicato quolibet modo se junge-
re baut loqui cum eo, vel « mandatum dirigere,
4 similem sortiatur excommunicationis vindictam.
$ II. — Ex Recutra savcrI Isipont Episcop (cap. 48).
* Ad excommunicatum nulli liceat ingredi citra
imperium senioris. f Cum excommunicato neque
orare, neque loqui cuiquam licebit. Cum excommu-
* Si quis frater, ete. Hoc capitulum profertur ab
]vone, parte xiv Decreti, cap. 24.
P Aut loqui cum eo. « Quoniam depravatio bono-
rum ajlocutio est malorum, » inquit Haymo Haiber-
stattensis in cap. xv Epist. l ad Cor.
c Mandatum dirigere. Est aliquid per internuntium
significare, quod Gallice dicimus, iui mander quelque
chose, juxta versionem Gallicam Guidonis Juvenalis
abbatis S. Sulpitii. Mandatum est nuntium, signifi-
eatio, legatio. Phzedrus lib. 1, fab. 2: .
Furtim igitur dant Mercurio mandata ad Joven,
Afflietis ut sucecurrat. . . . .-
Et lib. 1v:
Mandata dant, legati mittuntur, statim
Adeunt. . e.
Czsarius Arelatensis cap. 25 Regul: « Ut occulte
a quolibet litteras, aut qux:elibet mandata, aut munu-
scula accipiat. » Glosse Greco-Barbare: gavráco
Leg. uevó&ra] &xoyyt)ac, umvouata, nuntia. Exwdem
Glossa. Matecopüpoc, [Leg. uavóeropopoc] rptoGórue,
id est, nuntius, legatus. Apud Suidam p.avoacop sioog
ébubuaroc, id est, species dignitatis. Apud eumdem
TtuOày vtuÜnvóc, pav0&cop, id est, interrogator emis-
sarius, qui mittitur ad interrogandumet sciscitandum.
d Similem sortiatur excommunicationis vindictam.
Ita loquitur Callixtus papa, epist. 2, ad episcopos D
Galliz : « Quia quicunque in his vel aliis prohibitis
scienter excommunicatis communicaverit, juxta Apo-
stolorum institutionem et ipse simili excommunica-
tioni subjacebit. » Circa hunc locum S. P. Benedicti
difficultas est non minima, quia qui excommunicatis
communicant minorem tantum incurrunt excommu-
nicationem, exceptis quibusdam casibus. Itaque
nonnulli per similem excommunicationis vindictam
intelligunt minorem excommunicationem, qux» cum
in genere excommunicationis conveniat cum majori,
ei similis est, ut aiunt, non quidem in specie, sed in
genere. Sed hzc explicatio, preterquam quod nimis
extorta est, non valet. Nam concilium Aurelianense
apud Burchardum lib. 1, cap. 5, utitur eodem vo-
cabulo cum ferit anathemate eos qui communicave-
rint cum excommunicato in operibus ejus malignis,
quo in casu docent Summistzee majorem excommu-
nicationem incurri. Ita loquitur concilium : « Ft, si
quis ei se sociaverit, et communicaverit operibus
ejus malignis, noverit se simili percussum anathe-
D nicato nulli penitus vesci licet, nec ipsi quidem qui
alimentum victui praebet.
$ IIl. — Ex RrcurnA sawcri FhRuücCTUOSI EPISCOPI
(cap. 14).
5 Cum excommunicato nullus loquatur, neque
qualibet eum compassione vel miseratione refoveat,
neque à ad contradictionem vel superbiam confor-
tare presumat. i Quslibet causa 1 in conventu com-
mate. » Et Callixtus papa supra citatus. Itaque dico
locum S. Benedicti de majori excommunicatione in-
telligendum esse juxta veterum morem, qui hanc
excommunicationem communicantibus cum excom-
municatis infligebant, ut videre est apud Burcliar-
dum libro citato, et Ivonem parte xiv, et in multis
conciliis, maxime cum olim non esset minor excom-
(C municatio. Sed quia modo multa relaxata sunt a
summis ponlificibus circa communicationem cum
excommunicatis, existimo hanc legem S. Benedicti
esse abrogatam, nisi forte quis communicaverit in
crimine criminoso, ut loquuntur, et in aliis casibus
exceptis a Summistis.
* Ád excommunicatum, eic. Hzc reperire est in
Regula S. Isidori excusa eodem capite 18.
! Cum excommunicato, eic. Hic textus habetur
causa d, qu. 3, c..18, hoc modo: « Cum excom-
municato neque orare neque loqui (nisi ea quz ad
eamdem excommunicationem pertinent) nec vesci
liceat. » Apud Burchardum, lib. i1, cap. 01: « Cum
excommunicato neque orare, neque loqui (nisi ea
quie ad eamdem excommunicationem pertinent) ne-
que vesci cuique liceat. » Ubi lege, cuiquam, quem-
admodum etiam in Decreto lvonis p. xtv, cap. 95,
ubi idem textus habetur. Sed miror cur in his tribus
auctoribus habeantur hac verba, nisi que ad eam-
dem excommunicationem | pertinent, cum non repe-
riantur in hac Concordia, neque apud Smaragdum,
qui etiam hunc textum profert, neque etiam in ipsa
egula S. Isidori excusa. Quod autem citati auclores
hzc etiam verba nec vesci, addiderint, hoc fit quia
voluerunt sequentem textum, cum excommunicato
nulli penitus vesci licet, etc., cum antecedente con-
trahendo conjungere.
5 Cum excommunicato, etc. Hzc reperiuntur ir
Regula ms. S. Fructuosi episcopi Bracarensis cod.
Crassensis eodem cap. 14; proferunturque a Bur-
cbardo lib. 11, cap. 35, et ab Ivone. 1 parte Decreti
cap. 97, ex dictis Fructuosi episcopi, usque ad illa
verba : Quelibet causa, etc.
h Ad contradictionem. Ita apud Burchardum et
Ivonem locis citatis. In Regula ms. legitur, contri-
tionem. Male.
i Quaelibet causa. H:ec usque ad finem capituli
habentur
) [n conventu fratrum. Apud Ivonem, in conventu
. omnium [ratrum.
1017
muni fratrum est ventilanda et juste ac subtiliter À
perscrutanda : ne forte dolositate et malitia senioris
innocens junior opprimatur * ab abbate vel prz-
posito ^ juxta personarum acceptionem : non liceat
judicare, neque aliquem fraudulenter vel injuste
damnare, sed, ut dictum est, spiritalium et veridi-
corum fratrum * hujuscemodi rebus d est. retinenda
sententia, qui sibi Dei judicium ponentes pra oculis
non permitiant pessime deprimere animam inno-
centis.
$ IV. — Ex RearLA SANCTI ÀÁUBELIANI (cap. 35).
Nulli liceat loqui cum illo qui fuerit excommuni-
catus, przeter illum quem ei sanctus abbas custodem
dederit
$ V. — Ex RecurA Cassnm (cap. 44).
e Si quis autem pro qualibet culpa fuerit ab ora-
tione suspensus , nullus cum eo orandi habeat licen-
tiam, antequam submissa in terra penitentia coram
omnibus fratribus supplicanti ei venia ab abbate tri-
buatur. Nam qui se orationi vel confabulationi ejus,
antequam f a Priore recipiatur, inconsiderata pietate
sociare praesumpserit, similis damnationis reus effi-
citur, 5 tradens semetipsum voluntarie fuerat de-
putatus, Et in hoc gravius peccat, qui se ipsi conjun-
git, quia solatium ei tribuens cor ejus amplius facit
indurari, et non permittit pro hoc quod ab oratione
fuerat segregatus, de satisfactione sua et venia co-
gitare, majorem superbiz fomitem et contumaciam
delinquentis nutrit in pejus.
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXV.
í
1018
8 VI. — Ex RecuLA TABNATENSI (cap. 5).
Cum eo qui pro admissa culpa ab orationis vel
mens: consortio removetur, przter eum qui ejecti
fratris amaritudinem doctrine et charitatis possit
admixtione dulcare, nullus audeat conferre ser-
monem.
$ Vll. — Ex REcuLA MacisThi (cap. 45).
b Si quis vero frater aut palam aut absconse cum
eo fuerit allocutus aut junctus, communem statim
cum eo excommunicationis contrahat poenam *et ab
omnibus reus sit, atque in alio laboris ipse opere
sequestretur a' pr:eposito suo : et sit ipse tam ab illo
Teo quam ab omnibus sequestratus et solus, et mox
ab omnium et ipse alienus eloquio. Nam non ad ve-
p niam 1 majoris et ipse pertineat, nisi poenitentiz si-
milis satisfactio ab eis :qualiter fuerit operata :
illius, propter quod exstitit inobediens in vitio et
peccato; istius, quod mercedem consolationis tribue-
rit malorum artifici.
$ VIII. — Ex REGULA CUJUSDAM (cap. 19).
Excommunicatus vero frater qui culpis graviori-
bus existentibus aut cell:e su:e recluditur, sat a con-
sortio congregationis separatur, a nullo penitus aut
eloquii, aut visitationis munus fruatur, nisi tantum-
modo cui prxceptum ab abbate fuerit. Si quis trans-
gressus hanc Regulam fuerit, regulari penitentie
subjacebit.
habentur in decreto lvonis, p. vi, cap. 399. Lau- (: Regula ms. legitur reddenda. Male.
danda sane institutio , ne ab abbate vel przposito
inferiores opprimantur, et a senioribus juniores ; cui
non absimilis est hzec S. Pachomii sanctio articulis
992, 94 et 112, qui vult przepositos et majores a fra-
tribus boni testimonii judicari, ne forte illi potentia
sua opprimant innocentes.
* Áb abbate vel preposito. Hxc vocabula deside-
rantur in Decreto lvonis.
b Juzta personarum acceptionem. Hic locus corru-
ptus est. Apud Ivonem legitur. Rectori juxta perso-
narum acceptionem, etc. Recte. Itaque hic locus hoc
modo est restituendus : Ne forte dolositate et malitia
senioris innocens junior opprimatur ab abbate vel pre-
posito. Rectori juxta personarum acceptionem non li-
ceat judicare.
c Hujuscemodi rebus. Lege, in hujuscemodi rebus.
4 Est retinenda sententia. Àpud Ivonem corrupte
legitur : Et alia tradenda et retinenda sententia. In D
e Siquisautem, etc. Exstat apud Cassianum, lib. 11
de Orationibus nocturnis, cap. 16.
f A priore. Id est, ab abbate.
€ Tradens Semetipsum voluntarie. Locus corru-
tus, ex cod. Vind., Cass. et Sinaragdo sic emendan-
us : Tradens semetipsum voluntarie Satane, cui ille,
secundum Apostoli sententiam pro sui reatus emenda-
tione dyerat deputatus.
à Si quis vero, etc. Hzc habentur ín Regula ms.
Magistri cod. Corb. eodem cap. 135. Prima pars hujus
capituli usque ad illa verba : Et ab omnibus reus sit,
3 Burchardo lib. xi, eap. 32, ex S. Isidoro; eta Gra-
tiano causa 11, qu. 5, cap. 28, ex octava synodo :
sed male, nam est hujus Magistri.
i Majoris. Major est abbas , ut sxpe occurrit in
his Regulis, qui conc. Carthaginiensi 1v, can. 43
dicitur, major monasterii.
CAPUT XXXV.
QUALITER DEBEAT ABBAS SOLLICITUS ESSE CIRCA EXCOMMUNICATOS.,
$ 1. — Ex Recuta saNcTI BENfpicTI.
Omni sollicitudine curam gerat abbas circa delin-
quentes fratres : quia non est opus sanis medicus,
& Et ideo uti debet omni modo. ld est, uti debet
omni ratione et industria artis spiritalis , ut sapiens
medicus. In vetusta editione Parisiensi legitur:
Commodo, pro omni modo.
b Immittere. Apud Smaragdum : Immittere debet,
verbum, debet, repetendo. Quod, si non repetitur,
saltem subaudiendum est.
sed male habentibus (Matth. ix). * Et.ideo uti debet
omni modo ut sapiens medicus : 5 immittere quasi
occultos * consolatores. 4 Senpectas, id est, seniores
c Consolatores. In mss. S. Germ. et S. Faronis :
Consilia;ores; sed vulgata lectio prestat. Nam se-
quitur : Qui quasi secrete. consolentur fratrem. [lu-
ctuantem.
d Senpectas. lta codices mss. Victorini et S. Germ.
min. legunt. Ms. S. Ebr., sepectas. Codices. Vind.
et S. Germ. ma., Sinpectas. Smaraydus et edito
ion
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1020
sapientes, qui quasi secrete consolentur fratrem A cilicio seminudus atque discalceatus opus monasterii
fluctuantem, et provocent eum ad humilitatis satis-
factionem, et consolentur eum, ne abundantiori tri-
slitia absorbeatur (4 Cor. v). Magnopere enim debet
sollicitudinem gerere abbas, et omni sagacitate et in-
dustria curare, ne aliquam de ovibus sibi subjectis
perdat. Noverit enim se infirmarum curam susce-
pisse animarum, non super sanas tyrannidem, et me-
tuat Prophete comminationem, per quem dicit Deus :
& Quod crassum videbatis, assunyebajis; b et quod de-
bile erat, projiciebati (Ezech, xxxiv, Luc. xvi). Et
pastoris honi pium imitetur exemplum, qui, relictis
nonaginta novem ovibus in montibus, abiit ypam
ovem, qu: erraverat, quxrere ; eujus infirmitati in-
lantum compasgus est, ut eam sacris humeris suis
dignaretur imponere, et sic reportare ad gregem.
$ Hl. — Ex Recura sascri Fnucruost (cap. 14).
v Cum excommunicatur aliquis pro culpa, mitta-
tur solitarius in cellam obscuram in solo pane et aqua :
ut in vespera post ecenam fratrum medium accipiat
paximatjum, et non ad satietatem aquam : gf hoc ab
abbate d exsufflatum, et * non sanctificatum. Absque
ullo sedeat solatio, vel [in] colloquio fratrum, nisi
quem abbatis vel prepositi cum eo prxceperit au-
etoritas, ut loquatur. f Indutus tegmine raso aut
Coloniensis, senipectas. Cod. S. Far. S. Dunstanus,
urrecremata, edliio Colingi, vetusta Parisiensis et
vulgatz : Senipetas. Sed quid sit senipeta non vi-
deo. Smaragdus senipectas putat esse verbum Grz-
cum , cum ait : « Senipectas Gr:cum est. nomen,
non Latinum, quo secundum ipsius beati Benedicti
interpretationem seniores, et sapientes fratres intel-
liguntur. 1 Qu d quam verum sit, judicet. doctus
lector. Apud Palladium capite de Serapione lego :
Xopcaixrn» &cxurü». AtfoUvre Ó$ oi Tlaripsc, ort Àa-
6áv cw quumcixrauv &axgts Témpuxfllautu) £y ttv
qo)st pípaou tasty o9giy, id est, « narrant vero Paz;
tres quod üsspmens quemdam sympzciem mona-
éhum, vendidit se in quadam civitate mimis gentili-
bus.» Ejusmodi ergo Zupzaixcog monachus videtur
esse i$ qui conspirat cum abbate ad ipsum excom-
municatüm sapienter ludificandum, se ejus amicili:e,
veluti per cuniculos insinuando, ut. eum ad sanam
mentem revocet, Itaque cum Smaragdus dicit se-
nipectas esse vocabulum Crxeeqm, credibile est eum
legisse symp:zectas, vel sippectas, secundum minus
accuratam orthographiam : quam quidem lectionem
ermanam esse existimo : etsi S. Pater Benedictus
Interpretetur hoc vocabulum Seniares sapientes fra-
tres. Nam potius habuit rationem persona, quam
vocis, quod satis patet, quia hoc nomen quovis modo D
legatur, non potest hee tria nomina significare. Di-
cit autem seniores sapientes, quia ejusmodi sym-
cte erant senes et sapientes, non quod pr:cise
Id significet hoc vocabulum; quod proprie colluso-
rem significat,
à (Quod crassum videbatis, assumebatis. Ezech.
xxxiv, ubi legitur : Quod crassum erat, occidebgtis, ut
habetur in textu Hebraico et Greco, quibus respon-
dent antiqu:& versiones. Itaque subaudiendum hic :
puto, «o Ád occidendum, aut certe legendum : Assu-
tmebatis, id est devorabatis, mactabalis ad devoran-
dum juxta sensum Prophet.
b Et quod debile erat, projiciebatis. In vulgata ver-
sione Juxta texium Hebraicum et Graecum : Quod
infirmum fuit, non consolidastis. Sed S. Benedictus
usus est antitheto juxta prioris membri lectionem,
reünens tamen sensum Prophetz, non verba : nam
qui projicit, non conaolidat.
- exerceat excommunicatus. Si biduana vel triduana
fuerit excommunicatio ejus, mittat senior, qui enum
excommunicavit, unum de majoribus quem proba-
tum habet, qui eum verbis contumeliosis increpet,
quod non ob religionis veuerit occasionem, nec pro
Christi amore, nec gehenn:e pavore, sed simplicium
fratrum facere disturbationem. Sj hzc Z!le patienter
tulerit, et de ore ejus nulla iracundia vel murmura-
tio proruperit, simplicitas mentis et humilitatis ap-
paruerit; sic increpator absque immutatione verbo-
rum, quod in eo previderit, abbati renuntiet. Abbas
vero sollicite et prudenter tractet, 5 utrum veram,
imaginariam habeat patientiam, per quam possit se
ad fratrum reconciliare charitatem. Secundo ejus-
B aem meriti senem probatum ad exprobrandum eum
mittat : et quod primitus audivit, non facile credat.
Cumque ita tertio fecerit, et pari vitio íncrepatus
fuerit, et in priore promissionis patientia excom-
municatus perduraverit, et hoc abbas per tres testes
probaverit, post hoc eum ^ ejici debeat, et sic prz-
sentatum per se increpet coram conventu fratrum.
Cum ita quarto fuerit tentatus, et in humilitate fue-
rit probatus, et fortis fuerit ut ferrum inventus,
postmodum ecclesiam ingrediatur et 1 cingulum in
* Cum excommunicatur, ete. Hag non exstent in
Regula S. Fructuosi episcopi Bracarensis, sed vi-
dentur esse alterius Fructuosl.
4 Exsuffatum. Id est maledictam, ahominatum,
eo quod debeat comedi ab excommunicato ei tradit
C Satane, et verbum exsulllare, id est detestari ,
abominari. Beda lib. y hist. Angl. cap. 29.: « Quis,
rogo, fidelium non statim cum ipsa magia primo
detestetur et exsufflet? » Fuit quippe mos veterum
Christianorum, ut id duod immundum et abemina-
bile judicarent, exsufflatione rejicerent, Tertullianus
lib. 1 ad uxorem : « Latebisne tu, eum lectulum
tuum, cum corpusculum tuum signas, eum aliquid
immundum flatu exspuis? » et lib. de ldololatria :
« Quo ore Christianus tburarius, si per templa trans-
ibit, aras exspuet, etexsufflabit, quibus ille prospexe-
rit? » Qui quidem mos ab antiquo baptismi riui ma-
navit, quo baptizandus ter Satanam exsuffiat, ut
videre est apud 8S. Dionysium Areopagitam lib. de
Hierarchia ecclesiastica cap. 2, parte i1 : dugus án at
pi» «tà cpic Üaxt)sóecoc Eo0ava, id. est, « Jubetur
ter exsufflare Satanam. » Hac etiam utebantur ex-
suíflatione sancti viri deemonem abigentes tentato-
rem. Acta 8. Pachomii : « Mox signo crueis frentem
muniens exsufilavit in enm (d:emonem) moxque fu-
gatus est : » et infra : « Et exsulfflans in eum dixit :
discede a me, diabole. » Severus Sulpitius dialogo
terio: Memini quodam die ad eum venisse Marti-
num, qui ubi secretarium ejus ingressus est, vidit
post tergum ipsius demonem mire magnitudinis
assidentem, quem eminus (ut verbo, quia ita necesse
est, parum Latino loquamur) exsufflans, Avitianus-
se exsufflari exislimans, qvid me, inquit, sancte, sic
aspicis? »
« Non sanctificatum. Id est non benedictum; vide
supra.
f Indutus tegmine raso aut cilicio. S. Isidorus in
Regula cap. 18. Tegmen rasum, aul certa cilicium.
8 Utrum veram tmaginariam. Lege 1 Utrum veram
aut imaginariam, ut in cod. Vind.
h Ejici debeat. Lege : Educi jubeat, nemine e cella.
| Cingulum in. manibys. Vide supra capite
annotata ad S. Isidorum.
1021 CONCOBDIA. REGULARUM. — CAP. XXXV. 1023
manibus gestans abbatis vel fratrum pedibus cum A fidelibus (ad Tit. 2). Attendendo enim ovis etiam
lacrymis provolvatur, et cum singultu et gemitu ge-
nibus huino preperando a cunclis veniam accipere
mereatur, et ne talia peeuitendo ultra committat, et
post hzc * osculatus ab abbate, in sua gradu acci-
piatur.
$I[I. — Ex tipRo GnaEconmn NazIANZENI.
» Eum qui de Corintho peccavit peccatum, * quale
nec infer gentes, ad poenitentiam Paulus suscepit
(I Cor. v) : et non solum suscepit, verum etiam in
eo charitatem confirmavit. Quando quidem emen-
dationem vidit, et causam facti exposuit dicens : Ne
forte ampliori tristitia absorbeatur, qui ejusmodi
est, correptiouis scilicet nimietate praegravatus.
$ 1V. — Ex yisRO sANCT| ÁucUSTINI DE. PASTORIBUS B
(cap. 1).
Cum prepositi ad hoc sint, ut his qui subjecti sunt,
consulant : nec in eo quad przsunt omnino utilitatem
suam attendant, sed eorum quibus ministrant. Quis-
quis tamen przpositus est, ut in eo quod propositus
est, gaudeat, honorem suum qu:vrat, et commoda sua
sola respiciat, se pascit, non oves. Ád hos sermo
dirigitur : audite tanquam oves Dei et videte, quem-
admodum vos securos fecerit Deus, qualescunque
sint qui vobis presunt, id est qualescunque sumus :
Yobis securitatem dedit, qui pascit Israel. Nam si
Deus non deserit oves suas, et mali pastores debitas
ponas luent, et oves promissa percipient.
& V. Item ejusdem.
à Sanz et crasse oves perpaucz sunt, id est, so-
lide in cibo veritatis, utentes pascuis bene de mu- C
nere Dei. Sed mali illi pastores non parcunt talibus.
Parum est, quod illas languentes, et infirmas, et er-
rantes, et perditas, non curant, etiam istas fortes et
pingues necant, quantum in ipsis est. Et illj vivunt
de misericordia Dei, [* vivunt] tamen quantum ad
malos pastores attinet, occidunt. Quomodo, inquis,
occidunt? male vivendo, malum exemplum prz-
bendo. Sin fruatra dietum est servo Dei eminenti in
membris summi pastoris : circa omnes teipsum bo-
norum operum prxbe exemplum, et forma esto
& Osculatus ab abbate. In signum reconciliatjonis.
b Eum qui in Corintho, etc, IT:ec habentur in ora-
tione 59 ejusdem sancti Patris, qu:e inscribitur, Ad
sancta lumina. Sed quoniam quie hic citantur, paulo
aliter habentur in textu Greco, qusdam altius rc-
petendo proferemus : Si prius notaverit lector S. Gre-
gorium agere in Novitianos, qui poenitentiam mi-
nime admittebant : 5j 0206 ctieufévxa 06g « Oc c utoc;
£ct. J&p x«i tüc Güg &movoixc, 090; vov iv KopryÜo
m«pavouugavt«: Maulog 36 x«i &y&rnv (xopmctv, id
est, « vel neque suscipis sanguiie suo consumma-
tum, id est martyrem, id enim est eliam tux arro-
gantiz:, neque eum qui se Corinthi scelere contami-
Davi? At Paulus circa eum charitatem confirmavit. »
Caitera vero hic satis rite procedunt.
c (Quale nec inter gentes. Hac non sunt apud san-
ctum Gregorium, sed ex D. Pauli textu addita.
d Sane et crasse, etc. Hac habentur eodem libr.
de Pastoribus cap. 4, hic citata ob illa S. Benedicti:
« Noverit enim se infirinarum curam suscepisse anj-
marum, » etc.
e Vivunt tamen. Tó vivunt redundat, neo est in
editis S. Augustini. |
fortis plerumque przposito suo male viventi, si
declinet oculos a regulis Domini, et intendit in ho-
minem, incipit dicere in corde suo : Si prepositus
meus sic vivit, ego quid sum, qui non faciam, quod
ille facit? * occidit ovem fortem. Jam de cxteris
quid facit: qui illud, quod non ipse fortificaverat,
sed forte aut robustum inyenerat, male vivendo
interficit? Dico charitati vestrz, iterum dico etsi
oves, elsi fortes sunt in verbo Domini, et tenent
illud, quod audierunt a Domino suo: Que dicunt, .
facite ; que autem faciunt, facere nolite (Matth. xyni);
tamen qui in couspectu populi male viyit, quantum
in illo est, eum, a quo attenditur, occidit. Non sibi
ergo blandiatur, quia ille non est mortuus : et ille
vivit, et ille homicida est. Quomodo cum lascivus
bomo intendit ad mulierem ad concupiscendum,
ecce jlla casta est, et mechatus est iste? Domini
enim vera et aperta sententia est : Quisquis viderit
mulierem ad concupiscendum eam, jam maochatus est
ean in corde suo (Matth. v). Non pervenit ad ejus :
cubiculum, et in interiori eubiculo suo volutatur.
Sic omnis, qui male vjvit in conspectu eorum, qui«
bus prepositus est; quantum in ipso est, occidit
et fortes. Qui imitatur, moritur : qui non imitatur,
vivit. Et quod crassum est, inquit, inter[ecistis, et
oveg meas non pascilis (Ezech. xxxiv). 5 Jam audi-
stis, quid diligant. Quod infirmatum est, non cou-
fortastis : et. quod male habuit, non corroborastis :
el quod tribulatum est (id est, quod confractum est)
b nan colligastis : et quod errubat, mon revocastis : et
quod periit, nom inquisistis : 1 et. quod forte fuit,
con(registis, 1, interfecistis, occidistis. k [nfirmatur
ovis, id est, ! infirmum oorrigii, * ut possit eedere
tentationibus : incauto, et imparato supervenerit
pastor negligens. Quando credit (alis, non illi dicit :
Fili, accedens ad servitutem Dei, «a in. jusiilia et ti-
more, et prepara animam tuam ad tentalienem
(Eccl. n). Qui enim hoc loquitur, confortat infir-
mum et ex infirme facit firmum : ut non ille, cum
erediderit, prospera hujus smculi speret. Si enim
f! Occidit ovem fortem. In editis S. Augustini se-
quitur : Si fortem, occidit ovem. .
8 Jam audistis. Hic ineipit caput 88 ejusdem libri
in editis : Quod contribulatum est.
b Now colligastis. Apud B. Cyprianum epist. B4 :
« Quod contribulatum est, non eonsolati estis. »
i Et quod forte fuit confregistis. Apud B. Augu-
stinum legitur : Confecistis, non ; Confregistis, id
est, interfecistis, ut ipse explicat. In epist. 54 S. Cy-
priani legitur : Canfecistis labore.
| Interfecistis. Lege, ut in. cdilis ; Id est, interfe-
gistis.
k Infrmatur ovis, id est. Hxc non exstant in
edilis.
! [nfirmum corrigit. Locus corruptis, lege. Infir-
mum cor gerit : in editis S. August. : [nfirmum quippe
animum gerit ovis.
^ Dt possit cedere tentalionibus, eic, Hzc cor-
pupta sunt, et ita ex editis castiganda : « Quando
tentationes sibi profuturas nop credit. Pastor negli-
gens, quando sic credit talis. infirmus, non illi di-
dit, » eic.
1025
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1024
docius fuerit sperare prospera s:zculi, ^ ipsa pro- A jugo Christi. Attendite illos homines volentes bene
speritate corrumpitur, supervenientibus adversitati-
bus sauciatur, aut fortassis exstinguitur. b Non ergo
cum :ediflcat super petram, qui sic aedificat, * sed
super arenam ponit. Petra autem erat Christus (II
Cor. x). Christi passiones 4 imitandz, non a Chri-
stianis delici:& conquirendx. Confortatur infirmus,
cum ei dicitur : Spera quidem tentationes hujus sz-
culi, sed ab omnibus te eruet Deus : si ab illo non
recesserit. cor tuum. Nam ad confortandum cor
tuum venit ille pati, venit ille mori, venit sputis
illiniri, venit spinis coronari, venit * opprobria vi-
vere, venit postremo ligno configi. Omnia hzc ille
pro te; tu nihil pro illo, sed pro te.
$ VI. — Item ejusdem. ,
f Quod infirmatum est, inquit, non confortastis.
Pastoribus malis dicit, pastoribus falsis, pastoribus
sua quarentibus, non quie Jesu Christi : 5 et com-
modo lanz et lactis gaudentibus, oves omnino non
curantibus, et quod male habuit non corroboranti-
bus, h id est, infirmum, id est, non firmum. 1 Nam
[cum] dicuntur infirmi etiam zgrotantes. Sed inter
infirmum et sgrotum,' id est, male habentem hoc
mihi videtur interesse. Etenim ista, fratres, qus
distinguere utcunque conamur, forte et nos possu-
mus majore diligentia melius distinguere, et alius
peritior, vel lumine cordis plenior. Interim ne frau-
demini, quod sentio, loquor. Infirmo ne accidat ten-
tatio, et eum frangat, timendum est. Languens au-
tem jam cupiditate aliqua sgrotat, et cupiditate
aliqua impeditur ab intranda via Dei, a subeundo
& [psa prosperitate corrumpitur. Metuenda prospe-
ritas, cum s:xpe in illa homo sibi nog metuat, quia
nimio illius splendore, et propria cupiditate obczx-
catus periculum non videt, quod in sola adversitate
positum esse credit. (uod sapienter admodum nos
docet S. Augustinus serm. 135, de verbis Domini
secundum Mattheum : « Putatis tunc esse ventum
contrarium, quando est bujus seculi adversitas.
Quando enim bella, quando tumultus, quando fa-
mes, quando pestilentia, quando cuique hominum,
etiam singulo evenit privata calamitas, tunc putatur
ventus adversus, ibi putatur invocandus Deus.
Quando autem temporali felicitate seculum arridet,
quasi non est ventus contrarius. Noli hiuc interro-
gare temporis tranquillitatem ; interroga sed tuam
cupiditatem : vide, si tranquillus es in te : vide, si
nou te subvertit ventus interior. Hoc vide, magnx
virtutis est cum felicitate luctari; neilliciat, ne cor-
rumpat, ne ipsa subvertat felicitas. Magnze, inquam,
virtutis est cum felicitate luctari, magn: felicitatis
esta felicitate non vinci.» His quadrat illud Virgilii
x /En.:
Nescia mens hominum fati, sortisque faturs,
Et servare modum, rebus sublata secundis. .
Et S. lsidori Pelusiotz libr. v, epist. 582 : « Multi
itaque diflicilius existimant a rebus secundis in ad-
versas incidentem celsum servare animum : 'Eyó à4
$uaxoéraov vyoüpat có &ro Qva mporyiag ele sUnpipiay
&vad pauvre yuAáSat pécpio» «à poóvnpa, id est, « Ego
vero dillicillimum arbitror eum, qui ab adversis
rebus ad secundas redit, moderatum custodire ani-
mum.» Et przeclare Salomon ait Prov. 1: Aversio
parvulorum tnterficiet eos, et prosperitas stultorum
rdet illos. Quem locum exponens 5. Gregorius papa
omil. 12 in Ezechielem sapienter admodum dicit :
«Qui enim a Deo avertitur, et prosperatur, tanto
vivere, et minus idoneos mala pati, sicut parati
sunt bona facere. Pertinet autem ad Christioni firmi-
tatem non solum operari qux bona sunt, sed et
tolerare quxe mala sunt. Qui autem videntur fer-
vere in operibus bónis, sed imminentes passiones
tolerare nolle aut non posse, infirmi sunt. Qui vero
cupiditate aliqua mala ,amatores mundi ab ipsis bo-
nis operibus revocantur, languidi et zgroti jacent :
quippe qui ipso languore tanquam sine ullis viribus
nihil honi possunt operari.
S VII. Item ejusdem.
j Non frustra ergo cum Jam dixisset superius :
Quod crassum est, interfecistis. Hic iterum in novis-
simo posuit. Et quod forte (uit, confregistis. Ipsa est
B enim repetita sententia, nisi quia ex his qux: supra
C
dixit nata est. (juod errabat, non revocastis : et quod
perierat, non quasistis. Hoc faciendo, Quod forte est,
interfecistis. k Proinde audi quid sequatur de ista
negligentia malorum, imo falsorum pastorum : Et
disperse sunt oves mec, et facte sunt in comesturam
omnibus bestiis agri. Furantur lupi insidiantes, ra-
piunt leones frementes, ! cum oves adherent pas-
tori, nam presens est pastor, sed male agentibus non
est pastor. Et inh:erent pastoribus, * [non] pastori-
bus seipsos, non oves pascentibus. Et lethalis error
consequitur. Eunt in bestias deprzdantes se, et de
illorum morte se satiare cupientes. Tales enim sunt
qui gaudent de erroribus alienis; bestize sunt paste
» montibus.
peritioni fit proximus, quanto a zelo disciplinze in-
venitur alienus.
b Non ergo cum cdificat. Tó cum redundat, et le-
gendum : Non ergo edificat super petram, qui sic
(cdificat. Àut si placet retinere particulam c«m,
leze, non ergo cum edificat super petram edificat,
qui sic edificat. In quibusdam editionibus legitur :
eum pro cum.
€ Sed super arenam ponit. Verbum : Ponit, non
est in editis S. Aug.
d Imitande. In editis additur có stmt.
e Opprobria vivere. Vivere, hoc loco ponitur pro
bibere, v pro b, Vasconumn more; in editis S Aug.
legitur audire. Sed puto legendum bibere. lllnd enim
«ó audire non satis significat. In Concordia Vindoci-
nensi legitur : Sustinere.
f Quod infirmatum est, etc, Habetur apud S. Au-
gustinum, ejusdem libri cap. 6.
€ Et commoda. Lege : Ex commodo, ut in
D editis.
b Id est infirmum, id est non firmum. Primum, Id
est, abest ab excusis.
i Nam cum. Tó cum redundat, nec est in editis.
] Non frustra ergo, etc. Hxc usque ad illa verba :
Proinde audi quid sequitur, exstant apud S. Aug.
ejusdem libri cap. 1.
k Proinde audi quid sequitur. Hzc usque ad finem
habentur initio cap. 8.
! Cum oves adherent pastori. lta in Concordia co-
dicis Vindocinensis. In excusis legitur, Cum ores
non haerent pastori. Sed negatio videtur expungen-
da, cum sequatur : Nam presens. est pastor :
male agentibus non est pastor, et inherent pastoribus.
m Non pastoribus. Particula negativa expungenda
est, nec est in editis.
n Montibus. In cod. Vind. legitur, mortibus, recto
in editis, morsibus dispersarum. Sed «ó dispersarum
exscriptor omisit, quod tamen necessarium est.
1085
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXVI.
1026
CAPUT XXXVI. -
DE HIS QUI IN ALIIS QUIBUSLIBET REBUS DELINQUUNT.
$1. — Ex REcurA saxcrI BENEDICTI.
& Si quis dum in labore quovis in coquina, 5 in cel-
lario, in ministerio, * in pistrino, in horto, in arte
aliqua dum laborat, vel in quocunque loco, aliquid
deliquerit, aut fregerit. quippiam, aut perdiderit,
vel aliud quid excesserit 4 ubi ubi, * non veniens con-
tinuo ante abbatem f vel congregationem ipse ul-
tro 5 satisfecerit, et prodiderit delictum suum :
dum per alium cognitum fuerit, majori subjaccat
emendationi. Si anim: vero h peccati causa latens
fuerit, tantum abbati aut spiritualibus senioribus
patefaciat, 1 qui sciant curare etsua et aliena vulne-
ra, non detegere et publicare.
& Si quis, etc. Hoc caput quadragesimum sextum
est in Regula S. P. Benedicti. Cujus titulus sic ha-
betur in cod. ms. ma. S. Germ., De his qui in levi- B
bus rebus delinquunt. Sed prior inscriptio praevalet.
Non enim hic duntaxat agitur de levibus culpis, sed
etiam de lethalibus. Hujus capitis meminit S. Fru-
ctuosus apud Henricum Canisium tomo quinto anti-
qui? Lectionis, proferturque in conc. Duziacensi t1,
ji In Cellario. Gloss veteres : Cellarium, «opstov,
id est cella penaria, repositorium. S. Isidorus,
lib. xv Orig., cap. 5. « Cellarium, quod in eo col-
ligantur ministeria mensarum, vel quxe necessaria
victui supersunt. » Aliter Servius (Im 1 AEn.) :
« Cellarium est paucorum dierum : unde et in cella
dicitur importatum frumentum. Penu vero longi
temporis. » Hoc vocabulum Latinum quidem, sed
Graci illud usurparunt, ut S. Basilius, interr. 147
Regularum brevium : 'O spl «ó £pyov 100 »s))atiov,
id est, qui cellarii curam geril. Auctor tractatus de
poenis monasticis, qui exstat inter Opera S. Basilii,
art. 42 : Et t &xaigoc Epx tva &lg co Cputpiv, 7 «lc
19 x$)À)apiov, id est, « Si quis citra tempus opportu-
num vcnit in culinam vel cellarium. » Unde xe22a-
prxóv, illud omne quod in cellario reconditur, Palla-
dio cap. 117. Hist. Lausiacz.
* [n pistrino. Hec desunt in cod. ms. Vict. ma.
4 Ubt ubi. lia vulgo. Apud Keronem, ubi vel ubi.
. Cod. S. Ebr. et Smaragdus legunt, ubi et ubi. Hzc
autem vox geminata, ubi ubi, nihil aliud sonat
quam ubicunque, ubivis gentium, quocunque in lo-
co. Plautus in Casina :
]ta quocunque adveniant, ubi ubi sint, ddfblici damno do-
(minos inultaut.
Tertullianus,] lib. de Fuga in persecutione : « Ubi
ubi fuero, in manu ejus sum. » Anastasius Biblio-
thecarius in Constantino : « ubi ubi nominatus con-
fingeret pontifex. »
€ Non veniens continuo ante abbatem, etc. Hxc ul-
tronea sui accusatio plurimum confert monacho,
idque triplici potissimum nomine. Primo, ut delictum D
statim sequatur emendatio, atque ita semper ab
omni peccato, quantum fieri potest, monachi sit ex«
purgala conscientia; secundo ut nulla ei desit hu-
militatis exercitatio; tertio, ut omnis occasio excu-
sationi, contentioni atque mendacio prxcidatur : ut
qui se ultro prodere tenetur, forsitan accusatus non
se cum procacitate defendat, sed libens culpam fa-
teatur. Continuo, est statim, confestiin, protinus,
nulla intercedente mora. Sed non puto locum intel-
ligi de minusculis et similibus culparum quisquiliis :
hoc enim grave esset fratribus, et molestum abbati.
$ II. — Ex RecurA saNcTI CassiANt (cap. 39).
j Si quis autem k aliquid fregerit aut perdiderit,
non aliter negligentiam suam delebit, nisi coram
omnibus fratribus tandiu supplicaverit Deo in terra
prostratus, donec oratione solvatur abbatis. Similiter
eliam qui ad orationem tardius venerit, et qui se-
niori suo superflue, aut durius, aut contumeliose
responderit ; aut si negligentius, aut tardius obse-
quia injuncta compleverit; si vel leviter murmura-
verit, aut lectionem operi vel obedientiz pr:etulerit,
similiter etiam qui, completis vigiliis aut quavis
aliqua ratione, cum aliquo vel modicum steterit, vel
ad punctum temporis alicubi secesserit; si alterius
Porro hujus rei praxis videtur in Vita S. Guidonis
abbatis Pompos:e, ubi agitur de quodam ejus disci-
pulo Sergio templi custode, qui cum lampades mun-
daret, excidit una e manibus et fracta est: « Territus
ille (inquit. auctor Vitze) coll.git fragmenta et ante
altaris crepidinem condens ea, festinans abiit ad Pa-
trem Guidonem, ut multa ab eo propter damnuin
illatum ipsi irrogaretur. Quod cum factum esset,
illico reuiit ad altare, et lampadem sanam atque
integram invenit. »
f Vel ante cengregationem. De hac re ita statuit
S. Columbanus in Poenitentiali ms. : « Si non con-
tempiu, sed casu aliquo amiserit aut fregerit, non
aliter negligenüam suam, quam publica ailuat pce-
nitentía, cunctis in synaxi fratribus congregatis,
tandiu prostratus in terra veniam postulabit, donec
orationum consummetur solemnitas, impetraturus
eam, cum jussus fuerit abbatis judicio de solo sur-
gere. » Antiqua hujus accusationis ratio habetur in '
Inemoriali, qualiter in monasterio conversandum sit.
8 Satisfecer. Nempe, humili et publica prostratione.
b Peccati causa. Causa hoc loco est noxa, offensa.
S. Gregorius Turonensis, lib. iv Hist., cap. 14:
« Mult. enim cause per eum inrationabiliter gere-
.bautur. » Et lib. vit, cap. 21 : « 1deoque si rex mor-
tem fratris desideraret ulcisci, noverit hujus causz
hunc esse signiferum. » S: Hieronymus, in epist. ad
Damasum qu. 4, de Cain : « Denique responuit Do-
mino : Major est causa mea quam ut merear absol-
vi. » S. Cyprianus libro de Lapsis: « Nec hoc ideo
dico ut fratrum causas onerem, sed ut magis fratres
ad precem satisfactionis insugem. » Accedit ralio,
quia non sola peccati causa abbati retegenda est,
sed ipsum peccalum. ltaque peccati causa nihil
aliud est quam eulp:e noxa, ut qui loquitur cap. 25
S. P. Benedictus. Vel certe dici polest co peccati re-
dundare, sed quia illud in omnibus codicibus, quos
viderim, reperitur, id asserere nolim.
i Qui sciant curare et sua. Hunc locum tangit Hel-
galdus in Vita Roberti Francorum regis : « Tali
quippe mandat monachorum Pater et dux confiteri
peccata, qui sciret sua el aliena curare vulnera, non
autem detegere et publicare. »
] Si quis autem, etc. His similia auctor quzedam
supra cap. 51 citaverat ex lib. de Institutis renun-
tianüum; sed qua hic citantur, sumpta sunt ex
Regula Cassiani paululum immutata.
k Aliquid fregerit aut. perdiderit. S. Pachomius,
art. 70 Regule sus : « Si vas fictile fregerit, vel
aliquam utilem rem ad usus monasterii, aget peeni-
tentiam. » Et art. 75 : « Si aliquis aliquid perdide .
rit, ante altare publice corripietur. »
t025
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1024
doctus fuerit sperare prospera seculi, * ipsa pro- A jugo Christ. Attendite illos homines volentes bene
speritate corrumpitur, supervenientibus adversitati-
bus sauciatur, aut fortassis exstinguitur. ^ Non ergo
cum zdificat super petram, qui sic zedificat, ^ sed
super arenam ponit. Petra autem erat Christus (1I
Cor. x). Christi passiones 4 imitandz, non a Chri-
stianis delici:& conquirendzx. Confortatur infirmus,
cum ei dicitur : Spera quidem tentationes hujus se-
culi, sed ab omnibus te eruet Deus : si ab illo non
recesserit cor tuum. Nam ad confortandum cor
tuum venit ille pati, venit ille mori, venit sputis
illiniri, venit spinis coronari, venit * opprobria vi-
vere, venit postremo ligno conligi. Omnia hzc ille
pro te; tu nihil pro illo, sed pro te.
$ VI. — Item ejusdem, ,
f Quod infirmatum est, inquit, non confortastis.
Pastoribus malis dicit, pastoribus falsis, pastoribus
sua quarentibus, non qu: Jesu Christi : 8 et com-
modo lanz et lactis gaudentibus, oves omnino non
curantibus, et quod male habuit non corroboranti-
bus, ^ idest, infirmum, id est, non firmum. i Nam
[cum] dicuntur infirmi etiam zgrotantes. Sed inter
infirmum et zgrotum,' id est, male habentem hoc
mihi videtur interesse. Etenim ista, fratres, qui
distinguere utcunque conamur, forie et nos possu-
mus majore diligentia melius distinguere, et alius
peritior, vel lumine cordis plenior. Interim ne frau-
demini, quod sentio, loquor. Infirmo ne accidat ten-
tatio, et eum frangat, timendum est. Languens au-
tem jam enpiditate aliqua 2zgrotat, et cupiditate
aliqua impeditur ab intranda via Dei, a subeundo
& [psa prosperitate corrumpitur. Metuenda prospe-
ritas, cum szxpe in illa homo sibi nog metuat, quia
nimio illius splendore, et propria cupiditate obcz-
catus periculum non videt, quod in sola adversitate
positum esse credit. Quod sapienter admodum nos
docet S. Augustinus serm. 13, de verbis Domini
secundum Matth:um : « Putatis tunc esse ventum
contrarium, quando est hujus s:xculi adversitas.
Quando enim bella, quando tumultus, quando fa-
mes, quando pestilentia, quando cuique hominum,
etiam singulo evenit privata calamitas, tunc putatur
ventus adversus, ibi putatur invocandus Deus.
Quando autem temporali felicitate s:eculum arridet,
quasi non est ventus contrarius. Noli hiuc interro-
gare temporis tranquillitatem ; interroga sed tuam
cupiditatem : vide, si tranquillus es in te : vide, si
non te subvertit ventus interior. Hoc vide, magnx
virtutis est cum felicitate luctari; neilliciat, ne cor-
rumpat, ne ipsa subvertat felicitas. Magna, inquam,
virtutis est cum felicitate luctari, 1nagn:e felicitatis
est a felicitate non vinci. » His quadrat illud Virgilii
x /En.:
Nescia mens hominum fati, sortisque foturs,
Et servare modum, rebus sublata secundis. .
Et S. Isidori Pelusiotx libr. v, epist. 382 : « Multi
itaque diflicilius existimant a rebus secundis in ad-
versas incidentem celsum servare animum : 'Eyà 9i
$uaxodrazov cyoupet c0 &ro Qua mpoyiag slg enpipiay
&vaS pauvre yulázat pévpio? Tó goóvnpa, id est, « Ego
vero dillicillimum arbitror eum, qui ab adversis
rebus ad secundas redit, moderatum custodire ani-
mum. » Et praeclare Salomon ait Prov. 1: Aversio
parvulorum interficiet eos, el prosperitas stultorum
rdet illos. Quem locum exponens 5. Gregorius papa
oinil. 12 in Ezechielem sapienter admodum dicit :
«Qui enim a Deo avertitur, et prosperatur, tanto
vivere, et minus idoneos mala pati, sicut parati
sunt bona facere. Pertinet autem ad Christioni firmi-
tatem non solum operari qux bona sunt, sed et
tolerare qux mala sunt. Qui autem videntur fer-
vere in operibus bónis, sed imminentes passiones
tolerare nolle aut non posse, infirmi sunt. Qui vero
cupiditate aliqua mala amatores mundi ab ipsis bo-
nis operibus revocantur, languidi et zgroti jacent :
quippe qui ipso languore tanquam sine ullis viribus
nihil honi possunt operari.
$ VII. Jtem ejusdem.
ji Non frustra ergo cum Jam dixisset superius :
Quod crassum est, interfecistis. Hic iterum in novis-
simo posuit. Et quod forte (uit, con[registis. Ipsa est
B enim repetita sententia, nisi quia ex his quz supra
C
dixit nata est. Quod errabat, non revocastis : et quod
perierat, non quesistis. Hoc faciendo, Quod forte est,
interfecistis. k Proinde audi quid sequatur de ista
negligentia malorum, imo falsorum pastorum : Et
disperse sunt oves mec, et. facte sunt in comesturam
omnibus bestiis agri. Furantur lupi insidiantes, ra-
piunt leones frementes, ! cum oves adhzrent pas-
tori, nam presens est pastor, sed male agentibus non
est pastor. Et inh:rent pastoribus, * [non] pastori-
bus seipsos, non oves pascentibus. Et lethalis error
consequitur. Eunt in bestias deprzdantes se, et de
illorum morte se satiare cupientes. Tales enim sunt
qui gaudent de erroribus alienis ; bestize sunt past
» montibus.
perditioni fit proximus, quanto a zelo disciplinae in-
venitur alienus.
b Non ergo cum cdificat. Tó cum redundat, et le-
gendum: Non ergo cdificat super petram, qui sic
vdificat. Aut si placet retinere particulam cwm,
lege, non ergo cum edificat super petram «edificat,
qui sic edificat. In quibusdam editionibus legitur :
eum pro cum.
c Sed super arenam ponit. Verbum : Ponit, non
est in editis S. Aug.
4 Imitande. In editis additur co sunt.
* Opprobria vivere. Vivere, hoc loco ponitur pro
bibere, v pro b, Vasconum more; in editis S. Aug.
legitur audire. Sed puto legendum bibere. Illud enim
1ó audire non satis significat. In Concordia Vindoci-
nensi legitur : Sustinere.
1 Quod infirmatum est, etc, Habetur apud S. Au-
gustinum, ejusdem libri cap. 6.
€ Et commoda. Lege : Ex commodo , ut in
D editis.
h. Id est infirmum, id est non firmum. Primum, Id
est, abest ab excusis.
i Nam cum. Tó cum redundat, nec est in. editis.
j Non frustra ergo, etc. Hzc usque ad illa verba:
Proinde audi quid sequitur, exstant apud S. Aug.
ejusdem libri cap. 1.
k Proinde audi quid sequitur. Hzc usque ad finem
habentur initio cap. 8.
| Cum oves adherent pastori. Ita in Concordia co-
dicis Vindocinensis. In excusis legitur, Cum ores
non herent pastori. Sed negatio videtur expungen-
da, cum sequatur : Nam praesens est pastor :
male agentibus non est pastor, et inherent pastoribus.
m Non pastoribus. Particula negativa expungenda
est, nec est in editis.
n Montibus. In cod. Vind. legitur, mortibus, recte
in editis, morsibus dispersarum. Sed «à dispersarum
exscriptor omisit, quod tamen necessarium est.
1085
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXVI.
1026
CAPUT XXXVI.-
DE HIS QUI IN ALIIS QUIBUSLIBET REBUS DELINQUUNT.
$1. — Ex RzcuL1A saNcTI BENEDICTI.
a Si quis dum in labore quovis in coquina, 5 in cel-
lario, in ministerio, * in pistrino, in horto, in arte
aliqua dum laborat, vel in quocunque loco, aliquid
deliquerit, aut fregerit quippiam, aut perdiderit,
vel aliud quid excesserit d ubi ubi, * non veniens con-
tinuo ante abbatem f vel congregationem ipse ul-
tro 5 satisfecerit, et prodiderit delictum suum:
dum per alium cognitum fuerit, majori subjaceat
emendationi. Si animz vero b peccati causa latens
fuerit, tantum abbati aut spiritualibus senioribus
patefaciat, i qui sciant curare etsua et aliena vulne-
ra, non detegere et publicare.
& Si quis, etc. Hoc caput quadragesimum sextum
est in Regula S. P. Benedicti. Cujus titulus sic ha-
betur in cod. ms. ma. S. Germ., De his qui in levi- B
bus rebus delinquunt. Sed prior inscriptio pravalet.
Non enim hic duntaxat agitur de levibus culpis, sed
etiam de lethalibus. Hujus capitis meminit S. Fru-
ctuosus apud Henricum Canisium tomo quinto anti-
quie Lectionis, proferturque in conc. Duziacensi r1,
cap. 8. .
ji In Cellario. Glossze veteres : Cellarium, «apstov,
id est cella penaria, repositorium. S. Isidorus,
lib. xv Orig., cap. 5. « Cellarium, quod in eo col-
ligantur ministeria mensarum, vel qux: necessaria
victui supersunt. » Aliter Servius (Im 1 AEn.) :
« Cellarium est paucorum dierum : unde et in cella
dicitur importatum frumentum. Penu vero longi
temporis. » Hoc vocabulum Latinum quidem, sed
Graci illud usurparunt, ut S. Basilius, interr. 147
Regularum brevium : 'O zepi «o £pyov toU vt))aptou,
id est, qui cellarii curam geril. Auctor tractatus de
penis monasticis, qui exstat inter Opera S. Basilii,
art. 42 : Et tig &xaipog Epx avt &lg co Ejrtüpuv, 7) sis
TO x£)À«puv, id est, « Si quis citra tempus opportu-
num vcnit in culinam vel cellarium. » Unde x£Xa-
puxó», illud omne quod in cellario reconditur, Palla-
dio cap. 117. Hist. Lausiacz.
* In pistrino. H:ec desunt in cod. ms. Vict. ma.
d [bt ubi. lta vulgo. Apud Keronem, ubi vel ubi.
. Cod. S. Ebr. et Smaragdus legunt, ubi et ubi. Hxc
autem vox geminata, ubi ubi, nihil aliud sonat
quam ubicunque, ubivis gentium, quocunque in lo-
co. Plautus in Casina :
]ta quocunque adveniant, ubi ubi sint, ddblici damno do-
(minos multant.
Tertullianus,| lib. de Fuga in persecutione : « Ubi
ubi fuero, in manu ejus sum. » Anastasius Biblio-
thecarius in Constantino : « ubi ubi nominatus con-
fingeret pontifex. »
€ Non veniens continuo ante abbatem, etc. Hxc ul-
tronea sui accusatio plurimum confert monacho,
C s.
$ II. — Ex RecurA saNcTI CassiANI (cap. 39).
j Si quis autem k aliquid fregerit aut perdiderit,
non aliter negligentiam suam delebit, nisi coram
omnibus fratribus tandiu supplicaverit Deo in terra
prostratus, donec oratione solvatur abbatis. Similiter
etiam qui ad orationem tardius venerit, et qui se-
niori suo superflue, aut durius, aut contumeliose
responderit ; aut si negligentius, aut tardius obse-
quia injuncta compleverit; si vel leviter murmura-
verit, aut lectionem operi vel obedientiz przetulerit,
similiter etiam qui, completis vigiliis aut quavis
aliqua ratione, cum aliquo vel modicum steterit, vel
ad punctum temporis alicubi secesserit; si alterius
Porro hujus rei praxis videtur in Vita S. Guidonis
abbatis Pompos:e, ubi agitur de quodam ejus disci-
pulo Sergio templi custode, qui cum lampades mun-
daret, excidit una e manibus et fracta est: « Territus
ille (inquit. auctor Vitz) coll.git fragmenta et ante
altaris crepidinem condens ea, festinans abiit ad Pa-
trem Guidonem, ut multa ab eo propter damnuin
ilatum ipsi irrogaretur. Quod cum factum esset,
illico reuiit ad altare, et lampadem sanam atque
integram invenit. »
f Vel ante cengregationem. De hac re ita statuit
S. Columbanus in Penitentiali ms. : « Si non con-
tempiu, sed casu aliquo amiserit aut fregerit, non
aliter negligenüam suam, quam publica ailuat poe-
nitentia, cunctis in synaxi fratribus congregatis,
tandiu prostratus in terra veniam postulabit, donec
orationum consumimetur solemnitas, impetraturus
eam, cum jussus fuerit abbatis judicio de solo sur-
gere. » Antiqua hujus accusationis ratio habetur in '
mInemoriali, qualiter in monasterio conversandum sit.
8 Satisfecer. Nempe, humili et publica prostratione.
h Peccati causa. Causa hoc loco est noxa, offensa.
Gregorius Turonensis, lib. 1v Hist., cap. 44:
« Mult. enim caus:e per eum inrationabiliter gere-
bantur. » Et lib. vi, cap. 21 : « ideoque si rex mor-
tem fratris desideraret ulcisci, noverit hujus causz
hunc esse signiferum. » S: Hieronymus, in epist. ad
Damasum qu. 1, de Cain : « Denique responuit Do-
mino : Major est causa mea quam ut merear absol-
vi. » S. Cyprianus libro de Lapsis : « Nec hoc ideo
dico ut fiatrum causas onerem, sed ut magis fratres
ad precem satisfactionis instigem. » Accedit ratio,
quia non sola peccati causa abbali retegenda est,
sed ipsum peccatum. ltaque peccati causa nihil
. aliud est quam culp: noxa, ut qui loquitur cap. 25
S. P. Benedictus. Yel certe dici polest «o peccati re-
dundare, sed quia illud in omnibus codicibus, quos
viderim, reperitur, id asserere nolim.
i Qui sciant curare el sua. Hunc locum tangit Hel-
galdus in Vita Roberti Francorum regis : « Tali
quippe mandat monachorum Pater et dux confiteri
idque triplici potissimum nomine. Primo, ut delictum JD peccata, qui sciret sua et aliena curare vulnera, non
statim sequatur emendatio, atque ita semper ab
ornni peccato, quantum fieri potest, monachi sit ex-
purgata conscientia; secundo ut nulla ei desit hu-
militatis exercitatio; tertio, ut omnis occasio excu-
8ationi, contenlioni atque mendacio prxcidatur : ut
qui se ultro prodere tenetur, forsitan accusatus non
se cum procacitate defendat, sed libens culpam fa-
teatur. Gontinuo, est statim, confestim, protinus,
nulla intercedente mora. Sed non puto locum intel-
ligi de minusculis et similibus culparum quisquiliis :
hoc enim grave esaet fratribus, et molestum abbati.
autem detegere et publicare. »
j Si quis autem, elc. His similia auctor quzedam
supra cap. 51 citaverat ex lib. de Institutis renun-
tiantium; sed quz hic citantur, sumpta sunt ex
Regula Cassiani paululum immutata.
k Alizuid fregerit aut. perdiderit. S. Pachomius
art. 70 Regule sum : « Si vas fictile fregerit, vel
aliquam utilem rem ad usus monasterii, aget peeni-
tentiam. » Et art. 75 : « 5i aliquis aliquid perdide .
rit, ante altare publice corripietur. »
1021
$. BENEDICTI ABBATIS ÁNIANENSIS
1028
tenuerit manum, si oraverit cum illo qui est ab ora- A recundat, cum reatu culpe faciem diaboli interius
tione suspensus ; si aliquem parentum vel amicotum
szecularium aut viderit, aut collocutus eis fuerit sine
suo seniore; si epistolam cujusque susceperit, aul
rescribere sine suo abbate tentaverit. In his omni-
bus et bi$ similibus poenitenti et coram omnibus
supplicanti venia nori denegetur : contemnenti vero,
et h:ec omnia pro nihilo ducenti * spiritalis vindicta
omnimodis imponatur.
& MI. — Ex fRicora cuxuspaa (cap. 16).
Negligentise culpa, qua per multos casus in multis
delinquitur, abbatis judicio pensanda est , id est, in
refectorio, in coquina ; ^ in dormitorio, vel qualibet
utilitate aut fregerit, aut perdiderit, aut negligentet
dimiserit, omnia secundum suum modulum sunt pen-
sanda, et juxta detatem, vel teneram, vel senilem,
vel virilem, sunt corrigenda. Quia si in minimis ne-
gligentia vitiorum non corrigitur, mens vitiata in
minoribus culpis, in majora dilabitur delicta. Si frà-
ter qui in bis easibus fuerit dilapsus, statim abbati
vel prpositó param dederit confessionem, et eom-
pertum fuerit non sux voluntatis luisse quod casü
accidit, hoc tantummodo sufficiat; ut hoc quod de-
liquit et perpetravit, si possit fleri, non. deneget et
emendet cuni veniz 3alisfactione. Si vero nn suà
confessione, sed alterius proditione cognitum fuerit,
prout culpe tnagnitudo poposcerit, poinitehtie sub-
jacebít, quiá culpani per puram confessionem hon
manifestavit. * Si Yero et majoribus culpis, quod ad
animx majorem pertineat damnationem, hec secre-
tius per pürám confessionem 'volens suo manifestet
abbati : ne dum tebore animi culpam détegere ve-
& Spiritalis vindicta. endum, corporalis, non,
spiritalis, nàm Cassianus lib. 1v Jnst., cap. 16, unde
hzc sumpta sunt, leves culpas spiritali animadver-
Bione, hoc est, publica confusione, emendari solitas
ait, graviores veroet contemptum corporali vindicta.
b [n dormitorio. Lege, Si quis in dormitorio.
c Si vero et majoribus culpis, etc, llec mendosa
quidem, sed ita restituenda ex Smaragdo. Si vero
ex majoribus culpis, quod ad anime majorem perti-
neat. damnationem, aliquam commiserit [rater, secre-
tius per puram confessionem, eic.
à Quicunque de fratribus , ew. Hxc sumpta sunt
ex Peuitentiali S. Columbani, ex quo et nonnullis
sanctorum Pauum Regulis hic Donatus suam colle-
git Regulam.
recondat.
$ IV. — Ex Rrcura A Domaro correcra (cap. 26).
d Quicunque de fratribus, cui sollicitudo coqui-
nandi vel mipistrandi commissa est, quantulum quid
effuderit, * oraüone in ecclesia post completum
cursum, ila ut fratres pro eo orent, emendare sta-
taitur. Similiter peniteat, qui humiliationis in sy-
naxi, id est cursu, oblitus fuerit. Rzec est bumiliatio
ip ecclesia ! post finem cujusque psalmi. Simili
modo 5 qui perdiderit micas, oratione ip ecclesia
emendari cogatur. ta tamen h:ec parva peenitentia
h judicetur, si parvum quid effuderit. i Quod si ex
negligentia vel oblivione seu transgressione securita-
Us tam in liquidis, quam in aridis amplius solito
perdiderit, longa venia in ecclesia, dum duedecim
psalmos i ad duodecimam canunt, prostratus nujlurs
membrum movens peniteat. k Et qui non custodie-
rit ordinem ad sacrificium, sex percussionibus emen-
detur.
8 V. — Ex Recuti TanmaTENSI [ cap. 8).
1 Qui cogitationum fmpugnationes consolationis
&U:e cànsá secretius confitetur, hon oportet cum de-
spici, nec aliis publicari, sed quantum in ipso est
blanda exhortatione feveri. Qui aliis secreta medi-
tátione psallentibus inconvenienter fuerit locutus,
arguatur. ? In quocunque ergo opere aut fneditabun-
tur qux sancía sunt, aut eerte silebuat.
C $ VI. — Dicra ? saxcrt. Beo Comment. in cap. Y
Epist. D. Jacobi).
Siin peccatis sit, dimiltertur ej. Mulli propter
nofatum est.
k Et qui non custodierit, etc. Idem Poenitentialis.
(qui) Ordinem sacrificii non custodierit ad. offeren-
dum, sex percussionibus. |
1 Qui cogitationum, etc. Hxc proferuntur ob illa
S. Benedicti verba : Si anime vero peccati causa,
etc., ut et sequens capitulum. .
m In quocunque ergo opere, etc. Ex Regula S. Pa-
chomii, art. 55 : Operantes nihil loquantur saculare,
sed aut meditenlur qua sancta. sunt, aut. certe. sile-
bunt, Melitari hoc loco est cantare., .
n Sancti Bede. Nota Bedam non hic appellari ve-
nerabilem, sed sanctum. Ab Alcuino in epistola ad
Virenses moffehos et alibi appeHatur Magister Beda ;
a Sangallensi in Vita Caroli Magni, doctissimus ; ab
* Oratione. Ma. in Poenitentiali citato. Et paulo D Qdoranno in Chron., presbyter; a Guillelmo Mal-
post : Oratione in Ecclesia emendare cogatur.
f Post (inem cujusque psalmi. Cum submissa voce
oratur a [fratribus juxta sanctionem Magistri supra
à nobis explicatam, quam hic locus mirandum in
modum illustrat.
€ (jui perdiderit micas. Circa micarum in meusa
collectionem valde religiosi olim fuere monachi. Vide
Joannem monachum in Yita S. Odonis.
h Judicetur. In Ponit. : Ei judicetur.
.À Quod si ex negligentia aut oblivione, etc. In Po-
nitentiali citato corrupte legitur : Quod $i negligentia
aut oblivionem, seu transgressionem securitas. Sed
legendum : Quod si ex negligentia aut oblivione, aut
transgressionis securitate. Transgressionis securitas
est cum quis facile transgreditur, quia de impunitate
securus est. , — » D.
| Ad duodecimam. ld est, ad synaxim vespertinàin,
in qua olim canebantur duodecim psalmi , ut supra
mesburiensi de Gestis regum Ángliz, Florentio Vi-
£orniensi, Henrico Hunctidoniensi, et Rogerio Houe-
em dicitur Beda sine adjuncto. Àb Haymone Hal-
berstatensi, Commentariis in cap. imm ad Phil., bea-
tus Beda indigitatur. Ex quibus patet Venerabilis
appellationem recentiorem esse quam existimave-
* ritis qi hos in Pauli Epistolas Commentarios a
nobis Havmoni, ab aliis Remigio Ántissigdorensi at-
tributos agcribit S. Reuigio Rbepensi archiepi-
scopo. Refutando locum citatum ex Beda tum quod
ab omnibus prope auctoribus etiam Dedxe zqualibus
ipse Beda venerabilis appelletur (quod tamen non
robat), tum quod locus citatus ex Commentario in
pist. ad Phil. apud Bedam non exstet : in quo tamen
memorià lapsus videtur ; pam hic locus, de quo quaestio
est : « Beatus Bodo locutus in quodam loco de dictis
bpostoli, ubi ait: Unusquisquis in 8u0.sepeu abundet,
eic., » "habetur apud Bedam in libr.
*
uaestionum
-
1029
CONCORDIA REGULARUM, — CAP. XXXVII.
1030
peccata in anima fecta infirmitate aut torte ple- A mnl ergo alterutrum peccata vestrà, el orate pro invi-
etuntur corporis. Unde Apostolus Corinthiis, qui
corpus Domini indighe percipere ersnt soliti, ait :
Ídeo thtet eb8 malti. infirmi, et imbecilles sunt, et dor-
méunt fiulti (I Gor. xi). 8i ergo inflrmi in peccatis
birtt; et hiec presbyteris in ecclesia confessi fuerint,
ac perfeete corde ea relinquere dtque emefidare $a-
tegerint, dimittentur eis. Nequé erim sine confes-
sione emendátionis peccata queunt dimitti « Confite-
qu. 5. flaque nod. est ibi legendum : Beats Bene-
ictus, pro,- Béttlis Beda , ut vult idem auctor, cum
etiam hze verba in Regula 8. Benedicli non exstent.
Praterea , ut fusius probem bos commentarios non
esse S. Remigii Rhemensis episcopi, in iisdem Com-
mentariis in cap. n Epist. H ad Cor. citatur alter
locus Bede, ubi etiani 'beatus appellatur. in boc
cem, ut salvemini (Jac. v). In hat dotem sententia
illa dehet esse discretio, ^ut quottdihna leviaque peoc-
cata alterutrum cozxqualibus conflteamur, eorürn-
qüe quotidiana credamus oratione salvari. Pürro
gravioris leprze immunditiam juxta legerit Saetkdoti
pándafhus, atque ad éjís arbitriuti toalitér et
quanto tempore jussetit, purfficare ctibeftius.
hec explanatio in Epistolas Pauli S. Remigio epi-
scopo Rhemensi attribuitur, sed id nos mjn)me mo-
vet, cum error ab ignaro éxseriptore ad ceteros
manare potuerit. Quidam ediderunt hoc epus &ub
nomine Hemigii Antissiodorensis aueteritate Trittc-
mii, ut ipsi existimabant, fulti. Quod tamen falsum
est. Nam cum Trittemius libr de Scriptoribus eccle-
Bede loco describitur quaedam ^ a Chidonio B siastícis illius opera recenset, nullam facit explana-
Anglorüm episcopo HKóma allátà, in Qua reprzsen-
tatur S. Paull flagellatio. Idem locus liabetur apud
Bedam in eedem libr: Qusationum, qu. 2. Pr»terea
citat horum Commentariorum auctor S. Gregorium
papam, qui post mortem 5. Remigii loruit, üt videré
est ad c. vint ad Rom. « Quod beatus Gregorius aliis
verbis, sed epdem sensu itá exponit dicens : Habet,
Inquit; homo eàse éunt lapidibus, vivere cum arbo-
fibus, sentire eum animalibus, etc., » que verba
habentur apud 8; Gregoriem papam, liom. 29.. Ad
cap. ti Epist. | ad Timotheum : 1 Salvabitur mulier
per filiotüm generatiónem, id est, per bona opera,
si habue charitatem, misericordiam, hospitalitar
tem, c:eteraque talia, quai beatus Gregorius intelligi
yult pet filios. «Quse habentur libr. xii Moral. in Job.,
cap. 4. Citatur etiam aliis in lócis. In. cap. xiv epist.
1 ad Corintbios eitatur Vita S. Ciesarii Arelatehsis :
« Sic et in Vita S. Cssarii Arelatensis episcopi le-
gitur duod Spiritus sànctus ita sermortem ejus di-
sponebat, ut omnium conscientias verbis suis con-
cüteret, quasi sibi eas omnes auditores indicassent,
áut pr manibus baberet scriptas. » Qus in ejus
Vita scripta a Cypriano, lib. 1, sic habentur : « Ha-
buit peeulláre vír sanctus, Deo id in illo -agente, ut
dum $uas quibusque admonitiones proponeret , sin-
gulis ipsorum vitàm omnem .ob oculos statueret : ut
qui eum audirent, non solum eordium scrutatorem,
sed etiam su:P quodammodo conscientis testem con-
fiterentur. » Qux quidem Vita nunquam potuit in
notitjam venire B.. Kemigii episcopi Rhemensis qui
anno 555 non erat amplius inter vivos, ut notum
est ex coneilio Árvernensi eodem anno celebrato
P. C. Paulini junioris, hoc est, consule Belissario
jura Chron, Marii, cuj subscribit Flavius episcopus
hemensis successor Romani , qui S. Remigio suc-
cessit : cum S, Cxsarius Arelatensis n6no post anno
obierit, nempe post consulatum Basilii anno secundo,
ut clarum est ex epist. Vigilii papa ad Auxanium S.
Caesarii successorem data xv Kal. Novembr. iterum
P. C. Basilii V. €. in qua gratulatur. ei de ordina-
one gua, differtque yum pallii quoad certiorem fe-
cerit imperatorem. Et ex his patet error eorum
(Flod. lib. i, cup. 3) qui rejiciunt S. Remigii obitum
ad annum 548. Precipuum contrarie opinionis
fundamentum'est, quia in nonnullis codicibus mss.
pet -
tionis seu Comrhentariorum in Pauli Epistolas men-
tionem. Itaque verus hujus explanationis auctor est
Haymó Halberstatensis episcopus, éique lioc opus
attribuit Trittemius libro de Scriptoribus Eccle-
siasticis , cujus hoc ponit initium : A Cerinthe citi-
tate. metropoli Achaie. Quod habetur in editione
ejusdem Explanationis, qux prodiit Parisiis apno
Domini 1550 sub nomine ejusdem Haymohis Hal-
berstatensis : et in codice ms. bibl. Corbeiénsis hu -
justnodi Commentarii exstant sub nomine Haymonis.
Nec nos moratur quod hic Haymo, cum füeril nio-
nachus Benedictinüs, citando Regulam S. Behedi-
eti, non appellet eum Patrem : nam ista nón 1tà olim
Scrupulose observábaniur, ut hodie. Similes obje-
ciones prétermítto, qua» nullius sunt mónftenti.
& Ut quotidífana leviague peccata alter&trum vo-
iPqualibus confiteamur, etc. Eamdem doctrinam se-
quitur Radulphus Ardens auctor satis ahtiquus, cott-
cione in Litania Majore : « Cui debet fiéti confes-
sio? Confessio eriminaliim debet feri sacerdoti, qui
solus babet potestatem ligandi atque solvendi * icat
et lepr: judicium solis sacerdotibus ín legé erat
commissum. Confessio vero venialium alterutruni et
euilibet etiam minori potest fieri : quoniam propter
venialia non separatur homo a Deo; nisi ultra mo-
dum per incuriam ékcbdat, sieut nec per scabiem,
vel impetiginem aliquís ii leze separabatur & castris.
Fit autem hzc confessio, non quod possit a peccatis
Sbsolvere, sed quía propter propriám humillàtionem,
et peccatorum nostrorüd accusationem , et fratris
orationem mundamur a peceatis. Unde et non dici-
mus : £go dimitto tibi peccata (wa; sed dicimus
orando : Mísereatur tti omnipotens Dens, ete. Quando
debet fleri confessio hzec?* Omrii tempore quo nos
peccasse cognoscimus. Sive enim domi, sive in
agro, sive in via peccavero, debeo statim dicere
fratri, qui mecum est : Peccavi, ora pro me. Qui si
non aderit, debeo conflteri Deo , dicens : Domine,
peccavi, miserere mei.» H:ec ille juxta usum tempo-
ris, quo vivebat. Sed ut. verum fatear, lócus flle 5.
Jacobi : Confitemini ergo alterutrum peccata. vestra,
non est intelligendus de ejus modi confessiene ve-
nialium ; sed hoc loco monet S. Jacobus eos, qui se
mutuo lwserint, ut invicem recaencilientur, confi-
tentes se fratrem kxsisse, eLinvicem veniam postulent.
CAPUT XXXVII.
DE HIS QUI S4£PIUS CORREPTI NON EMENDA VERINT.
8 I. — Ex Rrcvra sancri. BevepicrI.
culpa, si. etiain excommunicatus non emeridaverit,
aSi quis frater correptus frequenter pro qualibet acrior ei accedat 5 eorreptio : id est, ut verberum
a Si quis frater. Hujus capitis meminit S. Früttuo-
sus apud H. Canisium, t. V, Ant. Lect.
* Correpilo. tà apud Sinarágdum. Vulgo : Córectio.
1031
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
vindicta in eum procedat. Quod si * nec ita correxe- À
rit, aut frte, quod ausit, in superbia elatus etiam
defendere voluerit opera sua, tunc abbas faciat quod
sapiens medicus. ^ Si exhibuit fomenta, si unguenta
exhortationum , si medicamina Scripturarum divi-
narum , si ad ultimum ustionem excommunicalionis,
vel plagas virg:e, etiam si viderit nihil suam preva-
lere industriam : adhibeat etiam, quod majus est,
suam et omnium fratrum pro eo orationem, ut Do-
minus, qui omnia potest, operetur salutem circa in-
firmum fratrem. Quod si nec isto modo sanatus fue-
rit; tunc. jam * utatur abbas ferro abscisionis, ul
ait Apostolus : 4 Auferte malum ez vobis (1 Cor. v).
Et iterum : Znfidelis, si discedit, discedat (I Cor.
vii). *Ne una cvis morbida totum gregem contaminet.
$ II. — Ex REco1A Macanit.
t Qui sepius corripitur, non se emendaverit, novis-
simus 8 in ordine stare jubeatur. Qui ^ se nec sic
quidem emendaverit, ! extraneus habeatur, sicut
dicit Dominus : i Sit vobis sicut ethnicus et publicanus
(Matth. xviii).
& Nec ita correxerit. Tta in mss. S. Germ. ma. et
S. Far., atque etiam apud S. Dunstanum.
b Si exhibuit fomenta, Apud Smaragdum : Si ex-
hibuit curationum fomenta. Fomenta medicamenta,
inquit Kero. D. ME
c Dtatur abbas ferro abscissionis. Ita placuit pri-
scis rei monasticze Patribus, ut, qui nulla arte emen-
dari possunt, e monasterio ejiciantur : ut S. Basilio
interr. 4é Regularum Brevium : *Ecv. éripé£vn &vata-
ÜntGw, &roxooricÓn, cc vo cíanroc xal Óug0«cpuicoy
p.éXog &mó vo9 cóparoc, id est, si vero sine sensu per-
maneat, abscidatur ul putridum et corruptum mem- (C
brum a corpore ; S. Augustino cap. 25 Regulie su:x;
S. Isidoro Pelusiote, libr. Il, epist. 318, alteri Fru-
ctuoso cap. 8 : « Et, si se corripere non permise-
rint, foras projiciantur. » Lerinensibus ex Eusebio
Gallicano, Homil. 5 ad monachos : « lllis ipsis qui
gravius apud nos delinquunt, nullam tristiorem,
nullam acerbiorem possumns invenire sententiam,
uam ut a corpore congregationis abscisi sine pace
iscedant ; » sanctissimo P. N. Urbano VIII, ruper
de hujus modi incorrigibilium expulsione bulla edi-
ta. ld. denique placuit Patribus in hac Concordia
citatis, excepto uno S. Isidoro Hispalensi, qui non
vult hujusmodi monachos ejici monasterio, ne eis ad
perditionem licentia pateat. Imo et abbas potest
ejici monasterio juxta sextam synodum, cap. 12.
4 Auferte malum ex. vobis. ln communi versione
additur, ipsis.
e Ne una ovis morbida, etc. Quod usu venire solet,
ut testatur Seneca , libr. de Tranquillitate animi,
cap. 7: « Serpunt enim vitia, et in proximum quem-
que transiliunt, et contactu nocent. Itaque ut in pe-
stilentia cavendum est, ne corruptis jam corporibus
et morbo flagrantihus assideamus : quia pericula
trahemus ; afflatuque ipso laborabimus. Initium
morbi est :grissana miscere. » Et Juvenalis, Sat. 2 :
... . . Dedit lianc contagio labem
Ex dabit in plures : sicut gecx totus in agris
Unius scabie cadit, et porrigine porci,
Uvaque conspecta livorei ducit ab uva.
Et preclare S. Gregorius papa, homilia 9 in Eze-
chielem : « Unum est pro quo debet vitari societas
malorum ; ne, si forte corrigi non valent, ad imita-
tionem sui et alios trahant; et cum ipsi a sua mali-
tia non mutantur, eos qui sibi conjuncti fuerint per-
vertant. Unde Paulus ait: Corrumpunt bonos mores
colloquia mala. Et sicut per Salomonem dicitur :
Noli esse amicus homini iracundo, nec ambules cum
B
1032
Ex qualibet causa qui peccaverit frater, ab ora-
tione suspendatur, et jejuniis distringatur. Quod si
coram omnibus prostratus veniam postulaverit, di-
mittatur ei. Nam si in sua perseverare voluerit ne-
quitia et superbia, et dicat: Hic ego durare non
possum, sed accipiam k casulam meam , ut eam ubi
voluerit Dominus. Qui de fratribus hoc eum dixisse
prius audierit, referat przeposito et prepositus abbati.
Abbas coram omnibus fratribus resideat, et cum
exhiberi jubeat, et virgis purgetur, et oratio fiat; et
sic ad communionem recipiatur, ut si quis sane non
emendatur doctrina , virgis surgetur. Quod si casu
quis frater exire voluerit, nihil penitus accipiat ,
l pisi in notatissimo vestimento, et extra commu-
nionem infldelis discedat. Nam quieti et pacifici
excelsum diripiunt regnum, et filii computantur Al-
tissimi, et pretiosas splendidasque accipient coronas :
filii autem tenebrarum in exteriora ibunt tormenta :
Super quem requiescam? dicit Dominus, nisi ^ super
viro furioso : ne forte discas semitas ejus, et sumas
scandalum anima tuc. Et paulo post : « Sic enim
verba proximorum audiendo quotidie sumimas in
mente, sicul flando atque respirando aerem trahi-
mus corpore ; et sicut malus aer assiduo flatu tractus
inficit corpus, ita perversa locntio assidue audita
infirmantium in(icit animum, ut Labescat delectatione
pravi operis assidui iniquitate sermonis. »
! Qui sepius, etc. Hoc caput non exstat in Reg.
ms. Serapionis. Paphnutii, Macarii, etc. cod. Flor.
€ In ordine. ld est, in officio divino, in opere Dei :
nam ordo est officium divinum , cursus, synaxis,
opus Dei : hore canonicz. Rufinus, cap. 56 de fn-
stitutis monachorum : « Et non occurrat adesse or-
dini psallentium. » S. Hieronymus in epist. ad De-
medriadem de virginitate servanda : « Przter psal-
morum et orationis ordinem , quod tibi hora tertia,
etc. » Concilium Narbonense can. 2 : « Hoc quoque
definitum est, ut in psallendis ordinibus per quem-
que psalmum gloria dicatur omnipotenti Deo. » S.
regorius Turonensis de Gloria Confessorum, c. 37 :
« Qui cum apud alios juxta regulas monasteriorum
ordini et lectioni insisteret. »
h Non se emendaverit. Lege : Et non se, etc., ut in
codic. Vind.
i Ezrtraneus. Id est, excommunicatus.
i Sit vobis. In versione communi : Sit tibi , ut in
textu Grzeco. Sed suo textui accommodat locum Ma-
carius, quasi suis fratribus loqueretur.
k Casulum meum. « Casula (inquit S. Isidorus libr.
xix. Origin. cap. 24), est vestis cucullata, per dimi-
nutionem a casa; quod totum hominem tegat. »
Fuit hxc olim monachorum vestis. Acta S. Fulgentii
Ruspensis. « Casulam pretiosam, vel superbi coloris
ipse non habuit, nec monachos suos habere voluit. »
Fuit etiam servorum indumentum : Procopius libr. r1
de bello Vandalico : « Vestem indutus neque impera-
toriam, neque alii viro militari omnino convenien-
tem, à $o)Ao 7) iftc Txvtéract mpérov, xacou)e
&Xtó vij Aattyayy guvij xeJouct 'Poyguiot, id est, « Servo
aut vili person:e omnino convenientem casulam La-
tina voce dicunt Romani. »
l Nisi in notatissimo vestimento. Id est , sazeculari,
quo distinguatur transfuga ille a monachis.
m Super humilem et quietum. Ita apud S. Cyprianum
ep. 18, et Cassianuni coll. 12, cap. 5, ex Septuagin-
ta : tametyóv xal 10v o0», id est, lumilem et quietum.
In vulgata editione : Ad pauperculum et contritum
corde.
1083
(Isai. Lxvi). |
$ IV. — Ex REGULA sANCTI ÍsIDORI EPISCOPI (cap. 14).
Si aliquis excommunicatus in prima interroga-
tione querelosus vel murmurans apparuerit , et suas
sententias superbe vel importune vindicaverit, et
hoc senior manifestum esse cognoverit, usque in
diem tertium maneat excommunicatus : ita ut nullus
cum eo loquatur. Cum tertio vero die ita sciscitatus,
el in superbia quam diximus, fuerit deprehensus,
. quousque ergastulo coarctatus perseveret, donec
omnem arrogantiam superbie deneget. Quod si in
malo perseverans perduraverit et prona voluntate
poenitentiam agere noluerit, et szepe ac szpe contu-
max murmurator patule contra seniores vel fratres
in facie perstiterit, et cum propinquis se vindicare
maluerit : in collatione deductus exuatur monasterii
vestibus, et induatur, quas olim adduxerat , szcula-
ribus, et cum confusionis nota a monasterio expel-
latur: ut czteri emendentur, dum fortasse solus
tali correptione ille delinquens corrigitur.
$ V. — Ex RecuLA saxcri BasiLi Episcopt (cap.i28).
Interrog. * Erga eum qui pro: peccato non poni-
tet , qualiter esse debemus? — Resp. Sicut ,Dominus
praecepit dicens : Sit tibi sicut gentilis et publicanus
(Matth. xvni). Sicut Apostolus docuit dicens : Su5-
trahite vos ab omni fratre b inquiete ambulante. et
non secundum traditionem , ^ quam tradidimus vobis
(I1 Thess. 11).
$ VI. — Item ejusdem (cap. 7).
Interrog. 4 Quod si contristatur ille, qui * excita-
tur ; aut etiam si irascitur, quid dignus est? — Resp.
Interim excommunicari debet, et non f manducare,
si forte compunctus agnoscit quantis et qualibus bo-
nis semetipsum insipienter defraudet, et ita conver-
sus recipiat gratiam ejus, qui dixit : Memor fui Dei,
et delectatus sum. (Psal. .xxvi). Quod si perman-
serit in stultitia non intelligens gratiam , abscidatur
tanquam putrefactum membrum a corpore. Scriptum
est enim : Quia expedit ut pereat unum membrum,
5 et non. omne corpus tuum mittatur. in gehennain
(Matth. v).
* Erga eum qui, etc. Hzc sunt apud S. Basilium
interr. 9 Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 24.
b Inquiete. Apud Rufinum , immoderate. In textu
Graco : &réxtox, id est, inordinate, ut habet versio
communis.
* Quam tradidimus. Ita apud Ruflnum : aliter in
textu Greco : 4v mepilaGov map" Spóv, id est, ut ha-
bet versio communis, quam acceperunt a nobis.
4 ()uod si contristatur, eic. Exstat apud S. Basi-
lium ipterr. 44 Regul. brev. et apud Rufinuni,
cap. 43.
e Excitatur. Ad vigilias.
f Non manducare. Id est, uno aut altero die in-
ediam pati, ut supra vidimus in his Patribus a nostro
auctore citatis.
5 Et non totum corpus tuum. Ad verbum ex textu
Greco Evangelii : xai 3 910» cp cov. Apud Rufi-
num : Quam totum corpus tuum, ut in versione com-
muni.
h Si ouis habet, etc. Reperitur apud S. Basilium
PATROL, CIIT,
CONCORDIA REGULARUM. — (fAP. XXXVII.
humilem et. quielum. et. trementem. sermones. meos A
1034
$ VII. — Item ejusdem (cap. 75).
Interrog. ^ Si quis habet aliquod vitium, qued cor-
rigere non potest, et frequenter i notatur, et in pe-
jus proficit, si eum expedit i intermitti ? — Resp.
Et hoc alibi jam diximus, quia oportet peccantem
corripere patienter secundum eum, quem supra
ostendimus, modum a Domino positum (Matth. xvi).
Quod si non sufficit ei ad emendationem, sicut. illi
Corinthio, objurgatio hec que fit a pluribus (II Cor.
n), sicuti gentilis de reliquo et publicanus haberi
debet, qui ejusmodi est (Matth. v). Quia ei parcere,
quem Dominus condemnavit, k velle tuum non est;
maxime cum Dominus dicat: Quia expedit unicuique
ut unum oculum, aut unum pedem perdat , et ita. in-
tret in regnum, quam, dum parcit uni ex his membris,
B totum corpus mittatur in gehennam ignis : ibi erit fletus
.&l stridor dentium (Matth. xvur). Sed et Apostolus de
ipsis testatur dicens : Quia modicum fermentum to-
am massam corrumpit (Gal. m).
$ VIII. —Ex RecurA saNcTI lsipons (cap. 16).
! Qui gravi vitio sepe excommunicatus neglexerit
emendare, tandiu » damnationi subjaceat, ^ quousque
vitia inolita deponat : ut quem semel illata animad-
versio non coercuit, frequens severitas censeat emen-
dandum. Quamvis frequentium gravissimorumque
vitiorum voragini sit quisque immersus, ^ non estta-
mén a monasterjo projiciendus, sed juxta qualitatem
delicti coercendus est : ne forte qui poterat per diu-
furnam peenitudinem emendari, dum projicitur, ore .
diaboli devoretur. |
C $ IX. — Ex Recura sacri Fancrvost (cap. 15).
D
Clamosum in locutione monachum aut iracun-
dum, ridiculosum, subsannatorem sive detractorem
esse non decet, etc. »
$ X. — Ex RecurA OniexrALI.
Si fuerit aliquis tam durus, tam alienus a timore
Domini, ut tot castigationibus, et tot remissionibus
nen emendet, projiciatur de monasterio, et veluti
extraneus habeatur : ne vitio illius alii periclitentur.
8 XI. — Ex RrcuLA MacisTRI (cap. 12).
4 In his omnibus supra dictis si quis frater con-
tumax aul superbus, aut murmurans, aut inobe-
diens przpositis suis frequenter exsliterit, et secun-
interr. 57 : Regul. brev. et apud Rufinum cap. 84.
i Notatur. ld est. redarguitur, corripitur ; vide
supra
! Intermitti. Ita apud. Rufinum.
inagiéwu, id est, dimitti. Rectius.
k Velle tuum non est. Ita apad Smaragdum. Non
ita recte. Melius apud Rufinum : Nulli tutum est.
Juxta textum Grocum, àcooAic o)8tyi, quod. idem
SOnat.
! Qui gravi vitio, etc. Hzc habentur in Regula
excusa S. Isidori, cap. 16.
m Damnationi. Id est, correptioni. Smaragdus le.
git, emendationi, '
2 (Quousque. In Regula excusa, quisquam. Male.
? Non est tamen a monasterio projiciendus. Dissen
tit ab aliorum Patrum sententia, ut supra monui-
mus. |
P Vide cap. 34, 8 10.
4 Habetur in Reg. ms, eed. eap.
3
In textu Greco,
1031
vindicta in eum procedat. Quod si ^ nec ita correxe- À
rit, aut fjrte, quod ausit , in superbia elatus etiam
defendere voluerit opera sua, tuncabbas faciat quod
sapiens medicus. 5 Si exhibuit fomenta, si unguenta
exhortationum , si medicamina Scripturarum divi-
narum , si ad ultimum ustionem excommunicationis,
vel plagas virg:e, etiam si viderit nihil suam przva-
lere industriam : adhibeat etiam, quod majus est,
suam et omnium fratrum pro eo orationem, ut Do-
minus, qui omnia potest, operetur salutem circa in-
firmum fratrem. Quod si nec isto modo sanatus fue-
rit; tunc jam * utatur abbas ferro abscisionis, ut
ait Apostolus : 4 Auferte malum ex vobis (I Cor. v).
Et iterum : Infidelis, si discedit, discedat (I Cor.
vir). *Ne una cvis morbida totum gregem contaminet.
$ II. — Ex REecota. Macanu.
t Quis:pius corripitur, non se emendaverit, novis-
simus 5 in ordine stare jubeatur. Qui ^ se nec sic
quidem emendaverit, ! extraneus habeatur, sieut
dicit Dominus : 1 Sit vobis sicut ethnicus et publicanus
(Matth. xviii).
& Nec ita correxerit. Ita in mss. S. Germ. ma. et
S. Far., atque etiam apud S. Dunstanum.
b Si exhibuit fomenta, Apud Smaragdum : Si ez-
hibuit curationum. [omenta. Fomenta medicamenta,
inquit Kero. 0...
e Utatur abbas ferro abscissionis. Ita placuit pri-
scis rei monasticze Patribus, ut, qui nulla arte emen-
dari possunt, e monasterio ejiciantur : ut S. Basilio
interr. 44 Regularum Brevium : *Ecv. érip£vn &voia-
Ünt&v, kroxoorícÓe, oc v0 cíannog x«l Ougfucpicoy
pélog &nó v00 cópacor, id est, si vero sine sensu per-
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1032
$ Ill. — Jtem. ejusdem.
Ex qualibet causa qui peccaverit frater, ab ora-
tione suspendatur, et jejuniis distringatur. Quod si
coram omnibus prostratus veniam postulaverit, di-
mittatur ei. Nam si in sua perseverare voluerit ne-
quitia et superbia, et dicat: Mic ego durare non
possum, sed accipiam k casulam meam , ut eam ubi
voluerit Dominus. Qui de fratribus hoc eum dixisse
prius audierit, referat praeposito et prepositus abbati.
Abbas coram omnibus fratribus resideat, et cum
exhiberi jubeat, et virgis purgetur, et oratio fiat; et
sic ad communionem recipiatur, ut si quis sane non
emendatur doctrina , virgis 2urgetur. Quod si casu
quis frater exire voluerit, nibil penitus accipiat ,
l pisi in notatissimo vestimento, et extra commu-
nionem inüdelis discedat. Nam quieti et pacifici
excelsum diripiunt regnum , el filii computantur Al-
tissimi, et pretiosas splendidasque accipient coronas :
filii autem tenebrarum in exteriora ibunt tormenta :
Super quem requiescam? dicit Dominus, nisi * super
viro furioso : ne forte discas semitas ejus, et sumas
scandalum anima tuc. Et paulo post : « Sic enim
verba proximorum audiendo quotidie sumimus in
mente, sicul flando atque respirando aerem trahi-
mus corpore ; et sicut malus aer assiduo flatu tractus
inficit corpus, ita perversa locutio assidue audita
infirmantium inficit animum, ut tabescat delectatione
pravi operis assidui iniquitate sermonis. »
f Qui saepius, etc. Hoc caput non exstat in Reg.
ms. Serapionis. Paphnutii, Macarii, etc. cod. Flor.
€ In ordine. Id est, in officio divino, in opere Dei :
maneat, aUscidatur ut putridum et corruptum mem- (: nam ordo est. officium divinum , cursus, synaxis,
brum a corpore ; S. Augustino cap. 25 Regul: sus;
S. Isidoro Pelusiote, libr. I, epist. 318, alteri Fru-
ctuoso cap. 8 : « Et, si se corripere non permise-
rint, foras projiciantur. » Lerinensibus ex Eusebio
Gallicano, Homil. 3 ad monachos : « Illis ipsis qui
gravius apud nos delinquunt, nulam tristiorem,
nullam acerbiorem possumns invenire sententiam,
uam ut a corpore congregationis abscisi sine pace
iscedant ; » sanctissimo P. N. Urbano VIII, rruper
de hujus modi incorrigibilium expulsione hulla edi-
ta. ld. denique placuit Patribus in hae Concordia
citatis, excepto uno S. Isidoro Hispalensi, qui non
vult hujusmodi monachos ejici monasterio, ne eis ad
perditionem licentia pateat. Imo et abbas polest
ejici monasterio juxta sextam synodum, cap. 12.
4 Auferte malum ex. vobis. ln communi versione
additur, ipsis.
e Ne una ovis morbida, etc. Quod usu venire solet,
ut testatur Seneca , libr. de Tranquillitate animi,
cap. 7: « Serpunt enim vitia, et in proximum quem-
que transiliunt, et contactu nocent. Itaque ut in pe-
slilentia cavendum est, ne corruptis jam corporibus
et morbo flagrantihus assideamus : quia pericula
trahemus ; aíflatuque ipso laborabimus. initium
morbi est :?grissana miscere. » Et Juvenalis, Sat. 2 :
... . . Dedit hanc contagio labem
Ex dabit in plures : sicut geox totus in agris
Unius scabie cadit, et porrigine porci,
Uvaque conspecta livoreiui ducit ab uva.
Et przclare S. Gregorius papa, homilia 9 in Eze-
chielem : « Unum est pro quo debet vitari societas
malorum ; ne, si forte corrigi non valent, ad imita-
tionem sui et alios trahant; et cum ipsi a sua mali-
tia non mutantur, eos qui sibi conjuncti fuerint per-
vertant. Unde Paulus ait: Corrumpunt bonos mores
colloquia mala. Et sicut per Salomonem dicitur :
Noli esse amicus homini iracundo, nec ambules cum
opus Dei : hore canonice. Rufinus, cap. 56 de fn-
stitutis monachorum : « Et non occurrat adesse or-
dini psallentium. » S. Hieronymus in epist. ad De-
medriadem de virginitate servanda : « Prz»ter psal-
morum et orationis ordinem , quod tibi hora tertia,
etc. » Concilium Narbonense can. 2 : « Hoc quoque
definitum est, ut in psallendis ordinibus per quem-
que psalmum gloria dicatur omnipotenti Deo. » S.
regorius Turonensis de Gloria Coufessorum, c. 51:
« Qui cum apud alios juxta regulas monasteriorum
ordini et lectioni insisteret. »
h Non se emendaverit. Lege : E! non se, etc., ut in
codic. Vind.
i Extraneus. Id est, excommunicatus.
j Sit vobis. In versione communi : Sit tibi , ut in
textu Grzeco. Sed suo textui accommodat locum Ma-
carius, quasi suis fratribus loqueretur.
k Casulum meam. « Casula (inquit S. Isidorus libr.
xix. Origin. cap. 24), est vestis cueullata, per dimi-
nutioneu a casa; quod totum hominem tegat. »
Fuit hxc olim monachorum vestis. Ácta S. Fulgentii
Ruspensis. « Casulam pretiosam, vel superbi coloris
ipse non habuit, nec monachos suos habere voluit. »
Fuit etiam servorum indumentum : Procopius libr. i
de bello Vandalico : « Vesteui indutus neque impera-
toriam, neque alii viro militari omnino convenien-
tem, && oU) 7) Qucm mxvr&ract mpérov, xagouda
&Ucó cj Auttydy govij x«Aouct 'Poptiot, id est , « Servo
aut vili person: omnino convenientem casulam La-
tina voce dicunt Romani. »
| Nisi in notatissimo vestimento. ]d est , szeculari,
quo distinguatur transfuga ille a monachis.
m Super humilem et quietum. lta apud S. Cyprianum
ep. 18, et Cassianum coll. 12, cap. 3, ex Septuagin-
ta : tamttyóv xal zmvxyoy, id est, humilem et quietum.
In ilgata editione : Ad pauperculum et contritum
corde.
1083
(Isai. .xv1).
$ IV. — Ex RecuLA saxcmI lsiponi episcop (cap. 14).
Si aliquis excommunicatus in prima interroga-
tione querelosus vel murmurans apparuerit , et suas
sententias superbe vel importune vindicaverit, et
hoc senior manifestum esse cognoverit, usque in
diem tertium maneat excommunicatus : ita ut nullus
cum eo loquatur. Cum tertio vero die ita sciscitatus,
et in superbia quam diximus, fuerit deprehensus ,
.quousque ergastulo coarctatus perseveret, donec
omnem arrogantiam superbis deneget. Quod si in
malo perseverans perduraverit ct prona voluntate
penitentiam agere noluerit, et s:epe ac spe contu-
max murmurator patule contra seniores vel fratres
in facie perstiterit, et cum propinquis se vindicare
maluerit: in collatione deductus exuatur monasterii
vestibus, et induatur, quas olim adduxerat , szecula-
ribus, et cum confusionis nota a monasterio expel-
latur: ut ceteri emendentur, dum fortasse solus
tali correptione ille delinquens corrigitur.
$ V. — Ex RecuLA saNcT! BasiLi EPISCOPI (cap.128).
Interrog. * Erga eum qui pro: peccato non peni-
tet , qualiter esse debemus? — Resp. Sicut ,Dominus
przecepit dicens : Sit tibi sicut gentilis. et publicanus
(Matth. xvi). Sicut Apostolus docuit dicens : Sub-
trahite vos ab omni fratre b inquiete ambulante et
non secundum traditionem , « quam tradidimus vobis
(I1 Thess. 1n).
8 VI. — Item ejusdem (cap. 7T).
Interrog. 4 Quod si contristatur ille, qui * excita-
tur ; aut etiam si irascitur, quid dignus est? — Resp.
Interim excommunicari debet, et non f manducare,
si forte compunctus agnoscit quantis et qualibus bo-
nis semetipsum insipienter defraudet, et ita conver-
$us recipiat gratiam ejus, qui dixit : Memor fui Dei,
et delectatus sum. (Psal. L.xxvi). Quod si perman-
gerit in stultitia non intelligens gratiam , abscidatur
tanquam putrefactum membrum a corpore. Scriptum
est enim : Quia expedit ut pereat unum membrum,
5 et non omne corpus (uum mittatur in. gehennam
(Matth. v).
* Erga eum qui, etc. Hzc sunt apud S. Basilium
interr. 9 Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 24.
b Inquiete. Apud Rufinum , immoderate. In textu
Grzco : &céxcoc, id est, inordinate, ut habet versio
communis.
€ Quam tradidimus. Ita apud Rufinum: aliter in
textu Grzco : 1» rapíla6ov tap' Sipó , id est, ut ha-
bet versio communis, quam acceperunt a nobis.
d (Quod si contristatur, etc. Exstat apud S. Basi-
lium ier. 44 Regul. brev. et apud Rufinum,
cap. 43.
e Excitatur. Ad vigilias.
f Non manducare. ld est, uno aut altero die in-
ediam pati, ut supra vidimus in his Patribus a nostro
auctore citatis.
€ Et non totum corpus tuum. Ad verbum ex textu
Greco Evangelii : xal 3 910v càpá cov. Apud Rufi-
num : Quam totum corpus tuum, ut in versione com-
m
ParBoL, CIII,
CONCORDIA REGULARUM. — (AP. XXXVII.
humilem et. quielum et. trementem. sermones meos À
unit.
h Si auis habet, etc. Reperitur apud S. Basilium
1034
8$ VII. — Item ejusdem (cap. 15).
Interrog. ^ Si quis habet aliquod vitium, qued cor-
rigere non potest, et frequenter i notatur, et in pe-
jus proficit, si eum expedit j intermitti? — Resp.
Et hoc alibi jam diximus, quia oportet peccantem
corripere patienter secundum eum, quem supra
ostendimus, nodum a Domino positum (Matth. xvii).
Quod si non sufficit ei ad emendationem, sicut illi
Corinthio, objurgatio hec que fit a,pluribus (1I Cor.
n), sicuti gentilis de reliquo et publicanus haberi
debet, qui ejusmodi est (Matth. v). Quia ei parcere,
quem Dominus condemnavit, k velle tuum non est;
maxime cum Dominus dicat: Quia expedit unicuique
ut unum oculum, aut unum pedem perdat , et ita. in-
tret in regnum, quam, dum parcit uni ex his membris,
B totum corpus mittatur in gehennam ignis : ibi erit fletus
.et stridor dentium (Matth. xvur). Sed et Apostolus de
ipsis testatur dicens : Quia modicum fermentum to-
fam massam corrumpit (Gal. nu).
$ VIII. — Ex Recura saNcT! Isiponis (cap. 16).
1 Qui gravi vitio sepe excommunicatus neglexerit
emendare, tandiu » damnationi subjaceat, » quousque
vitia inolita deponat : ut quem semel illata animad-
versio non coercuit, frequens severitas censeat emen-
dandum. Quamvis frequentium gravissimorumque
vitiorum voragini sit quisque immersus, ? non estta-
men a monasterlo projiciendus, sed juxta qualitatem
delicti coercendus est : ne forte qui poterat per diu-
turnam peenitudinem emendari, dum projicitur, ore .
diaboli devoretur.
C $ IX. — Ex Recura sancri. Faucruost (cap. 15).
Clamosum in locutione monachum aut iracun-
dum, ridiculosum, subsannatorem sive detractorem
esse non decet, etc. P
$ X. — Ex RecurA OnrenTALI.
Si fuerit aliquis tam durus, tam alienus a timore
Domini, ut tot castigationibus, et tot remissionibus
nen emendet, projiciatur de monasterio, et veluti
extraneus habeatur : ne vitio illius alii pericliteotur.
$ XI. — Ex RecurA MacisTRI (cap. 12).
q [n his omnibus supra dictis si quis frater con-
tumax aut superbus, aut murmurans, aut inobe-
diens praepositis suis frequenter exstiterit, et secun-
interr. 57 : Regul. brev. et apud Rufinum cap. 84.
i Notatur. ld est. redarguitur, corripitur ; vide
supra
) Intermitti. Ita apud. Rufinum. In textu Greco,
inagtivou, id est , dimitti. Rectius. '
k Velle tuum non est. lta apud Smaragdum. Non
ita recte. Melius apud Rufinum : Nulli tutum est.
Juxta textum Gre»cum, &egoic o20tyi, quod idem
sonat.
l Qui gravi vitio, etc. Hzc habentur in Regula
excusa S. Isidori, cap. 16.
m Damnationi. Id est, correptioni. Smaragdus le-
git, emendationi.
2 Quousque. In Regula excusa, quisquam. Male.
» Non est tamen a monasterio projiciendus. Dissen
tit ab aliorum Patrum sententia, ut supra monui-
mus.
P Vide cap. 51, $ 10.
q Habetur in Reg. ms, eed. eap.
3
4055 $. BENEDICTI ABBATIS ARIANERSIS B 1036
dum divinain preceptionem semdl, et secundo vel A scriptum est, qui abjicit disciplinam , infelim ess
iertio de quovis vitio monitus et correptus non
emendaverit, referatur hoc a propositis abbati : et
qui przeest secundum qualitatem vel meritum culpze
perpenset, et tali eum excommunicatione condem-
net, ut sciat qui Deum contemnit quomodo dignus
est judicari propter contemptum majori exhibitum ,
dicente Domino doctoribus nostris ::Qui vos audit,
me audit; qui vos spernit, me spernit.
$ XII. — Ex REcULA CUJUSDAM.
« Si quis a senioribus et abbatibus iracundus in-
ventus fuerit, notetur, usquequo corrigatur. 5 Sive
ab hoc vitio insanabilis fuerit,,^ ab imperio fratrum
detrudendus est: quoniam sive juste, sive injuste,
jrasci non oportet.
& XIII. — Jtem ejusdem.
d [gitur si szpius correptus emendare noluerit,
excommunicatione pro modo culpe corrigatur. Si
nec sic aliquid proficiat increpantis correptio, ver-
berum vindict» subjacebit. Quod si sic emendare
nofuerit, sed magis in tumorem superbis ' elatus
opera, vel actus, de quibus corrigitur, defenderit,
tunc abbatis * sententiz:: regimine corrigatur : Quia
& Si quis a senioribus. Lege, si quis ex seniori-
bus, ut patet ex sequenübus. .
h Sive. Lege, si vero.
c Aó imperio fratrum. Id est, non debet ultra fra-
tribus preefici ob iracundiam, quce maximum est in
rectore vitium, sive ille sit abbas, sive przepositus,
sive decanus. Sed abbas abdicari debet ab episcopo.
d Jgiter si si iei etc. Hie fere sumpta sunt. ex
Regula S. Benedicti.
€ Sententig. Apud Smaragdum legitur, scientie.
! Si lethale vulnus, etc. Recte. Nam, ut preeclare
monet S. Cyprianus lib. De lapsis, « imperitus est
medicus, qui tumentes vulnerum sinus manu par-
cente contrectat, eL in altis recessibus viscerum vi-
rus inclusum dum servat, exaggerat. Aperiendum
vulnus est, et secandum, et putraininibus amputatis
medela fortiore curandum. Vociferetur et clamet li-
cet aeger impatiens per dolorem, gratias aget post-
modum cum senserit sanitatem. »
6 Preter custodibus. Lege, preter quam a custo-
dibus. Intelligit eos seniores qui excommunicato-
rum curam habebant.
h Cagtigetur. diversis increpationibus. Hxc sta-
tuuntur juxta Regulam alterius Fructuosi, cap. 14:
« Mittat senior, qui eum excommunicavit, unum de
majoribus, quem probatum habet, qui eum verbis
contumeliosis inerepet. »
(Sap. 11). Moderante ergo scientia saniei medend:ze
cura adhibeatur. ft Si lethale vulnus per fomenta
castigationum et pietatis et lenitatis unguenta sos-
pitati non redditur, saltem incisionibus amputetur.
Et si sic sanies deseceta tumorem ron amiserit, tunc
excommunicationis sententiam vel discipline corpo-
ralis poenam ineurrat. Et si ne€ excommumicationis
metu, nec flagelli poena. frathgatur, augeatur adhuc
pietatis fomes : ita at ab omni congregatione pro eo
communis Dominus orationis officio deprecetur, ut qui
laqueo diaboli irretitus tenetur, Domini misericordia
ac pietate caretur, Quod $1 nec sic corripi voluerit
intra septa fonasterii sub poenitentix tenore ab
omnibus * przeter costodibrs segrepatus tandiu 5 ca-
B stigetur diversis Increpátionibus, usque düm ejus
humilitas omnibus vera credulitate patefiat i, quia
et invitis sape salus prestatur. ! Nam ideo sepa-
randus est a congregatione, ut $u0 vitio non ,macu-
let innocentes. Teneta ztas, qux *€ excommunicata
vim nescit, non excommunicatiete, 56d fiapello cor-
rigenda est.
! (Quia et ineitis spe salns prostatar. Hoc non. ita
intelligendum est quasi Deus aliquos invitos comver-
tat juxta errorem Cassiani Coll. 15, cap. 17. Dicitur
salus praestari invitis, sed s:epius correptis, juxta
vulgarem loquendi modum : nisf iid. sponte feceris ,
verberibus te cogam. Qua ratione Deud peccatores
sepe castigat; et rectores discipules perversos, ut
ad cor redeant.
j Nem idem seperamdue est a. congregatione, ut
suo vitio, etc. Vitandum est malorum consortium,
uia contagiosum est, ut recte monet sanctus Basi-
lius in. Admonitionibus : « Evita viros, quos erga
mandata Dei videris negligentcs, qui mortei sunt
viriutibus, et videntur vivere passionibus, «qui lz-
tantur in prosperis voluntatibus et gaudió carent
divino. Cum hujusmodi viris nallà tibi commixtio
sit, neque velis cum eis sermocinari assidue, nisi
valeas solummodo ab erroris eos itinere revocáre.
Cxterum si non vales, devita ut publicum hostem.
S:epe enim per unam ovem morbidam polluitar totus
grex, et modica pars fellis magnam dulcedinem in
amaritudinem vertit, et fermentum modicam totam
massam corrumpit.
k Excommunicata. Lege, excommunicats, id est,
excommunicalionis, ut congregata, id est, congrega-
tio. Sed de his infra.
| —————n— ——————————————————————————— ———.
GAPUT XXXVIII.
SI DEBEANT FRATRES EXEUNTES DE MONASTERIO ITERUM RECIPI.
$ I. — Ex RecuLA eANcTI BengpicTI.
* Frater, qui proprio vitio egreditur, ast projici-
(sr, de monasterio, si reverti voluerit, spondeat
* Frater qui proprio vitio egreditur, etc. Hujus
constitutionis mentionem faciunt S. Bernardus, Pe-
trus Venerabilis, et Petrus Blesensis in epistolis
mox citandis.
b Et sic in ultimo gradu recipiatur. Idem statuit
D prius omnem emendationem vitii, pro quo egressus
est : * et sic in ultimo gradu recipiatur; ut ex hoc
humilitas ejus comprobetut. Quod si denuo exierit,
Fructuosus alter cap. 20. Nos prima, sed witima
cathedra recipiantur. Quidam ménachormm Pater :
Sic iamen in. extremo loco inter pawitentes. rece-
pius. Sanctus vero Pachomius art. 79, h:ec statuit:
Non erit in ordine sue ebeque majeris perro. »
4u5t
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XXXVIiL.
1038
usque tertio ita recipiatur, * jam postea sciens A exarserint, in contumeliam eunceti a nostra Ecclesie
b omneis sibi reversionis aditum denegari.
8 1I. — Ex Pa&cEPTIS ET lusTITUTIS SANCTI
ACTOMII.
c SI quis promiserit 4 observare se Regulas mo-
nasterli, et facere ceperit, easque dimiserit : post-
ea autem) reversus egerit poenitentiam, obtendens
infirmitatem corpusculi, per quam non possit im-
plere quod dixerat, faciant eum inter languentes
commorari : et 9 pascetur inler otiosos : donec,
acta poenitentia, impleat quod promisit. |
. HI. — Ex Recur& saRcTI FaucTvos: (cap. 20). —
* Cum aliquis per vitium elapsus fuerit a mona-
sterio, $ in aliud non recipiatur ccenobium, neque
in humanitatis charitatem, neque hin pacis osculum :
expellantur, et nullo nobiscum charitatis foedere eo-
pulentur : quousque veritatem cognoscant ; et nebis-
cum stantes injurias Ecclesiz vindicantes pari devo-
tione consurgant. Si certe ipsi apostatz:! ab omnibus
fuerint expulsi, et hue illucque vagantes diversis
locis instabiles atque vacillantes monasterio suo re-
verti se petierint necessitate compulsi, in conventu
majorum deducantur, et ut vasa figuli iu fornace
probentur, et cum probati fuerint, suo monasterio.
i reformentur : et non prima, sed ultima eathedra
recipiantur.
8 IV. — Ex RrccLA Macisa: (cap. 64).
j Frater si frequenter exierit de tnonasterio, k üs-
que in tertium reversus resüscipíatut : amplius non
sed continuó vinctis post tergum manibus abbati B jam : ! quia talis spud Deum ejus agnoscitur divini
reducatur proprio. (uod si reversus ad sxculum
fuerit, et a propinquis fretus cum eis ih soperbiain
surrexerit, et monasterio minas intulerit, pariter et
ipsi cum eo sint a laicorum concilio publice expulsi,
et ab omni Christianorum conventu maneant ana-
thematizati. Quod si et ipsi laici suo eum receperint
consortio, et pariter eum eo contra monasterium
* Jam postea sciens. Apud Smaragdum, et in vul-
gatis editionibus, Jam vero postea sciat. u
b Omnem sibi reversionis nditum denegari. Petrus
Veneraábilis lib. 1, epist. 18, censet fugitivum mo-
nachum toties admittendum in monasterium, quo-
ties penitens regreditur, juxta Christi preceptum,
quo párcendum est inimico septuagies septies, hoc
est, quoties veniam deprecatur. Additque S. Bene-
dictum non dixisse, denegefur, sed, sciat sibi dene-
gari : et eum nullum sit ín hujusmodi verbis pre-
ceptum, ei non esse denegandum introitum. In ea-
dem est sententia Ruthardus cum ait non fuisse
abbati prehibitum plusquam ter recipere fugitivum
1nonachum, sed tantum fugitivum constrictum fuis-
se, cum dixit S. Pater Benedictus : Jam sciat sibi
reversionls aditum — denegari. Scd hzc subtiliora
sunt. Huic sentent adversatur S. Bernardus epist.
ad ipsum Petrum venerzbilem, Magister c. 64 Re-
gule sux, ubi hzc statuit explicans mentem S. Pa-
tris nostri Benedicti. « Frater si exierit frequens
de monasterio, usque in tertium reversus resusci-
piator, amplius jain non suscipiatur. » Et causam
addit : « quia talis apud Deum ejus cognoscitur di-
vini servitii fides, qualis apud homines pedum sta-
bilitas : » Et ita explicat Petrus Blesensis epist. 88,
uam scripsit ad 'Theoderiensem abbatem nomine
ichardi archiepiscopi Canteariensis : Quod de-
vote et humiliter misericordiam petit, quod omni sa-
tisfactioni secundum regulam sancti Benedicti se of-
fert, quod judicium a misericordia mom excludit .
Misericordiam, quam monastici ordinis institutor ad
ternarium numerum coarctiavit, : Evangelice manswe-
tudo gratie septuagies septies. ampliavit. Nec id
obstat quod fratri errant! sit septuagies septies,
hoc est, semper dimittendum. Nam in hac S. Patris
Nostri Benedicti lege agitur de totius conventus
conservatione, qui ab uno pestilenti facile funesta-
tur, maxime cum ejus levitas post trinam remissio-
nem satis agnoscatur, ut dictum est: non vero de
private offense remissione, de quo locus sacre
Scripture agit : neque hzc S. Patris Benedicti
constitutio cum illo pugnat. Maxime cum possit ab-
bas post trinam remissionem ejecto fratri charitatis
officia extra monasterium exhibere. Ne autem ejus-
modi monachus ejectus pereat, debet manere sub
cura, ei regimine episcopi, ut statuitur in concilio
p res Dei servis suis dissimulaverit refermare.»
servitii fides, qualis apsd homines pedum stabilitas
constitit. Et ut. quid in monasterio jam opus sit,
quem Deus non possidet ? ldeeque post tertiam
» correptionem juste monasteri eii ut ethnicus et
publicanus. —
$ V. — Ex RrccotA CUJUSDAM (cap. 91).
Si ullo tempore (quod absit a Cristiana religione)
Meldensi, can. 59, in quo tamen astringitur abbas.
consulere episcopum, aui ejus vicarium, priusquam
monachum ejiciat. « Ut monachas de monasterio
sine consultu, et praescientia episcopi, aut vicarii
ejus ab hoc regulariter deductus non ejiciatur : cu-
jüs dispositione et auctoritale de cxtero vita et con-
versatio ejecti, ne perditus perpetuo fla!, si aliquo
1900do salvari potest, ordinari debet atque decerni. »
e Si quis promiserit. Exstat in Regula excusa
Sancti Pachomii, art. 9.
4 Observare se. «0 se redundat, nec habetur in
Regula excusa.
e Pascetur inter otiosos. Ut rubore suffendatur.
f Cum aliquis, etc. Hxc non exstant in R
ms. S. Fructuosi episcopi Braearenais, sed videntur
esse alterius Fructuosi : quamvis a Smaragdo ap-
pelletur episcopus.
: | n aliud non recipiatur. De hac re iufra.
eque ad pacis osculum. Quod juxta Regulam
S. Benedicti datur hospitibus. Quod ]
i Reformentur. Id est, restituantur. Reformare
enim est reddere, restituere. Sidonius, lib. 1v epist.
94 : « Ob hoc ipsum publica auctoritas male valen-
tem patremfamilias violentias ad reformandum de-
bitum arctaret. » Conc. Aurel. i, can. 24 : « Primum
admoneatur, qui abstulit, civiliter reformmre. »
Conc. Turon. mn can. 26: « Et veritate corüperta
Wisigothorum lib. vii, tit. 5, 1. & : Et sic posimo-
dum, qui plagiatus est, dotnino reformetur; et. lib.
vi ejusdem egis tit. 5, 1. 15, et legis Burgundio-
num tit. 29, 8 1 : « Jta ut, 3i ea quo abstulit, nou
potuerint. inveniri, in simplum de suis facultatibus
reformentur. inde nomen reformatio, id est, resti-
tutio. Conc. Paris. 1 can. 5 : Absque prajndicio
libertatis regie inegra refermatione restituat.
j Frater si exierit. Hec habentur in Regula ms.
Magistri cod. Corb.
k Usque in tertium. In Regula ms. Usque tertio.
l Quia talis apud Deum, etc. Notanda ratio, cur
desertor post tertiam receptionem non sit ultra ad«
mittendus : quia ex tertio lapsu, et fuga facile con-
jicitur hominis levitas et inconstantia in Dei cultu.
m Correptionem. ld est, ejectionem, genus prq
specie. Synecdoche.
1039
SANCTI BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
4C&0
frater a septis monasterii discesserit, et foras fugiens A suum : dum recidua animi voluntate mundi vetus
postea recordatus pristine religionis, et :terni ju-
dicii perculsus timore reversus fuerit, prius omnium
morum emendationem polliceatur. Postea * si pro-
babilis ejus ^ poenitentia agnoscatur, tunc demum
intra septa monasterii recipiatur. Et si bis aut tertio
hoc fecerit, simili pietate foveatur ; sic tamen, ut
in extremo loco inter poenitentes receptus tandiu
examinetur, usque dum probabilis ejus vita invenia-
tur. Si vero post tertiam receptionem fuge culpa
maculatus fuerit, ^ sciat omnem reversionis aditum
esse postmodum.
$ VI. — Ex Recura sawcr) PacHoun (cap. 156 4).
Qui absque commonitione fratrum recesserit, ac
postea poenitentia venerit, non erit in ordine suo
[Al. om. suo] absque majoris imperio.
$ VII. — Ex Recura sawcTi FenREOLI (cap. 20).
Vagari per loca monachum sicut non decet, ita
non convenit : ne * in quorumque vitio captus sz-
culi delectatione elabetür, ut redeat ad vomitum
& Si probabilis. Id est, si recta, bona, approbata.
Jta aliquando sumitur hoc vocabulum. Conc. Tolet.
Iv, can. 4 : « Probabilis vita atque doctrina exstite-
Yit ; » et can. 25 : « Presbyteros probabiles et dia-
conos mittat. » Conc. Valent., can. À : « Ejusque pro-
babilem voluntatem in effectum transmittat. »
.b Puenitentia. Apud Smaragdum legitur : Pa-
tientta.
... € Sciat sibi aditum esse postmodum. Post verbum :
Sciat, adde, denegandum, ut in cod. Vindocinensi.
. 4 Art. 79 Regula.
e In quorumque. In cod. Vind. In quorum, lege : C
In quocunque.
1 Abire. Lege : Habere, ut in cod. Vindoci-
Densi.
6 Sententia. Lege : Hac sententia, id est, edicto.
b Aliqua contrarietate. Lege : Sine aliqua contra-
T*elate.
i Fugitivum vero monachum, etc. Transfugam seu
fugitivum monacbum, ab abbate requiri, et suo mo-
Dasterio restitvi leges ecclesiastic:e sanxerunt , ut
habetur concilii Aurelianensis 1, can. 19; Toletani
contemptor, novus quidam amator assurggns a via
salutis distortus exorbitet. Quapropter id definivi-
mus observandum, ut preter illos, qui pro utilitate
monasterii ab abbate huc illucque f abire jubentur
excursus, nullus egredi monasterium loco alio mo-
raturus absque voluntate abbatis pro qualibet re
vel necessitate presumat : ne ad eum respiciat,
quod Apostolus de adolescentioribus viduis scribens
dicit : Simul autem et otiose discunt circuire domos,
non solum otiosm, sed etiam verbosc et curiose, lo-
quentes qu& non oportet (I Tim. v). EL ideo qui
pratermissa $ sententia, ^ aliqua contrarietate dis-
cesserit, intantum, ut ejus inveniatur esse trans-
gressor, spatio illo temporis, quo monasterio defuit
B computato, duplici dierum numero jejunet, et. con-
demnatione mulctetur, cibi modum, vino quotidie
abnegato, qualem abbas imposuerit, habiturus.
i Fugiivum vero monachum deserentem discipli-
nam, et Derdentem se, velut contemplorem placuit
Tevocare.
1v, can. 5; synodi Constantinopolitanz 1 et 11, can.
5. Leges vero imperiales censuerunt hujusmodi re-
fugam, sicubi apprehensus fuerit, ab episcopo, vel a
preside provincie nudatum primo in monasterium
retrudi : si. denuo fugiat, miliia, aut honore quo
fungebatur, spoliatum inter officiales przsidis pro-
vinciz servire, ut videre est novella 3. Justiniani,
cap. 7, el ejusdem novella 195, et lib. 11 Basilico-
rum. Si autem desertor monachus fuerit servilis
conditionis in quacunque provincia reperiebatur,
pristino domino iterum serviturus restituebatur, ut
statuitur Cod., 1. Servis, de episcopis et clericis, etc. :
« Alioqui si relicta forte vita solitaria (id est mona-
chica) ad aliam quamlibet sese condiuonem trans-
tulerint, certum est eos ad servitutis jugum, quam
professionis cultu evaserant, reversuros. »'ldem sta-
tuitur novella 5 citata, cap. 4, ubi hzc verba no-
tanda veniunt : « Non enim injuriam patietur tan-
tam ad verum sérvitium tractus, quantum ipse inju-
riatus est Dei culturam refugiens. » Vide Photium
jn Nomocanone, tit. 9, cap. 32, text. 1 et 2, et Tbeo-
dorum Balsamonem ibidem.
CAPUT XXXIX.
DE PUERIS MINORE ETATE, QUALITER CORRIPIANTUR.
$1. — Ex Recura saucrI BrNEpicTI.
gcentiores state, aut qui minus intelligere possunt,
D quanta poena sit excommunicationis, hi tales, dum
2 0mnis ztas 5 vel intellectus proprias debet ha-
bere mensuras. Ideoque auoties pueri, vel « adole-
* Omnis etas, etc. /Etas quz excommunicationi"
subjacere non debet, ea est que nondum attigit
decimum quintum annum, juxta magistrum hic ci-
tatum a nostro auctore.
b Vel intellectus. Distinguitur hic :etas ab intel-
tectu, id est, a capacitate intelligendi. Nam etsi
pueris mens immaturior sit, sunt tamen nonnulli
frandiores aut dure cervicis aut imbecillioris intel-
ctus, quos virga agere solet, non ratio, nec excom-
municauonis vis.
c Adolescentiores etate, Id est, juniores, qui non-
dum ex ephebis excesserunt. Ubi particule : Vel,
aut, sumuntur copulative. In hac autem constitu-
tione 3. Pater Benedictus secutus est S. Orsiesium, :
delinquunt, aut jejuniis 4 nimiis affligantur, * aut acris
verberibus coerceantur, ut sanentur.
seu, ut loquuntur Grxci, Ársesium, qui juniores
fratres non excommunicabat, ut docet rates lib.
iv Hist. Eccl., cap. 14, ubi male legitur Arsenius,
TO Ársesius; nam Arsenius non vivebat tempore
illorum monachorum, de quibus agit Socrates hoc
capite. Idem statuit quidam Pater monachorum :
« Tenera vero.:tas qui» excommunicata vim ne-
scit, non excommunicatione, sed flagello corrigenda
est. )»
d Nimiis. Id est, multis. Ita «ó nimis, in sacra
Scriptura, est valde multum, ut : Ego auem humilia-
tus sum nimis. Et tu mandasti mandata (ua custodiri
nimis. Et anima mea cognoscet nimis.
e Acris, Pro : Acribus. Ita in multis excusis. Ita in
t8 M ka I SO Fog Moo UY
"T" | CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XL. 10ia.
& H. — Ex RzcutA sancri. Isrponi (cap. 17).
In minori ztate non sunt. coercendi sententia ex-
communicationis, sed pro qualitate negligentize con-
gruis emendandi sunt plagis : ut quos etatis infir-
mitas a culpa non revocat, flagelli disciplina com-
pescat.
$ III. — Ex RecurA saxcTI ÁuncLuiaNI (cap. 40).
Superbis vero , inobedientibus, et iracundiam
protrahentibus nunquam parcendum : donec corri-
gantur
8 IV. — Item ejusdem ( cap. M *).
Pro qualibet culpa, si necesse fuerit flagelli acci-
pere disciplinam , nunquam legitimus excedatur p
numerus, id est, triginta novem. Et quamlibet juste
disciplina teneatur, tamen secundum illud: Boni-
tatem et. disciplinam (Psal. cxvii), paternum | affe-
etum sanctus abbas circa omnes teneat, secundum
Apostolum : Tanquam si nutrix foveat parvulos suos
Vita Alcuini : « Non istum verberibus, quia rudis ad-
huc, acris, etc., castigemus. » Ita legit S. Fructuosus
apud Henricum Canisium tom. V, ant. lect. Kero in
Alamanica expositione vocum Regule S. Benedicti
habet: Caris; sed puto litteras fuisse transpositas
ro: Acris. Smaragdus et S. Dunstanus legunt : Acri-
us; cod. ms. S. Ebrulphi: Acrius.
& Supra cap. 31.
b In[antulos. Habetur in Regula ms. Magistri cod.
Corb. eodem capite. Hic autem nititur eflicere Ma-.
isier eos non esse verbere coercendos, qui annum
. decimum quintum atligerint: quia in illa zetate im- -
perium mentis est, non. corporis: et peccatum im- C
perantis est, non servientis ; ac proinde mens pec-
cans excommunieatione ferienda potius, quam cor-
À (I Thess. 1). Et Omsibus omnia factus sum : ut om-
nes lucrifacerem (I Cor. 1x).
$ V. — Ex Recura MacisTh (cap. 14),
lInfantulos usque ad 15 annos non excommuni-
eari, sed precipimus vapulare pro culpis. Post 15
vero annos jam non vapulare, sed excomrounicari
condecet. Quia jam intelligunt, quomodo poenitere et.
emendare debeant de matura setate quod male com-
mittunt. Quia merito corde debet ponitere, qui pec-
cat, et non pro eo corpus vapulare, * quia animi im-
perio, corporis servitio magis utimur. Ergo, cum
anima imperat, et corpus servit, agnoscitur amplior
esse culpa imperantis, quam servientis. Ideo pro-
pter intellectus emendationis radix cordis de spinis
peccatorum excommunicatione 4 debet purgari, quai
rami corporis, quibus ab invito a jussione cordis
peccatum impositum est, * injuste pro aliena culpa
alter debet pomam sentire. llli vero fratres post
15 annos statis vapulent, qui satis gravem f aut
furti fugacis, aut criminalem aliquam culpam com-
miserint.-
pus verbere.
€ Quia animi imperio, etc. Sententia est Salustii
in Catilinario circa initum. Meminit S. Hieronymus
libr. 1 contra Jovinianum : « Unde et Historicus :
animi, inquit, imperio, corporis servitio magis uti-
mur ; alterum nobis cum diis, aiterum cum belluis
commune est. » ,
d Debet purgari. Legendum videtur : Debet potius
purgari. : | !
e Injuste pro aliena culpa alter debet penam sen-
tire. Lege: Jnjuste enim pro aliena. culpa alter non
debet penam sentire.
f Aut furti fugacis. Ita in cod. Vind. et in Regula
ms. Apud Smaragdum legitur: Aut fasti fugacis, sed
ex citatis codicibus est castigandus. :
R
CAPUT XL.
DE CELLARARIO MONASTERII, QUALIS SIT.
$ I. — Ex RecuLA saNcTI BENEDICTI.
& Cellararius monasterii eligatur de congregatione
. & Celiararius.. Tta apud Keronem mox citandum.
Yulgo cellerarius, a cella, ut notum est : dicitur et
cellarius. Plautus in Milite glorioso :
sapiens, maturis moribus, P sobrius, non multum
edax, * non elatus, 4 non turbulentus, * non injurio-
sus, f non tardus, 5 non prodigus, à sed timens
S. Benedicti : quia illi equalis fuit, et in Italia ali-
quandiu commoratus est.
b Sobrius, etc. Quia, cum omnia qus ad victum
fratrum pertinent, in potestate habeat, pronum illi
Dimisit nardinl vini amphoram cellarios. D est servire gulx illecebris. Sobrius autem hoc loco
Lampridius in Heliogabalo : « Mittebat parasitis per
cellarios salaria annua. » Kero in interpretatione
Alamanica vocabulorum Regul: S. Benedicti : Cella-
rarius, qui et cellarius : Cyprianus. lib. 1 Vit S.
Caesarii : « Post breve tempus in congregationis cel-
larium eligitur. » Grece etiam dicitur, xaptor.
Constantinus Themate 6 : ke)zproc o gU) &ptov, id
est, custos panis. Ut in tractatu de Peenis, qui vulgo
S.: Basilio tribuitur art. 40 : nj» vo0 xiJapiov, 1d
est, excepto Cellario. Glosswe veteres : ks)Aapuos,
penuarius. Et xs))aoía, celleraria Hesychio, in voce
vapan. Dicitur et xe)iapéroc, cellararius apud S. Do-
rotheum doctrina. ui. Accurate autem hic munus et
dotes cellerarii describuntur, quia, cum penes eum
sit totius monasterii substantia, necesse est discipli-
nam regularem labefactari, si ejus socordia non
recle administretur. Praterea hoc caput exstat in
recapitulatione S. Czssarii mutato genere masculino
in femininum, potuitque videre S. Czsarjus Regulam
est non temulentus.
e Non elatus. Ob potestatem. '
4 Non turbulentus. Quia sic universam congrega-
tionem turbaret, et omnia confunderet.. . |
' e Non injuriosus. Ms. p. Vict. Non jurgiosus.
Qus quidem lectio haud contemnenda : nam mul-
tarum rerum administratori non deest jurgiorum oc-
casio.
- f Nontardus, ad ea qux sunt suarum partium
obeunda, et maxime ad suppeditandum [fratribus ne-
cessaria. Ác proinde huic ninisterio inepti sunLavari
et quovis polypode tenaciores.
Ubi si qnid poscas, ad ravim poscas príus
Quam quidquam detur. 2l
€ Non prodigus. Quia ex ejus vrodigalitate totius
.monasterii ruina manaret.
: à. Sed timens Deum. Hoc est veluti ante dictorum
corollarium, ad quod illa omnia referri debent.
4045
S. BENEPICTI ASEATIS ANIANENSIS
1044
Deum, «qui omni congregationi sit sicut pater, b Cu- A ram gerat : sciens, sine dubio, quia pro his omnibus
ram gerat de omnibus. ^ Sine jussione abbatis nihil
faciat. 4 (9nze jubentar eustodiat : * fratres non con-
tristet. * Si quis ab eo forte aliqua irrationabiliter
postulet, non spernendo eum contristet : sed ratio-
nabiliter cum humilitate male petenti deneget. 5 Ani-
mam suam custodiat, ^ memor semper illad aposto-
licum : ! Quia qui bene ministraverit, gradum bonum
sibi acquirit (I Tim. ui). 1 Infirmorum , infantium,
hospitum, pauperumque cum omni sollicitudine cu-
& (Qui omni copgregolioni sit sicut paler. Ut cum
charitate cuncta administret, omnes fratres tanquam
filios diligat, eisque necessaria affatim subministret.
b Curam gerat de omnibus. Rebus sibi comrmis&is
videlicet. Ita quidam Pater monachorum hoc capite
a nostro auctore citatus : « Curam de omnibus sihi B
commissis rebus habeat. »
e Sine jussione abbatis nihil faciat. Ne quid plas
nimio sibi arroget, et potestatem excedat.
4 Que jubentur custodiat. Quia is bene ministrat,
qui bene obtemperat. :
. * Fratres non. contristet. Superbe aut injuriose
respondendo, aut eis rationabilia denegando. :
Si quis autem ab eo forte. S. Dunstanus: Si
uis autem. frater ab. eo forte. Smaragdus : Si quis
frater ab eo forte. Hic autem clarum est, qualis in
cellerario inesse debeat huinilítas, qui irrationabilia
etiam petentibus respondere cum humilitate teneatur.
& Animani suam custodiat. .A vitiis et peccatis :
uia, quo magis rebus exterioribus attendit eo cau-
tius agere debet: ne anima tot negotiis intricata
aliquid intertrimenti percipiat.
à Memor semper illud apostolicum. lta in cod.
Vind., in cod. ina. S. Germ. Ita apud S. Dunstatium,
eronem et Smaragdum : quia adjectivum, memor,
perinde ac verbum suum potest cum accusativo con-
trüi, ut supra cap. De instrumentis nolatum est.
n vulgatis legitur : Memor semper . illius apostolici,
Cod. p. S. Germ. addit, precepti. Sed male, nam in
sententia ex Apostolo citata non preceptum propo-
nitur, sed premium.
i Quia, qui bene ministraverit, bonum gradum sibi
acquirit, Paulo aliter in textu Apostoli I ad Timoth.
I1 : Qui enim bene ministraverint, bonum gradum sibi
acquirent. Sed S. Benedictus textum singulari per-
sonzx adaptavit : qui tamen Verbum, acquirit, ponit
in presenti juxta Grecum textum : aliai ícvtoig
xo)y xtpeotUvcat, id est, « gradum sibi bonum ac-
quirunt. » Sibi autem bonum gradum acquirit bo-
nus cellerarius, nempe in coelo : ut olim Dietmarus
monasterii Garstensis in Austria cellerarius, qui etsi .
jn vita repreheusibilis esset, tamen ob charitatem in
fratres peenas evasit post mortem. Quod manilfesta-
tum fuit Adelrammo abbati monasterii Chremb-
munster a quadam energumena, quz interrogata ab D murium venit.
ipso abbate de statu praedicti Dietmari ita respondit :
« Nogtrz sorti deputatus fuit : sed dicente illo mo-
nacho, dum iste moreretur : Reddat tibi omnipotens
Deus omnia bona quz mihi fecisti ; et alio : Retri-
buat tibi Dominus prius bonum quo me frequenter
sustentasti ; et aliis similia imprecantibus, dum pu-
taremus eum nostris accessisse partibus, subito ra-
us est, et noster esse desiit. » Ut habetur in Vita
tholdi abbatis Garstensis, cap. 25.
1 Infirmorum, infautium, etc. Quia ii maxime ejus
ope indigent, qui pro &wa conditione facile spernun-
tur. Ideoque liec cum interminatione a S. Benedicto
precipiuntur.
Quasi altaris vasa sacrata, etc. (Quia menaste-
rium domus Dei est, et omnia qux illius sunt, Dei
sunt, et quie Dei sunt, tanquam ei sacrata haud du-
bie habenda sunt. Hiec gane est sanctorum Patrum
doctrina, ut vasa monasterii ejusque substantia tan-
jn die judicii rationem redditurus est. Omnia vasa
monasterii cunctamque substantiam k quasi altaris
vasa sacrata conspiciat. ! Nihil ducat negligendum.
m Neque avaritiz studeat, neque prodigus sit, et ex-
stirpator substantiz monasterii : sed omnia mensu-
rate faciat secundum jussionem abbatis. Humilita-
tem ante omnia habeat. » Et cui substantia non est,
quod tribuatur, ? sermo responsionis porrigatur bo-
nus, ut scriptum est : P Sermo beríus super datum
uam Deo sacrata reputentur. Ita habeturin Regula
atrum nempe Macarii et aliorum abbatum. « Nosse
jam debent fratres, quia quidquid in monasterio trà-
ctatur sive in vasis, sive in ferramentis vel caetera
(puto deesse vocabulum substantia), omnia esse san-
clificata. » Idem docet s. Basilius mterr: 445 Regu-
Jarum brevium, cum ait curam gerendam esse in-
strumentorum óc6cà éxovoriagÜErvo xal &voriÜévcory,
id est, « tanquam Deo sacratorum et dedicatorum, »
et sequenti interr. ait ea esse Kupico érovouagOévca,
xai tà Üsà &vaxtipsva, id est, « Domino dedicata, et
Deo consecrata. » Interrog. 155, scribit lanas mona-
sterii exisümandas esse dc r«paxacofhixm Oron, «ut
depositum Dei. » 1lzec fuit etiam mens veterum .€gy-
ptiorum Patrum, ut planum est ex Cassiano lib. 1v
de Institutis renuntiantium, cap. 92: « Propter
quod, si quid fuerit in monasterio semel illatum, ut
Sacrosanctum cum omni decernunt reverentia debere
tractari. » Idem patet ex Regula Servi Dei, cap. 5:
« Vasa vel reliqua utensilia, qux ad hospitium baju-
lont, ac si sacra Deo, gubernent ct eustodiant. »
Unde prxclare S. Ephrzm in sermone ascetico di-
cit : « Quod si cenobii librum in tua cella teneas,
ne projicias eum per negligenüam; sed studiose
complicatum serva atque custodi, tanquam Dei es-
C. set. » Qux quidem doctrina confirmatur auctoritate
concilii Aurelianensis cap. 7 : « Omnia quae Deo ol-
feruntur, consecrata habentur in vineis, terris, syl-
vis, utensilibus, vestimentis, pecoribus et reliquis
possessionibus, et quee eoclesiis sine dubio Chrislo,
ju sponsus earum est, offeruntur. » Quamobrem
acarius et alii abbates in sua Regula dicunt : « Si
quis de fratribus aliquid negligenter traclaverit, par-
tem se habere noverit cum illo rege, qui in vasis
domus Dei sanctificatis cum suis bibebat concubinis. »
Porro hic textus $. Benedicti Regulze citatur a Joan-
ne monacho lib. i1 Vite S. Odonis abbatis Clun.
1 Nihil ducat negligendum. Nec etiam minima ;
quia ex eorum neglectu sensim bona monasterii dis-
sipantur.
m Neque avaritic siudeat. Quia avaritia omnium
malorum radix omnem disciplinam pervertit regula-
rem. Hzc una est murmuriorum iu monasteriis sca-
turigo. Vie murmurantibus ; sed vx» per quem mur-
Quamobrem in concilio Francofor-
diensi sub Carolo Magno statuitur can. 4: « Ut celle-
rarii in monasteriis avari non eligantur, sed tales elc-
cli sint, quales Regula S. Benedicti docet. »
n Etcui non esi substantia, quod (tribuatur. lia in
cod. mss. S. Ebrn, S. Germ. p. et Vind. Sed vulgo
legitur, et cui non est substantia, quo tribuatur. Lege
tamen, ut in eod. ma. is. S. Germ.: Et cui non
est ex substantia, quod tribuatur. Ex quo apparet in
codicibus mss. frustra nom fuisse. scriptum, quod,
neutro genere.
9 Sermo responsionis bonus. Hinc patet maximam
lenitatem in cellerario requiri. Nec immerito : multi
enim sunt meticulosi, maxime pueri et juniores fra-
tres, qui ad morosum et iracundum cellerarium vix
auderent accedere, ac proinde multam rerum né-
cessariarum penuriam ferre cogarentur.
P Sermo bonus super daiwm. optimum. In Regula
Servi Dei, cap. 4, et apud Smaragdum babetur ; Nonne
bet 7
| 4045 s CONCORDIA REGULARUM. — CAP. X. - 1046
optimum | (Eccli. vm). Omnia qua ei injunxerit ab- A sive in ferramentis, vel 5 czefera omnia esse gancti-
bas, ipsa habeat sub cura eua, a quibus eum prohi-
buerit, non presumat. Fratibus constitutam anno-
nam * sine aliqua typho, vel mora offerat : ut noa
scandalizentur, memor divini eloquii, quid merue-
rit qui scandalizaverit unum de pusillis (Mat. vus).
Sj congregatio xejor (wer, b solatia ei dentur, a
Aquibus adjutus et ipse equo animo impleat officium
Bibà commissum. Horis competentibus et dentur
. Quse danda sunt; et'petaptur quz petenda sunt : ut
. Jerao perturbetur, neque contristetur in. domo Dei.
$ II. — Ex REcura ParRUM (cap. 12).
* Si congregatio mulia est, debet is qui preest
pater disponere hehdomadarios, et 4 ordinem officii,
quo sibi invicem succedant ad ministrandum : et de-
ficata. Si quis de fratribus aliquid negligenter tra-
elaverit, partem se habere noverit cum illo rege,
Qui in vasis domus Dei sanctificaüs cum suis bibebat
concubinis (4 Dan. v): et qualem meruit vindictam.
Custodienda suni ista praecepta, ef per singulos dies
in aures fratrum recitanda suni: ut nen condem-
nentur in peccatis suis.
$1. — Ex Bacura sawcTI Iupon: (cap. 9).
5 Ad eum qui cellario proponitur, pertinebit sol--
licitudo eorum quas in promptuario sunt. Iste przbe-
bit hebdamadariis quidquid necessarium est victui
monachorum, hospitum, infirmorum. Isto presente
. dispensantur ea quz mensis deferenda sunt. Is etíam
quidquid residuum i sumptui fuerit propauperum usi-
cermere debet ille, quis debeat esse qui cellarium B bus reservabit. Huie quoque hebdomadarius expleta
. fratrum contineat. Debet * tantummodo talis eligi,
Qui possit in omnibus evangelico ordine fratribus
&uum victum gubernare, qui timeat Judz f senten-
tiam, qui ab initio fur fuit. Studere debet, qui huic
. officio deputatur, ut videat : Quia qui bene ministra-
terit, gradum bonum sibi acquirit (I Tim. m), et ani-
mae sus lucrum facit. Nosse debent etiam fratres,
. quia quidquid in monasterio tractatur sive in vasis,
ecce verbum bonum super datum, Ecclesiastici cap.
. xv: ubi sic legitur in versione communi. Nonne
. erdorem refrigerabit |ros ?. sic et verbum melius quam
datum. Nonne ecce verbum super datum bonum ; qui-
bus consentit textus Graecus. Sed sanctus Benedictus
eitans locum ex memoria reddidit sensum, non verba.
, Nec dubium est, quin in textu Ecclesiastici, in quo
hebdomada vasa sibi tradita exhibebit, ad perspi-
ciendum utique, si negligenter habita non sunt. Àe
denuo succedenti hebdomadario coram isto traden-
tur. Àd hunc quoque pertinent horrea, greges
ovium et. pecorum, lana, linum, i aviaria sollici-
tudo cibaria ad ministrandum pistoribus, jumen-
tis, bobus, et avibus : industria quoque calciamen-
torum, cura pastorum et piscatorum.
enim ostensa charitas vera est, si per typum super-
bis: inter nos schisma non fuerit. » Et recte quidem
superbie typus opponitur cbaritati. Quia charitas
alacris est atque hilaris ; et contra superbia morosa
estetfastidiosa. Typi etiam sunt frigidze febres,
typi frigoretici passim apud D. Gregorium Turonen
sem. Et Grece «)xog, 1d est, accessio et remissio
bis ponitur, verbum, subaudiendum sit, bonum, ut C morbi apud Galenum, qui librum composuit spl
gensus hujus loci sit: Quemadmodum ros refrigerat
ardorem , sic verbum bonum mitigat iracundiam
illius cui aliquid denegatur. Et locum explicavit S.
Benedictus cum adjecit adjectivum, bonus, dicens,
sermo bonus, etc. Ouod sane subaudiendum est in
loco Ecclesiastici hoc odo : Sic ei eerbum bonum
melius [uam datum. Nonne ecce verbum bonum super |
datuin onum. Quod satis liquet ex sententia, quie
locum citatum przcedit, in qua sic babetur. Et in
omni dato non des tristitiam verbi mali. Et clarius
quidem jex textu Grzeco, et accommodatius ad men-
tem S. Benedicti, iu quo legitur,'$«zcet, id est, inopia,
quasi dicas, et in omni inopia non des tristitium verbi
mali, id est, cum nihil habes quod tribuas, ne con-
tristes potentem verbo malo aut dura responsione, et
cauga esf, quia verbum bonum super datum optimum. .
* Sin aliqua typho. In interpetatione Alamanica
Keronis, sine aliquo typho, id est, sine aliqua super-
Tur ov, ld est, de accessionibus et remissionibus mor-
borum. Ex his notandum apud S. Benedictum et
auctores citatos typum dici ad similitudinem typi fri-
goretici. Quemadmodum enim hoc morbo laborantes
sunt t:ediosi, morosi, et fastidiosi, ita et superbi.
b Solatia. Solatium est auxilium. Regula Tarna-
tensis : Solatium ei non denegetur. S. Gregorius
papa lib. x, epist. 25 : «Ut homines, qui sub eis sunt,
cum bobus suis in ejus transmittere debeant sola-
tium.» Jornandes de Rebus Gotthicis; « In Mundonis
.Solatia veniens lllvricianum exercitum demolivit. »
Marculphus formula. 158 : « Ipsum in suis servitiis
ac solatiis juxta legis ordinem retineat. »
€ Si congregatio multa. Hoc caput reperitur in Reg.
ms. Macáürii, Serapionis, etc., Cod. Flor.
4 Ordinem officii. Officium hóe loco est officialium
turba, ut supra notatum est.
e Tantummodo talis. Apud Smaragdum additur,
bia, arrogantia : nam rigec, xsvobosia, inquit; Moscho- J) cellarius.
ulus in schedis, id est, superbia : vel, ut ait Sui-
aS, vUSoc Aiatoytix, avia, id est, arrogantia, furor.
ln aliis tamen codicibus tam editis, quam mss. quos
viderim, legitur, sine aliquo typo. Quam quidem
lectionem magis probo. Et typus cst fastidium, con-
temptus, superbja, Quod satis patet ex Regula Pauli
et Stephani, cap. 26 : « Conveniente devotione et.
charissima humilitate, qux necessaria sunt sine mora
et fastidio jubente seniore ministrent. » Sed clarius
ex D. Augustino qui, epist. 64, typum opponit ala-
eritati ; « Et oblationes pro spiritibus dormientium,
quas vere aliquid adjuvare credendum est, super
ipsas memorias non sint sumptuose: atque omni-
bus petentibus sine typo, et cum alacritate tribuan-
tur. » Quas verba mirum in modum illustrant locum
8. Benedicti. Hinc typus superbie dicitur. S. Va-
levius supra eap. 5: « Crescunt. typo superbis tur-
gli. » D. Gregorius Magnus lib. v1, epist. 28 : « Tunc
f Sententiam. Yd est, judicium, condemnationem.
€ Vel catera. Ita in cod. Flor., deesse tamen vide-
tur «ó substantia.
h. Ad eum,etc. Hxc habentur in Regula edita san-
cti Isidori, cap. 20.
i Sumptui. Hoc vocabulum desideratur in Regula
excusa; nec videtur necessarium.
j Aviaria sollicitudo, etc. In Reg. excusa, de area
sollicitudo, cibaria minisitrandi pisloribus. Bed illud
1à aviaria rectum puto, cui ei apponantur duo -
puncta, cztera rite procedent hoc pacto : sollicitudo
cibaria administrandi pistoribus. Aviarium autem est
:difietum aptum nutriendis avibus villaticis apud
Varronem lib. mi de Re Rustica cap. $; et Colu-
mellam lib. v, cap. 8, ópvóva appellant ab opws,
id est, avis. Hanc voeem Latine usurpat Varro cap.
citato : « Nunc ornithonas dico omnium alitum,
quz intra parietes ville solent pasci. »
*--——af $9 tu m tu P9
1047
8$ IV. — Ex Recuta saNcrI Basti (cap. 41).
Interrog. * Qua mensura debet temperare po-
testatem dispensationis sue is cui cellarii cura
commissa est? — Resp. ^ Erga eum quidem, qui ei
credidit hujuscemodi dispensationem ^ meminisse
debet Domini dicentis : Non possum ego a me facere
quidquam (Joan. v). 4 Ad exteros vero sollicite
scire debet, quid unusquisque opus habeat, ut com-
pleat quod scriptum est : Dividebatur autem uni-
cuique, prout opus erat (Act. 1v). Eadem autem ra-
tio observari debet ab omnibus quibuscunque aliqua
ministerii vel dispensationis sollicitudo commissa
est. )
$ V. — Item ejusdem ( cap. 112).
Interrog. * Qus sententia observabitur erga dis-
pensantem, si aliquid secundum personas acceptio»
nem vel contentionem faciat? — Resp. Apostolo
precipiente quidem : f Ne quid facias secundum
favorem, vel. in alteram partem. declinando (I Tim.
v); aliquando autem dicente : Quia si quis videtur
conientiosus esse, nos talem consuetudinem non habe-
mtus, Reque Ecclesia Dei : si quis hoc facit, 5 note-
. tur usquequo corrigatur. Verumtamen oportet cum
suinma diligentia et probatione discutere, et consi-
derare ad quam partem unusquisque aptus sit vel
opportunus: et ita ei injungi quodcunque illud operis
vel oificii, ut neque illi qui injungunt ex hoc ipso
condemnentur, quod non aptum alicui officium in-
junxerint, et inveniantur mali esse dispensatores sive
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
À ex ipsius verbis Domini dicentis : Discedite a me,
3048
maledicti, in ignem eternum, qui paratus est diabolo
et angelis ejus; esurivi enim, et non dedistis mihi
manducare; eitivi, et non dedistis mihi bibere (Matth.
v); etea que sequuntur : quia. Maledictus omnis,
qui facit opus Dei negligenter (Jer. 1v).
$ Vil. — Ex Recua Pauti gv Serum (cap. 25).
k Hi quoque, quibus in singulis rebus custodia
commissa, convenienti devotione et charissima hu-
militate, qua» necessaria sunt sine mora et fastidio,
jubente seniore, ministrent: nec per superbam in-
flationem differendo occasiones faciant querelarum,
per quas murmuratio contra eos justi doloris con-
surgat. Et e contra injusta murmuratio contra eorum
laborem, qui nobis in assignatis rebus charitate de-
servient, non debet excitari.
$ VIll. — Ex RecurA TanwATENSI (cap. 10).
" Àd celiarium talis ordinelur abbatis judicio, vel
concilio seniorum, ! non qui voluntates aliquorum,
sed necessitates omnium cum timore Domini et fra-
trurn dilectione consideret. Cui tamen absente pre-
posito concors obedientia przbeatur ; et ubi utilitas
poposcerit, * solatiuma non denegetur.
$ IX. — Ex RecurA OniExTALI.
Cellararii cura s& ut abstinentiam et sobrietatem
studens illata in monasterium ad sumptus fratrum
diligenter et fideliter servet, nihil suscipieus, nec
quidquam tradens sipe auctoritate vel consilio se-
niorum. Qui etiam omnia utensilia qu:xe im monaste-
animarum, sive mandatorum Domini : neque illi ( rio sunt, id est, vestem, vas, ferramentum, et quid-
ipsi quibus injungitur occasionem peccati ex hoc — quid usibus quotidianis necessarium est, custodiat :
habere videantur, ^ vel voluntate aliquid agere :
et unamquamque rem proferens, cum fuerit neces-
sed ejus qui przest judicio committendum est. sarium, ab eo iterum ad reponendum, cui utendo
Unicuique, ut res vel necessitas expedit, consu-
lat : primum omnium in his qux anim: prosunt :
deinde secundo loco etiam ut corporalibus usibus
secundum voluntatem Dei moderetur.
8 VI. — Item ejusdem (cap. 115).
Interrog. 1 Si autem neglexerit dare fratri quod
opus est? — Resp. i Manifesta est de hoc sententia
& (ua mensura , etc. Exstat apud S. Basilium,
interr. 148 Regul. Brev., et apud Rufinum cap. 58.
b Erga eum quidem, etc. Hoc nihil aliud dicunt,
quam quod cellerarius in sua administratione non
suam, sed abbatis sequi debeat voluntatem.
* Meminisse debet. To debet supplevi ex Rufino et
Cod. Vind.
— * Ad ceteros vero. In textu Graco : ripóc 9à code
epovrisopévouc , id est; « erga cxteros vero qui ejus
cure committuntur. »
e Que sententia, etc. Habetur apud eumdem S.
Basilium interr. seq. et apud Rufinum cap. eodem.
f Neque quid facias secundum favorem. Hzc non
habentur apud Apostolum , neque in textu Graco
S. Basilii : videntur tamen posita ad alterius partis
intelligentiam. .
5 Notetur. In textu. Groco :'AXrpic tfc "Ex
. precipue vitandam docet S. Basilius, interr. 34 Re-
xÀnciae coU Oto0 ó TotUtog yvepibíc0o, id est, «si
quis est ejusmodi, alienus ab Ecclesia Dei declare-
tur, » id est, excommunícetur.
à Vel voluntate. Hxc usque ad finem exstant qui-
dem apud Rufinum, sed non reperiuntur in texta
rceco Basilii.
consignaverit, recepturus. Ád victum vero fratrum
proferat ac 'tradat, septimanariis ad condiendos
cibos det necessaria secundum quotidianz expense
censuetudinem, neque profuse, neque avare: ne
vitio illius vel monasterii substantia gravetur, vel
fratres patiantur injuriam. Sed et. necessitatem iu-
firmorum fratrum ac laborem "considerans, nihil
i Si autem neglexerit, etc. Hzc habentur apud S.
Basilium, interr. 450, et apud Rufinum, cap. 58.
j Mani[esta est de hoc sententia. ldem habet S. Ba-
silius interr. 54 Regularum fusius disputatatum ;
nec immerito, quia monachi, qui se omnibus facul-
tatibus propter Christum spoliaverunt, veti sunt
pauperes, atque etiam vera Christi membra; ac
roinde avari ac negligentes cellerarii, qui necessaria
ratribus non suppeditant, eamdem perditionis aleam
subibunt in die judicii, cum his qui pauperes et
egenos non paverunt, et czetera misericordis opera
neglexerunt.
Hi quoque. In cod. Floriac. ca
. 96.
1 Non qui voluntates aliquorum. juxia eam animi .
propensionem seu benevolentiam et sympatbiam,
quam S. Paulus rpócxhew appellat (1 Tim. v), hoc
est declinationem in alteram partem, et cellerario
gul. fusius disputatarum, et 150 Regul. Brev. Quod
ut prestare possit, necessarium est, ut credat se Dex
non hominibus ministrare. Hxc autem sententia
Tarnatensium exstat in Regula S. Czesarii, cap. 28.
m Solatium. ld est, auxilium, ut supra notatum est.
5x Ie.
-—
4049 CONCORDIA BEGULARUM. — CAB, XL, 077 Mo
segrotantium desideriis neget ex his quie habuerit, A lestis Dominus noster que indigemus, et proparat :
qnautum illis necesse foerit. Advenientibus fratzfbus
escas parabit. Hxc erit cura custodis cellarii recur-
. rens semper ad seniorum consilium, et requirens de
' emnibus, vel precipue de his que proprio suo in-
tellecta non poterit adimplere.
8 X. — Ex RecurA MacisrBi (cap. 16).
a Fratres, omnis opera pretium habet, quia digno
mercenario mercedes debentur, et Bowi trituranti
non alligabitur os (Deut. xur; I Tim. v). Nam labores
fructuum suorum beatum faciunt manducantem, quia
Dominus homini creato omnia subjecit sub pedibus
ejus propter quem creavit cuncta. Ergo si injustis et
inimicis Dei, id est, non credentibus paganis et hz-
reticis, vel diversis peccatoribus b diversa victualis
creatura famulatur subjecta, ut universus mundus
diversis deseruit, quanto magis credentibus in Deo,
et bene servientibus ei juste et digne Dominus ad
vitam diversam creaturam tradidit quam creavit, et
quasi pignus futur: repromissionis in presenti hoc
tempore omnia vitx» necessaria ministrando non de-
relinquet Dominus quzrentes se : quia divites egue-
runt et esurierunt; inquirentes vero Dominum non
deficient omni bono, et esurientes implet bonis Domi-
nus, et divites dimisitinanes : et, tagquam nihil haben
tes, et omnia possidentes. Ergo cellararius monasterii
mon aliunde quam * dispensator divinarum rerum;
intantum divinarum ut Dominus in Evangelio promit-
tat fidelibus dicens: Nolite cogitare quid manducetis,
aut quid bibatis, aut quid induamini (Matth. v1). Simul
et de crastino monet non debere quemquam esse solli-
' citum: sed hoe admonet dicens : 4 Quaerite regnum
et justitiam Dei, et hec omnia apponentur vobis :
scit enim Pater meus, qui est in colis, quia hec om-
nia indigetis (Ibid.). Ergo si Deo servientibus vite
' necessaria a Domino apponuntur, et scit Pater coc-
& Fratres, omnis opera, etc. Hoc caput habetur in
Reg. ms. cod. Corb. eodem cap. 106.
b Diversa victualis. H»c usque ad illa verba:
()nanto magis, desiderantur in Regula ms.
€ Dispensator. Supp. sit. |
* d Quaerite regnum, etc. Matth. v1; sed producta
Sunt ex memoria, non ex codice.
€ Victualia. Qux» ad victum pertinent S. Ambro-
sius lib. v Hexameri cap. 24. « Invigilare quzrendo vi-
etualia.»
f Alter tamen homo. Ita in Reg. ms. hzc clauden-
da sunt parenthesi; ut sensus sit : Etsi tamen alter,
dominus videlicet, .sit homo.
€ Calciarii. Calcearium est id omne quod homini
calceando aptum est. S. Gregorius libr. i, epist. 37 :
«Afferatadcalcearium puerorum solidos quadraginta. »
b Quasi homo. Lege : Quia si homo, ut est in Reg.
ms. et cod. Viud. |
i Idoneus creditur. Lege : Idoneum dominum credit.
] Junior fui, et senui. Ita in Psalterio Romano.
k Nec semen ejus egens. Ita in Psalterio Romano.
1 Stricari. lta Reg. ms. et cod. Vind. ld est, dis-
perdi, consumi, Glossarium vetus : Instricatum, vul-
neratum.
m f)a, ne cui non dederis, etc. Hxc sententia habe-
tur in libello S. Isidori de Norma vivendi, capite ul-
timo : « Omnibus da : ne forte cui non dederis ipse sit
Christus. » Quam doctrinam secutus est S. Joan. pa-
triarcha Alexandrinus, cum dixit datori : «Da eiduo-
decim numismata, ne forte Ghristus meus sit, et ten-
. dum esse.
vides ergó quia et * victualia nostra, cum ab ipso
nobis preparantur, Dominica dona sunt. Nam sicut
carnalis domini servus, f alter tamen homo, de prz-
bendo servitio suo solummodo est sollicitus ; quia
de przparandis a domino suo annone, vestiarii,
8 calciarii usibus est securus : quanto magis Domi-
nus noster ccelestis necessaria vit: nostra juste nos
non przcipit cogitare. h Quasi homo homini serviens :
ad preparandum sibi i idoneus creditur : quanto
magis credentibus vel servientibus Deo, qui creavit
ipsa omnia, et cuncta potens est.adimplere, omnia
poterunt famulari. Qui j junior fui, et senui, et non
vidi justum derelictum, k nec semen ejus egens. (Psal.
xxxvi): sed magis tota die miseretur et commodat.
Ergo cum de solo servitio nostro in inquirendo re-
gno et justitiam ejus fuerimus solliciti, Deum cre-
damus omnia nobis ministrare, qui ultro se nobis ne-
cessaria omnia promitlit apponere. Ergo omnia vi-
ctualia monasterii, qua in przbenda operariis suis
Dominus annona distribuit, si male et fraudulenter
a cellarario distribuantur et pereant, sciat se supra
dictus cellararius in die judicii divinis ante tribunal
ratiociniis discuti, cum annonam servorum Dominus
per negligentiam viderit ! stricari : quia quod juste
. Dominus dignis tradit, indigne ab eversoribus non
patitur stricari. Qui cellararius sine precepto abba-
tis nihil tribuat, aut eroget, aut expendat, nec in-
firmo in presentia ejus extra jussum aliquid porrigat.
Cellararius eleemosynam faciat cum jussu abbatis
in przesentia ejus : in absentia ejus liceat ei petenti
pauperi eleemosynam exhibere propter preceptum
Domini, quod dicit: Omni petenti. tribuite (Luc. v1).
Et item : * « Da : ne cui non dederis ipse sit Chri-
stus. »? Quotidie cellararius cum septimanariis coram
abbate in oratorio eum congregatione communicet,
tet nos.» Et S. Reimbertus archiepiscopus Bremensis,
ut refert Adam libr. 1 Hist. Eccl. Bremensis : «Non
est, inquiens (S. Reimbertus), tardandum, ut cunctis
&ubveniamus pauperibus : quia quis sit Christus, vel
quando ad nos veniat, ignoramus. »
2 ()uotidie cellararius. Ex hoc loco inferri potest
hujus Magistri monacbos quotidie sacram euchari-
stiam sumere solitos : juxta cujus Regulam, cap. 21,
cellararius et hebdomadarii post abbatem communi -
cabant, et facta modica oratione recedebant. Sacra
eucharisti fuit olim varius apud monachos usus.
Monachi /Egypti diebus Dominicis et sabbati sacram
eucharistiam sumebant, ut docet Cassianus lib. rn
de Diurnis Orationibus, cap. 2: « Quamobrem exce-
ptis vespertinis nocturnisque congregationibus, nulla
apud eos per diem publica solemnitas absque die sab-
bati et Dominica, in quibus hora tenia sacrte com-
munionis obtentu conveniunt.» ldem testatur de die
Dominica ejusdem libri, cap. 1. Magister, ut paulo
antediximus, suos discipulos quotidie sacri hujüs '
mysterii participes esse voluit; quem secutus est S.
Dunstanus, qui capite 1 Concordiz ita statuit: « Post
pacem fratres quotidie (nisi qui crimine se aliquo,
vel carnis fragilitate reos cognoverint) regulari stu-
dio prorsus intenti eucharistiam accipere non re-
nuant. » Quid de hac re statuerit S. Benedictus, non
satis constat. Tamen ex his verbis capitis 55 :: In die-
bus autem solemnibus usque ad missas sustineant, con.
jici potest diebus Dominicis et festivis connmunican-
051 | S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 0 4053
Intrantibus In. hebdomadam septimanariis vasa co- À bibere, ne detur locus diabolo, sicut dicit Scriptura :
quinz ipse consignet : completa hebdomada ipse
recipiat aliis intrantibus consignanda. Qux vasa mo-
nasterii si sub aliquo per negligentiam fracta
fuerint, non prius qui fregit, accedat ad mensam,
nisi poenitens. abbati satisfecerit per humilitatem
ad genua incurvatus. Ejectis vero de cellario omni-
bus necessariis cum congregatione ad mensam sedeat
tacitus et manducet. Qui cellararius, si se levaverit
aliquid adportare, usque dum redeat, omnes de
mensa, in qua sedebat, ad manducandum exspectent
eum. Opus aliquod laboris faciendum his horis cel-
lararius suscipiat, quando aliqua cura et diligentia,
vel dispensatio cellarii minime exercetur, ut otiosus
in illis horis non sit. In oratorio absens per occupa-
tionem dicente abbate pro eo fratribus, * ut habeatur
in mente, simul et ipse cellararius, si prope orato-
rium cellarium fuerit, sua voce petat se debere in
orationibus memorari. ^ Et tamen lentesic occupatus
in facto opus Dei sibi dicat, et ipse sequendo vocem
vel versum oratorii. Et merito intus in oratorio de-
bet ab omnibus memorari, quia pro omnium solli-
citudine occupatur : et quomodo ab uuo communis
pro omnibus utilitas procuratur, sic omnium cum
"uno partiatur oratio. Vitia vero oris et corporis ei
custodienda ab ipso abbate custodiantur : quia cella-
rarius sub nullius decad:e numero sub przposifo
continetur : ne forte, quomodo caro amat qux sua
Sunt, propter aliquem appetitum vel subministra-
tionem gulz causa Dei prxttermittatur, et pro cibo
vel potu * non exacta excommunicaüo carnaliter
provendatur. Utensilia omnia monasterii ipse recí-
piat 4 ad numerum, et diversis consignet. De om-
Dibus vero qux sunt in monasterio, extra abbatem
nullus sibi aliquid velut suum, sive quod attulit,
sive quod invenit, sive quod laboravit, vel acquisivit
[nullus] peculiare vindicet, aut defendat. Quia re-
gule sententia est; « Res monasterii et. omnium, et
nullius est, GCellararius vero ipse frater ordinetur,
qui probatus fuerit ab abbate fidelis et abstinens se :
quem nunquam vincit aliquando aliqua desiderio-
rurb gula, vel qui non multum amat manducare aut
* Ut habeatur in mente. lta in Reg. ms. ; sed «à ut
videtur redundare. Sensus est : Si cellerarius nonin-
tersit divinis officiis, ipse abbas eum fratrum oratio-
nibus commendet.
b Et tamen lente, ete. Sensus est : Si. cellerarius
habens cellam juxta oratorium faciat aliquod opus
quod debitam orationi attentionem minime impe-
iat, officium divinum per se recitabit sequendo fra-
trum in choro psallentium vocem. Ex quo liquet pos-
se horas canonicas persolvi faciendo leve aliquod
opus, quod debitze attentioni non officiat. Idque vulgo
docent summiste, Navarrus in Encbiridio de horis
canonicis, cap. 15. Soto libr. 1v de justitia et jure,
q- 2,2. 5; et alii multi. [L
P * Non exacta excommunicatio. lta dicitur, quia eam
prepositi non exigerent. ut possent inire gratiam
cellerarii.
4 Ad numerum. Gallice : Par compte.
* Fes monasterii et omnium, et nullius est. Omnium
In communi, nullius in particulari.
l'Monasterii cetlararius, etc. Maxima pars hujus
capitis sumpta est ex superiori capite S. Benedicti,
Nolite dare occasionem querentibus eam ; et. vi-
deatur gastrimargie gul vorscibue vel gluttouibus
fratribus provideri magis quam refrenari.
$ XL — Ex Rscura cujvspAM (cap. 4).
! Monasterii cellararius sapiens ef religiosus ex
omni congregatione eligendus est, qui non sibi, nee
suis voluntatibus, sed toti congregationi ::quanimiter
et pie placeat dispensando, nec inde placere studeat
unde et se in ruinam peccati, et alios per transgres-
. &ionis noxam consentiendo introducat. jd est, ut
nihil extra debitam mensuram pro qualibet fami-
liaritate, 8 pro gratia meriti dispensando distribuat,
sciens : quia , Justus Deus 5 justitiam 3 9 emculo
dilexit, equitatem vidit vultus ejus (Psal. 1L). Sit ergo
B omnibus justa dispensatione gratus, sit moribus 10a-
turus, sit sobrius, non edax, non elatus, non turbu-
lentus, non injuriosus, non tardus, non piger, sed ia
omnibus actibus sit compositus. —Copgregationi
omni, id est, tam senioribus quam etjam junioribus,
pro affectu et paterno ordine debet minisprare. Cu-
ram de omnibus sibi commissis rebus habeat. Nihil
tamen sine ) commeatu abbatis facere praesumat.
Fratres tam sepiores ztate quam juniores nullaie-
nus conturbet. Ej si aliquis fratrum ab eo itrationa-
biliter aliquid poposcerit, leni responsione cut voce
humilitatis contra rationem petenti deneget. In inlir-
mitate positis fratribus diligenti cura et promptis-
. Simo affectu ministret. Similiter pauperum curam
gerat in omnibus timorem Domini preponens, et
C sciens illi inde rationem redditurum, si non pro ejus
preceptis implendis hec omnia facial, memor sem-
per illius, qui dixit : Qui mihi ministrat, me sequatur
(Joan. xui). Omni ergo operi logo quod facimus,
Domini timorem jungamus. Sic in Qmnibus curam
agat, ut in nullo negligentizte damna incurrat. * Àva-
riiv et cupiditatis pestem omnino fugiat. Similiter
Sicut non avarus, sic non sit. prodigus : id. eet, sicut
dona omnipotentis Dei sub avaritize vitio occultando
subtrahere non debet, sic sine justa dispensatione
nimis ! fenerando communem substantiam mon de-
bet diripere, sed omnia per discretionem temperan-
quem fere in omnibus hic Pater sequitur.
8 Pro gratia meriti. Lege, ut in cod. Vind : Vel pro
gratia meriti.
h Justitiam. Ita iu Psal. Rom. , psalm. 1Q.
i A seculo. Additum ab auctore citans locum
ex memoria, non ex codice.
) Sine commeatu. Id. est, sine permissu. Vide su-
perius annotata.
k Avaritice et cupiditatis pestem, etc. Praeclare S.
Basilius in Admonitionibus ; «Cave quoque cupidi-
tatem, nec amori pecuniarum s&ubjicjas Le, sed ab
omni avaritia decina, ne condemneris ut adulter et
idolorum cultor. Noli amare mammona ; ne te sepa-
ret a Deo. Noli diligere opes terrenas, ne amittas ce-
lestes. Multi cupientes aliena a suis privali sunt.
Alien: eunt a nobis hujus sxculi facultates : nostra
autem possessio m colorum est.» Et paulo
post: « Cave radicem omnium zalorum cupidila-
tem pecuniarum : cupidus enim animam suam ve-
Dalem habet. »
| Fenerando. ld est. dissipsndo.
-
4058
quod tribuat, sermone leni sine ulla asperitate in
sermone procedat: ut dulcedo cordis et vocis re-
sponsione patefiat, juxta quod scriptum est : * Favus
— mellis sermones boni (Prov. xvi). Et illud : Sermo bo-
nus super datum optimum (Eccli. xvni). lta sibi com-
missum opus ad mercedem noverit pertinere, si
omnia cum humilitate et pietate studuerit agere.
5. Eguus mellis. Prov. xvi : Favus mellis compo-
. sito verba. In fexus Graco : 47ot w&)oi, id est, ser-
mones boni.
r CONCORDA REGULARUM. — CAP. XLI.
- do pensare. Efsi non habeat quod ab eo quzritur 4 b Et quamvis quod petitur non sit, unde tribaawr,
CAPUT XLI.
1054
nullatenus respondeat ge non habere, sed dicat fi-
deli voce : Dominus dabit. Ea vero qu: danda sunt,
sine mora tribuantur; ne scandali occasio aut of-
fensionis casus ex ipsa tarditate generetur, memor
semper praeceptorum Domini, qui ne minimum suo-
run patur scandalizari (Mauh. xviii).
b Ef quamvis quod petitur, etc. Ita construe : Et
quamvis non sit unde. tribuatur id quod petitur.
DE FERRAMENTIS ET REBUS MONASTKRII.
oos T. — Ex Recoa. saNcrI. BENEDICTI.
' *" Bubstantia monasterii in ferramentis vel vesti-
bus, seu quibuslibet rebas 5 prevideat abbas * Ira-
tres, de'quorum vita et moribus securus sit, et. eis
singula, ut utile Jadicaverit, consignet custodienda
"atque recolligenda. Ex quibus abbas 4 brevem te-
neat : ut dum sibi * in ipsa assignata fratres vicibus
succedunt, sciat quid dat, aut quid recipit. f Si
quis autem sordide aut negligenter res monasteri
fractaverit, corripiatur : si non emendaverit , disci-
pline regulari subjaceat.
"^ $1L— Ex Recura ParRux (cap. 12).
€ Nosse debent fratres, quia quidquid in mona-
sterio tractatur sive in ferramentis, vel c:etera om-
B illo rege, qui in vasis domus .Dei sanctificatis cum
guis bibebat concubinis, et qualem meruit vindictam
(Dan. n). -
$ Ill. — Ex RrcurA eaucri Pacuonni (cap. 65).
h Quando revertuntur in. monasterium, nemo ex
ordine remanebit. Cum ad domos suas pervenerint,
ferramenta quibus opus fecerant et 1 gallicas tradent
€i! qui secundus est post prepositum domus : et
ille inferet ea vespere in cellulam separatam, ibique
concludet.
$ IV. — Ejusdem (cap. 66).
Omnia autem ferramenta hebdomade completa re-
portabuntur in unam domum : ut rursum, qui suc-
cedunt hebdomade , singulis domibus noverint quid
distribuant.
nia sanctificata esse. Si quis de fratribus aliquid ne- ( $ V. — Ex Recura saNcTI Basin (cap. 103).
gligenter tractaverit, partem se habere noverit cum
& Substantia. Lege, substantie.
5 Prevideat. Lege, provideat.
€ Fratres. Quorum alter ferramentorum , alter
vestimentorum , alter linteaminum curam gerat. Et
sic de ceteris monasterii rebus.
d Brevem. lta omnes mss. nostri cod. cum Sma-
ragdo, S. Dunstano, Turrecremata et editione Colo-
Diensi : quxdam tamen vulgatz legunt, breve. Bre-
vis igitur, seu breve, nam utrumque dicitur, est in-
dex, inventarium, matricula, scheda, in qua quaedam
breviter describuntur memori:x juvandae causa. Fla-
vius Vopiscus in Aureliano : « Breve nominum con-
scripsit. » Concilium Hispalense can. 4 : « Brevem
mancipiorum Ecclesi: , etc. » Liber v legis Wisigot-
thorum , tit. b, lib. r1: « Et brevem det illi. qui
commendata susceperat. » Cassiodorus lib. 1 Var. ,
epist. 6: « Ut secundum breve subter annexum,
eic. » Dicitur et breviculus. Nomen in linguam Gra-
cam transiit. Nam dicitur flpíG:o», id est, breve. By-
nodus Carthaginensis can. 91 : Ey zoóro tà. fps6ie,
id est, in hoc brevi; ej can. 97: To fjpéGvv có»
xtgciaicy , id est, breve capitum. Ád quem locum
Theodorus Balsamon, 8oí6tov Aytvat Y) x«7à. éxttojorv.
CUVTOMOC 5». BpiÓle yàp xav& Aarivoug véuyo, x«i
Bpsbita ( má p«&icac) T ruvroju , id est, breve di-
cilur compendiosa scriptura. Brevio enim Laüne
&cindo, et brevitas conscisio.
e [n assignata. Nempe substantia monasterii.
f Si quis sordide, etc. Hic locus profertur a
Joanne monacho lib. 1 Vite S. Oddonis abbatis
Clun.
8 Hic textus habetur superiore capite.
h Quando revertuntur. Hic articulus cum sequente
Interrog. k Quomodo debent ii qui operantur
non est in Regula excusa S. Pachomii. In fine tamen
articuli 55 hzc verba qux hunc spectare videntur ,
reperiuntur : « Omnia autem ferramenta post opera-
tionem ad domum reportabuntur. ?
i Gallicas. Gallica est ealceamentum , sole» spe-
cies, qua preter inflmam pedis partem cztera nuda
fere patebant teretibus habenis juncta. Id patet ex
Agellio lib. vir, cap. 20 : « Plerique autem ex jis quze
audierant, requirebant cur soleatos dixisset. Sed Ca-
stritius profecto scite et incorrupte locutus est : omnia
enim ferme id genus, quibus plantarum calces tantum
in&mz teguntur, csetera prope nuda. teretibus habe-
nis juncta sunt, soleas dixerunt. Nonnunquam Graeca
voce crepidulas. Gallicas autem verbum esse omnino
novum, non ante zetatem Ciceronis usurpari coeptum,
etc. » Unde Tertullianus adversus senatorem lgia-
cum: .
. . . Caligaque remota,
Gallica fit pedibus molli redimita papyro.
Bed hxc gallica comptula erat, ez vero cujus me-
minit S. Pachomius, rustica et militaris, operi apta,
etlignea. Unde et hujusmodi gallicze dictze sunt ca-
lones a voce Graeca, x&Xov, id est, lignum. Glossz
laidori : Calones , Gallice militum.
) Ei qui secundus est. Id est, qui post prepositum
domui przsidet. Nam in monasterio S. Pachomii
plures domus erant, seu classes, singulisque unus
propositus przeficiebatur , eujus vicarius era: hic se-
cundus. Ut supra notatum est.
k Quomodo debent, etc. Exstat apud S. Basiliam
interrog. 95 Reg. Brev., et apud Rufinum cap. 55
1055
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
4056
curam gerere ferramentorum., * utensilium eorum À qui ea operantibus distribuat, receptaque custodiat.
de quibus ? operantur? — Resp. Primum quidem sic-
ut vasis Dei, vel his qux jam Deo consecrata sunt, uti
debent: deinde tanquam qui non possint sine ipsis
devotionis et studii emolumenta consequi:
8 VI. — Item ejusdem (cap. 104). .
Interrog. Quod si per negligentiam pereat aliquid
ex his aut per contemptum dissipetur? — Resp. Is
quidem, qui contemnit, velut sacrilegus judicandus
est. Et qui perdidit per negligentiam, et ipse simile
crimen incurrit: pro eo quod omnia qu: ad usus
. servorum Dei deputata sunt, Deo sine dubio conse-
crata sunt. (Vide supra ad Reg. S. Bened. hoc cap.)
8$ VII. — Item ejusdem (cap. 105).
Interrog. ^ Quod si a seipso commodare voluerit,
Et licet specialiter hzec cuncta singulis maneant dis-
tributa, omnia tamen h a patre monasterii ordi-
- pata ad curam prepositi pertinebuut.
$ X. — Ex RecULA saNcTI FnucrUOosi (cap. 7).
i Ferramenta vel utensilia quilibet artificum sub
uno recondenda sunt conclavi, et custodia unius
fratris industrii et providi. Quique segregatim illa
idoneo collocans loco, prout res expetit, poscenti-
bus ad operandum fratribus tribuat, atque ad ve-
Sperum suis ea colligens locis curam habebit ; ne
quid de his aut pereat, aut per negligentiam i aeru-
ginet, vel qualibet occasione vilescat.
$ XI. — Ex RecurA MacisTRI (cap. 17).
k Ferramenta monasterii in uno contineantur cu-
aut accipere ab alio? — Resp. Tanquam insolens et B biculo, et uni fratri, cujus diligentiam abbas cogno-
temerarius habendus est. 4 Hxc enim eorum qui
presunt et curam dispensationis gerunt, officia pro-
pria sunt.
8 VIIl. — IrEM EjuspEM (cap. 106).
Interrog. * Quod si necessitas poscat ut is qui
przest requirat ab aliquo eorum vas vel ferramentum,
et contradixerit ? — Resp. Qui se ipsum et membra
sua tradidit in alterius potestatem propter man-
datum Domini , quomodo licebit ei de utensilibus
contradicere f huic precipue, cui cura commissa
est ?
$ IX. — Ex RgcuLA saNcTI Isionr (cap. 20).
6 Strumentorum custodia , ferramentorum ad
unum, quem pater monachorum elegerit, pertinebit,
* Utensilium. Lege, vel utensilium, ut apud Ru-
finum.
b Operantur. Ita. apud Rufinum. Aliter in textu
Grzeco : leri csupévov cXxoig, id est, « qua sibi com-
Inissa sunt. »
€ Quod sí a se ipso. Invenire est apud S. Basilium
interr. seq., et apud Rufinum eod. cap.
d Hec enim eorum qui praesunt. Hxc nen sunt in
textu Graco. Mens autem sancti Basilii hzc est : Ut,
ii soli possint commodato instrumenta seu ferra-
menta dare aut accipere, qui eorum curam gerunt.
e Quod si necessitas poscat , etc. Habetur apud
S. Basilium interr. sequ. Reg. Br. et apud Ruf. cap.
eodem.
f! Huic precipue, etc. Paulo aliter in Greco : Tà
mposacoTt, Q xal t&v gxtuv 9») gpovcle &vüxsv, id est,
« antistiti, et etiam cui cura commissa est ferra-
mentorum. » .
& Sirumentorum custodia, etc. H»c babentur in
Reg. excusa eod. cap. ubi legitur : Instrumentorum
et [erramentorum custodia. Strumentorum autem,
pro instrumentorum. Vide supra.
h A Patre monasterii. In Regula excusa deest «à
monasterii.
i Ferramenta vel utensilia, etc. Hxc reperiuntur
in Reg. ms. S. Fructuosi archiepiscopi cod. Crass.
eod. cap. 7.
| /Eruginet. Id est, sruginem contrahat, ita etiam
loquitur Magister cap. 17: « Quia exinde :eruginat
ferramentum. »
k Ferramenta monasterii. Hec habentur in R. Ms.
cod. Corh. eodem capite. .
1 A disjungentibus. Supple se, id est, qui se ab in-
vicem separant completo opere. E
m De agro. Sup. reversus.
3 Revocaverit. ld est, reddiderit. Nam revocare
aliquando significat reddere. Conc. Agathense can.
' verit, eorum conservandorum curam committat.
Qui quotidie fratribus ad facienda opera consignet
ad numerum, et a ! disjungentibus similiter munda
jpsa recipiat et reponat, breve de omnibus tenente
abbate. Qui vero frater non mundum ferramentum
a terra * de agro ? revocaverit, accusatus ad men-
sam a custode ferramentorum penz nomine in re-
fectjone in portione panis sui.-unam ? quadram mi-
nus accipiat usque ad satisfactionem, vel emenda-
tionem promissam : quia exinde zruginat ferra-
mentum, cum mundum non fuerit positum. Simul
etiam et ipse frater consignatas habeat cotes, et
spongias calciariorum, P facitergia, mappas vel 4 sa-
bana : similiter et arcam cum rebus abbatis, vel ar-
91 de fugitivo monacho : « Sed ubicunque fuerit, ab-
: bati suo auctoritate canonum revocetur, » id est,
reddatur.
9 Quadram. Quadra est frustum panis, quarta
pars panis. Gloss veteres : Quadra, vins. Veg,
Tópoc, id est, frustum, ut olim a doctis est emenda-
tum. Mentio flt apud Juvenalem, Sat. 5:
Ut bona summa putes aliena vivere quadra.
Sed proverbialiter dictum. Faciebant Romani panes
quadratos habentes incisuras; et unaquaque pars
'*eu incisura dicitar quadra. Athenzus lib. 1: Bie-
piove «6 &proug üvopatsaUot Mott coo Cx ovrec éytop&c
eue "Popaitot Kodpatoóe Aéyousi, id est, « buccelaltos
panes appellari dicit, quos Romani quadratos appel-
lant, habentes incisuras : » meminit Suidas : xeópiruc
&ptoc, id est, « quadratus panis: » ita dictus quod
haberet quatuor incisuras seu quadras, ut videre est
apud S. Gregorium lib. 1 Dial., c. i, de S. Martyrio
monacho provinciz Valeriz : « Dum «quadam die fra-
tres illius panem subcinericium fecissent, eique
obliti essent siguum crucis imprimere, sicut in hac
provincia crudi panes signo signari solent, ut per
uadras partiti videantur.» Idem etiam liquet ex epist.
heodemari abbatis Casinensis ad Carolum Magnum,
si modo illius sit.
P Facitergia. Sunt mappullz, sudaria tergendz fa-
ciei idonea. S. Isidorus libr. zx Originum cap. 26:
« Facilergium et manutergium a tergendo faciem e
manus vocatur. » Glosss-Arabico-Latine dictz:
« Facitergium et manutergium vel a tergendo fa-
ciem vel manus vocatum. »
' «4 Sabana. ldem Isidorus c. 19: « Mappas, sabana
et facitergia : » Sabanum est linteum. Glossz-Gr»co-
Latine: Zé6«vov, Lentium ; lege, linteum. S. hsi-
dorus cap. citato agens de linteis ait: « Sabanum
nomen Graecum. » Idem planum est ex D. Gregorio
4057 '
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLIL.
4058
cas diversarum decadum cum rébus fratrum , cum A gationis exsolvat. Unde ipsum fra trem fide oportet
a clusuris prepositorum, simul etiam et arcam cum
cortinis et velis, vel ornatu monasterii. Simul etiam
arcam cum diversis codicibus et chartis monasterii.
Simul namque et arcam cum his rebus fratrum, qui
noviter ^ ingressi monasterium,.qux propter, quod
absit, repedationem s:culi jubentur servari, simul et
universa * expensa artificum , qu:e ad diem de di-
versis artibus laborantes consignaverint facta, ipse
frater profecto recipiat et reponat ; imperfecta, alia
die ipse laborantibus consignet. Simul et diversa-
rum artium ferramenta ipse a diversis artificibus
sero recipiat; et mane reconsignet. Nam et arcam
cum rebus fratrum intrantium noviter in monaste-
rio per donationem collatis simul vel clusura abbatis
in cubiculo conservet. Rationes omnes in nummo
monasterii expensarum ipse abbati 4 suggestu ero-
libr. rv. Dial. cap. 55 : « Invenit quemdam incogni-
tum virum ad suum obsequium praeparatum, qui sibi
de pedibus calceamenta abstraheret, vestimenta sus-
ciperet, et exeunti de canalibus sabana przbe-
yet. »
a Cum clusuris. lta in Reg. ms.
Libr. vu1 legis Wisigoth., tit. 5, l. £& : « Quod si
de domo ejus aut clusura involaverit. » Clausura hoc
locg est aliquod armarium seu arca. Est etiam clau-
sura munimen, presidium, quod statuitur in trans-
itu alicujus regionis. Suidas : X)stgobpat ovco) xa-
ÀooUTw: TÀ óxvpopeta Tév ÓuxÓdatoy cf mavplo coy
ro, clausuris. .
divina constringi, ut timore vel testimonio Dei fide-
liter possit commissa implere,
& XII. — Ex RecuLA cuJuspaM (cap. 12).
Utensilia monasterii et quecunque sunt ad com-
mune opus necessaria, abbatis cura disponantur.
Et tales in congregatione quarantur, quorum et
sollicitudo animi vigeat et conscientis firmitas sit
probata; et ipsis cura committatur, ut quz cuique
necessaria fuerint , oportunitate exigente , tribuan-
tur. Et sic ipsa utensilia , seu quecunque eis ab ab-
bate commissa fuerint, cum sollicito timoris studio
gubernent, ut mercedem commissz curz recipiant.
et non judicium damnationis incurrant , anteponen-
tes illud mentis oculis : Maledictus, qui facit opus
Dei negligenter (Jer. xi. viu).
'"Pepalo» eevi, id est, « Clausure sic appellantur
manumenta transituum patria Romanorum lingua. »
Mentio fit Cod. 1. In nomine,Domini. $ 4, de offic.
pref. pret. Afr. Vide Glossarium c«xcox» eruditis-
simi viri Nicolai Rigaltii.
b Ingressi monasterium. Ita in Reg. ms. Subaudi
verbum. stunt. .
c Expensa-artificum, ita in Reg. ms. Lege tamen :
Pensa artificum, ut colligitur ex sequentibus.
4 Suggestu erogationis. Id est, suggerendo eroga-
tionem, quam fecit de rebus monasterii.
rr ——— MÁS QRUMEMEIRIEERELELIILIVELEIIELLLLÍIEELLELCLLUÁVIRVIGLELLLHTISLLNINULLLPÉSIIGIHSLILLULLUULILIULLEALLULELUGLERLLAGIQIÁSLOAáIAILLLLLLLOOOULARSLIILLIILEEQEX1ELIIEEELUCUOÓZ
CAPUT XLII.
SI QUID. DEBEANT MONACHI PROPRIUM HABERE.
$1. — Ex RgcuLA saNcTI BknEDicTI.
à Preecipue hoc b vitium radicitus * amputandum
est de monasterio : Ne quis praesumat aliquid dare
& Precipue. Graphice depingit hoc loco S. P.
Benedictus peculiaritatis, seu, ut nunc loquuntur,
proprietatis vitium. |
b Vitium. Supp. peculiaritatis, et sic cohzerebunt
priora sequentibus.
«€ Amputandum est. Ita in cod. ms. S. Far. ut
apud S. Dunstanum et Trithemium cap. 5 libri
de proprietate monachorum. Vulgo : Amputetur.
4 Neque aliquid habere proprium. -Proprietatis in
monasteriis abdicatio sanctorum conciliorum aucto-
ritate olim cauta fuit Aurelianensis 1 can. 21; Au-
tisiodorensis can. 95 ; Lateranensis sub Alexandro
tertio apud Guillelmum Neubrigensem libr. 11 de
rebus Angl. can. 5; synodi Constantinopolitanz
prime et secunda can. 6. oí povayol o)ói» idwy
'ptÜovst» Ey c», id est « monachi nihil proprium ha-
bere debent. »
Nullam omnino rem. Pro : Neque ullam omnino
rem ; supple, habere presumat.
f Neque tabulas. Intelligit tabulas cera illitas, in
quibus olim stylo characteres incidebantur, quarum
meminit S, Willibaldus episcopus Eistetensis in Vita
S. Bonifacii Moguntini przesulis : « Ego Willibaldus
episcopus, eic. Vitam et passionem Bonifacii conscri-
psi in ceratis tabulis. »
6 Graphium. S. Benedictus, cap. 55 : Bracile,
eultellus, graphium. Meminerunt Suidas, auctor ve-
teris etymologici : jpapeidtov, pagstov. Julius Pol-
lux lib. x, cap. 44: Tà mo«dl Qíov mpossivot ypaetiov,
C
D
.
fapeypxgióu, id est, « puero convenit habere gra-
aut accipere sine jussione sbbatis 4 neque aliquid
habere proprium, * nullam omnino rem, neque co-
dicem, f neque tabulas, neque 5 graphium, sed
phium ; » et Cassianus lib. 1v de Institutis renun-
tiantium, cap. 13 : « Magnumque sit crimen ex ore
monachi processisse codicem meum, tabulas meas,
aphium meum. » Quid sit graphium explicant
lossz veteres : jpowsiov : hic stylus, quo nimirum
in ceratis tabulis litteree incidebantur. Primum sty-
lo seu graphio ferreo usi sunt Graci, Tusci et Ro-
mani, postea osseo, ut docet S. Isidorus lib. v1 Orig.,
cap. 8 : « Grzci enim et Tusci primum ferro in ceris
scripserunt. Postea Romani jusserunt, ne graphium
ferreum quis haberet : unde et apud scribas dici-
tur : Ceram ferro ne czdito. Postea institutum est,
ut in cera ossibus scriberent, sicut indicat Atta in
$alyra dicens :
Vertiamus vomerem in ceram, mucroneque aremus
Osseo.
Graphium autem Grece, Latine Sscriptorium
dicitur. Nam »e«gà dicitur scriptura. » Postea
tamen ad Grapbium ferreum rediisse Romanos
satis indieat locus Suetonii in Julio cap. 82:
« Csmsar Cassii brachium arreptum graphio tra-
jecit», id enim osseo graphio fleri non potuisset ;
et locus Martialis mox citandus. Fuit et graphii ar-
gentei usus. S. Bonifacius presul Moguntinus epist.
ad Eadburgam abbatissam : « Parva munuscula
tue venerande dilectioni transmisi, id est, unum
graphium argenteum. » Inde hiarium theca cen-
dendis graphiis apta : Martialis libr. xiv, epigr. 21 :
Hec tibi erunt armata suo graphisria ferro
Si puero dones, non leve munus erit
41050
5. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1066
nihil omnino : * quippe quibus ^ nec corpora sua, À palliolum , aut epule lseiores, sut melior lectns,
nec voluntates licet habere ^ in propria potestate :
omnia vero necessaria 4 a Patre sperare monasterii.
Nec quidquam liceat habere, quod abbas non dede-
rit, aut permiserit. Omniaque omnibus sint com-
munia : ut, sicut. scriptum est (Act. 1v), * nec quis-
quam suum aliquid f dicat, vel przssumat. Quod si
quisquam 5 huic nequissimo vitio deprehensus fue-
rit delectari, admonitus semel et iterum, si non
emendaverit, à correptioni subjaceat.
&1I. — Ex pocrRINA OnsiESn.
Qus nobis occasio relicta est ut. habearhus quid-
piam proprium a funiculo usque ab corrigiam cal-
ceamenti, i cam habeamus préepositos qui pro nobis
cum timore et tremore solliciti sunt tam in cibo
eum omnia in commune sint preparata, et cruce
Chrisii nibil k durius sit? ! [quia] juxta quam viven-
tes patres nostri zedificaverunt nos supra fundamen-
tum apostolorum et prophetarum, et évangeltorum
disciplinam, qux engulari lapide continetur Domino
Jesu Christo, quem sequeptes de mortifera '* alti-
tudine ad vitalem descendimus humilitatem, divitias
paupertate mutantes, et delicias simplici cibo.
$ Ill. — Ex Reeura samcri Pacaouu (cap. 106):
Nemo ab altero accipiat quidpiam, nisi- prsqositus
jusserit. ! |
$1V. — Ex RectLa sanetr Baserit (rap. 98).
Interrog. » Si debel habere aliquid proprium, qui
inter fratres est? — Resp. Huie contrarrum est. illud
quam in vestitu, et languore corpusculi, si forte ob- B testimonium, quod im Actibus apostelorum de ils,
venerit. At in nullo timeamus, et per oecasionem
carnis anims emolumenta perdamus. Liberl sumus,
jugum de cervicibus nostris mundanz servitutis
abjecimus, cur rursam volumus reverti ad vomitum
nostrum, et aliquid habere, unde solliciti simus, ] et
quod perdere metuamus ? Ad quos usus superfluum
* (nippe quibus. Ad quod referatur antecedens
plurale illud ?elativum, obscurum est, cum anleá
numero sit usus singulari, sed dicendum est in his
verbis : Ne quis preeswmht, subaudiendum esse «ó
monachorum, quasi dixisset : Ne quis monachorum
presumat, etc. Quippe quibus, etc.
b Nec corpora sua. Nam sunt in przlati potesta-
te, salvo tamen jure natura. Non potest enim mo-
nasterii antistes przecipere monacho, ut se mutilet ,
ercutiat, fame enecet, et similia.
1n opusculis.
€ In propria potestate. In cod. mss. S, Ebrul.
S. Far. et Vietoriuo utroque legitur : In propria
tolnntate.
à À purre sperare monasterii. Supple, liceat.
e Nec quisquam ssum aliquid dicat. Juxta instl-
tutionem primorum Christianorum, quorum imagi-
nem referunt monachi. Actorum tv : Nec quisquam
eorum aliquid suum esse dicebat, quam veteres illi
JEgypti monachi religiosissime observarunt, ut pla-
&um est ex Cassiano, loco supra citato. Eamdem
monachis servandam edirit San. Columbanus in
Porhitentiali ms : « Meum et tuum dixit, vi plagis; »
supple : emendetur. S. Fructuosus archiprzsul cap.
&:« Nec quisquam ex monachis suum asserens
dicat. » S. Aurelianus cap. 25 regula : « Nullus
presumat quidquam suum dicere. » Quidam Pater
monachorum in sua Regula : « Qui autem dixerit.
Meum est et hoc et illud; peccavit coram Deo :
nisi tantum per subreptionem sermonis » supple :
dixerit. Memoriale qualiter in monasterio conver-
sandum sit : « Nullus ex fratribus suum aliquid di-
cat, aut rem quamlibet, aut. membrum corporis, sed
semper : nostrum. Hoc solum oportet dicere pro-
prium, mea culpa. »
! Dicat vel praesumat. Presumat est. arroget.
€ Huic nequissimo vitio. Nequissimum sane vitium
est peculiaritas. llla enim expungit concordiam et
charitatem ex monasterio, atque etiam mundi €ón-
templum, ut przclare monet S. Gregorius Magnus
epist. 22, libr. x : « Quia, si illis peculiaritas mona-
chis debetur, nec concordia nec charitas in congre-
galione eadem poterit permanere. Quid est habitus
mosachi, nisi contemptus mundi? Quomodo ergo
mundum despiciunt, si qui in monasterio positi au-
rum quirunt ? » Imo nec monachus esse potest,
i peculiaritati studet juxta doctrinam S. Fulgentii
Ruspensis in Africa episcopi, ut in ejus Actis hate-
qui credebant primitus, scriptum est. ibi enim ita
dicit: Quia nemo quidquam ex bonis suis proprium
dicebat esse, ^ sed. illis erant omnia communia (Act.
1v). Si quis vero proprium sibi esse dicit aliquid,
sine dubio alienum se facit ab electis Dei, et a cha-
ritate Domini, ? qui docuit verbo, et opere complevit.
tur. « Dicebat enim frequenter non debere, nee
posse monachum judicari, cui voluntas habere pri--
vatum peculium perguaserit. Ut enim monachus
lautioribus forsan cibis utatur interdum eogit inlür-
Jnitas corporis; ut autem cupiat in quamlibet exi-
pue rebus juris proprii dominium víridftaté Super-
w* voluntatis et avarz; cupiditatis evidens testimo-
nium est, » Preterea peculiaritatis vitium adulterii
et furti crimen est, ut recte docet S. Leander. libr.
Vide Cajetanum (c de Institutione Virgiaum cap. 18. « Peculiare quod
in comobiis pro magno habetur crimipe,-ctu pro
grandi evita contagione. Adulterium sane-eet, quia '
conscientie bons integritatem usurpat ret. pravi-
tate maculat. Furti crimen est, quoniam, dtm oin-
nià que habentur in monasterio omnibus sunt eom-
mubia habere latenter przsumit, quod a czteris
iguoratur; et aliud publice cum emnibüs utitur,
aliud furtive abscondit. » Quamobrem, o monacbe,
(üt paulo post addit S. Leander), « tant: nequitize
malum velut gehennz evita precipitium, et quasi
iter conducens ad infernum. )
h Correptioni subjaceat. In proprietarios mona-
chos statuit ita animadvertendum S. Columb. iu Po-
niténtiali : « Operis peculiaris presumptio,; c plagis.
Possessio alicujus rej, quam non necessitas geuera-
liter fratribus concesserit, amissione ejusdem, et
centum plagis coerceatur. ?
1 Cum habeamus prepositos. Intelligit przepositos
D diversarum domorum, qua erant in monasterio S.
Pachomii. .
j Et quod perdere. Yta apud Tritbemium cap. 5, de
Proprietate monachorum. Sed «à. quod abest ab edi-
tionibus Orsiesii.
k Durius sit. có sit abest ab editis : exstat tamen
aptid Trithemiumi capite citato.
| Quia juxta quam. lta in editis ; «à quia, tamen
redundat.
m Altitudine. ld est, superbia,
2 Si debet. Exstat apud S. Dasilium interr. 35 Re-
gul. Brev., et apud Rufinum cap. 25. -
. 9 Sed erant illis omnia communia. Ita apud Ru-
finum, que tamen in textu Greco Basilii deside-
rantur.
P Qui docuit verbo, etc. Apud Trithemium cap. 5
de Proprietate monachorum : Qui que docuit, etc.
Sed ista usque ad finem capitis non assequuntur sen-
sum textus Grzeci, qui est ejusmodi : Tou ói0&sevro:
. *Q oye val (po. àv oxiv éevroü clivo Urép cin
" 30O—v?C 9& . oW.
$obt CONCORDIA REGULARUM. — Cab. YLil. 1008
Et quia sntmim sum pro smieis dedit, quomodo & — $ VIII. — Ex RecuLA saNCTI Ábcosrist (eap. 1),
nos, etiam quie ettra animam sunt, propria vit-
dicamus?
8 V. — Item ejusdem (cap. 148).
Interreg. * Pauperes venientes ad óstium et po-
tentes quomodo dimittemus : et si debet unus-
quisque porrigere panem , vel quodcunque aliud :
b aut oportet ad eum, qui preeest, pertinere? — Resp.
Cum Dominus dixerit : Non est bonum tollete panem
Biliorum, et mittere canibus (Matth. xv ; Marc. vn), sed
el eanes manducare de micis, qux» cadunt de mensa
c paerorurmh, libenter accipiunt : is, cui dispensatio
injeneta est, cuth cohsideratione debet hoc facere.
Si quis autem prxter iHius voluntatem facere hoc
przsumit, tanquam inquietus et indisciplinatus 4 con-
fundafur ; usquequo discat loci sui ordinem custo-
dire, secundum quod Apostolus dixit : Unusquisque,
in quo vocatus est, in eo permaneat. (I Cor. vit).
8 VI. — Item ejusdem (cap. 109).
Interrog. * Si licetuuicuique veterem tunicam suam,
vel calciamenta dare cui voluerit misericordiz causa
propter mandatum? — fiesp. ! Dare aliquid mandati
gratia non est omnium, sed eorum, quibus istud of-
ficium creditum est. Sic ergo ad quern pertinet dis-
peusatio sive novam, sive vetus, ipse det cui dare
debet; et ipse suscipiat a quo suscipi debet.
$ VH. — Item ejusdem (cap. 187).
Imerrog. 5 Quod si frater nihil habens proprium,
petatur ab aliquo hoc ipsum, quod vestitus est, quid
debet facere , maxime si nudus sit ille, qui petit?
— Resp. Sive nudus; sive malos, id est, sive neces-
sitatem patiatur, sive fallit, vel si quid aliud est ,
semel dictum est: quia dare vel accipere non est
omnium, sed solius, cui. commissum est istad. offt-
cium : qui utique cum omni providentia , et cautela
hujusmodi dispensationem debe, implere ; ut possit
in eo unusquisque , in quo vocatus est, permanere
(I Cor. vn).
ge», ey itt cà extic, id est, « docentis verbo et
opere anumam suam ponere pro amicis, multo magis
Tes externas. »
*& Pauperes venientes. Exstant. apud S. Basilium
interr. 100 Regul. brev., et apud Rufinum cap. 59.
b Aut si oportet ad eum , qui praest , pertinere. Ita
apud Rufinum , in textu Graco aliter : 2 évi
€ovco ixttectx0at, id est, « vel uni cuipiam
jungi oportet. »
€ Puerorum. ita apod Rufinum juxta Marcum. In
textu. Graco Basilii est : xegiev, id est, domihoram,
juxta Matthaeum.
& 4 Confundatur. Msde npud Rufinum legitur : Con-
teatur.
* Si licet «nicuiqua. Kxstatapud Dasilium interrog.
87, et apud Rufum cap. 55.
! Dare aliquid. In texta Greco. additur $ 2au64-
vtt», id est, vel accipere; reete, ut'ex sequentibus cla-
rum est.
8 Interr. 91. Si nimirum abbas et ce..erarius rite
oficio (ungantur.
h Heec sumet, etc. Sant ultima verba. prsfationis
Regulee S. Augustini : et referuntur a f'rithemio lib.
0c in-
De proprietate menachorum cap. 5, ex cap. 14 ,-
Regule Tarnatensis , u ad illa verba, st non di-
calis. Nec mirum, quia Hegula Tarnatensis quedam
sumit ex Regula S. Augusuni.
p xal .
* Hzc sunt, qus ut observefis, precipimus in mo-
nasterio constitutl. Primum , propter quod in unum
estis congregati, ut unanimes ! habitetis in domo,
et non dicalis aliquid proprium ; sed sint vobis omnia
communia, eti distribuatur unicuique vestrum a
preposito vestro.
8$1X. — Ex RecuLA sANCTORUM PauLi gT STEPHANI
(Cap. 25).
k Nulli liceat vel. instrumeníum , vel calciamen-
tum aut tábulas, vel cujusque rei parvissimz tain
novum quam vetus quidquam quod alio fratri datum
fuerit, prava prxssumptione contingere ad utendum.
Nec inter se fratribus liceat [! ut] id quod de com-
muni quisquam acceperit ; nisi permissu prioris
cum alio fratre, quasi peculiari amore * mutuare :
ne hac occasione nascatur amor illicitns : sed unus-
quisque quod ei eharitatis distributione datur, hoc
libens, et bona voluntate accipiat, et ad ntendum de-
lectetar habere.
$ X. — Ex Recta sancTI Dsiponr (cap. 6).
» Monachi in commune viventes nibil peculiare.
sibi facere audeant: neque in suis cellulis quidquam ,
quod ? ad victum vel ad quamlibet rem aliam perti-
neat , sine regulari dispensatione babere vel pos-
sidere presumant. In Pentecoste autem , qui est
dies remissionis , omnes fratres sub divina profes- .
sione se alligent nihil peculiare apud conscientiam
suam babere. 07
8XI. — Item ejusdem (ex eodem capite).
P Non est presumendum sine eonscientia. abbatis
egenis vel quibuslibet conferre de eo quod regulari
dispensatione noscitur monachus possidere. 4 Cum
alio quoque fratre quippiam commutare, nisi abbas
vel prepositus jusserit, nulli licebit. Nec habebit
quippiam frater preter illa, qu: in communi mo- '
nasterii lege concessa sunt.
i Habitetis in domo. In Regula S. Augustini edita
et in epist. hzec sequuntur : « Et sit vobis cor unum,
et anima una in Deo. »
j Et distribuatur unicuique vestrum. Nempe victus
et tegumentum, ut habetur in eadem Regula exeusa.
k Nulli liceat. Habetur in Regula ms. eorumdem
Pauli et Stephani cod. Flor. cap. 28, et citatur a
Trithemio cap. 5. de proprietate monachorum.
| Ut id. lta apud Tritbem. «à ut, tamen redundat.
m Muiuare. lta in cod. Vind. etin Regula ms. cod.
Flor. sed apud Trithemium legitur , comseetarc.
Rectius. Ll
» Monachi. Hxc reperire est in Regula sancti Isi-
dori excusa cap. 19.
9 Vel ad victum. In Regula exc. additur : Vel ad
habitum. Cautum fuit olim in mopasteriis, ut mona-
chi nibil in cellis aut lectis cibi absconderent, ut
videre est in Regula S. Pachomii, cap. 45 : « Nulluc
in cella sua reponat aliquid ad vescendum. » In Re-
gula Teridii, cap. 22: « Ad lectum suum nullus
presumat habere quod manducetur aut bibatur. »
P Non est presumendum. Subscribit doctrinz Ba-
silii magni supra.
4 Cum alio quoque [ratre , etc. Ita ia. cod. ms.
Vindocinensi, aliter in regula excusa : « Nec cum .
alio quoque fratre quippiam commutare, nisi abba
vel przpositus illi jusserit, ulli licebit. »
Pad
1005
$ XII. — Ex FucuLA sANcTI F'aucrUosi (cap. 6).
" Nec quisquam ex monachis suum asserens dicat,
b Codex meus, tabulx mex, vel reliqua. Quod verbum
si de ore ejus effugerit , poenitentiz subjacebit, ne
velut propria * qualibet in monasterio habere vi-
deatur, sed sint illis, sicut scriptum est, omnia com-
munia (Act. 1v).
$ XIII. — Jtem ejusdem (cap. 6).
4 Peculiare opus institutum est, * ut nulla his
exerceat monachus, quasi sibi proprie vindicandum :
aut cuilibet, cum voluerit, sua przsumptione distri-
buendum. Nec quodlibet opus sine prxceptione et
f conhibentia senioris suscipiendum, sive faciendum
. est : sed in omni re quidquid abbas vel praepositus
preceperit, hoc agendum.
8 XIV. — Item ejusdem (cap. 8).
5 Peculiaritas aut in utensilibus aut in vestimentis
aut quibuslibet rebus vilissimis 5 saltim et abjectis
omni modo vitetur : quia abominatio monachis est
i et infamium quidquam possidere 3 superfluum [au-
tem] aut reservare proprium, vel occultum: quod non
longe ab Ananix vel Saphirz exemplo segregatur.
Munus vero quodlibet sive epistolas nemo monachus
accipiat : neque uspiam sine benedictione sui senio-
ris progrediatur, nec cum laico loquatur, nec cum
monacho non jussus gtet, sive fabuletur, vel alium
aliquem proximum videat, vel extraneum, regulari
Sententia przfixum est.
6$ XV. — Ex RecurLA saNCTI FERREOLI.
k Illud etiam statui debere perspeximus, ut nullus
& Nec quisquam. Habentur in Regula ms. S. Fru-
ctuosi episcopi Bracarensis cod. Crass. eodem 4
capite.
Meus codex, etc. Apud Trithem. cap. citato, et
in Regula ms. : Meum codicem tabulam esse. Male.
* Quaelibet. Melius, quilibet, in Regula ms., et
apud Trithemium capite citato.
4 Peculiare opus. Exstat in eodem cod. ms. cap.
eodem sub finem. Sed hzc verba, peculiare opus in-
stitutum est, (ut mox videbitur) sunt transposita.
€ Ut nulla his, etc. Locus corruptus, in cod. Vind.
legitur nullatenus his. Apud Smaragdum, nullus, ex-
puncto, his. Recte. Et hoc membrum hac verborum
Serie legendum est : « Institutum est, ut nullus mo-
nachus exerceat opus peculiare. » Et sic clarus est
Sensus.
f Conhibentia. Ita in cod. Vind. Apud Smaragdum
legitur : conscientia. In Regula ms. conniventia. Recte.
5 Peculiaritas. Habetur in eodem cap. Regulz ms.
cod. Crass. et apud Trithemium, cap. 5 de proprie-
tate monachorum.
h Saltim. Pro saltem , ut supra notatum est, et -
Sx:pius occurrit in veteribus codicibus mss.
t Et infamium. Ita in cod. ms. Vind.-et apud Tri-
themjum cap. citato, pro infamia. -
j Superfluum autem. Particula autem redundat,
nec est in Regula ms. neque in cod. Vind., et ea ex-
puncta omnia rite procedunt. In Regula ms. legitur:
superfluum vanum. Male. Apud Trithemium hzc
verba desunt : « Superfluum aut reservare proprium,
vel occultum, quod non longe ab Ananixe et Saphirze
exemplo s tur. »
k lllud etiam, etc. Hzc referuntnr a Trithemio
cap. 5 de proprietate monachorum ex
ejusdem Regule S, F
erreoli, quem episco
pnartyrem appellat. qrem epsenpum et
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
capite 40,
41€64
À monachorum aliquid sibi proprium absque societate
fratrum [! aliquid] vindicare : ita ut etiam in his,
qui sua sunt, nihil amplius credat sibi juris esse,
quam ceteris. Quia cum seipsum alterius subdidit
potestati, omnia secum in aliena potestate transmisit.
Quidquid ergo secum rerum detulerit, expedito con-
sortio monachorum, * at ubi ? corpori congregatio-
nis membrum factus adhzeserit, statim cognoscat om-
nia in communionem transisse : et hoc tantum judi-
cet proprium quidquid cum fratribus possederit indivi-
sum. Nam et lectio Actuum apostolorum (Cap. rv) tem-
pore surgentis Ecclesise taliter fideles Christi vixisse
commemorat : Nullus (inquit) ^ de bonis suis dicebat
aliquid suum, sed erant illis omnia communia.
$ XVI. — Ex REGULA sANCTI, AURELIANI (cap. 95).
B P Nullus presumat quidquam 'suum dicere, aut
suum proprium vindicare, sed secundum Actus apo-
stolorum sint vobis omnia communia, sit vobis anima
una et cor unum in Domino (Act. 1v).
$ XVII. — Ex Recura sancti Cassa.
4 Nec quidquam peculiare licet monacho possi-
dere. Similiter et illud, qui convertitur pre omni-
bus erudiri debet, ut nibil ei peculiare liceat possi
dere : sed ita se nudatum ex omni parie cognoscat,
ut preter tunicam, pallium, calciarium vel mattulam
suam, nihil amplius habeat. Et nec verbo quidem
audeat dicere aliquid suum, quod magnum sit cri-
men ex ore monachi processisse, tunicam meam,
codicem meum, tabulas meas, -graphjum meum , et
cetera his similia. Nam si hujusmodi verbum per
C Subreptionem vel ignorantiam de ore ejus * effuderit
| Aliquid vindicare. Locus corruptus. Lege, Aw-
deat vindicare. Expuncto pronomine, aliquid. Ut in
cod. Vindocinensi et apud Trithemium.
m At ubi. Lege, ac ubi : ut apud Trithemium. —
n Ubi corpori congregationis, etc. ldem statuit S.
Joannes Gerundensis episcopus in Regula monacho-
rum apud Trithemium capite citato : « Quicunque in
monasterium susceptus fuerit, non solum de substan-
tía, quam intulit, sed nec de semetipso ab illa hora
judicabit. Nam si aliquid prius intulit fratribus, ipsi
tamen non est licitum, ut aliquid habeat in sua
potestate. »,
9 De bonis suis, etc. Ut in textu Greco, «i civ
)rapxóvróv, In versione communi : Eorum qua pos-
sidebani, etc.
P Nullus presumat, etc. Hzc referuntur a Joanne
Trithemio capite citato, qui etiam infra eodem eapite
profert alium textum ejusdem S. Aureliani ex Regula
ad Moniales hoc modo : « Aurelianus episcopus in
Regula ad Moniales capitulo tertio sic dicit : Nihil
occulte accipiatis ; sed ai quis propinquus aut ami-
cus aliquid in vestimento aut in auro, vel aliud quod-
cunque dederit aut transmiserit, in potestate sit ab
batisse. Et si illi cui transmittitur necesse fuerit
tribuatur : sin vero illa non indiget, in commune re-
ductum cui est necessarium tribuatur. » Quz qui-
dem habentur in Regula S. Augustini cap. 28, sed
non iisdem verbis.
4 Nec quidquam. Hc sumpta sunt ex Cassiano
renuntiantium cap. 15, et refe-
D
—
lib. iv de Institutis
runtur a Trithemio, cap. 5, de proprietate mona-
chorum.
T Effuderit. Ita apud Trithemium ; sed legendum
N effugett. ut apud Smaragdum. Cassianum loco ci-
-s fato, et in Regula S. Fructuosi archiepiscopi cap. 4,
[1
* A
*
1005
CONCORDIA REGULARUM. '— CAP. XLh.
1066
digna pro hoc penitentia satisfaclens veniam petat A et, omnia istà quae videmus e$ utimur, paucorum in
in terra prostratus. :
$ XVII. — Item ejusdem (cap. 34).
& Summa et illud debet verecundia prwcaveri,
b pe vel pro vilibus aliquid rebus reponendi peculia-
rem clavem inonachus sub priore positus portet.
Multum infimus et inutilis est, * qui quascunque res
vilissimas ita velut proprias vindicàt, ut nec digito
eas tangi ab alio patiatur, sed tanta contra eum ira-
cundia inflammatur, ut furorem cordis sui a convi-
ciis et injuriis revocare vix possit.
$ XIX. — Ex Recura OniNTALI.
à Ínter omnia, fratres, hoc. observabitur, ut obe-
dientes senibus suis et deferentes sibi invicem ha-
beant patientiam, moderationem, humilitatem, cha-
ritatem, pacem sine figmento et mendacio, et male-
dictione et verbositate et jurandi consuetudine : ita
ut nemo suum quidquam vindicet, neque ullus ali-
quid peculiariter usurpet : sed habeant omnia com-
munia. * Sine seniorum verbo et auctoritate nullus
frater quidquam agat, neque accipiat aliquid, neque
det, neque f usquam prorsus procedat.
$XX. — Ex REGULA CUJUSDAM.
Nihil possidendum tanquam proprium et specia-
liter inter monachos : sed sint eis omnia communia.
Qui autem dixerit meum est hoc, aut illud, peccavit
coram Deo, nisi tantum per obreptionem sermonis :
sed pro hoc ipso tamen veniam petat a Dco; et ca-
veat de reliquo, et ne iterare audeat. Si quis ex hoc
vitio insanabilis existat, expellendus est ab universis C
frotribus.
$ XXI. — Ex RecurA MacisTRI (cap. 82).
5 Omnis homo in vita sxculi hujus, tribus rebus
excitatur, laborat et studet : peregrinus in via, mi-
les in pugna, imperator in palatio, agricola in agro,
mercenarius in negotio, omnes excitantur, et labo-
rant ut habeant, dum vivunt, unde vestianuir, cal-
cientur ^ et vivant. Sed quibus Dominus servitii sui
contulit donum, et ostendit eis 1 non satis de pre-
senti s:eculo cogitare, quia haec omnia pertranseunt,
* Summa et illud, etc. Hac sumpta sunt ex Cas-
siano, lib. iv de [nstitutis renuntiantium cap. 15.
b Ne vel pro vilibus aliquid rebus reponendi. Lege:
Ne vel pro vilibus aliquibus rebus reponendis. :
nobis dierum sunt usus, el momentanea cum vite
nosire tempore transeunt: et per corporis mortem
c:xcata in nobis $zculi luce, clausis vitze oculis, om-
nia qux habemus sxculo relinquuntur : j sed [de]
illa semper :terna, qux: cum venerint ulterius trans-
ire non norunt : sed in bonis vit» zierne justis,
aut in poenis gehennze peccatoribus perseverant. De
quibus ergo desideriis bonorum, vel timore malo-
rum, quasi jam ibi videamur accersiti mentem no-
stram in hac vita de supernis semper cogitationibus
occupemus. Unde Dominus przcepil servis suis de
necessariis vite hujus non debere quemquam esse
sollicitum ; etiam fideles in se admonet, de crastino
non cogitandum; sed regnum et justitiam ejus 80»
B ummodo desiderare, dicens in sancto Evangelio :
Nolite cogitare quid manducetis aut quid bibatis. aut
induamini, X sed quaerite regnum et justitiam Dei, et
hec omnia apponentur vobis (Matth. xvi). Ergo cum
hzc omnia necessaria nobis a Deo przparantur, et
de omnibus administrandis cum Deo solus est abbas
sollicitus, quare discipulus sibi peculiariter aliquid
audeat facere, aut habere, aut vindicare? Nam ideo
aliquid peculiare habere denegatur, quia nemo ser-
viens Deo, implicat se negotiis secularibus, ut ei pla-
ceat cui se probavit (II Tim. v) : ut, cum omnibus
rebus suis alieno cum se imperio subdiderit [! ut]
non sit res, ubi propria ejus voluntas extollatur,
quae voluntati Dei est inimica. Nam * de peculiari
Ananias et Saphira fidem ab apostolis non merue-
runt percipere (Act. v), cum omnia sua ante pedes
apostolorum assignarent, de peculiaribus fraudulene
ter subtractis judicio subit: mortis damnati sunt :
quia fraus Deo fieri non potest; cum nihil! est occul-
tum, quod ab eo non revelabitur. Ergo cum victum
et vestitum corpori, calciamenta pedibus unicuique
. fratri abbas pracogitaverit, ut quid alicui sit aliquid
peculiare opus habere, aut rem aliquam, aut aurum,
aut nummos, aut quodvis necessarium, cum omnia
emenda vel habenda Deus ei per abbatem monesterii
apparat?? Si quod ergo peculiare, aut aliquid [cum]
S mnis homo. Hzc reperire est in Regula ms.
Magistri codicis Corbeiensis eodem capite 82.
b Et vivant. ld est, comedant.
i Non satis. lta in Regula,ms. et in cod. Vind.; sed
€ (ui quascunque res vilissimas , etc. Non minima D subaudi verbum esse.
hec hominis inlirmitas, ut qui in mundo multas
opes el pretiosa qu:eque reliquerit, in claustro ad
nescio quas gerras et quisquilias animum adjungat,
qui sane nos a Deo separant, cum illis affectu ser-
viamus, non Deo; nobisque ill» dominentur, non
Deus. Quamobrei antiqui illi Patres id unum maxi-
me studebant, ut animum discipulorum ab ejusmodi
rerum aífectu averterent : quemadmodum fecit S.
Dorotheus, qui discipulum suum Dositheum elegantis
cujusdam culteli usu prohibuit, quo.1 animum ejus
erga ejusmodi reculum propensum videret. Ut ipse
Dorotheus in ejus Vita refert. '
. 4 [nter omnia. Hxc proferuntur a Trithemio capite
citato. .
* Sine verbo. Id est, sine mandato, ut supra nota-
tum est. |
1 Usquam. Lege, uspiam. [dem autem statuitur in
Regula secunda Patrvm codicis Floriacensis.
ParBOL. CIII.
| Sed de illa semper eterna. ]ta in Regula ms. et
cod. Vind.; sed particula de redundat. Sapien-
ter autem hsc dicta sunt a Magistro. Monacho
enim non de crastino, sed de xternitate cogitar-
duin est.
k Sed querite regnum et justitiam Dei. Ita in Re-
gula ms. eamdein lectionem supra in hoc Magistro
observavimus.
| Ut non. sit res. lta. in Regula ms.; particula s
tamen videtur redundare.
9 De peculiari. ltà in cod. Vindocin. in Regula
ms. de peculiare fraudis. Sed lege, de peculiaris
[raude. Nam ea fuit. fraus Auaniz et Saphir: reti-
nendo aliquid peculiare de agri veuditione.
" Si quod ergo peculiare. li? Regula ms. : « Quod
ergo peculiare aliquid cuim inventum in aliquo fue-
rit. » Rectius apud Trithemium capite toties citato :
« Si quid peculiare apud aliquem inventum fuerit. »
94
j
1067
B. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1046
inventum in aliquo fuerit, grandi eus abbas et diu- À omai monacho : ut aallom pem vel in vestimentis,
tuena excommunicatione condemnet, ut. exemplo
& Mies vindirtee nullas hoe sudeat imitari. Hoe
enim ae sit in aliquo frequenter omnés scrutentur a
propositis suis; et si in aliqua re visus fuerit sibi
frater multum b gavisei aut plaudere, tollatur ei et
alie detur; et alterius Hii, »« quod vieus fuerit : ut
proprie in ea non extollatur voluntas.
& XXII. —— Ex RzeuLA eíNCTU CARSARH EPISCOPI
(cep, 15).
4 Nemo sibi aliquid * judicet proprium sive in ve-
stjmento, sive ! in quacunque alia re, 5 Nemo cum -
murmuratione aliquid faciat, Ne simili judicio mur-
Imuratorum pereat secundum illud Apostoli : Orania
[acite sine murmnrationibus (Phil. n).
$ XXIII. — Ex Recura cuspaa (eap. 17).
b Proprii aliquid in mopasterio i nihil habendum ;
eed potius propter nomen Domini omnia contem-
nenda. Quid enim proprium aliquid suum fidelis
anima de rebus mundi vindicet, cui mundus cruci-
fixus est, et ipsa mundo? Qui semel mundo mortuus
cur per aliquam temporalium rerum cupiditatem, .
vel desiderium :rumnosum, denuo incipit vivere
mundo, qui contempto mundo ceperat jam vivere
Deo? Àmputandum ergo est hoc vitium radicitus al)
* Jllius vindicte. Apad Trithemium non est «ó
pgindicte ; est tamen in ela Is. : hz autem penul-
tima periodus refertur a Trithemio sub nomine Vigi-
lii abbatis et diaconi, espitulo 33 sux Regul» : ex
quo efficitar hunc magistrum monachorum non esse
alium ab hoc Vigilio diagono et abbate, quamvis
apud Trithemium citetur capitulum 35, hic vero 82,
nam ipsis arithmeticis notis facile potuit error obre-
pers.
b Gavisci. Quidam in nostro ms. Goticordi cor-
rexit, gaudere; in Regula tamen me. legitur gavisci.
Id est gaudere, quam lectionem retineo, quemadino-
dum apud Plautum in Rudente, fruisci pro frui.
* Quod visus fuerit. Lege, ut in Regula ms., quod-
vis (uerit. Et subimtelligendum, detur.
4 Nemo. Exstat in Regnla sanctimenislium eodem
cap. 15, et refertur a Trithemio capite supra citato.
* Judice. ta apud Trjthemium in Regula excusa,
et in cod. Viad. plausibilius tamen est, si legatur :
Vindicet, ]
! Inquacunque alia re. Apud Trithemium additur :
Magna, vel parva.
velin calciamentis, vel in quibuelibet rebus sibi
vindicet, vel suum &85e dicat, Bisi quaatut ex ab-
batis jusesione penes se preecipitur, ác ei emetoé ai-
terius, non propriz rei dominus. I4 48, que sibi eb
abbate fuerint eomamendata, id àsi, ad neeceesiteLem
preseniem, aut in vestimento, aut in qualibet re
nihi] exinde aut dare ent commodare cuiquam prz-
. gumaf; nisj tanum si ab abbete illi. foerit. erdina-
tum. Quid enim de rebus mundi alteri fratri conferat,
qui suas in omnibus yoluntetes propter Chriséum in
abbatis tradidit potestatem? j Omnia erge, quz in -
monasterio habentur, sint omnibus communia, juxta
quod ín Actibus apostolorum legimus : Et erunt, in-
quit, eis omnla communia (Cap. iv). Slc tamen com-
B munia sunt habenda, ut nullus dare aut accipere,
nisi abbate ordinante, presumat : ne cupiditatis aut
temeritatis malum incurrens in laqueum Judg pro- -
ditoris consortio numieretur, qui selus ín numero
apostolorum leculos habuisse refertur, ubl commu-
tantium aut vendentium commercia ponebántur.
k Quod si huic vitio aliquis frater delectari fuerit de-
prehensus, et post primatn, secuthdam vel tertiam
correplionem emendare noluerit, diseipliue regulari
subjaceat,
5 Nemo eum murmmratione. Hic Incipit cap. 16 in
Begula excusa. |
h Proprii aliquid. Hzc prima perjodug usque ed.
illa verba : Qut semel mundo, profertur a Trithemio .
capite eitato ex Regula Servi Dei ad sorores, eodem
capite 17. Ita ut hie Pater monachétutn qui fere ul-
mus a nosjro citatur auctore, cijpeque Tioguia ad
S. Benedicti Regulam magis, quam c:eterze bje ci-
tatzz, accedit, sit hujus Servi Dei ad sanctimoniales, -
qui regulam 8. Patris Benedleti ad feminarum usum
accominodaverit, quam tamen munie genere fomi-
nino in masculinum quemadmodum in Hegula S. Au-
gustini et S. Cxesarii, et S. Aureliani quasi viris
priescript:e essent, auctet noster citare solet.
i Nihil habendum. Apud Trithemiumn : Nihil. est
habendum.
) Omnia ergo. Hc contractius ita. proferuntur 3
Trithemio : Ümnia ergu qti in monasterio habentur
sin! omnibus communia ; ut. nulla dare aut. accipere
presumal sine jussione abbgtissa,
k ()uod si huic vitio, eic. Brevius apud Trithe-
mium : Si qua secus fecerit, regwlars diaeiplinuz
subjaceat.
CAPUT XLIII.
SI OMNES JQUALITER DEBENT NECESSARIA ACCIPERE.
$L --Ex RrcuLA saxctt. B&nEpicr,
* Sicut scriptum est : Dividebatur singulis, prout
cuique opus erat (Act. 1v). Ubi non dicimus, ut perso-
e. Sicut scriptum est, etc. Idque juxta prudentiam
et discretionem optimi rectoris, ut docet S. Lean-
der, cap. 15 de Instit. virginum : « Laudanda tamen
est senior, si discrele cum singulis se gesserit, et
unicnique, pront opus est, diviserit. Et ista sunt di-
cta de veste, cibo, potu, vel opere pro invalidis et
delicatis : ut que durius ferre non potest, tractetur
lenius. » Quse hunc regule locum mirtim in modum il-
lustrant, in quo poet sententiam Bcripturz: subaudi
verbum : Fiat.
p narum, quod absit, acceptlo slt, sed infirmilatum con-
sideratio. Ubi, qui minus indiget, agat Doe gratias, ^ et
non contristetur : * qui vero plus indiget, hutnilie-
b Et non contristetur, Invidendo aliis, gmibus ob
necessitatem plura suppeditantur. Oecurrit enim 8.
Benedictus invidie morho ob ejusmodi indulgen-
tiam circa infirmos. Cui simile est illud S. Leapdri
cap. 8 ejusdem lijuri : « Nec debet scandalizarj, qux
sana est, si remissius et indulgentius, qux infirma
est, alitur; sed magis eo se meliorem | sapnctjorem-
que esse cónsideret, quod fragilibus rebus non indi-
gel, quibus eget infirma. »
e dui vero blus indiget, humilietur. Slatuit, ne quig
1069 - — CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLIII. 1020
tur pro infirmitate, et non extollatüf pto iisericor- A 5 stramentorum,' operimentorum datur quod alils
dia : et ita omnia menibra erunt in pace. *'ÀÁnte om-
nia ne murmurationis malum pro qualicunque causa
im aliquo qualicunque verbo vel 5 significatione ap-
pareat. Quod sí * deprehensus fuerit, districtiori dl-
sciplin:e subdatur.
' 8I. — Ex Recttàá sacri Bast (cap. 94).
4 Interrog. Si oportet eum qui plus laborat, requi-
rere plus aliquid a consuetudine? — Resp. Si pro-
pter retributionem Dei laborem suscipit, non hic re- -
quirere debet laboris sui mercedem, vel requiem :
sed pro his ad promissa Domini festinare, sciens
quia sicut pro laboribus mercedes paravit Dominus,
ita etiam pro angustiis consolationes. Verumtamen
hi qui presunt, observabunt regulam illam qua
dicit : Dividebatur unicuiqueprout opuserat (Act. 1v).
Debet enim unumquemque przxevenire, uf secundum
laborem etiam solatia refectionis inveniat.
$ 1il. — Ex RacULA SANCTI ÀUGUSTINI (cap. 2) e.
Victus et tegumentum non zxqualiter omnibus dis-
tribuatur, quia hod squaliter valetis omnes : sed
potius unicuique, sieut euique opus fuerit. Sic enim
legitis in Aetibus apostolorum : (Quia erant eis om-
nia comtmusia, et disiribuebatur unicuique preut. cui-
qhe opus erat.
$ IY. — Item ejusdem (cap. 15).
f Si eis qui venerunt ex moribus delicatioribus ad
monasterium, aliquid alimentorum, vestimentorum,
fortioribus et felicioribus non datur, cogitare debent
h quantum de sua szculari vita illi ad istam descen-
derint, 1 [Qui] quamvis usque ad aliorum, qui sunt. .
. corpore firmiores, Írugalitatem pervenire nequive-
rint, i Nec debent velle omnes, quod paucos vident
amplius, nen quia honorantur, eed quia Lolerantur,
. accipere, ne contingat detestanda perversitas : ut in
monasterio, ubi quantum possunt, fiunt divites la-
boriosi, fiant pauperes delicati.
$ V. — Ex REctLA saNcTI FenBEOLI (cap. 7).
Ut nullius in congregatione murmur, k aut detra-
ctio [sit], quod familiarissimum habent monachi,
contra abbatem, aut quodlibet aliud de íratribus
B audiatur : ne ira Dei, qux szpe ob hane culpam mi-
serabilem populum condemnavit, in perditionem si-
militer murmurantium turbe excitetur, ei terram
repromissionis, ! quam nos recte accipimus locum
futura beatitudinis, perdat murmuratio propria, qu:
debetur sponsione divina. Sic enim damnandos hu-
jus vitii sectatores Psalmus annuntiat : * Detrahen-
tem adversus proximum suum occulte, hunc perseque-
bar (Psal. cx). Et iterum arguens Apostolus dicit :
Susurrones, detractores, Deo odibiles (Rom. 1). Et
iterum : Hi sunt murmuratores,? querelosi, secundum
desideria sua ambulantes, et os. illorum loquitur su-
perbiam (Jud. 1).
infirmus ob indulgentiam smimo sit elatior; quasi C Coloniensis et Puacensis.
remissius et lenius secom agatar ob aliquod sui me-
ritum. Ita S. Leander cap. citato : « llla autem, que
infirmitatis obtentu meretur aliquid lenius, sit prz
c:teris humilis, doleatque se nom posse quz ali:
possunt : et abstinentiam tempore laxatam non re-
putet virtuti, sed infirmitati. » Eamdem plane in
distribuendis necessitatibus rationem et. doctrinam
secutus est S, Fulgentius episcopus Ruspensis, ut
in ejus Áctis habetur hoc modo (Aptd Sur., 1 Jan):
« Distribuebat sane ipse cum summa discretione ser-
vis Dei necessaria vite subsidia, singulorum vires
infirmitatemque considerans. Verumtamen quibus-
cuuque plus cxteris consulebat, eos hurnilitatem
custodire amplius admonebat dicens eis : De sub-
stantia communi quisquis aliis plus accipit, omnium
sit debitor, quorum est illa substantia : debitorem
porro sola juvat humilitas; sie efficicbat, ne quis
scandalum pateretur, quando uni propter infirmita-
tem plus dare videretur. »
a Ánte omnia ne murmurationis malum. S. Dun-
stanus legit : Ánte omnia ammonemus , ne marmura-
tionis malum, recte, nam si non. addatur verbum,
Ámmonemus, illud saltem subaudiendum est, aut
aliud simile.
b Significatione. Apud Smaragdum legitur, consi-
deratione, non ita recte. |
c Depreheusus fuerit. 1n mss. S. Germ. et S. Fa-
ronis, deprehensum [uerit.
4 [nterrog. 150, Ruin. cap. 50.
* Epistola 109, et cap. 2 Kegule excuse.
f Si eis qui venerunt. Hxc habentur in citata epi-
&tola, et cap. 15 Regul». Quibus in locis legitur, et
si, quemadmodum in codice Corbeiensi. Intelligit
divites, qui a delicatiori consuetudine vivendi ad au-
sterigrem transeunt. .
Stramentorum. Hoc vocabulum exstat in epistola,
et in cod. Corbeiensi, non tamen in Regula editionis
h Quantum de eua scculari vita. Id est, ex quam
splendida szxculi vita ad humilem monasterii vitam
descenderint.
i Qui quamris. Qui, expungendum. Nec teperiter:
in Regula, nec in epistola citata.
j Nec debent velle omnes, etc. Ita in Regula S. Au-
gustini; at in epistola prxfata alíter hoc modo le-
gitur : Nec debent ille conturbari, quod eas vident
amplius, etc. Hxc 2utem notanda. saneti. Augustini
docitina : quia, ut aiurtt. jureconsuiti, privilegium
paucotum non facit legem communem.
k Aut detractio sit. Tó sii redundat, nec est apud
Smaragdum. [n cod. Vind. hzc ita leguntur : Ut
nttllus in congregatione murmuralor, seu detractor sit,
quod familiarissimum habent monachi, conira abba-
tem, aut quodlibet aliud de fratribus audiatur. Hoc
amtem caput citatur ob illa S. Benedicti : Ne mur-
mrutionis malum, eic.
! .Quam nos recte accipimus loeum futura — beati-
tRdinis. ld est, quam nos recte appellamus loeum
fotur:z? beatitudinis; et ideo interpuncliones, quas
hobentur apud Smaragdum, delenda.
m Detrahentem adversus, etc. lta in Psalterio IVo-
mano.
n Querelosi. In cap. 1 Epist. S. Judz legitur, que-
rulosi, quod perinde est. In textu Graeco, ps:ebinoipot,
quod idem sonat. M:jjiporpoz, inquit Suidas, gàey-
xiáue»,id esi, eriminandi studiosus. Ád verbum,
qui de parte sua, aut portione, quasi cxteris dete-
riore conqueritur. Et iegiporpta, juxta Theophra-
stum, Charaetere 49, est dzcripnou Tap tO T p001i-
xay ós90uiyn, id. est, expostulatio, seu oljurgatio, et
criminis objectio nullo jure. Latinis querela. Corne-
lius Fronto in differentiis : « Querimonia certe rei
est : querela supervacua est. Itaque prior gravitatis
est, posterior levitatis. » Gloss veleres : (Juerela,
uid pet«ie, jd est, attusatio vama.
-
1071
$,VI. — Ex Recura TanNATENSI (cap. 9).
a Hsc sunt que in monasterio constitutis pro Dei .
amore et timore convenit observare, propter quod
in unum estis pro timore Domini congregati. Opor-
tet, ut in domo Domini unanimes habitetis, et sit
vobis anima una et cor unum » per timorem Domini
pervigilans, nihilque habere vos proprium repute-
tis ; sed sint vobis cuncta communia, quz vobis ab-
batis imperio dispensentur, non-zqualiter omnibus, .
sed sicut ratio dispensationis, aut causa intfirmita-
tis exegerit. Unicuique tamen secundum quod opus
fuerit, tribuatur, sicut in Actibus apostolorum legi-
mus : Quia erant. illis omnia communia, et distri-
buebatur unicuique secundum quod cuique opus erat
(Cap. 1v). * Qui enim aliqua habuerint in szculo,
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS |
A contulerint ; et inde postmodum cadant, unde prius
1072
ascendere cupiebant. f Quid prodest opes dispergere,
et pauper fieri pauperibus erogando, si anima mi-
sera superbior efficiatur divitias contemnendo, quam
fuerat possidendo? Omnes ergo in unanimitate per-
stantes honorate in vobis Deum, cujus templa effici
meruistis. In primis diligamus Deum tota virtute ani-
mi, deinde'proximum. Ista enim vohis sunt przece-
pta specialiter data : Abbati posunodum impendatur
honor, et reverentia reservetur; preposito, sicut
Dei servos decet, plena dilectio et concors obedien-
tia commodetur.
$ VII. — Ex eadem Regula (cap. 16).
Si attenuatus abstinentia frater non valuerit jeju-
nia suscepta portare, nisi, prandii hora completa,
quando expetere monasterium meruerint, libenter B aliquid accipere 5judicet indecorum. Illis vero qui
tradant omnibus profutura, studentes ut cum dimi-
serint ipsam facultatem, ipsam simul concupiscendi
exuant voluntatem; et cum dimittitur possessio,
abjiciatur et. passio. Qui autem non habuerunt, et
turpe est ut quzrant quz se non recolunt reliquisse. .
Et non ideo zstiment se felices, quia invenerunt in
monasterio quod foris invenire non poterant. Nec
superbiant quia sociantur eis ad quos ante accedere
pro divitiarum ubertate, aut pro natalium splendore
non polerant ; sed sursum cor habeant, et quz sunt
caduca vel cursu celeri peritura non qu:rant. 4 Übi
. autem divites humiliantur, pauperes non inflentur :
ne incipiant monasteria utilia plus esse divitibus,
quam egenis. Nam et illi qui locupletes videbantur
incommodo detinentur, et designatas horas non pos-
sunt custodire, licite concedatur ut percipiant quo-
modo possunt. h Nec debet aliis molestiam generare,
si largior illis fuerit victus impensus, qui in conver-
satione sxculari eumptuosius tractabantur. Aique
ab hoc non beatiores zxstiment se 1 videri, qnos fa-
cit aut natalium mediocritas, aut consuetudo alia
fortiores. Nec feliciores i judicent quibus in inür-
mitate praestatur quod sanis pro observantiz rigore
subtrahitur; et si eis quos parentes deliciosius alue-
runt victus aut vestimenta largius tribuuntur, non ob
hoc commoveri debet fraternitas, quod fortioribus
corpore pro constitutione regul: denegatur, quod
illis charitatis ratione tribuitur. Quia debet esse re-
in s:eculo fratres ad sanctam societatem ex pauper- C spectus quanta amore religionis contempserint, cui
tate venientes non fostidiose suscipiant ; sed talium
personarum societate et contubernio gratulentur.
* Nec ob hoc extollantur, si ad juvandas fraternitatis
expensas quamcunque facultatum suarum particulam
"^ Hec sunt. Hoc caput fere totum emendicatum
est a Regula S. Augustini. Initium sub nomine ejus-
dem Regul» Tarnatensis profert Trithemius cap. 5
tractatus de Proprietate monachorum.
* Per timorem. Apud Trithemium, in timore.
€ (Qui enim aliqua habuerint. Eadem reperire est
apud S. Cxsarium Arelatensem in Regul cap. 49.
4 Ubi autem divites humiliantur. Regula S. Au-
gustini cap. 4 : « Ne incipiant monasteria divitibus
utilia, non pauperibus : si divites illic humiliantur
et pauperes illic inflantnr. » Monasteria ergo flunt
utilia divitibus, si zuo animo propter Christum
paupertatis incommoda ferant : at coutra noxia pau-
peribus, si quas non habebant in sxculo facultates,
1n monasterio quxrant.
e Nec ob hoc extollantur. Hxc sane netanda ; non
leve enim impendet monasterio dispendium, si qui
erant in s»culo divites, fastum et superbiam non
exuerint in monasterio. Sape enim sua ambitione
scandalis et seditionibus monasterium perturbant :
ut contigit olim in monssterio S. Radegundis, in
quo Chrodieldis Chariberti, et Basina Chilperici re-
gum filie sanctimoniales inultas procellas et tempe-
states excitaverunt, multas strages ediderunt, ipsam-
que abbatissam leves quasdam culpas ei objiciendo
multis ignominiis affectam loco submoverunt, ut fuse
narrat 5. Gregorius Turonensis lib. ix Hist.
f Quid prodest, etc. Recte S. Cxesarius loco ci-
tato. « Quid prodest dispergere et dando pauperibus
se abjectioni divina miseratione summiserint. Nec
decet supra memorata pr:sumplio paucis impensa
ab universitate quasi canonica reputari. Aquum
namque non est, ut in beata habitatione, ubi k incli-
pauperem fleri, si misera anima diabolica infletur
superbia. »
6 Judicet indecorum. Tó indecorum non exstat in
cod. Vind., quod tamen est necessarium. Eximit a
jejunio attenuatos nimiis jejuniis : ita tamen ut vi-
il comedant ante prandium. Nam olim jejunautes
non prandebant, sed conabant tantum sive hora
nona, id est, tertia postmeridiana, sive vespere.
Ll Nec debet aliis molestiam generare, etc. idem
statuitur in Regula S. Augustini supra hoc capite
nostro auctord citata. Subscribit S. Leander lib. de
Institutione virginum et contemptu mundi cap. 15:
D 4 Qus potuit honorari in. mundo et dives fuit in sc-
culo, blandius fovenda est in monasterio ; et qui
reliquit in. seculo. vestem pretiosam, cultiorem ia
monasterio mereatur. Qu: vero sub penuria visit,
et tegurvento vietuque eguit, grate ferat si in mona-
sterio nec algeat, nec esuriat; nec murmuret, si ea
tractatur. indulgentius, quxe vixit in s:eculo delica-
tius. Nam si prout cuique opus est non dividitur,
fit superLa in monasterio, qu:e fuit vilis in muuco ;
et qux erat potens in seculo, humiliatur in niona-
sterio. Sic agit qui discrete uon sapit, ul superbire
faciat ex vili censu conversas, et dolore stimulet
honesto loco natas. »
i Videri. suppl., iis.
j Judicent. Popp. sani, ex Regrla S. Augustini
cap. 14 : Nec illos feliciores puteni*quia sumunt
"non sumunt ipsi.
k Inclinantur. Id est, humiliantur.
1075
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLIV.
-
1074
nantur divites, pauperes erigantur. Sane * inzquali- A integram fuerint virtutem corporis assecuti consue-
tate constricti, ita sunt tractandi, ut vires incom-
tudinariis habenis abstinentiz tenentur. Quia decet
moditate confectas velocius prestolatio larga robo- ^ famulos Dei boni operis consuetudinem non minuere,
ret. Nec in infirmitate manentibus discretionem
victus afferat distantia personarum. Qui tamen cum
sed augere.
* ]nequalitate. ld est, morbo. Vide: superius annotata. |
LC CC C C C CC MCCC R AO. h
CAPUT XLIV.
DE SEPTIMANARIIS COQUINJE.
£1. — Ex RecuLA saNCTI BENEDICTI,
s Fratres sibi inv:cem serviant, ut nullos excusetur
a coquinz officio, 5 nisi aut zegritudine,'c
gravis nüilitatis quis occupatus fuerit: quia exinde
" major merces et charitas acquiritur. Imbecillibus
autem procurentur solatia, ut non cum tristitia hoc
faciant, sed habeant omnes solatia 4 secundum mo-
dum congregationis * ac positionem loci. Si major
fucrit congregatio, cellararius excusetur a coquina,
f velsi qui, ut diximus, majoribus utilitatibus oc-
cupantur : c:xeteri sibi sub charitate invicem ser-
viant. Egressurus de septimana sabbato 5 munditias
faciat. Linteamina cum quibus sibi fratres ^» manus
aut pedes tergunt, lavet. Pedes vero tam ipse qui
& Fratres sibi invicem serviant. lta S. Dunstanus.
Cod. S. Faronis non habet pronomen, sibi. Vulgo
autem : Fratres sic sibi invicem serviant. Hujus loci
mentio fit in Vita S. Sturmii abbatis Fuldensis.
- Praxis videtur in Vita S. Bathildis, Regin:e Franciz,
eap. 8: « Ita autem humilitatis magna forti animo
omnibus ministrabat exemplum, ut ipsa quoque in
officio coquinzxe ministraret sororibus, ipsa mundiiias
omnes faceret. »
h Nisi aut egritudine. Cod. Vict. p. nisi aut egri-
tudo sit...
* Aut in causa. Apud sanctum Dunstanum deest
prapositio, in.
4 Secundum modum congregationis. 1d est, secun-
dum numerum fratrum. .
* Ac positionem loci. Si longius qusrend» sunt
aqua, herb:e, ligna, et similia. .
f Vel, si qui, etc. Particula, vel, hoc loco sumitur
copulative.
6 Munuditias [aciat. ld est, verrat monasterium.
Unde Magister cap. 19 Regulz, munditias monasterii
exerceant. Et paulo post: munditias oratorii exhi-
rant. Munditias facere est VerTerea Plautus in Sti-
Cho : 7
Munditias volo fleri ; afferte scopas.
Neque hic locus S. P. Benedictus comprehendit vasa
et lances : nam quotidie tergend: sunt.
- h Manus, aut pedes tergunt. Va vulgo habetur cum
Kerone in expositione regule Álamaniea, « tergupt
swerben, scilicet. manus ac pedes. » Cod. S. Germ.
ma. fergent. Vict. p. terserint.
i Vasa ministerii sui, etc. Hujus loci meminit
Joannes monachus lib. i Vitx€ S. Odonis. abbatis
Cluniacen:is : « Sic enim alibi septimanariis coquina
idem ipse (S. Benedictus) przcipit, ut vasa miuiste-
rii sui munda et sana cellerario reconsignent : qux
videlicet sunt fictilia atque vilia. » Ex quibus ulti-
mis verbis notandum est olim vasa, quibus uteban-
tur mopachi, fuisse fictilia ac proinde vilia. Idem
autem ac 8. Benedictus precipit S. Isidorus cap.
C
D
egreditur, tam ille qui intraturus est, omnibus la-
vent. i Vasa ministerii sui mur.da eti sana cella-
aut in causa p rario reconsignet. Qui cellararius item intranti con-
signet, ut sciat k quod dat, aut quod recipit. Septima-
narii autem ! ante unam horam refectionis accipiant
msuper statutam annonam ? singulas biberes et pa-
nem, ut hora refectionis sine murmuratione et gravi
labore serviant fratribus. ^ In diebus autem solem- -
nibus P usque ad missas sustineant. Intrantes et
exeuntes hebdomadarii in oratorio mox matutinis
finitis Dominica omnium genibus provolvantur po-
stulantes pro se orari. Egrediens autem de septi-
mana dicat hune versum : 4 Benedictus es, Domine
Deus, quoniam adjuvisti me, et consolatus es me. Quo
20 su» Regul» : « Huic (cellerario) hebdomadarius
expleta hebdomada vasa sibi tradita exhibebit, ad per-
spiciendum utique, si negligentius habita sunt, et
ad denuo succedentem , hebdomadarium coram isto
tradentur. » Regula Magistri cap. 16 de cellerario :
« Intrantibus in hebdomada septimanariis vasa co-
quinz ipse consignet : completa hebdomada ab exeun-
tibus munda ipse recipiat, aliis intrantibus consi-
gnanda. » Per vasa intelligit lances et similia.
ij Sana. ld est, integra.
A Quod dat, aut quod recipit. Ms. S. Faronis, quot
dat, aut quot recipit. Vulgo, quid dat, aut quid. re-
cipit, rectius.
l Ante unam horam refectionis. Ms. Cod. S. Faro-
nis omittit có unam.
m Super statutam annonam. Ita ut vinum de hemi-
ne, ponis de librz statuta mensura sumantur.
n Singulas biberes. Vulgo, singulos. Apud Sosipa-
trum CGharisium reperitur biber, sed est mivsty, ut
ipse interpretatur, id est, bibere : ita ut fit apocope
biber, pro bibere. Biberis hoc loco est vas potorium
parvulum : cujus mentio fit in Capitulis Hincmari ,
eap. 15 : « Et singulos biberes accipiant. » Hinc
castiganda Regula TTeridii cap. 22 : « In prandio li-
beris et in ccena accipiant, in jejunio ternas. » Sed
locus corruptus ita castigandus est. In prandio bibe-
res duo, et in coena. accipiant, in. jejunto. ternas; id
est, cum non jejunatur, accipiant duos biberes in
prandio et in coena; cum jejunatur, tres nempe in
cona, quia tunc nullum est prandium. Hic autem
locus de potu intelligendus est : nam immediate an-
tea de ferculis egit.
9 In diebus autem solemnibus. Dies solemnes sunt
Dominicz et festa de przcepto.
P Usque ad missas sustineant. Inclusive. ld est,
usque ad missas completas exspectent, maxime ob
sacram communionem. Missx hocloco sunt sacrifi-
cium liturgicum corporis Christi.
4 Benedicius es. Hic versiculus sumptus est partim
ex psal. cxvin, par&m ex psalmo Lxxxili«
.
*
3015
vheum Intende; Domíne, ad adjuvandum me festina.
Et hoc idem tertio repetatur ab omnibus, * et àcce-
pta benedictione ingrediatur.
8$ II. — Ex REcuLA sancrI Iswoni (cap. 11).
-. d-Mebdomederiue solus * eibes dezustet; neque
alius id audeat, ne sub occasione degustandi su:
gulx vel gutturi satisfaciat.
8$ III. — Item ejusdem (cap. 90).
f Ad 5 hebdomadarium pertinet cura ferculorum,
amministratio mensarum.
$1V,.— Ex Racyra Caseiam (cap. 53) 5.
. Si quis autem de opere ac sudore proprio plus ab
aliia reditus conferet monasterio, in nullo in(letur,
& Accepta benedictione egrediens. lta codex ma. S.
Germ. eum Smaragdo. At cod. S. Ebrulp. et Victo-
pini cum S. Dunstano et vulgo editis habent, accipiat
benedictionem egrediens. Que lectio potior est. Co-
dex S. Far. accipiant benedictionem egredientes. Unus
Turreoremata legit : Quo dicto tertio accepta. bene-
dictione egrediatur. Pra&terea in Victor, ras. cod. p.
post và egrediens, hxc reperiuntur : Que in hunc
modum ab abbate vel. quopiam sacerdote tnihi pro-
sequatur. — Mirifiea misericordias tuas. R. Qui. sai-
Vos (acis sperantes in ia, a resistentibus dexiere (ue.
— Mitte ei, Domine, auxilium de sancto. R. Et de Sion
Miefe eum. — Salvum: fac. servum tuum. R..— Deus
meus sperantem in le. — Sequitur oratio. Deus, qui
dixisti ; Venite ad mo amnes qui laboratis et. onerati
eslia, hunc. famulum tuum ministrationum suarum
recmio refice seipiteruo, Per Dominum mesirum
(um Christum
regnat, etc. Quamvis autem hxc benedictio seu. col-
à non sit ex texiu Regnle, est tamen antiquis-
$ima et olin in monasteriis usitata. Hanc enim
eamdem profert Sinaragdus hoc loco. « Hano. egre-
diens, inquit, a sacerdote accipiat benedictjonem :
Deus qui dixisti, Venite ad me omnes qui laboratis,
etc. » Sed utitur plarali numero ; Hos famulos luos.
. b Deus in adjutorium. Praeeipit S. P, Benedictus
ab ingrediente hebdomadario hunc versum recitari :
quia olim ab antiquis "Egypti monachis hic versi-
culus omni operi premiiebatur, ut patet ex. Cag-
siano, Collat. 10, cap. 9.
€ Et accepta benedictione ingrediatur. Post h»c
verba in Cod. p. Vict. hzc habentur : Que sequitur
in hunc modum : — Faciem tuam, Domine, illumina
super servum tuum. li. Et doce eum justificationes
luas. — Fiant aures tuc intendentes. R. In orationem
serri. (ui. — Apud Dominum misericordia. R. Et
copiosa apud eum redemptio, — Adjuva, quesumus,
omnipotens Deus, famulum tuum ix obsequio mini-
strantem. fraterno, et sine murmuratione illi. miseri-
cordiler proprie mínistrationis mercedem concede
perpetuam. Per Dominum nostrum. Quz: quidem for-
mula colleet:e, quamvis uon videatur esse ex Regu-
la, est etiam antiquissima, ut patet ex Smaragio,
qui etiam eamdem hoc loco producit, cum ait : Et
Hanc ingrediens accipiat benedictionem : Adjuva, qua--
sumus, Domine, hos famulos tuos in obsequio laboran-
tes fraterno, et sine murmuratione illis perseverantiam
et proprii laboris mercedem concede propositam. Per,
etc. Ubi notandum est in Victorino codice deesse
illa Yocahula, perseverantiam, etc.
4 Hebdomadarius. Hec habentur in Regula S. Isi-
dori typis mandata, capite. 9.
« Cibos degustet. Contrarium statuit S. Pachomius
art. 21 sux Regul : Qui pulmentaria coquunt, ipsi
, Rihil guslantes édentibus ministrabunt.
f Ad hebdomadarium. Hec reperiuntur in Regula
$. BENEDICTI ABBATIS ANIÁNENSIS * EMEN
dicto tertjo, * accepta benedictione egrediens, sub- À nec sibl de tanto operis sui acquisito blandjatur;
sequatur ingrédiens et dicat : b Deus in adjutorium
ilium iuum, qui lecum vivit et ( unusquisque. suscipiens
1076
nec amplius sibi aut delicatius aliquid solita quoti-
diani victus parcitate prxsumat, sed tanquam pere-
grinum se hujus mundi reputans arrepte nuditatis
virtutem ad finem usque perducat.
j V.—. Item ojusdem (eap. 81).
i Quotidiana autem fratrum obsequia in coquina,
seu in diversis officiis ita reddantur singulis hebdo-
madis : ?) Alteramenta fratrum secundum ordinem
ad hzc officia reddenda succedant , ita ut secundum
multitudinem congregationis ministrorum quoque
numerus aut minor, aut amplior deputetur, k susci-
pientes quorum ordo est septimanam diei. Dominici
minietraturi observost. Peraota autem cona conve-
mientibus in unum fratribus ad ! hysmnos commen-
dationis , quos dermituri decantent , emnibus in
S. Isidori excusa, eodem cap. 90.
€ Hebdomadarlum. Greci appellant, Ap eSiemdcer
eum qui uniuscujusque rei operz par hebdoma-ler
proest, ut planum est ex Penis monachorum delin-
quentium, qux inter opera S. Basilii exstant, art. 4:
Wy xtX)xoioo, x«l &pyufouapleo ytvía9o irtuYortac,
id est, « exceptis eellerario et arcbiebdemarig f3t
Sine benediclione; » et art, sequenti ; "Ive dxcevas
iexptpiog &pyuGOopactoe, id est, « ut uniuscujusque
diurn:e oper.e archiseptimanarius, etc. »
^ Lib. iv de Inst., cap. 14.
i Quotidiana euter,. Hec sumpta supt €x eap. 19
ejusdem lib.
j Alteramenta. Lege : Ut alternamenta. [n cod.
Vind. legitur : Alterna tamen.
k Susctpientes quorum ordo est. Loeus corrdpteus ;
apud Cassianum ita legitur: Has autem septimanas
usque ad eenam Dominici
diei ministraturus observet. Ex quibus ita henc locam
castigabis: Suscipientes, quorum ordo est, septimanam
uaque ad eenam Dominici diei minietraiuri ebseroeser.
Ad hymnos commendationis. Semper hee wa
viguit in Ecclesia consuetudo, ut sero dermituri se
Deo hymnis et orationibus commendarent. 8. Atha-
nasius in tractatu de Virginitate : « Sive cahitum
vadis ad somnum eapiendum, sive oabitu sargie, ron
absistat hymnus Dei a labiis tuis. » 9. Ambresias
lib. 1 de Virginibus : « Certe solemnes orationes
cum gratiarum aclione sunt deferende, ete., eum
denique cubitem pergimus. » 9. Fruciuosus episco-
pus cap. 5 Regule menachorum: « Tam demum
pergentes ad cubilia, atque ip unam cuncti coemntes
ad perfectionem pacis et reorum absolutionem €aw-
tatis tribus psalmis juxta morem eum laude et bene-
dictione symbolum Christians fidei communi omne»
recitent voce, ul fidem suara puram coram Domino
estendentes, sieuj nen dubium est fleri vel accidere,
ut nocturno quiSquam tempore vocetur a corpore,
commendatam jam suam fidern et expiatam ab emni
scandalo conscientiam perferat ante Deum. Post
deinde adeuntes cobilia summo cum silentio exhibite
gressuque quieto, nec ullus se vel ultra eubiti spa-
tium jungens ad alterutrum, vel saltem aliwm respi-
cere non audens pergat ad lectulem suum : wbi tacite
orationi insistens psalmosque recensens ultimo ora-
tionem suam quinquagesimi psalwi recitatione con-
summet. » Memayiale quomodo it monasterte con-
versandum sit : « Expleto eodem offieio (Completorii)
summum silentium custodiatur, et ore et eosde fiant
orationes secrelte, recordatio paccaterum cum fleta
et lacrymis et gemitu seu suspirio, ut wwe alium
non noceat. Tunc iterum aget gratias Deo dieendo :
Graiias tibi ago, Domine sancta. Pales? emnipo.ens,
qui me dignatus es in hac die casiodire; per t&awm
sanctam misericerdiam concede mihi heRc necion
mundo corde et corpore sic pertransire, qualiter nunc
aor COMCORDIA REGULARUM. — CAP. XLIV. 1078
ordinem fravibus pedes lavent, hane ab eis bene- A verit, aut tenuem festucam de cella submoverit ,
dietionem e& retributlomis mereedem pro labore mercedem 4 se Domine recipere tota ecreduljfaée
tetes septimanmm füdelier expetentes : ut com- confidat.
plentes eos Christi. mandatum geherMite? ab ómmi- $ VII. — Ex Rzcu1a MacisThi (cap. 17).
bus fratribae ewhisss péoseqmdtar oratio; que et e Superies diximus decadai frairutti sub sua cura
eorum consummata ofBicia velut plum sacrificium — duos prwpositos continere. Qui decem fratres in
Deo commendet , et quidquid per ignorantiam, àut — coquinzx servitio vicibus combipati septenos explesnt
per humanam fragilitatem peeccaverint, suppficiter — dies. Et cum in vicibus suis enius decade fuerit
intereedant. adintpletum servitium , consignatis omnibus a cella-
& VI. — iem ejusdem (cap. 58). . . Fario ulensilibus, sibi alia in exercitatiene decada
a Àctó. autem Doerinieo ingredienfes secunda fe- succedat. Qua expleta succedant singillatim per
. zia, salis Herem seceedentibus, hi qul egrediattut — singulas septimanas. f Singuli tamen ambo pripo-
utensilia in quibus ministravetlnt, et vasa consi- siti coquant cum solatio fratris 5 cujus voluerint sui.
gnent, qu» tenia sollicitudine curaque cusiodlant, Et ideo quamvis cum solatio cujuslibet fratris sin-
ne aliquid ex eis imminuatur att pereat, at credant — gulos septimanas singulas diximus przepositog 5 co-
se eijmm pre iinmimis quibusque vasculis tanqvam B quinare, ut cum non ambo in coquinz simul servitie
pro sanete eb magnis rebus fatlomem non solum — Occupaütur, unus foris cum decadz sug remaneat
homini, sed etis Domino reddituros, si forte ex — fratribüs, qui in eis culpas vel vitia diversa custo-
his hegligenter fuerlt fractum aet perditum. ftaenim — diat, ut et si alii fratres sequestrantur in alio laboris
septinusnarios obsequinm suum fideliter peragat, Opere, tales sequestrentur qui Dei plus possunt prae-
b ne umdm (midemt granem leguminis negligenter — sentiam timere, przeoccupato in coquina yraeposito,
perire de suis mamas patiátar: quiz omnia qux cum negligentiore remanente i vacivo praeposito :
' in monasterio faerint semel fngressa tanquam sacro- — Ut et vicibus honorem impleant emendandi , et vici-
saneta, et quasi jam! Deo consecrat cum summa Dus humilitatem exerceant serviendi. Ergo sic omnes
yeveretitia Patres nostri tractare füsserurt. Tanta explicando decada k recapitent. Nam unaquaque
ergo üde wnitetea debet monachus agere, ut etiam — decada tali actione septenos expleant dies. ! Bini
* pro despeetis ?ebus se parvis, NÉ est, si aliquid — fratres a propositis suis in coquine servitio per
quod nom reete positotn est, competentius colloca- — hebdomadam deputentur ; quibus a cellarario omnia
surgens gratum tibi servitium exsolvere possim, E& — mis cura, de «quo sit Beo ctiam rafioném redditurus.
cum magna cautela atübulent in ecclesia et dormi- C Lege autem: Ut& me unum quidem. Cap. sequenti
terie. Et eum ad proprium stratum venerit frater, rofert exemplum cujusdam fratris, qui propter tria
dum se collocaverit, dieat psalmum : Dews, in adjw- — lenticule grana qux in terram ceciderant neglecta,
toriufn meum intende; ei post Glorram dient versus : — ab oratione suepenens est.
Pone, Domine, ori meo custodiam, etc. Et sicut sibi € Pro despectis rebus. Quia minima actio ad Dei
mane postulat aperiri a Domino, sic requiescens gloriam facta meritoria est: calix aqu: frigidze ob
roget poni ori suo custodiam. » Regwia tujusdam hristum datés sva mercede non carebit; nec ullus
Patris cap. 9: « Ab hora vero convpletiónis, enm — capillus de eapite justi peribit.
oratio ad somnum eapiendum datur. » Hinc capiendi 4 Se Domino. Lege, se a Domino, ut in cod.
sunt loci Penarum Brevium apud S. Basiliam, d.
art. 19: Ext dorépag peti c) metip d$uów e)prÓá e Superius dirimus. Cap. 11 su: Regul, Quae
óuG», &popijéaÓe , id est, «si quis vesperi post — autem hic tractantur, habentur in eadem Regula
Pater noster, inveniatur eelloquens, exoommarmice- ms. eéodicis Corbeiensis, codem capite.
tur; » et art. 26 : Elzw darépac jh gráon 16 Wocáp f Singuli autem prepositi coquant. Non eximit
YQ (excog airiag, atuxPee S; Kpootuyd» Eoc má&veie— prepositos decadum a coquin: officio : ita tamen ut
xotuxÜcct, id est, « si quis vesperi nom eceurrerit ad — nunquam duo unius decadis prxpositi simul coquant,
Pater nosler sine cgusa , stet in ora&eme, donec sed sigiltatim assumendo unum ex sux decadis fra-
omnes decubuerint; » ex quibus liquet solitam re- — tribes im solatiam, ut uno preposito coquin: mu-
citari orationem Dominicam ab illis monachis ante — nus obeunte, alter remaneat qui fratrum actiones
cubitum. Íd etiam notum est ex Constitutionibus ,. observet diligenter; et hic est sensus hujus textus.
Apostolicis S. Clementis, lib. vn, cap. 49, ubi poni- D: Cujus voluerint. Pro quem voluerint, phrasis
tur bxc serotine oratioais formula: Abeits moi)ec — groca, ut sópra notatum est.
KUpi0v, aivtit Gvopuot &upioy, €tc., id est, Laudate, h Coguinare. Id est, coquere. Plautus in Pseu-
pueri, Dominum, laudate nomen Domini. Laudamwme — delo:
le, celebramus te, benedicimus le propter magham
gloriam, Domine rex. Pier Christi oni immaculati An tu coquinatum te ire quoquam pestulag ?
ui tollit peccuta mundi. Te deeet laus , te decet i Cum negligentiore. Lege: Cum negligentioribus,
mnus, te decet gloria Deum Patrem per Filium im — ut in Reg. ms. sensus est: Cum alii fratres in aliquo
piritu sancto in secula seculorum. Amen. Nunc — opere sequestrantar a przpositis, sol? ii sequestren-
dimiltis servum tuum, Domine, secundum verbum tusms — tur, qui plus possunt Dei praesentiam timere ; ut
ín pace, elc. cum unus prepositus coquin: officio füngitur, after
à Ácto a&tem.. Apud Smaragdum legitur, peracto; — qui ab hoc opere vacat, remaneat cum negligentio-
hzc autem habentur apud Cassianum capite citato. — ribus fratribus cun eis aliquid operans.
b Ne unum quidem granum legwninis. Vide eum- t Vacivo. ih Reg. Ms. : Vacibo; b pró v, id est,
dem Cassianum capite 20 ejusdem libri. Hzc autem — vaeante, nempe a culin:e officio.
attentius consideret monaehus, e$ reeogitet quanto k Recapitent. 14 :5t, itccum | incipiant a prima de-
numero habenda sit vila monastica, quam sedulo — cade.
leviores culpz sint declinandz, quanto studio anima Y Bini fratres. Subaudi, deputantur ad coqui-
custodienda, si tanta esse debet unius grani legami- — nam.
1079
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS .
1080
coquine vasa intrantibus consignentur. Et ideo bini A refectionem parari : ut mox inchoantibus coquinam
fratres, ut invicem se suis solatiis * jubent. Cujus
ordinationis in hebdomada talis debet esse in-
tritus.
$ VIII. — Item ejusdem (cap. 19).
b [ntroituri, fratres, in hebdomadam * post Pri-
mam in oratorio dictam adducantur a praepositis
suis ante abbatem, 4 et (lat de eis majoris suggestio
dicens : Jube, domne abba, vocari universam con-
gregationem et orari pro his fratribus qui ingrediun-
tur in hebdomadam coquine : ut mereantur com-
mendati orationibus vestris diaboli impedimenta non
timere, et congregationi Dei omnia sine culpa per-
a tertia paratis omnibus, dicta Sexta eant. ad men-
sas. Si vero hora nona erit refectionis przeparatio,
exiens abbas interrogetur ab hebdomadariis et cella-
rario; et statim post Sextam inchoent coquinare:
ut dicia Nona omnes eant ad mensam. Quod si non
forte occurrerint hebdomadarii i excommunicationis
penam suscipiant, quia lassatam congregationem
utrisque operibus, id est, jejunii et laboris, sua pi-
gritia cruciaverunt. Excommunicationis vero hzc sit
sententia. Si sexta, vu; si nona, x; hoc est, si ad
sextam horam t refectionem tricatam hebdomada-
rii offenderint, et non occurrerint, singulas quadras
panis per sequentes septem refectiones perdant ; ! si
ficere. Post hxc verba prosternant se illi duo fratres , nonam tricaverint, item singulze quadr: per sequen-
orationi ante abbatem. Quod et retro omnis con- B tes decem refectiones eis subtrahantur. Quz sen-
gregatio una cum abbate facere debet; et post-
quam se levaverint omnes, illi duo dicant hunc ver-
sum : * Custodi nos, Domine, ut pupillam oculi : sub
umbra alarum tuarum protege nos. Postquam vero
oratum pro eis abormnibus fuerit, surgentes supra
dicti duo fratres osculentur genua abbatis, f et pacem
suis tradant prepositis, vel omni congregationi. Qui-
bus post datam pacem prepositi sui dicant : Ite,
fratres, in nomine Domini Jesu Christi, intrate in
hehdomadam, * et petita benedictione omnia facite,
dicentes per exercenda omnia : Benedicite; et cum
benedictum fuerit quodcunque feceritis, maledi-
ctus diabolus impediendi ibi non habeat potestatem.
Mox ab eodem die, si ad sextam ^ habent fratres
tentia excommunicationis tandiu -in damno annonz
excommunicatis permaneat, » quandiu satisfactio in
sequenti die promissa visa fuerit emendasse. Nam
si grandis fuerit congregatio, vel aliqui extranei
multi supervenerint, adjunctis in solatio fratribus,
a Prima dicta interrogando abbatem de refectio-
ne, incipiant coquinare, ut hora constituta refe-
ctioni occurrant. In eadem namque hebdomada ser-
vitium ad mensas omnium ipsi adimpleant. Omnem
diligentiam monasterii ipsi exerceant. Ipsi omnes
fratres in hebdomada ipsa discalcient , adjunctis in
solatio de decada sua fratribus cum quibus et discal-
cient, et ipsa calciaria faciant, et facto mane seden-
tibus ad ordinem fratribus ipsi consignent simul ;
reficere, dicta Tertia exeuntes cum congregatione de (, et in eadem hebdomada munditias monasterii exer-
oratorio hebdomadarii cum cellarario i oculos ad ab-
batem ínquirentes eum quid jubeat congregationi ad
& Jubent. Ita in Reg. ms. pro: Juvent.
b Introituri fratres. Hxc vidcre est in Regula ms.
Magistri cod. Corb. eodem cap. 19.
: * Post Primam. Dissentit a S. Benedicto qui vult
ejusmodi benedictionem seu orationem dari post
atulinos. .
4 Et fiat de eis majoris suggestio. Id est, major
seu senior duorum horum prapositorum 'suggerat
abbati, ut ob septimanariorum benedictionem uni-
versam congregationem arcessst, etc.
* € Custodi nos, Domine. Dissentit a S. Benedicto.
f Et pacem suis tradant. prepositis. Id est, suos
pixpositos osculentur.
6 Et petita. benedictione. Nihil prisci illi monachi
faciebant sine majoris benedictione ob rationem a
Magistro prolatam. Poenze Breves monachorum san-
cto Basilio vulgo ascriptz», art. 11 : Eitic ox. «"gn
eXioyíxy sig có» opOc/ov «XroU yrvíaÓm &rtuJojiac , id
est, « qui non acceperit benedictionem ad ordinem
ministerii sui, careat benedictione; » opówov, est
ordo, vocabulum Gr«eco-Barbarum. De quo vide
Joannem Meursium in Glossario Grz:co-Barbaro. Me-
meriale uomodo in monasterio conversandum sit :
« Cum
alicui ex fratribus aliquod opus facere precipit,
suscipiat junior cum magua burnilitate jubentis 1m-
perium : sit auris prompta ad audiendum, ac si di-
pedite ad faciendum; et humiliatus dicat : Benedi-
cite. Expleto opere revertens cum humilitate dicat
similiter : Benedicite. » S. Isidorus cap. 17 Regul» .
inter delinquentes commemorat, « qui ministerium
cujuslibet opetis injuhetum sine benedictiode susce-
omnus abbas aut certe alius ex senioribus -
ceant, ? refrigeria lavent, ligna concidant, aquam
faciei tradant, ?^ ad communionem intrantibus fratri-
perit, aut perfectio opere benedictionem minime
postulaverit. » Ex quibus ultimis locis patet bene-
dictionem etiam perfecto opere petitam fuisse.
h Habent. ld est, debent.
i Oculos ad abbatem. Lege, ut in Regula ms.:
Oculos habeant ad Abbatem. Sup. conversos.
j Excommunicationis penam suscipiant. Hzc non
est proprie dicta excommunicatio : quia paulo post
eam declarans jubet reum tantummodo aliquot dies
una panis quadra multari.
k Hefectionem tricatam offenderint. Id est, non
expeditam et non paratam. Nam trics», inquit No-
nius cap. 4, sunt impedimenta et implicationes ( et
intricare, impedire, morari) dictz:e quasi terice,
quod pullos: gallinaceos involvant, et impediant
capilli pedibus implicati. Unde et tricari in parvo
morari. Gloss» Isidori : Acinari, tricari, in. parvo
morari.
1 Si nonam tricaverint. lta in Reg. ms.; sed legen-
dum puto, si ad nonam tricaverint, id est, si ad no-
nam expedite et opporiune refectionem non para-
verint.
" Quandiw. Id est, donec S. Ferreolus cap. 29
Regul» : « Ut, quandiu a proposita intentione revo-
. centur, et tumorem mentis inanifesta emendatione
deponant, secundum arbitrium abbatis arduz om-
« nino subjaceant disciplinz. »
vinitus dicatur; sint pedes directi, manus vero ex- -
» Refrigeria. 1d esj Latrinas. Cap. 79 ejusdem Re-
gui : « Ipse sibi custodes excitet, cum clavem re-
quirit ; quo praesente incipiat ad ignotum refírige-
rium foras exire.
9 Ad communionem intrantibus, Vide
supra de
hac re notata capite 53, 6 7.
4081 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLIV. 4083
bus aquam manibus ipsi ministrent. * Mappas P et sa- À Dei :equalem non mereri divin:ze sapientis gratiam
bana, et facitergia vel res sordidas fratrum ipsi la- — cum k utilibus fratribus invenire.
vent illis horis in. quibus non coquent. *. Candelas
monasterii a cellarario factas quotidie ipsi incendant
et d tutent. Mox enim in hebdomadam, ut diximus,
prima die post Primam dictam intraverint, primum
opus servitii sui munditias oratorii exhibeant, et
e mattas oratorii pavimento f retendant. Quod in
totis septem diebus hebdomadx sus post maluti-
nos dictos opus primum servitii sui oratorio exhi-
beant. Cum astant vero in seplimana, sua, coqui-
pam € intrantes ad se fratres mox petant eos pro se
secum orare. |
$ IX. — Item ejusdem (cap. 25). .
h Hebdomadarii cum servitium mensarum exer-
cent, si forte ad ministrandum omnibus ! non oc-
. eurrerint, insinuent hoc ipsum suis przpositis : a
quibus ordinatus de eadem decada unus (rater in
eorum solatio adjungatur. Quotiesque hebdomadarii
jn servitio mensarui negligenter mensis deserviunt,
alia die hora refectionis levet se abbas, et cum uno
de prepositis aut duobus, si grandis fuerit congre-
gatio, ipsi faciant servitium ad omnes mensas, ut
et doceat eos quomodo faciant quod non possunt
implere : et agnoseentes omnes fratres erubescant
j incommunicatura hominum vel pari servitio
a Mappa: Mappa est linteum tergendis manibus
aptum, Gallice serviette. Aimoinus lib. 1v de Gestis
Francorum, cap. 2 : « Austregesillus quoque Bitu-
ricensis archiepiscopus sub rege Guntranno diu quo-
que in palatio commoratus mappam ei ad tergendas
rebere consueverat manus. » Meminit Martialis
ib. xit, Epigram. 29 :
Atuulerat mappam nemo, dom (orta timentur.
Mantile a metusa surripit Hermogenes.
Ubi mappa a mantili distinguitur. Nam mappa est
qua manus terguntur, quam quisque conviva affere-
bat : at mantile quod mensz sternitur; et Martialis
quidem tempore. Nam Varronis :ate mantile di-
cebatur, quo manus terguntur, ut ipse Varro docet
lib. v de Lingua Latina : Mantelium, quasi manu-
terim. À mappa mapparius, qui mappam tergendis
manibus porrigit. Acta S. Austregesilli : « Et erat
sane regi gratissimus, éique manus abluenti offere-
bat linteum, quoeas extergeret : quo factum est,
ut eum mapparium id temporis vocitarent. » Dice-
batur eiiam mapparius sive paxrmópuc, is qui map-
pam in circum mittebat signum aurigis, quo viso e
carceribus erumperent : vide Glossarium Grzco-
barbarum Joan. Meursii. Mappa vox est Punica a
Romanis usurpata, ut docct Fabius lib. 1 Instit.,
cap. 5 : « Et mappam quoque usitatum circo nomen
Poeni sibi vindicant. »
b Sabana. Vide superius annotata.
* Candelas. Hoc vocabulo utitur Athenzeus lib.
xi sub finem. De quo hzc habet Suidas : kavoAx
f«p& xaisty 9).o, id est, « candela dicta quod clarum
lumen suppeditat, dum uritur. » Sed merum putum
Latinum; a candeo deducendum. Candelz sunt lam- :
pades, ut videre est in Dialogis Zacharix pap:e, ubi
mpades passim »xavàx)ac vertit.
d Tutent. 1d est, exstinguant. Vide supra.
e Maitas. Que substernuntur monachis psallen-
tibus, de quibus infra. .
f Retendant. ld est, iterum tendant, quia abstu-
lerant eas, ut pavimentum oratorii verrerent.
8 Intrantes ad se. fratres. In Beg. ms. Hzc voca-
- bula, ad ee, desiderantor. : Sensus "est : Si qui fra-«-
C
$:X. — Ex REcuLA cuJuspAM (cap. 12).
Coqui vero per hebdomadas ! coquinent. Urb-
quaque hebdomada tres, vel amplius, si necesse
fuerit, ad coquinandum deputentur, ne impositus
sine discretione labor unde mercedem mercari de-
buit, inde murmurii fructum reportet. Ingredientes
autem pro se orari rogent omnem coetum fratrum,
orantes in oratione dicant : *» Adjutorium nostrum
in nomine Domini, qui fecit. colum et terram (Psal.
cxxin) ; et adjuva nos, Deus salutaris noster (Psal.
LXx vui). Exeuntes vero lavent omnium fratrum pedes,
et omnia va:a qu: ad necessarium usum habuerunt
lavata ? prepositis reprzesentent : similiter ? pro se
orari rogent, et hunc versum in oratione dicant : P Quo-
niam iu, Domine, adjuvisti me, et consolatus es me
(Psal. .xxxmi). Propter singulas negligentias tam co-
qui quam cellararii xxv palmarum percussionibus quo-
tidianis diebus emendentur : ne minimas parvi pen-
dentes culpas, in majoribus procliviores reperiantur.
6 XI. — Ex REcULA saNcTI Cuesanm Episcopi(cap. 12).
q Qui coquunt, 7 singuli illis meri pro labore ad-
dantur. In omni ministerio corporali tam in coquina,
vel quidquid quotidianus exigit usus , vicibus sibi,
excepto Patre, * vel pr:posito, succedere debent.
tres in coquinam ad hebdomadarios intrent, mox
hebdomadarii petant ab eis, ut secum pro se orent.
h Hebdomadarii. Hxc habentur in . ms. Ma-
gistri cod. Corb. in fine ejusdem capitis 23.
i Non occurrerint. ld est, non potuerint occur-
rere. In Reg. ms. legitur, non occurrunt.
j Incommunicatura. Id est, in. communi natura.
k Utilibus. IJ est, bonis, piis. S. Benedictus cap.
7: Dicat semper utilis frater. lta enim legendum
ibi animadversum est.
1 Coquinent. Id est, coquant.
m Adjutorium nostrum. Hac in re noa convenit
eum S. Benedicto. .
. 2 Prepositis. Qui tamen , eadem vasa cellerario
consignent. .
9 Pro se orari rogent. Completa hebdomada.
P Quoniam tu, Dómine, adjuvisti me. Videntur
hxc verba ex Reg. ms. S. Benedicti desid^rari, Be-
nedictus es, Domine Deus, istis preponenda.
q Qui coquunt. H:ec videre est in. Regula S. Ce-
sarii excnsa, qu:x est sanctimonialium eodem capite
12, uhi legitur, coquent.
* Singuli illis meri. Ita in cod. Vind. In Regula
D excusa habetur : Singule illis merito pro labore ad-
dantur ; sed locus corruptus, nullumque sensum ef-
ficit. Itaque ex hoc Concordiz codice restituendus.
Sensus ergo est, ut qui, vel qua coquunt singulos
meros ad levandum laborem accipiant, nempe an-
tequam se operi coquine accingant. Merus autem
hoc loco substantivum est mascul. gen., estque
: vasculum vini, sive cyathus, sive sevphus. Magister
in Regula, cap. 27 : « Mox cum sederint ad mensas
fratres singulos meros accip;ant. Quos meros acei-
pientes singuli porrigunt abbati. » Ei paulo post :
« [n suos meros quisque frater de suo pne ternas
sibi et non amplius buccellas intingant. » Et postea:
« Post ergo primos meros zsiivo tempore ad refe-
ctionem tam sexi: quam nonz, caldelli omnibus
quaterni sufficiant. »
's Vel preposito. Particula, vel, sumitur hoc loco"
copulative, non disjunctive.
I 2 | - &. BENEDICTI ABBATIS ANANENMS.
CAPUT XLY.
ÁÀ, DE INFIRMIS FRATRIBUS.
$ I. — Ex RgcuLa saNcTI. BENEDICTI.
Infrnidim eurs ante ommia ei süper omnia
adhiberidd est : ut sieut revera Christo, its eis ser-
viatur, quia ipse dixit: Infirmus fui, et vieitastis
me. Et : quod fecistis uni & de his. minimis, mihi fe-
eistis (Math. xxv). Sed et ipsi inflrni censlderent
jn honorem Del sibi serviri ; et non b superfluitate
|: & De his minimis. Ita apud. Smaragdum. In cod.
S. Germ. cum S. Dunstano, et vulgo editis. De iis
frinimis mels. In texta. evangelico : Uni de iis fra-
tribus meis minimis.
' b Superfluitute sua. Petendo irrationabilia.
-. € F'ratres suos servientes sibl. Si monachi sanis
fratribus serviant, zquum est etiam ul :egrotis ;
ei si mazime eharitas et merces acquiritur ab iis
A sua coniristent * fratres suos servientes sibl. Qai
tamen patientet portandi sunt, quia de talibus co-
piosior merces acquiritur. Ergo cura maxima sit
abbati, ne aliquam negligentiam patiantur. Qui-
bus fratribus inflrmis 4 sit cella * super se depu-
tata, et f servitor $ timens Deum, et diligens ac
sollicitus. ^ Balnearum usus infirmis, quoties ex-
pedit, offeratur : 1 sanis autem, et maxime juveni-
4 Capitul. Lud. imp., tit. 44 : « Ut abbatibeg lieeat
habere cellas in quibus aut monachi sint aut. cano-
nici. » Et abbas provideat ne minus de monachis
ibi habitare permitlat, quam sex. » Hec voesbniom
Graeci Patres. usurparunt, seactus Basilius, Palla-
dius, Dorotheus et alii, apud quos legitur : xé2^x et
xt)3ào. Meminit Moschopolus in schedis KzAXiov
xotyoe , rapa Artarots Oeuariovy, Id est, « communher,
qui sanis serviunt, quanta mercede cumulabunlur p apud Atticos domuncula. »,
il, qui :grotos fovent. Quanta sollicitudine et cura
suam operam circa infirmos fratres contulerit S.
Dosithens, ejus Acta testantur. Qui toto quiaquen-
nio, quo in monasterio vixit, infirmis in nosoco-
mio ministravit. Singulos quosque humili suo obse-
quio refocillabat, lectos concinne et commode ster-
nebat, omnia munde pureque agebat. Si casu aliquid
ex negligentia omisisset, au& subiratus verbum ali-
qued protulisset, sfatim dimissis omnibus cellulam
ingressus im laetymas ertmpebat.
4 Sit celía. Idem instituit S. Eugendus abbas, ut
in ejus Actis apud Surium habetur : « Verum
etiam propter laborem intirmitatis, donec sanitas
suppeteret, prestitit sequestratim reficere vel ma-
nere. » Cella hoc loco est. eubiculum. Est et cella
locus i qvo mecessaria reponuntur. Varro lib. iv
de Lingga Latina : « Ubi eonditum esse volebant, a
celando cellam appellabant. » Locus in templo, ubi
sedes Dei erat. Lem Varro eodem libro : « Ei ideo
nh sdibes saeris ante cellam, ubi sedes Dei sunt,
Grxci dicunt «pójouov. » EL lib. v : « Hinc etiam
amplius dicet eloqui et. reloqui in fanis Sabinis, e
cella Dei qui loquuntur. » Nomen postea ad elau-
Ssira monaehorum Wanslatum significat angastum
monaechi cubiculum, &( sape occurrit in hoc libro,
et apud Cassianum, Dorotheum, Palladium, Mo-
Schum et exteros, qui de re ascelica scripserunt,
Diminutivum cellala. Unde et celluluni monachi a
S. Sidonio Apoelligare appellati sunt lib. 1x, epist. 3,
uhi celebre monasterium Lerinesuse nominat. « Se-
natum Lerinensium eellulanorum. » Sumitur etiam
cella pro monasterio. S. Gregorius lib. 1, epist. 54.
« Festivitatibus sanetorum desiderabiliter insisten-
tes priesentis preceptionis nostr» paginam ad ex-
perientiam tuam necesse duximus dirigendam, indi-
cantes ei oratorium beate Marie, quod nuper in
cella fratrum zdi&eatum est, ubi Marinianus abbas
priesse cognoscitur. » ldem lib. vi, epist. 10 : « Si
ergo qui vos ex ordige sequilur talis est ut circa
celle ordinationem fratrumque custodiam, ete. »
Hinc capiendus locus lib. 11 Dial., cap. 25: « Cui
ille respondit : Quid est quod loqueris soror ? Ma-
nere exira cellam amullatenus possum. » Cella enim
ibi sumitur pro monasterio, alioqui falsum dixisset
S. Benedictus ; gam poterat in oratorio pernoctare,
aut in dormitorio fratrum jacere. Sumitur etiam
pro parvo monasterio, quod subest alicui majori mo-
nasterio, et vulgo dicitur priorats seu prxpositura.
Lupus abbas Ferrariensis epist. 14: « Cellam S.
Judoci, quam Magnus Carolus Alcuino, etc. » Addit.
* Super se. lia codices S. Germ. S. Faronis et
Victorini et Vind. cum Kerone, Smaragdo et. edi-
tione Coloniensi. Sanctus vero Dunstands et val-
at: editiones legunt : Per se. Unus Turrecremata :
esuper. Sed sive per se, sive super se legatur, nibil
aliud est quam seorsum et. separatim : ita ut noa
jaceant :groti in communi fratram cella, quam dor-
mitorium appellant, sed in altera.
f Etsertbitor. Per servitorem fntelligit afiquem
monachum qui :egrotis serviat. Nam supra dit :
« Et non superffuitate. Sua. contristent fratres suos
servientes sibi, » et iü flne capitis : « Cura autem
maxima sit abbati , ne a cellerariis et servitoribus
negligantur infirmi : quia ad ipsum respicit, quidquid
a discipulis delinquitur. » Nam passim in Regula
monachi discipuli appellantut, cap. 8. « Merhor sit
semper abbas, «quia doetrins* sm» et &iscipulorum
ebedientie vtrarumque reram in tremendo jedició
C Dei facienda erià discussio. » Et pauto post : « Et
espaeibus discipulis mandeta Domi verbis pro-
ponat. »
€ Timens Deum. Idera statuit S. Czesarius im Ke-
gula sanctimon. eap. 30 : « /Egrotantium cura, sive
gliqua imbecillitate laborantium uni satis fideli et
com punct:ze debet injungi, qu:ze de cellario petat quod-
cunque opus esse prospexerit : et talis eligi debet,
qua et monasterialem rigorem custodiat, et infirmis
cum pietate deservial. »
b Baeinearum wsus. Additio * Capitul. Lud. imp.,
tit. 7: « Balaearum usus in arbitrio Prioris coasi-
$lat. » Intelligitar autem de balneis tam artifieiosis
quam naturalibus, tas de publicis quam domesticis,
qui quidem ad sanitatem conducamt, non ad volu-
ptatem.
i Sanis autem , etc. , tardius concedatur. V Tardius,
id est, rarius. Hanc enims balnearum voluptatem,
tanquam Veneris irritameatum, carnis titiationem
aique enervatienem sancti Patres abhorruerupt. S.
Hieronymus in epistola ad Rusticum : « Balnearem
fomenta non quzrat qui calorem eorporis jejuniorum
cupit frigore exstinguere. » Sanctus Athanasius libr.
de Virginitate; balnearum usum virgini interdicit, dum
sana erit. Eumdem prohibet S. Florentinz sorori S.
Leander lib. de Institutione Virginum, eap. 19 : « Bal-
neo non pro studio vel nitore utaris €orperis, sed
tantum pro remedio salutis. Utere, inquam , lavacro
quando poscit infirmitas, non quando sueserit volun-
tas. Quod enim necesse non est, si egeris , peccabis.
Scriptum est enim : Etcarnis.curam ne feceritis in de-
sideriia Cura carnis veniens ex eoncupiscontig habe-
-
e CONCORDIA: RECULAROM. — CAP. XL. | tout
bus tárdius comeedatur, * Sed et carnium eous b in- A tium et comedere quod desiderat, nisi s misto
"firmis omnino debilibus pro feparatione conceda-
tur; at tib meliorati fuerint * a carnibiis more so-
lito ommes abstineant. Curam autem missitam ha-
beat abbas, 4 ne a celisrariis aut servitoribus negli-
gantur infirmi : quia ad. ipsum respicit. quidquida.
discipulis delinquitur.
& Il. — Es Recota tancTI Pacnoum (cap. 40).
e Quod si obtenditur infirmitas, ! prepositus
' domus perget ad ministros xgrotantium , et ab eis
quz necessaria sunt accipiet. .
8 Ilf. — Item ejusdem (cap. M) *.
Si de ipsis ministris aliquis languerit, noh habebit
licentiam introeandi in coquinam vel cellarium, et
sibi aliquid auferendi; sed cxeteri miristri id quod
qui huie rei pr:»positus est ducatur ad vescendum.
Non ei licebit de his quz acceperit in Joco :grotzh-
tium i ferre ad cellam suam, nec pemum quidem.
$ V. — Item ejusdem (cap. 46).
Si aliquis eorum qui peregre mittantur, in iti-
rere ! vel in navi zgrotaverit, et habuerit necessi-
tatetn sive desiderium comedendi ** liquamett de pis-
eibtts, vel aliarum rerum qui Ín morastetto * eo-
triedere consueverunt, non manducabit eum fratribus
€xteris, sed separatim el dabitur a ministris ad
omnem abundantiam, ne in ullo languidus contri-
stetar.
$ VI. — Item ejusdem (cap. 41).
^ Agrotantem absque concessione Majoris nullus
"el necessarium viderint , dabunt. Nec permittatur B audeat visitare : nec propinquus quidem atque ger-
' coquere sibi quod desideraverit; sed prepositi do-
"morum quz necessaria viderint et àb aliis ministris
, accipient.
E IV. — Item ejusdem (cap. &2).
' b Nee poterit langeidue ingredi i eellam vescen-
fur in vitlo: non ea, qu: saluti recuperandze convenit.
' Quamobrert non te illiciat lavare scpitis earnis volu-
ptas, sed infirmitatis imperet necessitas : caret omni
culpa, si quod necesse est egeris. » S. Theodericus ab-
bas monasterii S. Huberti, nunquam balneis uti voluit,
vel sgrotüs : dicebat enim illam carnem non 'indi-
gere lavatione, quis putredo et vermibus eibus paulo
post debebat esse, 8. Epiphanius episcopus Tici-
. nensis, balneis non utebatur : « Ne nitorem anime
ét interioris hominis fortitudinem balneà magis sor-
dibes amica eonfringerent, » inquit 9. Ennodius
-episcopus Ticinensis in ejus Vita. S. Georgius mo-
nachus Bethlehemiticus , martyr in Hispania sub C
persecutione Arabica. « À die qua monasterium pe-
liit, et cohortibus monachorem ascitus est, usque
'&d corenam martyrii sui (ut ipse nobis seeretius
remlin nec lotus aqua, nec balneis usus est, » in-
quit, S. Eulogius libr. n, cap. 10.
..8 Sed et curnium eeus. Idem statuit S. Cresarius in
Recapitulatione, cap. (7 : « Pulli vero pro infirmis
"prebeantur, nam in congregatione nunquam mini-
strentur. Carmes vero a nulla unquam penitus in
cibo sumantur : si forte aliqua in desperata infirmi-
tate fuerit, jubente providente ab'atissa accipiat. )
b fnfirmis omnino debilibus. Codex S. Faronis,
"Vind. Smaragdus, S. Dunstanus, Turrecremata,
editio Coloniensis legunt : [nfirmis omnino debilibus-
que; editio Colinzi : Infirmis omninoque debilibus.
ptima lectio : nam eap. 39 ait: Preter omnino de-
biles e1 e grotos.
€ À carnibus mare solito omnes abstineant. Tam
quadrupedum qeam volatilium, quia idem prohibet
sanis qnod indulsil zgrotis, nempe esum carmium,
nec solum quadrupedum, sed eliam volatilium, quas
Bunquam prohibuit xgrotis; quia hoc absurdum
prorsus fuisset.
4 Ne a eellarariis e& servitoribus, eic. S. Ces.
€. 40 Reg. sanetimonialium : « Celleraria vero et [a
qux inürreie servitura est, super omnem sollicitudi-
Des cera illis et diligeatia ipürmarum coram Deo
et d ejus denuntietur. à
. * (ued si obtenditur, etc. Habetur art. 18 Reg.
sancti Pachomii.
! Prepositus domus, In. qua residet ile frater
segrotus : nam, ut sepius dictum est, monachi S.
Pachomii in plures domos, seu ordines, divisi erant
sub singulis prz»positis.
'"5 Aet. 19. Reguli edito, -
hb Nec poterit languidus. Habetur in Regula S. Pa-
chomii, art. 20.
manws sine imperio prepositi domus ministrandi
habebant potestatem. E
$ VII. — Item ejusdew (cap. 129).
? Qui est infirmus 4 in funere, * habebit mini-
girum ut eum sustentet. Et omnino ad quemcunque
i Cellam vescentium. Id est, commune refeetorium
fratrum.
| Ferre ad cellam. Juxta id quod in eadem Reg-
cautum est, art. 45 : Nullus in cella sue reponat ali-
quid ad vescendum, absque his que & dispensatore ae-
eeperi-.
k Si aliquis eorum. Reperire est ia Regula S. Pa-
chomii capite 25.
1 Vel in navi. Ita im eod. Vind. Male in Regula
excusa legitur, vel in via ; nam antea dixit, in itinere:
ac proinde seperfiuum subjungere , el in via. Quod
autem nostr: Coneordiz lectio recta sit, patet ex ea-
dem Regula, in qua fit mentio navis et navigationis,
-ut art. 49 : Si quis ambulaverit in vía, vel navigave-
rit ; avt. 66 : In navibus similis disciplina est : Nemo
a terra solvat navigii. funiculum absque jussione Pa-
tris. 1n interiore parte navis, ceteris fratribus super
transtra et tabulata quiescentibus, nullus dormiat ; et
paulo post : Vasa infirmiora cum eis non navigabunt.
Aecedit quod S. Paehomii monasterium situm erat in
insula Nili Tabenna, in Thebaide, ut dictum est.
m Liquamen de piscibus. De hac re infra. .
» Comedere consueverunt. Lege, ut in Regula B.
Pachomii : Comedere mom consueverunt. Non enim
Pachomiani ili monachi eomedebapnt liqnamen, et
multa alia quie deliciosa erant. Unde art. 52 dicitur :
Nec vescentur, nisi iis que edere in monasterio con-
sueverunt. Soli autem :segroti edere liquamen el
vinum bibere permittebapiur, ut videre est cap. 22
ejusdem reguke : Vinum et liquamen absque loco
egrotantium nullus attingat. .
o /Kgrotantem. Invenitur in Regula 5$. Pachomii,
art. 24. Optima sane institutio. Nam in cella in(ir-
morum, dum :groterum recreatio przlexilur, usu
venire solet mulia otiosa et scurrilia verba insulse
effatiri. u
P Qui infrmus est, etc. Hic. articulus non exsíat
in Reg. exc. S. Pachomii. 00.
« I» funere. Lege : In itinere, w& sequentia saüe
indicant.
r Habebis ministrum. Optima institutio, ut fratri
laboranti in ipto itinere non desint solatia. Hinc ea-
pienda suni Hla verba regule 5. Pachomii art. 25:
« Et dabitur ei a mipistris ad omnem abundantiam ;
wt in nallo frate? languidus coniristetur. » Ibi enim
agitur de zgrotantibus in iliuere : ita ut ministri
hoe loco sint illi hebdospadarii, qni egrolautibus jn
itinere servire debeant, juxta hune posto Concordiee
textum. :
1087
dariis qui :egrotantibus serviant, si forte, in itinere
. vel agro languor obrepserit. -
$ VIII. — Ex Recura saxcri Fnucrvosi (cap. 10) s.
. AEgroti omni miseratione et compassione fovendi
sunt; eorum languores congruo revelandi sunt mi-
nisterio. Tales tamen sunt eis ministri deligendi, qui
et pulmenta strenue przparent, et devoto eis mini-
sterio obsecupdent, et de his quz illis residua sunt,
neque fraudem faciant, neque occulte comestione
. $e illicita polluant.
& IX. — Ex Recura saucrI Basitit (cap. 57).
Interrog. ^ Quali affectu. debemus ^ infirmis fra-
tribus ministrare? — Resp. Sicut ipsi Domino offe-
rentes obsequium, qui dixit : d Quia cum fecistis uni
ez minimis istis. fratribus meis, mihi fecistis (Matth.
xxv). Expedit autem ad conservandum hujusmodi
affectum in obsequiis, ut et hiqui obsequia a nobis
suscipiunt, tales sint * quibus merito deferri obse-
quium debeat. Et ideo oportet eos qui priesunt cu-
ram gerere, et ne hi quibus ministratur tales sint
qui carni indulgeant et ventri, sed potius in amore
Dei et Christi ejus probabiles inveniantur, et per pa-
tientiam suam ac vite meritum fratrum mereantur
obsequia, ut habeantur ad gloriam Christi, et op-
probrium diaboli, sicut et sanctus Job.
6 X. — Ex eadem Regula (cap. 51).
Interrog. Cum quali humilitate. debet -quis susci-
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
locum missi fuerint fratres, habebunt de hebioma- A
1088
$ XI. — Ex REGULA SANCTI le1bORI (cap. 92).
f Cura infirmorum sano sanctzque conversationis
viro committenda est, qui pro eis sollicitudinem
ferre possit, magnaque cum industria presto faciat
quidquid imbecillitas expostulat. Ipse autem: sic
egrotis deserviat, 5$ ut de sumptibus eorum vesci
non pr:sumat. AEgrotis delicatiora prebenda sunt
alimenta, quousque ad incolumitatem perveniant ;
postquam autem salutem receperint, ad usum pristi-
num revertantur. Infirmi pro quo delicatius alun-
tur, fortiores inde nequaquam scandalizentur. Qai
enim sani sunt infirmos tolerare debent : qui autem
infirmi sunt sanos et laborantes anteponendos sibi
non dubitent. Nullam oportet vel veram corporis
infirmitatem tacere, vel falsam prztendere; sed qui
B possunt gratias:Deo agant, et operentur : qui vero
t
non possunt, manifestent suos languores ei levius
humaniusque tractentur. Sub pratextu infirmitatis
nihil peculiare habendum ; ne lateat libido cupidi-
tatis sub languoris specie. Lavacra nulli monacho
adeunda studio lavandi corporis, nisi tantummodo
b pro necessitate languoris. Ne differendum esi pro-
pter medelam, si expedit; ! nec murmurandum est :
quia non fil pro appetitu voluptatis, sed pro remedio
tantum salutis.
$ XII. — Ex RecuLA eaNcz1 ÁucusrixI (cap. 15).
j Qui infirmi sunt X ex pristina consuetudine, si
aliter tractantur in victu, non debet aliis molestam
esse, nec injustum videri, quos facit ! alia consue-
tudo fortiores. Nec illos feliciores putent, quia su-
pere a fratribus obsequium? — Resp. Sicut servus 1€ munt quod non sumunt ipsi; sed sibi potius gratu-
domino, et sicut ostendit Petrus apostolus cum ei
Dominus ministraret. In quo simul etiam pericu-
lum eorum ostendit, qui nolunt recipere obsequia
fratrum.
& [n cod. Crass. eod. cap. MN
' b Quali affectu. Exstat apud S. Basilium interrog.
160 Regul. Brev., et apud Rufinum, cap. 50.
€ Infirmis. lta apud Rufinum; non exstat in textu
"Graco.
4 Quia cum. Ita apud Rufinum et Smaragdum ; at
in textu Evangelii : Quandiu. In textu Graco ig' ózov,
id e.t, quandiu. S. Benedictus habet : (juod.
* Quibus merito deferri obsequium debeat. Ita apud
Rufinum et Smaragdum. Quz tamen verba deside-
rari videntur in textu Greco.
f Cura infirmorum. Reperitur in Regula S. Isidori
excusa, cap. 21.
& Ut de sumptibus eorum. Ita docet S. Fructuosus
cap. 10 : « Et de his qu: illis residua sunt neque
fraudem faciant; neque:oeculte se illicita comestione
polluant; » recie. Cavendum est enim infirmorum
ministris, ne dum :grotis simul etiam gule illece-
bris serviant; et dum circa alieni corporis sanita-
tem occupantur, anim: sus salutem negligant.
Quibus S. Dositheum imitandum propono, qu: cum
infirmis serviret, lautiores cibos eorum ne primo-
ribus quidem labris degustabat, sed viles tantum re-
liquias, ut piscicuorum capita, jocinora, et insipida
uxdam exsta comedebat, quemadmodum in ejus
etis narrat sanctus Dorotheus.
à Pro necessitate languoris. 1n Reg. S. Isidori ex-
: eusa legitur : Propter necessitatem. languoris; ad-
: diturque, et wocturnam pollutionem : qux. ultima
vea hic desiderantur, omissa forsan ex indu-
lentur, quia valent, quod non valent illi.
8 XIII. — Item ejusdem (cap. 16).
m Sane quemadmodum :egrotantes necesse habent
2 minus accipere, ne graventur, ita ? exposita zegri-
1 Nec murmurandum. In Regula S. Isidori excusa
additur : Si fiat. .
j Qui infirmi. Hxc videre est in Regula S. Augu.
stini, eodem cap. 14, et in cpist. 109.
k Kx pristina consuetudine. Delicatius vivendi.
1 Alia. consuetudo. Duriter et parce vivendi. Apud
Smaragdum legitur : Aliqua.
m Sane quemadmodum, etc. Hzc habentur in
Reg. S. Augustini excusa eodem cap: 16.
2» Minus accipere. Supp., Cibi. ld docent omnes
medici. Quod tamen pensandum est juxta morbi
intensionem et remissionem et vires :egroti. Cum
. D,morbus in suo vigore consuterit, tenuissina dila,
seu victu ntendum est, ut docet Hippocrates libr.
1 aphorismo 8. In morbis etiam peracutis, quz cito
veniunt ad suum statum, celerrimeque suam absol-
vunt historiam, quam tenuissima dizta utendum
est, ut docet Hippocrates ejusdem "libr. aphor. 7.
Hinc capienda sunt hzc verba Cornelii'Celsi libr. i,
cap. 16 : « Initia morborum primum famem sitim-
que desiderant. » Nam in diuturniorivus morbis, si
sub eorum initium quam tenuissima dizta przscribi-
tur cum ad suum vigorem eífloruerint, ubi quam
tenuissimo victu utendum est, vires aegroto ad sa-
nitatem recuperandam non suppetent, juxta Hippo-
cratem libr. t aphor. 10: Qua inre consilio peritisst-
mi medici stare debet wgrotus. « Neque ulla res
magi '
.* Kaposita. ld est, deposita. De quo vocabulo infra.
1089
CONCORDIA REGULARUM, — CAP. XLY.
1090
tudine «sic tractandi sunt, ut citius recréentur,etiam A pedit, su:& cupiditati k non obaudiat. Aliquando
hi qui de humillima sxculi paupertate venerunt :-
tanquam hoc illis contulerit recentior zegritudo, quod
divitibus anterior consuetudo. :
$ XIV. — Idem ipsius (cap. 17). .
b Sed cum vires pristinas reparaverint, redeant
ad feliciorem consuetudinem suam, qux famulos
Dei tanto amplius decet, quanto minus indigent :
« ne cibi eos teneat voluptas 4 jam vegetos, quos
necessitas levaverat infirmos. * llli se zstiment
ditiores, qui-in buperanda parcitate fuerint fortio-
res. Melius est enim minus egere f quam plus
agere. - '
$ XV. — Item ejusdem (cap. 29).
€ Lavacrum 5 etiam corporum, i cujus infirmi-
enim ,: etiam si noceat, prodesse creditur quod
delectat. Denique si latens est dolor in' corpore, fa-
mulo Dei dicenti quod sibi doleat, sine dubitatione
credatur. Sed'tamen utrum. sanando illi dolori
quod delectat expediat, si non est certum, medicus.
consulatur. ' '
$ XVI. — Item ejusdem (cap. 50).
. 1 Neque eznt ad balneas, sive quocunque necesse
ire fuerit, » minus quam duo vel tres. '" Nec ille
qui babeat aliquo eundi necessitatem, cum quibus
ipse voluerit, sed cum quibus przpositus jusserit,
ire debebit.
8 XVII. — Item ejusdem (cap. 51).
- * J£grotàntium cura, sive post :egritudinem refi-
tatis necessitas cogit, minime denegetur; sed fiat B ciendorum, sive aliqua imbecillitate P etiam sine
sine murmurio i de consilio medicinz : ita ut etiam
si nolit, jubente preposito faciat quod faciendum
est pro salute. Si autem ips? velit, et forte non ex-
magis adjuvat laborantem quam tempestiva absti-
nentia, » inquit Celsus eodem capite. Et :xgrotus
sanitatis recuperand:e studiosus non debet animo
suo obsequi : « Cui vehementer nocet, quoties in
ejusquod assumitur, vel tempore, vel modo, vel ge-
nere peccatur, » inquit Celsus capite citato.
* Sic tractandi sunt, etc. Si modo lente et. pede-
tentim recreantur, maxime si ex morbo diuturno
corpus extenuatum sit, juxta illud Cornelii Celsi
libr. 1, cap. 3: « Neque vero ex multa fame nimia
satietas, neque ex nimia satietate fames idonea
est. » Ex doctrina Hippocratis libr. n, aphor. 7 :
T& iv mo))Q ypówo )entvvoutvyx gopaza ve0po; ima-
vazpíotv Qs, id est, « longo tempore extenuata cor-
poralente reficere oportet. » Quo enim diutius va-
cavit pars nutrition dicata a suo olficio, eo dilfici-
lius ad illud redit. Qui vero brevi extenuata sunt,
celeriter refici poterunt, ut docet idem eudem aphori-
Simo, servata tamen moderatione debita. Nam subita-
ria cibi satietas admodum periculosa est ab inedia.
b Sed cum vires pristinas, etc. Hxc reperiuntur
in epist. S. Augustini 109, eL in Regula excusa, eo-
dem cap. 17.
e Ne cibi eos teneat voluptas. Ita in cod. Corb. et
in Reg. excusa. Smaragdus legit : Nec eos ibi teneat
voluptas. |n epist., nec eas ibi teneat voluptas.
Sed prior lectio potior est, quam etiam agnoscit co-
dex Vind.
4 Jam vegetos. Ita in cod. Corb. In epistola, jam
vegetas. In Regula excusa et apud Smaragdum legitur,
jam vegetatos. Rectius. . :
NL Illi se existiment.-lta in cod. Corb. recte; nam
jn epist. ad sanctimoniales legitur, ille. Smaragdus
legit, illos estiment. In Regula excusa illos existimet,
Don ita recte.
.. f. Quam plus agere. Lege, quam plus habere. lta
In cod. Vind, et Corb. In Regula excusa, in epistola,
et apud Smaragdum. .
8 Lavacrum. Habetur in Regula edita S. Augustini
cap. 91. Apud Sinaragdum legitur, lavacruminfirmis.
à Etiam corporum. Ha.in cod. ms. Corb. et in
epistola D. Aug. in. Regula excusa, etiam corpori.
i Cujus infirmitatis necessitas. lta. in mss. Vind.
et Corb. Ita etiam in epistola. In qua "tamen post
10 cujus legitur, autem: quia ibi incipit nova perio-
dus ob quidam verba, quie «ó cujus przcedant,
quie neque hic, nequein Regula S. Augustini exstant.
lo-Regula excusa legitur, cun infirmitatis, etc. Recte.
Apud Smaragdum, si necessitas.
| De consilio medicine. Ita in cod. Corb. et in Reg.
excusa; sedin epistola habetur, De consilio medici.
k Non obaudiat. In epistola et in Regula edita et
C
febribus laborantium, uni alicui debet injungi . ut
ipse 4 de cellarario petat quod cuique opus esse per-
spexerit. mE
apud Smaragdum legitur, non obediatur. In ms. cod.
Corb. non obediat.
! Neque. H:ec habentur eodem cap. 50 Regul
excusm ubi legitur, nec, quemadmodum et in epi-
stola. )
m Minus quam duo vel tres. lta in Reg. ms. et ex-
cusa. In epistola vero, minus quam tres. Nolanda
antiqua institutio, ut nunquam monachus sine socio
foras progrediatur. Regula cujusdam Patris, quee
S. Augustini nomine circumfertur cap. 5 : « Si opus
fuerit zJ aliquam necessitatem mitti, duo eant. » S.
lsidorus cap. 25 Regulz:: « Sed dum pro necessitate
aliqua nronasterii diriguntur, duo fratres spiritales
ac probatissimi eliguntur. » Additio 1 Ludovici imp.
tit. 45 : « Ut soli et sine alio fratre in via non di-
rigantur. » S. Pachomius in Regula cap. 21 : « Si
fuerit nuntiatum quod de propinquis quis zgrotet,
janitor primus nuntiabit Patri monasterii, et 'ille
acc.tum interrogabit prepositum domus. Videbunt
virum, cujus fides et disciplina probata sit, et mit-
tent cum eo, ut visitent :egrotantem. » Recta insti-
tutio, ut custodiatur qui forte levis esset a sapiente.
Quamobrem S. Isidorusloco citato non vult juniores
fratres et recens conversos foras progredi : ne forle
cilius non satis alte defixa avolet devotio. « Ne
infirma :elas, inquit, carnis desiderio polluatur,
aut rudis conversatio ad seculi desiderium rever-
tatur. »
n Nec ille qui habet, etc. Praeclara sane institutio
et tanto Patre digna, qua occurritur peculiari inter
monachos familiaritati, qua nihil pejus vita unquam
monastica tulit. Sed de hac re infra.
^ /Egrotantium cura, etc. Habetur in Regula ex-
cusa S. Augustini, cap. 35.
P Etiam sine febribus. Recta lectio. Nam sensus
est, ut xgrotantium cura, sive eorum qui post zgri-
tudinem reficiendi sunt, sive eorum qui aliqua im-
becillitate seu morbo laborant, etsi nullo febris ar-
dore decoquantur, alicui detur. Et hzc lectio habe-
tur in cod. Vind. etsi a correctore appareat scriptum,
sive, eum anlea esset, sine. Àt in Regula excusa
legitur, sive aliqua imbecillitate," sive etiam — fe-
bribus laborantium. ln epistola. vero : sive aliqua
imbecillitate etiam; sive febribus laborantium. Sed
uterque locus corruptus est, et ex nostris codi-
cibus niss. castigandus. Nam cuin febris sit imbe-
cillitas, quorsum repetitur, sive etiam febribus la-
borantium ? '
4 De cellarario. Lege de cellario. Ita in mss. cod.
Corb. et Vind., in Regula excusa, in epistola, atque
etiam Regula S. C:»sarii excusa capite 90, et hoc ca-
pite Concordis citata
405€ :
&. BENEBICTI ABBATIS ANIANENSIS — .
1092
& XVIII. -— Ex Receta eancti AcngLIANI (cap. 52). A abbati jestam visum fuerit, etiam cellariolum suum
5 infirmis vero ita obtemperandum est, ut si sah- -
cto abbati justum visum fuerit, etiam cellariolum
suum in communi, et eoquiham sequestratam ha-
beant, et cura illis «el etadium impendatur, donee
convalescant.
8$ XIX. — Ex RecurA TangNATENSI (cap, 81).
Infirmantibus quoque, vel aliqua » inzqualitate
laborantibus satis fidelis et strenua debet persona
prepoai, qux et segrotis oum pietate serviat, t et.
monasterialem disciplinam regulariter custodiat, et
quz eonveniaht infirmis, ratienabiliter expendat.
$ XX. — Ex RecurA saNcT! Cuesanm EPISCOPI
(cap. 28,
3 Quia solet fieri, ut cella monasterii non semper
vinum banum habeat, ad sancti abbatis curam per-
tinet, ut tale vinum provideat, unde aut in(irmi, aut
iji qui sun, delicatius nugriti, palpentur, — —
^. S$XXI. — Item ejusdem (cap. 29).
e Lavacra etiam, ! cujus infirmitas exposcit, mi-
nime denegentur. Sed flat sine murmuratione de
consilio 5 medicinz. Ita ut etiam sive lavari nolit
ille, qui infirmus est, jubente seniore fiat, quod opus
fuerit pro salute. Si autem nulla infirmitate compel-
litur cupiditati sux: non pr:ebeatur assensus,
$ XXII. — Item es eadem Regula (cap. 30).
JEgrotantium cura, sive aliqua imbecillitate la-
berantium, uni satis fldeli et compuncto debet in-
jungi, qui de cellario petat quodcunque opus per-
spexerlt. Et (alis eligi debeat qui monasterialem
rigorem custodiat, et infirmis cum pietate deserviat.
Et si hoc necessitas infirmorum exegerit, et Patri
monasterii justum visum fuerit, etiam eellariolum et
uinarn suam infirmi in commune habeant.
f XXlil. — Ex Recuna saxCH AURELIANI EPISCOPÍ
cap. 31),
Inürmis vero ita obtemperandum est, ut si sancto
2 Infirmis tero, etc. Hxc sumpta videntur ex Re-
gula S. Cesarii, cap. 50: « Et si hoe. Inflrmarum
necessitas exegerit, et Matri monasterit justam vi-
sum fuerit, et cellariolum et coquinam suam infirthze
communem habeant. 1 Recta institutio , ne cohven-
tus :egrotatitium multitudine turbetur, et ipsi xgro-
tànles negligentius habeantur.
: Inequalitate. ld. est, morbo, ut toties dietum
est.
€ Et mohfasterialem disciplinam. quia in cura
egrotorum multe sunt occasiones disciplinam ftegu-
larém prxevaricandi. Idem statuit S. C:esarius capite
citato, cum de infirmis agit : « Et tilis eligi debet,
qua& et monasterialem rigorem custodiat, el infirmis
cum pletate deserviàát. »
: 4 [n Regula excusa, eodem capite.
* Lavacra etiai. Exstant. in. Regula S. C:esarii
&odem cap. 29, sumpta quidem ex Regula S. Au-
gustinl, cap. 51. Juxta hanc constitutionem S. Ra-
egundis qux? S. C:esatii Regule serviebat, ftnda-
trix coenobii sancte Crucis in urbe Pictavensi bal-
Heüm in eodem monasterio construi Jussit ad usum
&anctimonialium, ut notum est ex S. Gregorio Ta-
Fonensi, lib. x Hist., cap. 16.
f Cujus infirmitas exposcit. Ita in reg. exeusa,
alias, cum infirmitas.
€ Medicine. lta tu Regula excusa. Alias, medici.
X. [nfirmi quolibet motbo. Hzc non reperiuntur in
in commune, et coquinam sequestratam babeant. Et
curs illis vel studium impendatur, donec convale-
scant.
$XXIV. —— Ex Racuza sauer FaucrUGS (cap. 7).
à Infirmi quolibet morbo defessi * in una jaceant
demo, et unus qui aptus est deligatur; ei tanto mi-
nisterio foveantur, ut nec propinquorum aGectus, -
mee urbium delicias requirant, sed quod necesse
habuerint, cellararius et prepositus prevideant.
j jpsi vere infirmi tanta sellicitudine admoneantur,
ut de ore eorum nec quantuluscunque vel levis ser-
mo murmuralionis procedat; sed in sua infirmitate
cum hilari mente sine intermissione et * tulta mur-
murationie occasione, et vera eordis cempunclione
gemper Deo gratias agant. Et ! frater qui ei$. mini-
sirat, nulle pacto offendere * audeat. Qued si ali-
quis, ut diximus, ex ore eorum murmurationis pro-
cesserit strupulus, ab abbate increpentur, ei ne
talia supra dicta facere prxsumant, admoneantur :
ita ut ille eos accusef, qu! hoc ministerium 1njun-
etum habet,
$ XXV. — Ex RecutA coiosbax (cap. 15).
- ? Horum cura qui infirmitatibus detinentur , qua-
lis esse debet, ^ pietas auctoris deolarat, eum dicil:
Quecunque vultis, &t vobis faciant homines, et vos
facite eis P similiter (Matth. vi). Licet hoc. in omni-
bus sit agendum, praci»ue tamen in infirmantium
cura h:ec pr:eceptio est. exhibenda : quia Dominus
dixit, infirinus fui, et A venistis ad me (Matth. xxv).
lta ergo eura. infirmis quxrenda ost, ac si prisenti
Christo ministrare putetü. Re vera elenim quicun-
que pro Christo infirmis cutam impendit, Christo
in infirmis ministrat. Sio tamen abbatis cura sit, ut
separatim cellam haheant eum omnibus opportunita-
tibus, ut nullum exteriorem laborem senüat, qui
Regula S. Fructuosi episcopi Bracarensis cod. Crass.,
sed videntur esse alterius Fructuosi.
i In una domo jaceant. 1n cella inflrmorwm ut
loquitur 8. Benedictus. S. Casarius in Regula sanc-
timonialium, cap. 7 : « Quas vero senes suhi et inür-
ma, ita His convenit obtemperari vel ordinari, ut
non singul» singulas eellas habeant, sod in una re-
cipiantur omnes, ubi et maneant. »
l Ipsi vero infirmi. Hac statuuntur juxia sancti
Benedicti mentein.
k Tuita. ld est, sublata. 'Apxaiepóc.
l| Frater. Hiec. confirmant superiorem nostram
opinionem quod monachi debeant ,infrmis monachis
ministrare. Lege tamen cà fratrem.
m Audeat. Lege, audeant.
2? Horum cura, eic. Hoc eaput est. veluti
prrepbresis superioris capitis S. Benedicti. Ced.
imd. ita legit: « Horum qui in ia&rmitatibus deti-
Dent qualis debet esse pietas, auctoritas declarat. »
ale.
? Auctoris. Id est, prineipis, capitis, nempe Christi.
d Similiter. Hoc vocabulum non est in textu Evan-
ii.
i 4 Venistis ad me. In texta evangelieo habetur, et
visitasiis me. Sed ad sequens opus misericordim illa
verba spectant : In careere eram, et venistis ad me.
Itaiue videtar hic Pater hunc lecum citasse ex mc-
moria, non ex e&oedieg. . . .
quodam
1095.
CONCORDIA REGULARUM. — CAP: XLV.
1094. .
infirma carhe poenam portat. Quod si tempus po- A diei dictum surrexerint, excommunicentut. Et ad.
poscerit, sicut tempus quadragesimz, ut caeteri vi-
tam mutent, infirmis semper * cedendum est,ut tam
potus quam cibaria uberius mínistrentur. Balnea-
rum usus vel cura medendi summo adhibeatur stu-
dio. Sanis vero przcipue juvenculis tardius conce-
datur. Abbas talem curam de infirmis babeat, qua-
lem se recipere a Domino sperat : ut nec a eellara-
rio Bec a ministro negligentiam infirmi sentiant.
Decrepita vero xtate fessis talis sit cura , quatenus
nulla ia eis negligentia, sed juxta arbitrium abbatis,
proué cuique necessarium esse viderit eonsiderationa
pia eorgm ijimbecilljfaüi concedatur, Non epim hi
possupt Regulz subjacere, sed potius pietatis in pis
impendendus esf affectus,
$ XXVI. — Ex Recura Macisrn (cap. 28).
b Infirmis certa jejunia resolvantur, et quando
fratres ad sextam reficiunt, infirmi tertia recreentur,
absque illis qui graviter * defessi sunt: quie illis
nulla hers decernitur, iB quibus tinetur mortis
eventus, Ideoque quomodo necessitas visa, et pro
certo probata quosdam permiserit, recreentur. Si
vero sani fratres nona, infirmi sexta reficiant. Bed
hoe debet diligenti eariositate probare quibusdam
signis, vel agnoscere abbas. Ne quis se fingat 4 prop-
ter refeciionis vitium edacitatisque inürmum. Nam
ideo infirmis resolvi jejunia diximus, propter fragi-
litatem corporis, per quam non possunt adimplere
Quod cupiunt dicente Scriptura, * spiritus promptus,
raro infirma (Matth. x1vi).
$ XXVII. — Item ejusdem (cap. 69).
! Fratres :grotos qui se dixerint esse, el ad opus
Dei 86 non levaverint, et continuo jaeuerint, ad cul-
pam not vocentur; sed in refectione solummodo
5 succus vel ova aut. calidam aquam accipiant , quod
vix possunt b yiri t»diosi accipere : ut, si se fin-
gunt, vel. fame eompellantur levari. Si vero post
* Cedendum. Id est permittendum.
b InfÁrmis certa jejunia, etc. Hxc habentur in
Regula nis. Magistri cod. Corb. eodem 928.
* Defessi. In ms. Concordi:e, prodefessi. Sed, pro,
apparet oblliteratum, Iti cod. Corb. legitur, perdefessi,
id est, multum defessi. Recta leetig.
4 Propter refectionis vitium edacitatisque. Ma in
cod. Concordie, ubi : Vitium et que, apparent addi-
ta alia scriptura. Itaque lege, ut in cod. Corb. et
mensam carnalem non accedant, qui ad spiritalém |
oratorii non adfuerunt, quia laborem fugerunt, et -
, opus Dei contempserunt. Nam in his talibus agno-
scitur diabolus per excusationem tdii i somnique
. pigritliam ministrare. ideoque talem mercedem re-
cipiant. Qui vero fratér sine febris membrorumque
dolore lassatur, si poenam supra dictze [1 lassitudini] -
excommunicationis sustinere non vult, intret tamen
in oratorium consueta cum fratribus hora ; et si -
stare non potest jacens in matta velut im oratione
psallat. Cui a vicino fratre stante insidietur tanien,
ne dormiat. Si vero postea ex foto nihi] Jaborave-
rit, unam quadram panis minus in annona sua acci-
piat, et potiones duas subducias, Et hec tantum,
B quia vel ad epus Dei surrexit, k Quia. nec justum :
est, ut otiosus frater contra laborantem fratrem, cui
digni Jaborls merces debetur, squaliter judicetur;
et quia bovi trituranti non alligabitur os (Deut, xxv; -
I1 Cor. 1x) ; sie et qui non laborat, si. propter justi- -
tiam. ! Jam si ex toto non manducat, vel pro taedil.
qualitate tantum manducet quantum laborans aut
sanus, quia impotens, quia ad laborem proclamat -
ge non posse, item ad manducandum judicetur mon
. posse, quia utrumque non posse justitia: convenit,
et veram nBecessitatem ostendit. Si vero ad laboran-
dum non possumus, et ad mandueandum juste debe- :
re non posse. Per pigrijam énim otiosi gluttonis
talis » agnoscitur egritudo, cum ad laborandum suo
ore praciamat se non posse, ad manducandum tacet -
illud non posse. 81 sua non vult dicere, gliena mox
incipiat lingua audire se ad manducandum * non
velle nolle non posee: quia justitia hoc ostendit,
?ut si in uno homine anima, venter, membra mequa-
liter conveniunt, sic et una necessitas in his iribus
communiter debe& sentiri; ut quod in sanitale (res
ist: res supra dict» communiter possunt, in neces-
morbi , ut paulo ante txdiosi zgrotl.
j Lassitudini. Hoc vocabulum redundat , rec ha
betur in codice Corbeiensi.
k Quia nec justum est , eic. Sensus est, quia in-
justum est, ut desidiosus frater zequalem portionem
accipiat, cum eo qui la5oravit. .
l| Jam si. lta in Reg. ms. ; sed particula si re-
dundare videtur, ut sit sensus : Sic et qui non labo-
rai, si propter justitiam ex (oto non manducat, id
Vind. : Propter refectionis edacitatem. Ita etiam le- [) est, non manducare debet , vel , id est, saltem, pro.
git Simaragdus, qui hunc locum citat sine auctoris
nomine.
e Spiritus promptus , caro infirma. Matth. xxvi in
Vulgata versione : Spiritus quidem promptus est , ca-
ro aulem infirma. Ín texiu tamen Grzco non est
verbum substantivum : Tó péy rvytüua rrpolupov , à OE
cap; Xc0svác, id est, spiritus quidem promptus, caro
autem infirma.
U F'ratres wegrotos. Hxc habentur in Regula ms.
cod. Cotb. eodem cap. 69.
8$ Succus. Lege : Succum , ut apud Smaragdum,
id est, jusculum.
b Viri teediosi. Lege : Veri tediosi, ut in Reg. ms.
uediosi, hoc loco, id est, sgroti.
i Somnique. In Reg. ms. Somnii, tantum ; sed
lege, somni, et textus hoc modo rite procedet : Nam
in his talibus agnoscitur diabolus per excusationem te-
dil somni pigritiam ministrare ; Ledii autem , id est,
tedii, seu morbi qualitate tantum non manducet ,
quantum laborans , aut sanus. .. uu
m Ágnoscitur mgritudo. Adde: Meniri, ut in
Reg. ms.
2 Non velle nolle non posse. In Reg. ms., velle
nolle nan posse. Sed lege : Nolle non posse ; tantum
sensus est , cum est manducandum ejusmodi glutto
tacet illud non pesse. ld est, non dicit se non posse
manducare, si non ipse prolitetur sua lingua, aliena
audiat lingua se ad manducandum nolle non pos-
Se, id est nolle carere desiderjo et appetitu man-
ducandi. u
* Ut si in uno hemine, eto. Hac altima capitis
parte nihil aliud dicit, quod si in sanitate unum
trium istorum valet , ita et c:etera ; sic in necessi-
tate, id est, in morbo, cum unum ietorum nihil
potest facere, ita et extera.
1095
» $. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1006
sitate vero communiter agnoscitur simul non posse. A chus est dignus in omnibus. In his si fuerit aliquis
Nam quare uni rei non posse permittat necessitas,
* et alix (non] posse permittat, cum in uno homi-
nis corpore anima, venter et membra separatim ip-
sam necessitalem sentire et sufferre non possunt :
quia adhuc anima in nobis omnes seutit dolores,
qua abscedente, quid passum fuerit mortuum cor-
pus nescit sentire. O injustitix: nefas! caput torque-
tur doloribus propter laborem, et venter non tor-
quetur 5 propter dilectionem cibi, quasi in alieno
corpore ipse venter sit positus.
$ XXVIIIL— Ex RrcuLA ParRUM (cap. 11).
e Si quis ex fratribus pro jejunio vel operibus
manuum suarum, qux Apostolus przcepit : Ope-
rantes manibus nostris , ne quem vesirum gravaremus
(4 Thess. vi; 1H Thess. 11). Is qui talis est mona-
& Et alie non posse. Alie pro alii, quemadmo-
dum et, alio pro alii : ut supra notatun est, Tó non
redundat, nec liabetur in Codice Corheiensi.
b Propter dilectionem cibi. Apud Smaragdum le-
gitur : Propter cibi distentionem.
€ Si quis, eic. Habetur in Regala Serapionis Ma-
carii el exterorum abbatum cod. Flor. et cod. Corb.
d (Quod si infirmitas est ex animo. Maxime ob ace-
diam , per quam nonnulli opinione et imaginatione
Bunt :egroli, quemadmodum et ii, qui, plusquam
arest, sanitatis conservandz studiosi ob nescio quos -
eves el. pene quotidianos morbos inquietauiur :
uos eleganter describit Petrus Blesensis cap. 4
hb. in Job : «lllud pre cxteris multis materiam
doloris importat, quoJ hodie viri religiosi.et sancti
Ordinis professores de ferculorum numerositate con-
tendunt. Si invenerit religiosus circa se pulsum
velocem , aut urinam inteusam aut hebe.em appeti-
tum , consulit medicos , examinat species, electuaria
facit, nullis utitur salsamentis, qux non sint con-
dita ex ciunamomo garyophyllo et nuce museata.- 0
quam odiosum est in homine, quod qui semper de
hierarchia coelesti debuerat loqui, de hiera picra et
hiera Logadii disputare discit. Religiosus iste disci-
pulus potius est Epicuri quam Christi. Hoc capiti,
inquit, hoc oculis, hoc stomacho, hoc hepati nocet.
Butyrum convertibilis est naturz;, cervisia ventos
facit, caules melgncholici sunt, porri choleram ac-
cendunt, pisa guitam generant, faba conslipat,
lentes exciecant, caseus universahter est pessinius ;
diu ad orationem stare nervos debilitat, jejunare
cerebrum turbat, vigilare desiccat. Nunquid inve-
niuutur istze differenti in Evangelio aut prophetis?
Certe non babet hoc institutio D. Benedicti ; sed
miseris hoc revelat caro et sanguis. » Hiec est sane
doctrina hominum, quibus plus est negotii cum
/Esculapio quam cum Christo, qui plus versantur
in no-ocomio quam in oratorio, qii multos annos
languidi et inertes in monasterio non tam vivunt
inürmitate obsessus , providendus est ab eo qui
preest , qualiter ipsa infirmitas sustentetur. 4 Quod
si infirmus est animo hujuscemodi frater, * oportet
eum Írequentius operari , considerans Apostolum ,
qualiter corpus suum servituti redegit (I Cor. 1x ).
Hoc autem observandum est, ut in nullo volunta-
tem suam faciat ilie.
8 XXIX. — Item ex alia ( cap. 12 ).
! 1d etiam pro custodienda fama specialiter sta-
tuimus , ut nullos monachus in infirmitate positus
relicto monasterio 5 parentum suorum studio com-
mendetur. Quia magis eum secularium spectacu-
lorum visu aut auditu pollui censemus, quam ab
egritudine posse purgari.
am cum anima misere colluctantur; Ás» regi
uda haud dissimiles, qui, ut scribitur Il Paral.
cap. xvi, cum vehementissimo pedum dolore con-
flietaretur : Nec in infirmitate sua quesivit Do-
minum, sed magis in arie medicorum confisus est.
Itaque ejusmodi quotidiani morbi spernendi sunt,
qui sepe a demone excitantur, ul fervorem no-
$trum , si non omnino exstinguere, saltem tepefacere
possit; quibus si obsequi-volumus, ut prxeclare mo-
net S. 'leresia a Jesu, vite religios:e nuntium est
remittendum. Non timendum est corpori, sed auni-
ms. Nam, ut przeclare monet S. Eucherius epist.
ad Valerianum : « Major zgritudo est languere ani-
mam vitiis quam corpus morbis. »
* Oportet eum frequentius operari. Quia otiositas
inimica est anim:e, ait S. P. Benedictus ; et e contra
assiduus labor ad impugnationes diaboli retunden-
: das plurimum confert ; multumque etiam valet ad
C
sanitatem corporis conservandam. « Si quidem igna-
via corpus hetetat, labor firmat, » inquit Celsus lib.
1 , cap. 10. Desidem ac torpentém monachum statim
corporis invadit languor. Quare monasteriorum prze-
fecus in id maxime incum.endum est, uL monachi,
quantum vires eorum ferre possunt , sen;per in ali-
quo occupentur ; credendumque est ejusmo.i laboris
occupationem plus eis ad sanitatem prode-se quam
medicos ; nou secus ac militibus, de quibus bxc
praeclare notat Vegetius lib. u de Re Militari , cap.
2 : « Rei wililaris periti plus quotidiana armorum
exercitia ad sanitatem inilitum putaverunt prodesse
quain medicos. »
f Id etiam , eic. Hxc habentur in tertia Reg.
ms. cod. Flor. eodem cap. 12.
& Parentum suorum studio. ld etiam alterius Fru-
ctuosj Regula cautum est cap. 7 : « Et tanto mini-
sterio foveantur, ut nec parentum effectus , nec ur-
bium delicias requirant. » ld enim monacho pericu-
losum, ut qui corporis sanitatem qu:zereret, anime
salutem perderet.
nn——————————,' ÁO NN NM NN NN RN NR ER ER
CAPUT XLVI.
* DE SENIBUS YEL INFANTIBUS.
$ I. — Ex Rrcura sacri BexepicTI.
Licet ipsa natura humana trahatur ad misericor-
* De senibus vel. infantibus. Hoc titulo particula
vel sumitur copulative, non disjunctive, quia caput
agit de utrisque.
b Senum. Eorum :etas, juxta Varronem , anno
sexagesimo incipit, ut Censorinus refert libro de Na-
tali Die, cap. 14, aut sexagesimo secundo, quo vires
-
D diam in his setatibus,b senum videlicet et * infantum,
tamen et Regula auctoritas eis prospiciat. Conside-
minui incipiunt, juxta eorum mentem qu! annorum
hebdomadas percurrendo singulas hominis ztaies
numerani , ut videre est apud Macrobium, lib. 1 in
somnium Soipionis, cap. 6. .
c Et infantum. Si stricte haec vox , infans , suma-
tur, ab hac Regul» indulgentia eos qui
1097
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLVI.
1008
retur semper in eis imbecillitas, et nullatenus eis A justo judicio infantuli, et senio provecti , et infirmi
districtio Regule teneatur * in alimentis; sed sit in
eis pia consideratio,^ et preveniant horas canonicas.
8 II. — Ex Rrcura MacisThi (cap. 28).
* [nfantuli 4 quarta, sexta et sabbato, in diebus
tamen minoribus, hoc est, in hiemis tempore jeju-
nent : aliis vero diebus ad sextam reficiant horam.
In setatis vero diebus quarta, sexta et sabbato infan-
tuli sexta hora reficiant : aliis vero diebus tertia re-
creentur. Quia in majoribus diebus * minor est ztas
in viribus, f sicut et sustinendi sensu discreta. Sed
infantes ad hanc relaxationem tales permittimus, :
qui 5 intra duodecim annos degunt ctate. Ampliori
vero qui fuerit, ad (ormam teneatur majorum. Nam
xtatis annum transgressi sunt , excludi necesse est.
Nam primam ztatem , quz est infantum , hoc anno-
rum termino circumscripsit Hippocrates Coua medi-
cus, quo, ut ait Macrobius capite citato, dentes, qui
primi emerserant, aliis aptioribus ad cibum solidum
nascentibus cedunt, et plene absolvitur integritas lo-
quendi. Idem docet Moscopulus de Schedis ex eodem
Hippocrate seidiov &xpig imrà ivíov, ódovro»y
à»6o)5, id est, « infans quidem usque ad septem an-
nos missis dentibus. » Sed B. Pater Benedictus non
ita stricte hoc vocabulum sumpsit, secutusque est
Varronis sententiam, qui pueros ab infantibus non
distinguit, eorumque ztatem usque ad quintum deci-
mum annum protrahit, ut refert Censorinus loco ci-
tato. Quod manifeste patet ex cap. 70 Regulz : « In-
fantibus vero usque ad quintum decimum annum
etatis disciplinz diligentia et custodia adhibeatur ab
omnibus. » Sed si velimus Regulam percurrere , li-
quido constabit nullum discrimen inter duo h:iec no-
mina ab eodem Patre Benedicto statui cap. 30, ubi
pueros excommunicationi subjici vetat : « Ideoque,
quoties pueri vel adolescentiores setate, aut qui mi-
nus intelligere possunt quanta poena sit excommu-
nicationis,hi tales, dum delinquunt,» etc.; quo in loco
non est dubium quin loquatur etiam de infantibus.
Idem patet ex capitibus 39, 59, 65. Porro de :tatibus
qua facilius difficiliusve famem ferunt, h»c docet
Hippocrates libro 1 Aphor., aphor. 15 : répovtec
eXpoporvata. vaactigv pípougt , Ótoctpoy ol xaÜsacoxótte,
Zxtgt« ptpáxtk, Tüvtw» 06 puta motdie. ld est :
« Senes patienlissime inediam ferunt, secundo ii qui
sunt constantis :tatis, postea adolescentes, minime
omnium pueri. » Sed hic locus de his senibus intel-
ligendus est quibus est cruda viridisque senectus;
non de iis qui sunt senectute confecti, qui fame
minime ferunt, ut docet Cornelius Celsus libro 1 de
Re medica, capite 5 : « Quod ad :eates vero perti-
net, inediam facillime sustinent mediz :xtates, minus
juvenes, minime pueri, et senectute confecti, » de
quibus intelligendus est hic sancti Benedicti locus.
ltaque senes vegeti, qui patientissime inediam tole-
rant, non sunt a jejunio eximendi.
a [n alimentis. Non quoad quantitatem , quia cap.
59 Regul:e eamdem cibi et potus mensuram pueris
perinde ac grandioribus distribui vetat : quia angu-
stior eorum stomachus tot cibos concoquere non vàa-
lere; sicut nec frigidior senum stomachus , cujus
calor nativus nimia cibi copia exstingueretur, ut do-
cet Hippocrates aphorismo seq. ltaque hic de quali-
tate alimentorum quzstio est : ita ut succulentiores et
delicatiores cibi eis appenantur, ut stomachus re-
creetur ; quod viliores cibi minime prestare possent,
ut S. Fructuosus archiepiscopus Bracarensis, cap.
24, precipit de senibus : « Cibi tamen quibus re&-
ciuntur teneri et molles ex industria ab hebdomada-
riis Coquantur.
b Et praveniant horas canonicas. Hunc locum ita
PaTaor. CIIL.
* t
:wquali debent refectionum judicio relaxari.
8$ Ilf. Ex RecuLA sawcrI Caesanin Episcopt (cap. 5).
h Servum proprium nulli nec abbati liceat in servi-
tio suo habere : sed, si opus habuerit, in solatium
suum de junioribus accipiat. Et si potest fieri, aut
difficile, aut nullus unquam in monasterium infan-
tulus parvulus, nisi ab annis sex aut septem, qui jam
et litteras discere, et obedientix possit obtemperare,
suscipiatur. Nobilium filii , sive ignobilium , ad nu-
triendum aut iad docendum penitus non accipiantur.
8$ IV. — Ex REcuLA saNcTI FnmucTUOs! (cap. 8).
Qualiter debeant senes gubernari in monasterio.
j Solent plerique novitii senes venire ad monaste-
rium, et multos ex his cognoscimus k necessitatis
enarrat Smaragdus : « Preveniant , dicit, horas ca-
nonicas , id est : Si fratres sexta comedunt, illi hora
tertia reficiant ; si fratres nona , illi sexta cibum ac-
cipiant. » Magister bic citatus idem ferme dicit, nec
ullam terti: saltem refectionis mentionem facit, sed
tantum preventionis horarum, modo sexte , modo
nona. Hxc quidem explicatio stricta est, et juxta
horum Patrum praxim : ita tamen ut bis quotidie re-
ficiant; alioqui ejusmodi anticipatio eis parum prod-
esset. Sed S. Fructuosus, cap. 6 Regul, addit ter-
tiam et quartam refectionem infantibus hoc modo :
« À sancto Pascha usque ad Kalendas Octobres
. manducent per singulos dies quatuor vices, ab octavo
Kalend. Octob. usque ad Kalendas Decembres tres
vices, a Kalendis Decembribus usque ad sanctum
Pascha, in potestate sit ipsius cellararii. »
. * [nfantuli, etc. Hxc habentur in Regula ms. Cod.
Corb. eodem capite circa mediuin.
d Quarta seata. Supple feria.
e Minor est ctas in viribus. Id est, ctas hominis
minus virium habet.
f Sicul et sustinendi sensu discreta. Id est, susti-
nendi facultate distincta, quia omnis :xtas non habet
easdem sustinendi jejunia vires.
& Intra duodecim annos. lta in Regula ms. et cod.
Vind. Apud Smaragdum legitur, Intra quindecim an-
nos. In margine, al. duodecim.
h Servum proprium. Hxc reperire est in Regula S.
Cxsarii excusa in fine capitis quarti, usque ad illa
verba, Et si potest fieri, a quibus incipit caput quin-
tum ejusdem Regula : nec a S. Czsarii mente abest
S. Benedictus, qui nullos ahbati servos assignavit,
sed in coquina abbatis et hospitum duos monachos
ad annum ministrare volnit.
i Ád docendum. Hac institutione monachorum
tranquillitati consulitur. Idem statuitur Addit. 1 Ca-
pitularis Ludovici imperatoris , tit. 45 : ut schola in
monasterio non habeatur, nisi eorum qui oblati sunt.
Contrarius tamen usus videtur in epistola synodica
Theodulfi episcopi Aurelianensi$, n. 19 : « Si quis
ex presbyteris voluerit nepotem suum aut aliquem
consanguineum ad scholam mittere in ecclesia S.
Crucis aut in monasterio S. Aniani, aut S. Benedicti,
aut S. Liphardi, aut in czeteris iis ceenobiis qux no-
bis ad regendum concessa sunt, ei licentiam conce-
dimus. » In monasterio Fuldensi scholze fuerunt , ut
videre est apud Browerum, cap. 9, lib. r, Antiq.
Foldensium; in monasterio S. Gálli, ut constat ex
Ekkeardo juniore libro de Casibus monasterii S. .
Galli , et ex Actis S. Notkeri et S. Udalrici episcopi
Augustani, et in multis aliis.
,1 Solent plerique. Hxc habentur quidem in Regula
ms. S. Fructuosi episcopi Bracarensis, sed cap. 94,
uod mihi dubitandi locum praebet an sit alterius
ructuosi. :
k Necessitatis imbecillitatem. Paulo post legitur $
Ob religionis obtentu; sed Woansferendo propositio.
95
1099 | ' 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 1100
obtentu. Cum tales reperli fuerint, acrius necesse
est arguantur : ei Inter czetera ? instrumenta, nisi ad
interrogata non loquantur. Habent eriim et ipsi con-
suetudinefa mores pristinos nunquam abhorrere , et
ut olim fuerunt docti, vanis fabulis evagari. Et cum
forte ab aliquo fratre spiritali corriguntur, continuo
in iracundiam prosiliunt, et per diuturnum tempus
tristitie morbo stimulantur; et a rancore malitize
penitus non desistunt. Ét cum frequenter et immode-
rate in tali vitio dilabuntur, tristitia cum deserit, so-
lita consuetudine in fabulis et risu frena laxantur.
Proinde cum tali cautione in cenobio introducantur,
' ut die noctuque non fabulis evagentur, sed singultu
et lacrymis, cinere et cilicio versentur, et retroacta
— Wuibecillitaiem polliceri & pactum, non ob religionis À norari mandamus : ita uf a pistrino et cóquíira rura
vice excusentur, ab agro et duro labore quieti, i va-
centur, excepto quod aliqua leviora opera eis injun-
gantur, ne fessa 2btas ahle t&inpus frangatur. Cibi
tamen quibus reficiuntur, teneri et molles ex indu-
stria ab hebdomadariis coquantur, et carnes et vi-
num propter imbecillitatem moderate eis prasbean-
tur; et omnes ad edendum in una mensa copulentuor,
zqualiter cibo et potu uno reficiantur. Vestimentum
vero et calceamentum sic eis przbeatur; ut 1 absque
foco frigoris ab eis asperitas arceatur.
8$ V. — Item ez eadem Regala (tap. 6)
k Eligatur cellararius bonzepatientiz? prebstus,quem
communis elegerit ! collatio, et ab omrii excusetur
monasterii servitio et * coquinz officio, ita ut sem-
peccata cum gemitir cordis poeniteant , et penílendo B per cellarium teriéat propier ipsos parvulos, senes,
ulterius non committant. Et duantum babuerunt in
peccando pravam suz mentis intentionem, « duplum
habeant in lamentando pleuam devotionem. 4 Quia
per Lxx et eo amplius annos * arrupte peccaverunt,
et ideo eongruuim est ut arcta poeniténtia coercean-
tur. Quia et medicus tanto profundius vulnera ab-
scidit, quantum putridas carnes videt. Tales ergo
per poenitentiam veram corrigantur ! ut si noluerint,
excommunicatione continuo emendentur. Quod si bis
sexies admoniti; ab hoc vitio non fuerint emendati,
deducantur in conventu majorum, et ibidem denuo
discutiantur. Et ài se corripere non permiserint; fo-
ras projiciantur. Eos vero senes , quos quietos , Sini-
plices et obedientes, 5 in oratiorie frequentes, ét tam
inürmos vel hospites. Si inajor füerit congregatio,
junior ei detur pro ipsb servitio discurrendo , quali-
ter ipsi infantes ab ipsius imperio ad horas congruas
copulentur, et accipiant alimentum. À sancto Pascha
usque ad Kalendas Octobres ttiahdütent per singulos
dies quatuor vices, ? ab [ociávo] Kaleiidis Üciobribus
usque ad Kal. Decembres tres vices. A Kalendis De-
cembribus tisque ad sanctum Pasclid in potestate sit
ipsius céllararil: Ceterum Yer sic insl!iárilür, ut abs-
que benediciiohe el imperio nihil in ore suo mittere
debeant. Qui et ipsi infantes suüm li2beant deca-
num; ? qui plu$ dé Eis ihtelligit », ut Regulam super
tos bhservel; él áb éo semper admoneantur, ne
aliquid absque regula faciant aut loquantur, ne ia
propria quam aliena peccala deplorantes et quotidie C mendacio, furto vel perjurio deépteheuddhttt. a Quod
de vita periclitantes , e& Christum semper iti ore ha-
bentes b [si] secundum vire$ otio non vaácinte$, et
non suo, sed majorum arbitrio pendentes, et propin-
quitatis affectum perfecte deserentes, et cuneta, qua
possident non suis, sed Christi pauperibus Etogantes,
et nihil &ibimet servantes, ef dileclionem Dei et pro-
ximi tota mente et fortitudine tenentes, et die noctu-
que in lege Domini meditantes esse cognüsciihüs, pia
tniseratione sicut ihfantulos l'overi , sicul patres lio-
nem ob, hic locus ita legendus est : Ex his cognosci-
mus ob necessitatis imbecillitatem pollicerí pactum,
non religionis obtenty : necessitas hoc locd est inor-
bus, senilis videlicet, juxta illud poeta :
c. 5 Subeunt morbi, tristisque senectus,
& Pactum. Es monasticá professio, seu voturh.
b Instrumenta. ld est : instructiones. ,
e Duplumi habent it làmentando plenam devotio-
nem. Hec |.esutitin Regula ms.
3 Quia per ixx annos. lta etiam legitur in Regula
fus. ; sed hoc admiratione gnum.
e Arrüpte. Ita etíairi in Regula ins. ; ld est, cont-
nito, sitie interruptione.
f Ut si. Id est.: Jta ut si..— . ,
5 [n oratione [requentes. Ita jn. Regula ms. Ápud
Smaragdum legitur : Ift oratione [requenter assi-
stentes.
h. Sí secundum. Tà si redundal.
J Vuceritur, ltà in Regula ms. In cod. Vind., va-
eent.
J Ábsque foco. Cum nempe erunt in templo et
opere quovis. .
bi in áliquo; qux diximus, deprehensi fuerint, conti-
nuo ab ipso decano virga emendeniur. Et ipse cella-
rarius eis pedes et vestimenta lavet. Et quáliter in
sanctitate proficiant, curh omni intentione edoceat :
ui a Domino plenam remunerationem accipiat, et
veritatis precepta dicentis aüdist, qui sit : Sinite
patvulos vehire üd nib, * ne prohibeatis &os, * ta-
liurh ést enim fegnum celorum (Matth. 1x5 Marc. x;
Luc; xvii).
Ok Eligitur Eellakaríus. Haec non exstant in Regula
tiis. S. Fructüosi episcopi Bracarensis cod. Crass.,
sed arbitror esse alterius Früctuosl.
| Collatio. 1 e&t, congregatio.
2! Coquinte officlo. Excusit tantum eum S. Bene-
D dictus ab hoc à icio, €i inajor est congregatio.
*à Ab octavo Kilendis Üttobribus. To octavo redun-
dat. Lege, a Kalendis Oclobribus. Nam paulo apte
dizit, usque dd Kalendas Üctoprés.
9 fid pli de eis inlelligit. Lege, iutelligat, ut in
cod Virid. ; id est, qui slt mapis sollicitus super eos
quam ceteri monachi. ., . .
P Ut regulam. Id esl, disciplitiám, ut paulo post,
rte ns dbsgue tegula faciart, 1d est, disciplina.
- 4 Dod kl ín aliquo quà ditiniui. Supple, eorum.
Ptitáe«l$ Grcà: — — .
- * Nt ptülilBeaiis eod. Lege, dl in textu Evangelii
Madrei t, El ne prohibeults eos.
.*. Taliüfti esl enim. regnufh. &klorüim. Ex Mauh.
xix , ubi ita legitur. Nam Marci loco citàio et Luce
xvii habetur, tam itt Latino quam iii Gj:eco, talium
est enim regnum Dei. lta ut auctor. Videatur iocum
citasse ex memoria; 8681! et £odfée.
4104
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLVII.
1102
8 VI. — heit £x Recdrá SANCTI Ísipont (cap. 45 4). A enim nutriri cum omni pietatis affeeta et diseiplino
Hi autem, qui vetustate corporis consumpti, aut
tenera statis ffagilitate detenti sunt, non sunt quo-
tidianis exercendi jejuniis. Ne aut Senescens :tas,
antequam moriatur, deficiat, aut crescens priusquam
proficiat, cadat : et ante intereat, quam bonum fa-
cere discat.
9 VH.— Frew ex Recvra MacisrRI 5.
Infantuli vero íntra düodecim annos non solum
nulo tempore in via jejunent : sed etiam nullo die
jejuni de monasterio egrediantur; dühtaxat si itr pro-
ximo non mittuntu*, ande ante tertiam in zstate, -
aut anfe sextàm ín hieme exspectentur, in quibus
horis eonstitutüm est eis debere reficere.
$ VIII. — Ex HrcerA curospAu (cap. 24).
lufantes in. monasterio quanta eura et disciplina p
sint nutriendi, multi$ didicimus doctitrentis. Debent
^ Cap. 14 Regul» exeuss,
b Ex cap. 5o
Quamobrem,
dun tenera est €'(a$ , ad virtutem flectehida est.
Ucum ei mólie lutem es : tfán6 nuàe ptoperandus et
Fingendus sine fine rota..... (acti
Inquif Persius sat, 3.
! nunquam sine seniore, S, F ruetaosus , cap.
4 : «Qui et ipsi infantes suum habeant decafum. »
* Áb eis disciplines. Lore, ab ejus disciplina.
! Quod ad perfeclam eductam perficiamt. Loeng
^ *. .—-
8 L— Ex fiecotà sacri BewepieTI.:
^ Mensis fratFum edentium lectio deesse hon de-
bet. Nec 5 fortuitu easd, qui árripuerit codicem le-
gere audeat ibí : sed lectürus tota hebdontada, Do-
^ Mensis fratrum edentiwm. Lectio in mensa statüi-
tur, ut mens Dei verbo saginetur, et verba fatilia,
jurgia, rix: et detractiones vitentur, Hac semper
) m eonsuetüdinem legitm sine
tumuli et contentionibus andite : nre 80lx vobis fau-
tes sumant cibuni; sed et sures ercipiánt Dei ver-
hum. » In Reguía Tetradii; cap. j :
dum mandweant , nullus loquatur : sed unus legat
quemcunque librum, ut sicat corpus feficitar t3ntum
cibo, ita anima reficiatar Det verbo: sic dicit Domi-
uus : (Non autem solo pane titit lomo, sed ex ómni
verbo Dei. Qualis est terra. sine pluvia et caro sine
eX sanctorum eanonum prescripto, ut stataitur in
soncilie Toletano v, can. 7: « ln omni sacerdotali
CAPUT
D Priscianus lib. xv. Vu
ministerio, ne desidis vel laseivie vitio sub tenera
tate maculati ^ aut vix aut nullatenus possint po-
stea corripi. Sit ergo in eis tanta cura, 4 ut nun-
quam sine seniore huc atque illuc liceat deviare ;
sed semper * ab eis disciplinze retenti, et timoris
Dei ac ameris doetrima tinbutf ad cultum ihstruan-
tur religionis. Habeant lectionis usum, ut sub pue-
rii tate diseant f quod ad perfectam dedwetam
profieiant. In Fefeetorio pe? $e mensam habeant
uita seniorum mensam positam. Seniores tamen
vel duo, seu amplius, de querum religione nen du-
bitatur, eum eis sedeant : et settpet timore ahtepo-
$ito sub metu seniorum nutriantur. Quibus vero ho-
ris reficiant, vel somnum capiant , abbatis arbitrio
pensandum est, ut in omtiibus virwtum 5 ewstodia
diseretie reperiatur.
corruptas , it tamen coastigamdus,
ad Jrlectam etatem deductis proficiat.
Cuslodia. Ita eorrexi ex codice Vind. Custodia
sane virtutum discretio est, qux» ubi inodum excés-
seris, illico pereunt. Optima ergo discretio, et nio-
dus optimus, et monet eleganter Phocytides :
Mécpo plv 9dzsty val mrüscv, xei p.u0oXeyróty,
"mu pérpov zpyavov, $ntpÉoalu à dttiys.
ld est, « Moderate eibuui potumqué sumas et loqua-
ris. Modos autem optimus, excessus autem vilau-
dts est. » Et. Hippocrates lib. n Aphor., 4 : « 9À
ftàno ov. oDpc, 093 3030 090i» &yabov, &rt Kv. uà-
Tc yjatoc 3. ld est, « Neque satietas, neque ab-
stinentià cibi, neque aliud quidquam bonum est
quod suprá naturam fuerit. ;
8l legas : Quod
XLVII.
bE HEBDOMADARIO LEGTORE.
C miniea ingrediatur. (Jui firghedteria post 1üíssa$, et
communionem petat ab ominibus pro se erari ; ut
avertat ab ipso Deus spiritum elstionis, éf dieatar
hic versus iti orátorio tertio ay omnibus * ipso tà-
convivio lectio Scripturarum divinarum miseeatur,
Pert hoc enim anim: zdificantur ad bomm, et f4.
bul: non necessariz prohibentur. » Fuit et moe ait
tiquorum paganorum. Sparíianus in Alio Vero : « ih
convitiis tragaedias, comoedias, Altellanas , sámbud-
cas, lectores pro re semper exhibuit. »
oríuitu casu. lia in utroque cod. ms. 8. Getma.
et S. Victoris atque etiam in cod, S. Eliruiphi eum
Kerone. Optitna lectio si interposita. éopula, que
Sané scriptorum ipcuría videtur intercidisse , legas,
or(uitu et casu, idem quod, cas4 et fortuitu, apud
ullium lib. r de Divinatione, et Auctorem zd Heren-
rium. Forluitu, idem quod forte et fortuito; de quo
go legitur, fortuito casu. Sl
hac lectio ex deperditze copule eccasione iat est,
cum pró fortuitu scriptum fuit fo
* Jpso tamen incipiente. Ruthardus putat prius is-
esse ab iugrüdiente ,
deinde ter repetendum a choro , quia eap. 35 ita sik
S. Benedictus : Subsequatur ingredlehs et dicat, Detw
In adjutorium meum intende; Domine, ad adjwvandum
t hoc idem tertio repetatur ab ommibus. »
Non contethnendà expositig. fta ul hoe loeo, inciperà. '
idem sit quod prius dicere.
LO
4105
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
4101
men incipiente: Domine , labia mea aperies, et os A vicissim ministrent fratres, ut nullus indigeat petere
* meum * annuntiabit laudem tuam ;*el sic accepta be-
. nedietione ingrediatur ad legendum. Summumque
- fiat silentium ad mensam, » ut nullius mussitatio vel
- vox, nisi solius legentis, ibi audiatur. Qu: vero ne-
cessaria sunt comedentibus et bibentibus ^ sic sibi
Annuniiabit laudem tuam. ln parvo codice ms.
'" Victorino li»c sequuntur : « Hunc versum sequuntur
: a priore dicendi tres versiculi. Mittat tibi Dominus
auzilium de sancto. &. Et de Sion tueatur te. Con-
. vertere, Domine, aliquantulum. WR. Et deprecabilis
' esto super servum tuum. Dominus custodiat introitum
tuum. RR. Et exitum tuum, ex hoc nunc et usque in
-.seculum. Sequitur oratio. Áverte, quaesumus, omni-
, potens. Deus, ab hoc famulo tuo spiritum elationis , et
cor ejus divinis instrue lectionibus, quatenus te opitu-
' lante mereatur perficere officium. » Hanc benedictio-
nem seu collectam paulo aliter tradit Smaragdus, B
« Qua collecta, inquit, hoc modo, si placet lectori,
a sacerdote ante altare detur missa [eraen, dicatur-
que : Áverte, quesumus, Domine, ab hoc famulo tuo
spiritum elationis, ut humiliter legens , sensum et in-
tellectum capiat lectionis. »
b Ut nullius mussitatio vel vox, etc. Epitome (*)
' Ludovici imperatoris super Regulam 8. Benedicti :
. « Et sicut dicit Regula, nullius vox ibi audiatur, nisi
solius legentis. ». Summum antiqui illi Patres in
mensa silentium, summam in mensis modestiam re-
quirebant, ita ut necloqui, nec nugari, nec leve mur-
mur edere liceret. Peen:e breviores monachorum de-
linquentium inter scripta sancti Basilii. Art. 47: EC
" 4t6 iy cperítn la0lov givapti, tytiptícÓo slc rpostvxxv.
' « Si quis in mensa comedens nugatur, surgat ad ora-
tionem. '» Regula S. Pachomii ab angelo dictata
' apud Palladium, cap. de Tabennesiotis : Ox dett Ja-
' Acer koOiovra, 0908 Ixtüc toU mivaxog, fj cparítne &À-
. cap. 95: «
, ardor sstatis. plus po
aliquid. Si quid tamen opus fuerit 4 sonitu cnjus-
cunque signi potius petatur quam voce. Nec praesu-
mat ibi aliquis de ipsa lectione aut * aliunde quid-
quam f requirere 5 ne detur occasio ; b nisi forte
prior pro zdificatione voluerit aliquid breviter di-
cochlearium sibi afferri signo fecit. »
* Aliunde. ld est, de alia re. Familiare est S. Be-
nedicli adverbia loco nominum ponere.
! Requirere. S. Dunstanus legit, referre.
€ Ne detur occasio. lta Smiaragdus et editio Colo-
niensis. Cod. vero mss. S. Germ., Far. et Ebrul.,
habent, nec detur occasio, ut sensus sit: nec detur
occasio inquirendi de ipsa lectione. S. Dunstanus,
Turrecremata, et vetus editio Colinzi habent, ne de-
tur occasio maligno, id est, damoni , ut excitet fra-
tres ad confabulandum in mensa.
h Nisi forte prior. Prior hoc loco abbatem sigpifi-
cat, et omnibus Regulz locis, ubi hzec vox singula-
riter et absolute, non respective ponitur. Qui etiam
dicitur Pater monasterii, is videlicet, cui ceteri mo-
nachi subjiciuntur, ipse vero nulli. Cap. 6: « Et
ideo, si qui requirenda sunt a priore, cum omni
humilitate et subjectione reverentix requirantur. »
Quod hic locus sit de abbate intelligendus patel ex
Omnia vero necessaria a Patre monaste-
rii sperare, nec quidquam liceat habere quod abbas
: non dederit aut permiserit. » Cap. 7 : «Et ut ostendat
sub priore debere nos esse, subsequitur dicens. »
, Cap. 15: « Oratio Dominica omnibus audientibus
dicatur a priore propter scandalorum spinas. » Cap.
20: « Et facto signo a priore omnes pariter surgant. »
Cap. 4 : « Quod si aut loci necessitas, vel labor, aut
cerit, in arbitrio prioris
consistat. » Quod hic locus intelligatur de abbate,
liquido constat ex cap. 359: « Quod si labor forte fa-
ja x00 mpocéx ety cà ógÜc)uko* id est, « Non licet loqui (* ctus fuerit major, in arbitrio et potestate abbaüis
vescentem, uec alio extra discum vel mensam ocu-
um jactare. » Regula Tetradii, cap. 9: « Ad mensam,
dum manducant, nullus loquatur. » Regula S. Czsa-
rii, cap. 16: « Sedentes ad mensam taceant. S. Co-
lumbanus in Ponitentiali: « Si locutus fuerit come-
dens, non necessitate alicujus fratris, sex percussio-
nibus. » Supple, emendetur. Et paulo post: « Qui
pertunderit cultello mensam , decem percussionibus
emendetur. » Et infra non procul a fine: « Qui co-
: medens loquens , sex plagis. Et cujus vox obstrepit
. de mensa ad men&am , v1 plagis. » Additio 1 Capitu-
. laris Ludovici imperatoris, tit. 41 : « Ut si quis ne-
gligenter sonitum fecerit, aut aliud quid excesserit
in refectorio, mox a priore.veniam petat. » Unde |
preclare monet Regula Pauli et Stephani, cap. 19:
.« Non cum contentione, ei murmuratione et indigna-
. tione, et clamosis vocibus et strepitu pedum et sono
vasorum donum Dei , sed cum charitate et quiete et
dulcissimo discipline freno sumamus , metuentes
Israelitarum exempla carnalium, quibus manducan-
tibus ad saturitatem angelorum panem et coturnicum
carnibus, usque ad nauseam ore repleto, murmuran-
tibus, ira Dei ad exterminandum dirigitur. »
€ Sic sibi vicissim. lta cod. S. Faronis cum S.
Dunstano, Smaragdo et editionibus Coloniensi et Co-
linzi: qui posterior non habet «à sibi. Codex S.
Germ. ma. cum Victorinis legit, vicibus. Turrecre-
mata cum aliquot recentioribus excusis habet, in-
vicem.
. SSonitu cujuscunque signi. Ita vulgo habetur. Editio
Colinzi legit, cwjuspiam. Major Codex S. Victoris
habet, sonitus alicujus signis. Quz quidem lectio non
est contemnenda. Praxis hujus sanctionis videtur
apud Ekkeardum juniorem, cap. 2 lib. de casibus
monasterii S. Galli: « Milo Elewangensis (abbas)
(*) Hac epitome est media pars Memorialis , quomodo
in monasterio conversandum sit , in cod, ms. S. Victoris.
erit, si expediat aliquid augere. » Cap. 45: « Et si
cui offertur aliquid a priore. » Cap. 55: « Jejunium
frangatur a priore propter hospites. » Unde posiea
subjungit: « Aquam in manibus abbas hospitibus
det. Pedes autem hospitibus tam abbas quam cuncta
congregatio lavet. » Et in eadem significatione sumit
Lupus Ferrariensis , epist. 29: « Quod nusquam
fieri aut tutius aut melius potest quam in monaste-
rio, ubi sic libertas voluntatis proprix pro Dei amo-
re , quod est laboriosissimum, reseeatur, ut ex arbi
trio prioris subjectorum actio cuncta formetur. »
Joannes monachus, lib. i1 Vits S. Odonis : « Cui e
contra Odo Pater protulit preceptum Regule, in quo
continetur quod absque licentia prioris nihil mona-
. cho liceret facere, » ubi prior appellatur, qui cap. 67
Regul: abbas dicitur. Sic in Regula S. Cesari pror
'sumitur pro abbatissa. Cap. 3: « Ei ergo quz» con-
verlitur non licebit statim habitum religionis assu-
p Pere, nisi antea in multis experimentis fuerit vo-
luntas illius approbata: sed uni ex senioribus tra-
dita annum integrum in eo, quo venit, habitu per-
severet. De ipso tamen babitu mutando, vel lecto in
schola habendo sit in potestate prioris, et quomodo
personam vel compunctionem viderit, ita vel cele-
rius, vel tardius temperare. » Et sane luce merr-
diana clarius est hic priorem sumi pro ea monastern
antistita, quam ipse Czsarius passim in eadem Re-
gula abbatissam appellat. His accedit quod prior su-
mitur pro duce, principe, sive eo qui praeest.
vella 117 Justiniani, cap. 41, IHpiopse &piüpov, id est,
priores numeri. Et priores loci appellantur alicujus
terrze domini lib. ix legis Wisigothorum, tit. 1, 1. 8:
« Àd cujus domum venerit fugitivus, prioris loci i
lius villicus atque przpositus quibuscunque testatur. /
Ubi przpositus subjicitur priori. Et in epistola ept-
scoporum Galli, quz exstat 4& apud Lupum Fer-
rariensem, Nomenoio priori gentis. Britannica: salu-
(em, Erat enim ille dux Britonum, et priocipatum ur
1105
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLVIL
1106 .
cere. * Frater auiem hebdomadarius b accipiat À ut de alia mensa ad aliam * transire debeas, in nullo |
mixtum , priusquam incipiat legere «^ propter com- ;
munionem sanctam , 4 et ne forte grave sit ei jeju-
nium sustinere : postea vero cum coquinz 9 hebdo-
madariis et servitoribus reficiat. Fratres autem non
per ordinem legant aut cantent, sed qui zdificent
audientes.
8$ II. — Ex Recura PATRUM (cap. 50).
! Ad mensam autem specialiter nullus loquatur,
5 nisi qui praeest, ^ vel qui interrogatus fuerit.
$ Ill. — IrrM saNcTI Pacnoun ( cap. 29i ).
Cum autem ad vescendum venerint, sedebunt per
ordinem statutis locis, et operient capita.
$ IV. — Item ejusdem (cap. 50).
) Statimque cum tibi a majore fuerit imperatum,
vaserat. Dicuntur etiam priores regni primates , ma-
pnates, summates illius. S. Gregorius Turon. Hist.
Tanc. cap. 9: « Post hzc Rauchingus conjunctus .
cum prioribus regni Chlotharii filii Chilperici. »
Hodie tamen prior sumitur pro monasterii przposi-
to, qui est post abbatem secundus. Et ita sumitur a
Laníranco, cap. 5 Decretorum : « Servata abbati in
omnibus reverentia prior, qui Praepositus in Regula
nominatur, honorabilior est reliquis ministris domus
i. » 07
* Frater autem. hebdomadarius. Mss. S. Germ.,
S. Far. et S. Ebrul. cum S. Dunstano et Smaragdole-
gunt, Frater autem lector hebdomadarius. Ita etiam
editio Colinzi, qu: tamen particulam autem omittit.
In vulgatis à lector desideratur. : |
b Accipiat mixtum. Smaragdus hunc locum ita ex-
ponit: « Quod dicit accipiat mixtum panis intelligitur
simul et vinum. [n multis enim provinciis panis tan-
tum et vinum quod super altare offertur, mixtuu
penitus contradicens : ! nec audeas ante preposi-
tum domus tux manum in mensam extendere, » nec
circumspicias vescentes alios. -
$ V. — Ireu EuspeM (cap. 51).
Unusquisque przpositorum docebit in domo sua
quomodo debeant » cum disciplina, consuetudine
comedere. Quod si aliquis vel locutus fuerit, vel -
riserit in vescendo, aget penitentiam, et in eodem
loco protinus increpabitur, ^ stabitque, donec alius
surgat de vescentibus. |
$ VI. — Item ejusdem (cap. 33).
P Si aliquid necessarium fuerit in mensa, 4 nemo
audebit loqui, sed ministrantibus * signum sonitu
dabit.
Capitularis Ludovici imp., tit. 28 : « Ut servitores '
non ad unam mensam sed in propriis locis post refe-
ctionem fratrum reficiantur: quibus eadem lectio,
qua fratribus, recitetur. » De lectore vero hzc in
eadem additione tit. 29 constituuntur : « Ut lectori
nihil, nisi quod regula jubet, detur. »
f Ad mensam autem. Hsc reperiuntur in fine
secundas Regul:e codicis Floriacensis, cujus initium
est : Cum resideremus ín unum, et tertia Regula
Jusdem codicis eirca medium , cujus initium est :
um in nomine Domini ; iisdem plane verbis. -
5 Nisi qui preest. Ut dicat aliquid ad sedificatio-
nem. . )
h Vel qui ínterrogatus fuerit. Àb eo qui prxest.
i Art. 4l. 1
j Statimque. Hoc capitulum, sicut et sequens, in
Regula S. Pachomii excusa conjungitur cum supe-
riori, ita ut ex his tribus unum tantum flat.
k Transire debeas. Hzc sunt corrupta, et ita ex
vocatur. Ita etiam explicat Ruthardus; Kero aliter : C cod. Vind. et Regula S. Pachomii castiganda : Ut
mirum merodsc. poculum. Mixtum ad verbum est
vinum aqua dilutum, quod mero opponitur. Jocus
Martialis in Ravennam, ubi, ut cum Sidonio Apolli-
sepu uper, ob aquas paludosas, sitiunt vivi, natant
l
Callidus imposuit nuper mihi csupo Ravenns ,
Cum peterem mixtum, vendidit ille merum.
Grecis xp&cie. Suidas: xp&ste pite otvou xal dator,
ld est mixtio vini et aqu:e. De mixtione vini et aqua,
qua primus usus est Amphictyon rex Athenarum a
ccho edoctus, vide Athen:zum, lib. ii.
c Propter communionem sanctam. Smaragdus hunc
locum enarrans ait: « Propter communionem san-
ctam dicit, ne aliquid inde sumptum excreans proji-
ciat in. sputo. » Kecte, meo quidem judicio. Quod
confirinatur ex Regula Magistri, cap. 24: « Et ipse
(lector) similiter suum merum propter sputum sacra-
menti accipiat. Sic S. Joannes Chrysostomus, ut
screatum cohiberet, divinis mysteriis.celebratis, cum
vestibus sacris exueretur , pastillum comedere: sole-
bat; et eo nomine accusatus est ab adversariis, ut
scribit Nicephorus cap. 9, lib. xm, et hoc fuit vige-
simum octavum caput accusationis ipsius, ut videre
est in Bibliotheca Photii, n. 59, in synodo ad Quer-
cum contra eum celebrata, Eixogtó» 04900», Oti iv
Üpow &modUtrat xal iyOürtat , xxl áo to» «pose id
est, « Vigesimum octavum, quod in throno exuitur
et induitur, et pastillum edit. »
4 Et ne forte grave sit ei jejunium. sustinere. Duas
affert causas sumendi mixti a lectore. Prima est pro-
pter sputum, secunda propter jejunium.
, * Hebdomadariis et servitoribus. Per hebdomada-
T105, eOS qui coquunt intelligit; per servitores, eos
qui mensis ministrant. De quibus h:zc verba sunt
intelligenda , sie sibi invicem ministrent fratres. De
servitorum refectione hzc statuuntur prima additione
de wna mensa ad aliam transeas, ire debebis.
| Nec audeas ante prepositum. In Regula edita
S. Pachomii legitur : Nec ante prepositutm domus
tur manum in mensa extendas. -
m Nec circumspicias vescentes alios. In Regula
S. Pachomii ab angelo dictata apud Palladium cap.
de Tabennesiotis : 'Ea0icvcte «dc xtoodkg x«untévocav
Toig xovxou)Aiorg, tva. p) &0t)90; Hw pao cautvoy
t$». Id est, « Comedentes capita operiant cucullis,
ne frater.fratrem comedentem videat. » Sed quid
sibi velit verbum, xayzríécocav», id est, inclinent, non
video. Certe legendum, xeivrcértocavw, id est ope-
riant. Idem statuit B. Isaias abbas orat. 5 : « Inter
vescendum oculos tuos in proximum ne converterts. »
ldem servabant monachi JEgyptii, apud Cassianum
lib. 1v de Instit., cap. 17. Et sano quidem consilio.
Nam qui alium comedentem respicit, aut invidet
abstinenti, aut comedentem despicit.
» Cum disciplina consuetudine. In Regula excusa
legitur, cum disciplina et consuetudine. In cod. Vind.
legitur, et mansuetudine. Recta lectio. '
9 Stabitque donec alius surgat de vescentibus. Lo-
cus corruptus, et ita ex Regula edita castigandus :
et stabit, donec alii surgant de vescendo. Et sensus
est, qui deliquit in mensa, stet, donec conventus
surgat. Supra vidimus in Regula S. Pachomii hanc
mulctam irrogari monachis delinquentibus, ut ipsi
in refectorio, aliis sedentibus, stent. .
P Si aliquid. Exstat in Regula S. Pachomii excusa
art. 12.
* q Nemo audebit loqui. ldem statuitur in Regula
S. Pachomii ab Angelo dictata apud Palladium, ca-
pite de Tabennesiotis, oux £act Ac)üoer kaOioyro, id
est, « vescenti loqui non licet. »
r Signum sonitu dabit. Recta lectio. In Regula
excusa signi sonum dabit. Male. In Regula orienta-
uo
$. BENEDICTI! ABBATIS AMIANENSIS
13108
€ VI. — Fx Recora siNctI letpont (cap. $5). ^. A dato vel nutibus silenter petat, et indieet ministton-
a ftefectorium pariter cunctis fratribus unum erit.
Ad singulas mensas deni conveseentes resideant.
Reliqua turba parvulorum astent. Tempore coave-
scentium fratrum omnes disciplinee gerant silentium,
obtemperantes Apostoli preceptis, qui dieit : Cum
ailentio operantes, suum panem mandtucent (11 Thess.
31). Ünus tamen in medio residens, ^ benedictione
accepta, de Scripturis aliquid legat, eseteri vescentes
tacebunt lectionem intentissime audientes * ut siout
corporalis cibus refectionem eorpori prestat, ita
mentem 2 spiritalis sermo veficiat. Nultus ad men-
sas clamor excitetur. Soli tantum prsepesite soltici-
tudo maneat im his, qu:xe sunt vescentibus meeesse-
ria. * Abbas citra languoris necessitatem cibos ín
t, quid inferri, vel quid auferri sit a mensa necesse.
Priusquam ad mensam conveniant, prseeedat oratio.
Postquam a mensa surrexerint, sequa&ur oratio.
Nee ante quisquam alicubi presuma£$ progredi,
quam coram j altario Christe gratiarum reselve-
rit actiones.
$ IX. — Ex Rscuta saANCEI ÁUBELH ERNGCQPI
(cap. 4$ 3).
Sedentes asd mensam «quotidie ommi tempore,
dum oibus supaitur, legatur : ut uterque homo,
erterior cibo, im4erior verbo Dei reficistur : apaia
scriptum est: Non im «ole pane vivit. homo: sed in
omni verbo Bei (Luc. 1v).
S8 X. — Ex Bxcura gsari Casstam (eap. B6 3).
conspectu pariter oum fratribus sumat; peque aliud B. Reficjentibus autem fratribus sancte lectiones
quam esieri € neque eultius, quem ea quz ig com-
mune consistunt, preyarari sibi quippiam expetat.
Sicque fiat, ut dup. prasens est, omnia diligenter
administrentur : et dum communia sunt, salubriter
et cum charitate sumantur. qualia quippe erunt
€ mensarum omnium fercula, simillimisque alimen-
tis cuneti reficiendi sunt. fratres. Quidquid przsens
refectio dederit omnes sine murmuraiiege perci-
piant: neque id desiderent, quod edenti voluptas
appetit, sed quod neturz necessitas querit; scriptum
est enim : Carnis curam ne feceritis in. desideriis
(11 Cor. vit).
$ VIII. — Ex fRERvLA síNCTI FRuüCTUOS) EPISOPI
| (cap. 5$).
ad mensam legantur propier superuas et otiosas
fabulas, e£ maxime contendiones, que Írequenter
solent ad mensam generari. Et nullus vel mutire sit
ausus, preter illum, qui decanie praeest. Decanus
autem si quid in mensam inferri, vel de iuensa3 au-
ferri necesse est, sonitu potius aut aliquo signe,
quam voce significet. Quantum autem alius reficiat,
nulle invieem vageGbws coal aurioeius ROfel:
sed unusquisque ante se aepiciat.
$ XI. — Ex Recuna TanmATENSI (cap. 8).
Ad mensam loqui specialiter, » pisi qui interro-
gatus fuerit, non prxsemat. Quod vero necessarium
victui fuerit, przposito decet agnoscere : et quod
secundum consuetudinem deest, secretius jubea£ mi-
& Cum hora nopa ad vescendum convenitur , C nistrari. » Bedentes ad mensam, lectionem quae le-
dicto psalmo residentibus aliis ! unus legat in medio,
in cibo si? strepitus nullus. Nemo comedens loqua-
tur. Si quid deest in mensa, is qui proest, signo
linm cap. 454, soni signum dabit. Lege sonitu; nam
hzc sumpta suntex Hegula 8. Pachomii.
à Refectorium pariter. Exstat in. Regula &. Ieidori
excusa, cap. 9.
. b Benedictione accepta. Hzc benedictio lectoris
in refectorio , quam ex more lector petit antequam
legat: de ea haec habet Magister cap. 29 Regulm :
« Et post omtium sessionem ad mensam petita be-
nedictione sedeat ín sella. » Memoriale qualiter in
monasterio conversandum sit : « Antequam incipiant
cibum sumere, petat lector benedictionem, e£ inci-
piat legere. »
gitur, cum silentio audituri. Bi vero defuerit per-
sona lectoris, ad instar cibi sacrarum Scriplurarum
meditatio rumàünefur : ne eecwg tanium corpus Ac-
in medio resideas henedictione accepta de Bcriptu-
ris aliquid legat; » ex Begula Magisui cap. 29.
« Deinde in medio omnium mensarum sibi ordinet
sellam, et post omnium sessionem ad mensas petita
benedictione sedeat ipse in sella cum codice. »
i Altario Christo. In Regula ms. legitur : Altario
Christi, ex hoc loco constat gratias ag! olim solitas
in Ecclesia a monachis post cibi refectionem, id
etiam videtur in epitome Ludovici imperatoris super
regulam S. Benedicti : « Expleto cibo, finiatur et
lectio. Surgentes a mensa dicto yersu sinister cho-
rus exeat prior, novissimus dominus abbas psallen-
* Ut sicut corporalis. cibus. refectionem. corpori | tes psalinum quinquagesimum distincte, et non fe-
prectat. in Regula S. leideri : « Ut sicut illis corpo- D stinate, cum introlerinl oratorium
ralis cibus refectionem carnis praestat. »
4 Spiritalis sermo. ln Regula S. Isidori «o sermo
desideratur. .
* Abbas citra languoris necessitatem. Egregia sane
institutio, qua disciplina regularis custoditur, et
Antempestivis abbatum commessationibus hospitali
latis praetextu ac. proipde monasterii dilapidajioni
oceurritur ; 0d de H alias. )
Neque cultius. Maud impar sane ipstitutio, quz
estillationibus alibatum medetur. d
€ Mensarum omnium fercula, Recte. Et ex hoc
loco castiganda est S. Isidori Begula, ip qua cor-
rupte legitar, mansura omnium fercula.
Cum hora nona. Habentur in Regula ms. S. Fru-
ciuosi Dracarensis episcopi cod. Crass. eodem capite b.
1 Unus legat in medio. Nota morém antiquum de
loco, ubi legitur in refectorio; quem licet etiam
quservare ex Regula S. Isidori cap. 9: « Unus tamen
saHentes, in-
clinent se, » etc. Videtur etiam in Vita S. Odonis
abhatis Clun. lib. 1: ubi agitur de micis in mensa
non comestis: « Clauso vero pugillo dignum esse
censuit, cum post versum ab Ecclesia essent re-
gressi, reservandos forte Patri monasterii. Factam-
ue est, ut ab oratorio sunt regressi, mox se i-
bus prosiravit Patris. » Et apud Ekehardum lib. ce
casibus monasterii S. Galli cap. 14: « Milo Elewan-
gensis (abbas) cochlearium sibi afferri signo fecit ; »
ei paulo post: « Surgitur a mensa, itur solitis bene-
dictionum hymnis in ecclesiam. »
k Cap. 12 Regulze 8. Czsarii.
l Ex lib. iv de Institutis renuntiantium, cap. 17.
m Nisi qui interrogatus fuerit. Ma supra jn Regula
Patrum. Interrogatus, non. a quovis, sed ab abbate
vel a preposito vel a decano.
» Sedeutes ad mensam. Videtur (leease yerum,
taceant, aut certe legendum Audiant pro atdifurt,
1109
'CONGORDIA REGULARUM. — CAP. XLVII.
1010
cipiat; sed verbo Dei anima pascatur esuriens. ^ Ora- A debet esse introitus dominico die quo hebdomadarii
tionibus vacate horis et temporibus institutis.
» Psalmig et hymnis, cum Dominus eyoratur, ea plan-
tentur in corde, qu: proferuntur in voce.
& XII. — Ire £x Becura OpigvTALIUM. (cap. 151).
* Quod si aliqnis locutus fuerit, vel riserit in
vescendo, increpetyr et agat pqenitentiam. 4 Si quis
ad mandpcandum 1ardiug venerjt absque majoris
imperio, similiter agat poenitentiam, aut ad cellam
suam jejunus revertatur. * Sj aliqnid fuerit neces-
sarium in mensa, nemo audebit logui: sed mini-
strantibus 1 soni signum dabit. 5 Ministri vero abs-
que his, qu» in commune fratribus parata sunt,
nibil aliud comedant: nec mutatos cibos sibi au-
deant preparare. h Nemo plus alteri dabit, quam
alter accepit. Quod si obtenditur infirmitas, prz-
positus domus perget ad ministros zgrotanBum, i et
his, qu:xe necessaria sunt, accipiet. mE
$ XJll. — Ex Rrcora Macisrar (cop. 29).
j in zstatis vel hiemis utroque tempore , cum ad
sextam vel nonay horam reficjtur, singuli przepositij
de singulis decadis vicibus hebdomadas singulas le-
gendo ad mensas exerceant. Sed tunc de illa decada
prepositus non legat, de qua alter prepositus in
coquinz servitio occupatur : ne dum unus legit et
alter eoquit, vitia suorum fratrum ad mensas non
sit, qui presens emendet. Qui prepositi singulis vi-
cibus in legendo ad missas, cum singulas expleverint
hebdomadas, singulos fratres litteratos per singulas
vicibus septimanas ad legendum constituant : uf
omnes possint vicibus de singulis decadis legere lit- *:
terati. K& postquam omnes fratres in legendo suas
expleverint septimanas, singuli recapitent ad invi-
cem ptzepositi : ut nunquam desit carnali refectioni
esca divina, sicut dicit Scriptura : Ion in solo pane
vivit homo, sed ig omni verbo Dei (Luc. 1v). Ut du-
pliciter fratres reficiant, cum ore manducant, et
auribus saginantur. Cujus ergo in hebdomada talis
& Orationibus vacate. Hxc sumpta sunt ex Regula
S. Augustini c. 7: « Orationibus instate horis et
temporibus constitutis. »
b Psalmis et hymnis, etc. In eadem S. Aug. Re-
gu cap. 9: « Psalmis et hymnis cum oralLis Deum,
Cc vgrgcfíur n. corde, quod versatur in ore. » *
ud arii À
His quadrat. ilfud S. s relatensis serm. 12:
coquina ingrediuntur in septimanam. Tunc et i-te
frater ad sexte horz refectionem post versum et
oraüonem mepsz, cum abbas in sua cathedra sede-
rit, antequam k canister cum consuetis panibus
troclez:. fune descendat, tunc insinuet voce sua, is
qui lecturus est dicens : Jubete, domini mei, orare
pro me, quia ingredior in hebdomada lectionis
mensalis. Mox surgens abbas cum omni congre-
gatione fixis in ferra genibus oret cum eo. Et cum
surrexerint, dicat novus hebdomadarius hunc ver-
sum : Domine, labia mea aperies, et 0s meum annun-
tjabit [uudem tuam (Psal. 1). ! Respondentibus se-
cum cunctis. Post versum vero dictum, mox primo
abbati, deinde omnibus pacem tradat. Deinde in
B medio omnium mensarum sibi ordinet sellam ; et
post omnium sessionum ad mensas petita benedi-
ctione sedeat ipse in sella cum codice. Et cum pri-
mum mensa abbas cum omnibus acceperit merum,
et ipse similiter suum merum 2 propter sputum 8a-
cramenti accipiat, et sie incipiat legere. Legat
namque quotidie Regulam hanc posito ad diem
signo huc usque legerit; ut sequenter quotidie
tamen omnia perlegantur; ut per vices hebdoma-
dum et flniri' possit, et recapitari legendo. Qui
hebdomadarius, cum septimanam suam legendo
expleverit, signum sequenti successori ostendat,
unde prosequatur, qui ceperit septimanam. Qui et
ipse finiendo et recapitando hebdomada sua signum
successori demonstret. Legat namque disposite,
non urgendo, ? ut apertius occupati ea auditores
agnoscant, qu:e eos factis oporteat adimplere. ? Et
ut si qua sunt ambigua aut obscura, et apertius ea
non intelligunt fratres, auf interrogatus a fratribus,
aut ultro aliqua abbas exponat. » Nam si superve-
nerint forte mense monasterii, laici propter detra-
ctionem futuram in szculo, cum secreta Dei szcu-
laris agnoverit, si placuerit abbati, aliam lectionem
£ap. 14, his simile est, quod precipit S. Isidorus
cap. 9, ut fratres similibüs ütantur cibis, et huic
ivstitutioni Pauli et Stephani cap. 20 : « Nulli fra-
trum liceat, vel pomum Yel quodcunque olerum, vel
2Jiud aliquid ad usus suos, quasi peculiari apparatu
in mensa sibi àd mandücahdum deferre. » ^ — -
h Nemo plus alteri dabit. Jjgc habentur etiam in
« Orantes autem, fratres charissimi, quaptum pos- T) Regula S. Pachomii cap. 18, ubi male legitur némini
sumus adjuvante Domino laboremus : ut .nulla nobis
extranea cogitatio subrepere possit : ne forte aliud
.habeamus in corde, et aliud proferamus ex ore.
Ne forte dum lingua Dominum rogat, cogitatio in
rebus vanis Qccupata ab orationis sensu discedat;
et inde acquirat peccatum, unde potuit hábere re-
medium. » Lt meom poto T
c (uod si aliguis. Hac sanctio sumpta est ex
Regu a S. Pachomij, art. 11. UT
Si quis ad manducandum. ltem ista sumpta est
ex eadem Regula, cap. 12. — '
e Si aliquid necessarim fuerit. Hoc habetur in
eadem Regula S. Pachomil art. 5; necessarium, id
est, deficiens. mE |
t Soni. Lege sopitu, ut in Regula Pachomii juxta
codicem ms. Concordiz hujus, In cod. Vind. legitur
sonum signi. ' '
8 Ministri vero. Hzc reperiuntur in eadem Regula
^
pro nemo. .
i Et his. Lege et ab eis, ut in Regula S.Pachomit.
) [n cstatis vel hiemis, etc. Exstat in Regula Mag.
ms. cod. Corb. cap. 24.
Canister. Ita in Concordia Vind. et in Regula
ms. cod. Corb.
1 "flespondenlibus secum cunctis. Eumdem versum.
m Propier sputum sacramenti. Vide superius an-
notata. ' EE
7'» Ut apertius occupati. Adverbium apertius vide-
tur transpositum et referendum ad verbuin agno-
scant.
'" * Et ut. Particula et pedundaf, nec habetur apud
Smaragdum. | 207
" P Nam si. Id est : Verum aj, gy passim occurrit
in bís Patribus, u& particula nam pro verum po-
natur.
1111
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1112
cujuscunque codicis legat, ut secretum monasterii A mensis, quos voluerit fratres, f quod lectum est
vel mensura vite sancte constituta in disciplinam
2b irrisoribus non sciatur. Legat namque aliam
lectionem, posito tamen in Regula signo. Nam si
talis laicus ad mensam monasterii detineatur, de
quo certus * sit abbas, quod non solum admirari
possit constituta divina, sed etiam hujus religiosi-
tatis sit [abbas] qui in conversatione possit esse
pedissequus, et ad mores possit trahi divinos, in
hujus lector adventum ad mensam Regulam subse-
quatur. Nam illi debent Regulam audire monasterii,
qui illam possunt merito observare. Ideo ad men-
sam hora refectionis debetur Regula legi, quia
tunc omnis congregatio ad manducandum in unum
b collecta sine excusatione tunc lectio observantiz
abbas interroget ; ut cum unusquisque frater recita-
verit, quod audivit, agnoscatur plus lectioni inten-
disse illa hora, quam ventri : ut cum surdus negli-
gens non narraverit, quod audivit, plus carnem ju-
dicetur amasse, quam animam. Qui mox de negli-
gentia ab abbate juste corripi debet : ut dum unus-
quisque frater interrogatus timet erubescere, men-
tem suam alibi non faciat aberrare : sed in hoc in-
tendat, quod legitur..5 Qui hebdomadarius tandin
ad mensam cum fratribus (Locus corruptus) : quibus
se levantibus, posito in Regula signo, levant se et
ipse cum codice, versu vel oratione ab omnibus
adimpleta, respondeat cum omnibus : Deo gratias.
Et statim residens ad mensam suam ab hebdoina-
vel emendationis ab omnibus audientibus juste B dariis servatam refectionem vel potionum mensu-
poterit observari; ut omnia Regulae omnes audiant,
et nullum pratereat aliquid : ut quod oinnes audie-
rint, eos factis oporteat adimplere. lpsi vero fratri
iu septimana sua, cum in hoc opere occupatur, se-
ptimanarii * de omnibus mensis mense suse illatis
4 scutellas levent, servante Cellarario panis eis men-
suram vel consuetum numerum potionum. Et post
omnium levationem, * petita benedictione, et ipse
reficiat. Ideo enim diximus Regulam monasterii
quotidie legi ad mensas, ut nullus frater excuset
se ignoranti facientis non emendare. Nam cum
quotidie in usu ipsa Regula mittitur, ex notitia
melius observatur : ne forte dicat se frater nescire,
quod possit per obedientiam adimplere. Nam tem-
pore ipso refectionis cum legitur Regula, ut solliciti C
omnium fratrum excitentur, auditus, de singulis
à Sit abbas. «à abbas redundat.
b Collecta. In Regula ms. redacta.
€ De omnibus mensis. Lege : De omnibus missibus :
missus est ferculum, ut vulgo notum est.
d Scutellas. Scutella est lanx : Patina, discus.
Corona pretiosa apud Joannem Meursium in lexico
Grz»co-Barbaro ; 3xovr(a Paropsis, cpd6)«ovy.. Mentio
fit apud S. Gregorium lib. xii, ep. 50: « Scutellam
quoque argenteam monasterio cuidam reliquit. » Gal-
lice, écuelle.
* Petita benedictione. Quia olim monachi cibum
sumpturi benedicebantur : de qua re infra.
f Quod lectum est abbas interroget. Nota antiquum
ras b signatas aut ab abbate aut a prepositis omnia
et ipse percipiat.
.8 XIV. Ex RecurA CUIUSDAM (cap. 9).
i Ad mensam vero nullus penitus przter abbatem,
vel cui ipse przceperit pro communi necessitate fra-
trum loqui presumat : sed omnes 1 intento animo
gratias reddentes Creatori in cordibus suis cibi ac
potus solidze mensure largitione fruantur. Portarius
vero qui pro variis causis eloquium expetieritabba-
tis, loqui permittatur. Quia forsitan talis superve-
nit necessitas, que moram habere non debeat.
k Ántemensam vero semper capitulum Regul: unum,
aut amplius, si abbati placuerit, legatur : ut cum ci-
bus carnem reficit, lectio animam satiet. Hzc om-
nia cum gravitate animi et moderatione leni fiant,
quatenus in his omnibus Dominus delectetur.
morem de repetenda lectione mensze.
6 Qui hebdomadarius. Multa hic desunt verba sup-
plenda ex Regula ms. cod. Corb. : « Qui hebdoma-
darius tandem ad mensam legat, quandiu abbas se-
derit ad mensam cum fratribus, quibus se levanti-
bus, » etc.
h Signatas. ld est, benedictas signo crucis.
i Ad mensam vero, elc. Hoc capitulum cum sex
Sequentibus desideratur in codice Yindocinensi.
] Intento. Ma reposui, cum legeretur in tanto.
k Ante mensam. Lege, ad mensam. Nam frustra
subjungeret : Ut cum cibus carnem reficit, lectio ani-
mam satiet.
CAPUT XLVIII.
DE MENSURA CIBORUM.
$ I. — Ex Rrcura sanct! BENEDICTI.
Sufficere credimus ad refectionem quotidianam
à Tam sezti&. quam nonc. ld. est, sive non sit je-
junium, et prandium flat hora sexta, id est, meri-
die ; sive jejunetur, et ccena fiat hora nona, id est,
teriia postmeridiana.
h Omnibus mensibus. Ita legunt mss. codices Vi- .
ctorini, San. Ebrulphi. S. Faronis, et S. Germ. ma.
cum Smaragdo, S. Dunstano, et editione Coloniensi.
Quod confirmatur ex Regula Magistri cap. 26, in utro-
ue codice Concordiz tam Floriacensi, quam vin-
:imensi. « Sufflcere namque credimus ad refe-
ctionem quotidianam, tam sexte, quam nona om-
D * tam Seit», quam non: 5 omnibus mensibus cocta
duo pulmentaria propter diversorum inflrmitates,
nibus mensibus, » etsi in ms. Corb. sit «à mensis.
Accedit Ruthardi auctoritas : Qui, mensibus, legen-
dum esse asserit, non : Mensis. Turrecremat:e, cum
. 8it : « Omnibus mensis, sive, ut alia lectio habet:
Omuibus mensibus; quod melius videlur, id est, om-
ni tempore. » Eamdem lectionem agnoscit Guido Ju-
venalis, abbas sancti Sulpicii, in sua Regule versione
. Gallica, cum hzc verba ita exponit: Jn towt temps
de l'an. ld est, omni tempore, quod perinde est, ac:
omnibus mensibus. Eamdem lectionem illustrat locus
S. Isidori cap. 9 sue Regule, cum ait: Utrisque
9a Cup ^ S y
415
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLVIII.
114
& ut forie qui ex uno non poterit edere, ex alio refi- A nibus sufficiant. « Et si fuerit unde pora 4 aut na- -
ciatur. Ergo cocta duo 5 pulmentaria fratribus om-
temporibus refectio mense tribus erit. pulmentis, et
per utraque tempora intelligit hiemen et zstatem. -
I
| p. ms. S. Germani legitur : Omnibus diebus. In
vulgo editis legitur. Omnibus mensis. Sed male, et
prior lectio potior est. Nam S. Benedictus et S. Isi- .
dorus occurrunt prave quorumdam consuetudini,
qui ob calores plura fercula in sstate, quam in
hieme quotidie apponi volebant.
& Ut forte, qui ex uno non poterit edere. Quzritur
an duopulmentaria monacho edere liceat, cum S. Be-
nedictus ideo illa apponi jubeat, ut, qui de uno
edere non possit, edat de altero. Sed puto hxc mo-
raliter intelligenda: et ex :xquo et bono multorum
infirmitati tum corporis, tum animi consuli ferculo-
rum diversitate : ut cum quis de uno plusculum de-
gustaverit, jam illud fastidiens ad alterum se con-
vertat : preseruim cum Regula duo fercula come- p
i
dere explicite non prohibeat. Quod si ita esset, male
consultum esset superffuis impensis cum duplicatis
pulmentariis dapes, que v. g. quinquaginta mona-
chis suffücerent, pro centum essent apponende,
maxime cum singule lances id continere deberent,
od ad unius monachi satietatem sufficeret ; quia
illi de una tantum edere liceret
b Pulmentaria. Pulmentarium, quod et pulmentum
dicitur, est quodlibet obsonium. Cato, de Re rustica,
cap. 58: « Pulmentarium familiz olexe caduce quam
plurimum condito » a pulte, qua olim prisci illi Ro-
mani pro pane vescebantur. Plinius libr. xvi, cap.
8 :« Pulte autem, non pane vixisse longo tempore
Romanos manifestum ; quoniam inde pulmentaric
dicuntur. » Varro lib. 1v de lingua Latina : « Et pla-
cente, quod edebant cum pulte: ab eo pulmentum,
ut Plautus : binc pulmentarium. » Valerius Maximus
lib. 11, cap. 1 : 4 Erant autem adeo continentis at-
tenti , ut frequenter apud eos (Romanos) pultis usus,
quam panis esset, » etc. Sosipater Charisius lib. 1:
« Pulmentum et pulmentarium dicit. Nam Cato ori-
inum tertio, laserpitium pro pulmentario suo ha-
t. In eodem : multo pulmento usi. Sed quidam
punt pulmentum quasi pulumentum melius dici.
arro autem ad Ciceronem quinto ; pulmentum, aut
qued idem cum pulte essent, inde pulmentarium. »
bi verbum, essent, id est, ederent. Ausonius in Te-
chnopegnia :
Mox ador atque adoris de polline qututeum far
Instruxit mensas , quo quondam Romulídum plebs
Hinc cibus, hipc potus, cum diluerelur aqua puls.
Hinc prisci illi Romani dicti pultiphagi. Plautus in
Mostellaria : mE
Non enim hzc pultiphagus opifex opera fecit Barbarus.
Ubi, Barbarus, est Romanus, ut vulgo docent Inter-
pretes.
c Et, si fuerit unde poma. Sup. haberi possint. 1ta
habetur in omnibus codicibus nostris mss. cum D
Smaragdo, S. Dunstano, et editione Colin:ei. Optima
lectio, qux confirmatur ex. Add. Capitul. Lud. Imp.
tit. 78 : « Ut volatilia in natali Domini et in Pascha
tantum octo diebus , si est unde, comedant : si vero
non fnerit unde, non requiratur per debitum. » Vul-
gata lectio : Et, si fuerint inde poma. Male. Poma
hoc loco sunt fructus quislibet, saltem vulgares.
4 Aut nascentia leguminum. ld est, nascentia le-
gumina. Ut ardua montium, lubrica vallium et ro-
scida cespitum, et glebosa camporum. Ita hunc locum
explicat Ruthardus : « Nascentia leguminum intelli-
guutur germinantia : quia mos est illius terrx et Ro-
manz et aliarum provinciarum mittere legumina in
aquam, et cum germinata fuerint, manducari. ». Ex
quo loco satis constat horum commentariorum au-
ctorem non fuisse Paulum Diaconum monachum
Casinatem ; dixisset enim, hujus terre, non, illius
terre. Bernardus Casinas, et alii nonnulli locum ex-
scentia leguminum, addatur et tertium. * Panis libra
plicant rectius quidem de viridibus leguminibus,
qux aceto macerata in Italia comedi solent. An au-
tem tertium illad pulmentarium seu fructuum seu
leguminum debeat esse crudum, non id explicite de-
claravit S. Benedictus, itaque juxta Regulam debent
primo apponi duo pulmentaria cocta, tertium vero
an coctum vel crudum sit, non refert. Id liberum re-
liquit S. Benedictus ob multorum infirmitates, quo-
rum stomacho fructus crudi et legumina cruda no-
cere possent. .
* Panis libra propensa. Controversia de hujus librze
pondere. Casinensis libra est trium et triginta uncia-
rum et semis, ut habetur in declarationibus Casi-
nensium ad Regulam S. Benedicti. Burdegala in mo-
nasterio S. Crucis servatur adhuc libra panis ex ere
cyprio cum hac inscriptione:
MENSYRA PANIS 8. CRYCIS BVRDEG.
Cujus pondus est octo et viginti unciarum. Sed puto :
ego hanc S. Benedicti libram nullam aliam esse
quam Romanam seu Latinam. Nam male panis pon-
us libram appellasset, qu:xe tot unciis, ac Cassinen-
sis, vulgarem libram excederet. Qui etiam, si per.
libram non intellexisset eam, qua sua :zetate erat
usitata per Italiam certum pondus panis non definis-:
set, et hunc regule locum valde ambiguum reliquis-
set, cum mensuram sine mensura, et pondus sine
pondere statuisset. Nec obstat, quod libra pànis olim
servaretur in: monasterio Casinensi, ut constat ex
actis S. Mauri et Leone Ostiensi lib. 1. Chr.; nam,
cum sciret S. Benedictus non eamdem esse libram
apud omnes nationes, ejusque pondus aliquando pro
hominum arbitrio mutari, voluit ejusmodt libram in
suO monasterio servari: qua tamen non amplius
exstat ob varias monasterii Casinensis direptiones et
incendia. Et sane monacborum temperantie male
C consuluisset, quam hic multa districtione precipit,
si tantumdem panis, quantum libra Casinensis pen-
Sitat, edendum concessisset: maxime cum hujus-
modi libra, ut ex prafatis declarationibus constat,
plus panis pensitet, quam monachus uno die come-
dere possit. Libra autem Romana seu Latina est
duodecim unciarum, ut docent. Epiphanius lib. de
Mensuris et Ponderibus , et S. Isidorus lib. xv: Orig.
cap. 24: « Uncia dicta, inquit, quod universitatem
Ininorum ponderum sua unitate vinciat, id est,
complectatur. Constat autem drachmis octo, id est,
scrupulis viginti quatuor, quod proinde legitimum
pondus habet; quia numerus serupulorum ejus ho-
Tas diei noctisque metitur, vel quia libram efficit,
duodecies computatus 12 unciis perficitur, et inde
babetur perfecti ponderis genus: quia tot constat
unciis, quot mensibus annus. » Post xó. computatus,
videntur, hzc verba, nam libra, addenda. His sub-
scribit Fannius Rhemnius poemate de mensuris :
Uncia fit drachmis bis quatuor : unde putandum
Grsmmata dicta, quod hzc viginti quatuor in se
Uncia babet : tot enim formis vox nostra notatur,
Horis, quod mundus perezgit noctemque diemque.
Uncisque in libra pars est, quod mensis iu anno.
Gramma autem seu littera est scrupulus, qui conti-
.pet duos obolos, ut docet idem Fannius :
Semioboli duplum est obolus, quem pondere duplo
Gramma vocant, scrupulum nostri dixere priores.
Serupulus gramma dicitur, id est, littera, nam
quemadmodum vox humana quatuor et viginti litte-
"ris formatur, sic uncia constat quatuor ei viginti
'scrupulis. Delibra vide Cassiodorum lib. 1 Varia-
rum, epist. 10. Sed quia panis haec mensura angu-
' Sta est, addit S. Benedictus propensa, id est, qua 1n-
' clinata przependeret ; nam, propensus est inclinatus.
* Etsi Smaragdus et Ruthardus, explicent co propensa,
"prius pensa, a przepositione Graeca,..mpo, id
. prius. Sed non puto ejusmodi vocabulum esse Lati-
est,
115
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1116
una propensa sufficiet in die, sive una sit refectio, sive A pula, sicut ait Dorainus noster : Videte, ne graventur
prandii, et cenze.. Quod si canaturi sunt, * de ea-
dem libre tertia pars a Cellarario reservetur red-
denda conaturis. Quod si labor forte factus fuerit
major, in arbitrio et potestate abbaüs erit, si expe-
diat, aliquid augere, remota prz omnibus crapula :
et ut nunquam subripia£ monacho indigeries : b quia
nihil sit contrarium omni Christiano, ^» quomodo cra-
num. Itaque juxta nostram explicationem mensura
panis erit circiter sexdecim unciarum.
& De eadem libra tertia pars. Ex his verbis satis
eolligitur cenam debere esse prandio breviorem,
uod etiam patebit infra ex Regula Magistri. Ru-
thardus dicit unicum coctum pulmentum ad cenam |
dandum esse. Sed htc pensanda suni arbitrio supe-
riorum.
b Quia nihil sic contrarium. Hic fextus profertur
a Burchardo lib. xiv, cap. 1, et abluone part. 15
Decreti, cap. 69. l '
€ Quomodo crapula, Yd est, quam crapula. Iyo ad-
dit; E: ebrietas. Quid sit cràpula docet Suidas:
xpeura)n 9 iy mo)gc olvogtoc vo.u0;, id est, « Crapula
ex multa potatione palpitatio. » Sed sumpsit impro-
prie S. Benedictus. '
4 In crapula. ]ta apud Smaragdum et in coq. Vict.
V Apud S. Dunstanum, Jvoneni, Burchardum, et iu
ulgatis additur : et ebrietate. Ut est in Evangelio,
Luc. xxi: Attendite. guteyy. vobis, ne forle. graven--
lur corda vestra ig crapula el ebrietate.
* Puerig mipore cate. Id. est, qui supt infra duo-
decjmum annum juxta Magistri méntem hoc capite :
« Minoribus vero duodecim annis minus a libra pa-
nis ig die sufficiet. » Tamen juxta superiorem no-
aram explicationem intelligantur ii qui sunt infra
quinjum decinurm annu. '
Cargium vero guadupedum omnino ab omnibus
abstingatur comeslig. Editio Colineei legit, comesttone.
Ex hoc S. Benedictus loco quidam censuerunt usum
volatiliuum olim monachis fuisse permissum. Et ante
D. Benedictus quidam catillodes, qui tamen relji-
giosi haberi cupiebapt, ab esu quadrupedum absti-
Debapt, et volatilia coinedebant, in quo sita invehi-
lur S. Prosper Áquitanicus lib. j1 de Yita contem-
plativa, cap. 3: « Caerum si 2 quadrupedibus ab-
Blinentes pbasianis altilibus yel aliis avibus pretio-
&is auf piscibus perfruantur, pon mihi videntur re-
secare delectationes sui corporis, sed mutare, nec pro
abstinentia, sed yelut pró nescio qua immunditia,
velcerte, quod verius esl pro stomachi nauseantis
ieneritudipe delicias illas Communes et viles abji-
cere, pr possint alis, non solum carnibus, sed
eliam deligatioribus ac pretiosioribus carnibus suas
voluptates explere. » Qui ideo se a carpíbus absti-
nere dicebant , quo eium guadrupedum ignorarent,
ut planum est ex S. Hieronymo 1n epist: ad Silvi-
nam de servanda Yiduitate: « Procul $inta conviviis 8 repenüna morte interiisse.
tuis phasides aves, crassi tyrtures, attagen Jonicus,
el omnes aves, quibus amplissima patrimonia avos
lant. Nec ideo te carnilyus vesci nop putes : si suum,
leporum atque .cervorum et quadrupedum animag-
tium esculentiag reprobes : non enim hzc pedum nu-
mero, sed gustus suavitate judicantur. » Eaque ra-
tione id sibi in animum inducebant, quod una sit
avium et piscium ex aquis origo. Itaque minimecre-
dendum est a S. Benedicto tales institui. zyonachos
qui pedum numero delicias escarum dijudicent : cum
Ipse cap. 56 Regule carnis esu excepUs sgrotis mo-
nachos arceat. Nec vero inferri potest. quadrupe-
dum interdictione volatilium esum esse permissum.
Nam cum unum prohibetur, non átatim alterum per-
mitti concludendum est, maxime si jam a legislatore
prohibitum est.'Ut Levit. 49, cum dicitur: Non male-
dices furdo, nec coram caco pones offendiculwumn : Male
quidem inferret aliquis ex ejusmodi legibus permitti
EL üt. seq-:
C medere volatilia praecipiat. »
corda vestra? iy crapula (Lug. xj). * Pueris vero mi-
nori :tate non eadem servetur quantitas, sed mi-
nor, quam majoribus, servata in omnibus parcitate.
f Carnium yero quadrnpedum omnino ab omnibus
abstineatur comesdio, preter omnino debiles et
cegrotos.
- non surdis maledicere, et videnlibus ponere, offen-
diculum. Quia potest accedere peculiaris ratio ut
ejusmodi prohibitio fiat, etiam si alterum expresse
non prohibeatur, ut videre est ip citato loco Levitici,
et ip bac cautione S. Benedicti. Potest enim esse
peculiaris ratio, ut quadrupedum esus prohibeatur
monacbis, quia cum quxdam ex eis viliores sint, quis :
existimaret earum esum non esse monachis inter-
diclum. Non jamen ignoro, quin aliquando conces-
sum fuerit monachis comedere volatilia nempe in so-
lemnitatibus Pasch:e ; Natalis Domini et earum octa-
vis, ut. babetur additione. I Capitul. Lud. Imp. tit.
78 : « Dt volatilia in Natali Dorhini et in pascha tan-
tum octo diebus, sj est unde,'comedant; si vero non
faeri unde, non requiralur per debitum. Si autem
abbas aut monachi abstinere se voluerint, in eorum
sit arbitrio. » Idem patet ex epistola Theodemari
abbatis Casinensis ad Carolum Magnum, si tamen
iliius sit : sunt enim jg ea multa castigatione digna.
Id confirmatur ex charta Ludovici et Lotharii ad mo-
nachos S. Germáni a Pratis, quz exstat apud Aimoi-
nug lib. v de gestis Francor m cap. 40. « Volaüilia
cum ovis de duobus festis, 3d est, Pascha et Natalis
Domini. » Quod wero ultra has solemnitates nom
fuerit licitum mopacbis edere volatilia panum est
ex eadem additione tit. 8 : Ut volatiliá intus fo-
risve, nisi pro infirmitate nullo tempure comedant. »
it. seq. : « Uf nullus episcoporum monachis co-
Quare, cum Rabanus
lib. u de Vita clericor. cap. 21 ait : « Avium quo-
que esum credo iude a patribus permissum esse, eo
quod ex eodem elemento, de quo et pisces, creatas
$um£. Nam in Regulà monachorum non invenitur
aliarpm carpium esum eis interdicjum esse, nisi qua-
érupedum. Bac non supt ita capienda, ita ut liceat
monacbis ut plurimum edere volatilia, sed si eis in-
terdum concedatur, íd non facere contra bunc ex-
pressum Regulze textum juxta quidem Rabani ex-
plicationem; qua laxior véjeiur, uj ex supra dictis
potet Idem dicendum es4 de bac lexiu, qui ha-
betur apud eumdem Rabanum lib iu de Ágone
Christiano, cap. de gula : « Hzc tamen pon ita di-
cimus, quasi shibet, orum Regulam, Jue à quadru-
pedum-esu prohibet, vituperemus. » Sed vide Joan-
Dem maopachum lib. M S. Odonis abbatis Clu-
niacensis, ubi scribit monachum quemdam in zedibus
parentum diversantem ad primum volatilis rnorsum
Itaque S.'Odo reforma-
Aor ordinis przcipuus nunquam ejusmodi esum alti-
lium suis roonachis permisit, ut constat ex lb. ci-
4ato. Quod spectat ad pingiedinem, adipem seu $a-
imep, etiam prisci jllf nibnaohi eo usi sunt : idque
ipsis indultupi fuit in synodo abbatum Aquisgraneusi
$ub iLudovico Pio tit. 22 : « Pinguedinem ad esum,
exceplo vi feria et xx, diebus arte nativitatem Do-
mini, et septimana illa, qux ante quadragesimam
vocatur quinquagesima. » Et til. 77. Nec est quod
quidam recentior per pinguedinem, adipem, et sagi-
jen oleum interpretetur, cum nulla assertionis suae
iestimonia proferat. Sed et contrarium constat ex
Actis S. Meinwerci &iscopi Paderbonensis, ubi agi-
tur de Monasterio Heéfinwardeshusen : cujus albati
jussit predictus episcopus dare monachis sagimen :
« Et data auctorilate (inqyit auotor horum actorum)
quomodo Dominus Ecclesi claves beato Pelro apo-
&iolo Lradiderit : El Fcolésia tabtam babens poiesta-
147
$ H. — Ex Bacuta eamcyi CotuusAm (cap. 5).
^ (ibus sit vilig et b vespertinug monachorum,
satietatem fugiens ; et petus ebrietatem, ut ef susti-
neat, et nop poceat. Olera, legumina, farina aquis
mixta cum parvo € panis paximatío : ne venter one-
retur, et mens suffocetur. Etenim 4 utilitati * et
usui tantum consulendum est zterna desiderantibus
przmia. 'Et ideo temperandus est vite usus, sicut
temperandus est Jabor. Quia hzec vera discretio, ut
possibilitas spiritalis profectus cum abstinentia car-
nem macerante * retentetur. 5 Si enim modum ahs-
tinentia excesserit, vitium, non virtus erit. Virtus
enim multa sustinet bona et continet. Ergo quoti-
die jejunandum est, sicut quotidie reficiendum est.
Et dum quotidie reficiendum est, vilius et parcius
CONCORDIA REGULABUM. — CAP. XLYHI.
1118
À . diebus vero sanctis k iaMerdum eum oleribus - le-
vissimarum carnium elimenta. Non enim erit ad
saturitatem reficiendum corpus, ne forte intereat
animus. *» Nam ex plenitudine ventris cito excitatur
luxuria carnis. Qui autem appetitum edacitatis rc-
primit, sine dubio lasciviz motus restringit. Tanta
cum diseretione reficiendum est corpus, ut nec. ni-
mia abstinentia debilitetur, nec superflua edacitate
per lasciviam moveatur. Ín utroque enim temperan-
tia adhibenda est, scilicet nt et vitia carnis non prge-
valeant, et » virtus ad ministerium bonzx operatio-
nis sufficiat. Quicunque ad mensam residens a car-
nibus et vino se abstinere voluerit, non est prohi-
bendus. Abstimentia enim nonprobibetur, sed potius
collaudatur ; tantum ne ex contemptu creatura Dei
corpori indulgendum. Quia ideo quotidie eden- B humanis concessa usibus exeecretur.
dum est, ^ quia quotidie reficiendum est. Sicut quo-
tidie orandum est, quotidie laborandum est, quotidie
Jegepduz est. . .
$ Hi. — krew cx Raeura eawcri [smoni (cap. 44).
'i Per omnem autem hebdomadam fratres vies
olerum cibos et pallentia i utantur legumina. In
tem ip generali synode monachis, quopiam olei co-
piam aon haberent, non carnium quadrapedum esum,
Sed carnibus agnatum adipem indulserit, advocatis |
villieis porcos dari mandavit, de quorum adipe et
ssgimine eibum fratrum parari jusst. » S. Dansta-
nis àn Cone. Wintoniegsi, seu Cogcordis cap. 2:
« lo Adventu Domini pinguedo interdicitur scilicet
lardi, nisi festivis diebus. Sed hxc mera relaxatio
inducta ob multiplicitatem divinorum officiorum, ut
satis liquet ex capite citato miraculorum S. Hugo-
nis, qui ne quidem ad Petri Damiani permit-
tere volui£, ut saltem bis in hebdomade ab sagimine
8i monachi abstinerent ob laborem cbori. (Vide
Concerdiam 8S. Bun-tani, cap. D; Decreta Lontfranci,
8 5; librum Miraculorum S. Hugonis abbatis Clunia-
censis, cap. 19; statuta Petri venerabilis, cap. 10;
Visitatorium monasterii Culturz: Cenoman. ms.)
- & Cibus sX vilis, etc. Habentur in Regula ze. $.
Columbani cod. Flor. Vilis debet .esse cibus mona-
chorum ; quia supervacaneum est laugtias in jejunio
uxrere : idem docet S. Hieronymus epist. ad Pau-
Imum : eit. utilis et vespertinus cibus (Ep. ui). Übi sane
legendum est vilis.
b Vespertimus. Mon ita stricte sumitur hoc voca-
bulum. Nam vespertinus cibus est, qui non solum
re, sed etiam hora nona, id est, tentia post me-
ridiem , cum eol ad vesperum vergere incipit, sumi-
tur. Siquidem monachi S. Columbani feria quarja
et sexta veficiebantihora nona, ut planum est ex ejus
Ponitentiali ms. : « Si quis ante horam nonam
quanta -&extaque feria aáaandueet, nisi infiemus, duos
les in pane et aqua. »
:* Panis. Lege pane, nt in Regula cod. Flor. et in
editione Insul», ut sit appositio.
4 QOsiiitati. Nempe spiritali.
|. * Et usui. Nite corporalis. Quasi diceret : ita-ci-
bus temperandus est, ut anime simol et conpori pro-
sit. — ' :
f Retentetwr. ita in editione Parisiensi et. ingulz.
In cod. Flor. sustentetur.
8 Si enim modum abstinentia excesserit, vitium, non
virtus erit. Aurea. mediocritas, beata discretio, quie
virtutes fovet, et auget, virtutum mater, et lux ani-
mi : eui uni primas dedit magnus Antonius. Mécpov
&purcov. ld est, modus optimus, inquit -Gleobulus.
hilosopfierum e sententía est useocatoc &ptcoc,
Vmep6olào x«xlag ; id est, « igediocritalos esse
etionis advenerk. in
$IV. — Item ex eadem | (capite $pso).
* ln utrisque temporibus refeotio mense tribus
eri pulmentie, olerug scilice& et leguminum ; et. si
quid P tertjum (uerit, 4 pomorum. * Ternis quoque
poculis fraterna zeficienda est sitis. in observatione
auem Quadragesimae, sicut feri solet, *» post exple-
vines, excessus vitia. » inquit 8. Mieronymus in
epist. ad Demetriadem. Unde preclare docet idem
olumbanus cap. 8. Regule : Discretio monachis
quam sit necessaria, multorum error ostendit, et
aliquorum ruine demonstrant, qui sine discretione
incipientes et absque moderatrice scientia degentes
vitam finire laudabilem pon potuerunt. Quia sicut
sine via tendentibus error evenit, ita sine discretione
viventibus excessus in promptu est, qui semper vir-
C £&utibus in medio inter utramque nimietatem
sitis contrarius eat. » Id a Deo edocta per S. Adal-
ricum didicit B. virgo et martyr Wiborada, quz in
monasterio S. Galli reclusa carnem jejuniis et vigiliis
jmmoderatis opprimebat : sed ab Angelo monitug
B. Adalricus ad eam venit, Deique voluntatem, ut
aliquid de tum dura, et a vitz ratione remitte-
ret, aperuit (Acta sancte Viborado). Ergo noscenda
es mensura sui, quid valeant humeri, quid vires
ferre recusent. Nam, ut sapienter monet Seneca lib.
de Tranquiitate apumo, « necesse est opprimant
onera, quz ferente majora sunt. »
b uia quotidie reficiendum est. ; proficiendum
est, v4 Reguia ms. cod Flor. et editione Parisiensi,
et Insul:e. Sed có quia videtur redundare.
i Per omnem autem, etc. H»c videre est in Regula
S. Isidori excusa cap. 9.
j Utantur. In Regula edita legitur, habeant.
k Interdum. ln Regula excusa habetur, inducant.
l Leuissimaram carnium. Quantitatem 4ongit, non
qualitatem, utex se tibus clarum est.
m Nam ez plenitudine ventris cito excitatur luxuria
carnis. Recte. Huc spectat illud Tentultiani lib. ad-
versus Psychicos : « Per edacitatem transit salaci-
tas. » Et paulo. ante : « Monstrum scilicet haberetur
libido sine gula. »
n Virtus. ld est, vires. ll
9 In. utrisque temporibus. Videlicet sestatis, hie-
yais, quibus continenter ver et autumnus.
P Tertium. Àb oleribus et leguminibus.
4 Pomorum. ln Regula excusa, id est, pomorum.
* Vernis quoque poculis. Juxta Ausonium in gri-
Terbibe. . . . .
Augustus imperator in castris ed Mutinam ter dun-
taxet bibebat, ut refert Suetonius cap. 777.
5 Post expletum. jejunium. d est, oum. hore. refe-
fog. okouta legitur, exemplum
1119 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS / 4190
tini jejunium pane solo *.vel aqua contenti omnes À et altilia cuncta in congregatione non ministrentur,
erunt. Vino autem et oleo omnes abstinebunt.
$ V. — Item ex eadem (capite ipso).
Laici 5 ministri mensis monachorum nullatenus
intererunt. Neque enim potest illis mens:x commu- ,
nis esse locus, quibus est diversum propositum. Mo-
nachi autem cum a mensis surrexerint, ad oratio- .
nem omnes concurrant. * Quod mense redundavc-
rit, omni cura servatum egentibus dispensabitur. In
refectione monachorum a diebus Pentecostes usque .
ad autumni principium tota estas 4 interdiana pran- .
dia invitat.
$ VI. — Ex RecULA sANCTI FERREOLI EPISCOPI
(cap. $4)
Illud itaque statuimus ut ad mensam fratribuscon- B
gregatis, de his que apponuntur * nemo alterius aut
presumat aut rapiat portionem , nec frequentius
ceteris manum f parapsidi importunus immergat, .
propter illud Apostoli : Alius quidem esurit, alius au-
tem ebrius est. (I Cor. xi). Et. iterum : Esca ventri ,
et venter. escis, Deus autem hunc et hcc destruet
(I Cor. vi). Et iterum : Non est regnum Dei. esca et
potus; sed justitia, et paz, et gaudium in Spiritu
sancto (Rom. 1v). Et iterum : Hujusmodi enim Chri-
sto Domino nostro non. serviunt (Rom. xvi). Et ite-
rum : 5 Quorum Deus venter, et gloria in confusione.
ipsorum (Phil. ni).
$ VII. — Ex REGULA SANCTI ÁURELIANI (cap. 50).
b Carnes in cibo nunquam sumantur. i Pulli vero -
1 i Vel aqua. Particula vel hoc loco sumitur copu-:
ative.
b Ministri. Ita in Regula excusa." Hiec tamen vox
redundare videtur, ut patet ex sequentibus.
.* Quod mensa redundaverit, etc. Optima institutio.
Hinc monachi facile. aliquid ventri subducunt, in
pauperum usus seponendum. :
4 Interdiana. prandia. Nempe cum alternis diebus
fiunt prandia et jejunia; quod clarius ipse Isidorus
explicat cap. 14 : « Secundum jejunium interdianum
post Peritecosten alia die inchoatum usque ad :zequi-
noctium autumnale protenditur, ternis scilicet diebus
per singulas hebdomadas propter zstivos solis ardo-
res jejunium celebratur. » |
* Nemo alterius aut presumat aut. rapiat. portio-
nem. Frequentius quam alii manum mittendo in ca-.
inum.
f Parapsidi. Dicitur et paropsis, de quibus Hesy-
chius : Hepejióse 1 mepojidec cà peydia cvpuGAia, Id
est, « Parapsides et paropsides magni catini. » S.:
Isidorus lib. xx, cap. 4: « Parapsis quadrangulum
et quadrilaterum vas, id est, paribus apsidis. »
8 Quorum Deus venter. Deest verbum substanti-
vum est, juxta textum Grzcum : àv à 0tóc à xoüía,
xal 065a, x. c. )., id est, quorum Deus venter, et. glo-
ria, ec., quod tamen habetur in Vulgata versione.
. ^ "Carnes in cibo , etc. S. Casarius, cap. 17 Reca-
pitulationis : « Carnes vero a. nulla unquam penitus
in cibo sumantur. »
i Pulli vero, etc. Ex eodem capite ejusdem Recapi-
tulationis : « Pulli vero. infirmis tantummodo prz-
beantur ; nam 1n congregatione nunquam ministren-
,í1 Cibaria quotidie ad refectionem tria. Qusedam sit .
illa refectio, distincta a prandio et cena , obscurum
est dicere. Nam olim ter in die monacho edere pia-
culum.erat. Ktaque puto toto hoc capite refectionem
-
infirmis tantum przbeantur, et accipere liceat. Pisces
vero certis festivitatibus, aut quando sanctus abbas
indulgentias facere voluerit, tunc procurentur.
8 VIII. — Item ex eadem.
j Cibaria quotidie ad refectionem tria, k ad pran-
dium duo, ad cenam duo. ! Bibere ad refectionem,
id est, in xstate * merum et tres ^ caldellos, ad
prandium tres tantum: ad conam in zstate mensi-
bus Junio, Julio et Augusto ternos. Reliquis vero
diebus ad coenam biuos bibant. In festivitatibus vero
et quando abbas indulgentias voluerit facere, et ci-
baria, quantum ipse voluerit, ^ et recentes addantur.
Quotidiana vero olera caseo et oleo semper condian-
tur. P Juniores biuos ad prandium, binos ad ceenam
accipiant ; si jejunaverint, ternos.
$ IX. — Ex REecura Misisrhi (cap. 26).
q Sufficere namque credimus ad refectionem quo-
tidianam, tam sext» quam none, omnibus * men-
sibus cocta duo pulmentaria, et tertium quodcunque
fuerit crudum cum pomis. Medius , panis pensans
libram singulis fratribus in die sufficiat secundum
formam divinz dispensationis, cum medium panis
s coelestis corvus Paulo servo Dei quotidie vescen.
dum paraverit. Quando ergo ad sextam horam tem-
pore zstivo vel aliis temporibus reficiunt, tertia qua-
dra ipsius Dominici panis a cellarario subtracta sera
ante illud crudum pulmentarium inferendum men-
sis ponatur. Et ideo in cellario diximus eas quadras
sumi pro unica illa comestione quz fit hora nona, id
est, tertia postmeridiana, seu vesperi jejuniorum
diebus : ac proinde S.. Aurelianus auget in ea nume-
rum ferculorum et potionum, ut S. Caesarius, quem
Aurelianus sequitur, illis diebus instituit, ut habetur
cap. 16 Recapitulationis : Cibaria omnibus diebus in
jejunio tria. .
k Ad prandium duo, ad cenam duo. Diebus in qui-
bus non jejunatur. |
| Bibere. Supple concedatur, aut quid simile.
m Merum. Vide superiori cap. ad S. Cesarium.
2 Caldellos. Caldellus est vasculum potorium cer-
visix, aut zythi; nam distinguit caldellum a mero
Magister cap. 27: « Post ergo primos meros aestivo
tempore.ad refectionem tam sextze quam nonz cal-
delli omnibus quaterni sufüciant extra illum me-
rum. » Caldelli mentio fit in Recspitulatione Czsarii,
cap. 16 : « Quotidianis vero diebus ad prandium in
zstate binos, ad refectionem ternos caldellos acci-
ient. » :
ur Et recentes. Videtur deesse vox panes aut [ru-
cius. .
P Juniores binos, etc. Ex S. Cesario , capite ci-
tato : « Juniores vero ad prandium, ad ccenam, ad
refectionem binos. » Sed puto legendum : Juniores
vero ad prandium binos, ad cenam binos, ad re[ectio-
nem Lernos. Nam S. Aurelianus, qui sumpsit ex S.
Casario, ait: Si jejunaverint , ternos. Et refectio
hoc loco Czsarii sumitur pro unica comestione qux
fit jejunii diebus.
4 Sufficere credimus, etc. Hxec habentur in. Regula
ms. Magistri cod. Corb. eod. cap. 26. .
r Mensibus. Ita habetur apud Smaragdum et in
cod. Vind. Vide superius adnotata ad S. Benedictum
In cod. Corb. legitur, mensis, male. . .
* Colestis. Epitheton ad «ó panis, refertur; qui
oclestis dicitur, quia a.Deo missus. 0.
iv
1121 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLVIIL. 4492
de omnium annonis * antecessus subtrabi, ne forte A
. eum integre annone in mensis fuerint posite, et
forte adveniens frater novitius nesciens adhuc men-
suram Regulz putet sibi iterato ad cenam reponi ,
ad prandium explicet totum, et sera cum pomis ha-
beat nihil: aut frater multum edere amans, quam-
vis mensuram noverit Regul, cum petenti Regulz
. vult satisfacere, ad horam totum eligat manducare,
et ad seram putet se esse contemptum. Qux omnes
quadr: cum fuerint in cellario reservatze, sera 5 eje-
ciz,et in mensa abbatis, et ab eo signat, sicut
consuetudo ostendit, prius sibi « vel mensz su:e tol-
lat, et residuz a cellarario levatze per singulas men-
sas ponantur d tollentibus : ut ipsz solze partes cum
crudo quocunque pulmentario mixto cum pomis, vel
$ X. — Ex REGULA CUJUSDAM.
. Mens: administratio vel observatio quanta zequa-
litate vel sobrietate percurri-debeat, abbatis scientia
est trutinandum, utin omnibus, sicut decet Dei mi-
nistros, religionis vigeat fomes. Ministrandus est
namque omnibus zqua libratione tam potus quam
cibus, prout tempus, sive solemnitates , sive absti-
nentiz, sive quotidiani usus poposcerint. Quotidianis
enim diebus h sufficere credimus duo fercula, ex-
ceptis pomorum donis, leguminibus, vel de oleribus
i conferta, seu farinz qualibet conspersione. Omni-
bus etenim xzequa. mensura ministrandum, preter si
. €etas infirmior, qux sustinere - non valeat, aut aegri-
. tudo corporis, et i novellz: conversionis novitas im-
probata sufficere non queat; quod abbatis judicio
si quid de pulmentariis prandii remanserit, fratrum B pensandum est. k Potus vero. [si] sicere liquoris,
. ecene sufficiant. Nam die Dominico, vel aliis die-
. bus festis, * sed et propter extraneas advenientes
personas quovis die f quidquid abbas in cibo vo-
luerit, ut pote majori conceditur, 56 vel dulciorum
aliqua secundum testimonium quod legitur in Vitis
. Patrum. Ubi pro diebus festis delicatum petierunt a.
Domino cibum, et apparuit eis cum favo ange-
lus. Tantum est ut consideret zqualitatem, et fu-
, giat corruptibilem nimietatem. Minoribus vero duo-
decim annis minus a libra panis in die sufficiat.
^ Antecessus. Ita in Regula ms.; lege tamen, ante
$e55u$, id est, ante sessiones, seu antequam sedeant
fratres in mensa.
b Ejecte. ld est, educta e cellario.
€ Vel mense suc. Particula vel hoc loco est co-
. pulativa, pro et;' nam sibi et mensz suz, hoc est, iis
qui una accumbunt, quadras sumit abbas.
4 Tollentibus. Yd est, sibi accipientibus.
* Sed et propter exiraneas advenientes personas.
Monachi olim propter hospites plenius procuraban-
tur, ut videre est add. 1 Cap. Lud. imp., tit. 29: « Si
vero propter hospitem voluerit (abbas) ad solitam
mensuram fratribus, sibique augere aliquid, in ejus
maneat potestate. » -
f Quidquid. In Regula ms. sequitur, uddere ; recte.
. 5 Vel dulciorum aliqua. Qu: vulgo dicuntur dul-
ciamina, qua subinde recreationis causa dabantur
monachis, maxime diebus festis, ut statuit Magister,
sive solemnioribus, ut S. Cxsarius in Recapitula-
tione, cap. 16 : « In festivitatibus majoribus ad pran-
. dium et ad cenam fercula addantur, et recedenti-
bus de ea dulciamina addenda sunt. » Huc spectat
illud Pachomii art.47 : « Qui ante fores convivii
egredientibus fratribus erogat dulciamina , in tri-
buendo meditetur aliquid de Scripturis, » qux verba
sunt de solemnitatibus intelligenda.
h Sufficere. Lege, Sufferre, ut in cod. Vind.
i Conferta. Ita in cod. Vind. pro confertione. Sed
de ejusmodi vocabulis infra.
) Novelle conversionis novitas improbata. 1d est ,
. hovitii nondum sufficienter probati.
k Potus vero si sicere. Particula si redundat.
Quid sit sicera docet Hesychius : Zixepa olvoc evueyüc
X60cpg«ct, 3 rà» top« dpmotoU) uiÜnv, ux d &umilov
$i extuagtó» avyDizo» id est, « Sicera vinum mixtum
.aromatibus, vel omnis potio gignens ebrietatem,
qui non sit composita ex fructu vitis. » Suidas :
Zintpa oxsuaatóv ropa, xal za "EÓpaloq ojcc Myüptvoy
"Biovcua, olv; cuppryàc dducpaci ix. coU Guyxtxp&-
'e0oc:, id est, « Sicera potio praeparata confecta,
apud iMebraos sic dicta potio inebrians : vinum
aromatibus conditum, ab eo quod commiscetur di-
e
. jnebriare.
, lid est, cervisi:, mensura solita tribuatur. » Si vo-
luntas fuerit, vel labor, vel festus dies, vel " hospi-
tis adventus pia precatio exagitaverit, ? vino potio
augenda est. Et si duabus vicibus reficiendum sit,
P preter vini potionem 4 similis regula servetur.
Festis vero diebus, pro reverentia sanct: solemnita-
tis, pluribus cibis, id est, ternis, vel quaternis sunt
, corpora reficierida : sic tamen ut, si plura sunt ciba-
' ria numero, sint minora : ut corpora necessario cibo
reficiantur, non nimia satietate damnentur. Seden-
ctum. » Duas hic tangit etymologias, primam, quz
est Habraica, ab inebriatione : nam "ub, 'schecar,
- id est sicera a radice "QU, schacar, id est inebriare;
unde Tertullianus, lib. adversus Psychicos appellat
ebriamen ; alteram Grecam a commixtione, sed im-
propriam. S. Methodius lib. de Castitate, apud Pho-
tium in Bibliotheca, n. 257 : Zbepu T&v «0 pí0ny
ípoy pt& TOv olyoy. to» l5 Guméiov, Id est, « Sicera
id omne quod infert ebrietatem, post vinum ex vite
; factum. » Theodorus Balsamon in eanonem 3 apo-
stolorum : Zíxspx d' ictt mà» r0 wv otvou pony
: &urtotoUy, id est, « Sicera est omne id quod.sine vino
ebrietatem inducit. » S. Isidorus lib. xx. Orig.,
cap. 5 : « Sicera est omnis potio qux» extra vinum
potést, cujus licet nomen Hebrzum sit,
tamen latinum sonat, pro. eo quod ex succo .fru-
menti et pomorum conficiatur : aut palmarum fru-
cius in liquorem exprimantur, coctisque : frugibus
aqua pinguior, quasi suécus colatur. » Sed hzc ex
S. Hieronymo, ep. 2, ad Nepotianum, apud quem
male legitur : coloratur pro colatur. Ex his sciendum
est siceram dupliciter sumi, primo pro vino ex aro-
matibus condito, quod posteriores vocaverunt pi-
gmentium, secundo pro potione omni quz extra vi-
num inebriare potest ex variis frugibus confecta,
idemque est quod cervisia, et ita.hoc loco sumitur.
1 Jd est, cervisim. Quid sit cervisia satis liquet ex
Plinio, lib. xxi, cap. ult. : « Ex iisdem (frugibus)
fiunt et potus zythum, in Egypto coelia, et ceria im
Hispania, cervisia et plura genera in Gallia. » S. Isi-
dorus c. citato : « Cervisia a cerere, id est fruge,
vocata : est enim potio ex seminibus frumenti vario
modo confecta. » -
m Si voluntas. Lege : Si vel estas. uU
» Hospitis adventus. Lege : Hospitis advenientis.
9 Vino potio. In cod. Vind., vini potio, sed prior
lectio prestat. Nam hic Pater non quotidie mona-
chis vinum permittit. E
P Preter vini potionem. Id est, excepta vini po-
tione. |
q Similis regula servetur. De solita mensura cet-
visi:.
fas ! 8. HNKbtCTI ABBATIS AMANENSIÓ
4124
tes vero ad fféniám fiatiés mellus alteràm comeden: A 6t legomiettiis, r2r0d0e Blsciculs i fuvitibtS, vel
fem subimatione Oculorurü respiciat, hée alterius
mensurán eibi vef potüs iniquá& éotriideratióné oéu-
lorum respiciat. Qaandd fn mensam cibus adiiihis
$tratur, hullus prius eibun conredsf ; quant signum
8d benedicendum ihsonet. kbbas vero tigilet ut eon-
festim, cum cibus ministratus fuerit, signum tangere
procuret, et ommes, eunt. signum audierint , * una
vocé benedictionem rogent: quotum vocem abbas
$ubsequatur diceri$ : Domirus& dignetür benedicere.
Hoc ad otunia fercula vel pomorum ac potus admihi-
Stratioriem observandum est. Illud prxecipue decerni-
mus tt nullüs, alteri daré ex mehsura sua vel acei-
fere ab altero presumat preter ábbatem, vel prze-
positum, cüi ab abbate commissum est. Si vero 5 aut
novitate, aut temeritaté áliqüis hzc quz supra dixi- B
mis fuerit traimsgressus, disciplita Reguls coórtiga-
lur pro presumptz teinetitatis audacis.
$ XI. — Ex Rrcura sancri Fnocrüosi.
c Carnem cuiquam nec gustandi, nec sumendi est
concessa licentia. Non quod creaturam Dei judice-
mus indignam, sed quod carnis abstinentia utilis et
apta inonachis zstimetur. Servato tamen modera-
mine pielatis erga zgrotorum necessitudines, vel
longe proficiscenfium qualitates : ut et volatilium
esibus 4 infirmi sustententur, * et longinquo itineri
destinati : f sicut a principe 5 vel episcopo h spe-
fantüt, pró benedictione, et obedientia degustare
non metuant, servabtes apud se de reliquo conti-
marinis; e£ huc ipse, qWofiés oppoóFbiiliad fra-
trim, ! vel festivitas solemrlitatis dederit alieujas,
serrita in Imo vet simtiibus diserétione majoris;
$ XH. — Es RecorA saseT! Bastot (cep. 995.
Interrog. ^ Qui hon vult his cibis vesci, ex quibus
fratres reficiuht, sed 4lios requirit, si recte facit?
— —Rlesp. ? Specialiter hoc ipsum quzrere eibum, con-
tra maudátum est Dowint dicentis: Nolite querere
quid manduceris, vel bibatis (Luc. xi). Et ut nragis
nos ? attentos faceret ad és qwe dicebat, addidit :
Hec enim gentes inquirunt (Matlih. vi). Sxme debet
sollicitudo esse e$ qul p?s3696, ut Naples ifiud quod
scriptum edt : Dieidebatut dutelft vniettiiile; secsin-
dum quod opas erat (Acl. 1v).
$ XH. — Ez eadem (cp. 99).
Interrog. » Qui dicit, quià ledi( fhe hoe, et con-
tricístor si ei alius. cibus noh faerit datus? -— Resp.
Apparet qaia hic wem est fixus hi spé Nhà quam
q Eleazárus habuit. Nec dé charititte ejes qui prxest,
et soflieitudiaem tam sui. quain ofnniuti gerH, cer-
tu$ esf. Vetumtsmen absolute neque de fis quz
làsdünt, neque de his qu$ prosunt, permittitur oni-
euique suó judieio vel voluntate aliquid agere, sed
tjus; qui praest, Judicio conimfttendüm est : t uni-
cuiqué, ptout res vel ecessifas expetit, consulat ,
tunc deinde secundo loco etiam ut in corporalibus
usibus seeuttdum Dei voluhtateri móftéteey.
8 XIV. — ltem in eadem Heguia (eap. 95 : ).
hentiam. (juód 5i quis onsehus voluerit, ét contra Q Interrog. Si 0portet eum qül ptus labofat, requi-
sanctiorierit Regülxé usumqué, i veternum vésci car-
hibus presumpserit, sex mensium spatio retrusioni
et prenitenti$ subjácebit. i Vivant eim solis oleritius
. * Una voce benedicliohem rogent. Dicentes :
Benedicite. —
b Aut novitite; Adventus in religionem, et ideo
nondum plafíie fegilam rmtonasterii novit.
€ Carnem cuiquam fec gustandi, etc. Babetar in
Regula ms; 8; Fruetuosi archiepiscopi Bracat; eap.
b. Hic locus dé carnibus profertat de Consecrátione,
distinet: 5, p. 8; sed trimcátus ; extera produeintur
& gi0o8$3.
E Infirini. Hoc vocabulum non habetur in. glossa
citate distinctionis.
, * Et longinquo itineri destinati. Hoc juxta sequita-
üs rationem jnstitmit S. Früctuosus ob lotigioris
itineris fatigationem, debilitatem, et morbos qui in
ipso possunt oecwrrere. Notent multi hujus :etatis
rofiachi, qui, ubi pedem e limine morasterii exttile-
rint, sibi carnium éstim lieitum arbitraritar; et de-
dita opera ssepius ad ssécularium zdes convolant, ut
ibi se carnibus et sagina ingurgitent : quasi vero de
loco et domesticis pariefibns, awt tton potius de gula
a Deo judicandi sint.
f Bicut a principe. Lege, ut in Regla ms., 8i dit,
etc.; in glossa citate distinctiotüis legitur : $i
autem.
€ Vel episcopo. Contra tamen additione : Capfltul.
Lud. imp., Ut. 9, statuitur, at. nullus episcopotum
mondchis volatilia comedere precipiat. S. Goswinus
abbas Aquicinctensis; episcopis éL archiepiscopis,
cardinalibus, ut carnes ederet przecipientibus, con-
trarius exatitit, quemádmodum ejus Acta testantur.
h Sperantur, lta in Regula ms.; in glossa titeta
Kor, tnittantár.
* Veternum. Ua in legula ms. et in cod. Vind. id
fere plus aliquid a consuetudine? — Resp. Si propter
retributionem Dei laboret suscepit, non hic requi-
rere debet Jdborid inércedeur vel requíém, sed pro
est, veterdm, sumiturtué adjeétite.
] Vivant. Hd e$t; Vestántár.
k Fluvialibus. In Regula ms.; flemineià..
! Vel festlvitaa. $oletirkitatis dederit alienjus. Non
modo laici Christiani et clerici, sed etiam monachi
Beminicis et festis diebüs l&ütius epulabantur, ut
constat et S. Hieromymo, epist. àd Eustochium :
t Festus est dies, ef riataljs sancti Petri festiviag
est solito condiendus. » Ex Regula S. Ieidoti, cap. 9;
B. Aureliani, cap. 50; S. Cesari, th Hecapitala-
tione, cap. 10; cajusdam Patris monachorum, et
magistri cip. 26. ld etiám éonstat ez Vita S. Leut-
fridt abbatis; ctp. 2; ex vita Apollonii, apud Palla-
dium et Rafirmm; et Vita Candidre, apud eumdem
PaHadiuth; et ex multis aliis Vitis Patrum.
" (ui non v<, etc. Hs reperiuntur apud S. Ba.
silium, interr. 151, et aped Rnfinum, cap. 50.
D Specialifer hoc iptum. Lege, specialiié? querere
bum, fiot ipsum. cont?a sandatim est Domini. In
textu Grzco xa602ov, id est, itr tmiversum.
^ Attentós; V8. aped Rufihur, sed videtur legen-
dum, attonitos, quia fà texti Graco legitür, xara-
terarepow Hievtyribvror, id est, et ui magis obstu-
pefaceret, est, agoftitos faceret.
P (ui dicit, etc. Habetur apud S. Basitiutti, Interr.
153 Regul. brev., et apud Ruf., cap. 58.
4 Eleasarus. Ita in cod. Vind. In fexta Greco et
apud Rufum legitur, Ldzarss, s&d male; nam
respicit sd senem illum Eleazarum qui mori maluit
quam carnes suillas &6deré; ut habetur H Mach.
cap. 6.
* Apud sanetum Basiliam, intérrog. 197; Ruf-
hum, eap. 50.
T M CONCORDIA RECULARUM. — CAP. XLviil. fág
his ad promisss "festinare, seieris quia sieut pro 1a- A dignus effectus, eum et ipse sirhili &pallo tértpotum
boribus mercedes paravit Dominus, etiam pro angu-
stiis consolationes. Verumtamen hi qui praesunt,
observabunt regulam illam quz dicit : Dividebatur
unicuique, prout opus erat (Act. 1v). Debet enim
unumquemque prevenire; ut secundum laborem
eliam solatia refectionis inveniat.
& XV. — Item ejusdem Regulie (cap. 8).
Interrog. * Si oportet eum qui se ffi» ae re-
ligios:e vite dederit etiam continentiam observare?
— Resp. Quia in omnibus necessaria sit continentia,
manifestum est. Primo omnium et ex eo qudd Apo-
8tolus Paulus inter fructus Spiritus sancti etiam con-
tipentiam nominat (Gal. v). Tum deinde etiam im-
maculatum ministerium per lranc servari posse de-
signat, cum dicit : In laboribas, invigiliis; in jejuniis,
in castitate (1I Cor. n). Et iterum : In labore et
fatigatione, in. vigiliis multis, in fame el siti, in j&-
juniís (requenter (11 Cor. vi). Et iterum: Omnis qui in
agone contendit ab omnibus continens est (I Cor. 1x).
Et iterum : Macero corpus meum, et servituti sub-
jicio (1 Gor. 1x). Quod utique non aliter quam per
continentiam videtur impleri. Et juventutis tumor
ac fervor statis velut frzeno restringi et reprimi per
solam continenüam poteát. b Non enim expedlunt
stulto delicie, secundum Salomoneni (Prov. xit).
Et : Carnis curam, inquit Apostolus , ne feceritis in
concupiscentiis (Rom. xin). Et iterum : € Vidua, qué
in deliciis vivit, mortua est (1 Tim. v). Sed etetn-
plum illud diviti8 in deliciis viventis necessariam
nobis ostendit esse continéntiam, ne forte ei no$
audiamus quod audivit et dives : Quia consetitus à
bona in vita tua (Luc. x): Quomodo autem incon-
tinentia periculosa sit, etiam Apostolus docet, eum
eam proprie illis ascribit; quos recedere a Domino
4icit ; ait enim : In novissimis diebus instabunt tem-
pora periculosa : erunt enim homines seipsos amantes
(1 Tim. 11). Et cum plura. malitixe genera enumeras-
set, ad ultimum posuit : € Comessores, incontinentes,
immites. Sed et Esau malorum suorum quasi fomiteth
habult incontinentiam, qui pro uno cibo tendiJit pri-
mitiva sua (Gen. xxv).(Sed et illa prima preraricatió
non aliunde homini: nisl per intontirentlam accidit.
Omnis sanctorum vita, augue ipsius Domini in cane
positi, presentia que nobis slia hlsi continenti?
proponit exempla,? Moyses qubque dufh contiiiuatd
quadraginta dierum jejunio astitisse indefessus dicitur
Deo, et meruisse legis aüxiliuin humano gerierl deferre
(Exod. xxiv). Elias quoque visione Dei tunc dieitur
* Si oportet eum, Exstat apud S. Basiliutn, interr.
16 Regul, fusius disputatárum; et spud Rufinum;
cap. 9. .
j^ Non expediunt. stulto delicia; In *ersione com-
muni : Non decent stultum delicia.
« Vidua que in deliciis vivit; mortua est. Lege; ut
apud Ruünum: Vidua, que in deliciis est, vivens
mortua est, ut in Apostolo : Nam qua in deliciis est,
vivens moriua esl : xai amatológa (Goa cióvmuy.
Ubi exarxOc« 3 cnata)ó, delicias ago, in glossis
yeteribus. Apud Hesychium, exatoAz, «pugà, 1d est,
deliciose vivit. Hine ereruXn, lascivia, delicias. Male
a cibo se tontinuisse seribitut (11J Reg. riy. Sed et
Daniel et trium pueroruin itleritum àpud Deum, quo
de omnibus inimicis suis; et de ipso lyrarmo triüm-
phum ecperunt (Dan. 1), nón aliuhde nisl pet con-
tinentiam venit. Josnilis autem] ommis vita conti-
nentia fuit. Ab hac etiam Doininus trianifestationis
sus initia prima pstefecit. Coritinentiam autem di-
cimus, non quod a (ibo penittis abstinendum sit,
hoc est enim violenter vitam dissolvere, sed eam
qua vitz astis fibh sbpeérflbus, sed nieéessarius cor-
síat : ctt! reluyitnid quod sSuavé ést; efplemus$ ea
quz seh cotporis necessilas exposcil : et, ut breviter
dicam; omnia quz per passibiletr concupiscentiam
requiruntüt, ab his abstinete Virtu$ est continentis.
B Ex ideo ergo non solum in esu cibi et, in libidine
conlinentiz virtus agnoscitur, Sed cum ab omnibus,
im quibus * delectamur quidem; sed in ánitma ledi-
mtr, abstinémus. Verus etgo continens nec gloriam
humanam desiderat, seda vitils $8 continet, et ab
ira, et a ttistitia, et oninibus qud occüpatas tenere
consueverunt inéruditas animaé et incautas. Pene
autem in omnibus tnandatis Dei hot irivenieinus, quod
unám alteri coli?tét, et sepáraturi Aliud ab alio
complerl tnrpossibilé est. Íd tarneri przecipue in hac
ipsa continentia deprehendiiur, quohlani quidem hu-
milis ifle deprehenditur, vel Judicatur, qüi se a su-
perbia coftinet ; et Ill renuritiat 6rritilbus faculta-
tibus suis; et secundum Évangellain vendit omnia
sud, et dividit, dui sine dubii &onlinét sé a pecunia
et desiderio. Sed et imatisuetus ille erit qui iram
tontinet ét Colüibet furorem. Quid vero jam vagos
oculi visus, ei auris auditus, et linguz inteinperan-
tiam, aliud quarn continentia moderatur et cohibet ?
Sed et intemperatos risu$ continentia Coercet. Et
f sicut incontihentiz signurti esl, inordinatis et in
tompositis tioribus agere Itt risu, cum utique subri -
dendo tantumniódo letitiam ineiitià oporteat indi-
edrl. Indecorum auteiti est $ic crepitanlem cum s0-
fitt elevare risum, quod cerlufti est per incontinen-
tiàám hdehtis accidere. Solet etidm( evenire invitis,
que res gravitalem et eurislátitiati anifnl. emollire
ac tesolvete solét. Unde et apud Salomónem, 6 Risui
inquit, dizi amentiam (Eccli. 11). Et : Sicut voz spi-
D riarum. stb. olla : ila ribus slultoram (Eccli. vii) El
Herüm : Stultus ín risu. exáltat vocem suain : vir au-
tem sapiens viz tacite ridebit. (Eccli. xx). Ostendit
autem Dominus in semetipso necessarias quidem
carnis hábuisse passiories lid est, quz viftutis, ferrent
spud Suidam eémat&s, cpopd. Legendum enim,
«pugd, id est; deliciz.
4 Comessores. Ita apud Rufinum. In textu Urzco
Apostoli, $t£6o)o: id est, criminatores. 7
e Delectamur quidem hic. Desidérati videtur «à
corpore.
Sicut in continentie signuifn, etc. Hác habentur
apud S. Basilium circa initium capitis sequentis,
quod integrum non profertur. 2l
8 Risui, inquit, dixi amentiam. Hzc sententia nori
reperitir in textu Gr:eco S. Basilii , ut nec él illa z
Ve vobis, eic.
1127
Nusquam autem invenitur risu usus, quantum ad
historiam pertinet Evangelii, sed et flere magis in-
venitur eos qui rident, dicens : Ve vobis qui nunc
ridetis, quia flebitis. (Luc. n). Nec enim seducere
nos debet similitudo nominis risus. Mos namque est
Scripture interdum lxtitiam animi affectumque lx-
Tiorem risum nominare, sicut ibi Sara inquit:
Risum fecit mihi Dominus (Gen. xxi). Et iterum:
? Beati qui flent nunc, quia ridebunt (Luc. v1). Et in
Job quod dictum est : ^ Os autem veracium replebitur
risu (Job vin). Hec enim omnia nomina pro gaudio
anim: accipiuntur. Qui ergo liber est ab omni pas-
sione, et nihil per incitamenta libidinum gerit, sed
continenter et sobrie adversus omne quod potest
ledere nititur, hic perfecte continens dicitur ; qui
et sine dubio per hoc alienus invenitur ab omni ge-
nere peccati. Libido namque est totius mali musci-
pula, et per hane omnes decipimur ad peccatum :
per quam qui non resolvitur, neque inclinatur ab
ea, omne ex se peccati pessimum germen excidit.
8$ XVI. — Item ez eadem Regula (cap. 9).
Interrog. « Quz est mensura continentiz ? Resp.
Quantum spectat ad vitia et passionem, penitus abs-
tinere, nec unquam superari ; quantum spectat, ad
cibos, prout usus deposcit, vel z:itas, vel labor, vel
robur corporis, vel incommoditas ejus, ita etiam
modus et vqualitas temperabitur cibi. Neque enim
possibile est omnes fratres unum ordinem, vel mo
dum ac Regulam custodire. Hi vero qui sani sunt.
| S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 0.
testimonium, velut laborem, fletum et tristitiam. A valde inutile est, etiam corpori ad omne opus. Tunc
^.
1128
deinde quia etgravatur in somno, et quia etiam
ledi ex his facile potest. Sed nec suavia quxque ad
finem ciborum aectanda sunt, sed sufficit usum ex-
plere vivendi refutata luxuria. Si enim libidini ser-
viamus, nihil aliud est quam Deum facere ventrein
nostrum. Quoniam quidem corpus humanum semper
exolescit et defluit, idcirco et repleri indiget ac re-
formari. Propter quod et naturale est desiderium.
Id quod secundum rectam rationem, aut asus ipse
ad reparationem deposcit, eorum qu» exinanita
fuerint et absumpta, tam aridi quam etiam humidi
alimenti. Si quid ergo illud est quod potest vel
brevius , vel facilius explere hanc necessitatem cor-
poris in cibis, id potius eligendum est. Sed et Do-
B minus, hoc opinor, ostendit, cum esurientes refecit
in deserto : qui utique possit majore miraculo co-
piosiores eis cibos parare, nihil horum fecit, sed
simplicem eis exhibuit victum ; secundum Joannem
(cap. vi) quinque panes hordeaceos et * pisciculos
duos apponit. De potu vero nec mentio qnidem ulla
fit. Ex quo illud sine dubio designatur quod omnibus
sufliciens esse possit aqua usus et pernecessarius,
nisi forte aliquis per infirmitatem corporis ledi ex
hoe videatur: qui sine dubio seeundum consiliuin
apostoli Pauli ( 14 Tim. 1i) cavendus est, quia
noxius : sed et quascunque manifestam inferunt
noxam corpori, devitanda sunt. Absurdum enim vi-
detur propter substantiam corporis cibos sumere, et
rursus per ipsos cibos corpori inferre perniciem et
possunt eamdem omnes mensuram tenere in absti- C inutile illud reddere ad ministerium mandatorum.
nentia. Immutari vero oportet per singulos, in qui-
bus causa aliqua diversitatis existit providentia et
provisione rerum , quibus dispensandi hzc cura
commissa est. Nec enim per singula sermonem com-
plecti possumus; sed tantummodo comprehendimus
qu:e ad communem et generalem pertinent institu-
Honem. Solatio vero 4 incommodorum in cibis vel
eorum qui jam fessi sunt ex opere continentis, sive
ex aliis quibus libet laboribus quos pro religione
pertulerunt, hi qui presunt, secundum quod res
et ratio deposcit, adhibebunt. Neque ergo tempus
reficiendi omnibus idem statui potest, neque modus
cibi, neque qualitas ; sed prospectus iste sit omnibus
unus, ut non usque ad satietatem persistamus in
Oportet tamen omnimode illis uti cibis qui et facilius
et vilius comparantur, ut ne occasione abstinentiae
inveniamur pretiosiora qu:xque et difficiliora sectari,
dum suavitate condimentorum viles naturz cibos in
summum ac delicatum saporem extollere conamur.
Sed si quid est quod in unaquaque provincia facilius
et vilius comparatur, et quod in usu hominum com-
muniter habetur, hoc ad usus nostros oportet assumi,
et ea tantummodo requíri qux ad vitam pernecessa-
Tia sunt, id est, oleum, ve! alia hujuscemodi, vel
8i qua etiam ad infirmantium solamen adhibentur. »
$ XVII. — Ex REGULA CUJUSDAM.
Caro et vinumsive potus, in qpo sit ebrietas, f re
futanda sunt monachis, nec suscipienda, quihus pro
edendo. Repleri enim ,Ventrem , et gravari ex cibis D Christo crucifixus est mundus, et ipsi mundo : 5 et
& Beati qui flent. 1ta apud Rufinum. Est tamen se-
cunda persona Luc. vi.
b Os veracium implebitur risu. Ita apud Rufinum.
In textu Greco Basilii, ubi locus citatur ex Job, ita
habetur : à)z8uxàv evópa dpzXiset yéiooc. ld est , os
veraz implebit risu. Lege tamen Anfván, id est ve-
racium, juxta septuaginta, quos hic sequitur S. Ba-
Silius. In versione communi : Donec imvleaiur risu
05 Iuum, juxta textum Hebraicum.
* Que est mensura continentie, etc. IIx»c haben-
tur apud S. Basilium, interr. 19 Regul. fusius disput.,
et apud Rufinum, cap. 10.
Incommodorum. Id est, morborum; in textu
CO &ooo cov, id est zegrotorum.
* Pisciculos duos. Joan. xvi : duos pisces, juxta
Yersionem communem. fn textu 'Grieco, 5o ójápi«,
id est duos pisciculos. ójapwv, enim est pisciculus.
Suidas : éJ&prv, 1x058:v, id est pisciculus.
f Re[utanda sunt. Id est, recusanda sunt. Refutare
enim aliquando est recusare. S. Gregor. Turonensis
de Vita Patrum, cap. 10 : « Romanus vero adhuc
adolescentior, et ad opus Dei animum extendere ca-
piens nuptias refutavit. » Glossze anonym: : Renucte,
qui refutant abbatem habere.
€ Et ferias monacho non esse super terram. Deest ali-
quod verbum, nempe sciendum est, vel qd simile. Hic
autem Pater ab aliorum sententia discrepat, cum
prohibet in solemnitatibus fratres paulo melius pro-
curari , quemadmodum et Evagrius in proverbiis :
« Ne dicas, Hodie festivitas, et bibam vinum; et
cras Pentecoste, et manducabo carnes : quia non
est festivitas apud monachos super terram. »
1129
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XLIX.
1190
ferias monachorum non esse super terram : * nisi A abstinentia tegenda est, ne jactantie vitio decida-
modicum in adventu fratrum tanquam Christi le-
ctior fuerit cibus gratia charitatis. Verumtamen
& Nisi in adventu fratrum. Solebant veteres illi
monachi fratribus advenientibus paulo lautius epu-
leri, ut clarum est ex Cassiano, collat. xxiv, cap.
mus in lapsum ; quod prx omnibus vitiis gravissi-
mum est. |
90 et seq.; ex Vitis Patrum et ex nonnullis his
Patribus hoc capite ab auctore nostro citatis.
——————————————Ó—À———Ó UE D C C c codecs ccn f
CAPUT XLIX.
DE MENSURA POTUS.
$1. — Ex Recura. sancri BENEDICTI.
Unusquisque proprium habet donum ex Deo, alius
sic, alius vero sic. Et ideo cum aliqua scrupulosi-
a Heminam vini. Quid sit hemina explicant glos-
se veteres : Imina $uizsacov, id est, semisextarius ;
ubi legendum, Hemina. ld colligitur ex Gellio, lib.
ju, cap. 43 : « Contra autem, si ex sextario hemina
fusa est, dimidium, non dimidiatum sextarium, fu-
sum dicendum est. » ldem docet Festus : « Hemina
ex Greco uiv, quod est dimidia pars sextarii. » Ita
etiam censet S. Isilorus mox citandus et Rhemnius
Fannius carmine de Ponderibus et mensuris. -
At cotylas (quas, si placeat, dixisse licebit
Heminas) recipit geminas sextarius unus.
Ubi observandum eamdem esse cotylam Griecorum
cum hemina Latinorum. Quod etiam notat Hesy-
chius, cum ait, *Hiivye, xoróàng. Accedit quod Cotyla
Grecis sit semisextarius, ut docent S. Epiphanius,
lib. de Ponderibus ; Scholiastes Aristophanis in Pli-
ctum, act. Il, sc. 1v: Koro)n 9€ iac eldoc pícpou ó
jsyópavov cac» dui5so vov, id est, « Cotyla .est species
mensurz dieta a nobis semisextarius. » Et Suidas,
tate a nobis mensura victus aliorum constituitur,
Tamen infirmorum contuentes imbellicitatem, credi-
mus * heminam vini per singulos sufficere per diem.
cap. 24, Priscianum lib. de Ponderibus et Mensuris,
cap. 5, et Fannium :
Uncia fit drachmis bis quattuor,
Itaque cum sex cyathi debeant efficere duodecim un-
cias juxta Isidorum, necessario cyathus pendet sex-
decim drachmas, quod est contra ipsum Isidorum et
omnes auctores, qui scribunt cyathum appendi dun-
taxat decem drachmis. Nec obstat quod Hesychius
et Suidas scribant cyathum esse duarum unciarum;
nam Graci grammatici in rebus Latinorum szpius
errant. Sed, ut heminze mensura plenius cogno-
scatar, quanti valeat drachma videndum est.
Drachma igitur juxta S. Isidorum libri citati ca-
pite 24; Priscianum, cap. 3$ libri de Ponderibus
et Mensuris, et Fannium, appenditur argenteis scru-
pulis tribus.
In scrüpulis trinis drachma est, quo pondere doctis
Argeuti facilis signatur pondus Athenis.
xorjÀn, 0 xoXoUptw vpiZrovov; id est, « Cotyla, quod (; Unde optime Isidorus, cap. citato. « Drachma octava
vocamus semisextarium. » [ta vulgo usurpatum,
nam olim, ut planum est ex Áthenzo, cotyla erat
alterius generis vas, quod multis modis sumitur,
etiam pro hemina, ut ipse notat. Hiec autem cotyla
seu hemina capit cyathos sex juxta Fannium :
At cotyle cyathos bis ternos una receptat.
et S. Isidorum lib. xvi Originum, cap. 25 : « Cotyla
hemina est habens cyathos sex. » Cyathi vero pon-
dus est drachmarum decem, auctore Plinio, lib. xxr,
cap. ultimo: « Cyathus pendet per sedrachmas de-
cem ; » Fannio :
At cotyle cyathos bis ternos una receptat ,
Sed de abaco nobis id pondus s:pe notatur ;
Bis quinque id faciunt drachmes, si appendere velles;
et S. Isidoro, cap. 16citato: « Cyathi pondus decem
drachmis appenditur. » Ex quo sequitur beminam
sexaginta drachinis appendi. Quod etiam auctoritate
Plinii capite citato confirmatur : « Cum acetabuli
mensura dicitur, significat heminx quartam partem,
id est, drachmas quindecim. » Si enim acetabulum
seu oxybaphus, ut alii vocant, quarta pars herminz
quindecim drachmas capit, sequitur heminam sexa-
ginta drachmarum esse. Quare necesse est S. Isi-
dorum errasse, cum capite citatoscribit: « Hemina
autem appendit libram unam, quz geminata sexta-
rium facit. » Qui in eodem capite sibi manifeste con-
tradicit, cum ait cyathum decem drachmis appendi,
ei sex cyathos heminam componere. Quod, si ita
est, sequitur eyathum appendi duabus unciis, cum
in libra, ut est in confesso apud omnes, sint tantum
duodecim uncie; ac proinde cyathi mensuram esse
drachmas sexdecim, quod est contra ipsum Isidorum
atque auctores supra citatos. Uncia enim pendet
Octo drachmas Juxta eumdem Isidorum eodem libro,
PAThOL, CIII.
pars unci: est ; et denarii pondus argenti tribus con-
Stans scrupulis, id est, octodecim siliquis. » Kecte
sane, et juxta mentem Plinii capite cHato : « Dra-
chma Attica (fere enim Attica observatione medici
utuntur), denarii argentei habet pondus : eadem sex
obolos pondere efficit. » Sex autem oboli tres scru-
pulos pondere efficiunt ; nam scrupulus constat duo-
us obolis, ut docet Fannius : .
Semioboli duplom est obo!us, quem pondere duplo
Gramma vocant, scrupalum nostri dixere priores.
Quanquam Priscianus scrupulum confundat cum
obolo. Quod autem dicat S. Isidorus tres scrupulos
esse octodecim siliquas, id fit quia scrupulus juxta
Priscianum constat sex siliquis. Ex his omnibus ef-
ficies heminam non plus pendere quam septem uncias
et semis. Nam si ex cyathis sex quos capit hemina,
tollas duodecim drachmas, remanebunt sex. uncis,
el ex duodecim drachmis subductis unam unciam et
semis efficies. Et hxc de hemina : etsi aliter sentiat
Budous S. Isidorum, qui sibi contradicit, ut ostendi-
mus, secutus. Át quispiam dicet hanc minorem esse
mensuram, quam sufficiat monacho per diem : sed
respondeo primo monachis juxta Apostoli sententiam
modico vino utendum, eoque multa aqua dilute. 2.
S. Benedictum de sua patria loqui maxime, hoc est,
Italia, vinorum generosorum feracissima, qu: mul-
tam aquam, remanente suficiente sapore, et viri-
bus, ferre possunt. Unde postea subjunxit : si loci
necessitas postulet, amplius addendum : si nempe
illius regionis, in qua situm est monasterium, vina
debilia sunt, aut certe si est illa siticulosa natio.
Adde etiam cum officia divina, cantus, cxremonix
quadruplo fere aucta sint necessario augendam esse
mensuram, ut S. P. Benedicti ejusque Regube discre-
tio servetur.
36
145
'& BENEPICTI ARBATIS ANIANENSIS
11952
Quod si aut loci necesbitas, vel laber,aut ardor msta- A posita corporis f oónttiüóne dedimet. Attamen quia
tis amplius poposcerit * im arbitrio prioris consistat. -
Considerans in omnibus ne subrepat satietas aut
ebrietas. ^ Licet legamus vinum monachorum omnino
non e$se. Sed quia nostris temporibus id monachis
persuaderi non potest, saltem vel hoc consentiamus,
ut non usque ad satietatem bibamus, sed parcius.
Quia vinum apostatare faci, etiam sapientes. Ubi
autem necessitas loci exposcit ut nec supra scripta
mensura inveniri possit, sed minus, vel ex toto nihil,
benedicant Deum, qui ibi habitant, et nón murmu-
rent. Hoc autem ante omnia admonentes ut absque
wuürmurationibus sint.
"— 8M. — Ex Recura saNcT! Faucruosi (cap. 5).
Ne, quod absit, murmurando ea sententia pe-
reant qua perierunt hi qui ia deserto murmurave-
runt, etc.
$ lll. — irEw £x ReeunA avvERrOé FnucrUOos!
(cap. 5).
c Per dies singulos vini potionibus sustententur.
Knxta tamen providentiacn abbatis vel przepositi hzec
ipsa potionis parcimonià temperetur, ita duntaxat ut
* inter quatuor fratres sextarius dividatur. * Sabbato
vero vel Deminicis diebus ad vespera una potió
edficiatur.
: $ IV. — Ex Recuna sancrI FennEoLI (cap. 39).
De eMetate vero superflumm pato fimonachum
commonerl, cum, vel si patum vini accipiat, a pro-
à Inarbitrio prioris coneistat. Prior hoc loco ab-
bas e»t, nop prepositus, ut supra demonstratur.
Unde prxtermittenda illa quxstio cujusdam recen-
toris, cür mensura vini sit penes arbitrium prepo-
sití, et mensura cibi ex judicio abbatis pendeat. Et
sane 5. Ferreolus vini mensuram permittit judicio
abbatis: « Quantum eis secundum vires monasterii
per singulos dies jussu vel dispensatione abbatis vini
offertur, accipiant. » S. Fructuosus ponit in arbitrio
abbatis vel praepositi. Nec ratio opposila valel ni-
mirum, quód is quí vini mensuram assignat debeat
vires et ingenia nosse singulorum, qui magis per-
specta sunt praeposito, quam abbati, qui Sepius abest
a monasterio quam prepositus. Quasi vero now Le-
neatur abbas, qui pastor est, vultum pecoris sui agio-
scere perinde ác pr:epositus.
b Licet legaümtis vinim non esse monachorum. Lo-
cus habetur in Vitis Patrum, interprete Pelagio, lib.
1v, n. 94 : « Narraverant quidam Pastori abbati de
quodam monacho qui vinum non bibebat : et dixit
eis, quia vinum monachorum omnino non est. » Vi-
num non esse monachorum docet S. Aubustinus lib.
de Meribus Ecclesiw, cap. 531. Vino interici! mona-
chis S. Basilius orat. de exercitatione monastica.
Monachi £gyptii, exceptis senibus, vini usum ignora-
bant, docet 5. Hieronymus lib. t, ep.2. Monachorum
S. Martini vintm temo noverat, nisi quem infirmitas
coegisset, inquit Severus Sulpitius libro de ejus Vita.
Vinum prohibetur monachis 3. Pachomii, ut. habe-
tur in ejus Regula, art. 20. IHlius usum non probat
in monachis Evagrius in Proverbiis, loco supra ci-
tato. Nitrienses tamen in Egypto monachi vlno ute-
bantür, teste Palladio in Lausiaca. S. Ferreolus,
Magisteret S. Froctuosus hic citati permittunt, quem-
admodum sshetimonialibus, S. Cxesarius cap. 28 Re-
le. Sed tantum :egrotis concedit S. Leander, cap.
libri de Institatione Virg
* Per díei Mnjulot, etc. Hzc videre est in Regula
me. S. archiep. Brac. cod. Crass. cap. 3.
latere TYoonachos nó poterit, qtiod Apostolus "Timo-
theo serébit dicens * Vino modio tere propter sto-
machum tuum, el frequentes (uas infirmitates ( I7
Tim. n), quantum eis eeoumdum vir&& monusteri
per singulos dies jaesé , wel üfeWentilione abbatis
vini offertur, accipiant, et amplius penitus men re-
quirant. Hoc etiam de reliquis stipendiis statuimus
observandum. Nam ebrietatem illis etiam qui szeculo
vacant, 5 prophet:x testimoniis ^ approbamus, scri-
bente Ápostolo Ephesiis : Nolite, inquit, inebriari
vino, in quo est luxuria (Ephes. v, 18). Et Propheta:
i Ve qui fortes sunt ad bibendum vinum, et. potemtes
ad miscendam siceram (Isai. v). Et iterum:) Ve qui
consurgunt mae, et sectantur siceram, qui exspectant
B vesperam, ut vino cstuent. Et ideo monachum si
ebrium (quod dici nefas est) fideri aliquando com-
tigerit, zelans illi, plenus ira precipio , wt tri-
ginta diebus à vind potatióte stispendotur : quatenas
anima infusione t concessá digestionis hoc spatio
vacuetur.
& V. — Ex RkcuLA Macmsra: (cap. 27).
1 Mox cum sederint ad menasás friltreh, anteiuam
comedant, Singufos * meros accipiànt. Quos meros
accipientes * sinpuli porrighnt abbát Sibi signandos,
et per alias mensas suis fralribus ? suis signent prze-
posiüi vicibus. In quibus omnibus mensi$ in euos
meros, quisque frater de suo pane ternas non am-
d Inter quatuor fratres áexteriui dividatur. Ka ut
unicuique dimidia duntaxat hemina detir. De Sesta-
rio vide qua supra. diximus.
e Dabbato vel. domihicis. TO vel hwc toco samiteir
copulative, Addit potionem ad sm ssbbati,
quemadmodum et Dominicz, quia olim in muhis le-
cis non Jejunabatur die sabbaüi, ethic dies proferíato
habebatur, atque etiam a monachis, at videre est
apud Cassianum lib. 111 de diurnis Orationibus, cap.
9 et 11; in Regula S. Columbani cap. 7; apud Pal-
ladjum, cap. de Nitriensibus, etin Regula ejasdem
S. Fructuosi, cap. 5. Et eodem die sicut et Dominico
monachi sacris. mysteriis communicari in ecde-
siam conveniebant, ut passim videre eet in vitis Pa-
turum.
. f Contritione. ld est, maceratione, mortifica-
tione.
$ Prophete. Puto legendum * Seriptwre. Nam
primo eítàt Apostolum, deitide Prophetain.
h Approbamus, Reprobamus, apparet eorrectum
in cod. Vind., sed puto deesse ré fugiendem esse.
| Ve qui fortes suat, etc. Juxta textum. Hebrai-
cum. Iu versione communi ita habetur : Ve qui po-
tentes estis ad bibendum, et viri fortes ad viscemtam
ebrietatem. Ubi pro «o ebrietatem, S. Fructacsas
scripsi siceram, sed nomen Hebraicum "xg wtrum-
que siguificat, el ebrietatein et siceram.
| Vo qui consurgunt mane, ew. Juxta textum He-
braicum.
k Concessa. Lege confecta, ut sensus sit t anima
infusione vini confecta et aggravata.
! Moz cum sederint ad menses, eic. Exstat in
Regulá ms. ejusdem Magistri eodem cap. 17.
* Meros. Merus substantive significat calicem sive
cyathum vini, ui supra notalum eat.
n Singuli porrigant abbati. Qui eunt de ejus nieusa.
? Suis signent prepósiti. vicibus. Quisque prapo-
Situs in sua mensa. Erant autem duo in siugulis
mensis per singulas decadas divisis.
153
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. XHX.
n5&
plius * béccelias intingant. doo won ampliws, ne A serio vinó, miseeantur ab hebdomadariis. in con-:
frater multum ibi panem vxpendons, cum in pul
mientariis non. habnerít vóracitatiS Sut vausa, im
fatis coi menburü aliorum fratruM aspectum in se
provocbt detrahentem. Post ergó primes meros
feelívo Lemore ad refectionem tài sextie, quam
wonz b ealdelii euvtibids terni soflicinat extra sium
merum. in eodém vero tempore, cem ad sextam
reficitur, tévmce sote omnibus süfficient potíones.
Quibus completis tam in refeetone sexte, quam
monde, vel cdense st&ds in wmsedio mensarüám viera
voce cellararius dieas ; qui sitit, fiducialiter indies.
Post hànc voceth Wei. foerít siens, respondent, be-
nedic. Statim * Uxperotà ià uho vabe 4 sescá ea-
Hiéi, áuL sí vélusris fratres cum *fottà, quie sem-
sueto vase Wer singulos mensarüm decados ou-
bium singuite potidnes secundum wumerum congre-
gationis et sum. Statim surgens ébbas oret cum:
omnibus; et post orationem, antequam sedeat,
oblatum sibi vas cum misto signet. Mox secum om-
nes ad mensas suas jubest, sicut eoneuevertint, se-
dere, et bibens prius ipse, deinde siagillatias mistum
per mensas singulas omnibas faciat propiaan. Qui-
bus surgant, iterato et orent. Et post orationem re-
deant omnes ad opera, que i dimiserant facientes.
Ergo quivis sitiens post nonam mox bibat. Jam si .
introierit decima nemo bibat usque ad vesperam. Si
vero frater eimplius eitierit in ipsa nona, antequam
veniat, ut diximus, decima, et bibere €i voluerit
per amplius preter sitientes, fleri debet f in ipul- B aquam, non ab i orceo, uso hausta, sed ad calicis
vhentavils fortioribus, 5 aut galleta, «aut cites
sitientibus Porrigimtar. Nam et his sestoui dífebas
aut galle&e aut k caucelli bibat zaensuram, quia
quod extra mensuram est, hoc est nimium et in-
vmtà kd notam reffeiun, weka anteqwam cópploant, — justum, et desiderii satisfactionem ad corruptelam
Binz snfficisnt ogmibets poUénes :& tamem ut am» — Videbitur adimplere. Nam secumdwm sententiam
teqiam bibam, orent, V ost péam febiberimt, ree. — illam que dicit : Ne. quid. nimis , potest et nimia
rent. Mem ín hi$ zetaís diebus item ad sextam — aqua ! debriare sensum in phantasiis somniorum, et
veficitar * ipo&t. dietam nomara weotidie extens ebbe) — COrpus ? necessitatibus occupare, ? id est, in venis
de oratorio in sua sedeat cathedra, et circum astan- — flatus, in medullis frigus, in superciliis gravitas, in
tibus ente eum in ordine emnibus, ejecto 2 cella- cápite firus, 1n naribus Bternutus aseiduüs. In hie-
vatus, ut monat ektrà às fejunii post nonam
Pibereht, maxt?mhe zestatis tefnpore. Ekehardus, ju-
eror, libro dé casibus mónásterii S. Galli, voip. 11 :
« Abbas íhvitàt tandeià omnes *&d nonales Tratrom,
Wuribus censeripti erant, biberes, ibi tantà hilaritate
& Buccellas. In Regula ms., buccillos, (od peritide
est. Gloss, veteres : Buccella, (jmuiov, id. est Tru-
stulum. .
» Caidelfi. Caldellus est quoddam rati penus. S.
Cwsarius in Becapitulatione cap. 16. « Quotidianis
vero diebus àd prandium in sstaté binos caldellos
accipient : ad cqepam vero bini caldelli sufficiant. )
€ Teimperalà. Td est, fusa.
4 Pusca cálida. ltà in Regula ms. ; se lege : posca.
Celsus, fibr. ni, cap. 6: Si ille languet, vel hec pro-
fuit, ex pósca. Quidam explicant loram, td est vi-
num Secundum, quod fit ex maceratis aqua vinaceis,
sed non ita recté; nam posca est, quód Grai vo-
rant óbáx «so» loss veteres : Posca, óbuxparov.
Et quod Dióscorides lib. 1, cap. 8, o&óxpacov dicit,
Plinius, qui sepé loco Dioscoridis interpretatur,
Iib. xxvi, càp. 4, poscam appellat. Aliter ó2uxpapa.
Apud Palladiüm cap. 79 Lausiacse, cóv $6 (ov má&vrix
dvoy OuxrtloUca Üsuxpapatt xal à Enpo &pxovpévh.
id est, ut reddit vetus interpres | Heraclidis : « Per
reliquum ivi $&uj tempus posca et sicco pane Con-
tenta vivebat. » Est àutem o£uxpacbv, Seu óSuxpopa,
acetum aquà temperatum, ut ex medicis notuin est.
e Jutta, 1n Regula ms. legitur: Jeita. 1n cod.
Vind. Juta. In Glossis Arabico-Latinis legitur: Jota,
causa ; sed quid bxc sibi velint, nescio. In glossis
Isidori legitur: Jutia lactare. Sed legendum puto :
Juita, ita ut sit spissa potió ex lacte confecta : àc
proinde : Laetafe . hec loco sit nomen neutrius
generis.
t In guaneniorüs fortieribus. lta correxi ex Re-
gula ms. et cod. Vin., id est, majoribus, abundan-
tioribus pulmentaria fortiora sunt prandia, quia liic
Magister vult cosnas esee leviusculas.
5 Aut. gdlleta. vta fh. Regula ms. cod. Corb. Est
poculi genus infra: « Sed ad vcaKcis, att. galetz,
aut eapcelli bibat mensuram; » et infra: « Cafix
autem aut galletà, per quem erst in diversis vierbus
míhistrandum, talis sit qui tertius impleat "mixtam
': heuinam. »
. * Post dictam nonam, etc. Mos olim fait in mora-
' $terii$, et videlur ab hujus Magistri instituto deri-
gsque ad vesperam jam péne sonatatn tommatént. »
Petrus venerabitis stattto 27 : « Statutum est vt non
fà vàsis illis Vnariis, qa jastiti: vocantur, bieut
olim facere cogebantür, sed propriis ümus-
risque bibat eo tempore quo póst nonàrá ad potus
tres pergere solent. » Ágit autem ibi de zesfivo
Yempore. 8. Donstanus, cap. 5 Conegrdis: t Non
eró celeb , pocutisque haustis, dicatur Vérsus
Seus in adjatorrim. y 14 loquitur de astaté, men
tione prius facta prandii. Sed et in hienke 'Miefn fie.
instituit, cáp. 2 ejusdem Concordi:x in diebus festis,
tis hs qui occurrent inter festum S. Martini
et Purificationis : « À festivitate S. Martini refectis
fratribus ecclesiam intrantibus àgator stimhura tioni ;
quod séquatur ipsà Lans. Quam nonam non sequitdr
potus nsqáe ad tiónem sáncte Marie. Y
i Dimiserant facientes. Facientes, pró facere. f"hrá-
Bis Grzca, quia verba cessandi junguntur participio
Yoco infinitivi. Act. xx : Non cessavi mofiens cum (a-
D cerymis unumquefnque vestrum ; th. textu Gro»co : Ox
éravcuqpnw psvk ÓOuxpóev? vovUtcvy fva Exatrcóv, pro
'on cessavi monere. Dimiserant, hóc loco ést, es-
saverant. |
3 Orceo. 1A'est, urceo, 6 pró u, ut szepias notatum
"bs
st.
k Cituceffi. C&xrcelas genus poco diminutivum a
canco, cujus memimit Spartianus in Péscennio Ni-
gro: v Et cám milites quosdam'itm. càt&o árgenteo
expeditionis tempore bibere vidisset. » "T'rebellius
f*ottio in Claudio: x ftem in càucos et scyphos pondo
undecim.» Titulus epigrammatis 25, apud Knno-
«lium : De cauco cilf&sdarh habente Pasiphuen et tau-
fum, ldem habetur tit. 29. Vide notàs doctissimi
viri R. P. Jacobi Sirmondi societatis Jesu.
1 Deébriare. Yd est, offuscare, turbare.
m Necessitatibus. [d est, morbis, incommiodis. '
n Id est in venis flátus. Deest verbum fit, vel qwid
bimile.
H55
'S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1136
mis vero tempore in sextz et none refectione om- A mutantur in prandia. Quinta vero feria, et Dominica
nibus * caldi terni sufficiant, quia xstus non est,
qui provocet sitim. lllis vero diebus in hieme, in
quibus sexta reficiunt, sera penitus nihil coenetur:
nisi singuli caldi omnibus sufficiant : ita tamen, ut
antequam bibant, orent; et postquam biberint, reo-
rent. Post nonam vero illa potio, qux» quotidie de
cellario in zxstate proferebatur sitientibus in hieme
non detur : quia nec sitis suppeditat : nec longe
, restat » a refectione in vesperam. Illis vero diebus,
in quibus in hieme ad nonam reflcitur, post dictam
vesperam non amplius, quam singuli caldi accipian-
tur : ita tamen, ut antequam bibant, orent ; et post-
quam biberint, reorent. In illis vero diebus a Pascha
usque ad Pentecosten, in quibus ad sextam reficitur
hoc ccenent ad seram, quod supra de cibis taxavimus:
addito tamen uno pulmento quotidie in prandio, vel
si Pascha restiterit merces, 5 potio cujuslibet. Calix
vero et galleta per quem erit in diversis vicibus mi-
nistrandum, talis erit, qui tertius impleat mistam
heminam. hà Sed ejus zxqualitatem mensure, aut
duo aut tres oportet calices aut galletas mensarum
ministerio deservire; ut per multa pocula universis
citius erogetur. Infantuli vero intra duodecim annos
agentes i in hieme binos caldos accipiant, ad se-
ram singulos. /Estatis vero tempore ternas ad re-
fectionem, et sero binas accipiant potiones propter
etatis qualitatem. Nam sicut superius de cibis con-
stituimus, ita et de potionibus permittimus. Domi-
absque quinta feria et Dominica, aliis diebus nihil B nica vero et diebus festis vel propter extraneas ad-
aliud ad seram nisi bini caldi propter dies accipian-
tur, 4 absque Pasche octavarum octavis, in quibus
jugiter coenent. Nam ideo supra dictis diebus absque
quinta feria, et Dominica usque in Pentecosten cce-
nas subduximus, ut una refectio in hjs diebus custo-
diatur : * et quamvis non sua hora, consueti tamen
jejunii videatur causa servari f cum cens» eorum
" à Caldis. Caldus est genus poculi, cujus diminu-
tivum est caldellus.
b Suppeditat. Neutraliter sumptum, id eet, sup-
petit, ut Phil. v, Si vita suppeditasset.
* À refectione. Non intelligit coenam, sed potatio-
nem, quam paulo ante instituit ad seram in hieme,
sublata ccena, etiamsi reficiant fratres ad sextam.
4 Absque Pasche octavarum octavis. Tó octavarum
videtur redundare ; id est, prxter Pascha octavas.
Id instituit Magister, propter solemnitatem octa-
varum Pasch», qux olim feriate erant : et tota illa
hebdomade populus quotidie conveniebat in eccle-
siam, ut patet ex codice canonum Ecclesiz Africanz,
can. 61, ubi statuitur ut in die Dominica et reliquis
sanctorüm festis non flant spectacula : Máuet« oct
i» óy$oàlt coU &ylou Tl&cy« ol 0y)ot pàlov sig «à
"Immodpóutov, vmsp aig ixxÀnciay avvípyovron. 1d est,
« Maxime quia in octo diebus sancti Paschz potius
in Hippodromium quam in ecclesiam conveniant. »
Conc. Trull., can. 66 : Azó cüc &yi«e &vacracipoo
Xpw0U vo0 O00 üuépag Wéypt vüg xatvüc Kupundig
Té» OÀn» iCOopáda kv taie &yuuc box)moleg oy oXxCt
óei &xopadsirrogc vobg Tigcobe dv yojpuoic, xol Ouyotc,
ual odaig twtupatuaic tóppatvouivoug bv Xpwtd, x«i
éopzétovtag, x. t. À. ld est, « À sancto Domini nostri
Jesu Christi resurrectionis die usque ad novam Do-
minicam, totam hebdomadem in sanctis ecclesiis
vacare fideles jugiter oportet psalmis, hymnis et
canticis spiritualibus, Letantes in Christo et ferian-
tes, » etc. Conc. Matisconensis n, can. 2, ubi de
Paschatis solemnitate agitur, statuiturque : « Ut illis
sanctissimis sex diebus nullus servile opus audeat
facere. » Nominat tantum sex dies, quia de ipso die
Paschs et sequenti Dominica nihil necesse erat
statuere. Nicephoro Homologeta in Canonibus : 0$
dst. ipti One civ é6douádn Ouxacuiaow id est,
« Non oportet operari in hebdomade diacznisimi ; »
ita vocabant hebdomadem Paschz : de quo vocabulo
infra. Lib. 1, Cap. Caroli et Lud. impp., tit. 164, inter
festivitates habentur Pasche dies octo. Leges impe-
riales statuerunt septem dies ante et post Pascha
omni strepitu forensi vacandum. C. L. Ut in die, de
feriis, l. omnes, eodem titulo. 1l. Actus omnes, eodem
titulo. Constantinus imperator cpirov vópov £ypoev,
&rp&xrouc sivc Tdv t& coU maÜove i6üopada, x«i cà
toU Üutxetwoipov, inquit Alexander monachus in libro
de inventione S. Crucis, id est; « Tertiam legem
venientes personas quidquid sptum duxerit addere
abbas, ut pote majori; conceditur simul et propter
charitatem et lztitiam sanctorum dierum, vel ami-
corum adventum i addat mercis, cujus voluerit,
potionem. Tantum est, ut memor sit sobrietatis, et
fugiat vinolentiz ebrietatem. Quia nisi sobrium
fuerit corpus, ad opus Dei vigilare non potest, k et
tulit, ut hebdomas passionis et. diacznisimi, hoc est,
octavarum Pasch» sine opere transmitteretur. »
Emmanuel Comnenus voluit hanc ab omni opere ces-
sationem incipere a Lazari resurrectione. Vide Pho-
tium in Nomocanone, tit. 7, cap. 4, et Theodorum
Balsamonem ibidem, cujus viate duo tantum dies
post Pascha celebrabantur, ut ipse testatur in ca-
nonem citatum concilii Trullensis.
e Et quamvis non sua hora. ld est nona; supple
Reficiatur. .
Cum cene eorum mutantur in prandía. Juxta
priscorum Patrum institutuin, de quo S. Hieronymus
in epist ad Eustochium de custodia virginitatis :
« À Pascha ad Pentecosten cenae mutantur in pran-
dia. » Sed hic Magister eximit hebdomadem Pasche,
in qua instituit prandium et cenam. .
6 Potio cujuslibet. Speciei qua uti solent monachi.
b Sed ejus equalitatem mensure. Lege, Sed so-
cundum hujus equalitetem mensure.
i In hieme binos caldos accipiant. Ita in Regula
ms. sed videntur deesse isto vocabula, ad refectio-
nem, id est ad prandium. Nam postea cum ap. t de
sslate, dicit: « /Estatis vero tempore ternas ad
refectionem, et sero binas accipiant potiones. » Sen-
sus est igitur ut infantes hiemis tempore binos cal-
dos accipiant ad prandium, et sero singulos caldos ;
quemadmodum in zestate accipiunt tres ad prandium,
et sero duos.
1 Addat mercis, cujus voluerit, potionem. lta in
Regula ms., id est, vasis, seu cadi : merx enim est
vas apud Juvenalem, sat. 4:
«c, . Magna qui voce solebat,
Vendere municipes (racta de merce siluros.
Ubi vetus scholiastes : Jd est, fracto case sardarum
ejusdem municipii.
k Et anima cogitatione libidinis nom carescit.
Recte, quia vinum est luxurie incentivum : etseg
(peto; vpogóc. id est vinum est nutritius amoris,
inquit Achilles Tatius libro 1. Leucippes, Otvoc 'Agpe-
Sitnc y&À«, id est, « Vinum lac Veneris, » iuquit Ari-
Sstophanes apud Athenzum, libro x. « Luxuriam
facit et nutrit vini perceptio nimia, » inquit S. Pros-
per Aquitanicus libro 11 de Vita contemplativa, cap.
Vinum spiritalem abigit ketitiam, confusionem
et incendium gignit in corde, inquit Marcus Eremita.
4187
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. L.
1133
anima cogitatione libidinis non * carescit. Jam si A in uno vase a cellarario hoc ipsum mittatur Deo feli-
aliquis discipulorum de constituta mensura potus,
et panis sui remanente fragmento recusare aliquan-
tulum ad mensam voluerit, spiritum plus agnoscitur
amare, quam carnem, et frenum castitatis imponit
luxurix». Nam cum hoc ipsum recusat abstinens fra-
ter levanti cellarario dieat lente : Suscipe, et hoc
quod negatum est carni, proficiat Deo. Mox semote
& Carescit. Pro, caret.
citer profuturum, et pro aliquo munere adjunctum
eleemosynz monasterii mendicanti pauperi a cella-
rario porrigatur in manum. Hzc omnis mensura de
b indicis monasterii. Nam si quid transmissum foris
congregationi sux apparaverit Dominus, gratanter
suscipiatur transmissum Domini donum : et, si pla-
cuerit abbati. mensis addatur.
b De indicis. In Regula ms., De inthicis, pro, enthecis, id est promptuariis, de quo vocabulo supra.
GEM ED EE MMIIMDENE DE ÉEMMMMIMIEIIIDMAMMPUIINUEM MOD EERRRDND
| CAPUT L.
. QUIBUS HORIS OPORTET REFICERE.
$ 1. — Ex RecuLA saNcTI. BENEpICTI.
& À gancto Pascba usque ad Pentecosten 5 ad sex-
tam reficiant fratres et sera coenent. * A Pentecoste
autem tota »state, si labores agrorum non habent
monachi, aut nimietas zestatis non perturbat, 4 quarta .
et sexta feria jejunent usque ad nonam. Reliquis
' & À Pascha usque ad Pentecosten, etc. Servat S.
Benedictus antiquum Ecclesizxz morem, quo a Pascha
usque ad .diem Pentecostes ob reverentiam et leti-
tiam resurrectionis Christi et adventus Spiritus san-
eti jejunium relaxatur. De quo Tertullianus libr. de
Corona militis : « Die Dominico jejunium nefas duci-
mus, vel de genicu'is adorare. Eadem immunitate a
die Pasch: in Pentecosten usque gaudemus. » Hinc
eapiendus est ejusucm Tertulliani locus libr. contra
Psychicos : «Cur Pascha celebramus annuo circulo
B vero diebus ad sextam prandeant. Qu:e prandii sexta,
si opera án agris habuerint, aut :estatis fervor ni-
mius fuerit, continuanda erit, et in abbatis sit pro-
videntia. Et sic omnia temperet atque disponat ,
qualiter anim: salventur, et quod faciunt fratres,
* absque justa murmuratione faciant. Ab idibus au-
$9 : « Hieme plus esse convenit, » et pauio post : « Se-
mel die cibum capere, etc. ; » et infra : « JEstate vero,
et potione et cibo corpus &xpius eget. Ideo prandere
quoque commodum est; » et paulo post: « Ut sz-
ius autem cibo utendum sic exiguo est. » Idque
fexta doctrinam Hippocratis libr.,1, aph. 48, qui ait
zstate cibum difficillime ferri, hieme facilius, quia
in s»state quasi effetus languescit nativus calor, et
ideo sxpius edendum, sed minus. In hieme vero ca-
lor nativus fortior est, et somnus longior; proinde
in mense primo? Cur quinquaginta exinde diebus (: plus edendum, sed' semel tantum.
omui exsultatione decurrimus? » Idem docet S. Epi-
phanius in Synopsi sub finem. S. Augustinus epi-
stol. 419 ad Januarium. Cassianus lib. i1 de Noctur-
nis Orationibus, cap. 18 Collat. 21, cap. 11, 12, 19
et 90. S. Isidorus lihr. 1 de Offic. Eccl. cap. 33 et
49. In regula monachorum, cap. 10. Beda lib. mm
Angl., cap. 5. Haymo Halberstattensis libr. 1 de Va-
rietate, cap. 14: « Porro quinquagesimam ab ipso
Dominico resurrectionis die inchoare, et gaudiis po-
tius laudibusque divinis quam jejuniis voluerunt esse
celebrem , quatenus annuis ejus festis admoneremur
desiderium nostrum ad obtinenda festa, qux non
$unt annua, sed continua ; non terrena, sed coelestia,
semper accendere, fixumque tenere.» Concilium
Turonense n can. 18. « Ut de Pascha usque ad quin-
quagesimam, exceptis rogationibus, omni die fra-
tribus prandium prsparetur. »
b Ad seztam reficiant. ld est, prandeant. Nam
cum non jejunabant monachi, sexta hora, id est,
meridie prandebant. Quod videtur apud S. Grego-
rium libr. r1 Dial., c. 15 : « Cumque vir Dei jejunare
volebat ad nouam, precipiebat urso eadem hora
cum ovibus reverti ; cum vero, noluisset, ad sex-
tam. » Idque juxta morem laicorum, qui prandebant
meridie. Festus : « Merendam dicebant pro pftandio,
quod scilicet medio die caperetur. » Athenzus libr.
1 enarrans ZEschyli locum : Asirvoy 3d. utampbpróv, à
Yiptic a pwrrov, idest, : «Acirvoy vero (dicit) relectionem
meridianam, quod nos «prov, id est, prandium. »
€ A Pentecoste autem, eic... Binam refectionem in
wstate indulget S. Benedictus , nec excipit feriam
quartam et sextam, 8i forte nimius sit calor aut la-
bor ob regulam discretionis, quam ubique servat.
Nec id recedit a medicorum regulis, cum S. P. semel
in hieme, bis in estate cibum sumere precipit, uf
notum esi ex Cornelio Celso lib. 1 de Re Medica, cap.
d Quarta et sexta feria jejunent usque ad nonam.
Juxta antiquum Christianorum morem, «ui quarta
et sexta feria singularum hebdomadum jejunabant,
ut videre est in canonibus S. Petri patriarche Ale-
xandrini et martyris, can. 15 : OOx éyx«Most vig dipiv
ma perpou pnávore ctcpáda xal rapaaxeviv iv eic vua vtusc
Xni» xac map&óogtw £Xlymee Tpoctrítaxro, id est,
« Nemo reprehendet nos observantes quartam feriam
et parasceven, in quibus jejunare *uxta traditionem
rationabiliter nobis prescriptum est. » Apud san-
ctum Epiphanium in synopsi : Ttcoáót 0 xe vpoaa-
Ó&ro à» vocttiet; (oc Opagc tvvktne, elc., id est,
« Quarta et sexta feria in jejuniis usque ad nonam
manere ab apostolis institutum est. » Hinc capien-
dus est Tertullianus libr. adversus Psychicos : « Cu
stationibus quartam et sextam sabbati dicamus? »
nam stationes sunt jejunia : Glossz Arabico- Latinze
dict: : Statio, jejunium. Id etiam notum est ex Beda
libr. ny Hist. Angl., cap. 5: «Religiosi quoque viri
et femine consuetudinem fecerunt excepta remisg-
Bione quinquagesimz Paschalis quarta et sexta. sab-
bati jejunium ad nonam usque horam protelare. »
Hinc decretum S. Columbani in Ponitentiali ms :
« Si quis ante horam nonam quarta sextaque feria
manducat, nisi infirmus, duos dies in pane et aqua
vivat. » |
e Absque justa murmuratione. Ita legit Ruthardus,
lectionemque probat ex loco Cassiodori, in quo illud
Psalmiste : Et, si non. fuerint. saturati, murmura-
bunt, explicat de apostolis, qui juste in Judaeos Evan-
gem respuentes murmuraverunt: rursus ex loco
. Gregorii illud Job enarrantis: Si adversum me
terra mea clamat, cuin ait: « Terra etenim contra
possessorem suum clamat, quando contra pastorem
suum juste Ecclesia murmurat. » Sed hec non est
proprie murmuratio, sed justa querimonia subdite«
115)
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1110
tem Sepjemhris ^ usque 3d caput quadragesimz ad A-Natalis Bomini usque ad circumcisionem solemne
nogam semper reficiant. In quadragesima usque ad
Pascha ad vesperam reflciant. 5 Ipsa tamen vespera
sic agatur, ut lumine lucerng non indigeant refi--
cientes, * sed lgce adhuc diei omnia consummentur.
Sed et omni tempore 4 sive ceenz, * sive refectionis,
t hora sic temperetur, 5 ut cum luce fiant omnia.
$ II. — Ex REcuL« savcrI Isiponi (cap. 11).
h In refectione monachorum a diebus Penteco-
stes 1 usque ad autaujni principium, tota cstás ! in-
terdiana prandia invitat : reliquum tempus suspen-
dit, prandia cenam tantum apponit.
8 IIl. — Jtem. ejusdem (cap. 12).
k Hxc sunt feri monachorum in quibus jejunia
conquiescunt : inprimis ! venerabilis dies Dominicus
nomini .Christi dicatus, qui sicut propter mysterium B
resurrectionis ejus solemnis est, ita et apud omnes
Servos ejus celebritatem convivii votivo gaudio reti-
nebit. Item a primo die Pasch: usque ad Penteco-
sten quinquaginta scilicet continuis diebus jejunium
à sanc(is Patribus dissolutum est propter resurre-
ctionem vi.lelicet Christi et adventum Spiritus san-
cti * ut hi dies non in figura laboris, quod quadrage-
sima tempus significat, sed in quiete Letitiz laxatis
jejuniis celebrentur. Plaeuit etiam Patribus 3 die
rum in malos pastores. Ipse tameo Ruthardus notat
in quibusdam aliis exemplarihus legi : Absque uila
murmuratione, quemadmodum in. altis cod. nostrig
In8S., atque etiam editis.
a Usque ad caput quadragesimae. Idest, usque ad se-
cundam feriam post Domipicam primam quadrage-
Bing : ita ut quadragesima hoc loco sumatur pro je
junio quadragesimali.
b Ipsa tamen vespera sic agatur. Tempore qua-
dragesim:e.
c Sed luce diei omnia consummentur. (us ad
refectionem speciant. Ratio est, quia cum lucerne
lux sit subobscurior, daretur occasio maligno, pr:-
cipue in amplo refectorio Instigandi fratres ad egn-
fabulationem, et uxdam blia illicita.
4 Sive cene. Cum non jejunatur : quia bis vef-
ciunt. monachi. tn
e Slve refectionis. Cum jejunatur.
€ Sic hora temperetur. Cibi sumendi in diebns
brevioribus, Tamen.notandum est S. P. Benedicium
maxime huic cgnstitutioni astringere eos qui in IHta-
lia similibusque religionibus habitant, ubi cirea sol-
stitium bruinale dies non sunt ita breves ac in re-
gionibus Borealibus, ut in Anglia, Scotia, Dania, ex-
tempus efficere, licentiamque vescendi habere. Nee
aliter et dies Epiphanis ex veteri regula reficiend-
licentiam consecutus est. Si quidem et dum quisque
fratrum convertitur , aut ex alis monasteriis fratres
visitandi gratia concurrunt, pro charitate adimplenda
interrumpuntur jejunia * si tamen non fuerint gene-
ralia. Przeter h:zc aha tempera libere licenterque
cultui Jejuniorum inserviunt. » Si qui autem mona-
Chorum predicte temporibus jejunare disponunt ,
nequaquam prohibendi sunt. Nam et multi sancio-
rum Patrum his diebus in eremo abstinuisse, nec
aliquando jejunia solvisse leguntur, 9? nisi diebus
Dominicis propter resurrectionis Christi ketitiam.
$ IV. — Item ez ejusdem Regula (cap. 45).
P Jejuniorum autem hos dies potissimum veteres
elegerunt. Primum jejunium quadragesimae quoti-
díanum , in qua major abstinentiz observantia ma-
nebit in monachis , quando non solum a pranciis,
sed etiam a vino et ab oleo abstinetur. Secundum
jejunium « interdianum post Pentecosten ala die
inchoatum usque ad tequinoctium agtimnale proteu-
ditur: 7 ternis scilicet diebus per singnlas hebdo-
madas propter sstivum calorem. Tertium sequitnr
quotidianum jejunium * ab octavo [decimo] Kal. Octo-
l| Venerabilis dies Dominicus. Iuxta antiquam Ec-
clesie, morem. Tertullianus lib. de Corona milis :
« Die Dominice jejunase nefas ducimus. a
ti Si tamen non [uerint generalia. ld est, ecclesia-
$tiea el communia oxnibus Christianis. Hac verba
C non sunt in Regula excusa.
3 Si qui aulem monachorum predictis temporibus,
ete. ldem docet idem Isidorus lib. 1 de Offic. Eccl.,
cap. 4d: « Post Pascha autem usque ad Pentecoste,
licet traditio Ecclesiarum abstinentia vigorem pran-
diis relaxaverit, tamen qui mopachorum vel eleri-
corum jejunare cupiunt non sun prohibendi, quia
Antonius et Paulus et cgiteri Patres antiqui eliam his
diebus in eremo leguntur ahstinuigse , nisi tantum
die Dominico. »
^ Nisi diebus Dominicis. Monachi licet valde au-
steri, nunquam tameu jejunabant diebus Bomibicis.
Id statuitur in Regula Macarii et aliorum Pauum ;
« Bebet ergo ille ordo teneri, fraures , ut nulla dic,
nisi nona reficiantur fratres, excepta Dominico die. 1
Idque faciebant ex prescripto concilii Gangrensis ,
quod ean. 18 prahi:et monachis jejugare die Doiuti-
WiCO: ET cu Oi& vepalopávg» Gaxqqua i» vj Kupraxi
ynavtócn, &voOsua £cco, id est, « si quis propter eau,
trema Belgia, et similibus, in quibus ob brevitatem p qu existimatur, exercitatjonem (boc est, vitam mo-
dierum hxc observari non potest institutio.
5 Ut cum luce fant omnia. Qu:e spectant ad refe-
ctionem ; nam própter hospites, infirmos, et multa
alia, necesse est ]ucernz lumen adhiberi.
h [n refectione monachorum, etc. Exstant in Rey.
exc. S. Isidori cap. 9. ubi hzc omnia efferuntur im-
perandi modo. ^
i Usque ad autumni principium. Quod cadit octavo
Kal. Octohris, quo inclpit :quinoctium autumnale
uxta eumdem Isidorum, ut supra notatum est, qui
infra hoc jejunium producit usque ad requinoctium
autumnale. '
j| Interdiana prandia. Yd est, alterna, nempe Do-
minica, feria tertia, quinta et septima. Nam juxta
hanc regulam illo tempore ter jejunandum est in heb-
domada, feria secunda, quarta et sexta.
k He sunt ferie monachorum , etc. Hxec habenter
in Regula extus S. Isidori, eap. 40.
nasticam) die Dominico jejunavevit, anathe.:3 ^it. »
Unde in Reguja Tetradii sea Teridii cap. 23 dicitur:
« 8i quis dia Dorinico jejunaverit, peccat. » Et
quamvis multi /Egyptiorum monachi die Dogiiico
40n conarent, e4 tanum pranderent, ut notat Caos-
sianus lib. in de Diurn. Orat., cap. 12, quia tinc
prandebant hora sexta, non jejunare cepscebantu,.
P Jejuniorum eutem, eic. Hac videre est jn Regula
excusa, cap. 11.
q Interdianum. ld est, aMernig diebus,
t fernis acilieet dicus. Neapa feria secunda,
quarta et sexta.
* Áb octavo decimo Kal. Octobris. Tó Desimo, vide-
tar redundare, nec habetur in Regula ex recie,
quia jejunium Peniecosies preducit usque ad a'qui-
nootium autumnpale, (uod juxta eumdeya lib. v Orig.,
€. 34, ei 1. de Natura Rerum, €. 8, incipit ab vui
Kal. Octob.
ust
CÓNCORDIA REGUEARUM. — CAP. L.
nai»
bris usque ad Natale Domini, i quo quofdiana A est: in qua usque ad nonam quotidie jejunandum
jejunia nequaqwam soivunter. Quartum item jeju-
niu * post. diea Cárcwgacisionis exoritur, peragi-
turque usqua 3d solemnitate Pasoba.
$ Y. — Ex RacuyLa sancr: Faucroos (cap. 18).
b Jejunii ista oportet tempora observare. A Pascha
usque ad Pentecosten refücieadum ad sextam est,
o et monofogia, id est, conservanda per diem. A
Benteaoeta uaque ad octavum deeimwm Kaoleadas
Octobris 4 interdiana jejunia retinepda, * excepto
quod una quadragesima, í quie festivit3tem sancto-
rum justi et Pastoria precedit, solliaite cunsepvanda
e Post circunicisionere. Lege, « Circumcisione,
quia ilüs temporibus, et anterigribus tenebantur
jejunare Pea Kal. Januarii, ut notum est ex
coucilio Toletapo 1v can. 10; S. hidoro, lib. 1 de
Oflic. Eccl., cap. 40 : « Jejunium.Kalendarum Jauua-
riarum propter errorem gentilitatis instituit. Eccle-
Sia, » &. Ambrosio serm. 17: « Unde qui Kalendas
Jangarij colit, peccat; quoniam hou rporiuo de-
fert divipitalis uium; ubi, hogini sorta , id
est, Jano. Ei paulo post : « Obsegvavit eum diem ef
ensem, qui bis diebus pon jejunavit, aut ad Eccle-
siam nop processi; » ubi particula au£ sumitur co-
ulative, Ex quo loeo. plures dies quax unum alicubi
jejunatum fuisse copstat. Conc. Turoueuge secundum,
tres dies jejunii statui can. 17 ; « Et quia inter Ia-
tale Domini ey Epiphaniam ommi die festivitates
sunt, itemque prandebunt. Excipitur (ciduum illud,
quo ad calcapdam gentilium causuetudinem Patres
nostri statuerunt, privatas in Kalendis Januariis fieri
Litanias. » Error ille gentilis erat, ut homines etiam
Christiani feminea veste induti paganis permixui P )
petulantius gererent, ut videre est ip sermone 9.
Asterii Amase: episcopi de Kalendis Januarii : Puygs-
xibetta, &purctóg , 9 vou Üupv Jevcod2e, 0 L£t& CUR
0.) ut Ücupaa cóc, og ivat toig olxoiotg, xal vüv y rrava
p4x gl và» 69upav &gioqt lc. id es, « mües uulie-
ris tórmam àssumit, 4nipoo leeninyus, et cuim armis
aspectu admirabilis, el tunicam ad talos demittit,
. pectus zona circumcingit, indumento quliebri uti-
tur, et crobylum capiti imponit. 1 Apud S. Isidorum
€. citato : « Alii femine gest demiutati virilem vul-
tum effeminant. 4 Alii idolorum formas assumebapt;
uos redarguit S. Petrus Chrysologus serur. 193 de.
3l. Jamais : « Simililudiuem perdiderupt Christ,
exuti sunt jn. umentum, qui se simulacroruim formis
sacrilegis formaverunt. 1 Alii ferarum et. bellugsum
formis assumptis veluti insani per campos et pla-
teas paltabàpi $. Maximus Taurinensis homil. de
Kal. Japu. « Nunquid non universa ibi falsa sunt el
insana; cum se a Deo forjati homines aut in. pe-
cudes , aut in feras, a in potenta transformant,
eíc. » Idem testantur S. Isidorus, cap. citato, et Al-
cuinus de Offic. Eccl. cap. 4. Quo
conc. Áutisiodorepgl, cau. 1 : « Non licet Kalendis
Januagli vetula et ceryolo facere. » Ubi lege, vetu-
las, et cervolos. Ut iu sermone S. Eligii episcopi
NoYiomensis apud Surium in ejus Vita. Tàó vetulas
est xà. vitulas, ut notat vir doctissimus Jac. Sirinon-
dus in notis ad prafatum concilium. Hxc supersti-
tio manat a Persis. Nam apud eos Mitlr (qucm
solem esse credunt) initiati in ejus spelunca orgia
sua celebrantes varias ferarum lormas ut leonum ,
hitparum, corvgrum, etc., assumebant, ut notat
Porphyrius lib. de AbStinentia ab animalibus : « In
Mithrz mysterijs significantes communionem quam
in brutis anlmantibus habemus , iios per animantes
significare solent, ita ut corumdém orgiorum parti-
cipes leones appellent, feminas vero hizpas, et mi-
nistros corvos. » Ilspi rqrípov 0, &«col y&p xal üpa-
xt; 09t0t TwpogayontÜovtut : Ocs v& tovtizá T&piups-
Cw» mepirÓtten maycolosag doov poppás, id est,
C
prohibetur in D tuit S.
i
est, et a vino penitus abstinendum. Servanda tamen
abbati diseretio est, ut. cum hos gravi labere per-
spexerit onerari ad refectionem 5 singulas potiones
tribuat. Áb oetavo dectmo Kalendas Octobris usque
ad Pascha sollicite jejunandum est : et in quadrage-
sima ^ vino et oleo penitus abstinendum. '
$ VI. — Ex REcuLA sancT1 ÁURELLANI. (cap. 6).
i Jejunium vero i a Kal. Septembris usque ad
Kalendas Novembris secunda, quarta, et sexta feria
jejunandum est. x A Káleadis Nevembris usque ad
« de patribus vero, aquile eoim et accipitres ipel
appellantur, cum quis leontica assumens induit om-
nigenas epimalium formas. » Hinc capiendus est
Tertulliani locus lib. 1 contra Marcionem : « Sicut
arid: et ardentis patur? sacramenta Mitbrze leones
philosophantur. » |
b Jejunii eni ista aportet tempora , eto. Hxc ba-
bentur in Reg. ma $. Fructuosi archiepiscopi Bra-
car. cod. Crass.
« Et meonofagia id es& conservanda per. diem. Ma in
Reg. ma. sed lege, et t0ouafagia, id est, unica refectio
conservanda , eic. Nam monofagia Grecum eat quod
unicam relectiopem significat. Lec autem institutio
est juxta meptem priscorum Patrum, qui a Pascha
usque ad Pentecosten ccn3s vertebant in prandia ,
unica refectione contenti, ut superiori capite ad Re-
gulam Magistri notatum est.
d [nterdiana jejunia. Id est, alternis diebua, nempe
secunda, quarta, et sexta feria, juxta mentem 8. Isi-
dori, a quo nonnulla $. Fruetuosuas emendicavit.
e Excepto quod ung. Reposui particulas, quod ,
qus hic desiderabatur, ut ia Regula ms
f Qua festivitatem sanctorum Justi et Pastoris. In-
cipiendo à 17 Junii. Nam horum dies festus sexto
Augusti die notatur. Fuerunt Justus et Pastor fratres
pueri, qui Complati, in Tarraconensi regione , passi
sunt, de quibus Usuardus in Martyrol. Chron. Dextri
Flavii (si modo illius sit) 296 » Sancti Christi martg-
rea Justus et. Pastor. Prudentius in Peristephano
hymno 6 :
Saoguiuem Justi, eui Pastor dL
erculum duplex, geminumque donum
Ferre Comylutum gremio javablt
Membra duorum.
Horum mentio fit in. Vita 8. Theodardi
Narbonensis, Eorum reliquias divina revelatione ad-
monitus S. Astyrius popufex Toletanus invenit; et
eorum amore ductus, relicta sede, Complti mapsit,
ubi primus fuit episcopus, nt refer S. Hiklephon-
sus, cap. 2 lih. de Viris lllustribus. Hano autem
quadragesimam ip hoxum mortyrum benorem inéti-
ructuosus, quia suum monasterjum sub illo-
rum patcocinia dedicaverat : quod quidem sium est
in digecesi ASUNFICRUSL ad radices montis lragi , ad
ripam rivuli Moliuz, in finibus Vergidi oppidi, in qua
ipse patus est, ut constat ex priyilegio Chindaswindi
regis, quod refertur a doctissimo viro dom. Antonio
d'Yepez in appendice centurize 2 Chron. ord. 8. Be-
nedicti ex chartulari ecclesie As(pricenais.
8 Singulas potiones. Nempe vini.
h Vino et oleo penitus abstinendum. Sumpsit ex
S. Isidoro supra.
i Jejunium. Hoc vocabulum videtur redundare et
legendum, a Kal. vero.
| A Kalendis septembri,
idem statuit in Recapitulatione ; « A Kalendis
ptembris usque a^ K»lezZas l.oabrig secyuda,
quarta, el sexta feria jejunandum est. ;
k A Kal. Norembris. Ex eodem Capsario ibidem :
Sumpsit ex C:esario, qui
.'« A Kalendis vero Novembris usque ad Natalem Da: .
1145
et Dominica. Ab Epiphania vero usque ad Pascha
quotidie jejunandum est absque majoribus festivita-
tibus sabbato et Dominica. Post Pascha vero usque .
Pentecosten sexta feria tantum jejunandum est.
b Post Pentecosten mense Junio, Julio, et Augusto
in potestate abbatis sit de jejunio, et prandio, » ut
sicut viderit possibilitatem fratrum, ita studeat tem-
perare.
mini, exceptis festivitatibus et sabbato omnibus die-
bus jejunari oportet.
* Absque sabbato et Dominico. Eximit a jejunio
diem Sabbati perinde ac. Dominicum juxta morem
Orientalium non solum monachorum, sed etiam re-
liquorum Christianorum, qui hos dies feriatos habe-
bant; ac proinde sabbato, x*que ac Dominica non
jejunabant. Id moris etiam fuit apud quosdam Occi-
dentales et maxime Gothos, quippe qui fldem ab
Orientalibus acceperunt. Id patet ex Recapitulatione
S. C:esarii cap. 15. « A Kalendis vero Novembris
usque ad Natalem Domini exceptis festivitatibus,
vel sabbato, omnibus diebus jejunari oportet. »
S, Fructuosi Regula cap. 5 ubi die sabbati jejunium
relaxat: « Sabbatorum vero vel Dominicorum die-
bus ad vesperam una potio adjiciatur. » Ex conc.
Agatheusi, can. 12, ubi, cum przcipiat jejunium
sabbati in quadragesima, signum est hunc diem non
ejunari solitum aliis temporibus a quadragesima.
am si extra quadragesimam illarum partium jeju-
nassent Christiani die Sabbati, multo magis in qua-
dragesima; ac proinde non opus fuisset ejusmodi
constitutione. Imo sabbatum ne quidem jejunabatur
ab omnibus qui erant sub ditione Caroli Magni, ut
patet ex lib. vi Capitul. , tit. 484 : « Pro»ter haec
omnia tempora jejuniorum omni sexta feria. propter
passionem Domini jejunetur : sed et sabbati dies a
plerisque propter quod in eo Christus jacuit in se-
pulcro, jejunio consecratus habetur. » Ubi vides
statui jelunium ferie sexte, non vero sabbati, quod
non ab omnibus, sed a plerisque jejunabatur. Et
ratio hzc est, cur S. Benedictus tempore zstivo ni-
hil statuerit de sabbati jejunio : tempore vero hie-
mali generaliter loquens nihil de eo def(inierit, sicut
nec de die Dominico et festis, ista, ut arbitror, per-
mittens Ecclesi: consuetudini. Sed de his consule
epistolas S. Augustini 86 ad Casulanum , et 119 ad
Januarium, et acta S. Nili abbatis Crypta ferratz.
b Post Pentecosten mense Junio, etc. Ex S. Czesa-
rio in Recapitulatione : Jejunium a Pentecoste usque
ad Kal. Septembris, quomodo virtutem et possibili-
tatém viderit mater monasterii , sic studeat tempe-
rare. »
* Ut sicut. Addidi particulam ut, qux desideraba-
tur ad sensum.
d Similiter etiam, etc. Hxc sumpta suntex Cassiano,
lib. n de Orat. Noctur., cap. 18.
e Vespera sabbati, que lucescit in die Dominico.
Apud Cassianum, in diem Dominicum. Prior lectio
plausibilior est. Nam vespera Sabbati quz lucescit
' jn die Dominico, est qua incipit dies Dominicus. Nam
vespera Sabbati erat initium ipsius diei Dominici
juxta morem Judsorum et Atheniensium, qui initium
diei ducebant a solis occubitu, ut notat Theodorus
Gaza libello de Mensibus; quos postea imitata est
Ecclesia, ut notum est ex cap. 91 sext synodi, ubi
circumscribitur dies Dominicus, et cessatio a genu-
flexione a synaxi vespertina sabbati ad sequentem
synaxin vesperlinam Doniinicz. Locum vide supra,
ubi egimus de /wcernario. Idem de cessatione ab
opere servili, et aliis operibus prohibitis statutum
fuit : ita ut ejusmodi opera cessarent a vespera sab-
bati, et Dominic: vespera resumerentur : quod satis
p»let ex lib. vi Capitul. Car. et Lud., tit. 186 :
4 Diem Dominieum seeutdum reverentiam colita,
S8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
Natale quotidie jejunandum 'est * absque sabbato A,
1444
8 VII. — Ex Recura Cassnm (cap. 9).
4 Similiter a * vespera sabbati, quz lucescit in
die Dominico usque ad vesperam ipsius Dominici,
et totis quinquagesim:ze diebus * nec genua curvari,
nec jejuniorum regulas custodiri Patrum constituta
sanxerunt.
&$ VIll. — Ex Recura MacisTRI. .cap. $8).
€$ Omni tempore in septimana duobus diebus ad
sextam reficere debent, hoc est, h quinta feria et
Opus servile, id est, agrum, pratum, vineam, vel
si qua graviora sunt, in eo non faciatis; nec cau-
83s, nec calumnias inter vos dicatis, sed tantum
divinis cultibus serviatis. Et a vespera usque ad
vesperam dies Dominicus servetur. » Et. ex synodo
anuqua, quz tribuitar S. Udalrico Augustano epi
« Diem Dominicum et alias festi-
scopo, can. 53 :
D vitates absque opere servili a vespera usque ad ve-
peram celebrare docete. » Ubi idem nota de festis
lebus.
f Nec genua curvari. Olimex antiqua Ecclesiz in-
stitutione et ab ipsis apostolis manante, die Dominico,
et quinquaginta illis diebus a sancto Pascha usque
ad Spiritus sancti adventum Christiani in ecclesia
non genu flectebant. Ita docet S. Basilius lib. de Spi-
ritu sancto cap. 27 agens de apostolicis tradition:bus,
xai ópÜol piv mYnpo)pty tà; sU óc lv» pi Za66rov, id
est, « in prima sabbati erecti complemus preces. »
Et infra agens de quinquagesima : 'Evy $ rà 6pÓw»
CX fpe cüc rr poctuy c mpotisey oi Ócmpol cà; "Exx)xzaiac
Ypác iGeraidotusev, id est, « in qua (qui quagesima)
tius erecto co:poris hahitu precari nos Ecclesi:e
eges edocuerunt. » S. Peirus Alexandrinus patriar-
€ha et martyr, can. 15 : XogpocpUvng óuipav ayej-
pt» 9i& cà» &vaacáyta ly auti. lv f ov8l óveta xavees
ta«ptifZy«psv, id. est, « lxtitite diem (Dominicum)
agimus, in quo propter Christi in eo resurrectio-
nem neque genua Jlectere traditione accepimus. »
S. Dorotheus doctr. 15 : IIevcnxoat? yàp occ &vaaca -
ei Yvy fic, ec Mytc vic" roorov y&p vai cuyColos late, cà
p3 xAMytty 0uac yóvo lv &yio. ixx)nsia ràce» ti» Vv-
tnxoctjv, id est, « Est enim Pentecoste, ut. quidam
ait, animae resurrectio : cujus quidem signum est,
quod per totam Pentecosten (hoc est quinquagesi-
mam) genua in ecclesia non flectimus. » Idem scri-
bunt S. Epiphanius in Synopsi. Tertullianus lib. de
Corona militis loco supra citato; S. Augustinus
epist. 149 ad Januarium; Photius in Nomocanone,
tit. 7, cap. 4; S. Germanus patriarcha Constanti-
nopolitanus in mystica Theoria : Tó px xAvet» 6vv
lv» «i &v«cvaciso cpípa ve &ylac Kupvoxic, elc., id
est, « Non genu flectere in die resurrectionis sanctae
Dominicz significat casus nostri erectionem factam
er Christi resurrectionem die tertia. Üsque ad
entecosten vero, et septem dies post Pascha $ju-
xatvipov, id est, renovationis, septies multiplicatos
continere quadraginta novem dies, et Dominica Pen-
tecostes addita, quinquaginta. » Ubi vides Swsern-
cipe esse primam paschzx septimanam, quam Theo-
dorus Balsamon in can. 16 Apostolorum, in supple-
mento appellat £6dop&ó« $axecwipouv. Idem statuunt
conc. Nicznum can. 20, et sexta synodus loco su.
pra citato, et S. Columbanus in Penitentiali mss. :
« Exceptis diebus Dominicis, et a die primo Paschz
usque ad quinquagesimum diem, in quibus moderate
se in tempore psalmodix humiliantes, genua non
flectentes sedule Dominum orent. » Vide statuta Pe-
tri Venerabilis.
8 Omni tempote ín septimana, etc. Hzc babentur
in Reg. mss. Eedem cap. excipienda tamen est qua-
dragesima. Nam infra excipit a jejunio quadrage-
sime solam Dominicam.
h Quinta feria. Jejunium relaxat quinta feria juxta
constitutionem Melchiadis pap:. De qua Anastasius
Bibliothécorius in. Meiciilade, Alcuinus cap. 8 de
1448
- CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LI.
1146
Dominica; cxteris aliis in septimana diebus ad no- A decim apostolis et ceenantibus illis dizit (Matth. xxvi).
nam horam reficere oportet. Nam erubescamus nos,
qui sumus spiritales, fugere hora nona jejunium,
cum velusta consuetudo antiquitus agnoscitur ^ pran-
dia ignorasse; b sed semper vesperam, hoc est, co-
nam suis refectionibus ordinavit; intantum, ut an-
nouam qua erogabatur aut laborantibus , aut militi-
bus, * ideo annona usque bodie dicitur, quia ad
horam nonam diei erogatur, et ideo usque hodie an-
nona nomen remansit. Nam ipsius Domini testimo-
nium proferam , quem coenasse cognovimus, 4d non
legimus prandisse, cum dicit sancti Evangelii scri-
ptura : * Vespere autem facto recubuit Jesus cum duo-
Off. Eccl. Carolus Magnus epist. ad Alcuinum, et
anonymus in epist. qua exstat 109, inter Alcuini
epistolas.
& Prandia ignorasse. Veteres Romani primis reip.
temporibus non prandebant, sed ccenabant tantum.
S. Isidorus lib. xx Orig., cap. 2 : « In usu enim non
erant prandia. » S. Salvianus libr. 1. de Providen-
tia : « Nunquid parcam illam tunc agrestemque vi-
tam cum gemitu et dolore tolerabant, cum viles et
rusticos cibos ante ipsos quibus exercebantur, focos
sumerent, eosque ipsos capere nisi ad vesperam li-
ceret? »
b Sed vesperam, hoc est, cenam. Lege : Vespernam.
Festus : « Vesperna, quam nunc comam appella-
mus. » ldem. « Vesperna apud Plautum cona intel-
ligitur. » Hinc castigandus locus S. Isidori cap.
citato : « Est autem cena vespertinus cibus, quam
vespertinam antiqui dicebant ; » legendum enim, ve-
nam.
* ]deo annona tsque hodie dicitur. Iia. censet Isi-
dorus cap. citato : « Ánnona tractum est a tempore
Nam ideo ad nonam horam universis diebus consti-
tuta sunt solvi jejunia : ut sit aliquid prolixius,
quod quadragesime diebus addatur, id est, usque
ad vesperam, id. est, post lucernariam. f A sexage-
sima vero quarta, sexta, et sabbato post lucerna-
riam semper reficiant; 5 aliis vero diebus usque ad
quadragesimam ad nonam reflciant, ut quod Doni-
nic:e quadragesim: de quadraginta jejuniis subtra-
hunt, 5 quarta sexta, et sabbato a sexagesima jeju-
nia usque ad vesperam continuaía restituant, ut
quadraginta jejunia in numero compleantur.
disse satis colligitur ex Joan. cap. 1v, ubi dieuntur
discipuli intrasse in civitatem Sichar, et emisse ci-
bos, cum esset hora quasi sexta, qu: est prandii;
et invenisse Dominum cum muliere colloquentem,
eumque rogasse ut manducaret, quod non fecissent,
si nunquam prandere statuisset.
e Vespere autem. facto, etc. Matth. xxvi, ubi sic
versio communis : Vespere autem facto discumbebat
cum duodecim discipulis suis : et edentibus illis dizit.
f À sexagesima vero quarta, sexta, et sabbato. lta
in Reg. ms. videtur tamen deesse «à secunda. Nam
hic Magister in hebdomade sexagesims instituit
jejunium quatuor dierum ad instar iejunii quadrage-
simalis, ita ut monachi reficiant tantum ad vespe-
ram, ad supplementum sex Dominicarum, in quilius
ex more antiquo Ecclesix non jejunatur. Cum igitur
a prima Dominica quadragesimz: usque ad Pascha
sint duo et qnadraginta dies, ut numerus quadra-
ginta dierum servetur, addit Magister quatuor in
sexagesima, ut cum illis duobus qui quadragenarium
numerum excedunt, suppleantur sex Dominicz, in
quo Romani veteres ad cibos advocabantur, sicut C quibus non jejunatur. Lege ergo secunda, quarta, etc.
Martialis : »
Imperat excelsos franyere nona toros.
Quod adusque hodie lersse faciuut.
4d Non legimus prandisse. Hxc dicuntur juxta prze-
cisa Evangelii verba, in. quo nulla prandii mentio,
cuu de Christo agitur. llium tamen aliquando pran-
8 Aliis vero diebus usque ud Quadragesimam ad
nonam reficiant. Juxta morem solitum jejuniorum
regularium, in quibus reficiunt fratres ad nouam
secundum instituta Magistri, non vero quadragesi-
malium.
h Quarta sexta et sabbato, Deest «à secunda, juxta
iuperiorem rationem,
p—————————————————————————————————MÁ—— T
CAPUT LI.
UT POST COMPLETORIUM NEMO LOQUATUR,
$1. — Ex Rrcura sacr! BevEpicCTI.
Omni tempore silentio debent studere monachi,
: * maxime tamen nocturnis horis. b Et ideo omni
tempore sive jejunii, sive prandii, * si tempus fue-
* Mazime nocturnis horis. Hac lege multis malis,
nz tenebrarum subsidio perpetrantur, occurrit S.
enedictus.
b Et ideo. Hxc verba sunt centinuationis, non
consequentize.
e Si tempus fnerit prandii. Id est, si non fuerit
ejunii tempus; quia non jejunantes prandebant, je-
unantes vero minime, unde prandia et jejunia op-
nuntur. Sidonius lib. v1, epist. 12 : « Ut constet
indesinenter regem prssentem prandia tua; reginam
laudare jejunia. :
4 Et leqat unus collationes. Fuit olim hzc consue-
" tudo monachorum, nt post coenam aut vespertinam
'synaxim simul congregati, uno legente, audirent
sacram Scripturam, vitas aut collationes Patrum.
]ta statuit S. Isidorus cap. 6 Regul : « Post vesper-
tinum autem congregatis fratribus oportet vel all-
rit prandii, mox ut surrexerint a cona, sedeant
omnes in unum, 4 et legat unus Collationes vel Vi-
tas Patrum, aut certe aliquid quod zedificet audien-
p tes; non autem * Eptaticum, aut ! Regum 5 quia
quid meditri, vel de aliquibus divinse lectionis
quzstionibus disputare. » Ubi meditari est legere.
Beda lib. ni Hist. Augl., cap. 5 : « Meditari deberent,
id est, aut legendis Scripturis, aut psalmis discen-
dis operam dare. » Idem statuit S. Fructuosus cap.
9 Regulz, sed tantum zstatis tempore : « Quod qui-
dem sstate conservatur; ut priusquam compleant,
liber legatur. »
* Eptaticum. Ita in aliis mss. nostris; et apud
Ruthardum, pro Heptateucho. Vide superius anno-
tata. Eptaticum seu Heptateuchum complectitur
uinque libros Moysis, Josue et Judicum. Nonnulli
Judicum libro annectant librum Ruth.
f Regum. Supp. libros. 2l
5 Quia infirmis. intellectibus non. erit. utile, eic.
H:ec non dicuntur propter obscuritatem librorum
]
illorum, quia Prophete, Eplstola Pauli, Kvangelia,
RII
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
itus
infiezois intéllectibus nen erit ute Hia hora hane A que ad inferiora depressis stabit ante altare, et ^
spripWram audire : aliig voro horis legantur. Sí principe wmaonasterii ierepabitur. Hoc idem faciet,
autem jejunil dies faerit, dicta vespera, parve inter-
valle mox aecedaM ad ljectienem Collationum, ut
diximus, et lactis quatuor ao$ quinque foliis, * vel
quagtn bera permittit, P omnibus in unum eccur-
ventibus per hanc. meramyJlectionis. Si qms forte in
assignato sibi copimisso fuerit. occupatus, occurrat.
Omnes ergo i upum positi * eompleant. ELexeuntea
a completaris 4 gulla si liceptia denuo cuiquam
loqui aliquid. Quod si inventus fuerit quisquam
przvaricari hane tacijumnitatis Regulam, graviori
vindictze subjaceat : excepto si necessitas hospitum
supervenerit, aut forte abbas alicui aliquid jusserit
quod tamen et ipsum cum summa gravitate et rode-
ratione bonestissune fiat.
$ Il. — Ex Recura saxcTI Pacnoun (cap. 8).
* Hzc enim przecepta vitalia nobis a majoribus tra-
dita. Si acciderit, ut psallendi tempore, vel orandi,
au& in medio lectionis aliquis loquatur, aut rideat,
illico solvat cingulum, et inclinata cervice, manibus-
ete., sunt x»que obscura : sed quia in Héptateucho,
et Regum libris describuntur qu:sdam historiz, qua
osseht imperfectis mopachis obscenas quasdam
Imaginationes secandum quietem offerre, maxime si
sero legantur paulo antequam eant cubitum.
a vd quantum hora permittit. Subaudi vocabulum :
Tot, hoc mo:lo, vel tot, quantum hora permittit.
Hora hoc loco est tempus.
b Omnibus in unum occurrentibus per hanc moram
lectionis. Si quis forte, etc. Locus obscurus : primo,
quia quo tendant illa verba : Et lectis quatuor qut
quinque foliis, non video ; secundo quid sibi velint
haec verba : Omnióus in unum occurrentibus per hanc
morem lectionis, obscurum est. Non enim per illa
intelligi potest, quod fratres non debeant adesse ini-
tio lectionis, sed tantam dum legitur; quia antea -
dixit : Mor accedant. Et sane cuv non debeant ad-
esse iritio, nulla ratio est? Sed esto, cur potius
tempore jejunii quam altero? In cod. ma. ms. S.
Germani deest verbum : Occurrat, sed tantum addi-
tur in margine alia scriptura el recentiore ; et re-
cte ad nostrum propositum; deinde in his verbis :
Omnes ergo in unum positi, particulam, ergo, expun-
geudam puto, quz? non exstat apud Rutbardum : ut
bac tota periodus sic a nobis interpuncta legatur,
adjecta particula, etiam, qux» habetur in editione Co-
lguei : Et lectis quatuor aut quinque foliis, vel quan-
(up. lora permittis (omnibus in unum occurrentibus,
eliam, per hanc moram lectionis, si quis forte in assi-
gnato sibi commisso [uerit occupatus) omnes in unum
pesità compleant. Et sengus est : Ut lectis quatuor vel
uinque foliis, etc., omnes in unum positi dicant
mpletorium, omnibus in unum oceurrentibus ad
hanc lectionem, etiam per moram illius, si quis forte
in aliquo opere sibi commisso est occupatus : qui,
cum breve &it spatiunvinter vesperiinam synaxim et
hanc leetionem, :gre adesse posset illius initio ob
opus sibi injunctuim.
* Cotmpleant. id est, Completorium dicant. S.
Fructuosus cap. 5 Regulz : Ut priusquam compleant,
liber legatur.
4 Nulla sit licentia denuo loqui aliquid. Hunc lo-
cum tangit Amalarius Fortunatus lib. 11 de Ollic.
Eecl. cap. 8 : « Unde et apud monachos teneiur usus
ex Regula saneti Benedicti, ut ab eo oflicio (com-
pletorio) claustra oris muniant. » Nocturnum sane
silentium omnibus expletis horis canonicis in üsu
d vetetes monachos. Cassianus lib.
r5 fuit a
14 dé Noctusni$ Orationibus cap. 18 | « Finitis itaque
et in conventu fratrum, eum ad vescendem pariter
eonvenerint.
$ HH. — Ex Racer sancer Issponi (cap. 45).
* Nocte dum ad Jormiendum itur, seu postquam
quiescitur, alteri nemo loquatur. Duebus jn lecto
uno jacere non liceat. In noeturnis tenebris nemo
loquatur fratri, cui obviat. Lux awtem nocte der-
mientium locum illustret » ut depulsis tenebris 5 te-
Stimonium pateat singularis quieus. im nulla turpi
cogMalione versetur, sed h in sola eontemplatione
Dei aecubaas et requiem eerperis, et quietem ha-
beat cordis, cogitationesque pravas a se repellat,
bonisque objectis Wirpes a $$ rejiciat. Nam amimaà
B motus imaginibus suis agitur; et qualis vigilanti co-
gitatio fuerit, talis et imago per soporem occurrit.
$ IV. — Ex Recta sascT! FaucrUosi (cap. 16).
iln tenebris nemo loquatur akeri : neo accodat
ullo modo junior quilibet ad lectum alterius i post
Completam. '
psalmis et quotidiana congregatione, sicut supra
diximus, absoluta, nullus eorum vel ad modicum
subsistere, aut sermocinari audetcum altero. » Poenze
breviores qua tribuuntur S. Basilio, n. 1& : E: va
íczípag par llactp xp» süpsÜg Op.óv, üpopiujiate,
id est, « si quis vespere post Pater yoster jnvenius
fuerit cum aliquo colloqueus, excowumunicelur. »
Hoc silentium observabatur etiam extra claustra mo-
nasterii, e& cum vite discrimine. S. 8ueplyanue Oba-
zinx: abbas, cum mocte $e ad Dolonepse monaste-
rium conferret, interceptus 3 latronibus pullis ginis
adduci potuit ut loqueretur, etiam librate im ejus
cervice ferro, a quo divinitus liberatus est, latronibus
terrore panico pereulsis. Eadem fuit constantia duo-
rum discipulorum S. Odonis abbatis Chuiniacensis,
qui a barbaris ligati, diuque lacessifi eientium no-
clurnum neutiquam violaverunt, etiain barbarorum
duce, ut eorum constantiam tentaret, irruente in
eos, et lancea mortis metum incutiente, ut refert
inonachus lib. n Vitze S. i
e Hec sunt precepta, etc. Hxc habentur in Regula
S. Pachomii excusa art. 1. Sed quorsum ista huc
referantur, non video. Nam in hoc capite S. Benedicti
agir de lectione post. coenam et. vesperas, et de
silentio post Completorium. At in hoc sancti. Pacho-
mii capitulo agitur de culpis in ecclesia copumnissis,
de earum correptione et satisfactione. Itaque exi-
siio non hunc esse locum hujus articuli, $ed eum
esse transferendum 3d sequens caput, in quo qacta-
tur de culpis in oratorio commissis.
f Nocte dum ad dormiendum itur, ete. Hxc videre
est in Regula excusa S. Isidori, cap. 3.
8 Testimonium pateat singularis quietis. Ut cogno-
scatur an fratres soli in lectis suis decumbant.
h [n sola contemplatione Deitaccubuns. Prieclara
admonitio. Nam multum confert adversus carnis ct
d:emonis tentationes in lecto oratio, aut pia aliqua
meditatio. Quod etiam monet S. Fructuosus episcop.
cap. 17 Regul» : « Nocturnum tempus peculiazibis
orationibus, et sacris vigiliis ducendum est propter
lucifugas d:emonas servorum Dei deceptores. » Et
S. Pachomius art. 50 Regul» : « Postquam obdor-
mierit, si post somnum vigilaverit, oret. »
| [n tenebris nemo loquatur alteri, etc, H:ec ha-
bentur in Reg. ms. S. Fructuosi episc. Brac., cap.
17 cod. Cr»ss. Hzc constitutio sumpta. est ex. 5.
Isidoro supra. '
*ó Post completam. Conipleta est completorium.
49.
ul (v. — Ex RecuLA OniENTALIUM,
cum altero dormiat : manus alterus nego teneat,
sed sive steterit, sive ambulaverit, sive sederit, ^ uno
cubito distet.
$ VI. — Item ex eadem Regula 2.
Ad'collectam et ad psallendum nullus sibi occasio-
nes inveniat, quibus se dicat occupatum, quasi ire
. non possit. Etsi in monasterio , vel in agro, aut in
itinere, aut in quolibet ministerio fuerit, orandi et
psallendi tempus non prztermittat.
8 Vll. — Ex RaeeuuA Magrirai (cap. 30).
* Übi omnia, cum adhuc loquendi et aliquid impe--
randi licentia tribuitur, fuerint adimpleta , factis
Completoriis , in ultimo dieant hunc versum : Pone,
Domine, custodiam ori meo, et ostium circumstantie B
labiis meis. Mox ingrediantur silentium , et suis se
colloeent lectis; et tanto silentio redigantur, ut us-
que ad Noctarnos putetur , nullus ibi esse de fratri-
bus. Ideo enim post Completorios tacere debemus,
ut merito in Nocturnis f primo dicamus Domino:
Domine, labia mea aperies, et o8 meum annuntiabit
laudem tuam. Hoc est, petamus Domtinum debere in
Nocturnis aperire labia nostra, quz sua custodia in
Completoriis clauserat. Vides ergo, quia quidquid
aperitur, agnoscitur prius fuisse clausum. Sed ne
forte, cum silengjum custoditur, aliqua necessitas
utilitatis ad loquendum fratrem perurgeat, et frater
fratri vult loqui, si lumen € .cicendeli aut lucerna
fuevit, vel manu, vel nutu capitis, vel natu oculo-
Tum, aut certe, si deest lumen, frater eum fratre
^ ad necessarium vadat, et quod opus fuerit, tamen
ad aurem lente loquatur, ut alter tertius eum non
audtat. Simul ei si frater aliqua neceseiiate post
* Nemo al(eré loguaiur in tenebris, etc, Dac lia-
bentur etiam in Regula S. Pachomii, cap. 53.
b In psiatho. Psiathus, :íi«doc, et 0v. Greece,
matta Latine est storea, ia qu2 quis sedet aut cubat.
(Cassianus lib. v, cap. 28 : « Et incubantem psiatio
reperisset. » Collat. 1, cap. 25 : « Adhuc nos avi-
dos, et de suo ore pendentes degustare somnum
paucls perhortatus est iisdem ipsis, quibus insideba-
mus, psiathiis admonens incubare. » Hesychius ll-
lustris in Menedemo : Toi pév 0£pouc *biaDoz él t&v
xiva», id est, « et in :xstate psiarhus in lectis. Jg-
lius Pollux lih. x, cap. 6, inter illa, quz lectis ne-
cessaria sunt, yiaxfov recenset. Hesychius lexicogra-
phus : Yíafog €» zausovo, xal t gorov iE o0 miixttoa
y iaooc, id est, « Ésiathus est humile stratum seu id
quod suhsternitur in terra decumbenti, et virgultum
ex quo psiathus contexitur.» Psiathia etiam sterna-
bantur cathedris judicum teste eodem Hesychio, et
Julio Polluce lib. vri, cap. 10, substernebantur
etiam orantibus. Ut liquet ex sancto Gregorio lib. tí,
Dial. cap. 10 : « Precepitque vir Dei in cella sua,
in psiathio, in quo orare consueverat, projici. » Et
ex S. Eulogio, lib. i1 Memorialis, eap. 10 : « Adeo
ut subtus matta, in. qua illa prostrato corpore exo-
rabat, humectum lacrymis pàvimentum ostendere-
tur. » Substernabantur etiam psallentibus in chore,
ul notum est ex. Regula Magistri, cap. 18 et 68
Fiebant autem ex scirpo, aliquando ex ramis palma.
rum.
' € É/no cubito distet ab altero. S. Fructuosus episc.
Drac. cap. 2 Regule : « Nec ullus se vel ultra cu-
biti spatium jungens ad aKefum, etc. »
CONCORDIA RECULARUM. — CAP. LI.
A507
2 : À somnum ante Nocturnos compellatur loqui aliquid ;
« Nemo alteri loquatur in tenebris; ^ in psiatho-
prius versum consuetum Nocturni dicat sibi lente, id
est : Domine, labia mea aperies, ei os meum annun
tiabit laudem tuam ; et loquatur quod opus est. Nam -
manducandi aliquid, aut bibendi, i vel aliquam rem
operandi nullam fratri post Completorios permissio-
nem concedimus. Si qui vero de extraneis post Com-
pletorios perfectos monasterium advenerint, a do-
mesticis fratribus tacito ministerio recreentur, et
lente eis responsum reddatur propter Regulzx con-
stitutum, et lotis eorum pedibus 1 complentes post-
modur sibi lente et ipsi peregrinorum lectis dele-
gentar dormire : mox clausis ab ostiariie k regiis, in
Suis et ipsi jacentes stratis per horarum silentium
et noctis appetant somnum. Si quis vero frater post
Completorios aut mandueare, aut aliquid bibere de-
prehensus fuerit, hanc excommunicationis penam
suscipiat ; alia die accusatus, ! [ in] jejunio continua-
to, tertia. die reficiat qui praesumpsit illicita. Qux
excommunicationis pena taudiu in continuatione
permaneat, quandiu per humilitatis satisfactionem de
emendatione promissa ab eo, abbate presente, aut a
preepositis venia fuerit postulata.
& VIII. — Ex REcuLA cu;uspA (cap. 9).
m Regulam silentii omni tempore servandam Seri-
piugarum series declaravit, dum per Prophetam di-
citur : Cultus justitie silentium et. pax (Isa. xxxn).
" Tacendum namque est ab otiosis et frivolis, et scur-
rilibus, et pravis et malitiosis fabulis: de quibus.
Propheta orabat dicens : Pone, Domine, custodiam ori
meo, et ostium circumstantig labiis meis. Non declines
cor meum in verba malitia. Cessandun, quippe est a
fabulis superfluis, ne damnationis per ineffrenatze
rQutis ignaviam anima fructum capiat. Qui pon. so-
à Art. 81 Regule S. Pachomii, sed referendus est
ad eap. 50 Regule S. Benedicti. mE
. 9 Usi omnia, etc. Hoc capitulum est pars capitis
vrigesimi, ut videre est in Reg. ms. Mag.
Primo dicamus : Domine, Inbia, ete. Wamdem
rationem incipiendi Noctuznos ah hec versiculo pro-
fert Amalariug Fortunatus lib. 1i de Offic. Eccl.,
cap. 9 : « In nocternali officio dicimur primo : Do-
mine, labia mea aperies, etc. Deinde sequitur Glo-
ria. Quando pridem in nocte conventi fuimus, com-
mendavimus nos Deo, et conclusimu& ora; aique
post singuli quasi quodammodo in singulis sepulcris
quievimus, e& soli Domino mente astitimus : Cui nou
D sunt verba necessaria, quia cogitationes novit. Àt
nune, quia iterum convénimus ad confitendum Do-
mino, precamur eum, ul sua directione labia nostra
aperiat. » Hinc capiendus locus. Regul Magistri ,
eap. 44 : « Oportet in Nocturnis ab &bhbate dici ver-
&uiR apertionis. » Ubi ld versum. apertignis intelli-
git versum : Domine, iobta, eic.
€ Cicendeli. Vide supra.
h Ad necessarium. kd est, ad secessum.
i Vel aliquam rem operandi. ly& restitui hunc lo-
cum ex cod. Vind.
i Complentes. ld est, orationem seu collectam lau-
tionis pedum dicentes.
k Regiis. Id est, ostiis.
1 ]n jejunio «à in, redundat
m Silentii regulam, etc. 1tà S. Columbanus cap. 2
Regul : « Silentli regula diligenter custodienda de-
cernatur; quia scriptum est : Cultus justitia silen-
Sup ot pax. à
15
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
lum de scurrili et injurioso sermone, sed etiam de A poscerit. Cui ab abbate fuerit ordinatum, loqui sta-
otioso juxta Domini prz:ceptum rationem sumus red-
dituri. Quid aliud debet monachus studere , quam
soli Deo, in. quo semel desiderium fixit, et oris ser-
mone, et animx desiderio vacare? Omnibus ergo
horis diurnis praeterquam ad mensam * ab hora se-
cunda usque ad Completam quidquid utilitas sacrze
Regul» poposcerit, per abbatis P commeatum lo-
quendum est. Ab hora vero ^ Completionis, cum ora-
tio ad somnum capiendum datur, nullus omnino lo-
qui przssumat, nisi grandis necessitas monasterii po-
& Ab hora secunda. Matutina videlicet post Pri-
mam recitatam juxta antiquum morem numerandi
oras.
b Commeatum. Id est, permissum, licentiam, ut
supra notatum est. :
€ Completionis. Id est, Complet:» , ut paulo ante B
dixit, vel, ut vulgo loquuntur, Completorii.
& Ut nulli liceat cum alio secretius loqui. Optima
sanctio, qu:ze peculiares monachorum familiaritates
przscindit, per quas erga cxteros fratres charitas
alget, secreta murmurationes aluntur, ex quibus
paulatim clandestina peccata, eaque tandem exitialia
nascuntur, ac denique universa regularis observatio
periclitatur. Ex iisque oriuntur divisiones et schis-
mata in congregatione, suntque improbitatis eorum
qui coeunt, argumentum, inquit S. Basilius in Con-
deat, vel etíam a preposito, qui curam aliorum
portat.
$ IX. — Ex REcULA sANCTI ÁURELIAMI EPISCOPI
(cap. $5).
Hoc specialius coram Deo monemus custodiri, 4 ut
nulli liceat cum alio secretius loqui aut sedere, prze-
cipue vespertinis ac nocturnis horis. Si secrete in-
venü fuerint, tanquam si crimen admiserint, severis-
sime distringantur, absque illis qui probati sunt
vetate et sanctilate.
stitutionibus Monasticis, cap. 29, ac proinde hanc
secretioris locutionis familiaritatem omnino proscri-
bit S. Leander cap. 2 de Institutione virginum :
« Noli assumere unam ad loquendi familiaritatem,
et declinare alias; sed quod scire uni utile est, scia-
tur ab omnibus. » Et paulo post : « Si bonum est
quod loqueris, cur una tantum et non potius omnes
informentur? Si turpe est, nec cogitare, nec loqui
debes, quod alias erubescis scire. » Quapropter pu-
blicum sit apud religiosos (inquit Ennodius, Para. 1),
omne quod geritur, clandestina repudietur obscuritas :
multos habeat. actuum conscios , qui Dco debet inno-
centiam ; audiant eemuli, quia qui testes adhibet vult
probari : male deprehensa judicetur conversatio, qua
non optat agnosci
CAPUT Lil.
DE HIS QUI AD OPUS DEI, VEL AD MENSAM TARDE OCCURRUNT,
$T. — Ex Recura sancrI BENEDICTI.
Ad horam divini officii * mox, ut auditum fuerit
» gjgnum, relictis. omnibus, (quilibet fuerint) in
manibus, « summa cum festinatione curratur : cum
gravitate tamen; ut non scurrilitas inveniat fomi-
tem. Ergo nihil operi Dei przponatur. Quod si quis
in nocturnis post gloriam 4 psalmi nonagesimi quarti
(quem propter hoc omnino * subtrahendo, et mo-
rose volumus dici) occurrerit, non stet in ordine suo
in choro, sed ultimus omnium stet; aut in loco,
quem talibus negligentibus seorsum constituerit ab-
bas; ut videantur ab ipso f vel ab omnibus; usque
* Moz ut auditum, ete. Hujus institutionis memi-
nit Joannes monachus lib. m Vitz:: S. Odonis, et S.
Fructuosus apud Henricum Canisium tom. V anti- D
qua lectionis.
b Signum. Est campana seu nola, lib. v1 Capitul.
Caroli et Ludovici, tit. 168 : Sacerdotes signa tan-
gant horis canonicis. S. Eulogius martyr in Apolo-
getico. Et excelsa pinnaculorum prosterneret , que
signorum géstamina erant ad conventum canonicum
quotidie Christicolis innuendum. Gallice, sein : un-
de, toc-sein.
c Summa cum festinatione curratur. Ita monet S.
Isidorus cap. 6. Regul» : Dato enim legitimis tem-
poribus siyno ad horas canonicas festina cum prope-
ratione omnes ad chorum occurrant. Hic autem S.
Benedictus potius animi fervorem indicat, quam cor-
poris impetum; nam sequentia illa verba : Cum
gravitute tamen, temperant quodammodo przce-
entia.
4 Psalmi nonagesimi quarti. In Vict. p. additur, ve-
nite exultemus.
*« Subtrahendo, Jta. vulgo in. excusle legitur, ut.
C dum completo opere Dei, 5 publica satisfactione pos-
niteat. Ideo autem eos in ultimo, aut seorsum judica-
vimus debere stare, ut visi ab omnibus, vel pro ipsa
verecundia sua emendentur. Nam si foris oratorio
remaneant, erit forte talis, qui se aut ^ recollocet
et dormiat, aut certe sedeat sibi foris, vel fabulig
vacet : 1 et datur occasio maligno. Sed ingrediatur
intus : ut nec totum perdat, et de reliquo emen-
detur. 1 Diurnis autem horis qui ad opus Dei post
versum et gloriain primi psalmi, k qui post versnm
dicitur, occurrerit, ! lege qua supra diximus in ul-
timo stet, nec presumat sociari choro psallentium
apud Smaragdum. Eamdem lectionem agnoscit co4.
iet. p.; sed codices Vict. ma. , S. Germ. ina : S.
Ebrulphi et S. Faronis cum S. Dunstano legunt, pro-
trahendo. Qu:e est vera et germana lectio: et. supra
in hac Concordia ita legitur.
f Vel ab omnibus. Particula, vel, hocloco est co-
pulativa, Nam paulo post subjungit ; Ut nisi ab om-
nibus.
8 Pub'ica satisfactione. Se prosternendo coram
omnibus.
h Se recollocet. Id est, iterum se collocet in lecto.
1 Et datur. lta. apud Smaragdum, in codicibus S.
Germ. utroque, Vind. Vict. ma. et in editione Colo-
niensi. Recte satis, ut sensus sit, et sic datur, etc.
Vulgo legitur, et detur. In eJitione Colinzei : Et sic
detur, Optime.
] Diurnis autem horis. lontelligit czeteras horas &
nocturnis viyiliis.
k Qui post versum dicitur. Mediate, vel immediate;
hsec tamen verba non exstant in cod. mss. S.
Ebrul. et S. Faronis.
, 3 Lege qua, Phrasis Greco, quapro quam, — .
15
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LII.
né
usque ad satisfactionem : nisi forte abbas licentiam A cusavit, aut aliud omnino nihil accipiat usque ad
dederit permissione sua : * ita tamen, ut satisfaciat
reus ex hoc. Ad mensam autem *^ qui ante versum
non accurrerit- (ut simul omnes dicant versum et
orent, et * sub uno omnes accedant ad mensam 4 qui
per negligentiam suam aut vitium non occurrerit,
usque secundam vicem pro boc titio corripiatur : si
denuo non emendaverit, non permittatur ad mens»
* communionis f participationem : sed sequestratus
a consortio omnium reficiat solus, sublata ei por-
tione sua 5 de vino usque ad satisfactionem et
emendationem. Similiter autem patiatur, qui ad il-
lum versum non fuerit presens, qui post cibum di-
citur. Nec quisquam presumat ante statutam horam,
vel postea quidquam cibi, aut potus 5 presumere.
emendationem congruam.
8 1f. — Ex Recura ParnUx (cap. 6).
i Ad horam vero orationis dato signo si quis non
Statim pretermisso opere quod agit (quia nihil ora-
tioni preponendum est) paratus fuerit, foras exclu-
datur confundendus. Operam vero dabunt singuli
fratres, ut tempore quo k miss: flunt sive die, sive
nocte, quando diutius ad orationem standum est,
non deüciant, vel superfluo foras recedant; quia
scriptum est in Evangelio : Oportet autem semper
orare, et non deficere (Luc. xvii). Et alio loco: Non
impediaris orare semper. Si quis autem non neces.
sitate, sed magis vitio ! procedendum putaverit,
sciat se cum deprehensus fuerit, culpabilem judican-
i Sed et si cui offertur aliquid a priore, et accipere p dum : quia per suam negligentiam, et alios in vi-
renuerit, hora, qua desideravit hoc, quod prius re-
à Jta tamen ut satisfaciat reus ex hoc. Se nimirum
in ipso choro prosternens in fine officii. S. Colum-
banus vult. hujusmodi negligentes prosterni tempore
officii, donec ab abbate jubeantur surgere, ut babe-
tur in ejus Ponitentiali ms: « Si non contem-
ptu, etc. Cunctis in synaxi fratribus congregatis
tandiu prostratus in terra veniam postulabit, donec
orationum consumetur solemnitas, impetraturus
eam cum jussus fuerit abbatis judicio de solo sur-
gere. Eodem modo satisfaciat, quisquis ad oratio-
nem vel opus aliquod accersitus tardius occurrerit. »
Et supra in eodem Poenitentiali idem Columbanus
pro eadem culpa mulctat suos monachos : « Si quis
non audierit sonitus orationis, xu psalmos. » Et
postea. Si tardius veniat orationi L, supple psalmos,
recitet
b Qui ante versum. Fuit illa pia semper in Eccle-
sia consuetudo orare ante cibum et post cibum Deo
gratias agere ; lib. vi1 constitutionum Apostolica-
rum, cap. 50, exstat oratio ad sumendum cibum :
apud Prudentium in Cathemerino duo sunt hymni,
unus ante cibum, et alter post cibum. Luculentum
est hujus rei testimonium apud S. Athanasium tra-
ctatu de virginitate. Id patet etiam ex S. Basilio in
epist. ad S. Gregorium Theologum; S. Ambrosio
lib. m de Virginibus; S. Hieronymo, epist. ad Eu.
stochium de custodia virginitatis; ex S. Joanne
Chrysostomo homil. de precatione ; sancto Martino
Bracarensi episcopo in Collectione canonum Orien-
talium, can. 65; Cassiano, lib. 111 de Orat. diurn.,
cap. 12; Palladio in Lausiaca cap. 28; S. Gregorio
papa lib. 1 Dial., cap. 9; S. Columbano in Peniten-
tíali mss. ; S. Isidoro cap. 9 Regul ; Beda lib. ut
Hist. Angl., cap. 6; S. Fructuoso episcopo, cap. 6
Regule; Magistro, cap. 58 Regule; Additione 1v
Capitul. Lud. imp., tit. 48; Epitome Ludovici imp.
super Regulam S. Benedicti ; S. Gregorio Turo-
nensi mox citando, et Grimoldo abbate libro Sacra-
mentorum, ubi Ronuntur orationes ante, ei post ci-
bum dicendz. Nec solum cibi benedicebantur, sed
etiam comedentes. S. Gregorius Turon. lib. viit
Hist. cap. 2: « Ablutis rex inanibus, accepta a sa-
cerdotibus henedictione, ad mensam resedit; » et
cap. 7: « Tunc conturbati sacerdotes de fratris
(Palladii episcopi Sanctonum) humilitate dixerunt
regi : vidimus enim eum convivio tuo adesse, et de
ejus manu te benedictionem accipere. » Joan. Mo-
schus cap. 57, ubi quidam monachus missus, cum
panibus comedere noluit, quia non fuerat benedictus
ab abbate. S. Basilius in peeuis brevioribus : Et «t;
pà XkGot suloylxy, xul ia0ut vsu. TteuÓsiag ow, &gopt-
€ío0o, id eet, « Si quis non accipit benedictionem,
et comedit sine disciplina, excommunicetur. » S.
tium mittit. In vigiliis observandum est, quando
Columbanus in Peenitentiali ms : « Si quis comede-
rit sine benediclione, xi percussionibus. » SupP.
mulctetur. Eraique peenz genus comedere sine be-
nedictione accepta. S. Basilius interr. 422 Regul.
brev. in titulo : 'E&v ttc éncriuxÓslg cooyiov p Ya6si»
)éytt ott. k&v 3x. 2&60 «D)oyisv, px do0io, id est, « si
quis animadversionis nomine benedictionem non ac-
cipiens dicit ; non comedam, nisi prius benedictio-
nem accepero. » Magister cap. 75. Regul : « ad
mense vero antiphonam, vel versum priorem qui
non adfuerint, semote, e£ non signatum, sine data
et accepta benedictione manducent et bibant. »
e Sub uno. Sup. momento temporis.
3 Qui per negligentiam suam et vitium non occurre-
rit. Subaudi, tnquam.
* Communionis. Ita in Concordia Vindocinensi.
Vulgo, communis, rectius.
f Participationem. Sup. accedere. —
€ De vino. Ita in codicibus mss. Victorinis, Vind.
S. Germ. ma. et S. Far. cum Smaragdo, S. Dun-
$tano, et editione Colinzi. In Vulgatis legitur, vini.
h Presumere. lta in cod. mss. Victorinis et Vind.
Codices S. Faronis et S. Ebrulphi legunt percipere.
Sed legendum est sumere, cum S. Dunstano, Turre-
cremata, Smaragdo, editione, Coloniensi, vetusta
Parisiensi, Colinzi, et Vulgatis.
i Sed et si cui o[fertur, etc. Ita hunc locum ex-
ponit Smaragdus : Hyperbaton, hoc est, quod aliter
ordinatum intelligitur ita : « Cui aliquid a priore of-
fertur, et renuerit accipere, hora, qua desideraverit
subauditur, accipere, aut hoc percipiat, quod prius
recusavit, aut aliud omnino nihil. » Tamen propter
illa verba : usque ad emendationem congruam, vide-
tur esse sensus quod nihil omnino dandum sit hu-
jusmodi recusanti hora qua desideraverit aliquid,
sive illud sit, quod antea recusavit sive aliud, nisi
prius satisfecerit : et ita apud S. Basilium iufra hoc
capite, unde sumpsit S. Benedictus.
] Ad horam vero orationis, etc. Hxc habentur in
secunda Regula éodicis Floriacensis, cujus initium
est : Cum resideremus. Et in veteri cod. ms. abbatis
Corbeiensis.
k Misse. Miss» hoc loco sunt hore canonica, seu
cursus divini officii, quemadmodum in.conc. Ága-
thensi can. 30 : « Et hymni matutini vel vespertini
diebus omnibus decantentur : et in conclusione ma-
tutinarum vel vespertinarum missarum post hymnos
capitella de psalmis dicantur. » Ibi enim intelligun- .
tur matutini et vespere.
1! Procedendum. lta in cod. mss. Vind. et Flor.
lege tamen secedere, ut in cod. Corbeiensi mss.j
nempe a coinmuni oratione, eeu oflicjo divino...
ub
»mnes conveniunt, quicunque gravatur somno, et À
exiit foras, non se fabulis occupet, sed statim redeat -
ad opus ad quod convenitur. * In congregatione au-
tem ipsa, ubi legitur, aurem semper ad Scripturas
habeant, et silentium observent omnes.
$ HI. — Item ez. Regula aliorum. Patrum (cup. 9).
b Ad horam orationis dato signo, qui non statim
prztermisso omni opere, quod agit (quia nihil ora-
toni * preponendum est) ab ábbate vel preposito
corripiatur : et nisi prostratus veniam petierit, ex-
communicelur.
&IV. — Ex BkcuLA sawcri Pacmoun (cap. 5).
. 4 Sin autem nocte signum insonuerit, ne steteris
ad focum, qui propter calefacienda corpora, et re-
pellendum frigus ex móre succenditur : nec otio-
sus * in collecta sedebis, f sed funiculos in matta-
rum stamina manu celeri przeparabis, ábsque infir-
mitate düntaxat corpusculi, cui cessandi tribuitur
venia.
& V. — ftem ek eue Reguln (cap. 9).
* Quando ad collectam ^ clangor tubz increpuerit
per diem, qui i &d unam orationem tardius venerit,
| supertori3 fnerepàtionis ordité fncrepabitur et sta-
bit in loco vescendi.
$ Vl. — Item ex eadem Regula (cap. 10).
k Nocte Vero, quia corporís infrmitad ples
& [n congregatione. ld est, collatione, seu con-
ventu, in quo &anct» Scripture leguntur, de quo
Supra.
E Ad horam, etc. Habetur in tertia Regula, cod.
Flor. cujus initium est : Cum in nomine Domini una
eum [rarri us.
c Preponendum est. Adde, paratus fuerit, ut ha-
betur in capite superiori e£ alia Regula Patrum, ex
qua initium hujus capituli sumptum cst. Quz qui-
em verba desunt etiam in cod. Flor. et Vind.
à Sin autem, etc. Hoc capitulum non exstat in
Begula S. Pachomii excusa. — .
€ In collecta. Per collectàm intellige officium di-
vinum. Nam hoc vocabulum |a usurpatur in Re-
gula S. Pachomii, ut supra nolatum. Et intelligen-
um est hos funiculos, esse nectendos dum recitan-
tur lectiones in nocturni$, ne somnus obrepat, ut
supra videre est.
! Sed [uniculos, etc. Hic desideraulur in cod.
Vindocinensi : funiculi ex junco, vel palmarum ra-
mis sunl quas Grazcí vocant zAexczg in Vitis Patrum.
& Quando ad. collectam. Woc capitulum reperitur
in Regulà S. Pachomii excusa art. 2. Collecta est
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
aliquid conceditur, qui ! post tres orationes venerit,
1156
codem, et in collecla, et ? in vescendo, ordine cor-
ripietur.
6 Vil. — Jtem ex eadem Regula (cap. 11).
* Quando in collecta orant fratres, nenyo egre-
diétur absque jussione majorum, nisi ? interrogave-
"t concessumque ei faerit exire pro ní&tere neces-
sitate.
& VM. — Item ex ende Ropgula (ctp. 1).
? Qui «na orátiohe € de sek orationibus vesperti-
ffs tardius venerit; vel qui rhussitaverit, ei focnitus
füerit ad alteram, Vel subriserit Th. reliquis Oratto-
liibus, constitüto ordime aget pienitentidm.
3 IX.— Ttem ex eadem Regula (cap. 91).
r Si quis ad comedendum tardiws venerit, exce-
pto majoris imperio, * similiter aget poenitentiam,
aut ad domum jejunus revertetur.
6$ X. — Ex REGULA SANCTI ÁURELIANI EPISCOPI
(tap. 90).
L Signo tacto omne opus pretermittitur : e£ v sic-
ut apes prudentissims ad eivéariewm, $t veleci
festimatione properare contendite. 81 qt tardius
- vénerit, districtioni subjaceat.
& Xl. — Jtem ex endem Regula (cap. 51).
Y ExWwa mensem cowunerh "bc Wweiqeee cibi
l Post tres orationes. Quse olim Óicebantur in in-
tergtitiis psalmorum.
. ^ In vescendo, Ita in cod. Vindocinensi; lege ta-
men, ut in Regula excusa : in vescendi [oco, M est,
in refectorio.
n Quando in collecta, eto. Habetur in feegula
edita S. Pachomii, art. 4.
? Interrogarerit. Id est, commeatum seu licenüam
petierit. Et. interrogatio est licentia quz petitur a
superiore. S. Columbanus im penitentie ms. :
« Àut extra vallum, id est, extra septem monasterii
sine interrogatione exicrít. »
— P Qui una oratione, etc. Hac habentur in Regula
$. Pachomii excusa art. 68. Una, id est, prima, ut
paulg ante observatum est.
q De sex orattonibus vespertinis. Hec verhà non
sunt ia Regula excusa ; non sunt tamen aliena a mente
S.Pachomii, qui art. 107 sex orationes vesperlinas fa-
ciendas instituit.
r Si quis ad comedendum, elc. Reperitur ín Re-
gula S. Pachomii éxcusa, art. 12. .
s Similiter aget penitentiam. Id est, increpabitur
in refeciorio, stabitque, donec fratres surgant a
opus Dei, seu officium divinum passim in Regulà D mensa, ut statuitur art. 11 ejusdem Regulz.
S. Pachomii.
* Clangor fube. More Judworüm, qui tubis ad
synaxim populum cogebant, Syri monachi uteban-
tur cujusdam ligni crepitu. Joan. Moschus cap. 35.
Aéyov ott 0v. pax voxcl Syy&pUnv ig' Q xcoucut 10 $uiov,
Tiny js sapone id est, « unà nocte surretki ad
pulsatdum signum : eram enim pülsatór.» In Regüla
excusa legitur, tuba insonuerit.
i Ád una ovationéfth. Lege : atà oratiohe, ut in
Regula excusa : tna, id est, prima, ut in Evangelio :
Una sabbatorut, phrasis febrzea. Intelligit primam
orationem, quz dicitur post primum psàlmum. De
| bmjutrodi oratiócfbüs Nide Superius ádnotata.
Superioris incrépationlis ordine. De quo agit 9.
Pachomius art. 1, citato superiori capite hujus Con-
cordite sub titulo capitis octavi. ——
*— À Nocte vero, etc. Hic articulus ià. Regula S. Pa-
chornii exeusà jthgitur articulo secimdo.
degit
prosunt. » S. Isidoros, cap. 9 Regal? : € Nel-
t Signo tacto. Ad opus Dei, vel ad refectionem.
u Sicut apes prudentissime. Elegans comparatio
ab apibus sumpta, qnarum una cum temrpüs esl ad
quietem proficisci, a rege jubetur 5ómni significa-
tionem dare, quà áàudita statim , órhheS accipere
somnum pergunt, scribit Alianus lib. v (e ànimali-
Dus, cap. 11.
Y Extta mensam. cómfninem, ete. Neun sti-
tutio omnino necessaria ad servan(dtàs abstinentiz ct
jejunii leges. De qua Cássianus Tib. v dé Imstit. re-
nunt., cap. 16, ubi inter gravià delicta récensel ex-
traordinariam et furtivam cibi refectionéth, cap. 18,
et aliis locis hic a hostró àüctore citátis. S. FYe-
etuosus episc., cap. 8 Reg. : « Nec jejunium solvat
quilibet ex monachis, ec priusquam in commrurte
reficiant czteri, vel postquam refecerint cur aliis,
quidquam quod ad edendum pettinét, tare
91
CONCORDIA REGULARUM. —— CAP. Lil.
458
pottsque gustare licbit, absque inürmis et ilis :íà- A primum psalaaum nom accurrérit, ia oraterio pr:ze-
uibus quie s$ühuc peretuiriri indigent.
$ XH. — Ex Reevuta Macisrhi (cep. 54).
* Cum advenisse divinam heram $eroussus in
erstorie ^ index monstraverít , mox laborantes opus
prajiciamt, artices ferramenta dimittant, scriptores
litteram non integrent, omnis fratrum reenus dose-
rat quod agebet, festinet statim [mor] cum gravi-
tate pes ad oretorium, sensus ad Deum : ut mox ad
primam oretionem occurrant, tanquam apes ad mel,
inwantium ad oratorium ^ fratrum examen ebul-
liat ; ut qui tacitus erat sancti oratorii locus, $ta-
tim psalsorum clamaoribs impleatur, et silentium
sancti loci d relictas migret officmas et opera. Cum
vero index in oratorio semper percussus fuerit, mox
semübus omnibus acerbe corrpiatur; post se-
cundam vero orationem , vel secundum pealmum
qui occurrerit, jam sic excommunicatus cum suis
exeat prepositis foras. Ád mense veroa antipho-
nam, vel vereum priorem, qui non adfuerint, se-
mote, et non signatum, et sine data et accopta
benedictione manducent eli bibant i sine alicujus
heminis eloquio, usque dum se elevent. Et merito
Sige alicujus eloquio bominis debet reficere, quia
ante refectionem cum Deo non est locutus. Qui
posteriori vero versu mensz non adfuerit Deo gra-
tias redbibere, in sequenti refectione talem ponam
in sequestrato suscipiat, quam ille qui ante refectio-
nem non est locutus cum Deo. Hz vero correptio-
omnes audientes antequam currant, 4 faciant sibi Bj nes vel excommunicaliones duntaxat his constitutz
crucem in fronte * respondentes, Deo gratias.
& XI. — ftem ez ejusdem Regula (cap. 15).
! Frater qui in Rhoctornis, Matütinis et 'ücer-
narifs primam orationem aot psalmum perdiderit,
ejectum eum $ ab oratorió cu. terrore in capite
foris [eum] apud semetipsum de emendatione abbas
wioneát. Si secundam ofatióhem vel psalmum. per-
dWiderit, ibi i& oratorio presente cóngregatione post
psalmum expletum corripfatàr ácerbe. 8i vero post
tertiam orationem vel psalmum intravérit, mox una
cum prédpositis suis foris de oratorio excommuni-
catus jactetur : et. non prius ad veniam revertatur,
nisi humilitatis satisfactio ab eo equaliter aate li-
men oratorii fuerit operata. Sed hoc, ut superiori
titulo diximus, de intra quinquaginta passus latitu-
dine. In prima vero, tertia, sexta et nón*, qui post
signum indicis percussi ad primam orationem et
C
jum esus orti. ebntaminatio polluát; excommuni-
cationis enim $ententiz subjacebit, qui vel occul-
te, vel ektra ordiháriam wensám aliquid gustave-
rit;» elc. ; et e^p. 17 intet praviora peccata connu-
merat : « Si (iínonachus) extra commuhem mensam
privatim. Vel furtim. quippiam &umpscrit. » Quod
olim sumrha districtione obsérvabatur. Nam $. Àm-
nichadus, eo quód frálribirs advenientibus, et post
coenam se catefáceltitibus ab eis rogatus potüm non
permissus a &eníóre dedisset, ejusdem senioris sen-
tendà jussus est flibernia excedete* qui inde Ful-
dam veniens ih magnum virum evatit, ut refert Flo-
rentius Wigornfensis ad annum 1043.
? Cum advenisse, eic. Habentur in. Regula. mis.
Magistri cod. Corbeiensis eodem cap. 51.
b Indez. ld est, signuimn, ut infra hoc capite, quo
vocabulo supra usus est. .
€ Fretrum examen ebulliat. Ehullire hoc Ioco est
cum abundantia et copia erumpere, proserpere, ut
apud Tertulfianum, lib. de Idololatria : « Priusquam
hujas monstt$ artifices ebullissent, sola templa et
vacuie zdes erant. » In Scorpiaco : « Tunc Gnosticl
erumpunt, tunc Valentiniani proserpunt, tunc om-
nes martyrioram refragatores ebulliunt. » Et àpud
eumdem libro ad Scapulam ebwilire verinibus est:
scatere pediculis : Solusque in prstorio suo vastatus
peste cum vermibus ebullisset. )
4 Faciant sibi ettcem. Górippus, libro xx1 de taudi-
bus Justini minoris :
Alque crucis signum faciens venerabile sedit.
h Respondentes. Id est, dicentes ; de quo vocabulo
infra 0L -
D
sunt qui sunt voluntatis negligentia tardi, et nullis
neoessitatibus occupantur. i Qui etiamsi propria
voce ad oratorium debere se ut absentes procla-
mant in orationibus memorari, pretermittantur a
fratribus : et socient excommunicatis, quos non
utilitas monasterii, sed negligentia occupavit. k Nam
pro utilitate monasterii occupati digne absentes &
praesentibus in oratorio memorantur : sic tamen oc-
cupati in eodem loco dicentes sibi opus Dei et
ipsi. Nam frater qui correptus in oraterio fue-
rit, etsi non oratorio jubeatur exire, tamen
psalmum et responsorium aut leetionem aut ver»
sum tandiu non imponat, usque dum in ipso ora-
torio pro culpa aatisfeceritad genua incurvatus, et
in voce humili petierit pro se orari. Frater, qui pro
u&litate mónasterli occupatur, sbsehs ih óratorio
habeatur in meale : qui per negligentiam aut tardi-
U Frater qui in nocttrnfs, etc. Hzc reperire estin
Regula ms. Magistri.
.5 Ab oratorio cum terrore iq capite. Ita in cod.
Vind. At in Regula ms. cod. Corb. : Agitato ci
in oratorio in terrore capite. Lege , agiiato in terrore
capite.
à De intra. quisiquaginta passus lutitudine. Horum
verborum explicatio emendicanda est ex cap. 55
ejusdem Regul», ubi statuitur quod si frater au-
dito signo operis Dei quinquaginta passus abest ab
oratorio laboratis, noh debet se ad ormorium con-
ferre, sed posito ferramente, flexa cervice, in loco
operis pensum divinum solvere.
i Sine alicujus hominis eloqttio. 8i hefnpe ei ne-
cessarimm esset loqui, vel aliquid petere. Nam aliis
fratribus juxta hanc Regulam, sí necessitas id po-
stulat, loqui conceditur in mensáà ; huic antem ne-
gligenti, etiam necessitate postnlante, minime.
i Qui etiamsi, etc. H:ec transposita &unt, quze hac
serie clariora apparebunt : Qui etiamsi propria voce
ad oratorium proclamant debere se, wt absentes , in
orationibus memorari, pratermittantur.
k Nam pro utilitate monasterii. Absentes ah ora-
torio pro utilitate monasterii adt alia causa legitima
non minus merili consequuntur quae pmresestee
ut olim Patri Horatico monstravit angelus quidam,
qui splendida veste indutus te:ipore officii divini
ecelesti quodam thymiapate perfundebat non solum
prasentes, sed etiara locum legitime absentium, ut
scribit S. Dorotheus doctr. 11.
nb B. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 1400
tatem occupantur, tacite preetermittantur, * quia po- A vel filii Ecclesie occursione sibi non aspexerit ob-
tius peccatum acquiritur, nolentes Deum in orationi-
bts memorare.
6 XIV. — Item ex ejusdem Regula (cap. 23).
b Qui vero frater ad versum primum mens: di-
cendum non adfuerit, non sedeat ad mensam cum
fratribus; sed semote in scutella sine data bene-
dictione imanducet non signatum, et potio ei/non si-
gnata tradatur semote mixta. Et usquedum se le-
vent, nullus cum eo loquatur. Jam si spiritalis est,
doleat ei sine Deo reficere. Qui vero ad versum
posteriorem mensz finite non adfuerit, in sequenti
Tefectione, et ipse a mensa sequestratus non signa-
tum manducet et bibat. Que excommunicationes
tandiu in eis permaneant, * quandiu in satisfactione
viare. Abbas vel prepositus fratres in furtiva pas-
sim, prout voluerint, comesione non inquinent : ni
fortasse patula unumquemque aut :egritudo aut de-
fectionis instantia defatigat. Cui quidem aperte cam
consensu reliquorum congruam ordinabit anmo-
nam k ziati su:e valetudine competente.
$ XVII. — Item ejusdem (cap. 5).
' ! Quilibet ex monachis jejunium solvere non ptz-
sumat, nec priusquam in commune reficiant cum
cxteris vel postquam refecerint, quidquam, quod
ad potandum vel edendum pertinet gustare vel con-
tingere audeat, » vel occulte. quodlibet peculiariter
recondere, vel habere presumat. In. pfecipuis so-
lemnitatibus tria pulmentaria, et totidem potiones
humiliati ad genua capitis emendatio fuerit majori B fratribus prabeantur.
reproimissa.
8 XV. — Ex Rrcuta sawcrI FnocTUost.| (cap. 18).
4d Ad mensam qui tardius venerit * prohibeatur a
cibo. Ad orationes diurnas, qui ad primum psalmum
non occurrerit, introire in oratorium cum cseteris
non audeat, f sed poenitentie delegabitur. Hoc
idem sustinebit qui nocturnis orationibus usque
ad tertium psalmum tardius venerit, 5 aut post tres
psaluios dictos in choro, se miscere conatus fuerit.
8 XVI. — Item ejusdem (cap. 19).
" b Ministri sive prepositus cum fratribus reficiant,
1 et mutatos sibi cibos preparare non audeant , nec
extra communem refectionem quidpiam edant. Hoc
etiam studeat abbas agere, ) quoties advenientes
* Quia potius, etc. Ita correxi ex Regula ms.
b Qui vero frater, etc. Hzec habentur in Regula ms.
- eod. Corb. sub finem ejusdem capitis 23.
€ Quandiu in satisfactione humiliati usque ad ge-
n«wa capiiis. Est quod ait cap. 75 : « Usque dum
in ipso oratorio pro culpa satisfecerit ad genua in-
curvatus. »
d Ad mensam, etc. Exstat in Regula S. Fructuosi
episc. Bracar. cod. Crass. sub finem ejusdem capitis.
e Prohibeatur a cibo. Juxta Regulam S. Pacho-
mii, art. 2: « Ad domum jejunus revertetur. »
f Sed penitentie delegabitur. Juxta Cassianum,
lib. ur de diurn. Orat, cap. 7, et Magistrum,
cap. 75 : « Foris de oratorio excommunicatus ja-
ectetur. »
5 Aut post tres psalmos. Juxta S. Pachomium,
art. 2 : « Qui post tres orationes venerit. »
b Ministri sive prepositus, etc. Hxc habentur in
regula ms. S. Fructfuosi eodem cap. 19.
t Et mutatos sibi cibos. In Regula ms. legitur, in-
usitatos, id est, diversos ab iis quos fratres edere
solent. ldem sancitur in Regula Pauli et Stephani,
cap. 90 : « Nulli fratrum liceat vel pomum vel quod-
cunque olerum, aut condimentorum, vel aliud ali-
quid ad usum suum quasi peculiari apparatu in
mensa sibi ad manducandum deferre. »
3 Quoties advenientes vel. filii Dei , etc. lta in cod.
Vind. etin Regula ms. Locus corruptus atque ita
castigandus videtur. Hoc etiam abbas studeat agere,
s quoties advenient [ratres vel filii Ecclesie, occur-
sione ipsa non despiciat obviare.
k /Etati sue valetudine competente. Hxc. corrupta
sunt. In Regula ms. legitur : /Etatis suc valetudini
competentem. Sed lege, «tati sive valetudini com-
petentem , ut in cod. Vind. ; nam hic agitur de zta-
tis debilitate e& de morbo.
| Quilibet ex monachis, etc. Exstat in Regula ms.
$ XVIil. — Ex RecuLa PauLi Ev SrePuAN (cap. 4).
n Nulli liceat absque prioris permissu de opere Dei
discedere, sed quem causa manifesta compulerit,
oratione a priore ^ sperata et concessa discedat.
$ XIX. — Item ejusdem (cap. 5).
P Nec bini, nec terni, sed singillatim 4 exeuntes
r orationem sperent * ita ut qui sani sunt, protinus
s revertantur, qui vero infirmi, * ex permissu re-
deant ad cubile.
$ XX. — Item ejusdem (ex cap. 17).
v Nulli liceat supra statutam Y consuetudinem sive
in potu, sive in cibo przsumere, nisi Prioris, x cui
ordinandi 7 facullas est : ita ut in gravi operatione
S. Fructuosi episcopi Bracarensis cod. Crass. in fine
ejusdem capitis 5.
m Vel occulte quodlibet recondere, e. Ad eden-
dum vel bibendum videlicet. Idem statuit S. Pacho-
mius art. 63 ; « Nih.l in cella sua absque jussione
przepositi quidpiam condet, nec poma quidem. »
Tetradius seu leridius cap. 22 Regule : « Ad lectum
suum nemo presumat habere, quod manducetur,
aut bibatur. »
2 Nulli liceat, ete. Hzc habentur in Regula ms.
Pauli et Stephani cod. Flor.; hxc autem statuuntur
juxta Regulam S. Pachomii artic. 5.
* Sperata. ld est, petita; sperare aliquando idem
est quod petere. Epistola Leonis episcopi Senonensis
ad Childebertum regem : « Liueras celsitudinis ve-
strz: honore, quo dignum est, me indico suscepisse :
ubi sperare dignamini, ut ad ordinandum Mecledo-
nensem episcopum aut przsentia nostra adesse de-
D beat, aut consensus. » ldem videtur cap. seq.
P Nec bini, etc. Reperitur in eadem Regula ms.
cod. Flor. eodem cap. à.
N Exeuntes. Oratorio videlicet, pro necessitate
aliqua.
* Ürationem sperent. 13 est, licentiam petant , ut
supra : Oratione a priore sperata, quia licentia daba-
tur oratione seu benedictione prioris.
s Reveriantur. Ad oratorium.
1 Ex permissu redeant ad cubile. Si nimirum li-
centiam pelierint exeundi inürmitatis causa.
u Nulli liceat, etc. Habetur in Regula ms. Pauli et
Stephani cod. Flor. cap. 18.
Y Coneuetudinem. Id est, annonam solitam. Sed
de hoc vocabulo infra.
X Cui ordinandi. Iu Regula ms. sequitur : Et con-
siderandi.
Y Facultas est. Ita in Regula ms.; videtur tamen
«o permissu.
4161
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. Lil.
fatigatis fratribus supra consuetud'nem oportet quid- A cupdia et mansuetudine. Si vero pro ahjectiori vel
quam adjungi, annuente et permittente Patre, et non
quolibet prz:sumente, hoc ipsum fleri liceat.
$ XXI. — Ex RecurA saxcr: lsiponi (cap. 11).
4 Tempore, quo refectionis debitum solvitur, clau-
stra monasterii obserentur, nec ullus extraneus in-
teresse presumat : ne quietem fraternam b prxesen-
tja impediat. Refectionis tempore dato siguo pariter
omnes concurrant. Qui autem ad mensam tardius
venerit, ^ agat poenitentiam , aut jejunus ad suum
opus 3 vel cubile recurrat. Nemo autem ad vescen-
dum ibit, antequam ad vocandum omnes vox sigui
— $olita sonuerit.
$ XXII. — Item ez eodem capitulo.
Nullum esus furtivi contaminatio polluat, aut im- B
pudens vel privatus extra communem mensam ap-
petitus. Excommunicationis enim sententiam sub-
ibit, qui vel occulte vel extra ordinarium mensam
aliquid degustaverit. Ante refectionis tempus nullus
comedere audeat przter eum, qui z:grotat : qui enim
edendi tempus antecesserit, subsequen.ibus poenis
abstinentiz subjacebit. Sitienti cuipiam vel defectum
patienti ante edendi tempus consulendum est ab ab-
bate, vel preposito ordinante : non tamen palam :
ne forte sitire vel esurire videntes alios cogat. Heb-
domadarius solus cibos degustet, neque iJ alius au-
deat : ne sub occasione degustandi sux guke vel
gutturi satisfaciat.
$ XXIII. — Ex RecutA saNcTI BasiLit (cap. 97).
In'errog. * Si necesse est omnes convenire ad ho- C
ram prandii, et eum, qui remanet, quomodo transigi-
mus? — Resp. Si quidem necessitate vel loci vel operis
remansit a communi ordine, qui preest, f probavit,
et ignoscit. Si vero cum possit, non $ satis egit ac-
currere, fateatur culpam negl;gentix su:e, et b sine
cibo maneat usque ad illam horam qua convenitur
ad cibum in posterum dier.
&$ XXIV. — Item ez ejusdem Regula (cap. 95).
Interrog. 1 Quali affectu oportet accipere vesti- -
mentum vel calciamentum qualecunque fuerit? —
Resp. Si quidem breve aut grande est ad iensuram
staturz sux, hoc indicare debet, sed cum omni vere-
e Tempore quo, etc. Exstat in Regula S. Isidori
excusa vap. 9.
b Presentia. In Regula exc. additur sua.
€ Agat pgruitentiam, etc. Juxta instituta S. Pacho-
mii, art. 12 : « Similiter aget poenitentiam aut ad
domum jejunus revertetur. »
d Vel cubile. Ut ihi legat.
e Si necesse est, etc. Habetur apud S. Basilium in-
terr. 156 Rgulie l'rev., et apud Raf. cap. 59.
f. Probavit et ignoscit. Apud Rutinum : Probabit et
ignosce. , recte.
8 Satis egit. Apud Ruflnum : Satisfecit.
h Sine cibo muneat. Hec suppievi ex textu Grzeco,
et Rufino.
i Quali affectu, etc. Exstat apud Basilium inter.
468 R guke brev., et apu: Rulinum cap. 51. llec
autem interrogatio videtur hic ci'ata 0» illa verba
S. Benedicti : « Sed et si cui offertur a priore, » etc.,
ut sequens.
| Mercede sua. Ita apud Rufinum, quemadmodum
ParRoL. CIII.
viliori movetur, aut quia est novum, meminerit man-
dati Doinini dicentis : Quia dignus est, non quicunque,
sed operarius 1 mercede sua (J.uc. x). Disculiat se-
ipsum, si digne operatus est opera Dei, et implevit
omnia quscuuque przcepta sunt : et tunc non aliud
requiret, sed de eo ipso, quod ei datur, erit sollici-
tus, quia supra meritum suum excipit. k Huc enim
quod de esca diclum, etiam de omni re, quz ad usus
corporis pertinet , eadem forma servari potest.
$ XXV. — Item (cap. 116 !).
Si quis iratus nolit suscipere aliquid eorum , que
probentur? — Resp. lste talis dignus est, ut, etiamsi
quaerat, non accipiat, usquequo probet is qui pra-
est: et eum viderit vitium animi curatum, tunc
etiam quod corporis usibus necessarium fuerit, pra-
bebit.
$ XXVI. — Ex Recuta Cassium (cap. 16).
m Ad has ergo orationes cum fuerit signi sonitus
auditus, tanta celeritate de* et monachus exsilire, ut
non dicam alia artificia, sed is qui opus scripture
exercet in. eodem puncto, quo ad aures ejus sonus
pulsantis advenerit, ? ccptam litteram non audeat -
consummare.
$ XXVII.— Item (cap. 17 ?).
Si quis autem antequam finitur psalmus incce-
ptus, non occurrerit, ulterius in oratorium inter
psallentes fratres introire non audeat. Stans foris
ad januam sustineat, donec finitis psalmis congre-
gatio relaxetur : e£ tunc subm'ssa in terra poni-
tentia negligentize sue, vel tarditatis coram omuibus
ab abbate impetret veniam. Quod si contempserit
salisfacere, nullo modo inter fratres socictatem
psallendi hahebit. In. nocturnis autem orationibus
usque ad secundum psalmum datur tardan.i dilaiio.*
At'amea antequam finito eodem psalmo fratres in
oratjones procumbant, congregationi se inserere
atque inuniscere festinet. Q:iod si amplius vel modi-
eunf retardaverit, finitis vigiliis vero humilitate sub-
missus veniam negligenti:e, s:cut superius diximus,
expetere non omittat.
8$ XXVIII. — Item (cap. 18 »).
Dominico autem, vel sabbato, seu feriatis diebus
habetur in Evangelio Luc. x, uu7003 a^rou. In Greco
D S. Basilii legitur zc cpovüc «vtou. I1 est, ci o suo,
q"0J miror : it3 ut loc"s citatus sit ex memoria, non
ex codice, aut certe corruptus.
k Hoc enim quod de esca dictum est. Ita in textu
Gr:eco, c2 yàp imi cüe vpopüs sipnuévos, qv01 idem
sonat. Apud Rufinum : « iloc enim quod de vesti-
merito dicium est. » Recte. Nam hic agitur de vesti-
mento, non de «ibo; et videtur hoc loco usus cor-
rectione exemplari Rufinus.
! [nter. 134, et cap. cit. Ruf.
m Ad has erqo, eic. I:ec sumpta sunt ex Cassiano
libr. 1v de Instit. cap. 12.
2» Crptam litteram non audeat consummare. ldem
$tatuit Magister c»p. 54 Regul» sie. Srriptores lit-
teram. non integrent, Exempla vide in Vitis Patrum.
9 Lib. ii de diurn. Orat., cap. 7.
P Lib. m de diurn. Orat., cap. 12.
LI
1105
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
4165
pro vigiliarum Tessitadine prandium et coena frajri- À temperandam est : nec ante, sive post mensam,
bus exhibeatur. Sed cum ad coenam acceditor,
psalmus nor dicitar, sicut ad prandium solet fieri,
att cum post jejunium sero reficitar : sed tantum-
modo sive cum ad ípsam aceeditat, sive cum ab
ea consurgitur, sine psalmis, sed simplex tantem
completur oratio. Pro hac ratione, quia intet mó-
nachos extraordinaria est ista refectio, et non ont-
nes xd eam venire coguntur, misi aat peregrini fra-
tres, qut supervenerint, aut hi quos infirmitas cor-
poris, aut quos propria voluntas invitat.
8 XXIX. — Jtem ex eadem Regula (cap. 55 *).
Omnimodis autem et hoc caveri debet, me ante
illam vel post lam horam, qua ommes fratres in
commune reflciunt, extra mensam quodcünque vel
modicum aliquis manducare presumat : ut etiam
poma, que tempore suo sub arboribus jacent, non
tantum degustare, sed etiam tangere absque his
quie in commane comeduntur, sacrilegium sit.
$ XXX. — Ex REGULA TARNATENSI (cap. 5).
Qui signo dato ad opus Dei, vel ad qucecunque
opera tardius venerit, exclusus pro realu tanti facino-
ris confundatur.
$ XXXI. — Ex REGULA CUJUSDAM PATRIS.
In absünentia ciborum unam regulam servari
oportet ab omnibus fratribus pr:eter senes el infir-
mos, sive infantes : et una mensura sit [ab] omnibus,
id est, ab hora nona usque ad alteram a cibis
e Lib. 1v de Instit. renunt., &áp. 18.
b Usque ad alteram. Nonas positmetidianam. se
quentis diei. Hic enim Paler quetidiamum | instituit
jejunium, ac proinde unicam refectionem in die,
qu: fiat hora nona post meridiem jutt4 priscorum
Christianorum consuetudinem, qus satis nota est
ex his Patribus im hac Concordia citatis, Tertuliano
libr. de jejuniis. contra Psychicos, Prudentio in Pe-
ristephano de SS. Fructuoso et Augurio :
jejunamus, ait, recu«o potum.
Nondum noua diem fesignat hofa,
e Communiter. ld. ést, simul, ut supra nota-
tum est.
à [ndulgendum est. Ita reposui, ex cod. Vind. cum
legeretur : Indigendum est.
e Nisi infirmitas, sive. differentia. «tatis sive cor-
poris. Lege : Nisi infirmitas corporis, sive differentia
etatis.
t Aliquid coegerit. Suppl. : indulgere ante, vel post
mensam.
5 Quisignotacto, etc. Habetur in Regula sanctimo-
nialium ejusdem Ciesarii, cap. 10.
h Vel .ad opera. Manuum videlicet.
1 [ncrepationi, ut dignum est, subjacebit. 1ta Magi-
&ter supra. Teridius cap. 14 Regulie ejusmodi desides
feruke subjicit : « Qui in remoto loco est, ^j signo
tacto ad omne opus Dei nullus tardius veniat: si
tardius venerit, de ferula in. manus accipiat. » Sed
locus corruptus, et ita castigandus : « Preeter eum,
ui in remoto loco est, signo tacto ad omne opus
i nullus tardias veniat. »
1 A communione vel convivio. ld est, a communione
seu participatione mense communis juxta S, Bene-
dictum supra.
k Eztra mensam communem. Supra hoc capite
eadem ex ipso auctore proferuntur, paucis mutatis,
ex cup. 91.
| frillis qui minoris. catis sunt, Supra dixit :
que * communiter fratribus apponitur, aliquid ori
4 indulgemdum est : * nisi infirmitas, sive differentia
sale sive corporis f aliquid coegerit. Sed neque
ad saturitatem edendum est.
8 XXXII. — Ex figcuuA sacr! Csanr (cap. 10).
8 Qui signo tacto tardius ad opus Dei, b vel ad
opera venerit, i increpationi, ut dignum est, subja-
ceLit. Quod si secundo ac tertio admonitus emen-
dare noluerit, i a communione, *el convivio sepa-
retur.
$ XXXIII. — Ex REGULA SANCTI ÁCBELIAMI EPISCOPÉ
(cap. 55).
k Extra mensam communem nihil sibi potusve
gustare liceat absque infirmis, ! et illis "qui minoris
*Etatis Sunt.
& XXXIV. — Ex Recura cosa (cap. 8).
m (uandoeunque vel diurnis vel nocturnis horis
ad opus divinum signum insonuerit, mox cum sum-
ma festmatione surge&dum esi, ac si praeco regis
insonet, omni opere quod in manibus habebatur
postposito, w& nihil operi Dei przponatur, sed mens
ac sonitum preconis intenta, et operi Dei innixa,
eum orni gravitate et ? mansuetudime ad intonan-
dam gloriam majestatis ejus et pietati ejus gratias
referendus fesina currat. Quod si morose et segni-
ter veniat post primi psalmi. ? qui in cursa canitur,
finem, noverit se a 8uo ordine, dum cursus expletur,
« Et illis ietatibus, que pernutriri indigent, » ubi
senilem , et minorem complectitu& ziatem. Hic
vero senilém omitit. liaqque 1 gendum pato: « Et
illis, qui semilis et snitioris aetatis sunt. »
Quandocunque vel diurnis, etc. Hec fere nihil
aliud continent quam superius caput S. Benedicti.
n Mansueiudine. Id est, modestia.
o Qui in curé&t canitur. Carsus est id quod vulge
dicitar divinum oflicinm, horz canopicz, epus Dei,
sum divini oflicii, quod a monachis quotidie ex-
curritur eà. persolvitur. (Juod vocabulum sepe in
Patribus hic citatis reperite est, &. Colombano, he-
guke cap. 7; Macsirio, cap. 6, et aliis. ld etiam vi-
dere est in actis mss. S. Sigelenz abbatisse : « Jugi-
ter cursum decantans discalciala peragebat vig lias,»
eL in Actis mss. S. Cereuivi abbatis : « In orationis
autem siwdie tantas illum fervor accenderat, uL abs-
que peculiari supplicatione Romanum seu Galiica-
num, et sanctorum Patrum BeneJictt seu Colum-
bani curSunt horis singulis Domino decantaret. » n
D chron. ms. bi,liothecie regis : « Ànno tertio Lu.io-
vici regis facium est. concilium maguum in Aquis-
grani, in mense Augusto ; el pracceptam est ul imo-
nachi omnes cürsum S. Benedicti. cantarent ordine
regulari. » ln Pocai-entiali ms. S. Columbani : « Et
quis subridens in syuaxi, id est t cursit, Sex pcr
cussionibus. » Apud S. Gregorium Turonens m,
lib. v Hist., cap. 20, cum agit de Sagittario et Salo-
nio episcopis : « Nulla prorsus de Deo erat mentio,
nulla omnino cursus memoria habebatur, » et ita
hic locus legendus est; et lib. 1x, cap. 6:« Sic ir-
ressi sumus explere. cursum, nunquam am:n
psallentibus nobis potuit excitari. » Apud Fortuna-
tm lib. n1, epigr. 10:
Celsa Parisiaci cleri reverentia pollens
Ecelesi2: genius, ggloria, munus, houoR
Caruine Davidico divina poemata pangens
Cursibus assiduis dulce revolvit opus. "
1165 CONCORDIA REGULARUM. —— CAP. LHI. 1166
revocari, et in loco. nitimo positam, id est, in eo A rat; et verecundia et metu frangitar, dum ab omni-
loco qui talibus megligentibus fuerit deputatus — bos videtur. Et quando ceteri expleto eíflcio foras
astare, et. ibi cum verecandise metu exspectare, et — egrediuntur, llle in ecclesia pro ipsa tarditate posi-
post expletum curse prolixa venia ante ectum fra-— tus duodecim psalmos supra cursus seriem cantet.
rum egredientium satisfacere. Nam foris omnino — Si vero ex 1010 cursum suum perdiderit, precipue
nen segregelur, ne a somno detentus dormiat, aut — nocturnis horis, in quibus nullum aliud opus impe-
m s»iquo maligno host * adeundi detur occasio. dit, * superpositione damnetur.
Intus etenim positas nee totum perdit ^» quod ccpe-
* Ádeundi. Ejusmodi fratrem, ut eum tentet. e Superpositione. Supple, jejunii, de quo voca-
5 (Quod ceperat. Hec verba redundant, aut certe — bulo infra eap. 54, $ ult.
legendum : Quod non incoperat.
"CNN MN MAL nnn
o CAPUT Liil.
DE HIS QUI FALLUNTUR IN ORATORIO,
$ 1. — Ex Recura sacri BENEDICTI. B majori emendationi subjaceat: quippe qui noluit
« Si quis dum pronuntiat psalmum, responso- humilitate corrigere quod negligentia deliquit. » In-
rium, antiphonam vel lectionem, fallitur, » nisi sa- —fantes pro tali culpa vapulent.
tisfaetione ibi coram omnibus humiliatus fuerit,
& Si quis dum pronuntiat psalmum, etc. Hic nulla — coercendo; quo inemendato, ab omnibus orando,
fit mentio versuum, litanize et col'ectarum. Sed di- — usque ad ultimum de monasterio expellendo.
cendum ista aliorum commeiroratione brevitatis « Tertius de rebus exterioribus, hoc est, si quis
causa co» pretienili. damnum per negligentiam aliquod intulerit moga-
b Nisi satis[actione ibi coram omnibus, etc. Hxc — sterio.
prescribuntur juxta. antiquorum monachorum sta- « Quartus de rebus criminalibus. )
tutà, ut videre est apud Cassianum, lib. 1v de Insti- « Denique per ordinem eosdem repetentes : de
tutis renuntiantium, cap. 16. S. Pachomias vult (rim? sciendum quod mullatenus aliter, nisi quod
ejusmodi delinquentes ante altare inerepari, art... 5. egula jubet, fri debet, hoc est, non aliud, sed
os S. Columbanus in Poenitentiali ms. plagis sub- — proprium est judicium ponendum.
Jicit : « Qui ob tussim in exordio psalmi non hene « De secundo considerandum quia non omnibus
cantaverit, Sex percussionibus emendare statua- personis supra dicti gradus convenire poterunt, quia
tur. » aliter sunt corrigendi honesti, aliter improbi. Nam
e Infantes pro tali culpa vapulent. Duplex hic C Regula pricipit de contumaci, ut secrete semel aut
culpa : una pronuntiationis, allera superbi». Sma- '^ bis admoneatur ; et alibi dicit : Si contumaz fuerit,
ragdus et Bernardus Cassinas de posteriori locum — de monasterio expellatur. Necesse est ergo ut justo
interpretantur, Videtur tamen de priori intelligen- — moderamine utrumque decernatur, qualiter secun*
dus, !ta ut b:ec verba sint altera hujus capituli pars, — dum Regulam et contumax secrete moneri possit ef
in qua specialiter agatur de infantibus qui in ejus- — de monas:erio expelli. llle namque secre:e est ad-
modi pronuntiatione erraverint, maxime cum puer? monendus, qui licet aliquid a priore imperatum re-
plus ducantur seusu quam humiliatione, et ita ex- — futans, mox tamen increpatus emendationem pro-
plicat Ruth. ms. cum ait: « Notandum est. enim — mittens, qui et honestas jure dici poterit; et ille de
quia infantes debent petere veniam, si fefellerint; — monasterio expellendus, qui et contumax existit,
et postsi viderit major quia digni sunt flagellari, — et nullo unquam pacto acquiescit suscipere discipli-
tunc. flagellandi sunt. » Porro quia multis capitibus nam, quem omnimodo contumacem Regula vocat.
S. P. Benedictus agit de penis delinquentium, ad — Unde et merito improbus est dicendus : quanquam
eorum intelligentiam quzdam ex S. Fructuoso pro- — et improbum etiam vocet, qui, licet frequenter cor-
feram qua haientuür apud Henricum Canisium, vi- — ripiatur, disciplinze tamen regulari non contradicit :
rum de re litteraria bene meritum, tom. Y Antiquae — qui honestatem quam prius, dum se emendare profi-
Lectionis. teus, habere videbatur, relinquens, ad improbam
c Plurimi (inquit Fructuosus), nequaquam pleni- — duramque mentem transit; ut, unde unus medetur,
ter intelligentes judiciorum sententias in Regula S. — inde aller perimitur. Quapropter quormmdam verbe-
P. Beuedicti, aliter quam praecipit judicare solent. — ribus eoercend» suni persone, quorundam vero
Sciendum itaque est quatuor ibi contineri modos D minime, de quo:um qualitatibus Regula dicit : Se-
qui»us delinquentium error corrigitur. cundum uniuscujusque, inquit, qualitatem vel. intel-
« Primus uaique est, quem idem Pater Benedi- figenriam ommibus se con[ormet et aptet. ltemque
cius proprio ju:icio determinavit : ut est, qui per. alibi : Ut viderit cuique expedire, prudenter et cum
negligentiam tempore constituto ad nocturnos non — charitate studeat ampulare vitia. Et notandum tria
pulsaverit signu.n, unde in oratorio satisfieri jubet ; ^ inspicienda esse semper, personam vid: licet, inten-
eL qui ad officium divinum tarle occurrerit; et qui — torem atque modum delicti : personam, utrum in-
per negligeniiam hora refectionis a4 mensam: et si tellectu et modestia vigeat, vel duritia et inquietu-
quis dum pronuntiat psalmum aut lectionem fefelle- — dine mentis coniradictor existat : intentionem,
rit; et qui pro aliqua arte extollitur. utrum studio, an infirmitate deliquerit; modum,
« Secundus est de spiritualibus rebus, unde ipse — utrum graviter, vel certe leviter, erraverit. Unde
dicii: Si quis [uerit contumax, aut inobediens, au — Regula dicit : Secundum modum culpe, excommu-
superbus, vel in aliquo (id est spiritali) tantum contra- — nicationis vel discipline debet extendi mensura. Igitur
rius existens sancte Regula. Qui proticien:o ad sep- — omais spiritaliter delinquens tandiu secrete moneri
tem gradus extenditur : occulta videlicet castigatio, — debel, donec seipsum et improbum re(deudo ab
publice corripiendo in levioribus culpis; excomunus- — occulto transeat ad publicum. In qua publica corre-
nicando, in jejuniis nimis affligendo, verberibus ^ pUüone, 8i non emendaverit, ad excommunicationem
61
. * Juniores, et maxime qui adhuc psalmos discere
meditantur, per choros ex ordine et s.ne negligentia
b dictent : ita ut ab eo loco quo minores ignorant hi
juniores, qui jam Psalterium finierint, per ordinem
sibi in dictando succedant, ut omni tempore pro-
nuntian4Ji usus non desit. « Psallendi quoque modus,
si possibile est, omni tempore cum temperamento
nobis tenendus, ut nec nimium protracte, nec supra
mo.ium correcte, sed, ut diclum est, temperata sem-
per modulatione dicatur. 4 Servate tamen, ut secun-
dum voluntatem et arbitrium prioris (cui semper
considerandi et perpendendi tempus, horam, * causam
leviorum culparum transibit. Ubi cum diu nequive-
rit corrigi, nimirum jejuniorum maceratione aífliga-
tur; per quam non correptus, si p:»rsona fuerit tatis,
flagellorum coerceatur acre.line; sim vero persons
non auiniserit consideratio, communiter ab omni-
bus imploretur misericordia Omnipoten!is; quod si
nec isto modo fuerit sanatus, projiciatur a corpore
monasteri. Et si contigeril ut per rmegligentiam,
dum aut in'occulto, aut in publico admeuetur, ali-
quil damni monasterio intulerit, excommunicetur in
levioribus culpis secundum modum culpa : et per-
acia poenitentia, iterum revertatur ad 1J uli prius
tenebatur : et non solum dum verbis monetur, ve-
rum etiam si aliquo ex supra dictis gradu depri-
matur.
« Capitula quoque istius modi noscenda sunt, qui-
bus ordinate intelligi valeant. Primuin capitulum est
vigesimum terltiuin; ibi omnes gradus inveniri va-
lent. Secundum capitulum est de pueris minore «tate,
gualiter corripiantur (cap. 50) ; ubi patet facile quod
n vigesimo tertio capite scriptum est: Sin autem
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
8$. — Ex REcuLA PavLt gT SvEpR Nr (cap. T). — A per omaia imminet, sive protrahi, sive accelerare
1168
justo considerationis judicio jusserit, ad ejus nutum
sive etiam elevatius, sive humilius voluerit), consona
tamen, quasi uno ore, voce dicatur. Nec quisquam
presumat absque prioris permissu, vel elata vocis
extollentia, qux& szepius inflationis jactantiam et ar-
roganliam elationis minus cautis generat. aut tur-
bulenta festinatione temperamenti modum excedere
vel mutare. Nec prior concessam considerationis li-
centiam f in usu absque certa necessitate audeat
usurpare, sciens se Domino redditurum ratjonem, qui
dixit : Psallite sapienter.
tentionem levioris culpe judicio subjacebit. In
modo continetur quidquid in Regula lavenitur, sive
gravissime vindictae subjaceat. Pr:eter hoc quod. in
quibusdam locis invenitur, districtiori discipline sub-
jaceat , quod quidam ita intelligi volunt ut. si oc-
€ulte aut publice verbis monebatur, in eodem gradu
acrius corripiatur.
« Quartus quoque modus, ut prz/ictum est, de
capi:alitb'as eriminihus constat, fornicatione videlicet,
adulterio atque e.rietate assidua, cx:erisque quz
nullo modo, nisi penitentia corporali, secupdum
auctoritatem canonicam purgantur. lu quibus et
modus, nec non el persona atque intentio. semper
inspicienda sunt: u.i pariter quoque sanctorum Pa-
trum institutio sollicite est perpendenda. »
Hinc autem textus in quibusdam corruptus est.
à Juniores et maxime, etc. Hxc habentur in capi-
tibus 7 et 8 Reg Lx» ms. P.uli et Stephani cod. Flor.
Statuitur autem hic ut quotidie Psalierium a junio-
ribus per ordinem semp r recitetur et pronuntietur
per choros. Quod quidem extra divinum officium in-
improbus est, vindicte corporali subdatur. In fine C telligen lum est.
videlicet capituli trigesimi, u$i dicit: Hi tales dum
delinquunt, aut jejuniis nimis affigantur, aut acribus
verberibus coerceantur, ui saneutur. Hinc sequitur ca-
put vigesiinum ociavum , De his qui sepius correpti
emendare noluerint, ubi siniliter. septein predicti
gradus inserti sunt.
.4 De tertio autem. modo judiciorum, sicut. supra
diclum est, de damno cujuslibet rei exteriori est
iütelligendum ; ubi solummodo animadvertenduin, si
negligeutia interveniente daumum exstiterit fratrum,
tuuc secundum moJum uelicti e& personam et ig-
^ Dictent. là in. Regula ms. cod. Flor.; id est,
prsauntient, quia postea saljungit, ut omni tempore
pronunti .ndi usus non desit.
€ Psullendi quoque modus. Hic inciyit caput octa-
vum «jas lem [Btegule in citato cod. Floriacensi.
4 Serva e Lege, servato, ut in eod. Flor., quod sum-
ptu adverbiali.er idem est ac ercepto.
e Cuusam imminet. Ia in cod. Flor. Lege tamen,
causa imminel, u.i causa est potestas, ul sup,a no-
tatuin est.
f ]n usu. Psallendi videlicet.
CAPUT LIV.
DE SIGNIFICANDA HORA OPERIS DEI.
$ 1. — £x REcuLA saNcTI BENEDICTI.
.. aNuntianda hora operis Dei die noctuque sit cura
abbatis aut ipse nuntiare, aut tali sollicito fratri
s Nuntianda hora operis Dei, etc. Varie sunt hu-
jus 1o.i lectiones. Alii legunt nuniiare; alii, aut ipse
nuntiet ; alii, ut ipse nuuttet. legendum puto, aut ipse
nun.iet, ut in inss. S. Ebrulphi, et Vict. p., hoc
mo.:o : Nuntianda hora. operis Dei die n»ciuque sit
cura abbatis. Aut ipse nuntiet, aut. tali sollicito fratri
injungat hanc curam. Wa. ut primo ponatur propo-
sitio generalis, ut. nimirum uuntianj. hor ope-
ris Dei cura penes abbatem sit; deinde specialis,
nempe, aut ut ipse abbas horam divini officii signi-
ficet, aut ut hanc provinciam diligenti fratri com-
mittat.
b Quibus jussum fuit. Sive permissum : nam
uli sunt qui prohibentur hoc facere, ut desides
D injungat hanc curam, ut omnia horis competentibus
compleantur. Psalmos autem, vel antiphonas post
abbatem ordine suo, 5 quibus jussum fuerit, * im-
qui tarde occurrunt ad opus Dei, excommunicati
a mensa, cantus ignari, et qui recte legere ne-
queunt.
* ]mponant. Imponere hoc loco, et aliis est cam-
tare, dicere, pronun iare, sive i4 flat cantu, seu. re-
citatione, non vero incipere, ut vulgo putuur | ut et
usurpatam a qui^us lam, qui post S. P. Beuedi tum
vixeruut, auctoribus, Sangcll.nsi, et nonnullis aliis.
Q 10! satis liqnet ex Regula cujusiain Patris in bac
Concordia citata, que est veluti quidam paraphra-
sis Regul S. P. Benedicti, qux ubi dixit S. Pater
imponere, canere posuit, ut videre est cap. 23 ejus-
dem Regule : « In cursu vero positi, prout ab ab-
bate fuerint ordinati, ad psalmum canendum, vel ad
4109 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LIV. 1170
ponant. * Cantare autem et legere non presumat, A cium vespertinum. (Psal. cxt). Medium noctis, quia
nisi qui potest officium implere, ut zedificentur au-
dientes. Quod cum gravitate, humilitate et tremore
fiat, et cui jusserit abbas.
& I]. — Ex Recura saNcTI Ísipont Episcopi (cap. 20).
- b Ad custodem sacrarii pertinet cura et custodia
templi, signum quoque dandi in vespertinis noctur-
nisque officiis; vela vestesque sacrz, codices quo-
que, * instrumenta cuncla, oleum in usus sanctuarii,
cera et luminaria.
$1. — Ex RecurA Faucruost. (cap. 10). Quid de-
beant observare abbates.
d Primum horas canonicas, id est, primam, mis-
sis operariis in vineam; tertia sanctum Spiritum in
apostolos descendisse; sexta Dominum in crucem
ea hora clamor factus est, Ecce sponsus venit, exite
obviam ei (Matth. xxv); ut ea hora cum ad judicium
venerit, non nos dormientes, sed vigilantes inveniat.
e Gallicinium, Christum a mortuis resurrexisse. Has
horas canonicas ab Oriente usque ad Occidentem
catholica, id est universalis, indesinenter celebrat
Ecclesia.
$8 IV. — Ex Recura Cassenavi (cap. 11).
f [s autem cui: nocturnarum orationum solliei-
tudo committitar, non qua hora illi libitum fuerit,
fratres ad vigilias suscitare presumat, ut secun-um
opportunitatem somnii et insomnii :etatis sue ho-
ras noctis temperet. Nam quamvis eum consuetudo
diurna hora solita vigilare compellit, tamen sollicite
ascendisse; nona spiritum emisisse; vespera David B et frequenter € stellarum constituta. signa exploret,
cecinisse dicens : Elevatio manuum mearum sacrifi-
lectiones recitandas, vel etiam ad communicandum
euntes suum ordinem servent. » Uhi vides locum
cap. 63 S. Bened cti exponi : « Ergo secundum or-
dines, quos constituerit (abbas) vel quos habuerint
ipsi fratres, acce.iant ad pacem, ad communionein,
àd psalmum imponendum. » Et cap. 19 ejusdem Re-
uke bic Pater sic loquitur : « Sicut a mensa suo
oco privatur, ita et in ecclesia segregetur, ut in
loco in quo antea fuit nec psalmum cantet, nec nl-
lum ordiaem teneat, usquedum satisfactione humili
cum cordis contritione ab a^bate, vel a senioribus
ve iam mereatur. » S. Benedictus cap. 24 sic loqui-
tur: « Privati autem a meass consortio ista erit
Taiio, ut in oratorio psalinum non imponat, neque
lectionem recitet, usque ad satisfactionem. » ld
eliam notum est ex auc.oribus infra hoc cap. ad
S. Aurelianum citandis, ubi agetur de or?ine psal- (C
lendi, qui dicunt canere, aut cantare, dicere psalmum,
ubi S. Benedictus dixit imponere. llem conlirmatur
ex Regula S. P. Benedicti, cap. 44 : « lta sane ut
psalinum, aut lectionem, aut aliud. quid non przsu-
mat in oratorio imponere. » Ubi «o imponere, non
significat incipere. Nam lectio non incipitur a le-
ctore, ut eam chorus persequatur. Imponere ergo
hoc loco est dicere, pronuntiare, sive id fiat cantu,
sive recitatione. Id etiam manifestum est ex S.
Gregorio Turonensi in Vitis Patrum, cap. 4, de S.
Quintiano : « Suggesserunt ei, ut ipse antiphonam
dignaretur imponere, dicentes : Si, Leate Pater, de-
vole antiphonam imposueris, confi:imus de sancti-
tate tua quod protinus nobis Dominus pluviam di-
gnahitur pietate divina elargiri. » Ubi non est quz-
stio de inceptione antiphon, sed de modulatione.
Unde subjungitur : « Cumque psallere devo:iss.me
coepisset, penetravit excelsz potentix aures humilis
oratio confessoris. » Et ex epistola Gogi ad Petrum
episcopum, ubi impositio sumitur pro cantu: « Sa-
luto Sinderocum psalmorum carmina impositionis
oràine modulantem. » Dixit imposilionis ordine, quia
cantores singuli per ordinem singulos psalmos ca-
nebant, ut infra hoc capite videbitur.
* Cantare autem, etc. liem statuitur cap. 58 :
c Fratres autem non per ordinem legant, aut can-
tent, sed qui zdiflcent audientes. » Ühi illa verba,
non per ordinem, minime adversantur his quz dixit
hoc capite S. Benedictus cum jubet ut post abbatem
ordiue suo fratres psalmos imponant et antiphonas,
nam hoc preceptum non precise intelligitur de or-
dine continuo, sed de interrupto, si nimirum qui-
dam reperiantur cantui minime idonei; tunc enim
sequentes suo ordine cantare debent, minime aptis
ad canendum prztermissis.
: b Ad custodem sacrarii, etc. Hxc reperire est in
Regula S. Isidori excusa, cap. 20. Custos sacrarii est
et sic totam congregationem ad officium orationis
qui vulgo sacrista. Lanfranco, cap. 6 Constitutionum,
secretarius, unde vox Gallica secretuin. Groeis z:c-
px)ikpxxnc, thesaurarius vasorum sacrorum custos,
el xtun/«pztiovw, Sacristia, locus in quo pretiosa
quique templi reconduntur, ut vasa sacra, vestes
sacr:e, et simil a, apud Joannem Moschum, cap. 195,
S. Gregorium lib. i, epist. 49 : « Res autem qux
apud eum invent: suut, in cimiliarchio servari mo-
dis omnibus studebis. » :-- -
€ Instrumentaque cuncta. Eadem custodiendo a se-
cretario. instituit Lanfrancus cap. citato. lustru-
menta sunt chartze fundationum, contractuum, etc.,
ut videre est lib. 1 Legum Ne.politanarum, tit. 73
et 783. Tertullianns pro libris usurpavit lib. de Spe-
ctaculis: « Nec. aliunde investigandum est quam de
instrumentis ethnicalium litterarum. »
d Prinum horas canonicas, etc. Non exstat in Re-
gula ims. S. Fructaosi episc. Bracar. Sej videtur
esse alterius Fructuosi, quamvis quindecim horas
canonicas instituerit, ut supra diximus, hic vero
tantum septem recenseantur. Si haberemus integrum.
hoc caput, de hac re aliquid certi statuere possemus.
Dici tamen potest eum hoc capite loqui de eo ho-
rarim numero qui communi.er suo tempore ab Ec-
clesia receptus erat, non vero de aliis horis quas tum
ipse, tum nonnulli alii addiderant. :
* Ga.licinium. Gallicinium, juxta Censorinum, lib.
de Natali Die, cap. 24, et Macro^ium lib. 1 Saturn.,
cap. 5, est tempus illud noctis quod sequitur illud
quod dicitur de media nocte, hoc est, jam nocte in-
clinante ad diem, prxcedit vero conticinium, id est,
cum galli tacent : ita ut. gallicinium sit nona noctis
hora ci:citer.
f [s autem cui nocturnarum orationum sollicitudo
committitur. Hec. sumpta sunt ex lib. 11 Cassiani de
nocturn. Orat., c. 17. Porro is cui cura significandi
operis Dei committitur, a Cassiano lib. ui de diurn.
Orat., cap. 2, appellatur compulsor ; a S. Fructuoso
episcopo, cap. 3 Regul:e, vigilucius; a Magistro, ca
50 Regule et alibi, vigigallus et vigiligallus ; a Grzecis
xxvoy&prne, id est, qui pr:eest canoni seu operi Dei ;
apud Joaunem Moschum, cap. 11 : Ke. xpovocavcoc
TOU ravov&kpy ou ig' c mávcag xOsÀpoUg cuvay nya , id
est, « pulsante compulsore ad omnes fratres con-
gregandos, » et cap. 50. Apud S. Dorotheum, do-
cirina 11: "1ào) à xavovapynse dbomwet ps; id est,
« Ecce. excitavit me compulsor, » et supra, eadem.
doctrina, idem vocabulum repetit. Quare male ex-
ponitur ab interprete ceremoniarum magister. |
€ Steliarum. constituta. signa, etc. ld juxta morem
veterum, qui cum non haberent horologia, nocte,
certa quadam sce'entia, observato stellarum cursu,
horas distinguebant. Quod faciebat quidam Drogo
monachus Floriacensis et postea eremita, ut narrat
311
&. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1173
juvitet; precavens ne in utroque inveniatur in- A Dei, et delectatus sum (Psal. 1xxvi). Quod si per-
cautus, id est, ne velut oppressus somno statutam
noctis transeat horam, vel eamdem festipus anticipet.
$ V. — Ex RecurA sancmi. BasiLu (cap. 15).
Interrog. ^ Quomodo delet quis habere eum qui
ad orationem suscitat frates ? — Resp. Si quis co-
gnoscit damnum quod de somno patitur : ^ cum ne-
que sui ipsius sensum habet, et intelligit quantum
sit lucrum vigiliarum, et precipue cum vigilatur
ad glorificandum Deum in oraüonibus : ila. deb.t
habere eum qui ad hoc se invitat et suscital dor-
mientem, tanquam eum per quem divina lucra et
ceclestia dona consequitur, sive isad orationem,
8ive ad aliud quodcunque mandatum Dei invitat.
8 VI. — Item ex eudem Regula (cap. 11 €).
Interrog. Quo si contristatur iile qui excitatur,
aut eliam si irascitur, quid dignius est ? — Resp.
Interim excommunicari delet, et non. manducare,
Si forte compunctus agnoscat quantis et qualibus
bonis semetipsum insipienter defriudet ; et ita con-
versus recipiat gratiam ejus qui dixit : Memor fui
Aimoinus lib. 1 de Miraculis S. Benedicti, cap. 4 :
« Quadam namque nocte quse unam festivitatem
excellentissimi legislatoris antecedebat Benedicti,
maturius pervisil surgens eremita explorabat sub dio
progressu stellarum in ortu coupeteniis horz ad-
ventum, in qua Domino protectori £uo lauduia prz-
conia sancto solveret. » Hanc veteribus artem fuisse
satis indicat machina illa quam describit Varro, li5.
ni de Re rustica, cap. 5: «Intriusecus sub tholo
stella lucifer interdiu, noctu Hesperus ita circuin-
eunt ad infimur, hemisphzrium, ac moventur, ut
indicent quot sint horz. »
" Quoniodo debet, elc. Habetur apud S. Basilium,
interrog. 45 Regul. brev. Non tameu exstat apud
Rutinum.
b Cum neque sui ipsius sensum habel. Hinc fit quod
somnus appelletur imago mortis, juxta illud Ovidii :
Stulte, quid est sonmus, gelidz nisi mortis imsgo?
Et germanus mortis esse videatur juxta illud Vir-
gilii v1 ZEn.,
Et consanguineus lethi sopor.....
Quod satis indicavit Gorgias Leontinus, apud AElia-
num lib. 11 de varia Hist., cap. 35 ; uam adversa
valetudine correptus cum paulatim in somnum pro-
laberetur, et vitz: exitum sibi impendere prespiceret,
interroganti amico ut se h.:berel, respondit : Jam
me somuus incipit fratri suo reddere.
* Interr. 56 ; apud Ruf., c. 45.
4 Astantibus ergo, etc. Hec habentur in Regula
1ns. Macarii et aliorum cod. Flor.
« Sine precepto, qui proeest, Patris." In eod. Corh.
Ts. legitur, sine precepto prepositi. Idem statuitur
ju Regula S. Pachonii, art. 75 : « Nullus ante psal-
]nt, nisi ei jussum fuerit. »
t Adstandum vel psallendi ordinem. lta in cod. Vind.
]n coJ. Corbeiensi : Ad standum, vel psallendum,
tantum. Lege tamen, ad standi vel psallendi ordinem.
€ Dicente Salomone. Ya in Regula ms. co '. Flor.
et Corb., sed puto legendum, dicente Salvatore. Lo-
eus exstat Lue. xiv, qui hic citatur ex memoria,
non ex codice ; neque usquam in libris Salomonis
repereris.
h Oportet. primum in notitiam ejus deferre. Sen-
sus cst quod si rector monasterii a;est a choro,
non psallendum est, sed monendus est, ut quid facio
opus sil, ipse diciet.
B
manserit in stultitia non intelligens gratiam, absci-
datur tanquam putrefactum membrum a corpore.
Scriptum est eniu : Quia expedit, ut pereat. unum
meinbrorum tuorum, et non omne corpus tuum mit-
talur in gehennam (Matth. v).
$ VII. — Ex REcuta Macanir (cap. 6).
4 Astantibus ergo ad orationem nullus przesumat
e sine przcepto, qui przest, Patris psalmi laudem
emittere. Ordo iste teneatur, ut nullus priorem in
mouasterio f ad standum, vel psallendi ordinem
presumat przcedere, € dicente Salomone : fili,
primatum concupiscere noli : neque accubueris prior
ín convivio, ne veniat melior te, et dicat tibi Surge,
tL confusionem patiaris in. die illa. EV iterum dicit :
No'i altum sapere, sed time (Rom. x1). Quod si tar-
dat is qui priest, b. oportet primum in not:tiam
ejus deferre, et. secundum imperium ejus obe.ire
convenit fratres.
$ Vill. — Ex RecutA AvnELIANI. EPrsCOPI (eap. 93).
In oinni ministerio, 3 sive in ordine psallendi aut
1 Sive in ordine psallendi. lta loquitar S. Aure-
lianus, quia olim monachi seu clerici non simul
canebant psalinum, sed. unus stan« psallebat, aliis
atientius. auscultantibus, justa. ritum Zgyptiorum
monachorum, quem videre est apud Cassianum lib.
Hu de nocturnis Orationibus, cap. 5 : « Quotidianos
orationum ritus volentibus celebrare, unus in me-
dium psalmos cantaturus exsurgit: cumque seden-
tibus cunctis (ut est. moris nuuc. usque in ZEgvpti
partibus) et in psallentis ver:.a omni cordis iuteu-
tione defixis, » etc. Et cap. 10: « Tantum a cunctis
silentium prxbetur, ut cum in unum tam numerosa
frairuim multitudo conveniat, pr:eler illum qui con-
surgens psaluium decantat in medio, nullus hoi.i-
num prorsus adesse credatur. » Et cap. 12: « Hunc
sane canonicum, quem prieciximus, duodenarium
pialinorum numerum, tali corporum quiete. revol-
vunt, ut bas eastem €ongregationum solemnitates
ex more celebrantes, absque eo qui dicturus in me-
dium psalmos surrexerit, cuncti sedilibus humiili-
mis insidentes ad vocem psallentis omni cordis iu-
tentione dependeant. » Et cap. 11 : « Pre.-ictum
vero duodenarium psalmorum numerum ita divi-
duut, ut si duo fuerint fratres, senos psallant ; si
tres, quaternos ; si quatuor, ternos. Quo numero
nunquam minus jn congregatione decantant. Ác
proin.le quantalibet mu:titudo coiveniat, nunquam
ainplius psallunt in synaxi quam quatuor fratres. »
Locus sane obscurus, et ita exponendus : Si fuerint
duo fratres, ncmpe, qui stantes canunt in synaxi
D csitceris atientis. senos psalmos expediunt ; si Lres,
singuli quaternos; si quatuor, singuli ternos ; do-
nec compleatur duodenarius psalmorum numerus.
Nec hic locus Cassiani ex lib. ni de diurnis Orat.,
capite 8, nostrx asserüioni adversatur, cum dicil:
« Nam humi post h:ec vel sedilibus humillimis insi-
dentes tres psaliuos, uno modulante, respondent. ?
Nain «ó respondent hoc loco est expediunt, persol-
tunt, non quidem ore, sed animi altentioue. Une
non dixit, uni incipienli, sed, uno modulanie, respon-
dent. Hec. disciplina monachorum Egyptiorum in
persolvendo servitutis sua» penso, quam alii secuti
Sunt; el si plures quam quatuor, juxta numerum
psalmorum suo ordine siuguli siugulos psalmos ca-
nereni, exceptis his, ul diximus, qui ob aliquam
causam caniarc prohiLebantur. Ita observabant Ta-
lennesiote, ut liquet. ex. praefatioge S. Hieronymi
aj Rey lam S. Paebomii : « Quicunque auteu mo-
nas;erium primus ingreditur, primus sedet, primus
M'7$
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LiV.
un
legendi, vel operandi vicibus sibi succedant, absque À $ X. — Ex Recura Pag ET SrEPHAM» (rap. 6).
sancto abbate, et nimis senibus, et parvulis infan-
tibus, aut certe ita infirmis, * ut surgere quid non
prevaleant.
& IX. — Ex Recura PavRuM (cap. 4).
» Illud quoque observandum est ut presente se-
niore, quocunque * vel praecedente in ordine psal-
lendi, sequens non habeat facultatem loquendi vel
aliquid presumendi, nisi tantum is qui in ordine,
ut dietum est, precedere videtur. Hoc usque ad
imum ante omnia in oratione, seu in opere, sive in
responso dando erit servandum. Si vero simpli-
cior fuerit, vel impedltior sermone, et dederit lo-
cum, ita demum sequens lequatur. Oronia tamen in
* Jnitium psallentium in. choro priores qui in eig
stant, incipiant. Áut si eis adversatur infirmitas,
incipiant, quibus jusserit Pater. Quibus incipienti-
bus, mox empes,ai üeri potest, ip prisa aut $e
eunda syllaba pariter unanimiter et uno ore subjua-
gant : ut non sit dissonantia cantant-um, qua IooXi-
me ab inordinato initio, et quodammodo contentiosa
varietate solet accidere.
$ XI. — Ex REcuLA cujespAx (cap. 9).
Horas vero f ad cursum procurare juxta dispo-
sitionem abbatis debet, cuicunque ordinatum fuerit,
id cst, qui mente sollicita et impigra fuerit ad loc
opus idoneus inventus, ut opus Dei non tardetur.
Si vero qualibet occasiene a justo ordine deviatum
charitate fiapt, non per contentionem et aliquam B foerit, ut non secundum ordinem suum horg cu-
presumptionem.
ambulat, primus psalmum dicit. » Ex Regula Maca-
rii et aliorum esp. 6: « Ordo iste teneatur, nullus
priorem in monasterio adstandi vel psallendi ordi-
nem presumat prvcedere. » Ex S. Hieronymo,
epist. ad Rusticum : « Dicas psalmum in ordiue tuo
Tn quo non dulcedo vocis, sed mentis affectus qu:ie-
rilur. » Ex Regula S. Fructuosi episcopi Brac.,
cap. 25 : Qui prius in monasterio conversus fuerit,
eic., prior dieat psalmum in choro, prior constet. »
Ex Regula cujusdam Patris, cap. 22 : « In cursu
vero positi prout ab abbate fuerint ordinati, vel ad
psalmum canendum, vel ad lectiones recitandas,
vel etiam ad communicandum euntes suum ordinem
servent. » Et ita capiendi hi loci Regulze S. P. Be-
medicti cap. 54 * « Psalmos autem, vel antiphonas
post abbatem ordine suo, quilius jussum fuerit, im-
ponant. » Et. cap. 63: « Ergo secunduin ordines,
"os constituerit. (abbas) vel quos habuerint ipsi
rares, sic accedant ad pacem, ad communionem,
ad psalmum imponendum. » Idem patet ex loco
epistole Gogi supra citato. In quibusdam tamen
Ecclesiis aliter res se habebat, nam, uno incipiente,
exteri canebant, maxime in Ecclesia Cesariensi, ut
planum est ex epistola 64 S. Basilii : ^Ertca muy
Eric pbbavcse évl vxxépy tr) v0 péloc, o! Dotzol Urmy026t.
ld est, « Deinde uni provinciam incipiendi conce-
dentes, esteri succinunt. » Idem fiebat in mona-
sterio Pauli et Stephaifi, ut clarum est ex eorum
Regula ms.: « luitium versuum per psallentium
choros, priores qui in eis stant incipiant, etc. Qui-
bus inciprentibus maxime omnes, si polest. fleri, in
prima aut secunda syllaba pariter, unanimiter uno
ore subjungant. »
*. Ut surgere quid non preealeant. In. cod. Vind. :
« Ut surgere omnino non possint, non compellantur
Stodjantur, 5 superpositione damnetur,
versuum per psallentiung choros. Et notandum quoq
non dixit, psalmorum, ' scd versuum ; quia loquitur
eneraliter tam de primis psalmorum versibus quam
e intermediis, cum majores psalmi iutersecabantur
aliqua pausatione, aut oratione, ut supra notavimus,
qua absoluta cantor sequentem versum incipiebat.
f Ad cursum. Cursus est opus Dei, officium divi-
num, ut supra notatum est.
& Superpositione damnetur. Non semel in hac
Concordia, sed s:epe ssepius nomen superpositio re-
peritur. Poenitentiale ms. S. Columbani superposi-
tionibus plenum est. Vocabulum habetur in conc.
Eliberitano, can. 96 : « Errorem placuit corrigi, ut
omni sabbati die jejuniorum superpositionem cele-
bremus. » Et can. 35 editionis noy:e : « Jejuniorum
superpositiones per síngulos menses placuit cele-
C brari. » Grxcis onépfeot. Dicitur etiam superpo-
nere, Grecis onepvdivo«. Quidam. putant superposi-
tionem esse jejunjum, et superponere, jejunare.
- Quod quidem concedi posset si hiec vocabula sim-
pliciter et sine adjuncto ponerentur; sed quia in
citatis canonibus et in hae Concordia non semcel re-
peritur superpositio jejunii, et superponere jejunium,
ut in Regula Magistri, cap. 15, superponutur ju-
nium, et in Ponitentiali gis. S. Columbani multe
reperiuntur superpositiones si(entii, horum vocabu-
lorum alia est. investiganda significatio. Superposi-
lio igitur et superponere duo signilicant : 1. dilatio
procrastinatio, differre et procrastinare ; ità ut $
diceretur superpositio cibi, superponere cibum, non
vero superpositio jejunii, aut silentii, superponere je-
junium, etc., superior explicatio plausibilis esset, 2.
superpositio est superadditio, adjectio, superadjectio.
Ita accipit Stephanus Parisiensis in. commentariis
Ip85. in Regulau S. Benedicti, ad cap. 19: « De di-
facere pro eo quod non przvalent.» Optime, si le- D vinis officiis non est mei propositi tractare. Hoc so-
gs, ^ non compellantur, etc.
b filud quoque, etc. Hac exstant in Regula se-
cunda ms. cod. Flor., cujus initum est : Cum resi-
deremus in unum. in nomine Domini. Et in cod. ms.
Corbeiensi.
|. * Vel precedente. in ordine. psallendi. Distinguit
seniorem àb eo qui prwcedit in. ordine psallen.ti,
quia vel propter dignitatem, vel propter vit:c meri-
tum, aut aliam rationabilem causam, potest abbas
juniorem in altiori gradu vel loco constituere, qui
tunc precedet seniores suos iu ordine psallendi,
Juxta illam psallendi rationem supra a nobis obser-
valaimn.
4 Impeditior. 1ta in. cod. Flor. In. Corb., impe-
ritior.
e Initium psallentium, etc. Hxc habentur in Re-
ila ms. eorumdem Patrum cod. Floriacensis. Hic
Ocus correptus est. Lege, ut in cod. Flor., initium
e lum dicam, utinam fiant, secundum quod discretis-
simus Benedictus divino spiritu dignatus est ordi-
nare. "lamen monasteria quedam quadam utuntur
psalmorum et officiorum superpositione. » lta et su-
perponere est addere, superaddere, adjicere. lta
utitur Tertullianus lib. de Oratione : « Exinde aperte
Dominus amplians legem iram in fratrem homicidio
superponit. » ld est, addit, superaddit. EL sensus
est : cum lex tantum prohiberet homicidium, Chri-
stus in Evangelio iram in proximum superadjecit.
Itaque in hoc Concordiz Jibro superpositio jejunii est
superadditio jejunii, et cum non additur có jejunii,
subaudiendum est: el superponere jejunium est su-
peraddere jejunium : quia cum monachi certis diebus
Jejunare soleantex instituto, si accedente culpa jejunii
multa irrogaretur, Cicebatur superpositwo. jejunti, id
est, multiplicatio et superadjeclio jejunii ad solita Je-
junia. Sic1n cjtalis canonibus concilji Eliberilani poxae
1175
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
11:16
institutiones jejuniorum cicuntur superpositiones, id A mca; Jrtprifiact dottot Ouxcülotvrtc, ot 8i O20, oi SE
est, superadjectiones. Et ita accipienda sunt illa vo-
cabula o-ipÓscu, id est, superposi'io, et. vrepci-
Ónu:, id est, s. perpono, in epist. Dioi.ysii Alexan-
drini, can. 1, quia ibi agitur de multiplicatione et.
superadjectione dierum quos transmittebant Chri-
$üani sine cibo in hebdomade sancta. 'A4)' oi piv xol
tpric, o! dé. céecatac* id est, « Alii quidem omnes
dies sine cibo scperponunt, alii duo, alii tres, alii
qualuor. » Et paulo. post: &al voip uiv m&vv
moy Üsiary 6v «aic untp^éatcos, id est, « Et nonnullis
quidem multum laborantibus in superpositioui-
US. )
| CAPUT LV.
DE OPERE MANUUM QUOTIDIANO.
$ I. — Ex Recura saNcTI BewepicTI.
a Otiositas inimica est anima. Et ideo certis temá
a Ütiositas inimica est amme. Eamdem senten-
tiam producit Theodulphus episcopus Aurelianensis,
cap. 9, Capitularis : « Sed et, si quando a lectione
cessatur, debet manuum opera subsequi; quia otio-
sitas inimica est anims. » Et Rabanus libr. 11: de
Agone Christiano, cap. de AÁcedia : « Unde scri-
ptum es!, Otiositas i imica est anim:e. » Vera qui-
dem sententia, nam otium omnibus bonis animam
spoliat : Qui sectatur. otium implebitur paupertate,
inquit Sapiens Prov. cap. 28. I. cultus ager vepres
et tribulos parit; anima nullo exculta labore vitia,
mentem otiosam mal: cogi'ationes. «ireumcingnnt,
dilacerant atque divexant, et, ut uno verbum dica,
mens otiosa tota diaholi est. « Exercitus labore pro-
ficit, otio consenescit, » inquit Vegetius, s.c el mo-
nasierium.
b Occupari debent fratres in labore manuum. Eccle-
sia exemplum apostolorum secuta (qui, et si. quo-
tidie concionando terras et maria obirent, taoien
opere manuum victum sibi qu:erebant) laborem ina-
nuum magno numero semper habuit, et eos, qui il-
lum tanquam homine Christiano indignum repuJia- C
rent, ut hereticos conlemnavit, quales maxime
fuerunt Massaliani, qui se Euchitas, id est, preca-
tores appellahart, quod soli orationi, exploso lah«re
manuum, vacan'lum esse crederent, quorum h:ere-
sim refuta: S. Epiphanius libr. t1 contra h:ereses,
tom. Il, her. 80; damnat synodus Siletana apud
Photium in Bibliotheca, num. 52. Quihus accedit
auctoritas S. Augustini. Cum enim Carthagine coe-
pissent esse monasteria, orta inter monachos con-
tentione, an e re monastica magis esset, aut animum
duntaxat ad orationem et. contemplationem appel-
lere, et piorum Christianorum oblationibus vitam
sustentare, juxta illud Evangelii : Nolite solliciti esse
quid manducetis aut. bibatis; aut juxta Aposiolum :
Qui non laborat, non manducet, labore manuum vi-
ctum si^i comparare : Aurelius Carthaginensis an-
tistes totam litem S. Augustini arbitrio permisit,
qui obteinperans librum illum przstantissimum de
opere monachorum composuit : a:que ila, qui labo- p
rem manuum a monachorum disciplina removendum
esse contendebant, lite ceciderunt, ut ipse testatur
cap. 1 ejusdem libri et libr. u Retractationum,
cap. 21. Sed non est, quod de hac re pluribus dispu-
tem; cum nihil notius sit apud S. Basilium, Cassia-
num, Theodoretum, Severum Sulpitium, Joannem
Moschum, Palladium, Ruflnum, et caeteros, qui de
Re ascetica, Regulis monachorum et Vitis Patrum
scripserunt. Veruni non modo monachis, sed etiam
clericis labor manuum olim ivjunctus est, ut. pla-
nuni est ex Concilio Carthagin. iv, can. 51: « Cleri-
cus quantumlibet Dei vero eru itus artificio vicum
quarat. » lium non refugiebat oli: S. Nicetius
episcopus Lug-iunensis, de quo S. Gregorius Turo-
nensis in. Vitis Patrum, cap. 8 : « Jam cleric's in
domo psateria residens cum reli.juis fainulis inanu
propría laborabat : intelligens commotiones corpo-
reas non aliter, nisi laboribus et eerumnis comprimi
B
poribus ^ occupari debent fratres in labore ma-
nuum, ^ certis iterum horis in lectione divina. Ideo-
posse; » et paulo post : « /Etate quoque jam trice-
naria presbyterii honore prwditus neqnaquam se a
lahore operis, quoi prius gessit, abstinebat, sed
semper manihus propriis operabatur cum famulis. *
Neque S. Severus presbyter, qui accersitas ad
,egroti visitationem in putanda vine» occnpatus re-
pertus est, ut refert S. Gregorius in lib. 1 Dial., cap.
12. Neque etiam Theodosius Junior imperator. (ut
de clericis et monachis taceam) a labore manuwum
abhorrebat : nam scribendis libris sibi victum quo-
tidianum comparabat ut cuidam monacho, cui divi-
nitus revelatum fuerat eum non aliam mercedem in
celis quam imperatoris habiturum, fateri coactus
est, quemadm um refert Glycas parte iv Hist.
€ Certis iterum horis in divina lectione. Iterum, hoc
loco est vicissim. Hic pulehro ordine distinguuntur
inonachorum exercitia, quo tzedium fllatur. Quan-
tin autem obstring:ntur monachi lectioni divin:e,
salis declarat S. Gregorius papa cum lih. 11 Regesti,
cap. 42, his vehementer ol'ijurgat abbatem Joannem,
eo quo.i ejus monachi huic pio exercitio minime va-
carent. « In. ipsis autem fratribus monasterii tui,
quos video, non invenio:eos ad lectionem vacare,
unde considerare necesse est, quantum catum
est, ut ex aliena oblatione Deus alimomaw vobis.
transmiserit, et vos manilata Dei di-cere negliga-
tis.» Jure quidem : nam sine leciione divina. inquit
S. Athanasius in exhortatione ad monachos, nemo
ad Deum esse valeiit intentis. Illius beneficio mens
a Spiriiu sancto illustratur. Nam spiritus sanctus
cum legente colloquitur, eumque scientiam sancto-
rum docet. In oratione quidem howo cuin Deo. in
lectione divina Deus cum homine loquitur : « Cum
oramus, inquit Smaragdus cap. 5 Diadematis, cnm
Deo loquitur; cum vero legimus, Deus nobiscum
loquitur. » Oratione quidem petimus, lectione di-
vina quid petendum sit, edocemur. Unde S. Leander
lib. de lustitutione Virginum, cap. 6: « Lectio te do-
ceat quid orando petas, postquam vero oraveris,
iterum legendo inquire quid postules. » llla denique
ad meditationem confert plurimum. Mens enim per
ejusmodi lectionem piis cogitationibus veluti sagi-
nata statim, in ipsa oratione invenit quid cogitet,
quid sapiat et gustet : nec variis cogitationibus cir-
cumagitur, quia cito reperit in quo consistat. Hsec au-
tem lectio aivina, in qua monachos S. Benedictus ver-
Sari cupit, est sacra utriusque Testamenti scriptura,
nec non sanctorum Patrum orthodoxorum scripta, ut
liquido constat ex capite ultimo Reguls : « Ca'terum
ad perfectionem qui tendit, sunt doctrinz: sanctorum
Patrum, quarum observatio perducit. hominem ad
celsitudinein perfectionis. Quz? enim pagina aut quis
sermo diviuz auctoritaiis, Veteris ac Novi Testamenti
non est reclissima norma vitz: humanz ? aut quis
liber sanctorum Catholicorum Patrum hoc non re-
Sonat, ut recto cursu perveniamus ad Creatorem
nostrum? » Si igitur sacre Scripture et Catholico-
rum Patrum docirin:ze beneficio cecta ad perfectio-
nem et ad Deum tenditur, monachus procul
-
u71 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LY. 4178
que hac dispositione credimus utraque tempora A Octobris usque ad caput quadragesimz * usque ad
ordinari : id est, ut a Pascha usque * ad Kal. Octo-
bris a mane exeuntes a prima usque ad horam pene
qvartam laborent, quod necessarium fuerit. Ab hora
a: tei» quarta usque aid boram quasi sextam lectioni
vacent. b Post sextam autem surgentes a mensa
pauseut in lectis suis cum silentio : aut forte qui
voluerit legere * sic legat, ut alium non inquietet :
Agatur nona temperius mediante octava hora, et
iterum quod faciendum est, operentur, usque ad
vesperam, si autem necessitas loci, aut paupertas
exegerit, ut ad fruges colligendas per se occupen-
tur, non contristentur, quia tunc vere monachi
sunt, si lahore manuum suarum vivunt, sicut et
patres nostri et apostoli. Omnia tamen mensurate
: horam secundam f plenam lectioni vacent : hora
secunda agatur tertia, et usque ad nonam omnes in
opus suum laborent, quod eis injungitur. Facto au-
tem primo signo horzx nonzx disjungant se ab opere
$uo singuli, et sint parati dum secundum signum
pulsaverit. Post refectionem autem vacent lectioni-
bus suis aut psalmis. In quadragesime vero diebus,
mane usque ad tertiam plenam vacent lectionibus
Suis : et usque $ ad undecimam plenam operentur,
quod eis injungitur. In quibus diebus quadragesi-
ma b accipiant omnes singulos codices de bi:..lothe-
ca, quos per ordinem et integros legant. Qui codices
in capite quadragesimz dandi sunt.. Ante omnia
sane ! deputentur unus aut duo seniores, j qui cir-
fiant propter pusillani:unes. 4 A Kalendis autem B cumeant monasterium horis, quibus vacant fratres
a perfectione, qui in his assi?^ue non versatur. Quod
spectat ad paganorum libros emm de his taceat
S. Pater Benecictus, signum est hanc lectionem ab
&0 minime probari. Eam monachis prohibet S. Isi-
dorus cap. va suze. regule, et episcopis concilium
Carthaginense iv. can 10 : « Ut episcopus libros
gentilium non legat. 1
Qui corda fa!sis atque. vanis imbount ,
Tautumqie linguas Ins!ri.unt,
Nihil adferentes, u! ssiutem conferant ,
Quod veritavem deteg: t.
Quid enim Ienere vel honum ant verum queant,
.... Qui non tenent. sur inum caput ,
Veri bonique fomitem et foniem ad Deum ?
Quem uemo, n:si io Chris:o, Videt.
Inquit S. Paulinus epist. ad Ausonium. Sed, qmod.
pejus est, hac lectione obductze vitiorum cicatrices
Tecrudescunt, et spiritus improbus vehementiori C
impetu revertitur, et priore ignorantia cladem eflicit
deteriorem, ut rec e monet S. Isidor s P«lusiota
lib. 1 epistol. 65. Me s enim his adeicta quo am
vanitatis el snperbixe tumore inflatur, et dzemonum
patet illusioni. Itaque hujusmodi lil rornm lectio,
quantum fieri potest, mouachis est vitanda, et tan-
tum ecapacioribus ingeniis, idque raro, permittenda
est.
» Ad Kalendas Octobris. Kalendz Octohris non
sunt hic primus dies Octobris, sed posiridianus
Tiduum Septemliris : quia postridie Iduum dies a Ka-
lendie sequentis mensis denominantur. Kalend;e igi-
tur Octobris hoc loco sunt dies decimus octavus
ante Kalendas Octobris : et ita hoc caput cum ca-
ite 4] conciliatur, in quo hzc habentur : « Ab ldi-
us Septembris usque ad caput Quadragesimz ad
nonam semper reficiant. » '
b Dust seam surgentes a. mensa, etc. Permitiitur
Moschaum eap. 77, et alios.
c Sic legai ut. alium non inquietet. Quia olim hac
lectio flebat in lecto, ut clarum est, ex Epitome Lu-
dovici imperatoris super Regulam S. Benedicti :
« /Estivo omni tempore post prandium unusquisque
ad proprium eat lectum cum summa cautela, et sine '
alterius Püiorbatione aut legal, aut dormiat, » et
ex add. 1 Capitul. Lud. imp, tit. 58 : « Ut quando
fratres post sextam dormiunt, si quis eorum voluerit
legere, in ecclesia aut in lecto suo legat. »
d A Kalendis Octobris. ld est a decimo octavo Kal;
Octobr. inclusive.
* Usque ad horam secundam. Subaudiendum est :
À mane.
f Plenam. Id est, consummatam, nam opponitur
particulis, pene, quasi.
€ Ad undecimam. Apud. S. Dunstanum, Smara-
gdum, Turrecrematam, et in omuibus codicibus «quos
viderim, tam editis quam mss., legitur : Ad decimam, :
quam lectionem libenter amplector, ut dictis vespe-
ris circa undecimam ecnare incipiant monachi, ut
lumine lucernz non indigeant in refeciione.
b Accipiunt omnes singulos codices de biblotheca.
Circa hos codices liec decernuntur in add. 1 C^pitul,
Lud. imp., tii. 19: « In quadragesima libris de Bi-
bliotheca secundum prioris di positio. em acceptis,
alios, nisi prior decreverit expedire, non acci-
piant. »
i Deputentur unus aut duo seniores , etc. Circuitor
monasterii , qui fratres desidiosos ohservat, appel-
latur : Circa, ut videre est in Concordia S. Dunstani,
cap. 7 : « Jam et secundum Regulz preceptum con-
st,tuj debet al.quis frater , qui ab officio circuitus
sui Circa vocatur : est enim ejus oflicium circuire
claustrum, nc forte inveniatur frater aced osus,
aut alicui vanitati deditus. » Et apud Lantfrancum
qnonachis is zslate somnus meridianus ob nimios D c. 4 Decretorum, « Circumitores monasterii , quos
calores. kd vi jetur apud S. Gregorium cap. vi, lib. 1,
Dial. « Cumque meridiano tempore cuncti fratres
quiescerent more solito fur advenit. » [ta statuit
. Frnetuosus episc. cap. 6 Regulie : « Peraeto offi-
cio sextze ab oratione pergant ad mensem refectique
congrue quiescant, et fiat silentium usque ad horam
nonam. » Et S. Isidorus cap. 5 Regulz : « A tertia
autem usque ad sextam lectioni vacare : dehinc
usque ad nonam requiescere, » iisque locis agitur
de :estivo tempore, in quo fratres ad sextam refi-
civnt. De somno meridiano cum fratres ad nonam
reficiunt, nihil à S. Benedicto decernitur, qui ta-
men indulgeiur. mona.his add. 1 Cap. Lud. imp.,
tit. 71 : « Ut quanlo fratres :estivo. tempore jeja-
nant, post sextam cormiant. » Eratque ante refectio-
meni. Fuit etiam somnus meridcianus post civm's:e-
cularilus familisris, ut vicere est. apud Suetonium
in Augusto cap. 78; Sidonium lib. 1, ep. 2; Joannem
alio nomine circas vocant juxia S. Benedicti prz-
ceptum cerus boris circumire debent monasterii of-
ficinas observantes incurias et negligentias fratrum,
el statuti ordinis prxvaricationes. » À verbo circare,
id est, cireumire. Glosse veteres. Circitat et circat,
xvxisutt, id est, circumit. Hinc castigandz Glossze lsi-
dori : Circat, circumvenit, legendum enim, circumit.
Unce paulo post sequitur in iisdem Glossis : Cfrci-
lorum, circantium. A1 certiores in castris non erant
cireumventores, sed vigilias circumibant, ut renun-
tiarent, si qua emersissel culpa, ut scribit Vegetius
libr. ut, cap. 8. Circitores etiam sunt quidam insti-
tores : « Qvi^us vestiarii , vel li;.tearii dant vestem
cirenmfer. t.dam ae distrahendam , » inquit. Ulpia-
nus, fl., l. Cuicunque igitur , de ins*itoria actione.
ji Qui circeume«ni monasterium. Ex his liquido con-
etat fratres non simul in certo quodam loco legere
solitos, sed habuisse cellas per monasterium spar«
1179
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1180
Jectioni : et videant ne forte inveniatur frater * acci- À czteri timeant. 4 Neque frater ad fratem jungatur
diosus, qui vacat otio, aut fabulis, et non est inten-
tus lectioni : et. non solum sibi inutilis est, sed et
jam » alios extollit. Hic talis si, quod absit, repertus
fuerit corripiatur semel et secun'lo : si non enmen-
daverit, correptioni regulari subjaceat taliter * ut
sas in quibus lectioni vacarent, operi , orationi pe-
culiari. Quod satis liquet ex Bela libr. 1v. Hist.
Angl., cap. 25, ubi agit de monasterii Coludiani in-
cendio. « Nam et douuacule qux: ad. orandum, vel
legendum facte erant, nunc in comessationum , po-
tationuin , fabulationum et ceterarum | illecebrarum
cubicula conversx. » Ex S. Isidoro , qui quamvis
eap. 12 Regulae statuit , ut o.snes fratres in. uuo
conclavi dormiant , tamen cap. 1 cellulas fratribus
assignat : « Cellulze, inquit, fratribusjusta ecclesiam
const.£uantur , ut possit. properare quantocius ad
oflicium. » Et S. Fruotuoso episcopo Bracarensi, qui
cap. vi Regulie. su: stabuit ut. perfecte. zetatis mo-
nachi habeant celas junioribus cum suis decanis
lectioni et vecitaoui vacantibus, elsi. velit. omnes
in uno loco pausare : ipse etiain S. Benedictus cel-
lam habebat in qua orabat, ut. videtur lib. t Dial.
S. Greg. cap. 114 : « Preceyitque vir Dei etatim eum
in cella sua, in psiallio, quo orare solebat, projici. »
Tamen postea usu receptum est, ut hac lectio fle-
ret in uno loco, nempe iu, illo peristylio, quod vulgo
claustrum appellatur. Epitome Ludovici iipevatoris
in Regulam S. Benedicti : « Certis iterum horis le-
ctioni pleniter vacent ; et, si fieri potest, in uuo clau-
stro sedeant. » Concordia S. Dunstani : cap. 5,
« Tertia vero peracta, et miss: subsequente celebra-
ta, uti Hegula. priecipit, sedentes in claustro vacent
lectioni. Petrus Blzsensis serm. 25 : « lu:eest, quod
in claustro conventuum quatuor. loca. eum propriis
deputantur officiis, iu latere claustri occidentali est
scholaris subjectio : in eo quod co.tingit ecclesiam C
lectio moralis : ac orientalem in capitulo correctio
materialis. » Ubi noia ha .c lectionein fieri in eo la-
tere, quod ecclesiam contingit. Cujus rei signum ad-
huc super est in monasterio S. Dionysii prope Lute-
tiam, Nam in vitreis claustri ejusdem partis visun-
tur depicLe artes liberales. Per scholareu subjectio-
nem intelligit novitios , qui oliu sedebant in parte
Occidentali, cujas 0.servauti: quondam vestigium
vidi in eodem S. Dionysii mouost.crio in diebus cuenae
Domini et parasceves. Clerici etiam. regulares, quos
canonicos vocant, iu claustro legentes sedeant :
ut videre est in Actis S. Wolphaugi, c. 7 : « Elfecit
autem apud. illos (clericos) tum minis , unn suasio-
Dibus, ut, quod prius nou feceraul, communi mensa
et dorinitorio uterentur , in claustro sederent, et
lectioni incumberent. » Sed in hieme, propter nimios
imbres et frigus, uon fiebat iu claustro ejusmodi le-
£lio, sed in alio couelavi, ut ex eadein 5S, Dunstani
Concordia, cap. 2, manifestum est. In eo eerüs lio-
ris dabatur copia fratribus con'abulandi, alias silen-
tium observabatur. Lautírancus in Constitutionibus,
$5: « Post sextam revertantur in. claustrum locu-
turi : cum tempus fuerit , pulsetur nnum de inedio-
cribus signis, quo pulsaio, statim eilentium fiat in
claustro. » Constituliones comitiorum generalium
provincie Canujariensis anni 1223, eap. 7: « Ut
permissis colloquiis io claustro et alibi a tirpiloquiis,
et vaniloquiis ei scurrilitatibus abst.neatur. Nam lan-
ta eral in servandi oruipis continua jugitate prolixi-
ias, tanta praesertim ia ecclesiasticis ofliciis prete-
Jabatur instantia, ut in ipso caucri sive leonis :estu,
cum longiores sunt dies, vix per totum diein unius
saltem vacaret hore dinudium, quo fratribus in clau-
stro licuisset miscere colloquium, » Peurus Venera-
bilis statuto 20 : « Statutum. est, ut in quadragesi- .
pali tempore , additis aJ silentium tribus diebus,
dw esi tertia feria , et quinta et. subbato, quious in
horis incompetentibus. Dominico die lectioni vacent
omnes, exceptis his, qui variis officiis deputati sunt.
Si quis vero ita negligens aut desidiosus fuerit, ut
non velit, aut non possit meditari, aut legere, * in-
jungatur ei opus. Fratribus inflrmis, f aut delicatis
claustro jnxta morem pristinum locutio esse solebat,
continuum per totam quadragesimam silentium te-
neatur. » [taque in inonasteriis creatus est prior
claustri, qui (ratres aut legentes aut colloqnentes
Oobservaret, ut habetur ru retorum Lanuranci :
« Prior claustri quocunque major prior eat, si fieri
potest in claustro, vel eirca claustrum debet semper
esse , et ordinem claustri in omni sollicitudine ser-
vare. » Et ne fratres intcriurbarentur, non dabatw
copia extraneis seu clericis &eu laicis ingre liendi
elaustrum, nisi certis de causis, ut. videre est sta-
tuto 25. Petri Venerabilis : « Statutum. est , ut in
claustrum , vel in reliquas regulares demos ntis
clericorum aut laicorum ingrediatur , nisi aut causa
operis alicujus, aut videndi domos ut. honesti hospi-
tes facere solent, » etc. Claustri usus antiquus e-t :
nam illius mentio fit in Vita S. Guil. Gellonensis,
qui claruit tempore Caroli Magni : « Quamprimum
condecens metitur oratorium, metitur eliam totius
claustris patium, domum etiam infirmorum, et do-
mum refectionis atque dormitorium , cellam novi-
tiorum, aulam hospitum. »
& ÁAccidiosus. lta in cod. ma. S. Germ. pro : Ace-
diosus, ut vulgo habetur, id est, piger, aique etian
qui acedi:e morbo laborat. Is enim vix. potest ani-
mum lectioni applicare.
b Alios extollit. Id est, aufert, amovet, subiucit
ab opere, Exiollere vi.lelicet hoc loco est auferre,
amovere. ld clarum est ex Plauto ín Mercalore.
Hunc hodie postremum extollo mea domo patria pedem.
* Ut ceteri timeant. Ita apud Smaragdum, et in
€od. S. Ebrul. eL S. Germ. ma. vulgo : Ut ceteri
enetum habeant.
4 Neque frater ad fratrem. jungatus horis incompe-
tenitbus. Jjuugitur (rater alteri horis incompeienubus,
qui tempore operis Dei laboris mauuum, lectionis,
refectionis , aut alicujus. exercitii regularis cum ai-
tero confahulatur injussus. Quod satis patet ex textu
ftezule. Nam cum S. Benedictus jussit. acrius ani-
madverti ineum qui dum fratres lectioni incumbuat,
nugis et fabulis vacat, statim suhjungit : « Ne frater
ad fraireu juigatur horis incompetentibus. » Ubi
recte Smarag lus ait : « Illae enim sunt hor» incom-
petentes fabulis vanis, quz sunt competentes lectio-
Divus sacris. » liem videre estapud Ruthar.lum. Sed
cum S. Benedictus ita distribuat quid singulis horis
faciendum sit, ut vix extra regularia exercitia ali-
quic temporis restet, nulle erunt horse compeientes ;
quibus aliquando fratres se possint invicem de ne-
cessariis interrogare. ltaque non puto eam fuisse S.
Benedicti mentem, ut monachi tot lioras in opere
manuum ad rigorem ohservent , sed instituisse tan-
tuni horas in quibus laborandum sit, et posse mona-
Chos absoluto opere quod ipsis injunctum fuit non
exspeciato hore przstitut$ termino , se ab opere
disjunge:e, ut aut lectioni . aut orationi, aut aliis
$uis necessitatibus vacare possint.
e Injungatur ei opus. Quod nos sit servile, nec sit
ejusmodi diebus probibitum : aut si servile, quod sit
licitum , ut ininisterium aliquod in culina, vel in
dono iufirmorum.
f Aut delicatis talis opera, etc. Delicatas est in de-
licis pastus, inquit Smarag lus. Vide superius anno-
tala. Circa delicatos et debiles ilem statuit 8. Lean-
der li?. de insiitutione Virginum, cap. 15 - « Et ista
sint dicta de veste et cjuo el potu vel opere pro in-
validis : ut quxe durius ferre non. potest , £ractetur
1181
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LV.
11932
talis opera aut ars injungatur, ut nec otiosi sint, À observandum est, ut in nullo voluntaiem suam Ía-
nec violentia laboris opprimantur, ut effugentur :
quorum imbecillitas ab abbate consideranda est.
8 II. — Ex Recura saNcTI Macanui (cap. 10).
* De! ent ergo fratres istum ordiuem tenere. À prima
usque ad horam tertiam Deo vacent fratres. A tertia
vero usque ad horam nopam qui:lquid injunctum fuerit
a Patre, 5 sine aliqua murmuratione faciant. Mewi-
nere dehent c in quihus injungitur, dictum Aposto-
li : 3 Omnia que facitis , sine murmuratione facite
(Phil. n). Timere debent illud dictum terribile :
Nolite murmurare; sicut quidam eorum murmurave-
runt, et ab exierminatore perierunt (H Cor. x). Debet
etiam, qui prxest, pater, opus, quo ! faciendum est,
uni injungere, ut. cxteri ejus. prazcepto , cui injun-
cium fuerit, fratres obediant sine querela.
S Ill. — Item ejusdem (cap. 11).
e Si quis ex. fratribus pro jejunie , vel operibus
manuum suarum, qux: Apostolus przcipit : Operan-
tes ! manibus nostris, ne quem ves!rum gravaremus
(I Thess. n1 et V, 10), is qui talis est monachus, di-
gnus est iu omnibus. In his si fuerit aliquis iufirmi-
tate 8 oLsessus , providendum est ab eo, qui przest,
qualiter ipsa infirmitas sustentetur. Quod si infir-
mus est animo hujusmodi frater , oportet eum fre-
quentius operari , considerans Apostolum , qualiter
corpus suum servituli re .igit (4 Cor. 1x). Hoc autem
levius. » Et hzec est discretionis Regula. Hine notan-
dum noviter venientes , qui non sunt assueti Jabori
m^nuum , non statim oneranios, sed paulatim as-
suefacien 'os. « Neque ex nimio ot'o subitus labor
Sine gravi noxa est, » inquit Celsus , lib. 1, c. 5. De
opere manuum plura vide apud Rupertum lib. 1n in
Regulam sancti Benedicti, cap. 5 et seq.
? Debent ergo, ctc. Exstat in Regula ms. Macarii,
et aliorum abbatum co. Flor. et Corb.; sel codex
Cor! eiensis multum differt in verbis quidem ab hac
Concordia, et a cud. Flor., se! non in sensu.
b Sine uliqua murmuratione faciant. Monasteriorum
est pernicies murmuratio. Estque illortm precipue
qui corpore, non animo iu claustris habitant, quorum
no.: est cor unum, nec anima vna. Ut preclare docet
.S. Augustinus enarratione in psalmum cxxxr : Nam
surmuratores omnes magnifice descripti sunt quodam
loco Scripturarum : pra cordia faiui sicut rola carri
(Eccli. xxxn). Fenum portat et murmurat. Non enim
potest rota carri quiescere a murmure. Sic sunt multi
[rures, 5on habitant. in unum , nisi corpore. Simi-
ia sane sunt pra:cordia murumratorum rote carri,
qui se» per cum murmuratione opus injunctum fa-
ciunt, quemadu.odum rota carri quie fert.cum mur-
muratione fenum. Multum laborant et. nihil profi-
ciunt. Unde prxclare S. Joannes Chrysosiomus
serm. 8 in cap. u, ad Philippenses : B.zzov. xdv
£p'j staat, $ psv "joy genpoU" &ro.vcet y*o x«i «oró
quóusvoy * id e»t, « melius est uiliil facere quam cum
murmuratione. Perit enim illud quod fit. ». I'que
juxta. mentem. S. Patris. Benedicti cap. 5 : « Etsi
impleat jussionem ; tamen acceptum jam non erit
Deo, qui cor respicit murmurantis. »
€ In quibus injungitur, ]ta in cod Flo. Lece ii,
quibus injungitur.
4 Omnia quod facitis, sine murmuratione facite. In
cod. Corb. additur, et h.vsitatione. In versione com-
muni : « Omnia autem facite sine murmurationibus
et hiesitationibus. »
e Si quis ez fratribus, etc. Habetur capite sequen-
ti sepius citati codicis Floriacensis. Exstat etiam in
C
ciat ille.
$1IV. — Ex ReccLA Paru (eap. 5).
h Cursus vero orationum vel psalmorum , sicut
dudum statutum est, vel tempus istud ! meditandi,
operandique servabitur. lta meditem habeant fra-
tres, ut usque ad horam secun.lam legant ; si tamen
nulla causa exstiterit , qua necesse sit etiam k pra-
termisso ! meditem, aliquid fleri in eommune. Post
horam vero secundam unusquisque ad opus suum
paratus sit, et usque ad horam nonam quidquid
iojunctum fuerit, sine murmuratione et haesitatione
perficiant , sicut docet sanctus Apostolus (Phil. 11).
$ V. — Jtem ex Regula Patrum (cap. 5).
» Matutino dicto fratres lectioni vacent usque ad
horam secundam : sí tamen nulla causa exstiterit,
qua necesse sit, etiam » pretermissa lectione, ali-
quid fieri in commune. Post horam seeandam unus-
quisque ad epus seum paratus sit. Usque ad horam
nonam quod injunctum fuerit, sine murmuratione
perficiat.
8 VI. — Item ex Regula. Patrum (cap: 9).
? Die autem Dominico nihil aliud agant, nisi Deo
vacent : nec pro aliqua occasione se velint, aut alios
excusare. Tamen contestor, fratres, P nulla operatio
cod. Corb. Proferter supra cap. 45, sub nomine Be-
gulae Patrum. Hic autem citatur ob illa verba S. Pa-
tris Benedicti Fratribus infirmis aut delicatis.
t Manibus nostris. !ta in cod. Flor. et Corb. Hxc
tamen verba non habentur in locis citatis Apostoli.
In versioue tainen. Syral ad Thess. u. habetur : Jn
opere manuum nostrarum.
8 Obsessus. In cod. Corb. oppressus. .
h Cursus vero, etc. Hoc capitulum reperitur in
&ecuida R gula ms. eod. Flor. cujus inilium est :
Cum resideremus iu unum ; Habetur etiam in cod.
"ms. Corb.
i Meditandi. Id est, legenti. Meditari enim all-
quando legere est. Utide postea euljungitur : « Ut
usque ad horam secundam legant. »
] Ut usque ad horam secundam legant. ldem sta-
tuit S. Ca'sarius cap. .7 R«guli suz : « Omnj tem-
pore duabus lioris, hoc est a mane usque ad horam
secuniam lectioni vacent. »
k Pretermisso meditein. Ita in Regula ms. cod.
Flor. [n cod. Corb. Pratermisso medite. 1n Vind.
Pretermisso meditentur. Legendum puto, pra'termis-
D sa meditatione, id est, lectione.
| Meditem. lta in Regula ms. cod. Flor. et Corb.
et alibi in eadem Regula cod. Flor. « Sed unusquis-
bue opus suum et meditem custodiat. » In Cod.
Vind. legitur ita tamen medttationís: causam. Quid
sibi veli có meditem, non satis video. ltaque legen-
dum puto meditationem, id est lectionem.
m fretutino dicto, etc. Hoc capitulum habetur in
tertia Regula toties citati cod. Flor. eujus initium
est, Cum in nomine Domini. Nihilque aliud comole-
ctitur, quam przcedeis capitulum. ———— .
2 Pratermissa lectione. In superiori capitulo juxta
nostram emendationem : Pritermissa meditatione,
ex quo confirmatur meditationem esse lectionem.
9 f)Jie auiem Domirica. Hoc. capitulum habeiur in
Regul: Serapionis, Macarii. et aliorum cod. Corb. ei
Flor.
P Nulla operatio. Ita. in cod. Flor. Smaragdus fe-
git quod nulla operatio. |
1185
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1184
in die illa sancta comperiatur, nisi tantum hymnis A suo lecto dormire: nisi forte jubente Priore * ad
et canticis spiritualibus ^ dies illa transeatur.
$ VII. — Ex Recura Pacuoun (cap. 58).
b Si signum datum fuerit ut egrediatur ad opus,
c Praepositus. domus antecelet eos; et nullus in
monasterio remanebit, nisi is cui 4 Pater prxcepe-
rit; et hi qui pergunt * non iuterrogabunt quo
vadant.
$ VIII. — Item (cap. 59).
! Cumque universe domus in unum fuerint con-
gregate , prioris domus Praepositus antecedet ; et
pergenut juxta ordinem domorum et hominum singu-
lorum, nec loquentur mutuo; sed unusquisquis de
Scripturis meditabitur. Si forte eis aliquis occur-
reri!, et voluerit cum aliquo eorum loqui , 5 janitor
monasterii, qui huic operi fuerit delegatus, occurret,
et respondebit ei, eoque utentur nuntio. ^ Si janitor
coram non fuerit, 1 Pr: positus domus, vel alius, cui
hoc fuerit injunctum, occurrentibus respondebit.
8 IX. — Item (cap. 60).
| Operantes nihil loquantur ssculare; sed aut
k meditabuntur ea que sancta sunt, aut certe
silebunt,
6 X. — Item (cap. 692 !).
Operans non sedebit sine majoris imperio,
8 XI. — Item (cap. 62).
m Nec plus operis fratres compellantur facere, sed
moderatus Jabor omnes ad opus provocet. Sitque
inter eos pax et concordia, et libenter majoribus
subjiciantur sedentes, et ambulantes, ac stantes in
nubila pro custodia * are: extra lectum suum dor-
miat. In campo vero quando messis colligitur, si
meridie dormire licuerit, non divisi, sed in uno loca,
aut duobus locis dormient : quia non est incogni-
tum, quantum mali ex occasione diabolus fecerit.
Tempora vero in quibus, si vacaverit, meridie dor-
miendum nobis est, a die Iduum Maiarum usque in
diem IJuum Septembrium observemus.
$ XIV. — Jtem (cap. 55 *).
" Mognopere autem ab omnibus cavendum est, ne
aut in pistrino, aut iu quacunque manuum opera-
tione aliquis fratrum pigre, et non inter primos oc-
currat.
$ XV. — Item (cap. 53).
" Nam adhortatio laborandi que hactenus cnm
tanto temperamento a nobis charitati vestrse insi-
nuata est, * ah illa apostolica beati Pauli instantia
tantum tejida est et remissa, quantum est differentia
personarum ; cum ille nos jubeat hactenus manibus
laborare, ut habeamus unde tribuere possimus ne-
cessitatem patientibus (Eph. 1v) : nos diximus. wt,
vel quod nobis sufficiat, laboremus. Ille dicit seipsum
in fame et siti, in frigore et nuditate, nocte et die,
suis manibus laborasse, ut sibi, et qui cum eo erant
necessaria non deessent (1I Cor. xi; Act. xx). Nos
e contra duplicia habentes in nostris usibus vesti-
menta, et calciamen!a, et quoti iiam victus de donis
Dei ad saturitatem plenissimum apparat"m, horta-
mur ut otium non ametis, sed per sincerum unani-
ordine suo, et invicem de humilitate certantes. C mitatis consensum unusquisque, ut prevalet, sic
? Si quid peccatum fuerit, Patres monasterii emen-
dare poterunt, et constituere quid sequi ^ debeant.
$ XII. — Ex RecuLA saNCTI BasrLo (cap. 54 P).
Interrog. Unde ergo vagatur mens nostra, et co-
gitatiónes diverse ascendunt in corda nostra , et
quomodo hoc possumus emendare, etc.
$ XIII. — Ex Recuta SrEpBANI (cap. 11). -
4 /Estatis tempore nulli liceat meridie, pr:eter in
a Dies illa transeatur. In cod. Corb. et apud Sma-
ragdum, dies memorata (ransigatur.
b Si signum datum fwerit, etc. Exstat in Regula
excusa S. Pachomii, art. 355.
€ Praepositus domus. In Regula excusa deest vo-
cabulum domus. Sed recte positum, et. legendum
Prioris domus, ut ex sequenti articulo patet.
4 Pater. ld est abbas.
e Non interrogabunt quo vadant. Recta institutio,
ut discipuli suis praepositis dempta omni curiositate
obtemperent.
f Cumque universe domus. Wc verba et sequentia
usque ad illa, non loquentur, non exstant in Regula
excusa S. Pachomii, art. 25, licet. quzedam sint im-
inutata.
€ Janitor. In. Regula S. Pachomii excusa legitur,
pra positus; male. "
h Si janitor coram non fuerit. Hzc usque ad finem
articuli nun exstant in Regula excusa.
i Prepositus domus. De qua est ille quem extra-
neus alloqui cupit.
j] Operantes nihil loquantur, etc. IH ec vilere est in
Regula S, Pacliomii excusa, eo Jem can. 55.
Meditabuntur. L1 est, loquentur. lta sensus po-
$tulat, quia sequitur : Aut cerie silebunt.
laboret. llle praecepit : Qui non laborat, non man-
ducet (14 Thess. m). Et nos fragilitatem nostram in
vobis pensantes nulli vestrum, qui hactenus sub.'ola
et lubrica voluntate laborare feliciter distulistis, de
necessariis reus a filelium fratrum x ordiae quiJ-
quam subtraximus, patienter hactenus tolerantes, ut
non vinceremur a malo, sed ut vinceremus malum
in bono.
! Eodem articulo.
m Nec plus operis fratres. compellantur facere.
Supp. quam vires eorum ferre possint. Hoc capitulum
exstat In regula excusa, partim art. 100, partim. 101.
n Si quid peccaium fuerit. Hic incipit. art. 101 in
Regula S. Pachomii excusa : ubi legitur : Si quis peo
catum fecerit.
? Debeant. 1n eadem Regula excusa legitur, debeat
juxta superiorem lectionem.
P Vide supra cap. 25, $ 4.
q /Estatis tempore, etc. Hsec habentur in
ms. Pauli et Stephani, eap. 20.
Ád nubila. Id est, sub dio, sub axe.
* Area. Área est locus agricole arte factus ad pro-
terendum triticum. Vide Virgilium lib. primo Georg.;
neguh
. Columellam lib. 1, cap. 90, et S. Isidorum lib. xv,
cap. 15, Orig.
* Cap. 35 ejusdem Regulz cod. Flor.
" Nam adhortatio laborandi, etc. Exstat in Reg.
ms. Pauli et Stephani cod. Flor., cap. 34.
Y Áb illa apostolica beati Pauli instantia. Id est,
pre illa Pauli instania, seu vebementi adhortatione
qua nos hortatur et urget ad laborem manuum.
x Ab ordine. ÜrJo hoc loco est quod ordinarie da-
tur $eu ad victun, seu ad. vestitum,
4185
$ XVI. — [tem ejusdem (cap. 38).
a Hoc scientes fratres, b quia otiosus corpore mo-
ra^hrs mente a sordidis cogitationibus nunquam
poterit esse otiosus, * dicente Salomone : In deside-
riis est omnis otiosus; et iterum : 4 Multa mala ez-
cogitat otiositas : abjecto ergo & se qui hucusque
talis fuit hoc vitio, promptus ad omne opus occurrat,
quia scriptum est : Non oderis opera laboriosa et
rusticationem ab Altissimo creatam (Eccli. vit). Ut
donante Domino de propriis laboribus et rebus quo-
ticianis et necessariis abundemus ; et his quos amor
spiritalis ad visitandos nos invitat, possimus conve-
nienti me:liocritate ocenrrere, aut quos gravis urget
necessi!as de'ito ministerio valeamus de proprio la-
bore servire : quia Dominum Redemptorem nostrum
beatius esse dare quam accipere (Acl. x) certum est B
* pra'cepisse.
8 XVII. — Ex Recura saNcri Isipont (cap. 7).
f Monachus semper operetur manibus suis; ita
ut qui uslibet variis opificum artibus laboribusque
studium suum impendat, sequens loquentem Ápo-
stolum, qui dicit: Negue panem gratis manducati-
mus : sed in labore, et fatigatione nocte et die labo-
rantes (I1 Thess. wi). Et iterum : Qui non vult ope-
rari, non manducet (Ibid.). Per otium enim libidinis
ei noxiarum cogitationum nutrimenta concrescunt ;
per laboris vero exercitium vitia nibilominus ela-
buntur. Nequaquam debet dedignari monachus ver-
sari in opere aliquo monasterii usibus necessario.
& Nam et patriarchze greges paverunt ; ^ philosophi
gentiles sutores et sartores fuerunt; Joseph justus ,
cui Virgo Maria desponsata exstitit, 1 faber ferra-
* [loc scientes fratres, etc. Hec habentur in eadem
Reg. nw. cod. Flor., cap. 55.
. P Quia otiosus corpore monachus, etc. D. Hierony-
mus in epist. au R isiieum de vivendi forma : « Texau-
tur et lina capien is piscibus; scr.bantur libri, ut et
manus operetur ci! um, et aninius lectione saturetur.
In desideriis est omnis otiosus. /Egypliorum inonaste-
ria hune. morem tenent, ut nullum a! sque operis la-
Lore suscipiant, non tam propter victus necessita-
tem, quam propter aninxe salutem : ne vagelur per-
niciosis cogitationibus mess, et instar lorn.cantis
ierusalem omni transeunti divar'cet pedes suos. »
€ Dicente Salomone : In desideriis est omais otiosus.
Loco citato hanc sententiam. proferl S. hieronymus
auctoris nomine suppresso, quam neque ji Salomone,
neque in tota Scriptura repereris: est tamen Prov.
xxi, 25, quid simile : Desideria occidunt pigrum, etc.
4 Multa mala excogitat oii0si^as. Ecclesiasti. c.
xxx, ubi in cómmuni versione sic habetur : Mu'tam
enim malitiam docuit otiositas. Cui respondet textus
Grzcus.
e Precepisse. ld est, premoruisse.
f Monachus semper opereuir, eic. Exstat in Regula
excusa S. Isidori, cap. 5.
5$ Nam et patriarche, etc. Hanc totam periodvm
usque ad illa verba: Qui viribus corporis, etc. Pro-
fert Hayuo Haiberstatensis li». n de Varietate,
b Et gentiles philosophi. Qualis (uit Hippias sophi-
sta, qui Pisam ve,iens certamen Olyupicum specla-
turus, omnia sua vestimenta quibus tum indutus erat
sihi consuerat, ut scribit Apuleius lib. rt Floridorum.
Sunon Atheniensis philosophus coriarius fuit; Mene-
demus Eretriensis tabernacuja faciebat, ut docet
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LV.
1186
À rius fut. Siquidem et Petrus princeps apostolorum
C
piscatoris gessit officium , et omnes apostoli corpo-
rale opus faciebant, unde vitam corporis sustenta-
bant. Si igitur tantz? auctoritatis homines la; oribus
et operibus, etiam rusticanís inservierunt, quanto
magis monachi, quibus oportet non solum vitze suse
necessaria propriis manibus exhibere , sed etiam
indigentiam aliorum laboribus suis reficere. Qui vi-
ribus corporis et integritate salutis consistunt , si in
opere ostiosi sunt , dupliciter peccare noscuntur:
quia non solum non laborant, sed etiam alios vi-
tiant, eL ad imitationem suam invitant. Propterea
enim quisque j ad Deum convertitur, ut ei deser-
viens laboris habeat curam, non ut otio deditus iner-
tia p.gritiaque pascatur. Qui sic volunt vacare lectioni,
ut non operentur, ipsi lectioni contumaces existunt,
quia non faciunt quod ili legunt. Ibi enim scriptum
est : Operantes suum panem manducent. Et iterum:
Ipsi enim scitis, quomodo oporteat imitari nos : quia
non inquieli fuimus apud vos, neque panem gra-
tis ab aliquo manducavimus , sed in labore et fa-
tigatione die et mocte operantes , ne quem vestrum
gravaremus (11 Thess. in). Qui per infirmitatem cor-
poris operari non possunt, humanius clementiusque
tractandi sunt ; k nec contra eos murmurandum est
ab eis qui vires laborandi babent, sed magis consu-
lendum est eis quos sciunt corpore infirmos. Ipsi au-
tem qui non possunt, eos qui laborant et possunt
meliores sibi felicioresque fateantur. Qui vero lan-
gidus est, et laborem operum corporalium sustinere
non potest, consulen:um est illi, et ejus infirmitas
temperanda est. Qui vero sani sunt, et fallunt, procul
Diogenes Laertius lib. 11, et Hesychius Illustris in
Mene 'emo.
i Faber ferrarius. Controvertitur inter coctores
de arte S. Josephi beatze Virginis sponsi, aliis emn
fuis e fabium ferrarium, aliis fabrum lignarium as-
sen ntibus. Hiymo Hal erstatensis cap. citato S. Isi-
dori sententiam scquitur, ejisdein verba, ut supra
notavimus, proferens. In Evangelio communi et ge-
nerali vocab: lo dicitur cíxrov, id est, f-ber. Hesy-
chius: réxtev rác ctzvvre, 1d est, cmnis artifex ;
sive, ut loquitur Sui:.as, véxtev xonóc tty vire, id est,
comunis artifex. Tamen proprie tri.uttur hoc no-
men fairo lignario, ut oce Moschopulus cap. 4 de
Schedis : Té«te» xác t vine. "IÓ oc 06 ríxcoveg AMov-
tat oL bvJovpsi, ld est, tàxcwv, oninis artifex. Preprie
vero réxrvowg Cicuntur fabri liguarii. ldem do:ent
Gloss veteres : víéxrov, faber ttgnarius, fuber ligna-
rius. Ex quo non immerito comniuni ser.tentia fertur
S. J«sepham fnisse fabrum lignarium, cui astipula-
laur S. Le.nder cap. 44 ce Instituiore. virginnm
hac in re fratri l:idoro auversatus : « Sed et Joseph,
cui f :erat desponsata, cam esset j'stus, erat tan.en
ei pauper, ita ut vitam et vesiit»m artificio quiere-
ret, certe faber lig»arius fuisse legitur.
j Ad Deum com vertitur. Hec verba, ad Dettm, re-
dun.ant, nec suit in Regula excusa. N«m qui ve-
niebaut ad inonachatum, dicebantur sinpliciter con-
vei Li,
k Nec contra murmurandum est. Vi!e S. Basilium
cap. 32 Monas'icarui last.tutionum. *ed in Regula
excusa hxc verba usque ad ista : Qui vero sani sunt
et faílunt, non exstant, sed ex hoc codice supplenda
sunt.
4187
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1188
dubio dolendi atque lugendi sunt : quia non corpore, A borantes Patri sine murmuratiope obtemperabunt,
sed (quod pejus est) rhente :groti sunt, quique, etsi
hufnanis oculis convinci non possunt, Deum tamem
non falfunt. Tales igitur fereudi sunt, si :egritudo
latet; aut distringendi, si sanitas patet. Monachi
operantes, ^ meditari aut psallere delent, ut carmi-
nis verbique Dei delectatione consolentur ipsum la-
borem. b Si enim seculares opifices inter ipsos la-
bores suorum operum amatoria turpiaque cantare
non desinunt, atque ita horam suam in cantibus et
fabulis implicant, ut ab opere manus non substrahant
quanto magis servus Christi sic manibus operari de-
bet, ut semper laudem Dei in ore habeat, et lingea
ejus psalinis atque hymnis inserviat. Laborandum
est érgo corpore, animi fixa in Deum intentione; sic-
que manus in opere implieanda est, ut. mens hon
avertatur a Deo. Propriis autem temporibus oportet
operari monachum, 'et propriis orationi lectionique
incumbere. Horas enim debet habere monachus con-
gruas, et ad singula officia deputatas. Partes 3utem
temporum suis quibusque operibus taliter deputan-
(ur. Estate enim a mane usque ad horam tertiam
Jaborare oportet; a tertia vero usque ad sextam le-
ctioni vacare; dehine usque ad nonam requiescere;
post nomam autent usque ad tempus vespertinum
Rerum operari. Alio autem tempore, id est, hieme,
$utumno, sive verno a mane usque ad tertiam legen-
dum ; post celebrationem Tertiz usque ad nonam
Tiborandanm est; post refectionem none adt operart
oportet aut legere aut sono vocis aliquid meditari.
€ (ycecunque atitem operantar monachi manibus suis
Piseposifo deferant: Przepositns autem principi mo-
mráchotrwm, nihifque operis apud fratres remaneat,
ne sollicitudinis cura mentem ab intentione contem-
piationis avertat. Hortos olerum, vel apparatus ci-
borum propriis sibi manibus fratres exerceant. /Edi-
ficiorum autem construetio et cultus agrorum ad
opus sefvoram pertinebunt. Nullus monachus amore
. privati operis illigetur ; sed omnes in commune la-
a Meditari et psallere debent. Ut labor sit rerum
divinarum me:litalione levior, nec mens, dum corpus
operatur, maneat otiosa. Quod sane contingit, eum
tota operi immergitur, aut aliud agens, vanisque co-
fitationibus indetgens a Deo distracta lozgits avolat.
m de antiquis monachis refert ipse Isidorus lib. t
de Off. Eccl., cap. 15: « €anunt autem psalmos nma-
nibus operantes, et ipsum laborem divino eelenmate
consolautur. » Locus sumptus est ex D. Augustini
libre de Opere Monachorum, cap. 17: « Cantica vero
divina cantare etiam manibus operantes facile pos-
sunt, et ipsum laborem divino celeumate consolari. »
Celeuma est vox nautarum se imsos ad opus nauticum
adhortantium. Idem locus profertur ab Haymone Hal-
berstateuei lib. n de Varietate, cap. 50.
b Si enim seculares epifices, etc. Locus sumptus
ex D. Augustino lib. de Opere Monachorum, cap. 17:
« Àn igneramus opifices quibus cantibus et plerum-
que euam turpitudinibus theairicarum fabularum
'donent corda et linguas suas, cum manus ab opere
non recedant. » Refertur etiam ab Haymone "loco
eitato.
e Üwecu autem operantur, etc. Idem Isidorus
lib. u de Offic. eccl. cap. 15. Quid simile habet S.
Augustinus lib. n de Moribus Ecclesi.
Monachi pr:epositis suis sine ulla murmuratione ob-
temperare debent, ne forte ea sententia pereant, qua
perierunt hi qui in deserto murmuraverunt. Si enim
illis parvulis adhuc in lege et rudibus nequaquam
indultum est, quanto magis his qui perfectionis le-
gem perceperünt non parcet, si talia gesserint.
$XVIII. — Ex RecutA sacri FnuCTUOSI EPISCOM
' (cap. 6).
4 [n operando hzc ratio conservetur. ^ Verno vel
&estate, dicta Prima commoneantur decani a pr.'po-
sito suo quale opus debeant exercere: atque illi re-
liquos fratres. Tum demum dato signo, sump;is fer-
ramentis congregentur in unum, factaque oratione
pergent ! reeilantes ad opus usque ad horam diei
B tertiam : revertentesque ad ecclesiam, Tertiaque ce-
lebrata, residentes suis locis studeant lectioni vel
oralioni. Verum si opus tale est, quod non intermit-
tatur, in opere ipse Tertia dieatur, et sic 5 recitando
revertantur 5 ad cellam, et * consummata oraiione,
) ablutisque manibus k confestim ad ecclesiam con-
veniant, Et si reficiendam &d sextam est, peracto
offieio Sextz , ab oratione pergant ad mensas ; refe-
ctique congrue, iterum facta oratione, quiescant.
Deinde celebrata Nona, si necesse est revertantur ad
epus, quousque ! ad duodecim officinm conveniant.
m Sin autem, residentes taeiti per cellulas suas, hi
quorum jam tas perfecta est, et conscientia pura,
medentur eloquia Domini, ve! opas quodlibet intra
cellulam injunctum exercentes nasquam prorsus, ex-
C cepta eausa necessitatis, audeant progredi, nisi fnc-
rint a seniore precepti. Juniores vero coram suis
residentes decanis, lectioni, vel recitationi vacent ;
nec se inconsultb senio:e junior a sua auferat ses-
sione, aut ad alterius decani locum audeat pergere:
sed tam in sessione quam etiam in operatione sem-
per detani a decania segreg:ta consistant. Juniores
quippe suos jugiter decanus ille commoneat, ne in
aliquam negligentiam decidant ; sed viros spiritales
d [n operando, etc. Hxc reperire est in Reg. ms.
S, Fructuosi episcopi cod. Crass., eod. c. 6.
e Verno vel a'stc te. Partieula vel hie sumitur copu-
lative, sicut infra hoc capitulo.
f fiecitentes. Psalmos videlicet in ipso itinere , ut
ex infra «iclis clarum est: Ad opera cum egressnri
D sunt, orationem facturi tneicem conveniant ; qua com-
pleta incipiat pra postius psalmum, ei sic recitantes
pergant ud. operationem.
& fiecitando. Psalmos.
hà Ad cellam. Id est, ad monasterium : quia egre-
diebantur foras ad opus. Vide superius annota'a.
i Consummata oratione. Id est, absoluto psaliuo'et
collecta ad finem operis.
) Ablutisque munibus. Qus sordidatz erant propter
opus. .
r Confestim ud ecclesiath conveniant. Sextam cele-
braturi, quia cum non intermiltebatur opus, dicebant
Tert am in ipso operis loco ; et consummato opere
redibant Sext:e cursum acturi.
| Ad. duodecime officium. ld est, ad synaxim ve-
spertinam, qu: hora duodecima, cadente sole age-
batur antiquitus, ut supra notatum est.
m Sin autem. Nempe nihil superest, quoJ necesse
sit agere.
e
1189
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LV.
1190
ct sanetos illis semper in exemplo proferat ; vt illo- A reactam in manipulos segetem igne jubaris flammas
rum) contemplatione assidua ad meliora profic:a:.t.
Autunini vel hiemis tempore usque ad icriiam legant,
usque ad nonam operentur, si tamen est quodlibet
opus, quod fiat. Post nonam iterum usque ad duo-
decimam legant ; a duodecima melitentur ^ usque ad
vesperam. Ád opera cum egressuri sunt orationem
facturi invicem conveniant : qua completa, incipiat
propositus psalmum, et sic recitantes pergant ad
operationem. Cum operantur, non inter se fabulas
vel cachinnos conserant, sive luxurientur; sed ope-
rantes intra se recitent taciti, aut psallant aliquid,
aut recitent pariter, aut certe sileant.
8 XIX. — Ex RzcuLA saxcr! FrnnEoLt (cap. 26).
b Dt usque ad horam diei tertiam omni tempore
lectioni monachus tam senior quam extremus vacare B
procuret. Et sic demum in reliqua parte diei depu-
tati operis cura succedat pr:eter xgrotos tantum,
quibus imponi hoc supra propriam voluntatem vel
potius virtutem communis infirmitas non permittit.
Nam el bi quibus fructuum colligendorum tempore
fuerit ab abbate imperatum, ut matutinis horis ali-
quid vel laboris exerceant, hac lege non tenebuntur ;
neqge huic definitioni putábuntur exstitisse contra-
Yii, cum irhpetata sibi utilitatis causa cornpleverint.
Etenim morís est agricolis, ut vix reddito adhue mane
arida frumenta nen nisi deciduo madida facta rore
succidant, tt leta rnirtus segetem facilius fervori-
bus insecutortbus eripiant, dum in exordio diei blandi
&eris tempeéramenta custodiunt. * Sepe enim ex in-
dustriá factum scio, ut « dubia adhuc luce prius- C
quam, ut dicere possumus, orbe solis ardorem biberit
* Usque ad vesperam. Hoc loco sumitur latius ve-
spera pro ipso noctis initio: cum alias idem sit ve-
spera ac duodecima, nt snpra dictis patet.
b Ut usque ad horam diei tertiam, etc. Regula Te-
tradii, seu Teridii, cap. 4: « Omni tempore usque ad
tertiam legant: post tertiam unusquisque si.i in-
juncta opera facia. »
c Sepe etenim ex industria, etc. Locus corruptus
et ita emendandus : Sepe etenim ex industria factum
scio, ul dubia achec [uce, prinsquam, ut dicere pos-
sumus , erbis solis ardorem biberit, redacta in mani-
pulos segete igneas jubaris flammas cum fructibus ejus
messura evaserit , ubi to orbis , est terra, et «à juba-
ris, solis ; non enim jubar hoc loco sumitur pro au-
Tora, sed pro sole. '
d Dubia adhuc ltice,. Duhia lux est diluculum , ita
apud tragicum in Hippolyto, act. 1:
Dum duhia lux esi......
Sic dubius dies in OE !ipo :
Dum nocte pulsa dubins cffulsit dies.
Grzce, Yuxó- oc. Homero Iliade vi1: &gpihóxn vo3. To
prTÉgow GqxOrtoug x&i geróg km) utTa.0pXQ TOY TDtyÓW
tÀy )Uxov, id est, phrüceps tenebrarum et lucis,
trauslatione sumpta a piis luporum, inquit. auctor
veteris Ety 1:ologici ; quia, ut scribit Dea.etrits Trí-
clinius in Electram Sophoclis, ux circa initium habet
lupi colorem : vel quia intempesta rocre nunquam
lupus oculorum usura caret. Hem scribit /lianus
li». x de animalibus, cap. 20, dicitur et 32x». Macro-
bius lib. 1 Saturnal., cap. 17: « Prisci Grecorum
primam lucem quie praecedit prios exortus. Jdzxy
appellaverunt £ró «o9 Aóxov, id est tempore hodieque
lycophos nominant : sed locus corrupius, et pro, id
cum fructibus messuram ejus evaserit. Hoc ergo si
etiam a monachis, qui operi insistunt , ut superius
diximus, fuerit observatum, non erunt pronuntiandi
pro * compendio operis Regul:e transgressores.
8 XX. — Item (cap. 928).
Monachum absque certis solemnitatibus, vel ma-
nifesta zgritudine diem sine operatione trans'gentem
a convivio decernimus excludendam jahente beato
Apostolo : f Qui son laborat, non manducet (11 Thess.
n». Secuturas tamen excusationes inutilium przevi-
demus, et propterea modum ponimus otiosis. Dictu-
yus est enim unus ex talibus : Ego non possum ope-
rari, quia amisso robore juventutis sum ad omnia
senex invalidus. Alius: Neque ego possum, quia sum
infirmitate jam fractus. Dicturus eiiam tertius (si
potuerit inveniri): Non possum etiam ego, quia la-
borum me assiduitas contrhit, itinerum longitude
quassavit, fortitudinem mihi abstulit sollicitudo eom-
missa, virtutem. meam actie exspoliavit. imposita ?
Sed.his quasi contrarius sermo rationis occurrat
revincens eos et dicat: Ut quis nen valet insistere
operi, det promptius operam lectioni: quieunque
agram non excolit, Deum dupliciter colat ; et inter
teliqvas e'iam hanc quxrat artem, ut paginam pin-
gst digito, qui terram non prescribit aratro; quia
qui, ot supra dixingus, agriculturam exercere non
valet, legere, 8 scribere, quod est precipuum opus,
piscium etiam providere capturam, ^ retcxere , cal-
eeatmenta fratribus przparare, vel reliqua, quz si-
milia saut, facere atque implere potest. Quisquis
ergo ex his omnibus non elegerit, quo occupetur
est tempore, lege, id temporis hodieque, etc.
* Compendio, id est, utilitate. S. Cyprianus lib. de
Zelo et Livore : Ut animam pecunia cp at, ingerit
perniciosa compeniia. Contrarium est dispendium.
T (Qui non laboraf, tion manducet, lta etiam ci-
tatar locus in Regula Pauli et St. phai cap. 54, sed
potius ex memoria, quam ex co ice : nam in ver-
sione coumeani, qux textui Grxco omnino respon-
det, ita habetur: Si quis non vut operari, non man-
ducet.
8 Scribere, quod est precipuum opus. Antiquum et
usitatissimu:n monachorum opus foit Hibros scribere.
Monachi Sancti Martini Junior:s librorum scriptioni
operam dahant, gran: ioribtas contemplationi rerum
divittarum ireumhentibus, ut refert Severus Sulpi-
tius in ejus Vita. S. Ephr»m Par:uesi 47 recensens
opera monachorum h;vc ait : « Palchie et eleganter
scribis. » S. Hi ronytims in eyist. ad Rusticum mo-
nachum de vivendi forma ei suadet, utlibros scri-
bát : « Scrihantur libri, ut et manus operentur ci-
bum, et animus lectione satiretur. » Evagrius libros
scerihehat, ut refert Palladius in Lausiaca cap. 86.
S. Theo 'oricns ahhas S. Martini Sagiensis eam-
dem operam navabat, ut a nobis notatum fuit in
observationihus ad nostrum Martyrologium. Sed id
testsntar veteres bibliothecze monasteriorum multis
codieihus mss. adhuc refert: in. quihus scribendis
monachi desu?antes doctrinam posteritati con-erva-
verunt. Sed de his vide Trithenium libr. de Laude
Scriptorum Manualium, cap. 5.
h Reterere. Lege: Pete texere, ut in cod. Vind.
quod opus etiam injungit monacho Rustico S.
Hieronytuus epistola citata : « Texantur et lina ca-
piendis piscibus. »
1191
'S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1192
opere , famem cum improperio sustinere conten- A multoties quos per totum noctis spatium sau-
tus sit.
$ XXI. — Ex REcuta. Cassiaxt (cap. 8).
* lllud quoque apud Patres omni observantia cu-
stoditum est, ut 5 in responsione Alleluiz nullus
dicatur psalmus, nisi ille, qui in titulo sub * Alleluize
ingrriptione praenoletur.
$ XXII. — Item ex eadem Regula (cap. 9).
4 Cum autem fuerint orationes canonicsx ex more
flnáite, unusquisque ad suum recurrens locum, aut
&olus, * aut cum alio pro societate operis, vel disci-
plinatus sedere permittitur, f idem iterum orationum
officimn velut peculiare sacrificium studiosius cele-
brare non cesset.
& XXIII. — Item ex eadem Regula (cap. 510).
Nec ulterius quisquam post purifcationem noctur-
narum vigiliarum in requiem somni iterum resol-
vatur, donec superveniente die nocturne medita-
tioni operatio diurna succedat : ne forte puritatem
nostram psalmis, orationibus acquisitam inwidus
diabolus quadam somni illusione contaminet. Quia
post illam satisfactionem confessionis, quam Deo
pro negligentiis, sive ignorationibus nostris, obtu-
limus, invilus inimicus, si tempus quietis invenerit,
maculare festinat, et tunc fiduciam nostram przci-
pue dejicere, atque enervare ,f^ontendit, cum fre-
quentius et purius nos orare previderit. Nam
& lllud quoque apud Patres, eic. Mic textus
sumptus est ex libpr. n Cassiani de Nocturn.
Orat. cap. 141. Sed quorsum huc referaiur, non C
V) 100.
b [n responsione. Responsio hoc loco cantus est,
et respondere est cantare. Grezorius Turon. libr.
vi Hist, cap. 4 : « Quis, inquit, Gloriam non
recte responudetis : nos dicimus : Gloria Patri per
Filium. »
« Sub Alleluie inscriptione. l'salmi quibus inscri-
tio est Alleluia, suat viginti quos solos cum Alle-
uia monachi A zyptii cavere solebant.
d Cum autem, etc. Hic textus liabetur cap. se-
quenti ejusdem libri.
€ Aut cum alio pro societate operis. Leg., Aut cum
alio cum quo pro societate operis : uam duo iii cella
habit bant, ut supra notatum est.
f Idem iterum officiun. là. est, duodenarium
psalmorum numerunt, jam antea in vigiliis noctur-
nis persolutum, ut ex capite Cassiani citato mani-
festum est.
5 Ex eodem libro, cap. 4.
h Completis autem vigiiiis, etc. H:ec sumpta sunt
ex en 15 ejusdem liori.
|. Ut psalmum. Olim fuit monachis usitatum sem-
per u^ique psalmos Davi licos meJitari, aliisque vi-
ris sanctis; nec immerito: nau, uj ait S. Ephrem
in Tractatu, quod Indicris est abstinen ium :. « Psal-
mus d:einonas propellit, psalmus telum in. nocturnis
timoribus, psalmus durnorum requies laborum,
p hnes wfas tibus t*tela, psalmus. senibus coaso-
atio, mulieribus ornamentum decentissimum. Hic
festa collustrat, hic eum qii se. undum Doum est,
dolorem | procreat. Psal:nus siquidem ex ! pideo li-
cet corde lacrymas excitat. Psilmus angelorum opus,
coelestis vite ratio et ins.itutum, spiritalis est. qui-
dam suflitus. Hic mentem illuminat, hie in ccelum
reducit, hie homines D.o familiares colloquio reddit,
animam lztificat, utiosas collocutiones removet, ri-
. sumque exterminat, de judicio nos admonet, dissi-
ciare non poiuit, post completas v gilias sub unius
hor brevissimo tempore quiesceutes dehonestare
conatur.
6$ XXIV. — .tem ex eadem Regula (cap. 19).
h Completis autem vigiliis, et absoluta congrega-
tione, nullus, vel ad modicum, stare cum al.e:o,
aut sermocinari praesumat, uisi forte necessitas ali-
cujus operis opportuni aliquid ante deliberare com-
pellit. Cum vero in opere fuerint fratres, nulla inter
eos sermocinatio penitus conferatur; sed sic unus-
quisque opus exsequatur injune:um, i nt psalinum
aut Seripturain quamlibet memioriter recenseat, et
non solum conspirationi noxi;e, vel consiliis pravis,
B se. nec otiosis quidem fabulis aliquam unius bore
partem impertiat; sed in spiritali melitatione et
lingue et cordis sit jugiter occupatus. Summa
nanique observautia custodiri debet, ne quis cum
alio precipue vel ad punctum temporis pariter
stet, aut alicubi in partes ceuat, vel manus suas in-
vicem teneant.
$ XXV. — Ex RrcuLA TaRNATENSI (cap. 10).
Omni tempore duabus horis die spiritali i medi
tationi vacabunt. /Estatis vero tempore k matutinis
ex more: completis, et prima dicta, omnes opera
qu:e jubentur assumant. Deinde tertia celebrata, ad
' dentes reconciliat. Ubi psa'mus cnm compunctiope,
ibi et cum angelis suis Deus adest. » Hzc ille.
Se praeclare etiam Cassiodorus lib. de [ns :tutione
Divinarum Seriptur.ram, cap. 4 : « Psal'eriu:w. est
q"2damn coelestis sphiera, stellis de $1 micuntibus,
et, ut ita dixerim, qui .am pavo pulcherrimus, qni
velut oculorum orbibus et colorum mu.tiplici et de-
cora varietate depingitur. Paralis's anim rum po-
ina continens innuzer.:, quib is suaviter mens hu-
mana sagi ata p.nguescit. » Quam formi alilis sit
d:imoni psalmus, pra clare docet M.rcellus alibas in
Scithi, apud Joannem Moschum, cap. 152 : « Cre-
dite mihi, filioli, nihil ita periurbat, et concitat, et
irritat, el vulnerat, et perit, et coutristat, et contra
nos commovet dainones ipsumque perditionis a3
ctorem, sicut. perpetua. psalmorum .veditatio. » Ei
paulo post. « Naim cum psalinos weJita.nur, partim
quidem nobis ipsis Deum laudan:o oramus, partim
vero male ictis insequimur damones, ut cum dici-
mus : Miserere mei, Deus, etc. Tunc vero persequi-
mir czmones, cum dicimus : Exsurgat. Deus, et dis-
D sipentur inimici ejus, et. rursus, Vidi impium stper-
exultatum, etc. S. Athanasius in episi. ad Marcelli-
num psalnorum volumen appellat paradisum, in
quo sunt omnia geneia lignorum plant41a, de-
monstratque ceteros Scripturz li »ros hoc uno psal-
moruin volumine coniineri. Quam prasians sit el
excellens , salmorum iateria fuse 'eclarat. S. Ana-
siasius Si.iaila in oratione Cesacra synaxi z*H roles
f«6Xoc Ütoccbtuxy moidtUtt, mapi mutsoQ — s 6joosz d
G^XypoO uvnv otd«g7tt, ele., d; esi: « Liuer Ps iao;um
pievatem 600.cL, de iiee iust. tuit, temperantiam tra-
dit, a4 morem Dei ducit, de punitione cisserit, ce
coinpunctione, de continentia, de pouiientia, de
coinpassione, ie chariLite D-i, ce pati uta, de ca-
stitate, de longanimitate, oe jejunio, ue bene£-
centia. »
) Meditationi. Id est lectioni, ut postea dixit.
k Malutinis. Intell.git audes matutinas, qus dici
. debent sub auroram.
4195
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LV.
1194
expedienda qu: euscepta fuerant revertantur. * Nec A operi manuum insistendum est, ut lectionis fructus
collocutione quarumcunque fabularum $zeularioin
occupentur, nisi forlasse hxc proferat sermo relato-
ris, quod animam zediflcet audientis. À sexta quoque
hora usque ad nonam vacent quieti vel etiam le-
ctioni. Post horam vero nonam usque ad horam lu-
cernarii ^b omnes in unum solatium commodabunt.
Hiemis vero tempore, matutinis vel prima trans-
actis, omnibus usque ad tertiam vacare conceditur le-
etioni. Qua consummata , gratanter quod eis injun-
ctum fuerit implere festinent, ut jam dictum est,
usque ad horam lucernarii. * fli vero qui deputati
esse videntur culture, hac observatione constringi
pro operis assiduitate non possunt ; sed, ut tempus
exegerit, aut labor eorum opera injuncta monstrave-
non omiltatur, sed statuto tempore operi detur in-
tentio, ac deinceps lectioni divinz vacetur. Operatio
manuum ab hora secunda sumat exordium, et in
horam nonam finem accipiat : ab hora vero nona
lectio usitetur. Et si aliquando proprium aliquod.
opus faciendum aut vestimenti consuendi vel lavandi,
aut quodlibet aliud opus, per abbatis, vel przpositi
commeatum faciant. Et si forte opus * fortius super-
venerit, ut maturius arripiant operari, vel propter
ferventem :stum, hoc abbatis arbitrio consideran-
dum est, ut secundum quod tempus exigit, aut for-
tioris laboris pondus, vel ad sextam, ut juste judica-
verit, ab opere sit quiescendum, et post quietem vel
refectionem usque ad vesperam sit operandum. lllud
rit, sic consideratione przpositi gubernentur; binis B inter omnia vel abbas, si presens fuerit, coerceat,
el ipsi horis lectioni nihilominus vacaturi. Quando
messes e&, vindemiz colliguntur, bis in die, id est,
hora sexta et duodecima , refectionem accipiant.
Quarta vero et sexta feria ita moderari opera debet,
ut, si fieri potest, statuta Jejunia non amittant, sed
universa, prout utilitas aut labor exegerit, ita senio-
ris judicio disponantur. Nemo tamen extra monaste-
rium manducet aut bibat; hoc enim Regulz non re-
cipit disciplina, ut vel poma vilia sumantur. Aquam
ipsam ante refectionem legitimam bibere non pre-
sumant.
€ XXVI. — Ex RecuLA cojuspau Partus (cap. 12).
Operandum namque est omni tempore preter
dies festos, ut habeatur vel propric necessitatis
aut prepositus, qui ejus vice relinquitur, ut nullus
penitus monachus fabulis otiosis pr:eter necessariam
interrogationem vacare permittatur, sed in ipso
opere manuum operis Dei recordatio teneatur. Id est,
ut dum exterius per temporalem opportunitatem
manus operibus occupantur, interius mens cum lin-
gu: meditatione psalmorum ac scripturarum recor-
datione dulcescat. Nam si violator hujus regulz fa-
bulatione delectetur, silentii poena castigetur. Focos
vero f in schola penitentes (si fuerint) bini et bini
per hebdomadas -faciant. Similiter € ad caput fra-
trum lavandum per singula sabbata, ^ vel balnea-
rum usus per festas solemnitates proparent; i aut
si sunt alia extrema, poenitentes faciant, ut. dum
usus, vel egenis unde detur 4 suffragium. Sic tamen (; mente humili et contrito corde hxc propter timorem,
* Nec collocutione quarumcunque fabularum secu
larium occupentur. Idem precipit S. Pachomius, art.
95 : « Operantes nihil loquantur gculare. »
b Omnes in unum solatium commodabunt. Id est,
simul laborabunt se mutuo adjuvando. Solatium hot
loco est auxilium.
c Hi vero qui deputati esse videntur culture. Agro-
rum. [dem statuit S. Ferreolus, cap. 26 Regulz suae.
4 Suffragiwn. Suffragium hoc loco est alimonia,
sustentatio. lta in concilio Toletano my, cap. 3:
« LHxec sancta synodus nulli episcoporum licentiam
tribuit res alienare ecclesi: quoniam et antiquis ca-
nonibus boc prohibetur. Si quid vero quod utilitatem
non gravel ecclesixz pro suffragio monachorum vel
ecclesiarum ad suam parochiam pertinentium dede-
rmt, firmum maneat. »
e Fortius. Id est, majus, difficilius.
f In schola. 1d est, in dormitorio, ut supra nota-
tum est.
€ Ad caput fratrum lavandum. Olim monachi
caput lavabant , quod apparet ex ms. S. Columkani
Ponitentiali : « Peenitentes fratres , quamvis opera
difficilia et sor3jda efficiant , non lavent capita , nisi
in die Dominico, id est, octavo. Sin autem, nisi in
quinto decimo die, aut certe propter fluentium ca-
pillorum incrementum. »
à Velbalnearum ususper [estas solemnitates. In ms.
Concordix legitur per fectas, reposui per [estas, aut
sane fegendum per certas. Olim monachi et moniales
quibusdam solemnitatibus instantibus, maxime Pas-
chz et natalis Domini, balneis utebantur. Concordia
S. Dunstani, cap. 5 : « Crucis vero veneratione per-
acta (loquitur de die Parasceves), quibus vacuum
fuerit, ministri vel pueri se radant, et balneent, si
tanta fuerit cohors societatis , ut sabbati crastini ad
PaTRoL. Cli.
hoc non sufficiat dies. » Lantfrancus in Decretis,
c. 1, $6 2: « Vigilia tamen apostoli (Thoma) si dies
Dominicus non fuerit, radantur fratres, ut duobus
diebus ante Dominicam Nativitatis sint omnes bal-
neati. Si necesse sit, ipso apostolic:e festivitatis die
balneari possunt. » Postea describitur modus in ipsis
balneis tenendus; et $ 4, de tempore passionis Domi-
niez. « Feria tertia radendi sunt fratres in claustro
simul ipsa die, et in crastina debent esse balnea
preparata. » Ritusle ms. nronasterii Culurze Ceno-
manensis, quod usitatorium vocant : « Balnetia
uinta vel quarta die peragantur omnia lucente die. »
eda libr. iv Hist. Angl., c. 19, de sancta Edildrida
abbatissa : i Raroque in calidis balneis , przeter im-
minentibus solemniis majoribus, verbi gratia, Pas- -
ch», Pentecostes , Epiphanie , lavari voluerit. » -
S. Wiborada martyr inclusa in monasterio S. Galli
ter quotannis, de licentia abbatis sui, balneis uteba-
tar, ut in ejus Actis habetur : forsitan istis diebus
Pasche, Pentecostes et Epiphanie instantibus, ut
probabile est. Neque h»c Regule S. Benedicti ad-
versantur, qui non omnino 'a sanis balneum remo-
vit, sed tardius concedendum edixit. Nec immerito,
quia ad pellendum ex animo moerorem conducit, ut
notum est ex S. Augustino lib. 1x Confes., cap. 12 :
« Visum est etiam mihi, ut irem lavatum, quod au-
dieram inde balneis nomen inditum : quia Graci
BoX«wvsiov dixerint, quod anxietatem pellat ex animo. ».
| Aut si sunt alia extrema facienda, poenitentes fa-
ciant. Idem prostabant peenitentes in monasterio
S. Columbani, ut satis liquet ex cjus Pornitentiali :
«Poenitentes fratres, quamvis opera difficilia et sor-
dida efficiant , » eic. ; exirema hoc loco, id cst,
vilia.
4
4195 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 1196
Domini faciunt, ab omnipotentis Dei misericordia A dens 5 operi. manuum, sive lectioni intentus, . aut in
celerius a suis delictis laventur. * Quando ad opera
eundum est, istud capitulum psallatur : b Sit splen-
dor Domini Dei nostri super nos , et opera manuum
nostrarum dirige. * Quando vero (nitur opus, istud
dicatur capitulum : Benedicat nos Dominus Deus
noster, et benedicat nos Deus , et metuant eum omnes
fines terree.
$8 XXVH. — Ex Recura FnocrUOst.
. 4 Cum vacant * ab operatione fratres, f nullus se
proprio citra permissionem decani vel prepositi mo-
vere audeat loco, neque conferre fabulas, deamba-
lationesque peragere inquietas et otiosas ; sed resi-
& (Quando ad opera eundum est, etc. Monachis usi-
tata fuit oratio ante opus manuum, ad poscendum
Dei auxilium. S, Fructuosus, cap. 6: « Ad opera
cum cgressuri sunt, orationem facturi invicem con-
veniant. » S, Columbanus in Peenitentiali ms. :
« Ingredi vel egredi domum , ant. opas facere sine
oratione el signo crucis, duodecim plagis. » Supple
emendetur. lbid. supra : « Similiter qui orationem
anle opus aut post opus oblitus. fuerit, duodecim
pereussionibus. » Hujusmodi orationis formula ha-
jetur in Memoriali, quomodo ii monasterio conversari
debemus.
b Sit splendor, etc. Nota antiquum morem ca-
nendi hunc versum pro opere manuum , qui adhuc
perseverat, dicta prima. )
€ Quando vero finitur opus, etc. Sic etiam fiebat
[aac OC EC E c ccecr and
orationis contemplatione defixus, signo universali
monitus eurgat coneitus, communi oratione vel ope-
ratione detinendus. Alias neque respicere, neque
appellare alium citra permissionem sui senioris est
quisquam e fratribus permittendus. In habitu quo-
que et gressu monachi ita definitum est, ut nulla di-
versitas esset, sed omnes cultu vestimentorum, nog
vario, sed uno et sincero manerent.
$8 XXVIIL— Ex REGULA s«xcTI AuguszINI (cap. 15) 5.
Qui infirmi sunt ex: pristina consuetudine aliter
traetantur.in victu, ete... eV
. oratio completo opere. Et paiet ex loco ci!ato S.
Columbani, et ex Regula S. Fruetmosi archiepi
scopi, cap. 6 : « In ipso opere tertia dicatnr, et sic
recitando revertantur ad cellam, et consummata
oratione ablutisque manibus confestim ad ecclesiam
conveniant. » Hujus orationis formula habetur in ci-
tato Memorial.
.. 4 Cum vacant, etc. IEwc habentur in Regula ms.
S. Fruc. Brac., cap. 8 co1. Crass.
e Ab operatione. Communi videlicet.
f Nullus se proprio, etc. Idem statuit cap. Re-
gule sum.
8 Operi manuum. Particulari videlicet, quia paulo
ante locutus est de communi.
h Vide supra, eap. 45, 6.12.
CAPUT LVI.
DE QUADRAGESIMJE OBSERVYATIONE.
8 1. — Ex Regcura saucrI DEuEpiCTI.
Licet omni tempore vita monachi (uadragesimx
debeat observationem habere , tamen, quia pauco-
rum est ista virtus, ideo suademus istis diebus
Quadragesim:e omni puritate vitam suam custodire,
omnes pariter et negligentias aliorum temporum bis
diebus diluere. Quod tunc digne fit, si ab omnibus
vitiis temperamus, orationi, fletibus, lectioni et com-
punclioni cordis, atque abstinenti:& operam damus.
* Licet omni tempore vita monachi, etc. Quia mo-
nachi vita penitentia perpetua est. Hanc Quadrage-
sim:e vitam duxerunt prisci illi monacbi qui, excepta
Dominica et aliquando sabbato, quotidie usque ad
vesperam jejunabant, duobus parvis paximatiis et
aqua contenti : ad qu:x& leviuscula quadam olera
vel legumina nonnulli adhibebant, ut taceam de his
C ^ Ergo his diebus augeamus nobis aliquid ad soli-
tum pensum servitutis nostra orationes peculiares,
ciborum et potus abstinentiam : unusquisque super
mensuram sibi * indictam aliquid 4 propria voluntzte
* cum gaudio sancti Spiritus offerat Deo. Id est,
f subtrahat corpori suo de cibo, de potu, de somno,
* de loquacitate, de scurrilitate : et 5 cum spiritalis
desiderii gaudio ! sanctum Pascha exspectet. Hoc
ipsum tamen quod unusquisque offert, abbati suo
sium loco supra citato, cum agens de hoc augmento
subjungit : « Sed ita ut nihil ostentationis causa fiat,
sed religionis. »
, 1! Subtrahat corpori suo de cibo, de potu. Id statuit
juxta morem priscorum monachorum, qui in Qua-
dragesima austerius et districtius vivebant, ut no-
tum est ex Palladio in Macario Alexandrino, et ex
qui tres aut quatuor dies, aliquando hebdomadem T) Vitis Patrum.
integram, sine cibo et potu Lransmittebant, ut videre
est apud Cassianum passim, maxime lib. iv de [nsti-
tutis renuntiantium ; Severum Sulpitium in Dialogis,
Palladium, Joannem Moschum et in Vitis Patrum.
b Ergo his diebus augeamus, etc. ldem monet S.
Ambrosius , lib. ni de Virginibus : « Debet esse ali-
quid, quod quadragesimze diebus addatur. » ld videre
est etiam passim in Vitis Patrum.
* Indictam. Est quod cap. 35 dixit, statutam. In-
dicere enim aliquando est statuere. Verrina V : « Le-
gem enim sibi indicunt innocentia. »
4 Propria voluntate. Id est spontanea ; quze, ut po-
$tea precipit, subjicienda est abbatis judicio.
* Cum gaudio sancti Spiritus. id est, cum gaudio
vere spiritali, quod procedat a Spiritu sancto, non a
spiritu superbi et van:x glorie, juxta S. Ambro-
8 De loquacitate, de scurrilitate. Non hic ita prz-
cipitur aliquid de loquacitate et scurrilitate sub-
trahere, quasi ejusmodi vitia monachis permittan-
tur , quemadmodum potus et cibus; sed hasc addi-
dit S. Benedictus propter infirmos, qui, si non pos-
sint lequacitatem et scurrilitatem ex toto amputare,
saltem ex parte minuere conentur.
h Cum spiritalis desiderii gaudio ,.etc. Ille sanctum
Pascha cum spiritalis desiderii gaudio exspectat,
qui toiam Quadragesimem in punitentize actibus
traducens cum Christo in Pascliate spiritaliter resur-
gere peroptat, in poenilenüie prismium hoc sacro
die ejus gratia affatim cumulandus.
i Sanctum Pascha. Vocat sanctum Pascha ob hu-
jus diei reverentiam. Ita huic sacrum diem sexta
synodus, can. 68, &yiav &vaectzatasv Yisí2av appellat,
1191
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LYI.
4
, 1198
suggerat, et cum cjus fiat? oratione et voluptate. A potest communem cibum cum omnibus sumere,
b Quia quod sine permissione Patris spiritalis flt,
presumptioni deputabitur, non mercedi. Ergo cum
voluntate abbatis omnia agenda sunt.
$1I. — Ex Recura saxcrI Basin (cap. 88).
Interrog. * Si quis supra vires vult abstinere , ita
etiamut in epere mandatorum impediatur per nimiam
abstinentiam, si oportet ei concedi ? Resp. Interrogatio
vestra non mibi videtur competenter adhibita. 4 Non
enim continentiam in cibis solum esse diximus :
e nam hxc ab apostolo Paulo etiam culpabilis inve-
nitur, si noun cum fide et ratione fiat, f cum dicit :
Abstinentes se a cibis quos Deus creavit (Col. 1). Sed
illam diximus esse perfectam continentiam, qua se
quis a prioribus suis voluptatibus continet. Quantum
quid magis eligere debet, jejunare cum fratribus et
cum ipsis reficere, aut propter majora jejunia alios
cibos requirere? Resp. Jejunii mensura non debet
ex uniuscujusque voluntate pendere, sed ^ ex jussu
et institutione i eorum qui communiter Deo serviunt :
| sicut et illorum in omnibus unanimitas et conso-
nantia refertur : quia in Actibus apostolorum (Cap 1v)
k cor et animam unam ! habuisse signantur. x Si
quis ergo rationabiliter jejunat, etiam virtutem, ut
sustinere possit, a Domino consequitur : Fidelis enim
est qui repromisit (Hebr. x).
$ IV. — Ex REcura Macisrhi (cap. 43).
? Unum coctum omnibus pulmentum sufficiat ; et
autem babeat periculi, qui voluntatem propriam fa» B ? in secundum, quodcunque fuerit crudum cum po-
cere vult, et non Domini, certum est ex his qux
Apostolus dicit : Facientes voluntatem cazgis et cogi-
£alionum , eramus natura. filii ire, sicut et ceteri
(Eph. 11).
8 Ill. — Item (cap. 89).
Interrog. 8 Qui satis jejunat et in refectione non
id est, sanctum resurrectionis diem ; et Joan. Mo-
schus, cap. 165, Canon. 61 Ecclesi: Africans, dyey
Hláe ys. Quemadmodum et Constitutio Emmanuelis
Comneni imperatoris. Conc. Carthag. v, venerabilem
Pasche diem. Sidonius, lib. 1v, epist. 14, sacrum
Pascha. Concilium Matisconense t1, sanctum Pascha.
Codicis lex, wu in die, de feriis, sanctum diem Pa-
sche. Lex, provinciarum prasides, eodem titulo, ve-
nerabilem Pasche diem.
mis : panis hordeacei quadre dux. Ab ipso die
Quadragesimz P usque in tricesimam propter labo-
rem binas ad diem fratres non amplius accipiant
potiones, id est, unum merum, et unum caldum.
À tricesima vero usque in vicesimam Singulos meros
accipiant. À vicesima vero usque ad Pascha vinuia
i Eorum qui communiter Deo serviunt. Id est,
monachorum qui communiter, id est, simul Deo
serviunt. In textu Grzco, «àv eig 0soníGtty YYOVtO9,
jd:est, eorum qui ad Dei cultum accedunt, » quod
perinde estin recentiori versione, « eorum quze perti-
nent ad cultum Dei, » non ita recte.
* 1 Sicut et illorum in omnibus unanimitas et conso-
nantia refertur. Hec desunt in textu Grzco, qua
tamen ab hujus capitis intelligentiam non parum fa-
& Oratione. ld est, permissione, ut supra notatum €. ciunt.
est, et sequentia indicant. EE
b (Quia quod sine permissione Patris spiritalis fit, etc.
Aurea prorsus ac divina sententia , sanctoque Bene-
dicto digna ; quam si in animo alte defixam habet
monachus, facili negotio poterit diaboli strophas et
prastigias eludere, ac superbiz fastum calcare.
e Si quis supra vires. Exstat apud S. Basilium,
interr. 128, et apud Rufinum, cap. 50.
4 Non enim continentiam in. cibis. Ita apud Rufi-
num. ln textu Greco additur à&2óyov, id est ratione
carentibus. Sed hoc vocabulum non videtur esse ad
mentem S. Basilii. Hic enim agitur tantum de
abstinentia a cibis. ,
e Nam hec etiam ab apostolo Paulo culpabilis in-
venitur. Rectius in textu Grzeco : Zvp6aive Xj mà
toU 'AmomtOlou xeczyopoupívn &geidix, Id est, ex qua
conligit immoderata corporis afflictatio, » qux a
divo Paulo damnatur. Respicit enim ad verba Apo-
stoli cap. 1 ad Coloss. : Et non ad parcendum corpori. ])
In textu Graco, xai >ióla aoparoc, id estin afflicta-
Gone corporis. 'Agrdia, aprípux, id est, tolerantia, pa-
tientia, apud Hesychium, rigor ille quo quis non sibi
parcens se nimio labore aut abstinentia et similibus
macerat, qualis ille Menedemus apud Terentium,
qui filii fugam iniquius ferens, manum a rastris
non removebat, cui proinde dicebat amicus Chremes :
e... . (Qui&&so Landem aliquantulum
Tibi parce......
f Qum dicit, abstinentes:se a cibis, etc. Ita apud
Rufinum. Sed hzc non exstant in textu Grieco, et
recte quidem.
£ Qui satis jejunat , ete. Exstat apud S. Basilium
interr. seq. et apud Rufinum capite eodem. In textu
Grzco legitur, moX& vnactóov, ld est, qui multum je-
junat, rectius.
hb Ez jussu. lta apud Rufinum. Sed lege, ez usu.
Nam in textu Greco est. 4j xptía , id est, usus.
k Cor et. Ita apud: Ruf. Lege, cor unum et. In textu
Gr:zeco generaliter Actus apostolorum citantur nullo
certo loco designato. Sed bujus interrogationis sen-
sus satis manifestat bunc locum citatum ex Cap. iv
eorumdem Actuum esse juxta mentem S. Basilii,
non vero illum ex cap. xii eorumdem Actuum : Je-
junantes et orantes et imponentes manus. Saulo et
Barnabe, etc., ut quidam putant. Non enim agitur
hic de jejunio simpliciter, sed de conformitate jejunii
inter monachos.
l Habuisse signantur. In textu Grx;co sequitur :
K«l Tap& toU bO:xroU An6id pavÜkvopsv, id est, « et
ex electo David discimus. » Nullo tamen certo loco
citato; sedeputo S. Basilium respicere ad locum
psalmi XLVII : Qui inhabitare facit untus moris in domo.
ropter eamdem rationem ; non vero ad illum psalmi
xxiv : Humiliabam in jejunio animam meam, ut qui-
dam putant. |
m 5i quis ergo rationabiliter et fideliter jejunat. In
textu Graeco : 'E&y ovv vig xatà Aóyov cotovroy v&attUn,
i est, si quis igitur juxta bane rationem jejunet. »
Rectius.
» Ünum coctum omnibus, etc. Exstat in leg. ms.
Magistri cod. Corb., cap. 53.
, .? [n secundum. Lege, in secundis, ut in Reg. ms.,
id est, secundo loco. |
P Usque in tricesimam. Tricesima est hebdomada
secunda Quadragesimz : ea ratione qua ante Qua-
dragesimam dicuntur Quinquagesima, Sexagesima
et Septuagesima. Nam hz tres hebdomade non a
numero dierum nomen habent, sed quia a Quadra-
gesima, quam przecedunt, gradatim numerantur, ut
recte docet Carolus Magnus in epist. ad Alcuinum ;
sic hoc loco illa hebdomada, qux primam Quadrage-
sima: hebdomadam sequitur, appellatur tricesima ;
et qu hanc hebdomadam subsequitur, vicesima, qua
est tertia Quadragesima; cujus etiam fit hic mentio.
1199
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1200
omnibus subtrahatur, absque infirmis, et infantibus A mini debent in Pascha Lmtari cum Christo, qui cor-
intra duodecim annos, et senio jam defessis. Sed
hoc de infirmis consideret abbas, ne aliquis mentia-
tur et fingat infirmum. Firmis vero vel suo voto abs-
tinentibus mista salibus * cum cimino vel apii se-
inine calida aqua misceatur. Oleum nonin cacabis, sed
in ferculis propter abstinentes mittatur. Qui absti-
nentes in ipsis tamen mensis decadum suarum [^ quod
in mensa qu:e in suo numero fuerunt] ordinatione Ma -
joris juxta jubeantur sedere : ut abstinentes de una
mensa in una comedant scutella. Ideo enim diximus
inter alios fratres * communiter abstinentes sedere : ut
erubescant voraces 4 in communi natura non posse
paritergule desideria refrenare, et in eligendis bo-
mis divinam cum abstinentibus non posse gratiam
pus suum per abstinentiam cum eo crucifixerunt in
Quadragesima , dicente de tristitia Scriptura : Qwsi
seminant in lacrymis , in gaudio metent (Psal. cxxv).
Et : [n paucis vexati, in multis bene dispenentur
(Sap. 11). Nam Quadragesima hujus presentis parvi
s&:wculi obtinet typum, Pascha vero futurze vit:e zeter-
nam lxtitiam bonis indicat : in tantum, * ut quod in
sexaginta diebus abstinetur, * manducare liceat toto
anno. Sic qui in przsenti vita sxculi hujus aliquid
desideriis suis vel carni subduxerit, in loco sancto
abundanter licet animx de melioribus divinis deli-
ciis in perpetuo saginari ; quia in hoc parvo teimn-
pore pro Domino voluit contristari, cum eo meiebi-
tur in futuro letari. 5 Jejunia vero Quadragesimze
promereri. Nam ipso die Quadragesimz» cum com- B protrahentur in vesperam; id est, post lucernaria
municant, prime jejunio, antequam communicent,
detur licentia ab abbate in oratorio talis. Dicat ab-
bas omnibus fratribus : Qui vult pro anima sua spi-
ritaliter laborare et aliquid abstinere, ad bonum hoc
opus liberam ei voluntatem concedimus. Qui vero
noluerit, regulze de hoc titulo censtituta accipiet, et
quadragesim:e contentus erit mensura. Jam qui de
fratribus voluennt aliquid absünere, ibi in oratorio
vadant, et humilient se ad genua abbatis agentes
gratias de boni actus voluntate concessa : et post
impensam humilitatem simul et ore suo abbati indi-
cent, quis quid voluerit abstinere. Nam ideo ix ora-
torio abstinentes diximus designari, ut ad mensas
cum hoc ipsum continent ad escam in Quadragesima
corpori perdendam, a tepidis vel gulosis fratribus
non jam hoc ipsum reprxsumere, vel secum come-
dere suadeantur, cum non vult, quis videre a se
alium meliorem. Sed sint ergo hi tales testimonio
oratorii de omnibus apud Deum electi etiam absti-
nentes designati. Merito enim de resurrectione Do-
& Cum cimino. Lege, cymino, vel cumino. Cuminum
herba est, de qua Pliniuslib. xix, cap. 5 : « Conki-
mentorum tamen omnium fastidiis cuminum ami-
eissimum, elc., » duplex sativum et agreste. Cumi-
num sativum ori gratum est, sed multo magis
JEthiopicum, quod Hippocrates regiun) appellavit ;
secundum iocum tenet /Egyptium. Excalfacit, ex-
siccat, astringit, etc. ; colorem bibentium, aut per-
unctorum mutat in pallorem, ut docet Dioscorides
lib. ui, cap. 57. Unde Persius sat. 5 :
2. 5. , Pallentis grana cymini,
rsce &opow, à qUO Kupcyorpiarne, id est, cumim
secter, apud Aristotelem lib. 1v Ethic. Sumitur pro
avaro et sordido homine, ut notat Scholiastes Aristo-
phanis in Vespas. Et Hesychius : Kuptwonrpiacot
tido)ol* üpoieg KapdaupoyAogot, id est, avari; simili-
eer nasturtii sectores. Cardamus herba est, qux La-
tine nasturtium dicitur.
b (uod in mensa qua in suo numero fuerunt. Uxc
verba redundare videntur.
€ Communiter abstinentes sedere. Lege, abstinentes
communiter sedere. Ubi, communiter est simul.
d [n communi natura. Id est, qux similis sit et ea-
rumdem virium.
* Ui quod in sexaginta diebus abstinetur. Alibi in
hoc cap. legitur, sexaginta. At in cod. ms. Corb.
ubique legitur, gwadraginta. Recte. Nam cum Ma-
gister hoc capite eximat tantum diem Dominicum a
reficiatur omnibus ipsis sexaginta diebus. b Quia
quinta feria jsjunatur, absque Dominica. Ia qua Do-
minica sero penitus nihil coenent, ut una sit in ipsis
diebus a die refectio. Jejunium vero in Quadragesima
propter supervenientes non frangatur a domesticis
fratribus. Qui vero voluerint fratres i jejunium su-
perponere, in ipso superposito die, in labore cum
fratribus non spectentur, solummodo laborantibus
fratril;us legant : ut otiosi non sint, et pro pane ver-
bo Dei reficiantur. Ideo enim in spi:itu legendo la-
borent, ut, sicut scriptum est, qui non manducat,
nos laboret : nisi in illa refectione, in qua sine pane
reficitur , hoc est in eloquio Dei, dicente Scriptura :
Non in pane solo vivi. homo, sed in omni verbo Dei
(Luc.iv). In ipsis vero sexaginta diel.us, in monasterio
fratribus ab hebdomadariis pedes non lavantur, so—
lummodo discalciantur. Supervenientibus quibusvis
laventur, propter illius mulieris testimonium, quae
lavit, et de ialabastro unxit pedes Salvatori ceenanti
(Joan. xii). In ccena vero Domini mittant manus pro
jejunio quadragesimali, signum est non observasse
Septuagesiinam, qux» servabaiur ab iis qui preter
inicam in Quadragesima non jejunabant feria
quinta et. sabbato : ita ut escis quadragesimalibus
sexaginta dies vescerentur, ut clarum est ex epistola
citata Caroli Magni ad Alcuinum, et ex ipso Alcuino
cap. 8 de Offic. Eccl.
f Manducare liceat toto anno. Hxc dicuntur con-
fuse et generaliter : nam excipienda sunt qu:edam
jejunia, preter quadragesimale, per annum occur-
D rentia.
8 Jejunia vero quadragesime, etc. Ita statuit Sil-
verius papa apud Burchardum lib. xri, cap. 12.
h (uta (:ria quinta jejunatur. Olim feria quinta
non jejunabatur ex institutione Melchiadis papz, quia
agant hac die jejunabant, ut habetur in Pontificali
amasi ; et quia eodem die Christus corporis et san-
guinis sui sacramentum instituit, ut docet Alcuinus
capite citato : quod etiam a multis ip Quadragesima
observabatur ; ita ut hi qui in Quadragesima non je-
junabant Dominica, sabbato, et feria quinta, in sup-
plementum Septuagesimam servarent, ut supra do-
cuimus. Hic tamen Magister, qui supra jejunium
feri: quinte prohibuit, illud in Quadragesima obser-
vari jubet.
i Jejunium superponerz. ld est, aliquot dies sine
cibo ducere.
i De alabastro. Alabastrum est vas condendis un-
guentis aptum. Hesychius : 'AA&Gezrpov pvpofixo, id
1201
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LVI.
1202
benedictione ad lavandos pedes abbatis; et postea À ctos ulterius * usque ad missas sabbati non psallent.
omnibus prepositis cum solatio fratrum. * Inchoando
tamen abbas lavet simul et ostiariis. Ipse major lavet
pedes, cum et ipse humilem se in hoc obsequio prz-
bet, digne omnibus in honorem exaltatior judieetur.
Deinde Praepositi omnibus in deeada sua lavent pe-
des et tergant. Sexta vero feria lucescente, quz est
ante sabbatum sancitum, nocturnos solummodo fa-
ciant : 5 quia adhuc Nocturni ante pullorum cantum
dicti de quinta adhuc feria sunt; * etiam Matutinos,
ve! ezeteras horas vel constituta officia Dei usque ad
missas Sabbati : ubi tam prolixum psalmorum si-
lentium in ore psalleatium resurrectionis Alleluia
aperiat. 4 Ergo cum ad nocturnos quintz feriz di-
est, « theca unguentaria. » Moschopulus in schedis :
AixvÜoc, xal 2nxóÜtv c0 paprvóy. &yysiev, 6 GuaOoctrov
)jéystat, xal &)á6aotoy xoplc p 'Avtuxéx, id est, « lecy-
thus vas unguentarium, quod alabastrum dicitur.
Attice alabastum sine r.» Suidas : 'AA&?aerpov &yy-e
popou uà Ey ov Ya6aq Ji0suoy, 3 Otvoc uupoUixn, id est,
« alabastrum vas unguenti lapideum non habens
ansas vel reconditorium unguenti lapideum : » vel
uod pre levitate teneri non possit, inquit Erymol.
etus ex Methodio. Juxta alios, et rectius, dicitur
alabastrum alapide alabastrite, ex quo fiunt vascula
unguentaria, Lapis candidus est, et interstinctus
coloribus, et conservandis unguentis aptus, ut docet
Plinius lib. xxxvi, cap. 8; et post eum S. Isidorus
lib. xvi Orig., cap. 5. Sed et alabastruin est etiam
vitreum vas, ut docet S. Epiphanius lib. de Mensuris
et Ponderibus : quia cum multi non possent habere
ex lapide alabastrite ejusmodi vascula, habebant
vitrea, qua nihilominus ex usu loquendi alabastra
appellabant. Idem docet auctor Etymologici Veteris
agens de alabastro : Xxsjoc ct i£ fiov, 3 popoUiim, id
est, « vas quoddam ex vitro, theca unguentaria. »
Hinc fit quod mulier qux unxit pedes Christi, frege-
rit alabastrum (Marc. xiv).
& Inchoando tamen abbas lavet. Ut przbeat huroi-
litatis exemplum. ldem statuitur 4 Add. Capitul.
Lud., tit. 25 : «In Cena vero Domini pedes fratrum,
si valet abbas, lavet et osculetur. »
b Quia adhuc Nocturni ante pullorum cantus, etc.
Lege, qui, ut in Reg. ms. cod. Corb., et «à adhuc,
redundat, et sensus est : Qui Nocturni ante pullorum
cantum dicti, id est, ante mediam noctem, de feria
quinta sunt, id est, feria quinta dicuntur post Com-
pletorium jam secundum morem Ecclesix lucente,
id est, exorta feria sexta, et juxta morem seculi
noadum finita feria quinta. Atque ita licet ejusmodi
Nocturni incipiant post exortum ferio sext», sunt
tamen adhuc de feria quinta, quz» juxta morem s-
culi absolvitur tantum media nocte. Et hoc loco pul-
f Orationes tamen illas Quadragesimx puras com-
pleant, et ipso sextz ferix die lente sibi loquantur
de tristitia Dominic: passionis; nee se superve-
nientes salutent. Nam extra infirmos, et infantes et
senio pervinetos, 5 quicunque de sanis reficere volue-
rit, sine aecepta benedictione et non signata refe-
ctione refleiat : ut a gula sua, vel a semetipsis
bcommunicati erubescant cum aliis isuperponentibus
pro Dei speranda mercede unum diem non posse je-
junum voluntarie pertransire, cum aliis ab invito
interdum triduana transire jejunia indigentiz im-
ponat necessitas. Et tum qua fronte futura octava
Pasehz in Dominiez resurrectionis victoria desi-
noctem, et in ipsa nocte matutina luce erumpente
redeundum esse in ecclesiam ad nocturnas vigilius
Pasche celebrandas. Eadem de missa hujus Sabbati
sancti docet Alcuinus lib. de Offic. Eccl., cap. 18 et
19. Id etiam patet ex Collecta missze: Deus, qui hanc
sacratissimam noctem, etc. ; ex benedictione Cerei
Paschalis, que fit paulo ante missam sabbati, ubi
dicitur : Hec est noz, que hodie per universum mun
dum ; eL infra : O vere beata noz; et in benedictione
etiam Cerei Paschalis apud Ennodium : Ut principe
loco fores beate noctis; et infta : In hujus ergo susci-
pienda noctis officio.
f Orationes tamen illas quadragesime puras. In-
telliguntur orationes ille, quas ipse Magister institait
in Quadragesima dicendas, ut aliquid monachi ad-
derent supra pensum servitutis sus, quas horis,
Primz, Terti», etc., interserebant, quas et nocte
faciebant ante lectos suos post primum accubitum
abbate orationem complente, post Nocturnos in ipso
gallicinio, atque inter Matutinos et Primam, ut est
in Regula ejusdem Magistri, cap. 51 et 52, in quibus
hzc oratio etiam pura appellatur, quia sine psalimo-
dia fiebat.
8 Quicunque de sanis reficere voluerit, etc. Przci-
pit hoc loco Parasceven sanctam ob Christi passio-
nem sine ciho et potu traduci. Quod quidem veteres
non modo observabant, sed étiam sequentem diem,
hoc est sabbatum magnum sine potu et cibo transmit-
tebant : ita ut ante horam Christi resurrectionis ne
tantillum quidem gustarent, aliis usque ad mediam
noctem, aliis usque ad gallicinium seu tertiam noctis
horam circiter jejunium protrahentibus juxta diver-
sas opiniones de hora resurrectionis Christi, ut vi-
dere est in epistola Dionysii Alexandrini ad Basili-
dem, apud Cassianum Collat. 21, cap. 25, qui
ejusmodi jejunium sabbati affirmat produci usque ad
galticinium, et S. Dorotheum Doctr. 15 qui protendit
oc sabbati jejunium usque ad mediam noctem.
b Communicati. In Reg. ms., Scommunicati. Lege,
lorum cantus ille est, qui media nocte auditur, non D excommunicati.
vero ille de quo supra dictura est.
c Etiam matutinos, vel ceteras horas, vel constituta
officia. lta in Reg. ms.; sed videtur deesse aliquid,
nempe ista : Non faciant, vel quid simile. Nam ex
gequentibus satis manifestum est finitis Nocturnis
ferixe sext caeteras horasesse przetermit:endas usque
ad missas Sabbati magni.
4 Ergo ad Nocturnos. Lege * Ergo a Nocturnis, ut
habetur in Reg. ms.
* Usque ad missas sabbati. nchusive; quz dieeban-
tur Sabbato sancto circa mediam noctem, ut docet
heodorus Balsamon in ean. 90 sext» synodi, ubi
ait religiosiores Christianos toto illo sabbato in ec-
clesia manere solitos et sexta noctis hora, id est,
media nocte divinis saeramentis communicare, et
hora septima ejusdem noetis psalmodias matutinas
audire. Id videtur etiam in antiquo ordine, ubi etiam
jubetur non dimittendum populum ante mediam
i Superponentibus. Hoc loco superponere est diem
integrum sine cibo et potu transmittere. Nam paulo
ante precipit, ut Parasceve sine cibo ducatur; unde
recte subjungit, ut hi qui nolunt hanc diem sine cibo
transmittere, manducent sine henedictione, et non
signata refectione, ut erubescant non potuisse unum
diem sine cibo ducere cum superponentibus ; et supra
hoc eapite Magistri, superponere jejunium est aliquot
dies transmittere sine cibo, ut satis ex antecedenti-
bus et consequentibus manifestum est. ldem est
onípUscu, id est, superpositio, et jrtpriitvoc, id est,
superponere in ep. Dion. Alexandrini ad Basilidem.
Nam ibi agitur de diebus quos. olim Christiani in
hebdomade sancta sine cibo transinittebant. Itaque
superponere, preterquam quod significa. addere, et
superadjicere jejunium, ut supra c. 54 notavimus,
est etiam aliquando diem integrum vel plures sine
cibo ducere. .
1905
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
41904
deret epulari, qui in * tristiti:; causam ipsius A orpatum et mundum debet esse monasterium, ut
passionis uma die noluit cum Christo crucifigere
carnem. Sacramenta vero altaris in 5 patena majore
vitrea üniantur : ut cum sexta feria Judzi ad pas-
sionem Christum qusesierint, sit ipso die mentibus
nosiris reclusus, ut sabbato nobis per resurrectio-
nem in novo sacramento appareat. Jam qui sexta
feria refecturi sunt, sine communione reficiant : ut
agnoscatur jamque sexta feria injuste refici sine
Christo. * Lotio vero rerum, vel apparatus Pa-
Schalis ipso die procuretur. In qua sexta feria 4 alta-
yis velamen, vel universus oratorii subtrahatur
ornatus; simul et lucerns et cicendeli"totum intra
monasterium negetur aspectus. In nobis tristitia ha-
beatur ipso die, cum mundo verum Domini lumen
per passionem abscedit. Et 'in sequenti lumen lu-
cescente sabbato per totum mundum pro lztitia re-
ponatur, quando per resurrectionem Christi Letitiz
&d nos lumen revertetur. Nam omni tempore sic
& Jn tristitie causam. Id est, ob tristitiam.
b In patena. In Reg. ms., in patina. Dixit, finian-
fur; quia vult illo die omnes hostias sumi a fratribus
ob rationem allatam. Et notandus est antiquus ritus
communicandi ipso die sanctz: Parasceves. Qui etiain
notatur ab Alcuino cap. 18 de Offic. Eccl., cum agens
de hac sexta feria scribit: « Tunc communicant om-
nes cum silentio. »
€ Lotio vero rerum, etc. Res qux lavantur sunt
altaria, templi parietes, et. pavimenta. lpsa etiam
vasa sacra purificantur, juxta Magistrum quidem
feria sexta; at juxta veterem Ord. Rom. et Isidorum,
in Cena Domini, l. 1 de Officiis Eccl., cap. 28, cum
agit de feria quinta Majoris Hebdomad:e : « Hinc est (1 communi : Peccatorum.
quod eodem die altaria, templique parietes et pavi-
per omnia introitorum loca munda ornata velis vi-
deatur ubique quasi una ecclesia : ut ubique ad se
invicem occurrentes deceat, libeat, et delectentur
orare.
$8 V. — Ire» Bep.
* Ecce jejunium quadragesimale, Domino auxi-
liante, jam plurima ex parte complevimus. Testis est
unicuique conscientia sua, quia quanto districtius
se sanctis his diebus Domino mancipasse meminit,
tanto amplius gaudens sanctum Dominice resur-
rectionis tempus exspeclet. At si quem forte adhuc
conscientia minus perfecle castigata accusat, nulli
dubium, quin pavidus et tremens tantz solemnitatis
prastolatur adventum. Nec tamen hic talis de salute
diffidat, neque aliqua suorum numerositate vel enor-
mitate scelerum confusus barathrum desperationis
incidat, juxta illud Salomonis : Impiws cum venerit
in profundum f malorum, contemnit (Prov. xvin).
menta lavantur, vasaque purificantur, qux: sunt Do-
mino günsecrata, » et juxta Alcuinum de Offic. Eccl.
H Altaris velamen, etc. Tec altaris nudatio fit hodie
in Cena Domini, quemadmodum olim tempore Al-
cuini, ut ex capite citato constat : « llis finitis, nu-
dantur altaria jain circa noctem. »
e Ecce jejunium, etc. Exstat apud Bedam homilia
quadragesimali in Dominicam Palinarum ; profertur-
que a nostro auctore ob hx S; Benedicti verba : Et
cum spirilualis desiderii gau.io sanctum Pascha
exspeetet.
Malorum. Ut in textu Graco xaxov. [n versione
CAPUT LVII.
DE FRATRIBUS QUI LONGE AB ORATORIO LABORANT, AUT IN VIA SUNT.
& I. — Ex Recura saNctI BENEnicTI.
a Fratres, qui omnino longe sunt in labore, et non
possunt occurrere hora competenti ad oratorium, et
abbas hoc perpendit quia ita est, agant ibidem opus
Dei ubi operantur, cum tremore divino b flecten:es
* Fratres qui omnino, etc. Non vult omitti opus
Dei ab his, qui procul ab oratorio laborant, aut in
via diriguntur. Idem sanxit Regula Orientalis : « Et
si in monasterio, vel in agro, aut in itinere, aut in
quolibet ministerio fuerit, orandi aut psallendi tem-
pus non praetermittat. »
b Flectentes genua. Nempe in orationibus qus fiunt
in psalmorum intervallis, de qnibus supra; in pre-
catione Litanie, oratione Dominica, et collectis : si
tamen non sit dies Dominicus, aut przcipua aliqua
solemnitas. Nec video rationem cur przeciperet totum
opus Dei in agro genibus flexis persolvere, cum in
oratorio velit illud stando duntaxat fleri : alioqui
lus reverentiz in agro quam in oratorio requireret.
dde quod moris erat apud veteres psallere stando
vel sedendo, orare vero genua flectendo, ut supra
diximus.
c Sed ut possunt. Agens hoc loco S. P. Benedictus
de fratribus in via directis nullam facit mentionem
genuflexionis; sed dicit : Sed ut possunt. Quia aut
Fratres suut in navi aut in curru, aut si pedes iter
genua. Similiter qui in itinere directi sunt, nen
eos pretereant horzx constitute; * sed ut pos-
sunt d agant sibi, et servitulis pensum non negligant
reddere.
agunt, aut si equitant, forte non licet eis per itineris
D prolixitatem in: aliquo loco consistere, de eque desi-
i
re, ut possint genua fleclere : ac proinde noa
astringuntur ejusmodi genuflexionibus, nisi ubi est
opportunum.
Agant sibi. Variant editiones et codices inss. ,
aliis, sibi, aliis ibi, legentibus. Legendum tamen ibi,
id est, in itinere. Nihil autem statuit S. Benedictus
de his qui sunt in monasterio et non intersunt
choro. Nam juxta praescriptum Regulz hí qui in ali-
quo opere occupantur, simul atque signum insonat,
debent omnia relinquere, et ad officium convolare
nisi forte aliquando cellerarius rationabili causa
dispensetur, aut hi qui coquunt, qui vix possunt
interesse Sextz:e, aut Non:z, aut Vesperis, quia tune
maxime detinentur escis parandis juxta rationem
temporis sive prandii, sive jejunii ; aut nosocomii
ministri, et si qui sint rebus necessariis quze vix differr1
possint, intenti : qui sane omnes possunt servare
normam eorum qui in agro laborant.
1305
$ IL —Ex Reeutra sascri Pacgoun (cap. 112).
^ Et si bin navi fuerit, et in monasterio, et in agro,
et 1n itinere, et in quolibet ministerio, * orandi et
psallendi tempora non pretermittet.
& Hl. — Ex RzctLA saxcri Basin (cap. 107).
Interrog. 4 Si quis circa cellarium, vel coquinam,
vel alia hujuscemodi opera occupatus est, et non
occurrat adesse * ordini psallentium, vel ad oratio-
nem, nihil damni patitur in anima ? — esp. Unus-
quisque in opere suo observare debet propriam re-
gulam. Sicut membrum in corpore et damnum ha-
bebit, si neglexerit in eo quod injunctum est ei : et
de communi fratrum utilitate negligens amplius pe-
riclitabitur. Et mente et devotione complere debet
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LVII.
1206
A patus. Quod qui tacit, et offendiculum exteris pra-
Slat, et ipse negligentis crimen incurrit.
.$ IV. — Ex Recura MacisTha (cap. 6).
! Cum fratres spiritales sine laico ambulant juncti
ad se, et 5 cantantes modice de via flectant genua,
et post orationem redeant in viam ; mox ab omni
verbo alieno a Deo tacentes propter reverentiam
operis Dei, et sic ambulando petita prius benedi-
€lione impositum prorumpant in psalmum ; quem
cum .expleverint, ^ stent modicum, et inclinato
capite modice i orent; qua oratione expleta, mox
inchoent viam ambulare cum psalmo ; quo expleto,
stantes orent equa item expleta oratione, psalmum
simul ambulando inchoent ; quo expleto, iterato cur-
vati in humilitate orent. Ergo cum omnem ipsius
id quod scriptam.est : Cantantes, et psallentes. in B hore consuetudinem expleverint, modicum 1 sece-
cordibus vestris Domino (Eph. Li). Si enim corpora-
liter non occurrerit adesse eum ceteris ad orationis
locum, in quoconque loco inventus fuerit, quod
devotionis est, expleat. Oportet tamen observare,
ne forte quis possit complere in tempore suo, quod
complendum est, et occurrere ; sed dum loqui vult,
occasiones nectit, tanquam in ministerii opere occu-
& Et si in navi fuerit, etc. Hoc caput desideratur
In Regula S. Pachomii excusa.
b In navi. Hic mentio fit navis : quia S. Pachomii
discipuli habitabant in insula Nili ; ac proinde szepe
na igabant, ut supra notatum est.
c ÜOrandi et psullendi. Non solum dixit : Psal-
lendi, sed etiam, Orandi, ob orationes illas qus
psalmorum intervallis interserebantur : de quibus
Supra.
H Si quis circa cellarium, etc. Exstat apud S. Ba-
silium inter. 147 Regul. Brev., et apud Rufinum
cap. 56.
e Ordini psallentium. Ita apud Rufinum. Ordo
psallentium, seu ordo psalmorum, atque etiam ordo
sine adjuncto est officium divinum, opus Dei, hor:
canonice ; de quo vocabulo supra. In textu Gr:»co
S. Basilii est, «à xewów.cüc qeuo0wg" ubi versio
recentior : Statuto tempore modulandorum psalmo-
rum; non ita recte. Nam xxv5» apud Grazcos est cur-
sus, officium divinum, opus Dei, hore canonice;
Joan. Mosehus cap. 27 : Msc& yàp wavove vuxttpoóv
Tüg &yiac Kupixüe, id est, post canonem, seu oflicium
nocturnum sancte Dominice ; » cap. 147 : "Ec» tic
xayóya yov AcÀév, Éíe0ty dà roO xavóvog Guróv, id
est, « loqueris tantum in officio divino, extra oflicium
divinum mutus eris.» Theodorus Balsamon in can. 52
sexix synodi: Ipó vA; Tupogdyov jáXovet xoci &va-
Twooxove toUc xavovag xal và pxotupux cov xarà ty
Gig» Tta cGpexog Tí» mpog6arovucéy étopróv* id est,
«ante hebdomadem Tyrophagi psallunt et legunt offi-
cja et martyria festorum, quie tota quadragesima
cadunt. » S. Antiochus in epist. ad Eustachium :
'Exrt)écag ix' aXtoig 10» cuv xavov«. id est, « cum
persolvisset pro ipsis solitum oflicium, » defuncto-
rum videlicet. Rationem appellationis reddit idem
Antiochus, homil. 105: we)p.odix cpóv xcov Mystoa*
GcTtp "tope, £v ux Oobo mnn xal xo) tóv xevóva
aurou tig quiexiy» ip6d)atat, elc.; idest, « Psalmodia
nostra canon appellatur : quemadmodum colonus,
nisi dederit plenam et bonam mensuram suam, in
vineula conjicitur, et cruciatur : sic monachus, qui
negligit suum canonem, seu mensuram, cui astrictus
est, quotidie persolvere, a Dei gratia excidit,
et traditur inimicis suis, hoc est, diabolis. » Keyvov
ergo proprie est mensura quam colonus domino suo
solvere tenetur. Quod vocabulum Latini in eadem
dentes in partem flexis genibus orent, et k complen-
tes vicibus sibi, tune demum revertantur ad viam :et
sic se ! communibus fabulis, si voluerint, misceant.
Tamen illis horis quibus opus Dei ambulando perfi-
ciunt, caveant, ne divino occupati opere in aliud inter
ge verbum immisceant. Si vero misti cum laicis am-
bulant, sequestrantes se ab eis in partes stirpium,.
significatione usurpant. Cassiodorus lib. v Var.,
epist. 59, ubi agitur de his qui agros domus regiz con-
ducunt : « Transmarinorum igitur canonem, ubi non
parva fraus fieri utilitatibus publicis intimatur, vos
atlente jubemus inquirere, atque statutum numerum
pro virium qualitate deünire. » Et per similitudinem
officium divinum dicitur canon et mensura : quia
monachi et clerici in sacris constituti tanquam Dei
C coloni hanc ei quotidianam mensuram solvere tenen-
tur. [ta etiam divinum officium appellaruut Latini
Patres. Cassianus lib. 11 de Orat. noctur., cap. 6:
( Ex hinc venerabilis Patrum senatus intelligens an-
geli magisterio congregationibus fratrum generalem
canonem non sine dispensatione Doinini constitutum,
decrevit hunc numerum tam in vespertinis quam in
nocturnis conventiculis custodiri. » S. Columbanus
cap. 7 Regul : « Sed per quaternas in nocte vices
hunc canonem reddunt. » Conc. Turonense n, can.
25: « Licet hymnos Ambrosianos habeamus im ca-
none, id est, Jn ordine seu cursu divini officii. Et
hinc hors canonice appellatz.
f Cum fratres spiritales, etc. Hxc videre est in.
Reg. ms. cod. Corb., eod. cap. 56.
6 Cantantes. Locus corruptus. In Reg. ms. legitur,
camsantes, pro campsantes, id esL flectentes; nam
campsare est flectere. Gloss: Isidori : campsat, fle-
clit ; legendum ergo, campsantes. Et sensus est : Ut
p fratres direeti in via, si ambulent sine laicorum co-
mitatu, de via modice flectentes, seu declinantes si-
mul juncti genua flectant, et orent, et post orationes
redeant in viam, et ambulando psalmos recitent.
h Sient. [d est, consistant, subsistant.
i Orent. Beg. ms. reorent. Recte, juxta rationem
loquendi Magistri.
| Secedentes in partem. Est, quod Gallice dicimus,
se retirant à part, 1d est, secedentes seorsim ab aliisin
locum aliquem ; nam pars locum significat. Marcul-
phus formula 96 : Civis Romanus, portis apertis, eam
pergat partem, quam voluerit ambulare. Et formula
Beq.
1 Complentes vicibus sibi. Lege, complentes vicibus
ibi, id est, in eodem loco dicentes collectas alterni.
| Communibus [abults. Id est, consuetis sermo-
nibus, de sacra Scriptura et rebus piis videlicet.
Nam cap. 5 Regul? Magister tantum de rebus sain-
ctis. colloqui fratribus permittit.
4207
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1208
& aut, $i immundus fuerit locus et latebras non prz- A pretereat,f sed agatur; quia obscuritas nubium cito
buerit 5 eis, retro se aliquantulum faciant, et flexis
genibus trium psalmorum oapita dieentes mox una
gloria explicent; deinde dicentes versum, et post
versum' modicam orationem facientes, complentes
exsurgant et sequantur vize collegas. Ideo enim plus
ad singula capita trium psalmorum cum una gloria
a fratribus non diximus dici, ne perambulante solatio
laico, cui de causa Dei cura non fuit, « derelicto forte
fratribus spiritalibus trivio, nescientes forte fratres .
viam in multifariam separentur semitam per errorem,
et postea amara in anima tristitia occupentur, et pe-
niteat forte eos in lucris animzse remérasse. Sed hoc
ut sio compleant, exeuntes de monasterio fratres ab
abbate aut przpositis suis debent moneri. In nubilo
vero die, cum radios suos sol mundo absconderit,
slve in monasterio, sive in via, sive in agre,
d horarum transacta perpensatione fratres :Psti-
ment, et quzvis hora sit, consuetum tamen
compleatur officium ; et sive ante, sive retro, a certa
hora dictum sit, consuetum hor: opus tamen Dei non
* Aut si immundus. Lege, aut si mundus, nempe
A stirpibus, ut in Reg. ms. et cod. Vind.
is, retro se aliquantulum faciant. 1d est, dent
operam, ut aliquantulum ab ejusmodi laicis przece-
absente sole hos religio excusat, quos culpa agentes
non invenit.
^ $ V. — Ex Recura SrEPnaNMi (cap. 19).
$ Opus Dei quod per diem in quocunque loco
operantes fratres per horas insüitutas dicent, cum
disciplina et timore Dei consona voce dicatur : non
prout unusquisque operis excusatione, aut occupa-
tione voluerit ^ obrute; nec presumendo junior
ante seniorem prosiliat, et immatura festinatione
precedat; et divinum opus, quod cum timore agen-
dum est, per inordinatam audaciam insipienter et
non sapienter psallatur. Tali enim consuetudine jam
infecte mentes et fauces aliquorum fratrum a4
B consonantiam intra oratorium , nisi cum magno
dantur. "7
* Derelicto forte fratribus spiritalibus trivio. Lege,
derelictis forte fratribus spiritalibus in trivio. "m
4 Horarum transacta. perpensatione. ld est, per-
pensatione horarum apud se tractata , zstiment, id
est, judicent, quando videlicet officium divinum per-
solvi debeat.
e Consuetum. hora epus tamen Dei non pretereat, C
Lege : Consuetum hore tempus tamen opus Dei non
preatereat. |
( Sed agatur; quia obscuritas nubium cito. Lege :
| 4 agatur cito, quia est obscuritas nubium, absente
sole.
5 Opus Dei, etc. Exstat in Reg. ms. Pauli et Ste-
phani cod. Flor., cap. 17.
h Obrute. In Reg. mss. cod. Flor., abrupte.
i Ipse enim misit. angelum suum, etc. Probat
exemptum Davidis Deum esse simplicium exaudito-
rem. Per angelum intelligit Samuelem. Hxc autem
verba sumpta sunt ex psalmo cL: qui vulgo inter
Davidicos non collocatur. Reperitur tamen apud Se-
ptuaginta in quibusdam codicibus, complectens ver-
sus septem. lllius initium est. Mixpóc px» dv coig
&dt)poig pov, etc., id est, parvus eram inter fratres
meos. Habetur etiam in Metaphrasi Apollinarii, in
fine, sieque incipit :
commotiopis freno non queunt retineri. Ut ergo
hoc usurpationis vitium abjiciatis a vobis, charitatis
simplicitatem hortamur. Talium enim Deus omnium
exauditor est. ! Ipse enim misit apgelum suum, et
tulit me de ovibus Patris mei.
Id est, « inter fratres meos valde à eram.»
De hoc Psalmo hzc babet S. Athanasius in synopsi
gaerae Scripture Veteris Instrumenu, lib. x11 : Hsc
tóvy l'oua0,0 p v « iBioypagoc oUcoc à ya)póc toU Ax£id,
xxi Keoltv coU &piuoo, ors ipovop&y uot tv Tola.
id est, « Contra Goliath CcLI psalmus peculiariter
David, et extra numerum aliorum inscriptus est,
cum singulari certamine Goliath stravisset. » Et su-
ra inter psalmos qui babent iuscriptionem, psalmus
avidis, recenset psalmum cLi. Idem innuit in parva
synopsi, cum alt : Wo)miptoy Aa6iBuxov £y ev beluose
p » «,idest, « psalterium Davidicum habens mos
CLI. Locus citatus a Stephano et Paulo ita habetur in
dicto psalmo : Obcoc dZarícteDs tv "Ayyilov «)rov,
xal 5pé pt ix vüv mpoÜacevw ToU maTpo; pov. Et in
Metaphrasi Apollinarii, hoc modo:
Ajtüg iroupaviou erpacu;c cayo» AyyDo» Tets
'Ex. OE pas matpómg irn: üEcOutto. poo.
Id est. « ipse coelestis militie celerem angelum
misil, me vero ex paterno grege assumpsit ovium. »
Hic videtur Apollinarius intelligere verum angelum;
sed sequentia satis indicant per angelum intelligen-
dum esse Samuelem, cum dicitur : &al &ypuwás us «&
Daie Tic xpicsec avrov, id est, eL unxit me oleo
unclonis 8u2; » et apud eumdem Apollinarium
ibidem : -
Kai uou Tto Oípae «cóc Cy purev Quat.
Id est, « et. meum corpus pingui unxit olee. » Sa-
muel autem unxit David in regem, non angelus, ut
'Apsi quyytvárou t ipae uox vurüóc ir3x0ox, etc, D videre est, lib. | Reg., cap. xvi.
V
1209
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LVIII.
1210
CAPUT LVILI.
DE FRATRIBUS QUI LONGE SATIS PROFICISCUNTUR.
8 I. — Ex Recurna saxcr1 BENEDICTI.
Fratres qui * pro quovis responso diriguntur, et
eodem die 5 sperantur reverti ad monasterium,
& Pro quovis responso. Responsum est negotium,
quod quis tractat foris. S. Gregorius n Dial. cap. 12:
« Quoties ad responsum egrediebantur fratres. »
ldem epist. 47, lib. x1:« Ad urbem regiam pro fa-
ciendis responsis transmittimus. » Inde Responsales
dicti, qui mittuntur ad negotia tractanda. ldem Gre-
gorius lib. rv Regesti , cap. 54. « Nisi quia multi
apud civitatem fraternitatis vestrae Responsales sx-
pius fuerunt. » Lib. x1, cap. 47: « Ante hoc enim
temporis Bonifacii Chartularii Responsalis mei, qui
in urbe regia demoratur, vehementer me scripta
turbarunt. Grace. 'Amoxptetpioz est. Responsalis,
a verbo &roxpivouot. Id est, respondeo, qui negotia
sanctarum Ecclesiarum tractat, ut habetur Novella
1v Justiniani. Gloss: Isidori : Apocrisiarius minister
Ecclesie Romane, Nuntius, sive legatus apostolicus.
Est etiam procurator monasterii apud Joan. Mos-
chum in Prato, cap.88. ov "Amenpugtáptoc xocvoÓiou
tGy pípem 'Ameuiac, id est, « quod Apocrisiarius
ccenobii partium Apamiz; » et Cod. 1. 29, de Episc.
et Cler., etc. : « Qui in monasteriis degunt, potesta-
tein inde exeundi non habeant, vel in civitate Antio-
chensi, seu in aliis quibuslibet civitatibus conver-
sandi, jreEotpovpévo» povoy T&v x2Xoup£yay 'Aroxpi-
ewplov, id est, « exceptis bis solis, qui Apocrisiarii
appellantur. )
Sperantur. In. Vulgatis cum mss. S. Ebr. et
S. Far. sperant. Apud S. Dunstanum, se sperant.
c Non presumant foris manducare. Egregia sane
institutio, qux» fuit et quorumdam aliorum Patrum,
ut Tarnatensium cap. 9:« Nemo tamen extra mona-
sterium manducet, aut bibat. Hoc enim Regulz non
recipit disciplina. » S. Augustini, sive alterius cap.
$5 : « Nemo extra monasterium sine precepto man-
À * non presumant foris manducare : nisi forte ab
B
ducet, neque bibat. Non enim hoc ad disciplinam C
ertinet monasterii. » Hzc est antiqua monachorum
disciplina nobis sane imitanda, ut mensas laicorum,
presertim nobilium et divitum, quantum in nobis .
situm erit, declinemus. Sunt enim ille monachis
perniciose admodum, tum propter luxum profusio-
rem, tum propter apparatum curiosum nimis et
exquisitum, tum propter archimagirorum et dulcia-
riorum condimenta varia, gulz et Veneris languen-
tis irritamenta. Noluit Daniel pollui dapibus regiis,
nec Tobias gentilium escis. Catillationibus anima
polluitur; et qui ejusmodi cupediis inonachus dele-
ctatur, sine dubio contaminatur. Qui multa sagina
suffertus, cibis et vino ingurgitatus, nocte itportu-
nis tentationibus undique impugnatur. Hiuc carnis
titillatio pungit miserum, lancinat infelicem. Hinc
puellarum imagines, quibuscum inter hesterna
cula confabulatus est, ejus phantasie importunius
obversantur, acrius insultant, etiam nullo premente
dzmone, quia jam de pr:zda securus ad sobrios rp)
oppugnandos alio se confert. Prxterea quis potest
esse devotionis sensus in epulone? Qus cogitatio
sana, qux pia meditatio in nidore crapule? Quod
celi lumen in mente ganearum tenebris offuscata ?
Quod przeclare monet Evagrius in proverbiis : Inve-
stiganti convivia exstinguitur (umen » anima autem
ejus videbit tenebras. Quamobrem prisci illi monachi
exira monasterium peregre profecturi secum fere-
bant viaticum, panes et que in monasterio fas ipsis
erat comedere, ne cibos laicorum gustare cogeren-
tur, ut manifestum est ex Joannis Moschi Prati spi-
abbate suo eis precipiatur. Quod si aliter fecerint,
4 excommunicentur.
ritalis, cap. 57, et ex Regula S. Pachomii, art. 38:
« Quod si eis cognati vel propinqui przparaverint
cibos, nec accipient omnino, nec vescentur, nisi iis
ux in monasterio edere consueverunt. Non gusta-
unt liquamen, nec vinum bibent, nec aliud quid-
iam, quorum edendi non habent censuetudinem. »
j tamen officium aut necessitas aliqua monachum
cogit divitum interesse conviviis, sibi sobrietate con-
sulere, vilioresque dapes appetere meminerit, imi-
teturque magnum illum monachum Dionysium Exi-
guum, qui, ut refert Cassiodorus lib. de divinis Le-
€tionibus, cap. 25 : « Jejunabat sine exprobratione
prandentium ; et ideo conviviis gratanter intererat,
ut inter corporales epulas inquisitus spiritales copias
semper exhiberet. Quod si tamen aliquando com-
ederet, parvo quidem cibo, sed tamen escis commu-
nibus utebatur. Unde sumrhum genus :estimo pa-
Lientize inter humanas esse delicias, et abstinentise
custodire mensuram.» Et S: Aidanum Scotorum epi-
scopum, qui, ut ait Beda lib. 1 Hist. Angl., cap. 5:
« Si forte evenisset (quod tamen raro evenit) ut ad
regis convivium vocaretur, intrabat cum uno clerico
aut duobus ; et ubi paululum reflciebatur, accelerabat
ocius ad legendum cum suis, sive ad orandum egre- .
diens. » Si igitur aliquis est in monacho vite re-
gularis sensus, laicorum mensas et convivia, pre-
serüimque magnatum cane ges et angue, ut aiunt,
oderit; citius enim ejusmodi conviviis monachi fer-
vor remittitur , &epe violatur regulare jejunium,
sensim obrepit lautitiarum cupiditas, et vilium ci-
borum nausea : durum est enim a rhombis et mullis
ad caules redire.
Si pranderet olus patienter, regibus uti
Nollet Aristippus ,
inquit Horatius (Lib. 1 epist. ad Scevam). Hinc fa-
miliaritas cum mulierculis, solitudinis taedium, tan-
demque vite religipsz fastidium. Sed quam gra-
phice depingat erfonem monachum szcularium
epulas appetentem Petrus Blesensis (Serm. 50), vi-
deamus : « Quandoque enim sub obtentu sanitatis
egreditur monachus ad propinquos, ad natale solum
redit, ut ibi liberum et consuetum aera bibat ali-
uot dies, vel forte aliquam refectionem referat a
ratribus, ab amicis. Quaudoque sub obtentu utili-
tatis fratrum egreditur monachus ad principes terrze,
rogatur importunus, quxstum quocunque modo fa-
ctum pietatem appellat. Cum redierit, horam ingres-
sus sui diligenter explorat; ne oporteat eum ingredi
ad communem ífratrum mensam, vel ad orationem
communem. Et cum obtentu boni hoc se facere
proponat, verior tamen causa, quoniam olera clau-
stri semicocta fastidit et inuncta, et vinum aqua
mistum, silentium, sessionem in claustro carcerem
reputans. Appetit enim edere lautius, bibere sapi-
dius, loqui licentius, cubare mollius, vigilare par-
cius, orare tenuius. » Hxc est vita ardelionum mona-
cborum, qui non monasticam, sed parasiticam vitam
ducunt, aliena vivere quadra appetunt, et veluti
mures semper alienum rodunt panem .: qui quovis
bamaxobio instabiliores nil tam oderunt quam cel-
lam; quibus solitudo carcer, oppidum paradisus.
d Eizcommunicentur. Hxc excommunicatio est
tantum comminatoria : nempe a mensa; Dam si
major, durum esset
1911
$ ll. — Ex Rscuta ParRUu (cap. 9 &).
Si quis vero extra conscientiam abbatis, vel
Preposii qualemcunque locum egressus gul:z, vel
ebrietati se sociaverit; aut si in proximo trans-
missus pro sua levitate vel gülze, non statim expe-
dita necessitate ad cellulam redierit, ut canones
docent, aut triginta diebus a communione separetur,
aut virgis cx:sus emendetur.
8 ll. — Ex Recuta MacisTR (cap. 61). -
b Exiens frater de monasterio interroget : Quid
tu jubes, domine Pater; si pro charitate ab eo ad
quem mittor, aut ab alio aliquo retentus fuero ad
nuensam et cum juramento suasum mihi fuerit ad
manducandum, * quid frangendum erit, aut non,
jejunium ? Respondeat abbas dicens : Si spiritalis
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 4913
À nolendo, consentis. Si vero in his tribus feriis sine
adjuramento divini nominis 4 apud te erit persnasio
frangendi jejunium, * excommunicare apud laicos
nor. permittimus fratres ; sed ad suam f excommo-
nicationem 8 exspectet oratorium revertentes. b Si
vero prolixitate itineris sero erit frater reversurus,
si tamen ab aliquo, ut diximus, laieo in his tribus
feriis sine juramento suadeatur jejunium frangere,
non famen ei se promittat reficere. Si vero ad
hunc secularem frater mittitur, i qui in omnibus
jam conversum similantem religiosis actibus sola
adhuc videatur tonsura dissimilis, hujus suasioni in
tribus feriis pro jam conversi forina vel charitate
post primam, ut diximus, pelitionem refectionis
concedatur effectus. Aliis vero feriis si apud sua-
frater pro adventus tui letitia secum tamen ad B dentem de refectione a transmisso fratre iadhuc tarda
manducandum te per charitatem petat, primam
quidem ejus petitionem, si quarta, aut sexta feria,
aut sabbatum fuerit, nega; secundx vero iterat»
ejus petitioni pro charitate jam consenti : aliis
vero diebus extra istas ferias prim:e petitioni spi-
ritalis ad manducandum effectum concede. Si vero
$:xcularis erit apud se reficiendi petitio, quarta,
Sexta feria et sabbato non permittimus te jejunium
frangere; quantisvis petitionibus nega usque tamen
ad juramentum. Nam forte cum per aliqua divina
et sancta fueris adjuratus, jam consenti in his tri-
bus feriis : ut agnoscaris Dominum amare, cum
per eum conjuratus consentis. Et quod secundz
petitioni spiritali fratri pro charitate volendo con-
celis, juste laico divino te nomine conjuranti, licet C
* Regula 5 ms. cod. Flor.
b Eztens frater, etc. Hc reperire est in Reg. ms.
Magistri cod. Corb., eodem cap. 61.
€ (Quid frangendum erit, aut non, jejunium? lta
reposui ex leg. ms. cod. Corb.
4 Apud te erit persuasio frangendi jejunii. ld est,
suadeat tibi, vel roget te frangere jejunium.
* Excommunicare. Lege, communicare, ut in Reg.
ms. id est, non permittimus communicare, hoc est,
participes esse mense laicorum fratres. Nam com-
municare juxta hunc Magistrum est in communi
mensa cum aliis reficere, ut cap. 72 : Fracto jejunio
omnes fratres monasterii cum eis ad Sextam commu-
ntcent.
f Excommunicationem. Lege , communicationem ,
ut in Heg. ms., hoc est, mens: communis participa-
tionem.
. 8 Oratorium ezxspectet revertentes. lta loquitur, quia D
fuerit agenda mora, aut sexta, aut nona aut vespera
fratri manducare permittatur : ne extra boras refe-
ctionum constitutas consuelus modus sancti propo-
siti excedatur. Jam si nulla est mora et via a fratre
repedari sub die necesse est, quaqua hora feslinan-
tibus fratribus fuerit persuasum, mox cousentiat,
ne non sumptus monasterii habeat fràter k et con-
suetam refectionis horam ! longínquz occurrere viz,
et tarde fratri per lassitudinem revertenti in prz-
parata diversorum refectione mensa monasterii jam
explicita levetur, * et utrumque decipiatar adve-
niens, Et item ideo a festinante fratre extra horam
consuetam refectioni consensus conceditur, ut non
petentis pro charitate hospitis animus contristetur.
monachi revers: ex itinere debent accipere benedi-
ctionem in ecclesia.
h Si vero prolixitate itineris. Lege : Si vero a pro-
lixitate, etc.; id est, si emensis aliquot diebus iti-
neris.
i Qui in omnibus jam conversum similantem , etc.
Hxc sunt transposita. Lege : Si vero ad hunc sacu-
larem frater mittatur. jam. conversum , in omnibus
actibus similantem religiosis, qui sola adhuc videatur
tonsura dissimilis.
i Si adhuc tarda fuerit agendi mora. Id est, si non
est eodem die in monasterium reversurus.
k Et consuetam refectionis horam. Lege : et ad con-
suetam refectionis horam.
1 Longinqua occurrere vie. Lege : longinquitate vic
occurrere non possit.
*» Et uirumque. Tó utrumque videtur redundare.
1215
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LIX.
1214
———————————— ———————Ó——— MM € € IURE EROR ca —
CAPUT LIX.
DE ORATORIO MONASTERII.
$1. — Ex RgcuLA saNcTI BeNEDiCTI.
a Oratorium hoc sit, quod dicitur : nec ibi quid-
quam aliud geratur et 5 contendatur. Expleto opere
Dei, omnes eum summo silentio exeant, et habeatur
reverentia Deo : ut frater, qui forte sibi peculiariter
vult orare, non impediatur alterius improbitate.
€ Sed et si alter vult sibi forte secretius orare, 4 sim-
pliciter intret et oret * non in clamosa voce , sed in
lacrymis f et intentione cordis. Ergo qui simile opus
non facit , non permittatur explicito opere Dei re-
morari in oratorio /sicut dietum est) ne alius impe-
dimentum patiatur.
& IIl. — Ex RecuraA saNcTI ÁucusTINI (cap. 8).
8 [n oratorio nemo * aliquid agat, nisi ad quod est
À factum , ! fiat. ) Aut si forte etiam aliqui prxter
horas constitutas, si eis vacat, k et orare voluerint,
non eis sint impedimento, qui ibi aliquid ! agendum
putaverint.
$ III. — Item (cap. 9).
? Psalmis et hymnis cum oratis Deum, hoc ver-
setur in corde, quod ? profertur in voce.
3 IV. — Ex Recura. TanvaTENsI. (cap. 45).
* In oratorio prster orandi et psallendi cultum
penitus nihil agatur, ut nomini huic et opera jugi-
ter impensa concordent : üt si aliquis pr:eter con-
stitutas horas Domino supplicaturus ingreditur, vo-
tum suum occupatio aliena non tardet. » Nolite
* Oratorium. Grace sixrápwv apud Photium in B preclare monet S. Basilius in Admonitionibus ;
nomocanone, tit. 14, cap. 14, et alios? Ab riy opa,
id est, oro; eYxxüpirog otixoc, id est, domus oratoria in
eoncilio Laodiceno, can. 6, et Trullensi can. 59. Di-
citur et ofxoc 0so0 in conc. Gangrensi, can. 5, id est
domus Dei. Kupraxov, id est, Dominicum apud S.
Athanasium in Vita S. Antonii. 'Ec00v t007c dx coU
xupuxxou, ld est egressus statim e templo, in conc.
Laodiceno, can. 28; Neocxsariensi, can. 14; Ancyra-
no, can. 15; et sexta synodo, can. 74, et in Regula
S. Pachomii, art. 52. Mapriptov, id est, memoria
martyris, in concilio Chalcedonensi can. 6 et8, et apud
Palladium in Lausiaca, cap. 1035. Dicitur et tem-
plum, basilica, memoria, et ecclesia. Sunt qui sta-
tuunt discrimen inter ecclesiam et oratorium : dicunt
enim eeclesiam esse clericorum, oratorium mona-
chorum. Hujus autem capitis prior pars refertur di-
stinct. 42, cap. 6, a Burchardo , lib. m, cap. 81, et
ab Ivone Carnotensi ni parte, cap. 71, quibus locis,
post verbum, condatur, hzc sequuntur : quam. quod
divinis ministeriis conveniat. Qu:e quidem verba, etsi
in nullo codice seu excuso seu ms. reperire unquam
potui, certum est tamen hanc regul:e sententiam esse
mutilam, et h:ec citata verba ei restituenda; cum a
tantis viris Gratiano, Burchardo, et Ivone ei attri-
buantur; et ratio manifesta * nam in oratorio aliud
geri necessarium est, quam id quod dicitur, id est,
orationem, ut parare quz ad sacrificium et laudes
divinas spectant, ornare altaria, et porietes templi
lapetibus, verrere pavimentum, etc.
Contendatur. Lege, condatur, ut habetur in aliis
omnibus mss. nostris et editis, et etiam apud prz-
fatos auctores. Condatur autem hoc loco est: recon-
datur, reponatur. ld patet ex his verbis concilii Tu-
roneusis cap. 5. « Si enim domus Dei domus oratio-
nis vocatur, hoc debet esse quod dicitur : nec ibi
aliud debet geri, aut recondi. » Qu: quidem ex Re-
gula S. Benedicti sumpta sunt. Et recte sane sta-
tuitur nihil esse in oratorio reponendum, quod non
« Nen in clamore vocis oraveris Deum, sed clamor
cordis tuj pulset aures ejus. » Vide superius anno-
tata.
f Et intentione cordis. Id est, fervore animi : ita ut
cor tanquam arcus intentus fortius ac velocius ora-
tionibus veluti jaculis Deum feriat. Vel intentione
cordis, id est, directione affectus ad Deum.
8 ]n oratorio. Hiec reperire est in Regula S. Au-
gustini, cap. 8, et in ejusdem epist. 109.
5 Aliquid. Apud S. Isidorum, lib. v Orig., cap. 4 :
aliud.
i Fiat. Hoc verbum videtur redundare. Nam ne-
que est in ep. citata, neque in Regula excusa, neque
apud S. Isidorum, qui hanc eamdem S. Augustini
sententíam refert, cum ait: « Oratorium tantum est
orationi consecratum, in quo nemo aliud agere debet,
nisi ad quod est factum, unde nomen accepit. »
j Aut si. Lege, ut si, ut in epist. Reg. ms. et ex-
cusa, et in Regula Tarnatensi.
k Etorare. Ita in Reg. ms. cod. Corb.; sed parti-
cula et, neque in Regula excusa, neque in epistola
reperitur.
|! Agendum. Prater opus Dei, vel id, quod ad aliud
pertineat. .
m Psalmis. Hxc sunt in citata S. Augustini epi-
stola, et in ejusdem Regula eodem capite 9, et in
Regula S. Cesarii Arelatensis cap. 20, hoc modo :
Cum vero psalmis et hymnis oratis Deum, etc.
2» Profertur. In cod. Corb., profitetur, prior lectio
tamen potior videtur.
9 [n oratorio. Prima hujus capituli pars usque ad
h:ec verba, ut si aliquis, citatur distinct. 42, c. 7, ex
D. Augustini epist. 109; sed nec in hac epistola, neque
in toto Augustino habentur. Etsi Smaragdus in hoc
caput Regule, Burchardus p. mr, cap. 80, et Ivo,
etiam parte m1, cap. 72, eadem ex ilo referant,
nullo certo capite citato; sed ex hac Concordia di-
scimus clare hzec verba non esse S. Augustini, sed
spectet ad divinum ministerium ) ne detur occasio D Regulx Tarnatensis; et citationem in his auctoribus
agendi in eo s:ecularia ob res szeulares illic recon-
itas.
€ Sed si alter vult. sibi secretius orare. Hxc verba
intelliguntur de iis qui post laborem manuum aut
lectionem , aut sí quoquo modo vacat, secretioris
orationis gratia se ad oratorium conferunt ; non de
lis, qui, expleto Dei opere, in oratorio secretius ora-
turi remanent.
4 Simpliciter. Id est, sine fastu et ostentatione.
* Non in clamosa voce. Ut fluat nostra oratio, sic-
ut aqux Siloe, qux» currunt cum silentio; quod
fuisse a quibusdam corruptam, qui nescientes quid
sit Regula Tarnatensis, videntesque quid simile ha-
beri in Regula sancti Augustini, hec verba S. Au-
gustino attribueruut. Sed cum viderent quidam juris
canonici expositores non reperiri apud S. Augusti-
num, dixerunt urolatum fuisse a Gratiano sensum,
non verba.
P Nolite cantare, nisi quod legitis esse cantandum.
Ex Regula S. Augustini, cap. 10. His autem verbis
videtur arcere a cantu ecclesiastico psalmos et hym-
nos apocryphos, de quibus supra.
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1216
cantare, nisi quod ^ legitis eese cantandum. 5» Car- A etiam psalmos d meditando exeant : ne quod in tem-
nem vestram mortificate per abstinentiam , domate .
jejuniis et vigiliis. Animam vero vestram nitore bonz
conscientizx abluite.
$ V. — Ex Recuia MacisrRi (cap. 68).
e Exeuntes de oratorio fratres mox taceant; nec
gitis. Ita in W^ ms. S, Augustini cod. Corb.
et in ejusdem epist. 109; at in Regula excusa habe-
tur, legistis.
b Carnem vestram. martificate, per. abstinentiam,
domate jejuniis. In Regula excusa S. Augustini cap.
seq., carnem vestram domate jejuniis et abstinentia
esce, elc.
c Exeuntes de oratorio fratres. Hxc habentur in
Regula Magistri cod. Corb., eodem cap. 68 , spe-
ctantque ad illa verba S. Benedicti : Expleto opere
pore suo cum reverentia dictum est, extra teupus
foris per extallentiam decantetur. Ergo exeuntes de
oratorio taceant statim : quia psalmorum explicatem
est tempus, et taciturnitatis inceeptum est, sicut di-
cit Scriptura : e Omni rei tempus (Eccl. n1).
Dei omnes cum silentio exeant.
4 Meditando. ld est, canendo, meditari enim est
canere, ut Ecloga 1 Virgilii :
Sylvestrem tenui musam meditaris avena.
E1 spe in sacra Seriptura. IN
e Omni rei tempus. Ecclesiaste 1 in Vulgata ver-
sione : Omnia tempus ljabent. In Septua. «otc xac
B ó xpóvoc, id est, omnibus rebus tempus.
pA om CD CD C pc CE m
CAPUT LX.
DE HOSPITIBUS SUSCIPIENDIS.
& IL — Ex hEcULA saNcTI BeNEbiCTI.
« Omnes supervenientes hospites, P tanquam Chri-
stus, suscipiantur. Quia ipse dicturus est : Hospes
fui , et * suscepistis me (Matth. xxv). Et omnibus
congruus honor exhibeatur, maxime domesticis fidei
et peregrinis. Ut nuntiatus fuerit hospes, occurratur
ei a Priore 4 vel a fratribus cum omni officio chari-
tatis; * et primitus orent , et sic sibi socientur in
^ Omnes supervenientes hospites. Quanti ducenda sit
monachis hospitalitas, docet Petrus Blesensis
epist. 29.
b Tanquam Christus. suscipiantur. Praeclara. hec
est admonitio S Gregorii pap:e hom. 25 in Evange-
lia : « Peusate, fratres, quanta hospitalitatis virtus
sit : Ad mensas vestras Christum suscipite, ut vos
ab eo suscipi ad convivia zterna valeatis. Praebete
modo peregrino hospitium, ut vos in judicio non
quasi peregrinos nesciat, sed ut proprios recipiat in
regnum. » [ta se olim ferebant circa hospites mo-
nachi Legerenses, ut re
Willesindum Pompelonensem episcopum : « Exer-
cebant alii peregrinorum et hospitum diligentius '
curam, et quasi declinanti Christo ad hospitia eorum
omnibus adventantibus obsecundabant. »
€ Suscepistis me. In versione communi : Collegisiis
me, juxta textum Grecum.
d Vel a fratribus. Non addidit, omuibus ; quod non
ert S. Eulogius iu epist. sd.
pace. Quod pacis osculum non prius offeratur, nisi
oratione prxemissa, propter illusiones diabolicas. In
ipsa autem salutatiene emnis exhibeatur humilitas.
Omnibus venientibus, sive discedentibus hospitibus
f inclinato capite vel prostrato omni corpore Christus
in eis adoretur, qui et suscipitur. Suscepti auiem
hospites 5 ducantur ad orationem ; et postea sedeat
cum eis Prior, ^ aut cui jusserit ipsc. ! Legatur co-
ram hospite lex divina, ut zdificetur; i et post h»c
Deodati Nivcrnensis episcopi : « Eumque manu ap-
rehensum ducebat ad orationem more antiquorum
atrum, ct ut babet institutió beatissimi Benedicti
abbatis. »
h Aut cui jusserit ipse. Is frater qui cum bospiti-
bus sedere*jubetur, debet esse litteratus, ut sanci-
tur additione 1 Capit. Lud. imp., tit. 65 : « Ut docti
fratres eligantur, qui cum superveuientibus loquan-
tur. »
i Legatur coram hospite lex divina. Haec non sunt
ita stricte sumenda pro solo Decalogo, aut Levitico,
aut aliis Moysis legibus. Nam hoc vocabulum lex
alicuaudo sumitur pro omnibus Veteris Instrumenti
codicibus indifferenter. Unde Clirisius sumpsit proLi-
bro Psalmorum : Ut adimpleretur sermo, qui in lege
eorum scriptus est: Quia odio habuerunt me gratis (Joan.
xv); qui textus habetur Ps. xxxiv : Qui ederunt me gra-
tis. Hic tamen lex divina sumi'ut precipue pro
utroque Testamento Novo et Vetere. Quod etiam
omisisset, si ab omnibus fratribus hospiti advenien- [) planum est ex cop. 64 Regule, cum de abbate di-
ti occurrendum voluisset ; quemadmodum postea
declaravit de lotione pedum : Pedes cutem hospiti-
bus omnibus tam abbas quam cuncta congregatio la-
tet.
e Et primitus orent. 'Tam susceptor quam hospes
eodem vestigio loci et temporis orent ob diabolicas
illusiones, ut postea dicit, qua in ipsa oratione re-
teguntur. Vide Joan. Moschum, cap. 119.
Inclinato capite, vel prostrato omni corpore.
Juxta personz qualitatem. 1
€ Ducantur ad orationem. Nempe ad oratorium.
Duplex ergo hic oratio: prima in ipsis foribus mo-
nasterii propter illusiones diabolicas ; altera. cum
salutatus hospes et susceptus ducitur ad oratorium
gratias acturus Deo de prospero adventu, et errato-
rum in vja veniam deprecaturus. Hujus orationis
inentio fit in Actis S. Galli : « Igitur illi recto itine-
re, cum ad viri Dei cellam pervenissent, nuntiati ad-
venisse ducti sunt ad orationem.» lta et in Actis S.
citur : Oportet. eun esse doctum lege divina. Qus
vezoa non possunt intelligi de solo Decalogo, aut
legibus Moysis, vel Instrumento Vetere, sed sane de
utroque.
i Et post hec omnis ei exhibeatur humanitas. 11
est, perhumaniter accipiatur pro ejus condiUone,
merito et dignitate; atque illi necessaria affaum
&uppeditentur, omni luxu remoto przsertim circa
obsonia. Hospites enim non causa uationis, sed
sedificationis in monasteriis diversam squum esi, et
a sobriis monachis sobrietatem discere. ut. praeclare
moiel S. Basilius in Regulis fusius disputatis, in-
terr. 20 : « Alius venit ex seculari vita, discat ope-
ribus quod ei ratio non persuasit ; formam et exem-
plar vite frugalioris accipiat; recordetur mense
Christianorum, et non pudendz propter Christum
paupertatis. » Turpe est monachis, si in eorum mo-
nasteriis Apicii et Paxami a laicis inveniantur , quo-
rum cupediis illecti iade ebrii discedant, ubi sobrie
1211
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LX.
1218
omnis ei exhibeatur humanitas. ^ Jejunium a Priore A coquinam ad annum ingrediantur. duo fratres , qui
frangatur propter hospitem : b nisi forte przcipuus
sit dies jejunii, qui non possit violari. Fratres autem
cousuetudinem jejuniorum prosequantur. Aquam in
manibus abbas hospitibus det. Pedes hospitibus tam
abbas quam cuncta congregatio lavet. Quibus lotis,
hunc versum dicant : Suscepimus , Deus, misericor-
diam tuam ^ in medio templi tui. Pauperum et pere-
grinorum maxime 4 susceptioni cura sollicite exhi-
beatur. * Nam divitum terror ipse sibi exigit hono-
rem. Coquina abbatis et hospitum super se sit : ut
incertis horis supervenientes hospites, qui nunquam
desunt monasterio, non inquietent fratres. In quam
tatem discere debebant. Timotheus dux Athenien-
sis, rei militaris gloria prestantissimus , aliquando
a Platone frugali cena acceptus postridie bene ha-
bens splendidos caenze apparatus vituperavit, quod
die sequenti nihil voluptatis afferrent (/Elian. Var.
Mist. lib. n, cap. 18). iiiquum est et nullatenus fe-
rendum, si in monasteriis hospites ita laute et pro-
fuse epulentur, ut vix tota nox ad crapulam exha-
landam sufficiat. Quare olim pontificibus, regibus,
eL c:eleris magnatibus pisces, olera, legumina, et si-
milia monachorum edulia in monasteriis apponeban-
tur, ut patet ex his versibus Caroli Magni ad Pau-
lum Diaconum (Leo Ostiensis, l. 1, cap. 17):
Alma Deo chari Benedicti te«ta require :
Est nam certa quies fessis veuientibus illuc.
Hic olus hospitibus, panis, hic piscis abundat.
S. Joannes Gualbertus auctor congregationis Vallis
Umbrosz Leonem papam cum universa curia Ro-
mana hospitio excepit, eisque tantum pisces appo-
suit, ut in ejus Actis habetur. Parcius S. Bernardus
Claravallensis abbas, qui pontifici maximo Innocen-
tio pisciculum apposuit, cum cardinales vix habe-
rent legumina, ut in ejus Actis fertur. Anglorum rex
interdum in monasterium Lindisfarnense sub S.
Colmanno veniebat et communibus fratrum cibis
cum eis in refectorio vescebatur, ut scribit Beda lib.
1 Hist. Angl., cap. 26. Hex Castelle Fernandus
cum veniret ad monasterium S. Facundi cibis fra-
trum regularibus tantum utebatur, ut refert Rode-
ricus libr. v1 de Rebus lispanix, cap. 14. Conradus
rex Romanorum in die lhunocentum cum «duobus
episcopis comedit in refectorio monasterii S. Galli
una cum monachis, vilibus eorum cibis contentus :
sicut et postridie fecit, solo pane et fabis crudis
saliatus, ut lautius quam pridie exciperetur, ut ha-
betur in Vita S. Notkeri, cap. 16 (Apud Henr. Canis.,
t. VI, Ant. Lec.).
a Jejunium a Priore frangatur. A Priore, id est,
ab abbate (Prior est abbas, ut supra dictum est),
non a Przposito, ut quidam recentior putat. Nam:
Mena. abbatis cum hospitibus et peregrinis sit sem-
per, ut est in cap. 56 Regul, non Prz»positi. Co-
quina abbatis et hospitum per se sit, ut hic babetur,
non vero Pr:epositi ; et infra : Abbas aquam in mani-
bus hospitibus det, non Prapositus. Propter hospites
. jejunium frangitur, ut charitatis officium impleatur :
quemadmodum praeclare monet S. Prosper libr. n
e Vila contemplativa, cap. 24 : « Si enim quoslibet
advenientes, jejunio intermisso, reffcio, non solvo
jejunium, sed fmpleo charitatis officium. » Vide
exenipla in Vitis Patrum.
b Nisi forte preciputs dies sit jejunii. Nempe ec-
clesiastici, quo:| ex Ecclesi€ pr:zcepto sit inviola-
biliter servandum ; ita S. Isidorus cap. x Regule:
« Pro charitate adimplenda interrumpuntur jejunia,
si tamen non fuerint generalia. » Eadem ratione
Magister cap. 55 Reguli» non vult solvi jejunium
Quadragesimz propter hospitem : « Jejunium vero,
inquit, in Quadragesima propter supervenientem
ipsum officium bene impleant. Quibus, 5 ut indigent,
solatia administrentur ; ut absque murmuratione
serviant; et iterum, quando occupationem minorem
habent, exeant, ubi eis imperatur, in opera. Et non
solum ipsis, sed et omnibus à officiis monasterii, sit
ista consideratio, ut, quando indigent, solatia ac-
commodentur eis; et iterum , quando vacant, obe-
diant imperdnti. Item et cellam hospitum habeat
assignatam frater, eujus animam timor Dei possi-
deat : i ubi sint lecti strati. sufficienter; i et domus
Dei a sapientibus sapienter adminisiretur. k Hospi--
tibus autem, cui non przcipitur, nullatenus societur,
non frangatur a domesticis fratribus. »
€ In medio templi twi. In cod. Vict. p. hzc se-
B quuntur : Sequitur. oratio : Adesto, Domine, officiis
nostre servitutis, qui pedes tuorum dignatus es luvare
discipulorum ; ne despicias opera manuum | nostra-
rum, que nobis retinenda mandasti ; et sicut hic exte-
riora abluuntur inquinamenta, sic a te omnium no-
strum laventur peccata. Hxc autem verba : In medio
templi tui, id est, in medio cordis nostri (inquit
Smaragdus), quod tuum dicit Apostolus esse templum,
suscipimus istius. hospitis cum charitatis dulcedine
adventum.
d Susceptioni cura. sollicite exhibeatur. ta in mss.
8. Germ. Ebrul, et apud Smaragdum, recte. ln
vulgatis : Susceptio omni cura sollicite exhibeatur.
e Nam divitum terror ipse sibi exigit honorem.
Hunc locum Reguke producit Radulphus addens
serm. de Dominica 21 post Trinitatem : « Sed quia
divites facilius scandalizautur quam pauperes ; et ut.
ait S. Benedictus : Ipse timor potentum sibi ex:git
honorem. Sed locum citat ex memoria, non ex co-
ice.
f In quam coquinam ad annum ingrediantur duo.
fratres. Non per singulas hebdomadas, ut supra sta-
tuit de hebdomadariis, etc. Nam si singulis septi-
manis coqui hospitum mutarentur per oruinem, cum
multi occurrerent artis culimariw non adeo periti,
non satis honeste et bumaniter cum hospitibus age-
retur.
5 Ut indigent. Id est, quando indigent; «( pro
quando. Apud Virgilium : Ut ventum est. Unde pau-
o post dicitur : Ut. ouando. indigent, solatia accom-
modentur.
h Officiis. Id est, officialibus.
i Ubi sint lecti strati. Hic loquitur de. lectis, non
de mensa, scyphis et patinis : quod signum est
ejusmodi cellam non ad eJeudum, sed ad cubandum
assignari.
j Ut domus Dei a sapientibus, etc. Est hyperba-
ton : nam hzc verba referenda sunt ad ista : Cujus
animam timor Dei possidet. Sed ob sequelam textus,
sunt postposita his verbis : Ubi sint lecti.
k Hospitibus cui non praecipitur, nullatenus socie-
tur. ldem statuitur in Poenis Brevibus S. Basilii,
art. 39 : Et ct; ovvru y &y üpnOxjtt t&v. Unogcptgóvcov
Biyev, m)Xv ToU Oo0vat tíy Sipávav , ixróc ivrtrumopi-
yov, *tvíaÜn &n' toloyac* id est, si quis advenienti-
bus peregrinis colloquatur prater pacis osculum,
exceptis his ad hoc deputatis, careat benedictione.
IHem instituit S. Eugendus, ut habetur in ejus Ac-
tis (Apud Surium Jun. 1) : « Omni cautela. juxta
Patrum Regulam servans, ne se conspectui adven-
tantium laicorum, vel propinquorum saltem injussus
monachus pr:esentaret. » [ta S. Fructuosus archi-
episcopus cap. 8 Regul: su: : « Ne cum laico lo-
"atur, nec cum monacho non jussus stet, sive
abuletur, nec alium proximum videat , vel extra-
neum, regulari sententia prefixum est. » Sinilite:
S. Isidorus cap. 17 Regul, et S. Columbanus in
Poenitentiali ms. Idque ex monachorum ZEgyptic-
1219
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1323
* ' .
neque colloquatur. Sed si obviaverit, aut viderit, À ne avertas oculum, aut inanem dimittas pauperem :
salutaris bumiliter, ut diximus , et petita ^ benedi-
€tione, pertranseat dicens, sibi non licere colloqui
cum hospite, |
$ II..—- Ex Recuta Macam (cap. 8).
b Venientibus eis nullus, nisi unus, cui cura circa
hospitale fuerit injuncta, responsum det. * Venienti-
bus orare, vel pacem offerre nulli liceat, nisi prius
jubeatur al eo qui przest Patre : et oratione simul
peracta sequatur ordinem suum pacis osculum. Nec
licebit alicui fratri cum superveniente sermocinari,
nisi Boli qui preest, Patri, aut quibus ipse jusserit.
Ill. — Ex Reccra PaTRUM (cap. 4).
4 Advenienti peregrino * nihil plus exhibeat f quam
pacem : reliquum non sit illi cura unde venerit, pro
quo venerit, vel quando ambolaturus sit; nec se
jungat ad fabulas cum illo.
$ IV.—Ex RecULA saNcTI PAcROMU (cap. 51).
5 Quando ad ostium monasterii aliqui venerint, si
clerici fuerint, aut monachi, majori honore susci-
piantur ;. lavabuntque pedes eorum 5 juxta Evangelii
preceptum (Joan. xu1); et delacent ad locum xeno-
dochii, prabebuntque omnia, qu: apta sunt usui
monachorum. Quod si voluerint orationis tempore
atque i eullecte. venire ad conventum íratrum et
ejusdem fidei fuerint, janitor vel minister xenodo-
chii nupntiabit Patri monasterii; et sic deducentur
ad orandum.
$ V. — ,TEM Ex RecorA MACARIL.
Ilospitalitatem sectantes per omnia (Bom. xn), et
rum instituto, ut videre est apud Cassianum libr.
jv de Institut. Renunt., cap. 16; nec sine justa ra-
tione : quia forsan inlirmus frater cum seculari
szecularia loqueretur non sine magno anime sua
detrimento.
& Benedictione. 1d est, oratione.
b Venientibus eis. Hospitibus, hoc capitulum ha-
betur in Reg. ms. Macarii, Serapionis et aliorum
cod. Flor. et Corb., sed fusius et veluti periphra-
stice.
€ Venientibus orare. Prxposui punctum, qui de-
erat in nostris codicibus. Sed tamen legendum
puto : Cum venientibus orare, ec. Et h:ec est oratio,
quz lit ad introitum hospitis, de qua supra.
d Advenienti peregrino, ctc. Hoc capitulum habe-
nr 1n Regula 2 cod. Flor., et in vetusto cod. ms.
orb.
1 * Nihil plus exhibeat. Privatus monachus vide-
icel.
! Quam pacem. ld est, osculum pacis. In Poenis
Brevibus $. Basilii, art. 59 : mv «o0 SoUvot cuv
dipivo», id est, prxter pacis exhibitionem. In codici-
bus Flor. et Corb. legitur : Quam occursum humilem
el pacem.
E Quando ad ostium monasterii, etc. Exstat in Re-
pula S. Pachomii excusa, art. 28. Apud Smaragdum
egitur : Quando ad hospitium monasterii; non ita
recte,
h Juxta Evangelii preceptum. Ita apud. Smara-
gum. In Regula excusa legitur : Servabuni Evangelii
preceptum.
i Collecte. Collecta hoc loco est synaxis officii di-
vini, ut passim in hac Regula.
] Hospitibus et peregrinis. H:ec habentur in Reg:
ms. S. Fructuosi archiepiscopi cod. Crass. , eodein
eap. 10.
t Et oleo perungendi. Ad tollendam lassitudinem.
ne forte Dominus 1n hospite aut. paupere adveniat,
et videat te haesitantem, et contemneris; sed omni-
bus te hilarem ostende et fideliter age.
$ VI. — Ex Recura Fnocrvosi (cap. 10).
: j Hospitibus et peregrinis fratribus cum summa
reverentia charitatis et ministrationis obsequia sunt
prabenda; et ad vesperum lavandi pedes. Et si er
itinere sunt confecti, X oleo perungendi sunt. ! Lec-
tuaría, lucerna, et stramina mollia exhibenda : ac
proficiscentibus juxta posse cenobii * viaticum im-
ponendum. /Egroti omni miseratione fovendi sant,
eorumque languores congruo relevandi suut minis-
terio. Tales tamen sunt efs ministri deligendi qui et
pulmentaria strenue przeparent, et devoto eis mi-
B nisterio obsecundent; et de his quie illis residua sunt
neque fraudem faciant, neque occulte comestione se
illicita polluaut.
8 VII. — Ex Recuta saxcTt Istpom (cap. 25).
» Ádvenientibus hospitibus prompta et alacris sns-
ceptio adhibenda est, scientes ob hec novissimam
consequi retributionem, sicut Dominus dicit : Qui ros
recipit , me recipit ; qui me recipit , recipit eum qui me
misit. Qui recipit prophetam in nomine prophete, mer-
cedem prophete accipiet ; et qui potum dederit um ez
minimis istis calicem aque [rigide tantum in nomine
discipuli, amen dico vobis, non perdet mercedem sxum
( Matth. x ). Et licet omnibus hospitalitatis bonum
cum gratia oporteat referri, * uberior tamen cle-
ricis et monachis deferenda honorificentia bospitali-
Idem faciendum statuit B. Isaias abbas oratione 3:
« Si ad te in cella tiia commorantem frater pere-
grinus accesserit , idem illi officium exhibeto , oleo-
que pedes ejus inungito. »
| Lectuaria, Vcl lectualia, qu: lectis insternun-
tur, stragula. Cxsarius cap. 42 Regula : « Lectualia
vero simplicia sint : nam satis indecorum est, si in
lecto religioso stragula szccularia, aut etiam tapetia
picta resplendeant. »
^ Viaticum imponendum. Mos fuit olim ut rece-
denti hospiti daretur viaticum , ut essent hospitium
fortasse uon invenienti in via suppelix. Magister
cap. 1 Regulz : « Mox et ipse recon-ignare bisacias
cogitur, quas diversorum hospitum n» panes iosli
impleverant , » etc. Palladius cap. 64 Lausiacz, ubi
Protocomes S. Paphnutio sic loquitur : Ooz Zz25t
Ttévne 1) b£vog xsvaig xspoi viv ipuiv «OX px mpoctper
igodwxcÜii; xarà Aóyov* id est, « non egressus est
omo mea pauper vel hospes manibus vacuis, cui
.non prius congruum viaticum imposuerim. » lta verti
clarius ad sensum. Nam igódux sunl mpóc wav 6dev
éricxótie &o)opate , id est, « sumptus ad viam ne-
cessarii, ut docent scholiastes Aristophanis ad Plu-
tum, et Suidas. » Unde verbum ig. Síatseo , id est,
viaticum alicui dare. ( Deut. xv) x«i igobuxatag xcàv,
id est, et dabis ei viaticum.
» AÁdvenienlibus hospitibus, etc. Habetur in Regula
S. Isidori excuaa cap. 22.
9 Uberior clericis et monachis deferenda honorif-
centia hospitalitatis. Tanquam Dei servis et ministris
pracipuis. Idem jubet S. Pachomius art. 28:« Si
clerici fuerint aut monachi, majori honore susci-
piantur. » ldem clericis faciendum instituit Regula
acarii et aliorum : « [demque qualiter clerici ho-
Spites suscipiendi sunt.in monasterio, ut ministri
altaris , non licebit nisi ipsis complere : siv& ostia-
Tius, sive minister templi Dei. » lta etiam Magister
1221
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LX.
1222
tais. Prebeantur eis habitacula , laventur eorum A prepositis fratres peregrinos ex improviso custo-
pedes, ut- preceptum Dominicum. impleatur. Con-
gruis etiam sumptibus eisdem humanitaüs gratia
prebeatur.
8$ VIII. — Item ejusdem (cap. 24).
Nullus propinquum vel extraneum hospitem vel
monacbum familiarem, seu parentem, videre absque
imperio audeat senioris
8 IX. — Ex RecotLA TanNaTENSI (cap. 7).
Advenientibus quoque nihil preter humilitatis
affectum et debitum famulatum junior exhibebit ;
et curam habere de causa qua venerit, quandoque
reversurus sit, non praesumat: quia hoc seniorum
sollicitudo, non juniorum presumptio, debet re-
quirere.
$ X. — Ex RrEcura Macisrni (cap. 72).
^ Cum fratres monasterio extranei supervenerint,
si quarla, sexta feria, et sabbatum fuerit, voce prx-
senlis abbatis aut cellerarii , si absens fuerit abbas,
rogentur ad refectionem remorari ad ponam. Si
autem usque ad tertiam admonitionem non usque
ad nonam consenserint remorari, sed pro certo se
urserint ambulare, propter charitatem adventus eo-
rum, fracto jejunio, omnes fratres monasterii cum
eis ad sextam ^ communicent. Si autem ante sextam
se urserint ambulare, quavis hora fuerit festinatio-
nis inventa, jam sine domesticis fratribus ipsi soli
reficiant, et jejuni de monasterio non permittantur
abscedere propter viam, quia * in panis fractione
cognita est charitas Christi : sicut d in Actibus
apostolorum legitur fracta Eucharistia et sumpta, a
se apostolos discessisse Ándream et Joannem.
XI. — Item ex eadem (cap. 'i9).
* Cella autem peregrinorum semote in monaste-
rio constituatar , cum lectis stratis ubi supervenien-
tes fratres maxime ignoli dormiant, f et bisacias
suas ponant : in qua res monasterii, aut ferramenta,
aut utensilia non sint posita : ne forte cum putan-
tur hospites spiritales, subito in damno fures inve-
niantur. Nam et propter cautelam custodiendi, duo
fratres de quorum decada et alii coquinam exer-
cent, tandiu ex ipsa decada deputati vicibus a suis
cap. T] Reguli : « Sacerdotes vero cum monasterio
ad refectionem tenti fuerint, ipsi omnes cibos et po-
cula mista signent, vel primos in mensa sua meros,
et benedictionem petentibus ipsi suo responso tra-
dant. » Et paulo post: « Clerici vero si servorum
Dei mensis interfuerint, et ipsis detur locus com-
plendi. » Recte : nam benedicere et complere ora-
tionem honorificum est. .
* Cum fratres, etc. Hxc habentur in Regula ms.
Magistri cod. Corb., eodem cap. 72.
b Communicent. ld est, communi in mensa cum
fratribus reliciant, ut loquitur idem Mag. c. 71, ut
supra c. 58 observatum est.
* [n panis fractione cognita est charitas Christi.
Cum pavit multitudinem, Joan. v1 et Marc. vii, no-
lens dimittere jejunam, ne deficeret in via.
d [n Actibus apostolorum, etc. Qux hie dicuntur
de Andrea et Joanne ex Actibus apostolorum, non
sunt in Actibus apostolorum a S. Luca conscriptis,
sed videntur sumpta ex quodam libro apocrypho,
aut ex illis Actibus qux duodecim apostolorum no-
diant, quandiu omnes de eadem decada suis vicibus
explicent septimanas; et cum de alia decada in-
choaverint coquere, ct in diebus septimanarum
suarum si supervenerint peregrini, tandiu et de ea-
dem decada deputati a suis prepositis supervenien-
tes ex improviso custodiant, quandiu et ipsis alia
decada succedat. Ergo sic omnes decade expli-
cando et recapitulando omnes peregrinos advenien-
tes semper custodiant. Ergo ipsi duo fratres quo-
rum ad custodiam fuerint vices, cum peregrini ad-
venerint, in eadem cella simul sibi faciant lectos, ut,
$i forte.unus de hospitibus ad oratorium nocte vo-
luerit ire, et alius noluerit propter lassitudinem se
levare, aut forte voluerint vicibus foras exire, utri-
B que babeant singulos ex improviso custodes ; ut et
ille qui aut ad oratorium aut egreditur foras per in-
certos monasterii exitus nocte, et ingressus per oc-
casionem custoditus a domestico fratre ducatur, et
cum remanente alter remaneat custos : ut et chari-
tatem solatii videantur hospitibus adimplere, et res
monasterii ab incertis ex improviso custodiant. Nam
et in die ipsi sibi sollicitudinem faciant eos intra
wionasterium de 5 nihil facto oculo custodire. Nam
ideo duobus hxc cura committitur, ut et in nocte
vicibus sint cirea peregrinos solliciti, et in die, si -
forte ex eis unus defuerit oceupatus, alter peregri-
num a longe custodiens respiciat. Cella ipsa habeat
clusuram talem ab intus, qualem a foris : ut nocte
ab eis, inclusis secum hospitibus, ab intus missis
clusuris clavis tollatur : quam, ubi norunt, abscon- .
dant: ut cum foras forte voluerit hospes exire,
ipse sibi custodes excitet, cum clavem requirit, quo
presente incipiat ad ignotum 1! refrigerium foras
exire. Ipsi enim fratres bisacias eorum et virgas
suscipiant in cella eadem servaturi j clave forensi
fideliler conservaudas. Jam si forte tales inventi
fuerint hospites qui diu persistendo fideliter et
animo laborando indicaverint k se monasterio per-
firmare, suggerant eorum custodes abbali, et lecta
eis Regula, videant quot dies jam habeant in mona-
sterio, et residui dies de induciis ei$ ad tractandum
mine vocantur, et Andrez: maxime, quibus utebatur
impostor quidam Agipius, ut scribit Photius in Bi-
D bliotheca, n. 179, seu Andres, Joannis et aliorum
apostolorum, de quibus Eusebius l. 11, c. 19, Hist. ;
aut certe ex Actibus Andrez et Joannis, quibus ute-
bantur Encratite , quorum meminit S. Epiphanius
lib. n, tom. 1, hzeresi 47.
e Cella peregrinorum, etc. Hxc videre est in Re-
gula ms. Magistri cod. Corb., cap. 79.
f Et bisacias suas. Vide supra, cap. de generibus
monachorum
8 Recapitulando. Alias, Recapitando. ld est, a qa-
pite iterum, incipiendo quo vocabulo usus est supra.
h Nihil facto. ld est, male facto.
i Refrigerium. 1d est, latrinas; ejusdem Begul
eap. 14 : Hefrigeria lavent, et cap. ultimo, machina,
refrigerium.
i Clave forensi. Id est, qux foris ostium claudat.
k Se. in monasterio firmare. ld est, stabililatem in
monasterio promittere. Quod dicit S. Benedictus,
cap. 61, Stabilitatem suam firmare.
1925
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1224
secum cedantur. Et cum exp.eti fuerint constituta- A nos suos vel indumenta in alieno opere * stricare,
rum induciarum dies, et tunc demum si placent eis.
probate vite vel Regulm discipline, sicut de fir-
mandis monasterio fratribus posteriori titulo con-
stitutum est, se monasterio usque ad mortem perse-
verando contradant. Quod si non se voluerint fir-
mare, sed sic laborando quotidie cum fratribus
monasterio voluerint remorari, si contenti sunt pan-
a Stricare. Id est, consumere, de quo vocabulo
supra.
y. irmis. Id est, qui stabilitatem in monasterio
ugue -dsuncunt pngpERS, ARR a ———————
sola tamen communis mensa vel vite mensura eis
de monasterio przbeatur, de czteris necessariis
preparatio denegetur. Quia b firmis debent omnia
praparari, talibus vero de* firmitate dubiis sola mo-
nasterii mensa sufficiat : et hoc tantum quod vel la-
borare cum fratribus volunt remorando, a ftatribus
illis custoditi duntaxat die noctuque.
promiserunt. MM ]
e Firnilate. Id est, stabilitate in monasterio.
CAPUT LXI.
SI DEBEAT MONACHUS LITTERAS, EULOGIAS, VEL ALIQUID SUSCIPERE.
8I. —Ex RecuLa sancrI BENEpiCTI.
» Nullatenus liceat monacho neque a parentibus
suis, neque a quoquam hominum, nec sibi invicem,
b litteras, * eulogias, 4 vel quzlibet munuscula ac-
cipere aut dare sine precepto abbatis, e Quod si
a Nullatenus, etc. Prima pars hujus capitis citatur
in concilio Duaiacensi n, cap. 2. n
b Litteras. Olim prohibitum fuit monachis litteras
accipere, aut. transmittere injussu abbatis. Ita cau-
. tum est in Poenis brevibus, qu» vulgo S. Basilio
tribuuntur. Art. 49: EC ci süpeÜi ixcóc &pytpovopitov
épery rtyl , à dex óusvog yp&ppata, tavo. &pepuapévog"
ü est, « Si quis iuventus fuerit scribere aut acci-
pere litteras sine arehimandritze scientia, sit excom-
municatus. » [n Regula Teridii , cap. 15 : « Przci-
pue epistolas sine scientia abbatis nec accipiat, nec
transmittat. *» In Peenitentiali ms. S. Columbani:
« Si epistolam cujuscunque susceperit, si tribuere
presumpserit sine abbate, superpositione.» Supple,
emendetur. 1n Regula S. Cesarii, cap. 25, et in ejus
Ttecapitulatione, cap. 6, in Regula S. Isidori, cap. 17.
dein videre est apud Cassianum lib. rv de Institutis
renuntiantium, c. 46. Nec immerito. Nam ejusmodi
litteris sepe utitur diabolus tanquam proxenetis ad
animam perdendam.
€ « Eulogias. Recta lectio, qux habetur in cxteris
codd. nostris mss. , quemadmodum apud Sma-
ragdum, Donatum c. 5, Turrecrematam , in edi-
tione Coloniensi et in concilio Duziacensi supra
citato. At in vulgatis et in editione Colin»i le-
gitur, eulogia, in plurali, male. Nam eulogium
non dicitur in neutro, etsi reperiatur in Vita S.
Ludgeri, et fortasse alibi, sed corrupte. Eulogia
autem est munus ex charitate datum generaliter lo-
quendo, Latine benedictio, loquendi formula ab He-
brxis deducta, qui munus benedictionem appellant.
B etiam a parentibus suis ei quidquam directum fue-
rit, non presumat suscipere illud, nisi prius indica-
tum fuerit abbati : quod si jusserit suscipi, in abba-
tis sit potestate, cui illud jubeat, dari. Et non con-
tristetur frater, cui forte directum fuerat, ut non
bus festis et Dominicis non eumebant Eucharistiam,
ex decreto Pii pape, apud Burchardum lib. v,
cap. 27. Et habetur in concilio Nannetensi, can. 9,
et in Capitulis Hincmari archiepiscopi Rhemensis,
cap. 7. Mittebantur etiam fidelibus in signum bene-
volenti2 et communicationis in eadem fide. Unde in
concilio Laodiceno, can. 52, statuitur, "Ore ev der
vy alpscix&y s0ioylag AapGew, id est, « Quod non
oportet hereticorum eulogias accipere. » Aliquando
etiam trageinata, beilaria, ut fructus, nuces, arid
' ficus, etc., a presbytero benedicta pro eulogiis da-
bantur, ut patet ex Palladio in Lausiaca, cap. de
Valente. Nec dabantur excommunicatis. Unde S. Ar-
senius cam non accepisset aliquando eulogiam fra -
trum, gessit se pro excommunicato, ut habetur in
Vitis Patrum interprete Pelagio, lib. xv, 2. 8; et qui
ab excommunicatione absolvebantur eulogias acci-
piebant, ut videre est apud Gregorium Turonen-
sem, lib. v Hist, cap. 14; et excommunicati epi-
scopi eulogias aliis dare prohibebantur, ut videtur
apud eumdem Gregorium, lib. vir Hist., cap. 20, de
rsicino Cadurceusi episcopo excommunicato. Et
de his eulogiis panis intelligendus est hic S. Bene-
dicti locus, quas antiqui Patres sine superioris li-
centia dare prohibuerunt. S. Cxsarius cap. 25 Re-
gule: « Si aliqua voluerit transmittere eulogiam
panis, Matri suggerat. Et Donatus, cap. 55 Regul:
« Si aliquis voluerit transmittere literas, aut eulo-
ias panis, Patri suggerat. » lta. capiendus est locus
in Penis brevi;us S. Basilii, art. 50 : Ei rte *ápxe
toi sX)oyixv, id est, « Si quis miserit eulogiam ali-
. I Regum, cap. xxv : Quapropter accipe benedictio- ]) cui. »
nem hanc, quam atiulit ancilla tua. In textu Hebraico
est r3 beracah, id est benedictio, apud Septua-
ginta sUAeyix. Sumitur etiam eulogia pro pane illo
qui ad eucbaristiam consecrandam destinatur, ut
videre est apud Joannem Moschum, cap. 25. Sunt et
munera quz ex reliquiis sanctorum mittuntur, apud
S, Gregorium , lib. x1 Regesti, cap. 47 : « Eulogias
vero S. Marci a beatissima fraternitate vestra trsns-
missas, cum ea charitate qua transmiss:x sunt, secun-
dum notitiam earum suscepimus. » Quas interdum,
benedictionem appellare solet, ut in eadem epist. :
« Praterea transmisimus crucem parvulam, in qua
de catenis amalorum vestrorum inserta est bene.
dictio. » Sed communiter eulogix panes sunt qui in
ecclesia a sacerdote benedicuntur, olimque distri-
buebantur iis qui ob quoddam impedimentum die-
4 Vel quelibet munuscula. liem statuit S. Pacho-
mius art. 58 : « Nemo ab altero accipiat quidquam. »
n Basilius in conis brevibus, art. 28 : Et «wg dide
e Tl, » Gt, Trap [:g9 TOU & xia tTOv,
sepitloda: id est « Si quit dederit forás a iquid aut
acceperit praiter voluntatem abbatis, excommuni-
cetur. » Et S. Isidorus, cap. 17 Regulze : « Qui oc-
culte ab aliquo litteras vel aliquod munus acce-
perit, » etc.
* (Quod si etiam a parentibus suis ei quidquam di-
rectum fuerit, etc. ld olim servabatur in. monaste-
rio S. Eugendi abbatis , ut videre est in ejus Actis :
« Si quid vero cuicunque fuit a proximis fortassis
oblatum, confestim hoc abbati vel ceconomo defe-
rens, nihil exinde absque paterno praesumpsit 1mpe-
. 9
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXI.
12260
detur occasio diabolo. Qui autem aliter prsumpse- A $ IV. — Ex Recora sancrI ÁucusTIM (cap. 25).
rit, discipline regulari subjaceat. m
8$ 1I. — Ex DocrRixa sancri Onsresu.
2 Si quis in domo monasterii sub praeposito ma-
nens, nulla re indigens quam in monasterio habere
permissum est, et habet patrem fratremque et ami-
cum cbarissimum, nibil ab eis penitus accipiat,
non tunicam, non palliolum, non aliam quamlibet
rem. Si autem fuerit comprobatum 5 quod minus
habeat de his qua przcepta sunt, * culpa omnis at-
que correptio ad prepositum convertetur.
$ III. — Ex Recura sanct Basinit (cap. 81).
Interrog. 4 Si quis debet a carnalibus propinquis
accipere aliquid? — Resp. Propinquos quidem red-
dere qui sua sunt iis qui a servitium Dei accedunt,
necessarium est, et.nihil subtrahere, ut non crimen
sacrilegii incurrant. Verumtamen hzc * prerogari
in conspectu eorum, ad quod visa sunt pertinere,
et illis ipsis prestat occasionem elationis el superbia,
et aliis fratribus ejusdem propositi pauperioribus
tristitiam generat, ita ut accidat illud in quo Co-
rinthii increpantur ab Apostolo dicente : Quia con-
funditis non habentes ( 1 Cor. xn ). Et ideo et his
qui per loca singula ecclesiis presunt, si sunt lide-
les et prudentes dispensatores, offerre debent, se-
cundum imitationem eorum qui in Actibus aposto-
lorum (Cap. 1v) id fecisse prxscribuntur, de quibus
dicitur : Qui offerentes pretia prediorum suorum po-
nebant ante pedes apostolorum. Ceterum, quoniam
non est omnium bujusmodi dispensationes explere
fideliter, illis offerre convenit qui apud omnes in
hoc officio probati habentur. Verumtamen de his
probabit ille qui proest, f per quem debeant dis-
penéari.
& Si quis, etc. Hxc habentur in libro excuso S. Or-
siesii ultra medium.
d Quod minus habeat. Reposui cà habeat ex lib.
edito.
€ Culpa omnis atque correptio ad prepositum con-
vertetur. Is est prpositus domus de qua est ille fra-
ter qui tanquam culpzx reus ab abbate corripietur,
Si non suppeditaverit illi fratri quzcunque .ei ex
prescripto Regul: necessaria sunt.
4 Si debet quis, etc. Apud S. Basilium, interr. 187
Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 26.
e Prerogari. Iu textu Grzco, &vooioxta9a:, id est,
consumi.
! Per quem debeat dispensari. In textu Greco ad- D
ditur, zal «à rxp& càv cotoutov Otüoutvov, id est, « et
illud etiam quod ab hujusmodi hominibus datum
est. »
6 Quicunque autem, etc. Hzc videre est in Re-
gula excusa S. Augustini eod. cap. 25, et in epist.
ejusdem 4109. Exstant etiam in Regula S. Caesarii,
cap. 25, et in Regula Donati, cap. 53.
h Vel quelibet munuscula. lta in cod. Corb. ms.
et in epist. At in Regula excusa, vel quodlibet mu-
nus. Ila Regulis C:wsarii et Donati, Aut quelibet
mandata, aut munuscula. Sed Donatus sumpsit ex
Czsario, non ex Áugustino, nam fere eadem C:esarii
verba profert.
i Consequens ergo est, etc. Exstat in Regula S.
Augustini edita, cap. 28, et in ejusdem epist. 109.
| Qui suis, etc. Ita in Regula excusa. Male, quem-
admodum et in Corb, ms., ubi «ó qui deest. Lege:
ergo ut in epist.: « Illud quod suis, vel filiis, vel
PATROL. CIIL
5 Quicunque autem in tantum progreseusa fuerit
malum, ut occulte ab aliquo litteras, h vel qualibet
munuscula accipiat, si hoc ultra confitetur, illi par-
catur et oretur pro illo; si autem deprehenditur
atque convincitur, secundum arbitrium prepositi
vel presbyteri gravius emendetur.
|... 8 V. — Item (cap. 96).
i Consequens ergo est ut etiam 1 qui suis filiis,
vel aliqua necessitudine ad se pertinentibus in mo-
nasteriis constitutis aliquis vel aliqua contulerit
vestimenta, sive quodlibet aliud, inter necessaria
monasterii k deputandum est. Non accipiatur, sed
sit in potestate praepositi, ut in rem communein re-
dactum, cui necessarium fuerit, praebeatur. ! Quod
B si aliquis rem sibi collatam celaverit,, furti judicio
condemnetur.
8 VI. — Ex Recura sancri lsipont (cap. 6).
m Sí quid a parentibus vel extraneis cuilibet mo-
nacho collatum fuerit, non erit sub jure private rei
habendum, sed in potestate abbatis in commune
redactum, ? cum necesse est, pr:beatur. Monachus
enim quidquid quoquo modo acquirit, non sibi, sed
monasterio acquirit. Nullus peculiariter separatam
Sibi ad habitandum cellolam expetat, in qua priva-
tim a coetu remotus vivat , preter eum qui fortasse
morbo vel state defessus, hoc ex consulto Patris
monasterii, promeruerit. Ceteri tamen quibus nec
languor, nec senectus inest, in sancta societate com-
munem vitam conversationemque retinebunt.
$ VII. — Jtem.
^ Non est presumendum sine conscientia abbatis
P egenis vel quibuslibet conferre de eo quod regu-
lari dispensatione noscitur monachus possidere :
aliqua necessitudine ad se pertinentibus in mona-
sterio constitutis aliquis vel aliqua contulerit, sive
vestem, sive quodlibet aliud, » etc. In epistola legi-
tur, filiabus, quia scribitur ad sanctimoniales. Locum
contraxit S. Casarius, cap. 44 hoc modo: « Ante
omnia observandum est, ut si fllie sux aliquis vel
aliqua necessitudine ad se pertinenti vestimenta, vel
aliquid aliud dederit, vel transmiserit, non occulte
accipiatur. » Sed lege, ut si aliquis filie sue, vel ali-
qua, etc. .
k Deputandum est. Recta lectio, si post co est scri-
batur punctum. Nam parens, qui dat fili: suze vel
alteri, non dat eo nomine ut inter res monasterii
deputetur, sed saucius Augustinus jubet depu-
tari. .
! Quod si aliquis, etc. Hac habentur cap. se-
quenti ejusdem Regula.
m Si quid a parentibus, etc. Habentur in Regula
excusa, cap. 9, ubi primum membrum hujus capitis
iia legitur : « Si quod a parentibus vel extraneis
munus cuilibet monacho fuerit directum, in con-
ventum fratrum redactum sit, et cui necesse erit,
pr:ebeatur. » .
2 Cum necesse est. Lege cui, etc.
9 Non est presumendum, eic. Hac videre est in
Regula S. Isidori excusa, cap- 19.
P Egenis. Non vult dari eleemosynam a monachis
inconsulto abbate : si tamen urgeat necessitas,
posse dari a monacho eleemosynam docent S. Tho-
mas 9-2, qu. 32, art. 8, et alii. « Et dat. nomine
couventus non suo » docet gloss. 16 , qu. 1, cap. 5.
99
« cua alio quoque fratre quippiow eómnmuotare, nisi À
abbas vel prsypesitus jusserit, melli licóbit : met ha-
bebit quidquam, prier illa qus im commweni lege
monasterii e0ncéssa sunt.
6 VIH. — Item ex eadem Regula (cap. 24 ?).
Neque sine abbatis jussu quisque aceipere epi-
stolam, vel dare cuiquam presumat.
$ IX. — Ex RécuLA sANCTI FRUCfUOSI EPISCOPI
(cap. 8).
e Munus denique quodlibet sive épistolàás nemo
monachus accipiat, 4 neque uspiam sine benedictione
sui senioris progrediatur; nec cum; monacho non
jussus stet, sive fabuletur; vel alium proximam vi-
deat, vel eríraneum, regulari sententia preíixum
est.
$ X. — Ex Rrcuta saWCTI ÁCRELIAMÉ EPISCOPI
(cap. 5). '
Nihfl oeculte aceipiatis. Sed si quis propinquus
aut atuicas aliquid ín vestimento aut auro, vel aliud
quodcunque dederit aut transmiserit, in. potestate
sit abbatis. Et si cui transmiserif, necesse fuerit,
tribuatur ; sin verc ille nihif indiget, in commune
redactum, cui est necessarium, tribuatur.
« Cam alio quoque fratre quippiam commutare.
"Quia hoc assidet peculiaritati. Quse dantar monacho,
in suum usum, non in alienum ei dantur. Idem pro-
hibuit S. Pachomius , art. 55 : « Mutare de his qua
4 preposito acceperit neinó audebit.» S. Basilius
in Peenis brevibus, srt, 14 : E? «e &)accn vc utt
vtyoc Tra. p& Trepnv coU. &pyjpieüpirev, yryíaUm &n' so-
)eyiag, id. est, « Si |
aliquo, et dederit prztet mentem abbatis, sit sine
bettedieti
b ln la excuea, cap. 15.
c Munus denique, eic. Hxc babentur in Regula
ms. S. Früctaosi archiepiscopi cod. Crass., tap. eo-
Lj
m.
& Neq wspiám &ine benedictione sui senioris pro-
rediatur. Antiquus et laudabilis in monasteriis mos
invaluit, ut nunquam monachus sine benedictione
vel oratione sul fectoris foras progrediatur, ut hac
velati cireumvallatus mundi pericula et demonum
tela declinare possit. Id apparet ex Poenis brevihus
toties citatis : EC cic de000t 100 uova tup ov. gà Xaov
eUAoyly, fj &tolu0sic or6 kpytpuevlpivoo uttà toy üc,
décor Axotwérynroc: id est, « Si quis egressus faerit
inonasterio non accepta benedictione, vel nom di-
missus ab abbate cttrh oratione, excommunicetar. »
Ex sexta synedo, can. 46 : « Sed et viri qui perse-
quuntur vitam monaslicam ürgente necessitate xal p
«Utol pstà e))oyiac toU civ Tryspuoviay dprttrwtEUpEvov
rpoirócey, id est, el ipsi cuin benedictione illius qui
pfzeest, procedant. » ldem paulo ahte eodem can. de
sanctimonialibus praecipitur. Ex Actis sancti Co-
jumb:e, lib. 1t, cap. 8: « Vir sanctus Columbanus,
cui emigrarniti benediximus, nusquam in hoe szculo
faciem videbit meam. » Ex S. Gregorio, lib. 1, Dial.,
cap. 2: « Etat pro utilitate monasterii causa consti-
tatd, Expletis igitar hymnis matatinalihus Libertinus
ad lectum abbatis venit, orationem sibi humiliter
petiit. » Ex Poenitentiali ms. S. Columbani : « Qui
ministrat in die Dominico, aut in alio solemni ad
lavacrum, aut quamieunque necessitatem una ora-
tione ante exitamt et. introitum eget, interroget ta-
men. 8i non procul eteat, signo crucis indiget, » etc.
Cum autem plures essent doinus in monasterio S. Co-
lumbani ad instar monesterii 8. Pachomii, in qui-
Dus monachi velati por clasees divisi habitabant,
& BEREDICTI ABBATIS ANIANENSIS
uis permutaverit aliqui] cum C
149928
$ XI. — Jtem (cay. 6).
Epistolas precipimus nec dandas, nec accipiendas
sine scientia et permissu abbatis.
$ XII. — Ex Recura TagwATENsI (cap. 18).
Qui vero litteras vel mupuscale eujuseumque ac-
cipere pr:sumpserit , si nont statim a quo accepit et
qui accepit publicaverit, districtioni severisaümmae
subjacebit. lla vero qua transmissa sumé, * pere-
grinis et ignotis deputabuntur , aut eerte incemdiio
cremabuntur. f Sane si quis suis filiis vel aliqua ad
se necessitudine pertineptibus aliquid centularit, in
re communi redactum cuj mecessarium fuerit, Mi-
buatur. Si vero cui transmisemm est abbss jusseri
dare, tanquam reliqua fidelium munera cum gratia-
B rum actione percipiet.
$ Xil. -- En Raevza Oumryvart.
8 Mutare de his qus» a prssposito accepentt. éum
altero non. audebit. Nec ^ acciprat. melius, et dabit
deterius : at. &ontrario datis melioribus et deterius
i aeciplens. ! Nemo ab altero aocipíat quippiam,
k nisi prepositus jusserit.
nulli licebat domo sua egredi sine benedictione et
oratione senioris sui seu praepositi, sive ille inona-
Sterio egrederetur, sive iu eo remaneret, 6t videre
est in Vita S. Eustasii abbetis Luxoviensis, ubi ha-
jusmodi benedictionem redargoit in synodo ejusdem
monasterii monachus ét desertor Agrestinus : « Ait
superflua quedam et canonierm institetioni contraria
in eorum studiis teneri, ceehlesni scilitet, quam
lamberent, crucis sigRo crebro signari, ei in
cujasílbet domus intra cenobium tam ihtroeuntem
quam egredientem bénedieflottem postatare. » Qr
locus mire illustratur ex citato Poenitentiali. « Qui
egrediens domum ad orationem poscendam non se
humiliaverit, et poet eaptam b ielionero nom se
signaverit, crucem non audierit [Lege, adierit], xu
percussionibus emendare statuitur. » Et paulo pest :
« Et qui egrediens domum, orationem petens non
se curvaverit intra domum, xii percussionibus einen-
detur. » Quod spectat ad alterum crimen ab Agre-
silio objectum de cochleari siguando, li:ec babeutur
in eodem Poenitentiuli eirca initium, « et qui nou
signaverit cochlezxte quod Lunbit, sex petcussioni-
bus. » Ex quibus dóctorum virorum tollitur scrwpu-
lus, qui 4b Agrestino objecta in Regula S. Colum.
bani hactenus qusesiverunt; non sunt enim in Re-
gula, sed ih citato Peenitentiali ms.
e Peregrinis aut ignibus deputabuntur. Nota pri-
scorum observahtiam, qui ipsas res peculiaritatis
vitio possessas nolebaht ih morasterio remanere,
sed eas statim extraneis donábant, aut ignipus tra-
debant.
! Sane si quis, etc. Hoc membrüm sumpturn est
ex Regula S. Augustini, cap. 8.
& Mutare de his, etc. Prima pars hujus capituli
sumpta est ex tegula S. Pachomii, art. 55.
à. Accipiut. Lege dcciplet. |
| Accipiens. Lege accipial, tt in. Regula S. Pa-
AIT Ncmo ab altero, V d
-) Nemo ab alteto, Hxc secunda pars sumpía est
ex art. 54 Regulx S. Pachomil. P va
k Nisi prepositus jusserit. Intelligit prxpositum
dómus, ndn motrasterii. Num in nionasterio S. Pa-
chomii ptzepositus cujusque dotius administrabat
necessaria tnonachis qi sux domus erant, ut cla-
rum est et ibultis ejusdent Regula logis.
1929
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXH.
1230
& XIV. — Ex RrcvLA 4 DoxaTO cóLLECTA (cap. 85). A oretur pr eo. Si auteni celàns proditur, vel convin-
* Nullatenus liceat fratri à parentibus suis neque
& quoquam hominum, nec sibi invicem litteras, eu-
logias, vel quaelibet munuscula accipere aut dare
sine praecepto abbatis. Quód si etiam a parentibus
uis ej quidquam directum fuerit, non przsumat il-
lud suscipere, misi prius indicatum fuerit Patri.
Quod si. jusserit suscipi, in ipsius sit potestate, aut
el (si necesse est) aut cui illud Jubeat, dáre. Qui-
cunque autem (quod Deus non patiatur) in tantum
progressus fuetit, ut oeculte litteras ab aliquo aut
quilibét mandata àut munuscula accipiat, si lioc
uluro confessus fuerit, indulgentiam mereatur, ei
& Nullatenus liceat. Hc usque ad illa, quicungue,
elc., sumpta sunt ex cap. 54 Regul» S. Benedicti.
uicunque autem, eic. Hzc sumpta sunt ex Re-
ula S. Caesarii, cap. 25, exstantque in Regula S.
uguslini, cap. 8. .
€ Simili etiam districtioni subjaceat, ete. Hxc etiam
exprumpta sunt ex Regula S. Cxsarii, cap. eodem.
. 4 Per posticiarios. Posticiarius est qui curam ha-
bet recipiendi ea qux in monasterium deportantur,
et trausmittendi ea. qux transmittuntur. Et posti-
ciaria in ccenobiis sa&ciimonialium, quz idem opus
éxercet, ut notum esl ex Regula S. Lesarii, cap. 23.
Gallice: la (euriéré, a nomine posticium ; de quo
citur, secünddm instituta monasterii Rege gravius
emendetur. ^ Simili etiam districtioni subjaceat, si
vel ipse cuieunque litteres aut manuseula. transmit-
tere sacrilego ausu presumpserit. Pro affecta pa-
rentum aut cujuscunque notitia si aliquis transmit-
tere voluerit litteras aut eulogias panis, Patri sug-
gerat. Et si. ipsé permiserit, 4 per postielarios det,
et ipsi de nomine ejus tránsmittant, cul voluerít
ipse. Sine praeposito aut posticiario per se nullus
praesumat nec dare, nec accipere à quoquam. Quod
8i presumpserit, saperpositionibus poeniteat.
Papias in vocabulario : « Posticlum est látens oslium,
dictum quod remotum sit a publico. à Repéritur in
B Regula S. Crsarii, cap. 50 : 4 Aut posticlo aut
lanipendio przponuntur. » Alias posticutn, apud Ho-
ratium lib. 1, epist. 5.
Atria servantem postico (alle clióntem.
Et in Regula S. Ísidori, cap. 4: « Monasterli autem
inunitio tantum Januam extrinsecus habeat, unuin-
que posticum, per quod eatur ad hortum. » Dicitur
et pseudothyrum apud Severum Sulpiiium Dial. ni,
cop. 16:4 Vidi preterea ad pseudothyrum mona-
&teril. » |
CAPUT LXIL ———
« DE VESTIARIIS ET CALCEARNS FRATRUM.
b 1. — Ex fizcora saxcri BeugpicmI.
Vestimentà fratribus secundum locórumi quali-
tatem ubi babitant, b vel aerum temperiem dentur :
a De vestiariis et calceariis. Ita legit S. Dunstanus,
cum editione Colinzi. Vulgo legitur : De vestimentis
et calceamentis fratrum.
Vel aerum. temperiem. Ita omnes mss. nostri
codices, cum Smaragdo et S. Dunstano. Vulgo le-
gitur: Vel aeris temperiem. .
e Penes abbatem est. lta legunt codices mss. Vi-
ctorini, S. Ebrulphi, et Faronis cum Smaragdo, S.
uostano, et editione Coloniensi. Vulgo legitur:
Penes abbatetn sit.
à Mediocribus locis. 1d est, temperatis : qui paulo
ante. dixit : In frigidis regionibus amplius indigettr,
in calidis eero minus. Alias mediocrl4 loca dicuntur
ea, qu: sunt mediocris census, ut est in toncHio
Aquisgranensi sub Ludovico Pio, cap. 122.
e Cucullam. Cuculla est quoldam capitis operi-
mentum. Grece xozod)Xuoy. Sozomenus libr. m Hist.
Eccl, cap. lá Z»xézacua xigoalüc, 0 xovxovJov
xau, id est, « tegumentum capitis, quod eucullam
vocant.» Dicitur et cucullio, Julius Capitolinus in
Vero: « Objecto capiti cucullione. veteri. » Lampri-
dius in Heliogabalo : « Tectus cucullione mulionico. »
Etiam cucullus apud Sidonium infra citanduin. linc
bardocucullus apud Martialem libr. 1v, epigr. 198 :
Gal'la Santonico vestit te bardocuctillo ,
Cercopithecorum peunula nuper efat.
Quos versus quidam vir doctus enarraus dicit esse
pallium viaticum ; quia, ut ille arbitratur, Pápdoc
est vía Gallorum lingua. Sed tota via aberrat loco
Hesycbii corrupto deceptus, ubi sic legitur: Bépóoi
ei ihi sra p& T'odécoug, id est, « bardi vi&: apud. Gal-
los. » Sed legendum : BápSo &eidol. mapa T'oQacouc,
G quia in frigidis regionibus amplius indigetur ; irl ca-
lidis vero minus. Hzc érgo consideratio « penes ab-
batem est. Nos tamen 4 mediocribus loeis sufficere
credimus monachis per singulos * caewlia:ti et. tu-
id est, « bardi vates apud Gallos. » Nam bardi olim
in Gallia vates erant, qui preclara illusitiudf viro-
rum facinora versu celebrabant, &t clarum est ex
Lucano libr. 1 de Bello Civili:
Vos quoque qui fortes animas belloqud péretnptas
Laudibus ih longum, vates, diitiittltiS zevutti,
Pluritua seeur! ludislis cetmimna bsrdi.
Et ex Festo, Strabone libr, 1v. Geographi:x, Diedero
Siculo libr. v. Bibliothecze, et aliis. Est ergo bardo-
cucullus genus quoddam cuculli, quo utebantur bardi
illi Gallorum, de quibus hic lecus Martialis intelli-
endus est: quod etiam suadet mentio Gallice et
antonum ; nou de bardzis llyricis militibus. Mo-
nachi utuntur cucullis, quod mundus ipsis crueifixus
sit, et illi mundo, inquit S. Germanus patriarcha
Constantinopolitanus in Theoria mystica, et qued
simplicitatem et vit: innocentiam puerorum habere
ebeant : quia olim pueri cucullis utebantur, ut. do-
cet Palladius in Lausiaea eap. de Tabennesiotis, So-
zomenus supra citátus, Cassianus infra citandus,
S. Dorotheus Doctr. 4 : Tà xovxov $í £at« cuustov
vig &x«xiauc, xal vüe v XpwrrO wnmiétovos, id est,
« cueulla vero signum est inuocentix et puerilis sim-
licitatis in Clirisio; » et. Eucholegium Grazcorum
1n sequentia inagni seliemalis 2 '"EvóUsrau. xovxouA40v
te &x«xiag, ld est, « induitur cucullam iunocentix. »
Sa:ctimoniales etiam cucullis utebantur, maxime in
Orientalà Ecclesia, üt notum est ex S. Áthanasio
wactatu de Virginitate, S. Hieronymo in epist. a
Eustochium de Custodia virginitatis, et, Palladio in
Lausiaca cap. citato. Forma autem cuculle antiquo -
rum monachorum Egypti ita describitur a Cassiano
1334 — .$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 1252
nicam: cucullam * in hieme villosam, in sstate A opera. Indumenta pedum * pedules et f caligas.
b puram et vetustam ; et * scapulare 4 propter
libr. 1 de Habitu Monachi, cap. 4. « Cucullis nam-
que perparvis usque ad cervicis humerorumque de-
missis confinia, quibus tantum capita contegant, in-
desinenter diebus utuntur et noctibus : scilicet ut
innocentiam et simplicitatem parvulorum jugiter
custodire letiam institutione ipsius velaminis com-
moneantur. » De longitudine cuculle nihil statuit
S. Benedictus; ac proinde Beuedictinis monachis
varia fuit olim cuculle mensura, quibusdam etiam
usque ad talos pendentibus, ut habetur in Vita S. De-
nedicti hujus Concordizx auctoris. Sed tandem sta-
tutum est : « Ut. mensura cucullz duobus consistat
cubitis, » ut habetur 1. Add. Capitul. Lud. imp.,
tit. 21. Hic Benedictus noster abbas Anians, idem
iastituit vel saltem, ut usque ad genua pertingeret,
ut in ejus Vita habetur : « Quamobrem vir Dei
monachis instituit modum, ut non amplius a duobus
. cubitis excederet mensura, vel usque ad genua per-
tingere posset. »
& [n hieme villosam. S. Sidonius libr. vir, epist.
16, agens de cuculla quam mittit Chariabaudi ab-
bati : « Quanquam non opportune species villosa mit-
tatur hieme finita. » Cuculla villosa hoc loco est
grossioris panni, cujus adhuc villi, id est, filamenta,
seu veluti flocci quemadmodum in rudiori panno,
non adeo arte fullonis polito, seu €oacto, et conci-
liato exstant, et prominent. Nam villus non solum
dicitur de setis et pilis brutorum animalium, nec
villosus de eorum pellibus, quze non sunt adhuc pi-
lis suis spoliatz, sed etiam de [annorum filis, et de
ipsis pannis, qui suis pilis et flocculis nondum nu-
ali sunt, ut videre est apud Martialem libr. xiv,
ep. 147 :
Stragula purpureis lucent villosa tapetis.
Et epigr. 156 ejusdem libri.
Tempore brumali non multum levia prosunt,
Caifaciunt villi pallia vestra mei.
Qus etiam vocabula de linteis dicuntur; apud Mar-
tialem ejusdem libri epigr. 138 :
Nobilius villosa tegunt tibi lintea citrum.
Ubi citrum est mensa citrea, apud Virgilium.
... 5. tonsis mantlia villis.
Et Sidonium libr. v, epist. 17, dicitur : « Linteum
villis onustum. » Unde villosa dicitur mantile a
S. Bonifacio Moguntino epist. 8: « Et villosam
unam ad tergendos pedes. cum laveris, servorum
Dei ; et epist. 11.
b Puram. Pura est tenuis, levis; opponitur enim
villos:. Glossz:e veteres : Purus, »x«9«po;, dc, id
est, purus, tenuis. Exzdem Gloss, Pura : &yv&, xa-
0cp&, O3, id est, casta, pura, tenuis.
€ Scapulare propter opera. Scapulare est genus
: vestis monacbalis. Graecis x«revértov. Ita. apud san-
ctum Ephrzem de colenda Humilitate, cap. 88. « Ar-
bitror conducere monacho, maxime juniori, non
exire &rep x«ravwerios. » Hinc castigandus locus
Joannis Moschi, cap. 154, ubi male legitur x«vavóy tov
pro xe«revottoy. Dicitur et. éxópov apud S. ÁAthana-
sium tract. de Virginitate. Hesychio érou&$toy dn
op, id est, quod super humeros ponitur, ut in Vita
S. Arsenii, et apud Macarium Chrysoceph ilum | in-
fra citandum. Dicitur etiam &»o2.a60;. Michael Psellus
libr. de Operatione demonum : 'Yré4pag pov xai cà
eXünux, x«l cóv &wéa6ov, id est, « subindicabat et
meum habitum et analabum;» etsi quidain vir doctus
legat &va6oXiv, sed perperam : nam. &va6o»3) est re-
brachiatorium, succinctorium quod duobus resticu-
lis constat ad succingendas vestes, ut notum est ex
Cassiano lib. 1, cap. 6. At &v&Qa6oc est genus vestis,
et verbum &wap6kvro, unde &vA«6oc deducitur, ad
rem vestiariam spectat : nam xocuiíee &velapOcvtty
Ti» ía ^ 4c« apud Suidam est vestem ornate et decen-
5 De quarum rerum omnium colore et grossitudine
ter componere. Analabi mentio fit in auctoribus
mox citandis. Epomadium autem, seu scapulare,
sive analabus, erat in modum crucis, ut monachus
instar Christi crucem humeris gestaret. S. Doro-
theus doctrina 4 : 'AyZa6oc ríÓtrat evxvpotidioc Esr&
toig Opiotg VieO)y, TOUT. latc, toU ct«vpo) oou 5olo» Éa-
ctáboutw dv «oig Opuow Yu&v», xxÜdgc iéyt "Apov và»
et«vpóv cov, idest, « analabus ponitur in formam
crucis super humeros nostros, hoc est, crucis sym-
bolum gestamus super humeros nostros, juxta id
quod dicit : Tolle crucem tuam. » Yita S. Arsenii :
Movoreroe xal Ggxtvoc émwp&üiv Tw» ToU Xpurrou
GTXvpOy cpm id est, « solus sine vasis scapulare
crucem Christi ferens. » S. Ephr»m in Vita S. Ju-
liani anachorete : « Cum eni n deduxisset eum mi-
ser et ignavus homo in quemdam subterraneum 1o-
B cum, ubi multum auri puta"atar reconditum ab eis
qui sacra sepulcra reparabant, Dxmon conspecto
crucis signo, quo puer amictus et consignatus erat,
non est ausus ei nocere : nam eum analabo adduxe-
rat eum vir ille. Macarius Chrysocephalus de Exal-
talione Crucis : Tóv ecavpóv óc éropàdu» Cyev ixou-
Ci»c vréccn Ot pc Ókvavovs, id est, « crucem tan-
quam scapulare habens sponte propter nos mortem
subiit. » Euchologium Grzcorum in sequentia ma-
gni schematis : Aap6&vst cóv. &véla6oy, eic., id est,
« Ássumit analabum in nomine Patris et Filii et Spi-
ritus sancti, assumens crucem suam super humeros,
el sequens Dominum Christum. » Hinc capiendus
est locus Vite S. Guillelmi Gellonensis : « Veste
apostolica instar erucis induitur. » Scapulare autem
formam erucis refert, cum duobus pannis hinc inde-
pendentibus, latius exspatiatur per humeros.
4 Propter opera. Id videtur in citata Vita S. Guil-
lelmi : « Sicque propriis manibus extra factis carbo-
C nibus, et scapulari ilkeso expositis ci,eribus lares
aptat et temperat intromittendis panibus. »
e Pedules. Hoc vocabulum reperitur in Regulis
S. Isidori, S. Fructuosi, et Magistri hic citaiis. Pe-
dules per ellipsin, subintelligitur «à fasci v, factum
que est substantivum, ut «à mortales. Dicuntur et
pedulia, de quibus Festus : « Pedulia qu: dicimus,
TídO« Graecos appellare manifestum est, » Dese xe-
putsis0ot voic moaiv, id est, « quod circumvolvautur
pedibus, » inquit Etymol. vetus; et Gloss Benedi-
Cli : IlsBoUux. odór» xo)oppata, vwic ápr&pux üppávtu-
«v, id est, « pedulia peuum operimenta, quidam ar-
taria
f Caligas. Caliga est calceamentum cx pellibus,
quod ad mediam suram surgebat, de quo Hioraius
libr. 1, sat. 6 :
Nam ut quisque insanus nigris medium impediit crus
Pelibus. . . . .
D Locus intelligitur deeo qui ex humili loco ad sena:o-
rium
5 De quarum. rerum omnium colore. Nempe vili :
nam statim subjungit : et grossitudine, qu:xe non po-
test esse non vilis. Quamvis nihil de colore vestium
S. P. Benedictus expresse et explicite constituerit,
tamen ejus Regul:e addicti nigris vestibus usi sunt.
ld docet Petrus Blasensis epist. 97 : « Inter album
et nigrum habitum non distinguit ille, apad quem
non est distinctio Judzi et Graci. Attendit, Dominus
mentem, non vestem ; merita, non colorem. In monte
Cassino schema monasticum, quo beatus Benedictus
est usus, usque hodie, sicut dicitur, perseverat. Qvis
audeat tanti Patris habitum blasphemare in filiis? »
Ibi autem purgat se, quia videbatur monachos albos
Cistercienses et Carthusienses przttulisse monachis
nigris. Petrus Casinas in appendice ad Leonem O-
stionsem,
1933
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LII.
1254
& non causentur monachi, sed quales inveniri pos- A sunt in provincia qua habitant, » aut quod vilius
taria interpretati sunt. » Artaria juxta Suidam sunt
T&v vodív vict. loc vero pedum sunt quzdam tex-
tilia, qnibus pedes involvuntur, inqnit Joannes Tzet-
zes illud Operum et Dierum Hesiodi enarrans :
eoe n n S TOt éyrogÓt muxacac,
id est, « tegumentis intus condensans. » Auctor Ety-
mologici veteris eumdem locum enarrans : Zupatvet,
inquit, x«i cà &oréoux x«i mocw&.. Tlavi« autem fascias
et lacinias ex ve.tibus rescisas appellant Grzci re-
centiores ( Vide Joan. Meursium in Lexico Greco-bar-
baro). Dicitur et pedule. Gloss veteres : Pecdule, vó-
tov, ita legendum, non pedale. Quid sit xóówv expli-
cat Hesychius : rlódt dvsQxipuata vo0ív, 170v», g«c-
xi«c, id est, « involucra pedum, hoc est, fascias. »
Qui quidem correctio satis patet ex Cornelio Fron-
tone : Pedale, inquit, mensura est pedis, pedule vero
sub pedibus przstat utilitatem ; » ubi «ó sub. redun-
dat: nam pedule est singulare vou pedulia, supra. B
Hinc « fascia? crurales pedulesque » Ulpiano ff. 1,
Árgumento sunt, de auro et. argento legato, et sub-
Slantivum pedules, ut supra diximus. Nostram ex-
pliestionem conürmat mos antiquus involvendi pedes
asciis, qui satis patet ex Apollinari Sidonio libr. vui,
epist. 11.
Si vestigia fasceata nudi
Per summom digiti regant citatis
Firmi ingressibus. . « .
Et carmine 92.
Perpetuo stat planta solo, sed fascia primos
, Sistituraddigitos. . . .
His utebatur S. Eugendus abbas, ut ex ejus Actis
elarum est : « Habebat namque Eugendus beatissi-
mus calciamenta fortia rusticaque in modum prisco-
rum patrum, constrictus ocreis crura, fasciolisque
plantas, » qui locus mirum in modum illustrat ex-
plicationem prxsentem.
rium ordinem assurgit. Unde exprobrat Isiaco sena-
tori Tertullianus in poemate sive quis alius, quod,
abjecta caliga, gallica uteretur.
. ». . Caligaque remota
Callica flt p. dibus molli redimita papyro.
Caliga multis ligulis seu corrigiis constringebatur, ut
ex Juvenali, sat. 5 planum :
. . babet Trebius quod rumpere somnum
Debest, et ligmlas dimittere, sollicitus ne
Tota saluGtrix jam tirba peregerit urbem.
Àd quem locum vetus Scholiastes : « Calciarii (Lege,
calcearii) cum festinant, ansas caligarum preéetereunt
nonnullas. » ld patet etiam ex S. Gregorio, libr. ui
Dial., cap. 20, de quodam Stephano Valeriz provin-
ci» .presbytero. « Qui quodam die mancipio suo
negligenter loquens praecepit dicens : Veni, diabole,
discalcea me. Mox co perunt se caligarum corrigi:
in summa velocitate dissolvere. » Et paulo post :
« lta ut invente sint magna ex parte dissolutze cor-
rigiz. » Imo jactanti: gratia multiplicabantur cor-
ngie. Unde S. Ferreolus cap. 22 Regulz dicit :
« Sed et hoc curandum est, ut pes sit ligamentis tem-
peratius cumulatus, ut von in Jaclantiz signum mul-
tos astrictus habeat. » Calige pedem tegebant ; illum
enim muniebant a frigore et :estu, ut Ijquet ex Cas-
siani libr. i, cap. 10. « Caleeamenta vero velut in-
terdicta Dominico precepto recusantes cum infirmi-
tas corporis, vel matutinus biemis rigor, seu meri-
diani zestus fervor exegerit, tantummodo caligis suos
muniunt pedes. » Monachos olim usos caligis fuisse
prater citatum Cassiaui locum notum est ex S. Gre-
gorio lib. 1. Dial., cap. 2: « Pro amore vero ejus-
dem venerabilis Honorati quocunque Libertinus ibat,
cjus semper caligulam in sinu portare consueverat. »
t cap. 4 ejusdem libri, cum agit de S. Equitio ab-
bate : « Tunc ecce vir Dei clavatis calceatus caligis. »
Nec dicendum est caligas nihil aliud esse quam san-
dalia illa, qux» vulgo solee appellantur. Nam ex
gupra dictis satis constat caligas distingui ab ejus-
modi soleis rudioribus et vilioribus, quibus modo
quidam monachi calceantur. Et i agister, ut
infra videbitur, distinguit caligas ab ejusmodi san-
daliis seu soleis. Nec nos moratur illud quod pro-
fertur ex cap. 129 Actuum apostolorum : Calíceate
caligas tuas, ubi in textu Graco habetur, cey3aiua.
Cum enim calige non sint sandalia, non est dubium
quin nomen calig:x hoc loco improprie sumptum fue-
rit ab interprete, quemadmodum etiam a Papia et
Glossis veteribus. Nec ullus potest cogi ita interpre-
tari locum sancti Benedicti. Nam si proprio voca-
bulo non usus fuisset, reliquisset institutionem ob-
scuram. Imo nec sandalium in textu Greco Actuum
citato proprie sumitur. Nam proprie sandalium est
concinnum mulierum calceamentum, ut videre est
apud Julium Pollucem lib. vi! Onomastic., cap. 922,
habenis tenuiter sectis, insuperque aureis floribus
concinnatum, qualiter describit Cephisodorus ibi-
dem, qui illud opponit zp:&epice ancillarum, quod
erat vile calceamentum. Unde cap. x Judith dici-
tur : Kai 86s cavocQue eig T60ag eocze, id. est : In-
duitque sandalia pedibus suis. Qux» quidem sandalia
non erant apostolorum, qui abhorrebant ej i
ornatum.
stiensem, c. 115, in disputatione adversus mona-
chum Cistellensem coram imperatore : « Cur nigris
vestuimenus semper utimini ? Quia talibus Benedictus
Pater usus est, ut habitu quoque mundo renuntiasse
videretur. » Rupertus abbas Tuitiensis exponens
cap. vir Zacharie propbetz : « Quadriga secunda,
in qua erant equi nigri, poenitentium est, qui ab apo-
stolorum temporibus incipientes, in his, qui sangui-
nem Christi fuderant, vitam nobis coenobialem sanxe-
runt, usque hodie per orbem niger tam professione
quam halitu perseverat ordo monachorum. » Hinc
monachi sub regula S. Benedicti militantes nigri
appellati sunt, ut videre est in charta Ethelbaldi re-
Eis Merciorum pro fundatione monasterii Croilan-
ensis, quam refert Ingulphus abbas in historia
fundationis ejusdem monasterii : » Trado et concedo
omnipotenti Deo, beat:» Marie et S. Bartholomeo
de dominiis meis ad fundationem nigrorum mona-
chorum sub norma S. Benedicti Deo famulantium
totam insulam Croilandis. » Vide epist. 17, libr. iv,
Petri Venerabilis. Idque ex consuetudine priscorum
monachorum, qui nigro colore usi sunt, üt planum
ex S. Athanasio, tractatu de Virginilate : *O 2xty3Utnc
pac, ux, De6upuivoz & fagi àQU' «)toguic lix cec
2 óyuxltwv, id est, « amictus tuus niger nulla tin-
ctura infectus, sed nativi coloris, et fuscus. » Syne-
sio epist. 146 ad Joannem, qui institutum mona-
chum arripuerat : « xai oety cpi6oytoy kt y saÜai as
qnciv, » id est, « et pallium pullum te induisse di-
cit. » Et paulo post : El 94 xai tó uÓav émüveaoc, etc.,
D id est, « Quod si nigrum colorem probasti, quod id
aliorum, qui ante te sumpserunt, imitatione feceris,
laudo quidquid fit Dei causa. » Eodem colore usus
est S. Martinus, ut constat ex Severo Sulpitio, Dial. 2 :
« Sed ubi Martinum in veste hispida, nigro pendu-
loque pallio cireumtectum contingua de latere ju-
menta viderunt. » Vide sextam synodum, can. 42
et 45. Causam reddit Gregorius Pacbymeres in cap. 6.
Eccl. Hierarchize S. Dionysii Areopagit:e : « Mona-
sticus ordo maxime solitarie et unice, non duplici-
ter, vel tripliciter, vel multipliciter conversatur.
ToUro yap Ónoi v0 &pguvrüptyov nélcv, elc. id est :
« Hoc enim ostendit nigra vestis, quae amicitur ; alii
enim colores facile in alios transeunt, et omnes
in nigrum, niger vero in alium colorem nunquam
mutatur. »
. * Non causentur. Causari est murmurare hoc loco.
b Aut quod vilius comparari potest. Subaudi ver-
bum, acctpiant.
'
1233
$. BENEDICTI ABBATIS ANÍANENGIS
1256
eomparari potest. Abbas autem. de mensura provi- Á cutie et tunicz sint aliquanto s solito quas. habent
deat, ut nen sint curta ipsa vestimenta * utentibus
ea, sed meusurata. Aceipientes nova, vetera sem-
pev reddant in pr:esenti reponenda in vestiario pro-
piter pauperes. Sufficit enim monacho duas tunicas
et duas cuculias habere 5 propter noctes et propter
lavare ipsas res. I quod supra fuerit, superfluum
est : amputari debet, Et pedules, et quodcunque est
vetustum reddant, dum aocipiunt novem. * Femo-
ralia hi qui in vi& dériguntur, de vestiario acci-
piant : quie reverteptes lota ihi restituant. Et cu-
8 Utentibus ea. Ita t6. cod. mss. S. Germ. Ebrul.
Far. et Vind. nam verbo, utór, veteres accusativum
dederunt. Plautus in Sticho,
Postieas pastom magis araatur sdium.
b Propter noctes. Ex his verbis manifestum est
quod, elsi vestiti dormirent monachi, tamen positis
iurnis vestibus, nocturnas assumebant, cum qui-
bus dormiebant, et nocturnas vigilias celebrabant;
Bam surgentes a lecto eas minime deponebant. Quia
S. Benedictus ideo przcipit, ut monachi vestiti dor-
miant, utsint parati atque expediti,cum ad nocturnum
cursum excitantur; quod fleri non posset, si, exutis
nocturnis vestibus, diurnas induere tenegentur, cum
&d vigilias properant. Et ita capiendus locus Sidonii
libr. vu, epist. 16, cum dat cucullam Chariabaudi
abbati, qua utatur inter orandum et cubandum:
« Per quos nocturnalem cucullum, quo membra con-
fecta jejuniis inter orandum cubandumque dignanter
tegare , transmisi. »
€ Femoralia. Qux et feminalia dicuntur et fpaxia,
vt apud Hesychium et Suidam; vulgo bracc:e, lta
Jescribit S, Hieronymus in epist. ad Fabiolam de
veste sacerdotali : « Lineis feminalibus, qux usque ad
£c:ua el poplites veniunt, vérenda celantur, et suje-
rior pats sub umlilico vehementer astringitur. » Sub-
scribit S. Isidorus libr. xix Orig., cap. 22. Grecis
&vaSupidec, apud Suidam, Hesychium citatos et Ju-
lium Pollucem libr. vii. Onomast., cap. 22; qu:e ta-
men aliquando a summis plantis ad nates pertinge-
bant, quales gerebat Abaris Athenas veniens, ut de-
Scribit Himerius sophista ad Urbicium comitem :
"AveSupodtc Ex «par éxpóv x pl vy yXovrüv ivatti-
voua«t, id est, « 4 summis plantis ad nates extens:e.»
Unde auctor veteris Etymolagici eas. appellat Soa
vtod4naca, id cst, profunda ealceamenta ; et Julius
Pollux cap. cltato cxoXéac, ld. est, tihialia, seu ti' ia-
rim operimenta. Porro S. P. Benedictus femoralia
vlatoribus solum concedit, S. vero Fruct. episcopus
cap. 4 Regulx permittit etiam his qui. implicantur
ministerio altaris. « Femoralium usus cuiquam est
permittendus, maxime his, qui ministerio implican-
tur altaris. » De femoralibus vide Rupertum libr. 1i
in Regul. S. Benedicti, cap. 17.
4 Modice.lta omues me.ihbranz nostr» cum S. Dun-
stano, Smaragdo, Turrecrementa , editione Colo-
niensi, et Colinzi, quod in vulgatis non habetur.
e Et revertentes restituant. lta in mss. cod. S. Ger.
et S, Faronis cum S. Dunstano, Smarago, et e.li-
tlone Coloniensi. Turrecremata legit : Et reverten-
fes ibi restituant ; vulgo : Et. revertentes ibi lotas re-
gtituant.
!* Matta. Est. stratum durum, mortificationi car-
hls aptum, et mattarii, qui ejusmodi strato uteban-
tur, ut clarum est ex S. Augustino l. v coatra Fau-
$tum Manich:zeum, cap. 5. « Et quía in mattis dor-
miunt, mauarii appellantur, a quorum stratis longe
dissimiles fuerunt plumz Fausti, et caprinz lo:li-
ces, qua deliciarum affluentia non solum mattarios
fastidiebat. » Mattze it. mentlo. apud S. Eulogium
lib. nr Memorialis Sanctorum, cap.10. Consule Joan-
nem Savaronem in epist. 24, libr. tv Sidonii, et
4 modice meliores: quas exeuntes in via accipiant
de vestiario, * et revertentes restituant. Stramemta
autem lectorum sufficiant, !* matta, 5 sagnm, 5 na
et ! capilale. i Qu:& tamen lecta frequenter ab ab-
bate serutanda sunt propter opus peculiare, ne im-
veniatur. Et, si cui inventum fuerit, quad ab abbate
non acceperit, gravissimse discipline sabjaceat. Et
ut hoc vitium peculiaris radicitus amputetur, dentur
ab abbate emnia qus sunt necessaria, id est, tunica,
cuculla, pedules, caligee, à braeile, cultellum, gra-
Onomssticon Heriberti Rosweidi.
8 Sagum. Usitatiori significatione est pailium mai-
Btare quadrum de que Nonius Mar cap. 3.
Hoc loco est stragulum. Papias : Sagum, straguiwms,
p *el coopertorium. Glossz veteres acyw», lodiz, lege,
e«c;ov, e& mayn apud Hesychium est oxmacpa, id
est, operimentunt. -
h Lene. Varre libr. :w de Lingua Laj. ; « Lama
quod de muka lana. » Est. pallium erassum, menmi-
nit Persius, aat. 1 :
Cui circa humeros hyacinthina lsena.
Et Juvenalis, sat, 5 ;
o... plurima sunt qus
Non audent homines pertusa dicere sna
A Greco xJ)«iv« per aphsresin liters, y, potius
quam a lana ; de quo vocabulo Hesychius : » roa ;
x)eu)c, 0) ipdttov Xetrprvin áxà «o0 yXuivtts, d. lect
Óspueivei», id. est, « chlamys vel hiemale vestimen-
tum a xXui»scev, id. est, calefacere. » idem docent
Suidas et auctor veteris Etymologici. Lema boc
loco est stragulum seu tegmen crassum in que quis
dormit ; que quidem significatio satis patei ex S.
Gregorio libr. xi, epist. 16, ubi lena interstramenta
lectorum connumeratur : « Filio postro Simplieio re-
nuntiante cognovimus lectos vel lectisteroia in ge-
rontocomio, quod illic ab Isauro constructum est,
deesse, propterea misimus kenas quindecim, raca-
nas triginta, ete. » Et ex Ennodio libr. 1x, epist. 17:
« Lzenam et racanas, cujus volueritis coloris, rubei,
vel fusci, mihi sub celeritate dirigite. » Quid sit ra-
cana, infra dicetur. Ha etiam xyJaia a Grecis usur-
patur. Julius Pollux de lectis agens libr. x, eap. 8,
3il: Tà 06 avpéuato, Gi Ékdneca, mepióbta, kgracpi-
dte, yAatvat.
i Capilale. Est pulvinum, cervical. Qued satis
conjicitur ex Glossis veteribus. v)oxpoaxspdieuev,
Capitale, pilentun ; et. alibl, pulvinum, vporzspá
À«tov. lta Pelagius. in. Vitis Patrum libr. v, n. 78:
; Et modicum eapitale de cartica sub capot
ejus. »
| Que lecta frequenter. ab abbate serutanda suni.
Regula cujusdam Patris : « Omnibus sabbatis post
horam orationis nonàm tam Senior quam juniores
Pr:epositi lectos omnium fratrum visitent, et fa-
clant propter eorem negligentias inquirendas, aut
Si aliquid inveniatur illicite, et sine oommesatu re-
tentum. »
k Dracile. Ita passim legitur tam in editis quam
in aliis mss. S. Dunstanus, Papias infra citandus
et lex Salica. titel. 29, 8 57, legunt, Brachile. Vict.
p. Bracille. (uid sit bracile, docet S. Isidorus libr.
Xix Orlg., cap. 83 : «Redimioulum est, quod suc-
cinctorium, sive bracile nuncupamus, quod divi-
dens per cervicem, et a lateribue colli divisum
(Lege, demissum) utrarimnque alarum sinam ambit,
atque hinc inde succingit, ut constringens latitudi-
nem vesti«L corpus, atque oonjongendo compenat,
Hoc vulgo braeile, quasi brachiale voeant, quamvis
junc non brachiorum, sed remum sit eingulum, »
Hc fere ox Cassiuno exscripta eunt libe. 1 de Veste
monschi, eap, 6. Subeeribit 9. Isidepo Papias :
1931 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXII. 1958
phiam, * acus, 5 mappula, tabule, ut omnis aufe- À comparantur, si fuerint nigrze, uti eas debere cen-
ratur meoessitatis excusatio. À quo tamen abbale
semper consideretur ifla sententia Actuum aposto-
lorum : Quia dabatur singulis, prout cuique opus erat
(Cop. v). fta ergo abbas consideret infirmitates in-
digentium, non malam voluntatem invidentium. In
emnibus tamen judiciis suis Dei retributionem
cogitet.
& H. — Ex Rrcoca PATRUM (cap. $ c).
Vestimenta vero fratribus necessaría ita abbas om-
nibes ordinare debet, qux monachos deceant, non
diversis coloribus tincta, exceptis cucullis, quie
« Bracbile, quod sgccinctorium, sjve redimiculum di-
cimus, quod nunc non brachiorum, sed reaum sit
cinguwiwm. » Ubi bracile in secunda significatione
esi 2953, seu nenum cingulum. in qua etiam mani- B
feso sumiura Megistro cap. 14 Begulet« Cum
dormiunt, vestiti dormient, etcjnc£j, aut cingulis,
2ut restibus, aui corrigia. Bracili fratrem in nocte
nti ideo probibemus ; ne. dum se Tegírat per som-
num oppressus, exiens per fheesm mucro eulteili
carni ejus figatur. Jn die vero cingantur bracilibuse,
dicente de sancto Joanne Scriptura : Et circa lum-
bos erai cinelus zona pellicea. » Ex quo Magistri
Joco satis paiei quid S. Benedictus per bracile intel-
ligat; maxime cum nullam zogg» mepiiogerm fece-
rit, quxe tamen necessaria.
& Áens. Praxis videtur in. Vita S. Eugendi ab-
bafis : « Nam usque ad acum ipsam, lanasque netas
etiam suendj eonsuendique cugcta prsebebantur in
medium.
» Mappula. Mappula sudarium est, seu linteum
tergend:é pituitss aptum. Alcuinus de Offic. Ecc].
cap. 99 : : Meppula, que in einietra parte gestatur,
qua pipsiam Oculorygs et narum deigrgimus. Me-
minit S. Gregorius lib. n Dial, cap. 19 : « Qui fue-
rat missus monachus post admonitionem factam a-
seuciiamohBinlibus rogatus mappulas eccepit, » ubi
in lexig Graco Zacharie mappule exponuntur ij-
xiipia. Quid sit 4 gctiptav, explicat San, Germanus
archiepiscopus Constantinopolitanus in Mystica
Theoria : Tó. 9i iyysiprov cà. inl «c Covwt. faci xà
&mogakoct TGg XSipxs «viou Avciov, id esi, « manuale
vero est linleum de zopa pendens ad ejus magus
tergendas. »
* Exstat ía Regula Patrum tertia cod. Flor.
4 Nemo in domo, ete. In Regula 8. Pachomii ex-
cus3, ark. 4], hec valde mulilata et contracta ha-
bentur.
* Jd est, armatura. Àrmatura hoc loco est id omne
quod vestitul alienjus necessarium est.
Í Levitonariis duobus et wno attrito. Eadem trí-
buit monachis Pachomiapis 8. Hieronymus in pre-
fatione ad Regulam S. Pachomii : « Et duo lebito-
naria (quod "Byptiis monachis genus vestimenti est
sine manicis), el unum jam attritum ad dormien-
duin yel operandum. » Levitonarium autem, seu le-
bitonarium, apud S. Ephrzm de eomparanda humi-
litate, cap. 88, et apud Palladium in Lausiaca, cap.
de Tabennesiotis, )s6vcóv, est vestis quadain sitie
manicis, qua olim utebantur mopachi, alias colo-
bium, vel ut ait D. Hieronymus, /Egyptiis monachis
genus vestimenti sine manicis, et quia /Egyptii mo-
nachi lebitonarjo utebantur lineo, ita auctores le-
bitonarium definire solicit. Gloss» Isidori : Leri-
tonarium, colobarium lineum sine manicis. Glosse
Arabico-Latine , Levitongrium est colobium li-
neum sine tunicis l Lege, manicis]. Papias : Levi-
torium | Lege, levitonarium | colobium lineum sine
manicis, qualibus monachi /Egyptii utuntur. Qiiare
castigandus est loeus S. Isid., 1. xix Orig., c. 22:
Lebütonari est colobium sine manicis, qualibus mona-
semus.
$ IIl. — Ex RecuraA sascT! Paonoun (cap. 81).
4 Nemo in domo ef cella sua habeat preter ea
que in commune lege monasterii preeepta sunt :
non tunicam laneam, nog pallium, non pellem in-
tonsis arietum lanis molljorem, nop paucos RüImr
mos, non pulvillium quidem ad caput, aut aliud va-
rie supellectilis : exceptis his que a Patre monaste-
rii per domorum przpositos divideptur, * id esi,
armatura sua, f levitonariis duobus, et uno arido
ex usu, 5sabano longiori, quo collum humerique
chi /Equptii utantur; legendum est enim : Lebitona-
rium est colobium lineum, eic. Non dubium est enim
quin Papias ex S. Isidoro sumpserit, ut multa alia,
ususque fuerit exemplari correctiore. Colobia mona-
ehorusa AEgyptiorum fuisse linea etiam testator Cas-
sianus loco mox citagdo, Quare nescio quid sibi ve-
lit Suidas cuin. ait : AcGvtovapro» xtv poycxoc dx
«pig bv evvviDupaévog, id est, « Lebitonarjum est fu-
náta snonaehica:ex pilis contexta: » et, quod magis
miror, Cau addidit xac riv éyy dpi» yMtrav Wicov-
caiov, id est, « juxta paujam linguam Prugeen-
sium, « cum hoc vocabulum sit potius JEgyptiacum.
Perro osiobia een levitenaria monachorum JEgy-
puorum ifa describit Cassianus lib. 1 de hahitu mo-
nachi, cap. 5: « Colobiis quoque lineis induji qus
vix ad cubitorum ima pertingunt nudas de reliquo
cireumferunt manus. » Et recte colobium describi-
Ux, Erat enim tunica eine manicis, ut satis liquet
ex Servio, cum enarraj illud jx Aneidos :
Et 1unicz manicus, et babent redímienla mitra.
« Tunica vestris habené manicas. Quod etiam Cicero
C vituperat dicens : Manicatis et talaribus funicis. Nam
colobiis utebantur antiqui. » Et olim probrosum
erat apud Romanos habere tunicas ysipidorobe, id
est, manicatas : quippe qu:xe solis feminis et effemi-
naUs convenirent, ul docet Agellius lib. xvi1, eap. 12.
Quare monachi ab iis abstinebant. Colobiis autem
monachoram Syrorum assutum erat signum ex pur-
pura instar militum, ut innnerent se Christo mili-
tare, ut docet S. Dorothege docirina prima : "Exe
Gà và xoloÓtov X4&v cpaioy Türot& voppupouy, elc. jd
est, « Habet vero colobium nostrum signum quod-
dam purpureum, » eic.
E Sabano longiori. Sabanum est linteum, et supra
notatum est. Hoc loco est quod dicit S. Hieroaymus
prafatione citata amictum lineum. Sed vox longiori
mihi suepecta est. Nam Pachomiani monachi bre.
viore pallio amiciebantur, .sicut et alii /yEgyptil.
Quod satis manifestat S. Orsiesius, discipulus 8.
Pachomii, cum assignat monachis lineum palliolum.
Quod satis confirmatur his $. Pachomii verbis : Quo
collum humerique circumdantur. lHaque crediderim
omissam esse particulam non, et legendum ease sa-
bano non longiori, Hoc palliolum appellatur tuafor-
tes, ut videre est apud Cassianum, lib. 1 de Habilu
monachi, cap. 7, et mafortium. Glossae Arabico-La-
tius Mofortium fascialis, id est, angustum pallium,
quo utuntur monachi collum pariter et humeros te-
gens. (srsei yegópsov dicunt, S. Áthapesius in tra-
c(atu de Virgiuilate, xai «0 papópioy à , id est,
«et mafortes sine fimbriis. » Mentio flt in Poenis
brevibus S. Basilii, art. 7, et apud S. Dorotheum,
doctrina 1, dicitur mavortes eà mayvorte, Eo etam
mulieres caput tegebant. Gloss lsidori : Mafortes
operimentum. capitis mulierum. Cousule leidornm,
lib. xix, cap. 25. Baronius a4 2naum Christi 195, -
ex Gregorio Turonensi, cap. 16, colligit mafortem
fuisse etiam amplam mulierum vestem. Cui favent
Glossz Arabico-Latinz : Peplum, mavorte. Nam pe-
plum ampluni erat, quippe vestimentum 1nuliebre.
1259 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1940
circumdantur, pellicula qu:e pendet ex latere, galli- A bis sint vestimenta ad procedendum preparata et
cis et cucullis duobus, zona * et bacillo. Przter haec
quidquid inveneris, absque contradictione auferes.
81V. — Ex RecuLA saxcmi. BasiLit (cap. 11).
Interrog. » Quis est dignus, vel decens habitus
Christiani ? — Resp. Quoniam sermo in superiori-
bus humilitatem necessariam docuit ; ita ut qui vult
religiose et pie vivere, in omnibus et sinplicitatem
et huniilitatem requirat, id est, ea qux» parvo sum-
ptu acquiruntur, id observandum puto in corporali-
bus usibus, per quod occasiones nobis majorum oc-
cupationum minime flant. Hoc ergo etiam in obser-
vatione indumentorum custodiendum puto. Si enim
studium nobis habendum est omnium esse minimos
et omnium nos novissimos, certum est quia et indu-
alia ad usum domesticum, et rursus alia ad aliad
tempus, velin nocte, et alia et in die : sed oportet
illud ipsum tale esse indumentum, quod nobis suf-
ficere possit ad omnia : ut eL in die honestum videa-
tur indumentum, et in nocte expleat necessitatem.
Ex hoc enim fiet ut et habitus noster communis et
similis atque unius forma sit omnium, et Christia-
num etiam visio ipsa designet. Ea enim quz uno
prospectu ac proposito geruntur, similia, imo eadem
in omnibus esse debent. Utile autem est etiam ex
ipsa proprietate vestis et habitus intelligere unum-
quemque et professionein suam agnoscere in ea viia,
qua secundum Deum vivit, ut sciat sibi eliam actus
consimiles esse debere; et ad eos qui nos videnL se-
mentis omnium nos novissimos deputare debemus. D cundum habitum nostrum equales etiam in actibus
Nam si hi qui gloriam ex indumentorum splendore
conquirunt, * satis agunt quomodo pretiosis et ma-
gnificis vestibus videantur induti, ita consequens
est eum qui de ultimis et novissimis, id est, per ni-
miam humilitatem, placere studet, eligere debere
hoc in quo omnium et ultimus et novissimus appa-
reat : d sicut ille e contrario, id est, de summis et
pretiosis, videri clarior et nobilior vult. Si enim in
publica ccena arguuntur Corinthii (/ Cor. xi) quod
per suam abundantiam confundant eos qui non ha-
bent, certum est quia et in hoc communi et simplici
indumento, quod ad communem habitum vel usum
pertinet, et *si alter altero differat babitus, vel
pretiosior inveniatur, confundimus non habentes.
Sufficienter quoque etíam Apostolus hujuscemodi
usibus brevi sermone regulam posuit dicens : Haben-
tes victum et vestitum, his contenti sumus (I Tim. v1).
Osiendens indumento solo quo contegamur indigere
nos, eL non varietate aliqua vestis, et ornamento
ejus et decore jactari. Qu:e utraque postmodum in-
troducta sunt, human: vitxe artificiis et luxuriz in-
genio conquisita. Sed et primus ille indumenti usus
hxc eadem indicat, cum dicitur Dominum fecisse
primis hominibus pellicias tunicas (Gen. m). Suf-
ficiebat enim ad confusionem contegendam hujusce-
modi indumenti usus. Verum quoniam nobis prospe-
ctum est indumentis etiam et calefieri et foveri, ne«
cessarium videtur ut ad utrumque usus ipse tempe-
retur, quo et operiri nuditas videatur et vel vis
frigoris, vel omne quod extrinsecus ledit, arceri.
Sed quoniam in his ipsis alia quidem sunt meliora,
alia infériora, consequens est ea eligere qua: usum.
exhibeant longiorem : ita tamen ut in nullo lzedatur
regula voluntarie paupertatis, id est, ne eadem no-
& Et Bacillo. S. Orsiesius dat monachis caligas,
pellem et virgam. Hoc utebantur ad imitationem Pa-
trum Veteris Testamenti, ut notat Cassianus lib. 1
de Habitu monachi, cap. 8 : « Et baculus, quem ge-
$tat ad imitationem horum qi professionis ejus pro-
figuravere lineas in Veteri Testamento. »
b Quis est dignus, etc. Exstat apud S. Basilium, -
interr. 22 et 2, Regul. fusius disputatarum, et apud
Rufinum cap. 12, contractius tamen.
€ Satis agunt. Lege, satagunt, ut apud Rufinum.
4 Sicut ille e contrario, etc. Hzc corrupta sunt, et
apparere debemus. Non enim similiter turpe est in
quolibet alio, si inhoneste quid agat, sicut in his
qui vitam sobriam eliam in ipso habitu profitentur.
Si enim quis videat de trivio aliquem homiuem czx-
dentem alium aut vapulantem publice, vel turpiter
proclamantem, aut in tabernis aliisque locis vitam
cum dedecore ducentem, nec observabit quidem fa-
cile hujuscemodi hominem, vel notabit, sciens eum
consequenter ad reliquam vitam suam gerere. Si
vero eum qui religiosam vitam profitetur, viderit
quis vel parum aliquid contra quam decet facere,
observant omnes et increpant et ad religionis oppro-
brium ducunt. Itaque velut pzedagogus est infirmio-
ribus habitus iste religiosior, ut etiam invitos eos
ab opere inhonesto indecentique custodiat. Denique
et Apostolus f ordinatum episcopum designat, quse
res ad habitum magis revocatur. Sed et de mulieri-
bus dicit 5 in habitu ordinato esse debere. ^ Ordina-
tus autem esse habitus Christiani dicitur is qui se-
cundum propositum et professionem ejus aptus in-
telligitur. Sicut enim proprium est aliquid militi in
habitu [vestimenti], et alius est habitus senatoris,
ex quo precipue intelligitur, vel iste quod senator
est, velille quod miles est; ita etiam Christianus
habere aliquid proprium etiam ex ordinatione indu-
menti ipsius debet. Sed et de calceamentis eadem
ratio observabitur, ut quod simplicius est, et para-
tius, et aptum proposito, et usibus sufficiens, id as-
sumatur. Zone quoque usum ostendunt necessa-
vjum esse etiam qui pracesserunt nos sancti. Nam
oannes zona pellicea constringere lumbos suos di-
citur (Matth. 11); et Elie antea. tanquam proprius
habitus ipsius designatur, cum dicitur : Vir hirsu-
(us, et zonam pelliceam habens circa (umbos suos
non exstant in textu Greco : qux» tamen ita legun-
tur apud Rufinum : Sicut ille qui e contrario est, de
summis et pretiosis videri clarius et nobilius gestit.
e Si alter altero. differat. Apud Rufinum, si. alter
alteri pre[eratur ; vectius et clarius.
f Ordinatum. Ita apud Rufinum. In textu Graco,
xócpuev, id est ornatum. lta legendum, cum sic ha-
beatur apud Apostolum I ad Tim. i.
8 In habitu ord nato. Lege, in habitu ornato, ut est
in Apostolo I ad Timoth. i.
b Ordinatus. Lege, ornatus.
4194
12i1à
(111 Reg. 1). Sed zona usus Petrus ostenditur, sicut A personam. Non idem usus esse hominis potestin tem-
ex verbis angeli, que ad eum dicta sunt, recogno-
scimus : Accingere, inquit, et calceare caligas tuas
(Act. xii). Sed et beatus Paulus zona usus ostendi-
tur per Agabum prophetam dicentem : Utrum enim,
cujus est zona hec, ita illigabunt in. Hierusalem
(Act. xxi). Sed et Job audit a Deo : Accinge sicut vir
lumbos 1wos (Job xxxvin). Virtutis namque cujus-
dam et prompti ad opera animi signum videlur esse
usus cinguli. Sed et discipulis Demini zona usus
fuisse videtur, ex more, quibus prohibeatur ^ ne
pecrniam haberent in zonis suis. Revera enim ne-
cessarium videtur eum ex more, qui manuum opere
uti in aliquo deberet, succinctum esse, et in omni-
bus preparatum : ac sine ullo impedimento inveniri
ad omne boni operis ministerium. Unde et cingulo
indiget, ut vel colligata circa corpus tunica, ex qua
et magis confoveri possit, si undique constrictus
sit, vel non impediri ad omnem rem quam agere pa-
rat. De numero autem indumentorum nihil possu-
mus dicere, cum 1nanifesta definitione perscriptum
sit, in quo dicit : Qui habet duas tunicas, det. non
habenti unam (Luc. ni). Ex quo sine dubio duas ba-
bere illicitum est. Quibus ergo habere duas tunicas
non licet, his quomodo aliquid de diversitate indu-
mentorum pr:ecipi potest?
$ V. — Item (cap. 142).
Interrog. ^ Quid est perperam agere? — Resp.
* Quod non propter usus necessarios, sed vel maxime
ornatus causa vel decoris alicujus fit, boc est perpe- C
ram agere.
$ VI. — Item (cap. 145 3).
Interrog. Quis est qui ab Apostolo dicitur habitus
ordinatus (/ Tim. u)* — Resp.ls qui secundum pro-
positum uniuscujusque honestus est, usus vel secun-
dum locum, vel secundum tempus, vel secundum
* Ne pecuniam haberent in zonis 'suis. Zon:» olim
ita erant compositze, ut in illis pecunia recondi pos-
set, ut clarum est ex illo dicto Alexandri Severi
apud Lampridium : « Miles non timet nisi vestitus,
armatus, calciatus, et satur, et habens aliquid in
zonula. » Oratione Gracchi apud Gellium, lib. xv,
cap. 19: « Zonas quas plenas argenti extuli, eas ex
provincia vacuas retuli. » Et ex edicto Pescennii Ni-
m apud Spartianum : « Idemfjussil ne in zonis mi-
ites ad bellum aureos vel argenteos nummos porla-
rent, sed publice commen .larent. » Hinc prover-
bium, zonam perdere, apud Horatium lib. u, ep. 2.
Ibit eo quo vis, qui 20nam perdidit, inquit.
Dicitur de homine omni censu et pecunia exhausto.
Unde et decoctores et similes qui non sunt solvendo
z0nam ponere coguntur.
b Quid est perperam agere, etc. Habetur apud S.
Basilium interr. 49 Regul. brev., et apud Rufinum,
ca . .
t Quod non propter usus necessarios, etc. Ad hunc
locum S. Basilii respexit Suidas cui scripsit : Ilp-
r&pta 0 ux Qi xy ptlav, GOD Dui sX oru pv ma pea
C&vtca xal xj [Doxeix xal mponéctis. ld. est, « id
quod non propier necessitatem, sed propter orna-
ium assumitur. Quod et mollities, et. przcipitatio,
et temeritas. » Et apud eumdem et Hesychium : Dép-
mspog O0 patà [Azxsimg imupptvog, x. v. À., ld est,
« perperam agens, qui cum mollitie inflatus est, u£
pore hiemis et in tempore :estatis. Non idem habitus
est operantis et quiescentis : nec militis idem est et
privati, neque viri idem qui mulieris.
8 VII. — Item (cap. 144 *).
Interrog. Si quis pretiosas vestes abjiciat, ipsa au-
tem indumenta viliora quibus utitur, vel calcea-
menta ita composite utatur, nt studeat decorem
inde aliquem capere, si peccat aut vitio aliquo id fa-
cere putandus est? — Resp. Qui vult per decorem
habitus placere hominibus, manifestum est bujus ip-
sius vitii wgritudine laborare, id est, hominibus
placendi : et certum est mentem ejus a Deo longius
evagari; sed et hoc ipsum est vitium perperam
agere, cum indumentis vel calceamentis non usus
causa utitur.
8$ VIII. — Item (cap. 45 t).
Interrog. Quali affectu oportet accipere vel vesti-
mentum vel calciamentum qualecunque fuent? —
Resp. Siquidem breve aut grande est. ad mensuram
stature sue, etc. ;
$ IX. — Ex REGULA SANCTI . AUGUSTINI (cap. 54).
8 Vestes vestras h in uno habete sub uno custode,
vel duobus, vel quot sufficere potuerint ad eas excu-
tiendas, ne a tinea ledantur. Et sicut pascimini ab
uno cellario, sic induimini ex uno vestiario. Et, si
fleri potest, i non ad vos pertineat i quid vobis in-
duendum pro temporis congruentia proferatur :
utrum hoc recipiat unusquisque vestrum quod de-
posuerat, an aliud quod alter habuerat, dum tamen
unicuique quod cuique opus est non negetur. k Si
autem hinc inter vos contentiones et murmuratio-
nes oriuntur, ! cum queritur aliquis deterius se ac-
cepisse quam prius habuerat, '*» et indignum se esse
2 qui ita vestiatur sicut alius frater ejus vestitur, hinc
vos probate quantum vobis desit in illo interiore
loquax, praeceps, nihil cum ratione agens. » Ápud
auctorem veteris Etymologici : Iléprepoc, gAUapoc, id
est, nugator; et ibidem : 'O0tv xat v&preptuttos &vel
toU: uat«i00tat, kcaxni, xartttaiptcot park DAaxtiag.
Jd est, « Inde et perperam agit, pro eo, qui frustra
aliquid et petulanter agit, qui cum mollitie extol-
itur. »
. € ]nterr. 210, et cap. 73 Rufini.
. * [nterr, 50 Regul:e brev. et Rufini cap. 73.
f Vide supra cap. 72, 8$ 22.
5 Vestes vestras, etc. Hxc videre est in Regula
S. Augustini excusa, cap. 26, et. in ejusdem epist.
109 7
h In uno habete. lta in cod. ms. Corb. ; in Regula
excusa, in unum habeatis. lu epistola, in. uno loco
habete, recie, ut in fine capituli hujus.
t Non ad vos pertineat. 1d est, ne solliciti sitis.
j Quid vobis induendum. lta. in cod. Corb. et in
epist. Recte. At in Regula excusa, quod vobis indu-
mentum. |
k Si autem hinc inter vos, eic. Hzc habentur in
Regula S. Caesarii, cap. 26, sed quodammodo im-
mutata.
1 Cum queritur. In epist., et conqueritur.
m ]ndignum se esse. ld est, vilem et abjectum ha-
ri.
n (jui ita vestiatur. Ita in cod. Corb. et Vind. Ad-
denda tamen particula son, ut in Regula excusa et
in epistola.
125
&. BENEDICTI ABBATIS AMIANENSIS ^
382í14
habitu » ebrgis, qui pro habitur corporis litigatis. Ta- À monasteria abutuntur. Ternis autem Cunicis et binis
qnen si sie vestra toleratur infirmitas, ut hoc reci-
piatis quod posueritis, in uno famen loco sub P com-
munibus habete quod ponitis.
8 X. — Ek Recura saNcmt Isrpom (cap. 14).
* ígltus vestium et indumentorum insignes mona-
4ho deponendi. Munitus enim debet esse monachus,
non delicatus. Sicut autem non oportet in monacho
esse nofabilis habitus, ita nec satis abjectus. Nam
pretiosa vestis animam ad lasciviam protrahit, nimís
vilis aut dolorem cordis parit, aut morbum vans
glorie contrahit. Vestimenia non ergnt mqualiter
gdistribnenda omnibus, sed eum diseretione, ut eu«
jusque atas gradusque expogtulat. Ita enim et. apo-
stolos fecisse legimus, sicut scriptum est : Erant il-
lis. omnia communia, et distribuebatur unicuique ,
prout opus erat (Act. 1v). Uniuscujusque autem fra-
tris 4 supplementum vel indigentia inspiciatur, ut
qui babent contenti sint, et qui non babent acci-
piant. Porro linteo pon oportet inonachum indui:
e orarium, f birros, 5 planetas non est fas indui,
neque illa indumenta ve] eglceamenta qux cetera
* Cordis. 1n Begula me. cod Corb. additur, orna-
tus. Recte, nt sepsus sib ; Hinc probate quantum YO»
bis desit ornatus in illo interiore habitu cordjs, etsi
hoc vocabulum desideretur in Regula excusa etin
epistola,
b Gomwmunibus. Adde, custodibus, ut in Regula
excusa, epis. et cod. Cory. in Regula S. Gisarii
legitur, sub communi custode.
€ Culius vestium, ete. Exstat in Regula excusa 8.
]sidori, cap. 12.
4 Supplementum. Id. est, abundantia.
€ Orarium. Orarium prohibet monachis S. Isido-
rus, juxta decretum eoncilii Aurelianensis primi, can.
: « Mouachum erarium jq monasterie vel izan-
gas habere npp líceat. » Orarium dup significat,
primo est linteum seu textile oblongum ad muco-
sem oxcipiendum, aut su-lorem ex f:cie tergendum.
Giosen liasilicorum : 'OSovapix, x«i 00ovix. Óp&kouuta
énueixm, x«l ópápux map tut) Meran, cuürx OE ol
slg roe cioy sicdocte ev'yx)urixol Eresepóptvot, ev ax-
toi; xe«i &zspéctoveo xal &xíntuovy. ld est, « odonaria
ei odonia Lexülia oblonga, que et oraría a. quibus-
dgim dicuntur. Hae in palatium intrantes senatores
ferenles in his mungebantur et spuebant. » De quo
et Suidas, atque auctor veteris Etymologici in voce
qccew 5 mpocómou ct ivpaytiow (tut Ob oUto
xai 0 rapz 'Popaiot xaJaitet dpáptos, id est, « vel fa-
ciei sudarium seu tersorium. Dicitur autem eio, et
quod apu Romanos appellauir orarium. « Hinc ca-
piend:? Glossz Isidori : Manuale, orarium. Ad cujus
similitudinem secundo orarium appellatur textile il-
lud oblongum sericum pretiosum quo ex aniiquo Ec.
clesie usu utuntur pontifices, presbyteri et diaconi,
quod postea stola dictum est, de quo Papias et Alcui-
nus de Offic. Eecl., cap. 39 ; concilium Toletanum iv,
can. 27 ; concilium Laudicenum, can. 22 : "Orc o9 àei
)m.pérnv ópápiw gopstv. ld est, « Quod non oportet
subJiaconum orarjum ferre, » et Liturgia S. Chryso-
Stomi, xoi 1ó àpápiov &crracagtvog Exicióngt TÓ &purce-
& cp. id est, « et or;rium osculatus. imponit illud
umero sinistro. » Ibi autem agilur de diacono. Pu-
fat Theodorus Balsamon in citatum canonem conci-
lii Laodiceni orarium dici a verbo &pé, idest, custo-
die, quod diaconus observare debeat quando fit pro-
latio petitionis catechumenorum. Sed vocabulum
Latinum est, ut volunt Suidas et auctor veteris Ety-
mologici, et ab ore tergeudo dictum, quia ad bune
usum orarium primo inventum est. Locus autem
palliis, singulisque eueullís ^ contenti erumt, nibil
preter hec in habitu przsumentes. Podules autem
gutentur, quandiu hiemis coegerit violentia, sive dum
fraíres gradiuntur in itinere, vel proficiscunter ad
urbem. Monachi autem in snonasterio palliis segaper
operiantuz, ut el pre bonestat: tecti semper iacedaat,
el in ministerio operis expediti discurrant. Sane &
forte quis pallingg nea habet, humeris eappuloam
superpona£. Nuls monachorum wwitus cmram ge-
rat, per quod laseivis et pettdanti» crimen iacurrat.
Nen est. egisa mente castus, cajus sut corporis cul-
$us, aut impudieus incesaus. Nalius moenachoram co-
iuam nutrire debet, Nam qsi boe imiteptur, etsi
ipsi hoc 34 deeipiendos homines per speciem eima-
B lationis uon faciant, alàos tamen scapdalizant penen-
jes offendiculun) ieGrmie, c£ e&aetum propositom
usque ad blasphemians producentes. i Tondere erge
debent jsii, et omnes, imo eimuol, ae pariter omnes.
Nam reprehensibile eet diversnm babere cnltum,
pbi npn est diversuga propositum.
Isi leri de orario in secunda significatione intelligen-
dus est.
f pirros. Birrus plura significat. Primo est color
rufus seu flavus. Glosse veteres: Dugpó», Zav6ov,
xai r'vppóv, id est, byrrum, flavum, ei rum. Festus:
« Burrum antiqui quod nunc dicimus rufum. )
Seboliastes velus Juvenalis ip sat. 5 : « Quod Grseci
coccum, Lajini teres | £, veleres] hirruam appel-
lant. » Gloss Isidori, Birrus, rufus. 9. vestimen-
tum. Buidas, fiéóv ptu 'Popatxóv, id est, « Bir-
rum vestimentum Romanum, » illudque ersj cras-
sum. Papias : « Birrus a Grseco fit, vestis, amphi-
ballus villosus, » eoque utebantur Romani instar pae-
nula et lacernz. Aliquando servi usi. sunt. Codicis
Theodosiani lib. xiv, 1. fine exceptione, tit. 40, de
habitu quo. uti oportet intra arbem. & Servos eane
omnium (quorum tamen dominos solljcijudine con-
&tat militie non. teneri) aut birris uti permittimus,
auj cucullis. » Hoc autem loco S. Isidorj birrus est
vestis pretiosa ac proiu:e monachis prohibitus, Cas-
sianus de habitu monachi lib. 1, cap. 7 : « Atque
ita planeticarum atque birrorum pretia simul am-
Vitionemque declinant. » Eratque episcoporum. S.
Augustinus, serm. 2, de Vita clericorum: « Offeratur
mihi verbi gratia birrum pretiosum, forte decet epi-
scopum, quamvís non deceat Augustinum ,. íd est,
hominem pauperem de pauperibus natum. » Palla-
dius, cap. 55, de S. Athanasio fugiente : 3u6o» ía-
ToU tà Gctyaptov, xal và Bigptov, x. «. 2, Id est, cum
accepisset suam Lunicellam et birrum. S. Gregorius
Turonensis lib. n Hist. cap. 4, de $. Bricio epi-
scopo : llle autem ad satisfaciendum adhuc populo
prunas ardentes in birru.n suum posuit. »
5 Planetas. Cassianus loco citato appellat plageii-
cas. Planete sunt vestes pretios:e, de quibus S. si-
dorus libr. xix. Orig., 24 : « Sic et Grece planetas
dictas, quia oris errantibus evaganiur. » Idem docct
Papias, in Voeabulario.
h Contenti erunt. In. Regula excusa additur : Serri
Christi, quibus. adjicietur melotes pellicea, mappula,
manice quoque, pedules, et calige.
& Tondere ergo debent isti et omnes. Olim. mona-
chis totum eaput tondebatur, ut videre est in Theo-
ria B. Germani episcopi Constantinopolitani, u^i
agit de monachis: Tà 84$ xeiptefot civ xipuy Q)nti-
se, ». v. À. ld 8st, « tonderi vero caputeg toto. » Cum
facli sumt oleriei, in. modum corone. attonsi fuerc.
Unde S. Fruotuosus pontifex Bracarensis, cap. 16
1945
8 XI. — Item (cap. 15).
& Speciosam vel variam supellectilem monacho ha-
bere non licet : cojus stratus erit historia ef stragu-
Jum, * pellesque lanat:e, * galnabis quoque geminus-
que ad caput pulvillos. Per singulas hebdomadas
abbas sive prxpositus lectulos cunctorum prospiciat,
ne quid indigeat frater seu superfuum habeat.
8 XII. — Jtem (cap. 20).
4 Qui vestiaria monasterii suscipit, * quique etlam
fila diversa pro consuendis vestibus fratrum habebit,
et quibuscunque, ut necesse est, ministrabit. Ad
hunc quoque pertinebit aurum et argentum, cxtera-
que ! facia infectaque xris ferrique metalla : ordi-
natio quoque linteariorym, fullonum, 8 cerariorum,
atque sartorum.
8 XIl[. — Ex BoprRiNA saNcTI Ossresin.
h Nolite, obsecro vos, oblivisci semel arrepti pro-
pesiti, et traditiones ! Patris nostri $calas putemus
ad eclorum regna tenden(es. Ne desideretis qux
ante calcastis. Sufficit nobis habere quod homini sa-
tia, 1 duo levitonaria, et aliud atiritum, et pallio-
lum lineum, ! duos cultellos, zonam lineam, » gal-
lioa8, pellem, eg virgam, Cuj ministerium aliquod et
Reguls : « Coronam capitis quam gestabat amittat. »
Postea Graci monachi ationsisunt in modum crucis,
ut liquet ex Grecorum Euchologio, ubi in sequentia
Novitii, parvi et magni schematis h:oc verba ter ha-
bentur : àiepsüg xouptót, aüróv Gtavpotqdoc, id est,
*« sacerdos tondet eum in formam crucis. » Qui vero
inter nos choro deputati sunt, toto capite tonden-
ur, excepto inferiori capillorum circulo, juxta anti-
CONCORDIA AEGULARUM. — CAP. LXII.
1246
À dispensatio monasterii ereditur, etsi ex ea lucrum
faciat, $celus putetur etsacrilegium quidquam ex ea
contingere, et in propriam vertere * requiem quasi
despiciens eos qui non habent et felici paupertate
sunt divites, ut non solum ipse perierit, sed et czete-
ros provocet ad pereundum. Ft illi quidem qui in-
curvaverunt cervicem suam, et cam omni humilitate
et alfictione lugentes, &tque plangentes inprasentia-
ram plaeuerunt Deo, cum de eorpusculo isto exie-
rint ducentur, et. aceumbent eum sanctiís Patribus
ominibus.
8 XJIV. —— Ex REcuLA saNCTI FERBREOLI EPISCOPI
(cap. $1).
Ut monachus, quamlibet delicati corporis, linea
p ad nuda corporis non utatur, quia incongruum est
Ut caro, qux semper vitio nature superbit, mollibus
foveatur indumentis, et ei quasi minus validz blan-
diatur, qu? quotidie ad expugnationem anima no»
vus quidam preliator et fortjssimus commovetur.
Etenim toties reparat yires contra animam bella-
tura, quoties aliquid velut rehelle mancipium remis-
ajonis acceperit.
ig est, pallidus, non viridis. Nom xJepéc e&[ etiam
palljdus, ut manifestum est ex Hesychio : xXwepog
& x pos, id est, pallidus, et paulo ante, epis dio. T
xAepotoloy , x. t. 3., ld. est, pallidus timer pallidum
elliciens : ita sane esplicandus hic locus, cun ti-
mor viridem hominem non elliciat. Galhana ergo
sunt ve«timenta subalba cum pallore in citato Juve-
nalis loco ; estque substantivum, non adjectivum.
qum formam clericorum, qua statuitur in concilio C Nec legendum galbina, nec galbanatus in loco Mar-
oletano iv, can. 46, et in concilio Aquisgranensi
sub Ludovico Pio; cap. 1, ex S. Isidoro libr. n de
Offic. Eccl., cap. 4, quz etiam videtur apud S. Gre-
gorium Turoneusem in VitisPatrum, cap. 57 : « Nam
cum partu fuisset eiffusus, omne caput ejus, ut est
consuetudo nascentium infantium, capillis nudum
quidem servabatur, in circuitu vero modicorum pi-
lorum ordo apparuit, ut putares ab eisdem coronam
clerici esse signatam. » Pontifices Grxci medium
duntaxat capul attondebant, ut. docet S. Germanus
patriarcha Constantinopolitanus in mystica Theoria :
T6 9i E- pupa vüc xepy)ue t00 Uptog , xal 1 yupotidic
«UroU tudju« tO pica» «Ov tpryoy , id est, « tonsura
capitis pontiflcis, et rotunda ipsius sectio media ca-
pillorum. » De tonsura vile Bedam, lib. v. Hist.
Angl. cap. 22.
a Speciosam vel variam supellectilem. Hxc videre
est in Regula excusa S. Isidori, cap. 19.
b Pellesque lanate duce. In Regula 8. Fructuosi p
archiepiscopi : duabus lanatis pellibus arietum.
€ Galnabis. Lege, ut in. Concordia ms. Vindoci-
nensi, galbanis, ln Regula S. Fructuosi episcopi Con-
cor;ie Floriacensis legitur. cilbanemque villatam, c
pro g, ut alibi occurrit in eodem cod., eastrimargia
pro g:strimargia. Galnahis ergo seu potius galbanis
est lena, stragulum villosum. Ita Smaragdus, apud
quem tamen male legitur. gaínapem, ut apud Isido-
rum libr. xix. Orig., cap. 26, galnapes. Hinc gal-
banatus galbane involutus apnd. Martialem lib. 11,
epigr. 40 :
8 jacet oecupato galbanatus 19 lecto.
Apud Papiam : « Galbana genera vestium a galbaneo
cnlore, qni est sublucidus et subalbus eun pallore. »
Hiuc capiendus Juvenalis sat. 9 :
Cerulea iuduius seutulata et gallina rasa, -
galüus. Gloss:e veteres : Galvus xJo»óc, pro galbus
im in ejusmodi glossis Sepe scribitur v pro b),
tialis, sed retinenda utrobique antiqua lectio. Quam-
vis in vetere scholiaste Juvenalis legatur gaíbina.
d (ui vestiaria monasterii. Hzc habentur in Re-
uli excusa S. Isidori eodem cap., sed aliter legun-
Ur : [ste a vestiariis (monasterii suscipiet acus, eiiam
el fila diversa pro consuendis vestibus fraternis habe-
bit. Intelligiturque custos sacrarii, ut clarum est ex
eadem Regula excusa, qux tamen ibi videtur cor-
rupta, et ex hoc codice emendania.
e Quique e'ium fila. Lege, acus etiam et fila.
f! Facta infectaque ceris. In Regula excusa, fracta-
que eris.
€ Cerariorum. In Regula excusa legitur : calciario-
Tum, reclius.
h Nolite, obsecro tos, etc. Hxc liabentar in Regu-
lis S. Orsiesii cirea medium, tom. IV Bib'iortheee
Patrum editionis Coloniensis.
i Patrís nostri. ld est, Pachomii.
i Duo levitonaria,et aliud attritum. 8. Pachomius
supra hoc capite citatus : Levitonariís duobus et uno
attrito ex usu.
k Palliolum lineum. Quod supra in Regula 8. Pa-
chomii dicitur sabanum.
i Duos cultellos. Quorsum duo eultelli monachis
conceduntur, cum unus sufficiat? sed lege, ut. in li-
bro edito Orsiesii : duos cucullos, quos etiam con-
cedit suis monachis S. Pachomius supra hoc ca-
ite.
» 9 (;allicas, pellem. In libro edito S. Orsiesii malc
legitur : Gallicam pellem ; quid sint Gallieze, supra
explicatum est. Pellis eet melotes, qiie olim. érat
usui monachis Agypti, ut notat Cassianus lih. 1 de
habitu monachi, cop. 8 : « Ultimus est hahitus
eorum fellis caprina, qux melotes et pera appella-
r. »
» Requiem. Id est, utilitatem, commoditatem, re-
focillattonem.
1g41
& XV. — Item ejusdem (cap. 14).
a Vestimenta supersufficientia monachus non re-
quirat, quia non amplius quam ad quotidianum usum
abbas necessarium viderit, consequatur, dicente Do-
mino ad discipulos : Neque duas tunicas habeatis
(Luc. v1), quas duas tunicas intelligere debemus non
numero, sed propter hiemes necessarias, b et supra
usum, si reservatz: fuerint, computari. Super ergo
si quid fuerit, putabitur alienum : dum quid * pos-
sessor avarus includit, magis utitur area quam do-
minus. Quod ut vitetur, maximus nobis beatus Apo-
stolus testis assurgit qui dicit : 4 Habentes victum:
et vestitum his contenti sumus. Nam qui volunt divites
fieri, incidunt. in tentationem et. laqueum diaboli, et
desideria multa, et inutilia, et nociva, qu& mergunt B
hominem in interitum et perditionem. Radix omnium
malorum. est. cupiditas, quam appetentes erraverunt a
fide et inseruerunt se doloribus multis. Tu autem, o
homo Dei, hec fuge, sectare vero justitiam , pietatem,
fidem, charitatem, patientiam, mansuetudinem. Certa
bonum certamen fidei, apprehende vitam eternam, in
qua vocatus et. confessus bonam confessionem coram
multis testibus, precipio tibi coram Deo, * qui vivifi-
cat omnia, et Christo Jesu qui testimonium reddidit sub
Pontio Pilato, bonam confessionem, ut serves manda-
ium sine macula. irreprehensibile usque. in adventum
Domini nostri Jesu Christi (I Tim. vi). Studete ergo,
fratres, ut quod ad unum hominem, id est ad Timo-
à Vestimenta, etc. Hunc locum ita contraetum pro- C
fert Smaragdus : « Vestimenta superflua monachi
non requirant. »
b Et supra usum, si reservat fuerint, computari.
]ta hunc locum emendavi ex Smaragdo.
€ Possessor avarus. Apud Smaragdum, possessor
alienus, non ita recte.
d Habentes victum et vestitum. In textu Grxco,
exixàcpaca, idest, operimenta; etita legendum con-
tendit Cassianus lib. 1 de Habitu monachi, cap. 5 :
« Habentes autem. alimenta et operimenta. Üperi-
menta, iuquit, non vestimenta, ut in quibusdam La-
tinis exemplaribus non proprie continetur : quas
corpus operiant tantum, non qux: amictus gloria blan-
diantur. »
e Qui vivificat omnia. [ta in textu Gr»co, «o0
Üeorouwbvyrog «X m&vta. In versione communi, qui
justificat omnia.
f Temperatius. Id est, elegantius, cultius.
8 Ut non in jactantie signum multos astrictus ha-
beat. Diximus supra in caligis multas fuisse ligulas
seu corrigias, quod etiam ex hoc loco S. Ferreoli
confirmatur : qui tamen hanc corrigiarum muliipli-
citatem iaiprobat tanquam jactantie signum, quod
proprium erat laicorum, qui cultum in calceamentis
quierebant, non vero monachorum, qui simplicita-
tem qu:erentes paucas ligulas adhibebant, ita ut
laxior caliga follicaret. Quem simplicem cultum suis
monachis precipit S. Ferreolus. Àt contra damnat
S. Hieronymus in epist. ad Eustochium de cus:odia
virgini:atis : « Apud quos affectata sunt omnia, laxze
naanic p, caligz follicantes , vestis crassior. » Sed ibi
arguit quosdam pseudo -monachos, qui follicationem,
hoc egt, laxitatem caligarum, plusquam par erat,
affectabant, ut inde aliquam sanctimonis:? famam
sibi conciliarent, et inulierculas affectata cultus stin-
plicitate deciperent. Et ita uterque sanctus concilia-
tur, cum alter fullicationem calceamenti commendat,
alter vero reprobat.
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
A theum, scribitur, ad unam congregationem serm-
vetur.
1348
$ XVI. — Item ejusdem (cap. 52)
Vestimentorum Íragrantiam vel nimium propter
elationem nitorem, monachus non studeat habere,
sed sequens melius Apostolum dicentem : Bonus odor
sumus Christi Jesu (II Cor. 1). Colorem etiam in
his album, vel niinis rufum , per quem szepe species
corporis ad perniciem suam videntibus commends-
tur, vitet ac habere non ambiat : nc et jactantiz
sus secum testimonium ferat, et (quod absit) dum
corpus vestimentis cito consumendis adornare tem-
poraliter elaborat, de anim: sux, qua zeterna csse
póterant, ornamentis non curet. Etenim ista facien-
tes taliter Scriptura castigat : In amictu vestimento-
rum ne glorieris, et in die glorie noli eztol[s (Eccl.
xi) De calceamentis vero reliquorum vos tenere
statuimus consuetudinem monachorum. Sed et hoc
curandum est, ne pes ita sit ligamentis f tempera-
tius vinculatus, 5 ut non jactantiz signum multos
astrictus habeat, sed sanctius vinculo laxiori folle-
scat, ut in omnibus simplicitas commendet Deo,
quem ejus amore possessum, probatum sxculi vide-
rit contemptorem.
8 XVII. — Ex RecurA saxcri Faocrvost (cap. 4).
h Vestimenta non multa nec superflua sint. Dua-
bus tantum cucullis, * villata, et 1 simplici, et uno
palliolo, € ternisque tunicis, et ! staminiis duabus
h Vestimenta, etc. Hxc habentur in Regula ms.
S. Fructuosi Bracarensis archiepiscopi cod. Crass.
eodem capite.
i Villata. In hieme, id est, villosa.
j Simplici. [n :state, id est, pura et tenui.
k Ternisque tunicis. Sumpsit ex Regula S. Isidori
supra. ]
Staminiis. Ex his patet quam sit antiquus sta-
minearum usus in monasteriis. Staminex» sunt ca-
misix seu interule lanez, quibus utebantur monachi
pro lineis sibi interdictis, de quibus Magister cap. 80
egulz : « Habere debent fratres in hieme parata-
ram grossam, slaminiam et tunicam aliam noctur-
nam. » S. Ardo in Vita S. Benedicti abbatis Inden-
sis : « Concessit etiam necessitatis causa, praeter
quam regula jubet, duas scilicet stamineas et femo-
ralia- » Guillelmus Gemmeticensis lib. 1n Hist.,
cap. 8: « Verumtamen cucullam et staminiam ab
eo extorquens secum asportavit; » et cap. 12 ejusdem
libri. Sigebertus in Chron. agens de exordio ordinis
Cisterciensis : « Rejicientes quidquid Regul:xe refra-
gatur, foricas videlicet pelliceas, estamina Cv , et
Btamineas), caputia quoque et femoralia. » Et de hts
intelligendus est Arnoldus lib. n de S. Emmerano :
« Lineis camisiis utebantur seniores, qui habere
terant, czeteri laneis induebantur ob penuriam scili-
cet cilicinarum vestium. » Et add. 1 Capitul. Lud.,
tit. 22 : « Alioquin hxc omnino provideat et cami-
sias duas, et tunicas duas; » nam locus intelligen-
dus de laneis camisiis, seu staminiis. Camisia autem
est interula, in qu dormire solent, a camis, id est,
lectis appellata. S. Isidorus libr. xix, cap. 22 : «
misias vocamus, quod in his dormimus in camis, id
est, stratis. » Hinc castigand:e Gloss: Basilicorum,
Kapiciov 0. irl xap&tov yivóv, lege, 0 ixi xausy, id
est, « Camisia tunica est qua in lectis utimur. »
Quod cama lectus sit, prxter S. Isidorum docent
gloss Arabico-Latinz : Camis, id eet, lectis. Papias
ait esae lectum brevem : Cama lecius brevis.
4249
CONCORDIA RECULARUM. — CAP. LXII.
cujusque necessitatis querimonia sufficienda est. In A abbati refundant, » incipientibus aut pauperibus ero-
ipsis quoque calciariis hoc videndum est, ut hieme .
pedules calcient, qui voluerint a die Kalendarum
Novembrium ad Kalendas Maias. Reliquis :wstivis
mensibus caligarum tantum solatiis muniendi sunt.
Feinoralium usus cuiquam permittendus est, * ma-
xime bis qui ministerio implicantur altaris. b Sed
hoc qui studere noluerit, reprehendendus non erit,
* cum nunc usque constet pleraque bunc usum mo-
nasteria etiam 4 in his regionibus non habere. In
stramentis competens adhibenda est disciplina, nec
amplius quidquam ab aliquo requirendum est, quam
unum stragulum * calbanemque, villatam f mattu-
lam, et duas lanatas pelles arietum. Quidquid in
veste vel cultu est monachorum, non peculiariter
apud unumquemque habendum est, sed 5 sub manu B
unius fratris spiritalis in una cella recondendum est :
quique, cum necessitas poposcerit, petenti cuique
congrua staturx mutatoria tribuet. Unde et studere
idem custos debet, ut summam in his vestibus deli-
gendis habeat solertiam, et cuique, ut dictum est,
apta distribuat. Nec quisquam hoc murmurare pre-
sumat, cum sibi distributa aliorum conspicit indu-
menta vestiri. Subulze sane, acus et fila diversa pro
consuendis, ^ emendandis, sarcijendis vestibus ipsi
tribuenda sunt ab abbate; et cum necessitas po-
poscerit, lavandi atque emendandi habeat potesta-
tem. Quidquid in vestimentis, calciamentis vel ! le-
ctariis monachorum vetustum fuit, dum nova perci-
piunt, totum ab abbate detur pauperibus.
$ XVIII. — Item ejusdem (cap. 18).
Lectula singnlorum abbas et przepositus bis in
hebdomada revolvant et perscrutentur, ut videant
ne quis superfluum aliquid illic vel occultum habeat.
8 XIX. — Ex REGULA SANCT! ÁURELIANI EPISCOPI
(cap. 42).
j Si quid vero superfuerit expensis aut usibus
fratrum in auro aut vestibus, vel cellario, sanctus :
abbas per manus k provisoris, aut per quamlibet
fidelem personam pauperibus, peregrinis aut captivis
faciat dispensari.
8$ XX. — Item (cap. 44).
l Vestimenta etiam , cum nova accipiunt, vetera
à Maxime his qui ministerio implicantur altaris.
Juxta id quod prxcipitur Exodi xxvm.
b Sed hoc qui noluerit studere. ld est : Sed et D
hoc qui noluerit observare.
e Cum nunc usque constet ' pleraque monasteria.
Qu:e tunc erant ordinis S. Benedicti in Hispania.
d [n his regionibus. Hispanicis.
* Calbanemque. Lege, galbanemque.
f Maitulam. 13 est, parvam mattam.
6 Sub manu unius fratris spiritalis. Juxta Regulas
SS. Augustini et Czsarii supra.
à Emendandis. Apud Smaragdum, tantum, dan-
dis, male.
| Lectariis. Apud Smaragdum, electariis, male.
Lege, lectuariis.
Si quid vero super(uerit expensis aut usibus. Apud
Smaragdum : Si quid super[uerit ex usibus. Lego : Si
quid super[uerit ex impensis aut usibus.
k Provisoris. Sepius in Regula S. Cxsarii, unde
suam sumpeit S. Aurelianus, mentio fit provisoris.
ganda.
$ XXI. — Ex Recura Cassium (cap. 50).
2 Primum de habitu monachorum donante Deo
sumimus exordium. Oportet ergo primum ut talis sit
vestis monachi, qux: corpus contegens tantum vere--
, eundiam nuditaüis repellat, et frigoris retundat in-
juriam, non qu: occasionem vanitatis nutriat; quae
ita vilis sit, ut nulla coloris vel compositionis novi-
tate 1nter czteros fratres spiritales habeatur insi-
gnis : et ita ab studiosis superflnisque accurationi- -
bus aliena, ut nullus iterum per incuriam collectis
aut affectatis sordibus sit deformis. Postremo sic
ista vestis ab hujus mundi separetur ornatu, ut in
omnium servorum Dei cultum communis sit, Nam
quidquid inter famulos Dei non ab omnibus tenetur,
sed ab uno vel paucis presumitur, aut superfluum
aut elatum est, et propter hoc noxium judicandum
est, quod magis vero non virtutis speciem, sed vani-
tatis ostendit. Quamobrem ^? cilicinpam quoque ve-
stem vel circeumspectam omnibus atque notabilem
Patres nostri omnimodis refutaverunt, quia non so-
lum nulla spiritui emolumenta confert, sed etiam
elationis concipit vanitatem, et qux» ad necessarii
operis exercitium quasi inhabilis pigrum semper im-
peditumque monachum reddat. Quod si aliquos hac
veste aut quibusdam damnosis cultibus usos fuisse
aut audivimus aut vidimus, non ideo antiqua Pa-
trum decreta sunt relinquenda, quia generali om-
nium constitutioni paucorum non debet przeponi nec
projudicare sententia. Illas enim regulas indubitanter
et indiscusse per omnia servare debemus, quas nonu
paucorum voluntas intulit, sed quas antiquitas, tan-
torum temporum et numerus sanctorum concordi
institutione definivit. Oportet quoque monachum,
quasi militem Christi in apparatione pugnz:: semper
positum cingulum habentem accinctis lumbis die
noctuque jugiter permanere, sicut Eliam, Eliseum,
Joannem quoque et Paulum legimus zonis semper
fuisse accinctos : » quia lumborum accinctio castita-
tis indicat continentiam, qux nihil resolutum in se
habere permittitur.
Ille erat qui necessaria emebat, inferebat , exporta-
bat, lites et c:etera negotia procurabat.
l Vestimenta etiam, etc. Hzc sumpta sunt ex Re-
gula S. Casarii, cap. 41 : « Indumenta vero ipsa,
cun noya accipiunt, si vetera necessaria non ha-
buerint, abbatissa refundat pauperibus, aut inci-
pientibus vel junioribus dispensanda. » Sed lege :
abbaiisse re(undant.
m [ncipientibus. Hzc vox non exstat apud Sma-
ragdum, sed restituenda ex his locis SS. Aureliani
et Cesarii. Incipientes sunt novitii, quos Groci
&pxvpieug vocant, id est, incipientes, ab &gyx, id
est , initium. De qua voce infra.
2» Primum de habitu, etc. Hxc sumpta sunt ex
libr. 1, cap. 5, de habitu monachi. '
9 Cilicinam quoque vestem, etc. Idem censet. S.
Epiphanius iu Synopsi. ) 0l
P Quia lumborum accinctio castitatis, indicat. conti-
nentiam. S. Augustinus, serm. 39, de verbis Do-
mini: « Ad continentiam pertinet. sint lumbi vestri
abi
$ XXI, — Ex Reovua Tansaexsi (cap. 19).
Observandum est etiam ne interioris anima: &or--
des contrahat vestis mund: nimius appetitus. Qua-
propter secundum prepositi sunt. ordinationem la-
vandz. Qu:e tam simplici erunt et nativo colore pro-
curande, ne disparilitas vestium nutriat arrogantize
vitium ; et ita sunt indigentibus tribuendze, ne * per
vitium avaritize reservate, providendi singulis detur
audacia. Si quis vero his negligenter 5 expetenda
putaverit , prepositi sit cura, ut * interversor rerum
monasterialium corrigatur. Ánte omnia procurantes,
4 ut lites nullas habeatis. Si autem diabolo instigante
facte fuerint, celeri satisfactione sanentur : et inde
proferantur remedia, unde facta sunt vulnera : nec
occidat sol super iracundiam vestram. Consuetudinem
jurandi abjicite. Sit sermo vester, est, est; non, non;
quía sicut Dominus ait : Quod his abundantius est, a
malo est (Matth. «).
$ XXIII. — Ex RecuLA saNcrI Pacuourn (cap. 67).
e Levitonarium, et quidquid in veste est, mona-
chorum nemo lavet, f [nisi] die Dominica, 8 preter
. nautas et ^ pristinarios N
$ XXIV. — Item ejusdem (cap. 68).
| Non vadant ad levandum, nisi omnibus signum
unum iosoguerit : gequenturque praypositum suum,
et lavabunt taciti eum disciplina, '
accincti. » Diana virgo dicitur a Pindaro. Bafuzovoc,
ld est, alte cincta. Olim virgines zona cirigebántur,
quam solvebant in nuptiis virginitatem amissuree,
ocet scboliastes Callimachi in hymnum ad Dianam.
Hinc lascivi discincti appellati Persius, sat. 2 :
Non pudet in morem discincti vivere Nattz.
Discinetus Mzecenas a Seneca dicitur epist. 444 :
« Non oratio ejus zque soluta est, quam ille discin-
ctus. » Et Cxsar, quod laxiori veste delicate utere-
wir, à Sylla pet joeutti male cinctus appellatus est,
apud Dionem, libr. xri,
: Pér vitium. Adjeci particulam per, qua deside-
ratur.
b Expeténda. Lege, utendum.
* [nterveraor. ld est, dissipdior.
4 Ut nullas lites habeatis, ctc. Hec sumpta sunt
ex Regula S. Augustini, cap. 27; habentur eliam in
Regula S. Cxsarit Arelatensis, cap. 51.
* Levitonarium , etc. Hic articulus non exstat in
Regula S. Pachomii excusa.
f Nisi. ll:ec particula videtur redundare.
E Proter tioutas.
Pachomii, quia situm erat in Tal:
de quibus vide articulum
h Pristinarios. Lege, pistrinarios, a pistrfno, de
quibus vide art. 65 ejusdem Heguke. Permittitur
autem nauti$ ei pistrinariis die Dominico lavare
Vestes, quod aliis diebus non vacaret.
i Non vadant, eic. Hic quoque articulas non éx-
stat in Regula S. Pachorhil etcusa. In qud tamen
sunt constitationes de privata vestimentorum lau-
tione, nempe art. 57 et 77. Hic aütem de lautione
communi intelligitur, cum fratres exeunt ad lautio-
neni vestimentorum ure. tum suis przepositis.
] Nemo leet, etc. Neque hic articulus exstat in
Regula excusa S. Pachomli.
, Gommonebit prepositum suum. — Hoc est, pre-
positum domus suz, cum videlicet postea seorsim ab
aliis lavare vestimentum suam cupiet, sicut statui-
tur art. 57 de eo quivull lavare vestimentum suum :
.Aatenna, iusula Nili,
65 ejusdem Regul;e.
$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
À
G
Nautz erant in monasterio S. D
1252
8$ XXV. — ltem (cap. 69).
j Nemo lavet retractis in altuin plusquam stata-
tum est vestibus, cumque laverint, ómnes pariter re-
verlentur. Si quis remanserit eó tempore quo
ibunt ad lavandum , vel in presenti non fuerit,
k commonebit pr:positum suum, et ille mittet eum
eo alterum : et sic loto vestimento ! revertentur do-
mum.
6 XXVI. — ltem (cap. 93).
Nemo lavare alterum poterit aut ubgere, misl ei
fuerit Iriperaturn.
& XXVII. — Ex Recura Sreriakt (eap. 18).
m Vestimenta vel lectuarià nullus lavare audest
2 absque oratione premissa * prioris.
$ XXVIII. — Ex REcura Macisrn! (cap. 81).
P Habere debent [fratres in hieme 4 paraturam
grossam quotidianam stamineam et tunicam aliam
nocturnam, quam post nocturnos * puducleni, quia
in die diversis occupantur laboribus. $ Habeant
enim in hieme et pallium stamincum, braccas lineas,
et !* fasciolas aut pedules. Ín :state vero habeant
" paraturam línostimam non satis grossam propter
laborem : et habeani pallios linostimos Y subtiles
non salis propter sstus sudoris, et braccas líneas,
el x fasciolas lineas vero uti Dei homines prohibe-
mur, ut aliquid distet a clerico monachus. £t ha-
beant singulas paraturas linostimas subtiliores, quas
« Bi quis voluerit lavare vestimentum suum, commo-
nebit prapositum suum, et ille mittet cum eo alium,
et, lota veste, revertentur domum. »
| Revertentur domum. lta loquitur, quia Iavabant
extra domos suas, non exira monasterium,
m Vestimenta, etc. Exstat in. Regula ms. Pauli et
Stephani cod. Flor., cap. 99.
2 Ábsque oratione premissa. juxta antiquam mo-
Tem, de que supra,
? Prioris. ld est, abbatis. Nam spe in hac Re-
gula prior usurpatur pro Patre seu principe mona-
sterii; de quo vocabulo supra.
P Habere debent fratres, etc. In Regula. Magistri
hoc caput est 81.
q Paraturam. Paratura et vestimentum, ornatus.
Sangallensis in Vita Caroli Madri: « Erat amtiquo-
Tum ornatus vel paratura, » etc, Tertullianus (c
Pallio, cap. 5 : « Tantam igitur paraturam materia-
rum ingenia quoque vesliliciud prosecuta primum
tegendo homini, qua necessitas pr:cessit, dehinc et
ornanco, imo et inflando, qua atribitio successit, in-
duinentorum formas promulgavere. »
* Puduclent. lia in Regula ms. cod. Corb. ; pa
duclo hoc loco videtur idem esse quod exuo.
* Jlabeant enim. Particula enim hoc luco est rero,
quemadmodum particula nam, ut sxpe occurrit in
hac Magistri Regula.
* Fasciolas aut p.dules.. Particula aut exposititie
sumitur, nam hoc loco fasciolzx ct pedules idem sunt.
Nec nos moratur quod in add. 1 Capitul. Ludovici
imp., tit. 22, fasciol;e dislinguantur a peduliLus, uam
ibi fasciol:e sunt crurales fascize, non pedules.
u Paraturam linostimam. S. [sidorus lib. xix Orig.,
cap. 22 : « Linostimd vestis est ex lana liuoque con-
texta : et linestiuia, quia in stamine linum, in trama
lanam abet. » .
v Subtiles non satis. 1ta in Regula ms., sed vi-e-
tur addendum «à grossos, nam paulo ante dixit, nom
satis grossam.
x Ei Fasciolas. Tó et expungendum, 6i leg. fa-
sciolas vero lineas.
1956
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXil.
-
1254
in diebus festis solum * in processionibus utantur. A non debet, quia contra desideria carnis spiritus sen—-
Et ín :estate habeant singula b mannariora inea pro-
pter sudores, eí singula facitergia per decadam.
Quas omnes res per singulas decadas singule arcs
contineant, tenentibus ex eis clavem przpositis suis,
* qua posit: sunt : de cujus celle custode jam 4 sü-
pra diximus. Ideo enim diximus in una arca unius
decade sub clave przpositorum emnes * mutandas
consistere, * ut cum. unusquisque frater in potestate
peculiare aliquid abscondat, quem ordinem, omnes
decads observant. Si quis vero frater 5 in specie
sua Sibi visus fuerit h scemari, vel satis gavisci, mox
a przposius$ süis ei tollatur et alio detur, et alteritis
illi. Hec ideo ut non extollatur propria ie fratre vo-
luntas, quia quidquid ejus anima petit, ei magis dari
& Inprocessionibus. Id est, quando conveniunt et
ut in ecclesiam officii divini eelebrandi causa.
ta sumitur precessio a Sidonio lib. v, epist. 17 :
« Conveneramus ad S. Justi sepulcrum, sed tibi in-
firmitas impedimento, ne tunc adesses. Processio
fuerat antelucaDa, solemnitas anniversaria. » et 8.
Gregorio lib. 1 Dial., c. 10 : « Proces:ionem vero
imperaret verecundia. Nempe ad dedicationem ora-
tori S. Sebastiani, ut ibi habetur, Bic procedere
apud Tertullianum est infirinum visitare, ct ecele-
siam adire lib. 11 de Cultu feminarum : « Vobis au-
tenr mulla ? eausa non tetriea; aut imbecil-
lus aliquis ex fratribus visitatur, aut sacrificium
offertur, aut sermo Dei administratur. » Et Jib. 11 ad
Uxorem : « Si procedendum erit, nunquam magis
familie occupatio obvenial. » ld est, si. cotivenion-
dum est in ecclesiam. Idem patet ex S. Gregorio
lib. 1 Dial., cap. 10: « Ad dedicationem predicti
oratorii fuerat ptoeessura; » et paulo post: « Ad de-
dicalionetn oratori processil. »
b Mannariora. In Reg. ms. cod. Corb., Manna-
riola; lege Manuariola. Manuariolutn est sudarium,
mappula, alias manuale. Grece, éyxysiptov.
c Que posite sunt. Hic locus inutilus est, sed ex
Regula ms. ita sux integritati restituendus: « Quse
arc in vestario (Lege, vestiarie| ponantur, tbi fer-
ramenta monasterii, ei omnes posila sint, » nempe
arc:,
4 Supra diximus. Cap. 17 ejusdem Regul.
e Mutandas. Mutanuz sunt mutatoria S. Fru-
ciuoso episeopo : vesümenta ei similia, quae repo-
nuntur ad mutandum.
f Ut cum. unusquisque frater, ew. Locus mancus
est, et iia ex Regula ins. legendus : Ut. cum unus-
quisque fraler in potestate arcam non habuetil, non
tbeat ubi peculiare uliquid abscondat.
* In. specie suu. Species sunt vestimenta, orna-
menta varia, supell x, ita hoc vocabulum spe usur-
pat S. Gregorius Turonensis in llist. Frane.
h Scemari. ha in Regula ms. scenare est sibi pla-
cere, quasi schemate, seu gesliculatione l:etitiam
praselerre, quod verbum explicare videiur Magister,
cui addit, vel gavisci, id est gaudere. Scemato lib.
it legis Longobardorum, tit. 15, l. 16, est eorporis
deliguralio : « Verumtamen non occidatur, sed ei
scematio corporis fiat. » Et infra : « Non in ocei-
sione et scematione corporis. »
i Sacci sint tenica, Phrasis Graea, pro, tunicce
sint ex sacco. Sacci tunics, id est, eilieinge. Sac-
cus, Grece caáxxoz, passim apud Septuagiuta Inter-
preles est eilieium. ln cod. Vind. le. itur : Ses sint
tunice. Male.
| Cucullg segesire. in eod. Vind., cueulle sege-
strai&, satis recle. In legula ms. Magistri, cucullee
segesiri, lege, ex segestri. Begesire a segete esL te-
gumentum. Varro lib. iv de Lingua Latina : « Nisi
quod Graeci dieunt ?e»vgóv lectum potius quam lccti-
tt. Ideo spiritalis home Dei est, noti catrialis. Heb-
domadarlis coquinam intrantibus 1 saccl sünt tonicse
et? cuculle segestr:. Qu: tales fés, miàxiine intra
monasterium, sine verecundia k Otiífie sordicium in-
juriamque sital * caccavorum, & cücum:e et ? hie-
maruni, nec non et foci caloreni vé coquinz sordes
diversas sustineant. Qu:e ergo reg expleta hebdo-
mada ultimo die sero lotzx hebdorhadariis aliis in-
trantibus consignantur. De calcearils vero, oportet
fratres caligas habere ? ferratas P viclinas non ad lu-
sum, sed ad usum, quas debent tempore hiemis uti,
wstatis vero tempore unctas reponi. Et 4 ealigas
omnes oportet babere t clavatas tam in monasterio
quam in via, ut diu reposite ealige conserventur -
B cam, quod involvebant, quod fere stramenta erant
a segete segeslria appellant, ut etiam nume in ca-
stris : nisi a Graecis. Nam céyeccpov, ubi lectus mor-
tui fertur. » Idem lib. 1de Vita populi Romani, apud
Nonnium cap. 4 : « Quod frontem lectice struebant,
ex ea berba torta torum ppellatum, hoc quod isjici-
tur, eiiam toral dicitur. Lecticam quz iuvolvebant,
segesiria dicebant. » Meminit Lucilius lib. xv, apud
eumdem Nonnium, cap. 14.
Pssoulo, si queris, oánterius, servus, segestre.
Uulior mili, quam sapiens,
]n glossis Isidori, Segestre, teges, Dicitur et Sege-
sirum. Gloss Benedicti : Segestrum acéyaccpov,
Íd est pellis, seu operimentum pelliceum. Ali: Gios-
&e, Segesirum rvecáótpuoy, acéyactpo», id. est, pellis.
Nam créyactpov Grxcis pellis est, et tunica pellicea.
Vide Julium Pollucem, lib. x, cap. 46. Cuculle ergo
segesiratz: vel ek segestri suntfere stramihes vel
[ESSERE J
C pellicez.
D
k Omne sordicium injuriamque. Lege utin Regula
rh$., omnem sordiitu injuriam.
| Caccavorum. Pro cacaborum, de quo vocabulo
supra.
m Cucumce. Cucuma est vas coquinarium, olla.
S. Isidorus, lib. xx Orig., cap. 8: « Cacabus et cu-
cuma a sono fervoris cognoniinantur. Hzc in Grz-
cis et Latinis communia. Sed utruin Launi a Grzcis,
an Graci a Latinis hzc. vocabula sunipserunt. iu-
certum est. » Cucuma Grace xovxouptov.
n fliemarum, 1n Regula ms., gemarum. "Videtur
legendum, heminarum.
^ Ferratas. Propter glaciem.
N Viclinas. lta in Regula ms. In cod. Vind., bi-
clinas.
4 Caligas. 1n Regula ms, legitur, gallicas, rectius.
Nam su: Juugit, ut diu. (nempe Loto statis temporc)
calige teposilm (id est recondite) conservetur. kl
Gallica aptjor in zstale, quie fere totum superio-
rem pedis partem nudam relinquat, ut supra obser-
vatum est.
r Clávatas. Clavis suffixas. S'c S. Equitius alibas
ulehatur caligis clavatis, uL notum est ex S. Grezo-
río p..pa, lib. 1 Dial., cap. 4: « Tunc vir Dei clava-
tis caleeatus caligis falcem fenariam in collo deferetis
venieoat. » Idque militum more, qui caligis caleca-
bantur clavatis ad opera diversa, ei me pes iu acie
titubaret. Leo, constitutione vt, 8 26, agens de cal-
ceis militaribus : 'Aveyxetov dé óMyow paxpoig xotg
xaÜünloucÜa. «otà, id est, « Necessurium est ipsos
paucis parvis clavis suffigi. » Einc capiendus Juve-
nalis sat. 5 :
eS. planta mox undique magna
Calcor et in digito clavus mibi militjs haeret.
Et sat. 16, si modo illius sit :
offendere Lot caligatol
Millia elavorum.
1255
S. BENEDICTI ABBATIS ANJIANENSIS
1256
et pes vratris in caliga refrigeretur. Ad nocturnos A tas, et * sagos tumentatitios singulos, et Izenas ;
vero in sestate 5 ligneos cuspus putantur * pelliciis,, in sstate vero pro Lenis f rachinis propter aestus
utantur? et ante ipsos lectos singulas pelles , ubi
'tergant a sordibus pedes, et sic in suos lectos ascen-
dant.
ne inquinatis pedibus ad süum revertentes stratum.
lectorum sagos coinquinent. In hieme vero ad no-
cturnos? pedulibus utantur pelliciis :propter frigus
pedum. In lectis habeant in hieme singulas mat-
erantque hi clavi przeacuti, ut clarum est ex Plinio,
lib. 1x, cap. 48: « Squamis conspicui crebris et prze-
acutis clavorum, caligarium elligie. »
8 [n calida. Lege, ut in Regula wns., 7n gallicla, id
est, gollicula, juxta prefatam rationein.
b Ligneos cuspus putantur. Lege, ut in Regula
ms., ligneos cuspos utantur. Quid sit cuspus docent
glossze veteres ; Cuspus, EU)tyov a«vücXuoy, id est, li-
gneum sandalium.
c Pelliciis. Hoc vocabulum redundat, nec habetur
in Regula ms.
4 Pedulibus utantur pelliciis. Przter caligas qux» B simplex et tenuis propter
superponantur.
e 5Sagos. lta in Regula ms. Recte : nam hoc vo-
cabulum dicitur masculine et neutraliter. Nonnius,
Cap. $ : « Sagum generis neutri et plerumque mascu-
lini, » etc. Arrianus in Periplo maris Erythrzi posuit
. masculine : c&yot &potyotttixol yeypaupévor , xal Be-
GAupryoc, id est, sagi ad usum virorum arte fullonis
proparati et tincti.
.f Rachinis. In Regula ms., rachenis. Rachina, ra-
cana, seu rachana cum aspiratione, et racbanella est
siragulum, seu lectorum operimentum. Papias: Ha-
china, strata lectorum.
parii :
ut tegantur centum potius quadraginta quaivor fra-
ita S. Juannis. Eleemosv-
m et bene acceptum Dco,
« Justum est eni
tres et domini tui, quam tu infelix. VYenunzantur
enim quatuor racbanelle numismate uno. » Et in
eadem Vila : «llic enim fieri fecerat, quasi tholos
quosdam prolixos ligneis tabulis pavimento strate ad
requiescendos eos, et simul cum storeis et raeanis
per totam hiemem. » Racana tamen seu racanella est
hiemem, ut evidenter pa-
tet ex hoc loco Magistri, et satis colligitur ex Gre-
gorio papa, lib. xn. Regesti, epist. 16, ubi agens de
lectis quos mittit'ad monasterium montis Sinai, dis-
tinguit lenas a racanis: « Misimus kenas quinde-
cim, rachanas triginta, lectos quindecim. » Et ex
Ennodio, lib. ix, epist. 17: « Lienam et racanas, cem
volueritis, coloris rubei aut fusci mihi cum celeritate
mittite. » Et hic locus sanus est, nec ullo medicamine
indiget. |
mec" '"1—————^———^——A4A ————————Ó— Ó———————ÓM a]
CAPUT LXIII.
DE MENSA ABBATIS.
$1. — Ex RecurA saxcrI BeNbicTI,
vult de fratribus vocare in ipsius sit potestate. d Se-
* Mensa abbatis cum hospitibus et peregrinis sit C niores tamen unum aut duos semper cum fratribus
semper. ^ Quoties tamen minus sunt hospites, « quos
.* Mensa abbatis cum hospitibus et. peregrinis sit
semper. Arnolphus lib. 1 de S. Enimerano liunc Re-
. gulelocumtangit, agens de S. Romualdo abbate mo-
nasterii S. Emmerani : « Mensa illius secundum
Regulam sancti Benedicti erat cum hospitibus et pe-
regrinis. » Hospites -unt cjusdem nationis, peregrini
alterius ; non sunt hi hospites, qui in eadem civitate
el oppido in: quo situm est monasterium residentes,
ultro convivium emendicant, aut ab ab*5ate invitan-
tur : sunt enim potius conviv:e quam hospites. Hic
autem sola mentio fiL mens:x, non celle, aut. came-
r$ ,aut palatii abbatis in quo seorsum a sua con-
gregatione reficiat cum hospitibus et peregrinis. Ex
quo efficitur ipsi abbati reficiendum esse cum pere-
grinis et hospitibus in ipso conventu fratrum, maxi-
ime in refectorio, vel certe alibi, si commodum. Non
crit refectorium fratrum juxta rationem a nobis
explicandam. Is fuit usus antiquorum Patrum quibus
S. Benedictum in re tanti momenti contrarium fuisse
minime credendum est. Id. przecipit Regula Patrum
m$. : « Illud quoque statuimus, ut abbates omni
tempore cum fratribus reficiant. » S. Isidori, cap. 9 :
« Abbas citra languoris necessitatem cibos in conspe-
ctu pariter cum fratribus sumat. » S. Aureliani, cap.
49: «Abbas, nisi inzequalitate faciente, extra congrega-
üonem non reficiat. » S.Cresarii, cap. 59 : « Abbatissa
msi i:equalitate aut infirmitate aut occupatione im-
pellente extra congregationem penitus non reficiat. »
Ubi vides solum inzqualitatis, id est, morbi, vel
occupationis casum excipi. Id etiam videtur ex S.
C:esario, epist. ad Orariam : « Et in quotidiano cor-
poris alimento atque communi cibo par sie his, cum
quibus pari in mensa uteris consensu, ut qui ad
unam sedetis mensam , unum vos parque reficiat ali-
D
dimittendum propter disciplinam.
b Quoties tamen minus sunt. hospites. (nam vide-
licet sufficiat ad explendam abbatis mensam.
c Quos vult de [ratribus vocare in ipsius sit po-
testate. Vocaniur fratres ad mensam abbatis, ut ipse
abbas humilitatis recordetur : ne vel tanqu:un prin-
ceps, aut inonarcha solus in mensa sed at; vel, si
habeat aliquot hospites, extollatur, fratresque sper-
nat, quod solus cum hospitibus separatus a grege
accumbere possit. Unde S. Eugendu. abb s (ut in cjus
Actis habetur) nunquam mensam separatam a (ra-
tribus habuit. Nec dicendum est fratres vocari ad
mensam abbatis, ut lautius epulentor. Nam si v.lent,
non indigent lautioribus epulis; si infirmi sunt, aut
omnino debiles, babent cellam infirmorum, in qua
melius accipiantur, et procurentur, et opus est, car-
nes comedant, quas in refectorio. comedere nefas
Nec dixit S. Beneuictus debileset infirmos, sed quos vo
let. Nec, cum separavit coquinam abbatis et hospitum
a coquina fratrum, hoc ideo instituit ut abbatis olla
ferveret, fratrum vero cacabus algeret, sed, uf incertis
horis supervenientes hospites , qui nunquam | desunt
monasierio, non inquielent fratres (Cup. 53. Reguliz).
Etsi aliquid addendum est in gratiam hospitum,
illud etiam fratribus indulgendum, ut supra nota-
tum est. .
4 Seniores tamen unum aut duos semper cum [ra-
tribus dimittendum. Optima lectio, si verbum sub-
Stantivum , est, subintelligitur. Nam gerundium
aliquando accusativum regit. In. Concordia Vindo-
cinensi legitur : Seniores tamen unas, aut duo cum
fratribus dimittendi. Vulgo additur «à procuret. In
cod. p. ms. Victorino additur, mandamus. Sed cum
hucusque rite cuncta procedant, in his verbis totius
diflicultatis cardo versatur. Nam si unus aut duo
mentum. » seniores dimittendi sunt propter disciplinam, acta
. 4351 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXI.
& I. — Ex Rzcevta. Macisrat (cap. 82).
- 4958
AÀ quos voluerit abbas prseter Prepositos, qui in deca-
& Ad mensam abbatis sedeant seniores, extranei
supervenientes , b vel vicibus * fratres psalterati ,
mentum. » Idem faciebat S. Eugendus abbas, ut
habetur in ejus Actis apud Surium : « lile, inquam,
abbas sanctus nec mensulam suam (ut facere quos-
dam nuper audivi), nec victum unquam exceptavit
a fratribus. » His accedat constitutio abbatum in
synodo Aquisgranensi sub Ludovico Pio imperatore,
tit. 27 : « Ut abbas vel quispiam fratrum ad portam
monasterii cum hospitibus non reflciatur. In refe-
ciorio autem omnem eis humanitatem manducandi
et bibendi exhibeat. Ipse tamen ea cibi potusque
mensura contentus sit, quam reliqui fratres acci-
piunt. » Neque huic titulo adversatur sexagesimus
secundus, in quo statuitur, « ut laicus causa man-
ducandi et bibendi in refectorium non ducatur. »
Nam hie titulus ad hospites nor spectat. Nostra
dis suis ideo ad suas mensas jubentur esse przsen-
tes, ut causam Dei, idest, taciturnitatis et gravitatis
si additum fuisset, in refectorio, vel quid simile.
)taque primo respondemus juxta superiorem re-
sponsionem ex Ruthardo allatam. Quz clara est ex
verbis Magistri , qui, cap. 82 ut sxpe alibi, optime
S. Benedicti mentem interpretatur, cum ait :
« Ád mensam abbatis sedeant seniores, extranei
supervenientes, vel vicibus fratres psalterati quos
voluerit abbas, poter Prepositos, quin in de-
cadis suis ideo ad suas mensas jubentur esse prz-
sentes, ut causam Dei, id est, taciturnitatis el
gravitatis in susceptis suis custodiant. » Hzc clara
sunt, et nullis ambagibus involuta : maxime cum
extranei supervenientes juxta Magistri Regulam
debeant in refectorio cum fratribus reficere, ut su-
pra notatum est. Respondeo secundo locum esse in-
sententie favet Magister, qui, etsi statuat mensam B telligendum de illis diebus in quibus abbas frangit
abbatis ut sanctus Benedictus, tamen cap. 24, ubi
ayit de lectore hebdomadario, statuit quid legendum
sit in refectorio, cum superveniunt extranei. Ne
autem quis putet hanc novam esse interpretationem,
Ruthardus antiquus scriptor hoc caput Regule ex-
ens ait quosdam in ea esse opinione : Quzritur,
inquit, in hoc loco ubi debet abbas manducare,
utrum in refectorio, an foris. Sunt alii, qui dicunt
foris, alii vero intus. Quomodo ergo dimittere debet
seniores duos, vel tres cum fratribus, si illic in
refectorio debet manducare? Qui respondentes di-
cunt : Propterea dixit S. Benedictus seniores dimit-
tere, quia sunt talia refectoria, in quibus sedent
fratres, ut. propter multitudinem fratrum ab abbate
non possint videri, veluti in sancto Gallo. » Hzc
sententia confirmatur ex regula S. Benedicti, cap.
98 : « Nec presumat ibi aliquis de ipsa lectione, aut
aliud quidquam requirere, ne detur occasio maligno:
nisi forte
breviter dicere. » Ubi Prior pro abbate usurpatur,
ut supra declaratum est. Sed si abbas nunquam re-
ficiat in conventu fratrum, quia cap. 53 dicitur nun-
quam hospites deesse monasterio, aut saltem raro,
si locus sumatur hyperbolice, absurdum esset per-
mittere ipsi abbati aliquid in refectorio de lectione
dicere, qui nunquam, aut raro debeat interesse.
Przterea si contraria sententia valet, nescio quid
deterius monasterio contingere possit, cum ipsi ab-
bati fenestram ad omnem licentiam ejusmodi insti-
tutio patefaciat : datur enim ei occasio quotidie co-
messandi cum szcularibus, decoquendi , obligu-
riendi, et dilapidandi bona monasterii, ut quoti-
diana patet experientia : quod etiam preclare no-
tat Petrus Venerabilis lib. 1, epist. 18. Hinc orta
est omnis monastice vitz corruptela, divisio illa
bonorum monasterii inter abbatem et monachos,
cum. sibi abbates opimiorem et meliorem partem,
quam occasione hujus capituli mensam abbatialem y)
appellant, seposuerunt. Nec id me movet, quod in
constitutionibus, ne in agro Dominico, cum ad mo-
nasterium, et in Benedictina flat mentio camere
abbatis, in qua it, quos velit ex fratribus me-
lius procurare. Non enim interpretantur Regulam
summi pontifices, sed id quod dudum introductum
fuerat, et :egre avelli poterat, tolerant. Czteris diffi-
cultatibus mox satistiet. Et hzec sententia vindicat
S. Benedictum a multorum injuria, qui dicunt pas-
sim ex loc Regule capite ruinam monasteriorum
natam esse, cum data sit libertas abbatibus quoti-
die epulandi. Sed cum hzc libertas non clare pateat
in hoc capite, sed tantum ex quibusdam verbis col-
ligatur, satius est sequi nostram sententiam, quam
tantam injuriam S. Benedicto facere.
res est (ut aiunt. adversarii); nam inde clarum est
abbati non reficiendum esse in eodem cum fÍfra-
tribus Joco; sed clarior esset hac consequentia,
PATROL. CIII.
rior voluerit pro :edificatione aliquid (;
jejunium propter hospites; cum nimirum fratres re-
ficiunt hora nona, et abbas cum hospitibus hora
sexta. Tunc enim dimittet unum aut duos ex senio-
ribus, qui hora nona reficiant cum fratribus propter
disciplinam : quia tunc abbas jam refectione sumpta
cum hospitibus non intererit refectorio. Neque his
obstat quod cap. 535 fratres jejuniorum consuetudi-
nem prosequi debeant. Nam hzc ita intelligenda
Sunt, $i non vocentur ad mensam abbatis, cul po-
testas absoluta hoc capite conceditur quemlibet o
fratribus vocandi ad mensam suam sine ullo dierum
discrimine. Quidam objiciunt, quod S. Maurus T heo-
debertum regein convivio excepit in domo hospitum.
Verum quidem est, sed non inde concluditur S. Mau-
rum a sua congregatione separatum cum rege epu-
latum fuisse. Si vero non duxit regem in refecto-
rium, id contingere potuit, quia locus minime aptus
erat ad regem accipiendum cum suo comitatu. Op-
ponunt etiam quod S Columbanus non intromitte-
at hospites sxculares in interiora monasterii. Con-
cedo quidem, sed non inde efficies S. Columbanum
Seorsum a sua congregatione cum ejusmodi hospiti-
bus semper, aut plerumque comedisse. Opponunt
etiam id valde incommodum esse fratribus, si szx-
pius hospites cum eis comedant. Sed contrarium
quotidiana patet experientia. Et si quid incommodi
inde emergit, illud 1ninus est, quam si abbati nun-
quam aut rarius cum sua congregatione relicienti
detur occasio dilapidandi bona monasterii cum
laicis; fratribus vero murmurandi , et remissius in
sancto proposito agendi? Qux facile inter vescen-
dum obrepunt, maxime si illi prelatum nunquam
aut raro in refectorio videant : cum etiam ejusmodi
seniores ob disciplinam relicti nunquam satis aucto-
ritatis ad eos compescendos habituri sint.
& Ád mensam abbatis , etc. Hxc habentur in Reg.
ms. Magistri, cod Corb. eodem capite.
b Vel vicibus. In cod. Vind. additur, alienis.
€ Fratres psalterati. In cod. Vind. deest, «à psal-
terati. Psalterati sunt ii, qui psalterium memoria
tenent, ut satis liquet ex eadem Regula Magistri,
cap. 57 : « Si vero in viam longiorem dirigatur, co-
diculum ;aodicum cum aliquibus lectionibus de
monasterio secum portet, ut quavis hora in via
repausaverit, aliquantulum tamen legat : ita ta-
men, si fuerit psalteratus. Si vero non fuerit, tabu-
las a majore superpositas psalmis (Lege, cum ali-
quibus psalmis ) secum portet, ut ad refectionem
prandii aut ad mansionem quando applicuerit, ali-
quantulum, quantum occurrerit, tamen meditetur,
ut quotidie Kegul:e reddat quod suum est. » Psalte-
rati ergo sunt, qui psalterium callent ; non psaiterati
vero, qui illud nondum plene didicerunt : qui non
admittuntur ad mensam abbatis, quia ut plurimum
juniores sunt,
- h0
4280.
in susceptis snis custodiant. Ideo enim ambos dixi- A
ions jn mensa decadie sux praeesse, ut decem fratres
sibi commissos * yiegria sollicitudine 3] upivereis
vitiis certatim custodiant.
$ Ill. — Ex RecuLA PaTRUM (cap. 8 5).
Venientibus vero fratribus ad horam refectionis,
non licebit peregrino fratri cum fratribas manda-
a Vicaria sollicitudine. Si forte alter in coquina,
aut in aliquo negotio occupatus est, vel morbo deti-
netur.
" b [n Regula ms. Serapionis, et aliorum cod. Flor.
€ Cum fratribus, etc. Hec non babentur in Reg.
ms. S. Fructuosi episcopi Bracarensis, sed videntur
3. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIA
care ; pisi eum eo. qui proest Baste, ut pqssit. zedi-
ficare. Nulli licebit cum ee loqui.
$ IV. — Ex Recon sasctt FnocrUOS EPUCOP!
(cap. 10).
« Cum fratribus advenientibus hospitibus et pe-
regrinis in una mensa 4 communiter * vivant : quia
de ipsis Dominus ait : Hospes fui, et collegistás me
(Matth. x1v).
esse alterios Fructuosi, capite 10, quod supra ci-
tatur capite, qualis debet esse abbas.
à Communiter. Id est, simul, ut toties explicatum
est.
e Vivant. ld est, veseantur, nempe abbates, de
quibus hoc capite agitur.
CAPUT 'LXIV.
DE ARTH'ICIBUS. MONASTERH.
$ L.—Ex Recura sancti BewzpicTI.
Artifices si sunt in monasterio, * cum omnl hu-
.militate faciant ipsas artes, b si permiserit abbas.
€ Quod si aliquis ex eis extoBitur pro scientia artis
sux, eo quod videatur aliquid conferre monasterio,
4 hic talis evellatur ab ipsa arte, et denuo per eam
non transeat, pisi forte humiliate ei iterum abbas
jubeat. Si quid vero ex operibus artificum venundan-
dum est, videant ipsi per quorum manus traasi-
genda sunt, ne aliquam fraudem presumant inferre.
Memorentur semper Ánanis et Saphirz : * ne for-
fe mortem, quam illi in corpore pertulerunt, hanc
isti, vel omnes qui aliquam fraudem de rebus mo-
nasterii fecerint, in anima patiantur. In ipsis autem
pretiis non subripiat avaritie malum, sed semper
aliquantulum vilius detur quam ! ab aliis exculari- C
bus 8 dari potest, ut in omnibus glorificetur Deus.
* Cum omni humilitate. Ita in cod. ma. S. Germ.
Vulgo tamen additur, ef reverentia.
b Si permiserit abbas. Ita Smaragdus, Turrecre-
mata, et cod. ms. S. Fat. , qui addunt particulam
tamen. Vulgo legitur : Si tamen 'jusserit abbas.
c (Quod. si aliquis ex eis extollitur, etc. Longe sane
a Christi precepto, quo jubetur ut in omnibus ope-
ribus nostris nos servos inutiles reputemus ; longe
eliam a perfectione monachorum yptiorum, de
quibus Cassianus lib. iv de Instittis tenuntiantium,
^ eap. 14 : c Et cum tantos ünusquisque eorum quo-
tidie de opere et sudore proprie redditus conferat
$ IL. —Ex Recrra Macagp 5.
. Hlud etiam tenendum fuit ut extra monasterium
artificium non faciat ullus, nisi ille cujus fides pro-
bata fuerit, qui ad utilitatem et neeessitetem mona-
sterii poterit quid facere.
8 IIl. —Ex ReovtLA Casert (cap. $4).
i Si quis autem de opere et sudore proprio plas ab
allis reditus confert monasterio, in nullo infletur nec
sibi de tanto operis sui acquisito blandiatur nec am-
plius sibi aut delicatius aliquid solita quotidiani vi-
etus parcitate presumat; sed tanquam peregrinum
8e hujusce mundi reputans arrepte i nuditalis vir-
tutem ad ünem usque perdueat.
$IV. — Ex RzcuLa MactsTht (cap. 85).
- k Cum unaquzque ars aliquid perfectum superva-
tulit; comsidera «quapte periculo in divino judicio
dignaberis, qui non mumrzos, sed teipsum Deo
omnipotenti, cui te sub monachali habitu devoveras,
subtraxisti. » Ex quibus colligitur Ananiam et Saphi-
ram juxta mentem sanctorum Benedicti et Gregorii
non esse damnatos, sed eorum mortem duntaxat
fuisse temporalem, non zeternam. [n qua opinione est
etiam Cassianus Coll. vt, cap. 14, qui scribit. eorum
culpam levem fuisse, « qui parum quid clam de sub-
stantia sua infidelitatis errore servaverant; » inquit
ille.
1 Ab aliis seeularibus. lta in cod. S. Germ., Ebr.,
monasterio, ut ex eis sustentare non solum suam Far., cum Sinaragdo, S. Dunstano, Turrecremata et
valeat parcitatem, verum etiam usibus possit exube- — editione Coloniensi. In vulgatis «& aliis desideratur.
rare multorum . in nullo tamen inflatur, nec sibi de 5 Dari potest. [ta spud Smaragdüm et Turreerema-
tanto operis sui qux:estu ac sudore blanditur ; sed prze- p m. lo editione Coloniensi et quibusdam vulgatis,
ter duo paxamatia, qua tribus vix denariis ibidem
distrabuntur, nihil sibi amplius unusquisque pra-
£ümit.
4 Hic talis evellatur ab ipsa arte. Hoc sspienter
3 S. Benedicto institutum est. Nihil enim iniquius
ferre potest guperbus, quam si videat se.ab omnibus
tanquam aliis inutilem despici, et monasterium sua
industria et labore minime indigere. Quapropter
S. Columbanus circa finem sui Poenitentialis dicit
superbum puniendum esse despectu.
e Ne mortem quam illi in corpore pertulerunt, etc.
Ita S. Gregorius lib. 1, epist. 36, agens de Venantio
vite monastic:ze desertore : « Si ergo mortis periculo
diguus fuit, qui eos, quos dederat nummos, Deo abs-
datur. In codicibus S. Germ. et Victorinis, detur. In
cod. S, Ebr. , S. Far. , editione Colinzi, et apud S.
Dunstanum nibil borum habetur, sed verbum sub-
intelligitur.
h [n Regula ms. Serapionis, etc. , cod. Flor.
|. Si quis autem, etc. Hzc sumpta sunt ex lib. iv de
Institutus Renuntiantium, cap. 14. .
| Nuditatis. ld est, paupertatis, quam S. Basilius,
et nonnulli Patres Graci &xroposove» appellant, id
est, possessionis carentiam. Apud Hesychium &xrs,
Tívne, ivütrg, id est pauper, indigens, axtapecv»a,
£v8t««, id est, indigentia.
k Cum unaquaque ars, etc. Hiec habentur in. Reg.
ms. co. Corb. cap. eodem.
1261 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXV. 1202
canemm usibus monasterii ^ habuerit, vel mitteu- A — $ V. — Ex RecuLA sasCTI Hrznowvut (cap. 6).
derum ? Eulogiarum abundaverit, interrogata qua-
litate pretii quantum a gxcularibus * distrahi potest,
tantum infra nummorum minori semper distrahatur
pretio : ut agnoscantur in hac parte spiritales a s:xe-
cularibus 4 actorum distantia separari : cum non
* negotii causa, qu est inimica anime, lucrum su-
prajustitiam qusramt f ped etiam ab ipsa justitia
minus accipiendi pretii humanitate consentiant :*ut
Bon propter cupiditatem et avaritiam artes operari
credantur, sed ne olio possit pascenda dignis sumpti-
bus manus vacare, et horas operosi diei gratis trang-
jre. Pretium vero acceptum abbati debet ab ipsis
artificibus fideliter consignari. Qua dimiputio pretii
estimatione abbatis arti&cibus debet constitui ut
sciant item quanta ementibus summa respondeat, et P
accepti pretii fraudem mon possint facera de ipea
quantitale jam scienti abbati.
h H abueri. &dieci hee verbum, quod deesse
videtur.
b Eulogiarum. Hoc vocsbulum hic iriproprle su-
ag
mitur. Nam turpe esset vendere eulogi
istrahi. ld est, yandi. Distrahere, vendere. Ul
pianus. IT. ], Precipiant. De zdilitio edicto, «ut eece.
plerique solent mancipia, que novitia non sunt, quasi
novitia distrahere. » Cassianus lib. rv de Institutis
Renuntiantium, eap. 14: « Sed preter duo paxama-
tia, quie (ribus vix deneriis ibidem distrabuntar, ni-
bil sibi amplius unusquisque przesumit. » S. Leander
de Institutjone Virginum, cap. 1. «Viris se distrahunt,
simulque eum pudicitia libertatem perdupt.» Nonius
c. 4: « Distrahere esi vendere. »
. 4 Actorum distagtia. Ma reposui ex Reg. , me. cum
in Concordia legeretur, actibus distantiaque.
* Negotii. ld. est, negotiationis.
f Sed etiam ab ipsa justitia tinus. aceiplendi pre-
tii, elc. Ka in Reg. , m&. ; sed h:ec corrupta sunt, et
videtur se verbut, discedere. Ktaque legendum
puto : Sed etiam qb ipsa justitia minus. actipiendo
prerium discedere humanitate consentiant, Quasi hic
Magister imperaret discipulis, ut a justitia. commuta-
€ Fratres ejusdem artis in unam domum sub uno
Praposito congregentur, verbi gratia, ut qui lina
texunt, sin pariter; qui matis, in unam reputentur
familiam; h sareinatores, carpentarii, 1 fulloneg,
j galligarii seorsum a suis Prepositis gubernentur.
Et per singulas hebdomadas ratiocinia operum suo-
rum ad Patrem monasterij referant.
$ VI. — Ex Bscvra sancyi Basuzu (cap. 102).
Interrog. k Si oportet eos. quj noverunt artiflcia
suscipere aliquod opue absque onpscientia, vel jus-
sione ejus qui przeest et operum sollicitudinem gerit?
— Resp. Furti reus erit! ejusinodi, velsimilis cis qui
furibus concurrunt.
VIL, — Item (cap. 104).
(uod si per negligentiam pereat aliquid ex his,
aut per contemptum dissipetur? etc.
tiva discedant minus pretium accipiendo humanita-
tis gratia. |
8 Fratres ejusdem artis. Hoc videntur essc ex prze-
fatione D. Hieronymi ad Regulam S. Pachomii ; etsi
in codicibus excusis non habeantur. Nam infra cap.
79, quedam proferuntur ex D. Hieronymo, qu:e ha-
bentur in eadem pro»fatione. Et qu: hic cítantur, in-
stitutis S. Pachomii similia sunt, de quibus S. Hie-
ronymus disserit in citata przfatione.
à Sarcinatores. Horum mentio fit in Vita S. Pa-
chomii apud Palladium, cap. de Tabennesiotis.
i Fullones. Horum etiam mentio fit in Vita 8.
Paehorhii ibidem.
j Galligarii. Lege, Gallicarii, Sunt Gallicarum
sutores. 207
^k Si oportet eo3, etc. Exstat apud S. Basilium, in-
terr. 142 Regul. Brev. ; et apud Rufinum, cap. 54. ,
| Ejusmodi. Pro hoc vocabulo in textu. Grzco
est i;&tsooc, id est, uterque; et additur à. «« 3idooc,
x«i 0 Ótxoptyoc, id est, qui dat, et qui accipit ; opus
yjdelicet. ;
m Vide supra cap. 91, £ 8.
CAPUT LXV.
"E DISCIPLINA. SUSCIPIENDORUM FRATRUM.
$ E. — Ex Rrcuta sanctI BENEDICTI.
a Noviter veniens quis ad conversionem,jnon ei fa-
eilis tribuatur ingressus, sed, sicut ait Apostolus,
& Noviter ueyiens quis, etc. Id est, noviter venienti
ad conversionem non facile tribuatur ingregsus.
Hec phrasis sapit Hebraismum.
: b Post quatuor att quinque dies, etc. Sic S. An-
tonius mehásties vit» princeps Paulum Simplicem
quatuor dies ànte fores suas perseverantem vix tan-
m intromisit, ut docet Palladius, cap. de Paulo
Simplice.
e Kt sit in cella hospitum paucis diebus. Quid fa-
ciat in cella hospitum noviter veniens, non declarat
8. Benedictus; $ed hoc ex aliis Patribus discendum
est, qui statuunt ut ejugmodi novitius serviat hospi-
tibus. Itá statiüit auctor Regule TTarnatensis : « Uni
de senioribus deputatus tandiu jubeatur advenienti-
bus deservire, quousque devotio ejus fuerit patien-
tia teste monstrata, » S. Isidorus cap. 4 Regul»:
€ Vitam enim uniuscujusque in hospitalitatis servi-
si veniens perseveraverit pulsans, 'et illatas síbi iu-
jurías et difficultatem ingressus » post quatuor aut
p quinque dies visus fuerit patienter portare et per-
Probate spiritus, si ez. Deo sunt (1 Joan. 1v). Ergo -
sistere petitioni sue, annuatur ej ingressus; et sit
tio tribus mensibus considerari oportet. » S. Fru-
ctuosus archiepiscopus cap. 21 Reguli agens de vita
mon3stice candidato : « Hospitibus, sive peregri-
nis stramina comporiabit qquam calefaciens pedi-
bus. » lta statuitur additione prima Capitularis Lu-
dovici imperatoris tit. 64 : « Ut novitio non facilis
in monasterium tribuatur ingressus : et yt in cella
hospitum probationis causa hospitibus serviat pau-
cis diebus. » Idque juxta institutum AEgyptiorum
monachorum ; ita tamen ut prius noviter yenienteg
veste monachica induerent, et aliquaiidiu probarent,
quam hospitii ministerium eis imponerent, ui pla-
num est ex Cassiano, lib. iv de Institutis Renuntiag-
tium, cap. 7; sed S. Benedictus quxdam cirea pri-
scorum institutionem immutavit, hospitii etiam sep-
vitio ad pa';cos dies redacto; ne a spiritalibys axe
ciliis nuvitii retzr. larentur.
"4eos
$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1261
in cella hospitum paucis diebus. * Postea autem A obedientiam, ad opprobria. € Przdicentur ei oma
'sit in cella 5^ novitiorum, *^ ubi meditetur et
manducet, et dormiat. 4 Et senior ei talis deputetur,
qui aptus sit ad lucrandas animas, qui super eum
cnriose omnino intendat ; et sollicitus, * si revera
Deum quzrit, f si sollicitus est ad opus Dei, ad
& Postea autem sit in cella novitiorum. Antiqua
hujus rei praxis videtur in Vita S. Hermelandi ab-
batis : « Übi ex more instituti monastici in cella, ut
vocant, novitiorum probatus, etc. » Hujus cells
mentio fit in Vità S. Guillelmi Gellonensis : « Quam-
. primum condecens metitur oratorium, metitur etiam
(otius claustri ambitum. » Et paulo post : « Atque
dormitorium, et cellam novitiorum. » Hzc cella ab
'aliis monasterii domiciliis erat separata, et in ex-
tremis locis illius sita. Id patet ex Beda lib. 1v Hist.
Angl: cap. 35, ubi agit de monasterio sanctze Hildz :
€
dura et aspera, per quz itur ad Deum. Et, si pro-
miserit de stabilitatis suge perseverantia , post due-
rum mensium circulum b legatur ei hzc Reguh
per ordinem. Et dicatur el : Ecce lex sub qua mili-
tare vis, 1 si potes observare, ingredere; si vem
chiepiscopus cap. 21 Regulz et 92; comvertos,
-€ Ubi meditetur. Meditetur, id est, legat.
4 Ei senior ei talis deputetur. lta S. Froctuos
cap. 21 Regul: : « Sicque anno illo uni spiritali trz-
ditus seniori non statim commiscendus eril congre
gationi. » S. Cxsarius Arelatensis cap. 3 Regule:
« Sed uni ex senioribus tradita annum integrum in
habitu quo venit, perseveret. » Àn autem singulis
novitiis singuli seniores dandi sint, non exprimitur;
nec puto hanc esse mentem S. Benedicti et S. Fre
.ctuosi, qui fere sequuntur /Egyptiorum monaco
rat enim hac ipsa bora cum aliis nonnullis Chri- B rum normam, juxta quam uni seniori decem jonio-
. Sti ancillis in extremis monasterii locis seorsum
sita, ubi nuper venientes ad conversionem feminz
solebant probari; donec regulariter institutze ad so-
cietatem congregationis suscipiantur. Et ex S
Fructuose archiepiscopo, cap. 21 Regulze : « Neque
interna fratrum diversoria accedet, sed delegata in
exteriore curte cella perfruetur. » Sed videtur S.
Fructuosus singulis novitiis singulas cellulas assi-
gnare, quemadmodum et S. Ferreolus cap. 5 Re-
gula : « Vicinam tamen monasterio cellulam, dum
prenotatum tempus observat, accipiat. » Novitii
autem ab aliis fratribus separabantur; ne ea quse
in monasterio geruntur in eorum notitiam venirent,
et discedentes ea szcularibus revelarent. Id etiam
eorum tranquillitati maxime congruum erat ut ab
omni consortio sejuncti facilius contemplationi et
vitiorum exstirpationi studerent.
b Novitiorum. Novitius proprie servus novus est,
res dantur insütuendi, ut constat ex Cassiano, libr.
iv de institutis cap. 7.
e Si revera. Erat tantum scriptum, si wra; sel
ex mss. nostris, Smaragdo, S. Dunstano et Turre
cremata reposui, si revera. In vulgatis si tere.
f Si sollicitus est ad opus Dei. Sumitur opus Dd
pro officio divino, missa, et horis canonicis, nt p
sim alibi. Nec est minima virtus monachi, si solli
citus est ad opus Dei, sine qua vix monachi nomea
et personam sustinere potest; qua si a rectore no-
nasteriL abest, non video quomodo monasterii di-
sciplina possit integra et salva consistere. Quatsor
autem inspicienda seniori circa novitium precipiun-
tur : primuim, si revera Deum quaerit, id est, si vera
et para intentione Deo in monasterio servire cupit;
secundum, si omni sollicitudine horis canonicis e
sacris liturgicis interesse cupit; terüium, si nihi
charius, nihil antiquius obedientia ducit ; quartum,
noviter emptus. Glossz veteres : Novitiws ve&vutoc, (* si opprobria et injurias sibi factas zquo animo d
jd est, noviter emptus. Meminit Cicero orat. in Pi-
sonem : De grege, novitiorum. Juvenalis sat. 5 :
Tetrumque novitius horret
Portbmea. |
Quo in loco agitur de mevitio, qui in balneis ser-
viebat. Novitius opponitur veteratori. Veterator, qui
anno servivit ; novitius, qui minus, communiter
cent jurisconsulti. Vide titulum de edicto zdilitio.
'Recte igitur novitii appellantur a S. Benedicto ii qui
noviter accedunt ad servitutem Dei. Sunt enim mo-
nachi servi Dei , et ita passim appellantur a sanctis
Patribus ; monasterium schola est divini servitii, ut
loquitur S. Benedictus. Sic a Tertulliano libr. de
Penitentia cathecumeni appellantur novitioli : « Sic
precipue novitiolis istis, qui cum maxime incipiunt
divinis sermonibus aures rigare. » Vite monasticae
novitios S. Isidorus Pelusiota libr. 1, cpist. 258, ap-
pellat vtomoyci;, id est, neophytos. Grz:ci communiter
appellant &px«piowc, id est, incipientes. Palladius D
cap. 21 de B. Marco : k«l rapaxeOiSope c0 Üopa. tfc
xÜng «)toU, og &tt bo Ó &py&ptoz àv vopitov aUrày
Vrip &vÜperov, id est, « et assideo foribus celle illius,
quem ego ut pole qui essem adhuc incipiens el no-
vitius, supra hominem existimabam. » Quod voca-
bulum ita reddit iuterpres Heraclidis : Tyro novus-
que monachus. Anonymus quidam tractatu de Silen-
tío: Kat cetüpiov x«l opDuuos voit &pycploie , xal
píows, xal «t)riod , id est, « res salubris est et utilis
ncipientibus seu novitiis, mediis seu proficientibus
et perfectis. » Et Euchologium Grxcorum : 'AxoYovOia
slg &py&ptov Berogoptüvra, id est, sequentia seu ordo
tuendi novitii ferentis rasum. » Sic quidam Pa-
treà Latini appellant novitios incipientes S. Czsa-
rius cap. 41, et S. Aurelianus cap. 44, supra cap.
63. S. Basilius interr. 15 Regularum fusius disputa-
tarum appellat tiomyotivouc, ld est, qui introducun-
tur. S. Isidorus cop. 4 Regul», et S. Fructuosus ar-
summa alacritate sustinet ; quz si praestiterit, vere
monachatu dignus est.
5 Prediceniur ei omnia dura atque. aspere, pet
que itur ad Deum. Hunc S. Benedicti locum cttal
sanctus Gregorius papa in I Reg., cap. 4, cum all:
« Qui arctissimam conversationis viam imperant, no-
viter venientibus facile habitum non impendunt.
Quare ejusdem arctissim:xe vita2e magister opüumus,
veritatis discipulus eruditus prcwcipit dicens : Pre
bate spiritus, si ex Deo sunt. Et iterum nuntientt
eis dura et aspera, per quae itur ad Deum, ut scil,
ad quid intrat. »
h Legatur ei haec Regula. ldem statuit S. Ces-
rius cap. 8 suz& Regul: : « Qu:ecunque ad converso
nem venerit, in salutatorío ei frequentius Regu
relegatur; » et Regula Tarnatensis : « Deinceps 00
nis Regule constitutio relegatur. »
i Si potes. observare, ingredere. Non est temere
subeundum onus, quod viribus nosiris ümpsr 5l.
Tentandz vires, cum arduum aliquid aggredunur.
Versate diu quid ferre recuseul,
Quid valeant humeri ,
inquit Horatius, in Arte. Quod sí in aliis rebus ir
ciendum est, id maxime cum de vita monaslica £^"
plectenda agitur, prz:standum est, quod prechrni
cet S. Gregorius cap. citato : «Cum infirmi! Vr:
denotalione 54
piens admonet, qui dicit : Supra te omss we, wen
ris. Qui ergo in regularis vitz forti proposi? "-
in adum
tiio ex virtute sit animi, 3 r
faciles sunt, solent tam instanter vite SpITIM ^.
ritatem appetere, ut videantur magna animi M
quod expetunt desiderare, » Notanda decr "
1263
CONCORDIA REGULARUM, — CAP. LXV.
1206
non potes, liber discede. Si adhuc steterit, tunc du- A sibi imperata servare; b tunc recipitur an congre-
catur in supra dictam cellam novitiorum , et iterum
probetur in omni patientia. Et. post sex mensium
circulum relegatur ei Regula, ut sciat ad quid ingre-
ditur. Et si adhuc stat, post quatuor menses iterum
ei legatur *« eadem Regula; et si habita secum de-
liberatione promiserit se omnia custodire, et cuncta
quorum est spiritus appetentium vitam monasticam
robare.
i *& Eadem Regula. lta apud Smaragdum et S.
Dunstanum, vulgo «ó eadem desideratur. |
b Tunc recipiatur in congregatione. Anno videli-
cet evoluto, qui unicus datur a S. Benedicto ad pro-
bationem, ut ex hoc capite notum est, cujus institu-
tionis a S. Benedicto factz: mentio fit in rescripto
Alexandri ll pape ad Udonem Trevirensem, et Theo-
doricum Verdunensem episcopos apud Ivonem p. vi,
cap. 428, et causa 17, qu. 2, cap. 1. Idem przscri-
psere spatium S. Czesarius cap. 9 supra citato; S.
erreolus cap. 5 sux Regulz, S. Fructuosus archiep.
cap. 21, Fructuosus alter c. 18; Magister cap. 90;
ct Regula Tarnatensis : « Et nisi expleto anno nullus
mutare habitum permittatur. » ldem statuitur in
conc. Aurelian. v, cap. 19, de puellis vel qux pro-
pria voluntate monasterium expetunt, vel a parenti-
us offeruntur. S. Isidorus, cap. 4 Regule, proba-
tionem contraxit ad trimestre spatium. Alias, ma-
xime in Oriente, tres anni concedebantur antequam
ascriberetur noviüus in numerum monachorum, ut
habetur C. L. Servis, 8 verum. De Episcopis et Cle.
ricis, etc. « Verum et si legitimo probatus experi-
mento monachus efficiatur, evadet jugum servitutis.
Debent enim per triennium antequam monachi effi.
ciantur in monasterio permanere; postea vero si
inonachi facti fuerint, liberi erunt. » Idem statuitur
Novella 5 Justiniani imperatoris, cap. 2 : « Sauci-
gatione, * sciens se lege Regula constitutum, quod
ex illa die non liceat egredi de monasterio, nec
collum excutere de sub jugo Regule, quam sub tam
morosa deliberatione licuit ei 4 excusare, aut susci-
pere. * Suscipiendus autem in oratorio coram om-
nibus f promittat de stabilitate sua € et conversione
sent, ac suis rebus perfecte renuntiassent, propriis
exuti vestibus habitu monachico ab abbate coram
fratribus induebantur. Si vero processu temporis
eos in' sancto proposito non posse perstare animad-
verüssent ex quadam murmurationis vel porvs
inobedientize culpa, eos rebus monasticis exutos et
suis indutos ejiciebant ; si vero nihil ejusmodi in eis
deprehendissent, admittebant, eorumque vestes s:e-
culares pauperibus erogabant. Nec tamen illis fra-
trum cangregationi commisceri permittebant, sed
eos seniori, qui non procul a monasterii vestibulo
cellam habebat, et curam hospitum gerebat, trade-
bant, ut anno integro cum omni humilitate et patien-
tia servirent hospitibus : quo revoluto, si quie sua-
rum partium erant in hospitio strenue egissent , uni
ex decanis disciplinis spiritalibus imbuendi commit-
tebantur, ut fuse narrat Cassianus libr. iv de Institu-
tis Renuntiantium, capitibus 5, 4 et
e Sciens se lege Regule constitutum. Varie hoc
membrum legitur. In vulgatis non est có se, in multis
aliis habetur, ex quo faciendum est verbum, esse, et
legeudum : Sciens esse lege Regule constitutum.
d Ezrcusare. Optima lectio. Ita omnes codices no-
stfi mss. cum Kerone in expositione Alamanica vo-
cabulorum Regulz S. Benedicti. Smaragdo, S. Dun-
stano et Turrecremata; et excusare hoc loco idem
est, quod recusare : Glossze veteres : mepattoUuut,
excuso, recuso. Pontius Diaconus in Vita S. Cypriani :
«Magis enim dignus efficitur, qui quod meretur, ex-
mus ergo sacras sequentes regulas eis qui singula- C cusat, id est, recusat. » S. Gregorius Turonensis in
rem conversationem profitentur non prompte mox
a reverendissimis presulibus venerabilium monaste-
riorum habitum percipere monachalem; sed per
triennium totum, sive liberi sint, sive servi, tolerare
nondum h-bitum monasticum promerentes. » Et
paulo post: «Et dum triennio toto permanserint
optimos semetipsos et tolerabiles aliis monachis de-
monstirantes hos monasticam promereri vestem atque
tonsuram. » Idemstatuit synodus Constantinopolitana
prima , et secunda can. 5 : 'Qpisty ovv Qi& covro d
&yux auvodog xOtva. TOU uovaytxoU xotakuo0cÜnt axi.
pxtoc, Tpiv «» vüc tputtiag wpóvog tl; mtipaw aUroic
&ot0 lg Qoxlpouc edtooc xal &bloug tie tu)uxxoTue [tocag
xarasT6on. ld est, « propterea igitur decrevit san-
cta synodus, ut nemo monachi habitu dignus pute-
tur, priusquam triennii tempus eis ad experientiam
relictum eos probatos et dignos esse tali vita osten-
derit. » De eadem re agit Photius in Nomocanone,
tit n, cap. 3. In conc.
climonialibus, qux non perpetuo tenentur inclus:z,
probationis triennium ante habitus sumptionem de-
cernitur. Idem triennale spatium prescriptum fuit
S. Pachomio ab angelo, ut videre est apud Palla-
dium, cap. 38 : Tóv pévrot sicsY ovra elg &xob cvppat-
»xt &Utoic, inl cputiay sig &y&vx &Oütov o) Ofix,
&& &pyortxóctpa (pa Torágcas oUTog sig và atádioy
lu6atvkto psck cx» tout. ld est, « eum qui ingres-
sus est ad semel manendum cum illis, usque ad
triennium non suscipies ad certomen rerum secre-
tiorum; sed cum difficiliora opera fecerit, sic post
triennium accedat ad stadium.» Quod spectat ad
alios Egypti monachos ratio alia fuit circa proba-
tionis spatium. Non enim candidati prius apud eos
admittebantur in monasterium quam decem dies vel
amplius excubassent pro foribus monasterii omnium
fratrum ludibrio expositi, qui eos dedita opera con-
viciis proscindebant; qua si aquo animo pertulis-
Vitis Patrum, cap. 5 : « Quod ille diversis modis ex-
cusans asserebat boc non posse fleri. » Rufinus cap.
42 Institut. Monast : « Si autem ratio est aliqua, qua
sibi recte excusare videatur opus illud quod excu-
sat.» Ergo in vulgatis male legitur, recusare.
e Suscipiendus in oratorio. Recte in oratorio
emjttuntur vota : quia locus sacer est ; et qui solei-
nem emittit professionem Deo se consecrat. ldem
statuit S. Fructuosus archiepiscopus cap. 21 Regulze
sux : « Expleto anno probatus moribus et lahoribus
elimatus, percepta in ecclesia benedictione , fratrum
societate donetur. »
f Promittat de stabilitate sua. Stabilitas illa est in
congregatione , ut alibi S. Benedictus loquitur, hoc
est, in coenobio fratrum in commmnitate viventium ;
per quam excluditur status eremiticus, qui quidem
monasticus est, non tamen ccnobialis; .ad quem ta-
men monachus in congregatione vivens traduci po-
urelianensi v, can. 19, san- D test. Nec solvit prius votum : quía licet a statu mi-
nus perfecto ad perfectiorem migrare ; et qui vovet ,
non ita se astringit, ut per ejusmodi votum impedia-
tur, quominus ad statum perfectiorem Deo inspi-
rante aliquando gradum faciat; alioqui votum in-
eptum esset. Preterea status ceenobialis ordinatur
ad eremiticum, estque via ad illum, ut notum est ex
capite primo Regul»: et 8ic in ccenobio debent vi-
vere monachi, ut aliquando vitz eremiticz digni eva-
dant. Praeterea cum Regula ejusmodi statum ccno-
bitis permittat et proponat, is non violat votum sta-
bilitatis in congregatione, qui de licentia prelati a
statu ceenobitico ad eremiticum traducitur. Dixi, de
licentia przlati. Nam prelati est judicare, an coeno-
bita sit eremiticz vitze idoneus , etad illam a Deo vo-
tus : ne specie pietatis et umbra a dzemone decipia-
tur, ut de multis legitur.
5 Et conversione morum suorum. Quid sit conver-
Sio morum przeclare docet S. Anselmus eleganti illo
-—-2.
4967
$. BENEDICTI ABBATIS ANIÁNENSIS
1208
moruiBi, el obedientia à coram Domino et sanctis k nescit litteras, alter ab eo rogatus scribat; ! et ill
ejus; P ut si aliquando aliter fecerit, ^a Deo se
damnahdüm sciat quem irridet. De qua promis-
slohe &ua faciat 4 petitionem * ad nomen sancto-
rum quorum reliquizx ibi sunt, et abbatis presentis.
Quain petitionem rhanu sua scribat, aut certe, sl
carmine de contemptu mundi et vita monachorum :
Vovistis Domino vestros convertere mores :
Jam non peccetis, sit modus et vitiis.
Nune humilis vivat, qui vixerat ante superbus ;
Sit castus, quisquis luxuriosus erat.
Qusrebat census aliquis, captabst bonores :
Binc fam vilescant census honorqoa sibf.
Gaudebat dapibus, gaudebat divite mensa :
Nunc tenuem victum sobria «ensa dabit.
Ipse suis lz;etus successibus esse solebat :
Nune lacrymis culpas diluat ipse suas.
Üstro conspicuus, gemmis insignis eL auro :
Veste modo villi squalida membra tegat.
Verbosus taceat, mitescat fervidus ira ,
Invidus invidia dira venena vomat.
Cuique prius cx:edes placuit, placuere rapinss,
Nunc pius et mitis pacis amator erit.
Duisquis adulantum ventosa laudet tumebat ,
Nunc homiuum laudes sestiimet esset nibil.
Et qui sponte malos, gratisque nocere solebat
Nunc etim l.ctus otilis esse velit.
Ad lites fait híc fecilis, sd jurgia preeceps :
Forüter alterius nanc maledicta ferat.
Non hunc contemptus , non hunc injuria frangat ,
. Omuia robusto corde molesta-ferat.
Pax animeque quies Inter coavicia duret :
Nam fortem verum nulla procella movet.
Hsec veniam fratres conversio vera meretur :
Hsc valet offensum flectere vita Deum.
Conversio morum est qualis decet monachum, non
modo a gravioribus noxis se abstinere, sed etiam
a levioribus culpis; oblectamenta mundi etiam licita '
et honesta fugere; vitam duram et austeram am-
lecti ; sea szculi actibus alienum facere; crucem
erre; et perfectioni evangelice impensius studere.
Quod autem hzc tria vota stabilitatis, conversionis
morum et obedientiz: maxime conveniant statui
monastico, sic declaratur. Quia mens humana in-
constans est, et mutationi obnoxia, convenienter
admodum institutum est votum stabilitatis, per
quod promittit monachus se perseveraturum in statu
cenobitico, ut supra exposuimus. Quia vero non
sufficit permanere in cenobio, sed convenienter
statui coenobitico vivendum est, accedit secundum
votum, conversio videlicet morum, juxta rationem
a S. Anselmo, et a nobis explieatam. Quia tandem
jn congregatione mulie possunt oriri difficultates,
diverse opinationes et studia, ex quibus non leves
procella et tempestates surgere et excitari possunt
in cenobio, et quia etiam circa perfectam vivendi
rationem multe possunt singulis monachis illusiones
obvenire, votum obedienti:e convenientissime adjun-
ctum est; ut singuli et omnes monachi uni rectori y)
subditi summa cum securitate et tranquillitate, et
sine ulla demonum infestatione in ejusmodi statu
ccnobitico vivere possint. — 1.
? Coram Domino. Vulgo : Coram Deo.
b Quod si aliquando, etc. Circa hanc doctrinam
hzc verba S. Gregorii papse cap. citato notanda ve-
niunt: « Loqui ergo ea in auribus Domini debemus,
ut ipse spensionis verba suscipiat; qui dum verba
audit, corda discutit, et ex textu professionis usuras
exquirit robusti operis, hzc namque novitiorum men-
tes audiant, et expavescapt. »
* À Deo. Ita S. Dunstanue, vulgo legitur : Ab eo.
. 3 Petitionem. Id est, scrip m obligatoriam. Pe-
titio enim est syngrapha, c irographum, charta do-
nationis, ut clarum est ex Cassiodoro, libr. 1 Var.,
ist. 18: «Si Romani predium, ex quo, Deo pro-
tio, fontis fluenta transmisimus; ubi primum ltaliz
hos suscepit imperium, sine delegatoris cujusquam
(. est, dicat : Novitias igitur semel
novitius signum faciat, et manu sua 5 eam supe
altare ponat. Quam dum posuerit, à. incipiat ipse
nevitius rhox hunc versum : Suscipe me, Domiw,
secundum eloquium tuum, et vivam : et non con[us-
das me ab exspectatione mea. « Quem versum on.
etitione presumptor barbarus occupavit, id priori
omino semota dilatione restituat. » Et reeta le
ctio ; nec legendum, Pictatio , ut quibusdam
acet.
r e Ad nomen sanctorum, et presentis abbatis. Tav-
quam testium. — . N
f Et novitius slynium faciat. Sive per se pelitionem
scribat, sive per alium. Antiqua olim fuit consw-
tudo in ejusmodi petitione imprimere signum crei;
gus hodie perseverat, ut videre est ep. 13. Arnulphi
exoviensis episcopi : « Nosse si quidem debes ia
b eo, qui religionem professus est, inobedientiam eri-
men esse, ipsumque ad exactissimam diligentiam
teneri, qui obedientiam pr:elato suo viva voce, el
scripto juramento etiam corporaliter interveniente,
adhibita salutiferze crucis impressione signavit. »
5 Eam super altare ponat. Tanquam Deo offerens
d majorem confirmationem ; qua de re hot cap. sd
Regul. Tarnatensem.
h fÍncipiat ipse novitius hunc versum, eic. ldem
praecipitur in veteri Ordine Romano, in ordine m-
nachi : «Et indutus ipsum melotem eorpore pre
stratus ante altare dicat hune versum : Sosepe
me, Domine, secundum eloquium tuum, et vivam.
l Quem versum omnis congregatio respondeat. lt
in cod. Vind.; videtur tamen deesse tà tertio, id est,
ter, quod babetur tam in editis quam in ceteris cc
dicibus nostris mss. (uod ex veteri Ordine Romano
confirmatur loco citato : «Per tres vices onmibus
eumdem versum respondentibus.» Respondeat, !
versum dicit, che-
rus vero ter repetit, adjungens : Gforia Patri: ct
Magister cap. 90 Regul hzec subjungenda recipi:
v Confirma boe, Deus, quod operatus es m ws
Post quem versum dictum, mox data ab omn is
pace, compleat abbas.» Smaragdus vero ait posl £ 4
riam, dicendam esse orationem Dominicam
silentio, et subsequentem collectam 2b - "
Suscipe, quesumus, Domine, func famsium M fr
ad te de procella seculi hujus, laqueisque disbon IH
gientem : ut a te susceptus, et instanti gereulo " :
ium, et in futuro se gaudeat a. fe feliciter remt e"
tum. Per Christum. Vetas Ordo Romanus m"
addit orationes. Qu:edam etiam alia, q8&* o -"
servabatur, notanda veniunt. Ex Ruperió pp
de Spiritu sancto, cap. 8: « Episcopus, 3l 7."
gorius, debet missam celebrare in ordinatio. T
&byteri, et abbas in consecratione monachi, cet
tuor orationes super caput ejus dicere; el $7.
quatuor Evangelia docetur, ita per quator eh-
nes consecretur; et ita usque ad diem tertium ie
Wnn habeat caput cum silentio summo & ;. Die
reverentia flguram gestans Dominice Pas-I0n ens:
autem tertia tollat abbas capitium de en "
ut depusità tristitia veteris peccati revelsta.
gloriam Dei speculetur. Secundo ergo Ft subinde
est, eL emundatus ab omnibus las, qui
tribus diebus sunt sub silentio juxta apost i.
ob metüm Judzorum iu conclavi vesidebo " wit:
dum die tertio resurgens Christus dicit : . » pn
$ic abbas det pacem monacho, et capiti" tridoana
pite ejus auferat. » Hac capius vem prinà
constituitur longe ante Ruperti statem, 2 ntonsc
Capitul. Lud. imperatoris , tit. 85: «Ut
professione facta tribus diebe$ coop mus,
caput.» Sed ut rem ab ipsá origine a jt
breviter perstringendum est qoalitét, *
témporibus spostolorum eclesia
4969
nis congregatio respondeat, adjungentes, Gloria Pa- X
tri. Tunc ipse frater hovitius prosternatut singulo-
rum pedibus, ut orent pro eo. Et jam ex illa die
in congregatione reputetur. Res $i quas habet, àut
eroget prius pauperibus, aut facta solemni domatiotíe
conferat monasterio, hilill sibi teservans ex emni-
hus: quippe qui ex illo die nec proprii corporis
potestatem sé habiturum scelát. & Mox ergo in ora-
torio exuatur tebtts propriis, et indastur rebns rio-
nasterii. Illa sütem vestiinenta quibus exutus est re-
ponantür in vestiario tonservanda, ut &i aliquando
suadente diabolo b éonsenserit, ut egrediatur de
monasterio (quod absit) tmc ^ exutus rebus mo-
nasterii projiciatur. Illam tamen 4 petitionem, quam
desuper altari sbbas tulit, non reciplat, sed in mo-
nasterio servetur.
ut tfadit 8. Dionysius Areopggita cap. 6 Eccl. Ilie-
rarchie, sacerdos stans ante altare orationem qux
monachum attingit, reciíat, pone astante conse-
crando, seu initiando ; qua perfecta ad iniUandum
conversus sacerdos eum interrogat, num abjuret
non modo dividuas distinctasque vitas, id est, ut
exponit vetus ejus scholiastes, qux: ad mundum
pertinent, et in multas partes divise sunt, ut sunt
mercsture et oontractus, sed etiam ap renuntiel
visis, id est, ut explicat idem scholiastes, mentis
cupiditatibus, perturbationibus, motuumque imagi-
nibus, deinde perfectissimam ei vitam exponit. Quae
ubi omnia is qui initiatur, se facturum professus
est, sacerdos eum signo crucis consignatum tundet
appellans tres personas divin: beatitudinis, omni-
que veste detracta illum alia induit, et cum aliis
sanctis viris, qui adsunt. Ubi eum salutavit, divi-
norum mysteriorum facit participem. In his notan-
dum est unicum illius temperis volum monachorum,
quod non est aliud quam morum conversionis pro-
missio, cum initiandus seu consecrandus interro-
ganti sacerdoti promittit se ea qux mundi sunt,
atque etiam. menlis cupiditates, perturbationes ,
motuumque imagines abjurare, seque posthac per-
fectissimam vitam ducturum.
a Moz ergo in oratorio exuatur rebus propriis, etc.
Ex his et sequentibus verbis : fla atttem vestimenta,
quibus exutus esi, reponantur in vestiario conser-
vanda, etc., discendum est novitios olim toto tiro-
cinii seu probationis tempore sxcularibus vestibus
fuisse indutos, nec nisi illo expleto monachi vestem
induere solitos. ld clarum est ex synodo Constanti-
nopolitana, et Codicis lege supra citatis. Ita statuit
Cxesarius Árelajensis cap. 5 Regulae : « Sed uni ex
senioribus tradita anno integro in eo quo venil,
habitu, perseveret. » Conc. Aurel. v, can. 19: Que-
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXV.
1970
8$. —Ex Recura ParhUx (cap. 1).
e Quod si quis de &eculo ip monasterio converti
voluerit, Regula ei introeunti legatur, et omnes actus
monasterii illi patefaciant. Quod si omnia apte sus-
sceperit, sic digne a fratribus f in cellula suscipia-
tur. € Nam si aliquam * in cella voluerit inferre sub-
tantiam, i jn mensa ponatur coram omnibus fra-
tribus, velut Regula continet. Quod si susceptum
fuerit, non solum de substantia quam intulit, sed
nec de se ipso ab illa judicabit hora.
$ TII. — Irru cx ALIoRGM PATRUM RectrA (cap. À).
j Qualiter vero examinatio erga eos qui de s:culo
convertuntur teneri debeat, ostendamus. Ampu-
tandx sunt primo ab hojesmodi diviti: sseculi,
tiam promittat. » In Justiniani Novella 5, cap. 2,
videmus eos usos aliquando tonsura et veste eorum,
qui tunc laici in monasteriis appellabantur. Postea
novitii apud Grzcos induti sunt raso, seu rasa veste,
el binc appellati gacopopot id est, rasum ferentes,
ut videre esi apud Theodorum Balsamonem in
can. 5 synodi Consiantinopolitan: supra citat, et
facopop:iv, id est rasum ferre apud eumdem Balsa-
»nem in can. 19 epist. S. Basilii ad Amphilo-
chium : k&v 4&p xj &roxapi vu, à)& p«copopxen, i1
est, si quis non tonsus fuerit, sed rasum ferat, id
etiam patet ex Eutchologio Grecorum : 'AxolovBia
elg &pyópwy jacopopouvva , id est, ordo institueudi
novitii rasum ferentis. »
b Consenserit ut egrediatur, etc. Cap. 48 S. P. Be
nedicti incorrigibilem monachum ejiciendum esse
decernit; hoc vero cap. statuit proJiciendum esse
eum qui vult exire : quod ita intelligendum est, si
tentationi succunibens, savpius rogatus ut maneat,
nolit omnino Regul:e et abbati morem gerere : quia
dum invitus retineretur, totum conventum turbaret,
multosque ex fratribus subverteret. Quod quidem
clarius fiet ex verbis Magistri, c. 90 Regul» : « Ne
forte (quod non in conversis contingat) cum ad suos
vomitus redire voluerit, et s:eculi elegerit iterato
repedare itinera, et nullis scripturarum, vel moni-
tionis potuerit vinculis retiueri, reddat Christo
quod suum est, id est, exutus sanctis vestibus, et
suis, quibus venerat, vestitus, resimilans seculo ad
suasorem diabolum revertatur. »
c Exutus rebus monasterii. Projiciendus mona-
Sticis vestibus exuitur : quia non decet aliquem
veste monachica indutum cum szeularibus habitare,
aut forte vagari, ob scandalum.
d Petitionem ejus, etc. Non est petitio reddenda
projecto : quia potest illum abbas cogere, ut ad
cunque puelle seu propria voluntate monasterium D monasterium redeat, ait Smaragdus : quia etiam
appetunt, seu a parentibus offeruntur, annum in
ipsa qua intrant veste permaneant. In his vero mo-
nasteriis ubi non perpetuo tenentur inclus, trien-
nium in ipsa qua intiraverint veste permaneant;
et postmodum secundum statuta monasterii ip-
eius in quo elegerint permanere, vestimenta re-
ligionis accipiant. » Sanctus Fructuosus abbas
cap. 18 : «Et anno integro a cunctis fratribus
ex industria conviciis comprobetur et postquam
probatus in cunctis obedientiis fuerit; » et paulo
ost: Postmodum exuatur szcularibus vestibus, et
induatur monasteriis religiosis simplicibus. » Regula
Tarnatensis : «Et nisi expleto anno nullus habitum
mutare permittatur.) Ita etiam Magister cap. 90.
Additio T. Capitul. Lud. imp., tit. 54 : «Expleio au-
tem probationis suze anno, secundum qued Regula
precipit, inde f&ciet : ipse vero nec tondeatur, nee
vestimenta pristina immutet, priusquam obedien-
forsitan in militiam ascribi, aut uxorem ducere
vellet, et recepta illa petitione se esse monachum
€ (Quod si quis , etc., Habetur in
Flor., ubi pro his verbis scribitur : P
t fn cellula. ld est, in monasterio.
5 Nam. ld est, verum.
h Jn cella. ld est, in monasterio.
i 7n mensa ponatur. Mensa hoc loco est commu-
pis monasterii substantia, seu possessio. lta apud
S. Gregorium Turonensem, lib. xi, cap. 5, dicitur :
Mensa canonicorum. Àeta. S. Cwesarii Arel. Hist. ].
1: « Donec omnesab ipso essent redempti eo argento
quod venerabilis Eonius antecessor ejus esi
mens: reliquerat. »
. 1 Qualitef vero, etc.
Ja tertia cod.
uit fide.
Hoc caput invenire .est in
Regula ms. Macarli, Serapionis et aliorum cod.
-——.
1967
$. BENEDICTI ABBATIS ANIÁNENSIS
1208
morumi, el obedientia & coram Domino et sanctis À nescit litteras, alter ab eo rogatus scribat; ! et ill
ejus; Put si aliquando aliter fecerit, «a Deo se
damnandum àciat quem irridet. De qua promis-
siohe &ua faciat 4 petitionem * ad nomen sancto-
rum quorum reliquizx ibi sunt, et abbatis praesentis.
Quam petitionem rhanu sua scribat, aut certe, si
carmine de contemptu mundi et vita monachorum :
Vovistis Domino vestros convertere mores :
Jam non peccetis, sit modus et vitiis.
Nune hurnilis vivst, qui vixerat ante superbus :
Sit castus, quisquis Inxuriosus etat.
Quszrebat census aliquis, captabst bonores :
Bipc jam vilescant census hoporque sibi.
Gaudebst dapibus, gaudebaL divite men-a ;
Nunc tenuem victum sobria wensa dabit.
Ipse suis letus successibus esse solebat :
Nune lacrymis culpas diluat ipse suas.
Üstro conspicuus, gemmis insignis eL auro :
Veste modo vili squalida membra tegat.
Verbosus taceat, mitescat fervidus ira ,
Invidus inviiia dira venena vomat.
Cuique prius exedes placuit, placuere rapinss,
Nunc pius et mitis pacis amator erit.
Quisquis adulantum ventosa laudet tumebat ,
Nanc homiuum laudes sstimnet esset nibil.
Et qui sponte malos, gratisque nocere solebat
Nunc etism l:«tus utilis esse velit.
Ad lites fait hic faellis, ad jurgia prieceps :
Fortiter alterius nuoc maledicta ferat.
Non hunc contemptus , nop hune injuria frange ,
Omnia robusto corde molesta-ferat.
Pax animeque quies inter coavicis duret :
Nam fortem rerum nulla procella movet.
Hiec veniam fratres conversio vera meretur :
Hsec valet offensum flectere vita Deum.
Conversio morum est qualis decet monachum, non
modo a gravioribus noxis se abstinere, sed etiam
a levioribus culpis ; oblectamenta mundi etiam licita
et honesta fugere; vitam duram et austeram am-
lecti ; sea szeculi actibus alienum facere; crueem
erre; et perfectioni evangelicze impensius studere.
Quod autem hzc tria vota stabilitatis, conversionis
morum et obedientis maxime conveniant statui
monastico, sic declaratur. Quia mens humana in-
constans est, et mutationi obnoxia, convenienter
admodum institutum est votum stabilitatis, per
quod promittit monachus se perseveraturum in statu
cenobitico, ut supra exposuimus. Quia vero non
sufficit permanere in cenobio, sed convenienter
statui conobitico vivendum est, accedit secundum
votum, conversio videlicet morum, juxia rationem
A S. Anselmo, et a nobis explieatam. Quia tandem
in congregatione mulie possunt oriri difficultates,
diverse opinationes et studia, ex quibus non leves
rocelle et tempestates surgere et excitari possunt
in cenobio, et quia etiam circa perfectam vivendi
rationem multe possunt singulis monachis illusiones
obvenire, votum obedientiz convenientissime adjun-
ctum est; ul singuli et omnes monachi uni rectori y)
subditi summa cum securitate et tranquillitate, et
sine ulla daemonum infestatione in ejusmodi statu
cenobitico vivere possint. .
? Coram Domino. Vulgo : Coram Deo.
b Quod si aliquando, etc. Circa hanc doctrinam
hzc verba S. Gregorii pap: cap. citato notanda ve-
niunt : « Loqui ergo ea in auribus Domini debemus,
ut ipse sponsionis verba suscipiat; qui dum verba
audit, corda discutit, et ex textu professionis usuras
exquirit robusti operis, heec namque novitiorum men-
tes audiant, et expavescant. ?
* A Deo. lta S. Dunstanus, vulgo legitur : Ab eo.
... 9. Petitionem. ld est, scripturam obligatoriam. Pe-
titio enim est syngrapha, c irographum, charta do-
nationis, ut clarum est ex Cassiodoro, libr. 1 Var.,
epist. 18: « Si Romani predium, ex quo, pro-
pitio, fontis flnenta transmisimus; ubi primum Italix
hos suscepit imperium, sine delegatoris cujusquam
novitius signum faciat, et manu sua 5 eam soper
altare ponat. Quam dum posuerit, à incipiat ipse
nevitius ihox hunc versum : Suscipe me, Domin,
secundum eloquium tuum, et vivam : el non con[us-
das me ab exspectatione mea. « Quem versum on-
petitione presumpeor barbarus occupavit, id priori
omino semota dilatione restituat.» Et reeta le
cto ; nec legendum, Pictatio , ut quibusdam
cet.
r e Ad nomen sanctorum, et presentis abbatis. Tan-
quam testium. . u
1 Et novitius signum fuciat. Sive per se petitionem
scribat, sive per alium. Antiqua olim fuit consae-
tudo in ejusmodi petitione imprimere signum crucis;
gue hodie perseverat, ut videre est ep. 15. Arnulphi
exoviensis episcopi : « Nosse si quidem debes in
eo, qui religionem professus est, inobedientiam eri-
men esse, ipsumque ad exactissimam diligentism
teneri, qui obedientiam pr:elato suo viva voce, d
scripto juramento etiam corporaliter interveniente,
adhibita salutiferze crucis impressione signavit. »
€ Eam super altare ponat. Tanquam Deo offerens
Ad majorem confirmationem ; qua de re hot eap. d
Regul. Tarnatensem..
h fncipiat ipse novitiws hunc verssm, etc. ldem
precipitur in veteri Ordine Romano, in ordine me
nachi : «Et indutus ipsum telotert corpore pm-
stratus ante altare dicat hune versum : Buseipe
me, Domine, secundum eloquium tuum, et vivam.
| Quem versum omnis congregatio respondeat. lta
in cod. Vind.; videtur tamen deesse «à tertio, id est,
ter, quod habetor tam in editis quam in ceteris e
dicibus nostris mss. (uod ex veteri Ordine Romane
confirmatur loco citato : « Per tres vices ona
eumdem versum respondentibus.» Respondea, !
(. est, dicat : Novitius igitur semel versum dicil, Él
rus vero ter repetit, adjurigens : Gloria Patri : e
Magister cap. 90 Regul: hzec subfurigenda precipit:
v Confirma boc, Deus, quod operatus es in cel
Post quem versum dictum, mox data sb omn! »
pace, compleat abbas.» Smaragdus vero ait post £^
fiam, dicendam esse orationem Dominicam "
silentio, et subsequentem collectam ab abba t
Suscipe, quesumus, Domine, hunc famulam tux
i huj isque diaboli [t-
ad te de procella seculi hujus, laquetsque Ite
gientem : ul a te susceptus, et instanti seculo Ha 1
ium, et in futuro se gaudeat a te feliciter rmt
tum. Per Christum. Vetus. Ordo Romanus mu d
addit orationes. Quzdam etiam alia, qs olim n
servabatur, notanda veniunt. Ex Ruperto eot
de Spiritu sancto, cap. 8: « Episcopus, all ^7.
gorius, debet missam celebrare in ordinato, P
Sbyteri, et abbas ín consecratione monac P
tuor orationes super caput ejus dicere; el T ralit-
quatuor Evangelia docetur, ita per quatuor ^.
nes consecretur; et ita usque ad diem wrinm P
lum habeat caput eum silentio summo fi "i.
reverentia figuram gestans Dominice Pas-JoP ius:
autem tertia tollat abbas capitium de cape Le
ut depusità tristitia veteris peccati reves rats
gloriam Dei speculetur. Secundo ergo Et subinde
est, et emundatus ab omnibus alis. es
tribus diebus sunt sub silentío juxta apo.
ob metum Judzxorum in conclavi vesideba? ^ li:
dum die tertio resurgens Christus dicit : / m de €
sic abbas del pacem monacho, et Capi
pite ejus auferat.» Hzc capitis pe prin
constituitur longe ante Ruperti statem, mont "i
Capitul. Lud. imperatoris , tit. 85: «Ut * bubo
facta tribus diebm$ coopertt
origine
$
professione
caput.» Sed ut rem ab i
breviter perstringendum est
temporibus apostolerum ecl
4960
nis congregatio respondeat, adjungentes, Gloria Pa- A
tri. Tunc ipse frater hovitius prosternatur singulo-
rum pedibus, ut orent pro eo. Et jam ex illa die
in congregatione reputetur. Res si quás habet, aut
eroget prius pauperibus, aut facta solemni donatiohe
conferat monasterio, hilill sil teservans ex emni-
hus: quippe qui ex illo die nec proprii eorporié
potestatem $& habitarum scíat. € Mox ergo in ora-
torio exuatür tebtts propriis, et indaster rebns rio-
nasterii. Illa autern vestiinenta quibus exutus est re-
ponantür i vestiarió tonservanda, ut si aliquando
suadente diabolo b eonsenserit, ut egrediatur de
:nonasterio (quod absit) tunc * exutus rebus mo-
nasterii projiciatur. Illam tarhen 4 petitionem, quam
desuper altari abbas tulit, non recipiat, sed in mo-
nasterio servetur.
ut tFadit 8. Dionysius Areopagita cap. 6 Eccl. Hie-
rarchiz, sacerdos stans ante altare orationem quz
monachum attingit, recitat, pone astante conse-
crando, seu initiando ; qua perfecta ad initiandum
conversus sacerdos eum interrogat, num abjuret
non modo dividuas distinctasque vitas, id est, ut
exponit vetus ejus scholiastes, qux: ad mundum
pertinent, et in multas partes divise sunt, ut sunt
mercature et oontractus, sed eliam an renuntiel
visis, id eat, ut explicat idem scholiastes, mentis
cupiditatibus, perturbationibus, motuumque imagi-
nibus, deinde perfectissimam ei vitam exponit. Quae
ubi omnia is qui initiatur, se facturum professus
est, sacerdos eum signo crucis consignatum tundet
appellans tres personas divine beatitudinis, omni-
que veste detracta illum alia induit, et cum aliis
sanctis viris, qui adsunt. Ubi eum salutavit, divi-
norum mysteriorum facit participem. In his notan- €
dum est unicum illius temperis votum monachorum,
quod non est aliud quam morum conversionis pro-
missio, cum initiandus seu consecrandus interro-
ganti sacerdoti promittit se ea qus mundi sunt,
atque etiam mentis cupiditates , perturbationes ,
motuumque imagines abjurare, seque posthac per-
fectissimam vitam ducturum.
^ Moz ergo in oratorio exuatur rebus propfiis, etc.
Ex his et sequentibus verbis : /lía autem vestimenta,
quibus exutus est, reponantur in vestiario conser-
vanda, etc., discendum est novitios olim toto tiro-
cinii seu probationis tempore secularibus vestibus
fuisse indutos, nec nisi illo expleto monachi vestem
induere solitos. Id clarum est ex synodo Constanti-
nopolitana, et Codicis lege supra citatis. Ita statuit
Caesarius Árelajensis cap. 5 Regule : « Sed uni ex
senioribus tradita anno integro in eo quo venit,
habitu, perseveret. » Conc. Aurel. v, can. 19: Que-
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXv.
1970
$ Wl. —Ex Racura PargUM (cap. 1).
* Quod si quis de seculo ia monasterio converti
voluerit, Regula ei introeunti legatur, et omnes actus
monasterii illi patefacjant. Quod si omnia apte sus-
sceperit, sic digne a fratribus f in cellula suscipia-
tur. $ Nam si aliquam * in cella voluerit inferre sub-
tantiam, i in mensa ponatur coram omnibus fra-
tribus , velut Regula continet. Quod si susceptum
fuerit, non solum de substantia quam intulit, sed
nec de se ipso ab illa judicabit hora.
$ IIl. — Ireu cx ALioROM. ParRUM RecurA (cap. 4).
| Qualiter vero examinatio erga eos qui de szculo
convertuntur teneri debeat, ostendamus. Ampu-
tandz sunt primo ab hojesmodi diviti» ssculi,
tiam promittat. » In Justiniani Novella 5, cap. 2,
videmus eos usos aliquando tonsura et veste eorum,
qui tunc laici in monasteriis appellabantur. Postea
novitii apud Grzcos induti sunt raso, seu rasa veste,
el binc appellati gacogópot, id est, rasum ferentes,
ul videre est apud iheodorum Balsamonem in
can. 5 synodi Constantinopolitanee supra citate, et
fecopopsiv, id est rasum ferre apud eumdem Balsa-
monem in can. 19 epist. S. Basilii ad Amphilo-
chium : k&v y&p p &roxapii tu, à pecogopüen, id
est, si quis non tonsüs fuerit, sed rasum ferat, id
etiam patet ex Euechologio Grxcorum : 'Axolovfia
slg &pyépuy pagopopouvcx , id est, ordo instituendi
novitii rasum ferenus. »
b Consenserit ut egrediatur, etc. Cap. 48 S. P. Be
nedicti incorrigibilem monachum ejiciendum esse
decernit; hoc vero cap. statuit projiciendum esse
eum qui vult exire : quod ita intelligendum est, si
tentationi succunibens, sspius rogatus ut maneat,
nolit omnino Regul:e et abbati morem gerere : quia
dum invitus retineretur, totum conventum Lurbaret,
multosque ex fratribus subverteret. Quod quidem
clarius fiet ex verbis Magistri, c. 90 Regul» : « Ne
forte (quod non in conversis contingat) cum ad suos
vomitus redire voluerit, et s:eculi elegerit iterato
repedare itinera, et nullis scripturarum, vel moni-
tionis potuerit vineulis retineri, reddat Christo
quod suum est, id est, exutus sanctis vestibus, et
suis, quibus venerat, vestitus, resimilans s:xculo ad
suasorem diabolum revertatur. »
c Exutus rebus monasterii. Projiciendus mona-
Sticis vestibus exuitur : quia non decel aliquem
veste monachica indutum cum szcularibus habitare,
aut forte vagari, ob scandalum.
4 Petitionem ejus, etc. Non est petitio reddenda
projecto : quia potest illum abbas cogere, ut ad
cunque puell: seu propria voluntate monasterium D monasterium redeat, ait Smaragdus : quia etiam
appetunt, &eu a parentibus offeruntur, annum in
ipsa qua intrant veste permaneant. In his vero mo-
nasteriis ubi non perpetuo tenentur inclus, trien-
nium in ipsa qua intraverint veste permaneant;
et postmodum secundum statuta monasterii ip-
$ius in quo elegerint permanere, vestimenta re-
ligionis accipiant. » Sanctus Fruetuosus abbas
cap. 18 : «Et anno integro a cunctis fratribus
ex industria conviciis comprobetur et postquam
probatus in cunctis obedientiis fuerit;» et paulo
ost : Postmodum exuatur szxcularibus vestibus, et
induatur monasteriis religiosis simplicibus. » Regula
Tarnatensis : « Et nisi expleto anno nullus habitum
mulare permittatur.) lta etiam Magister cap. 90.
Additio f Capital Lud. imp., tit. 54 : «Expleio au-
tem Probstionis suz anno, secundum qued Regula
precipit, inde faciet : ipse yero nec tondeatur, nee
vestimenta pristina immutet, priusquam obedien-
forsitan in militiam ascribi, aut uxorem ducere
vellet, et recepta illa petitione se esse monachum
negaret.
€ Quod si quis , etc., Habetur in Ja tertia cod.
Flor., ubi pro his verbis scribitur : Placuit fide.
f fn cellula. ld est, in monasterio.
& Nam. ld est, verum.
b Jn cella. ld est, in monasterio.
i 7n mensa ponatur. Mensa hoc loco est commu-
Dis monasterii substanGia, seu possessio. lta apuu
S. Gregorium Turonensem, lib. xi, cap. 5, dicitur :
Mensa canonicorum. Àcta. S. Cuesarii Arel. Hist. ].
1: « Donec omnesab ipso essent redempti eo argento
quod venerabilis Eopnius antecessor ejus esi
mens» reliquerat. »
. 1 Qualiter vero, ete. Hoc caput invenire .est in
Regula ms. Macarii, Serapionis et aliorum cod.
-
4911
a [quod] si habet ipee divitias, quas amputare de-
beat, quas Spiritus sanctus ostendit P per Salomo-
nem dicens: Odit anima mea pauperem superbum,
ei divitem mendacem (Eccli. xxv) ; et alio loco di-
cit: Sicut vulneratum, superbum (Psal. 1xxxvim).
Debet ergo is qui preest Pater magno studio hanc
regulam tenere, ut si pauper convertitur, primo
* exponat sarcinam superbie : 4 [et] quia ille debet
ante omnia humiliter imbui quod magnum et Deo
Sacrificium acceptum est. Nam suam voluntatem
non faciat unusquisque vestrum , fratres, sed ad
omne opus bonum parati estote, vel quidquid acci-
derit, aut justum faerit, memores esse debetis, in
tribulatione patientes (Rom. xn), in operibus hone-
sti. Nolite vos invicem ad iracundiam provocare ;
sed semper bona sectamini. Hi qui tales sunt, cum
de s$xculi latebris liberari voluerint, appropiantes
monasterio, hebdomada pro foribus jungantur, * et
durus sermo et laboriosus eis proponatur: si vero
perseveraverint pulsantes , eis non negetur ingres-
sus; sed is qui proest Pater hujuscemodi homines
introire permittat, et qualiter vitam fratrum vel
Regulam tenere possint, ostendat. Quod si dives
est, babens multas divitias, et converti voluerit, de-
bet primo Dei voluntatem implere, et consequi prze-
ceptum illius, przcipue quod adolescenti diviti dici-
tur : !* Vende omnia tua , et da pauperibus ; et tolle
crucem (uam, et sequere me (Matth. xix). Deinde in-
siruendus est ab eo, qui praeest, Patre, ut nihil sibi
relinquat nisi crucem Christi, quam teneat, et se-
quatur Dominum. Crucis vero fastigia $ qux te-
nenda sunt, ^ primo omni obedientia non suam vo-
* Quod si habet ipse. Ita in cod. Flor. ;' tamen «6ó
quod videtur redundare.
Per Salomonem. Hic textus non est Salomonis,
sed Jesu filii Sirach, Ecclesiastici cap. xxv.
e Exponat. lta cod. Flor, id est, deponat. Non-
nius arcellus, cap. 4, exponere, deponere, Virg.
ib. x1:
TEE *. S0eios de puppibus altis
Et exponere veterem hominem apud Tertullianum lib.
de Resurrectione carnis, id est, deponere. Et ezpo-
sitio, id est, depositio, apud eumdem lib. de Pre-
script. Hzret., Expositionem peccatorum de lavacro
repromittit,
4 Kt quia ille. Ita in ms. Regula. Sed copula re- p
dundat.
e Et sermo durus et laboriosus eis proponatur. lta
apparet correctum in nostra Concordia. Sed lege,
ut in Concordia Vindocinensi, Et semper dura et la-
boriosa eis proponantur, juxta illud S. P. Benedicti :
Pradicenur et dura et aspera, per, qua itur ad
. Deum.
f Vende omnia tua, ete. Matth. xix, Marc. x, Luc.
xix ; in quibus tamen locis non sunt. verba, et
tolle crucem tuam, sed addita ab hujus Regul au-
ctoribus, quod facerent ad propositum
5 Quee tenenda sunt. Supple ostendat.
h Primo omni obedientta non suam facere volun-
tatem , sed alterius. lta in Regula ms. cod. Flor.,
sed videntur quxdam deesse.
1 Partem. Bonorum suorum videlicet.
| Noverit jam non eum servum habere, etc. lta
B. Joannes de Monte Mirabili servum quem secum
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS..
ETE
À luntatem facere, sed alterius. Quod si voluerit in
monasterio 1 partem conferre, | noverit quo ordine
sive ipse, sive ejus oblatio suscipiatur. Et, si vo
luerit .de suis servis secum in monussterio condu-
cere, noverit jam non eum servum habere, sed frs.
trem, ut in omnibus perfectus inveniator homo
ille.
& IV. Ex Recura sancri Macagu
k Ergo si quis voluerit'ad monasterium converti,
Regula ei introeunti legatur, et omnes actus mon.
sterii illi pateflant. Quod si omnia apte suslinverit,
sic digne a fratribus suscipiatur in monasterio. Nam
si aliquam in cellulam voluerit inferre substantiam,
in mensa ponatur coram omnibus fratribos, velut
Regula continet. Quod si ! susceptus fuerit, non se-
B jum de substantia quam intulit, sed etiam nec de
seipso ab illa judicabit hora. Nam si aliquid prim
intulit fratribus, ipsi tamen non est licentia ut ali-
quid habeat in sua potestate. m Et, si ex qualibe
causa scaudali post tertium diem exire voluerit, ni-
hil penitus accipiat nisi in veste qua venit. (uod si
casu ? transierit, nullus hzeredum ejus * adire de-
beat. Quod » si impulsare voluerit, 4 Reguls ei lega
tur, et. confundatur turpiter, et discedat confusus,
quia et illi, a quo repetit, fuerit recitata.
$ V. — Ex RzcULA sacri. Pacuoi (cao. &9).
r Si quis accesserit ad ostium monasterii voless
szculo renuntiare, et fratrum * aggregari pumer,
non habebit intrandi libertatem, sed pnus nuntàa-
bitur Patri monasterii, et paucis diebus manebit fo-
ris ante januam, ac docebitur orationem Dominicam
duxerat in monasterium, non solum habebat ut fra-
trem, sed etiam ei serviebat. o.
k Ergo si quis, etc. Eorum quie hic citantur sub
nomine S. Macarii, media pars supra hoc capite €i
regula Patrum producta est. Quzedam vero habentur
in R. Ms. tertia cod. Flor. eujus initium est : Cun
in nomine Domini una cum [ratribus nostris conte
brio L
usceptus. Lege, suscepta.
m Ft, si ez qualibet causa scandali. Hzc usque ad
finem hujus capituli non exstant in citata Reg
cod. Flor.
A Transierit. Id est, mortuus fuerit. »
9 Adire debeat. Nempe hzreditatem ejus de bonis
quas monasterio intulerat. l-
P Impulsare. Usurpatur pro pulsare, quod es! Ki
quem in jus vocare, agere in aliquem , citare à!
quem. Conc. Aurelian. v, can. 7: « Ejusmodi qu
que libertas si a quoquam pulsata fuerit, cum Jus
ab ecclesiis. defendatur. » Cassiodorus, lib. "n
epist. 8 : « Si nibil est quod rationabilter : lr ,
ssit opponi , postulatas res tulori facias ^
Lione reniitui. Lib. n legis Longobardorum, "
45 : Si intra quinque annos creditor pulsavenh, "
debitor non babuerit unde solvat, » etc. Glosse ve
res, pulsat, «iviavo«, id est, accusat.
4 Regula ei legatur. Ut cognoscat pulsator set pn
Aon esse repetenda ea qux a monacho collata pn
monasterio, et quod banc legem monachus
ignoraverit. in Regu
t Si quis accesserit, etc. Haec habeptur in &e&
edita S. Pachomii, art. 26.
* Aggregari. In Regula. excusa, congregari. Male.
1913
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXV.
Ig
ac psalmos, « quantos poterit ediscere, et diligenter A accipiet centuplum in presenti tempore, et. in futuro
sui experimentum dabit, 5 ne forte mali quippiam
fecerit * et turbatus ad horam timore discesserit,
aut 4 sub aliqua: potestate sit. Et utrum possit re-
nuntjare parentibus suis, et propriam contemnere
facultatem. Si enim viderint aptum ad omnia, doce-
bitur et reliquas monasterii disciplinas, quas facere
debeat, quibusque servire sive in collecía omnium
fratrum, sive * in domo cui tradendus est, sive f in
vescendi ordine, ut instructus atque perfectus in
omni opere bono fratribus copuletur. Tunc nuda-
bunt eum vestimentis sxcularibus, et induent babitu
monachorum, tradentque ostiario, ut oratibnis tem-
pore adducat eum in conspectu omnium ; sedebit-
que in loco ubi ei preceptum fuerit. Vestimenta au- .
smculo vitam aeternam (Marc. x). a4 Verumtamen -
non oportet eum his qui sibi qux sua sunt denegant,
resistere, sed fidem facere, protestari, et denuntiare,
quia sacrilegii crimen incurrunt, secundum man-
datum Domini dicentis : Quia si peccat in te frater
tuus, vade et argue. eum (Matth. xvin). Et reliqua.
Judicio vero experiri de his apud judices sseculi
abnuit religionis auctoritas per id quod dixit. Apo-
stolus : Audetaliquis vestrum negotium habens ad--
versus alium judicari apud injustos, et non apud san-
ctos (I Cor. v1). Et rursum: * Quia jam quidem om-
nino delictum est. in vobis, quia judicia habetis inter
vos (Ibid.).
8 VIII. — Ez eadem Regula (cap. 6 *).
tem quai secum detulerat accipient qui huic ei rei B Interrog. Si oportet omnes qui veniunt ad nos'
prepositi sunt, et referent in 5 repositorium, erunt-
que in potestate principis 5 monasteriorum.
$ VI. — Item (cap. 1).
i Qui j rudis k in collectam sanctorum ingreditur,
et quem per ordinem janitor ab ostio monasterii in-
troduxerit et sedere fecerit ! in conventu fratrum;,.
non licebit ei sedendi locum vel ordinem mutare,
m donec eum transferat.
$ VII. — Ex RecurA eaNcTI Basin. (cap. 5)...
' juvenem illum qui ad se venerat, interrogavit de
Interrog. ? Si oportet eum qui servis Dei sociari
vult, relinquere indifferenter propinquis suis portio-
nem facultatam suarum, ? Domino dicente: Vende
omnia (ua, et da pauperibus, et habebis thesaurum in
celis, et veni, et sequere me (Matth. xix). Et iterum :
Vendite omnia qua habetis, et date eleemosynam (Luc.
xm) ? Resp. Arbitror quidem quod is qui accedit ad
Dei servitium nondebeat contemnere et ut libet relin-
quere ea qux sibi competunt, P sed temnet omnia, si
fieri potest, cum summa diligentia assumpta, tan-
quam ea qua jam a Domino consecrata sunt, quan-
tum fleri potest, rationabiliter dispensare, sciens
quia. non est absque periculo in opere Dei agere ne-
gligenter. Si vero propinqui ejus vel parentes con-
tra fidem veniant, debet rursus meminisse Domini -
dicentis : Quia non est qui reliquerit domum aut fra-
tres, aut patrem, aut matrem, aut uxorem, aut filios,
aut agros propter me, et propter Evangelium, qui non
a Quantos, ld est, quot ; ut, tantos, tof, de quibus
supra.
j Ne forte mali. quippiam fecerit. In Regula edita
non est «à mali, sed restituendum est.
e Et turbatus ad horam timore, eic. Lege , et tur-
baius timore ad horam, etc.
d Sub aliqua potestate. 1d est, servus.
e [n domo cui tradendus est. 1d est, in domo in
qua manere debeat : quia S. Pachomii monasterium
suo continebat ambitu plures domos, us
bitabant fratres sub singulis domorum proeposiüs, ut
toties dictum est. a .
f In vescendi ordine. Id est, in refectorio, ut artic.
9 ejusdem Regule : Et in vescendi ordine corripie-
tur.
8 Repositorium. Est vestiarium hoc loco.
b Monasteriorum. Lege, Monasterii
i Qui rudis, etc. Hoc capitulum ton exstat in Re-
la S. Pachomii edita.
j Rudis. ld est, novitius.
in quibus ha- .
suscipere, aut cum probatione, aut qualis ista debet
esse probatio, cum Dei clementia omnes vocet, et
per illam przedicationem qua dicitur : Venite ad me,
omnes, qui laboratis et onerati estís, et. ego refi-'
ciam vos (Matth. x1)? — Resp. Non est absque
discrimine abjicere quempiam venientem ad nos.
Verumtamen neque immundis (ut aiunt) pedibus in-
dulgendum est introire quempiam in sanctam do-
ctrinam ; sed sicut Dominus noster Jesus Christus
priore vita sua : et cum audisset quia recta ei trans-
acta esset, quod deerat ei praecepit adimplere : et
ita domum jussit eum sequi se. Ita etiam nos opor-
tet inquirere de preterita vita et conversatione, ne
forte simulata quis mente et fallaci animo aecedat
ad nos. Quod ita demum dignoscitur, si facile om-
nem laborem corporis, qui injungitur, ferat, et ad
castitatem vitas pronus inclinatur : vel si etiam deli-
ctum aliquod suum, cum interrogatus fuerit, nequa-
quam pronuntiare confunditur, et medelam delicti,
quz adhibita fuerit, graviter assumit: et, si ad
omnem humilitatem absque ulla iracundia inclina-
tur, ac vilioribus et abjectioribus artificis (si ita
ralio poposcerit) tradi se non aspernatur. Cum ergo
ex his singulis documentis fuerit comprobatus, quia .
firma mente, et stabili consilio, ac prompto animo
sit, tunc suscipi eum decet. Et priusquam corpori
k In collectam sanctorum. Id est, in ecclesiam.
1 [n conventu. fratrum. Sive in ecclesia, sive in
refeclorio. | |
m Donec eum trans[erat. Janitor, ad alium locum
videlicet. |
n Si oportet eum, etc. Hxc habentur apud S. Ba-
silium, interr. 9 Regul. fusius disputatarum, sed
valde hic contracta.
e Domino dicente, etc. Hxc testimonia sunt in
responsione in textu Graeco.
P Sed temnet. Lege, eed contendet. Nam in textu
Graco est, àX& seipsos, id est, sed contendere ;
alioqui nullus est sensus. .
q Verumtamen non oportet, etc. Hxc ita emen-
davi, quia valde corrupta erant in Concordia
codice.
t Quia jam quidem omnino, etc. Hic locus non
exslat in textu co
*» Interrog. 6 Reg. fusius disp.
1315
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENMS
itt
fraternitatis inseratur, oportet ei injungi quzdam A prius foris positus ejus nunilftas tive patientia cog.
laboriosa opera, et qu:e videantur opprobria haberi
a secularibus ; et observari oportet si libenter hxc
et libere et fiducialiter expleat, nec confusionem eo-
rum graviter ferat; vel etiam, siin labore impiger
inveniatur ac promptus.
8 IX. — Item interrogatio * (cap. 18).
Quoniam seriptum est : Redemptio anime viri pro-
prim diviti ejus (Prov. x), nobis, quibus non ac-
cidit dispergere pro anime redemptione divitias,
quid faciemus? Si quidem voluimus, et non potui-
mus, memores simus responsionis Domini ad Pe-
trum : cum de hac re sollicitus esset ac diceret:
Ecce nos dimisimus omnia et secutà. sumus te, quid
ergo erit nobis? (Matth. xix.) Respondit ei dicens :
probetur. Qui relicto &zculo ad tailitiam Chrigi pi
et salubri humilitate convertuntur, ommia soa pri
mum aut indigentibus dividant, áut monasterio ew-
ferant. Tunc enim servi Christi liberum snimun à
vine militie offerunt, quando a se spei sseculi
vincula cuncta przscidunt. Qui non rigida intentio
convertitur, cito aut superbte morbo, aut vitio luu-
ri subditur. Nequaquam erge debet a tempore i-
choare, qui mundo renuntiat, ne per ipsum Leporea
rursus in amorem s:xcüli cadat. Omnis conversus pa
est recipiendus in monasterio, nisi se prius « ibi sci
piis sw professionis spoponderi permansumm.
4 Sicut enim hi qui sPcularem proreorentur ad mii
tiam, in legibnem ron transeunt nisi antea in tabols
Omnis qui reliquerit domum, aut fratres, aut sorores, B conferantur, ita hi qui in spiritalibus easi
ast pairem, aut matrem, aut. uxorem, centuplum
accipiet, et vitam eternam consequetur (Ibid.). Quod
si per negligentiam accidit cuiquam amisisse di-
vitias, vel nunc adhibeat propensius studium, ut
ex epere manuum largiens neglectum resarciat
censum. Quod &i non nunc quidem vel tempus nobis
Superest vel virtus ad hujuscemodi ministerium,
consolatur nos Apostolus dicens : Non quaro qua ve-
etra, sed. »os (11 Cor. xi).
$ X. — Ex RecuutA sacri Isiponi (cap. 5).
b Qui vero renuntians ssculo ad monasterium
venerit, aon atatim in ceetum delegandus est mona-
ehorum. Vitam enim uniuscujusque in hospitalis
servitio tribus mensibus considerari oportet, quibus
* coelesti militia stint signandi, nisi prius professioe
verbi aut scripti teneantur, iu humerumsecietatemqe
servorum Christi transire non possint.
8 XI. — Ex Reccta FrnngoLI (cay. 5).
Si quis veniat religionem expetens monasteriua
intralurus, * nisi entm sobrius anni circulo 5 ad
certe si abbati visum fuerit aliquantalum temperare,
antequam sex menses dierum numero compleaptrr,
monacliorum contuberrio non jungater : ut in tanio
&patio ignorantibus, qualis sit futurus, ostendst, e
diurna observatione carere possit, si quid stcm
crudelitatis attulerit. At vero quando prius ad n4-
nasterium vemit, et recipi &e in numero postul
monachorum, interrogetur ab eo utrum liber si.
peractis ad ccetum sancke congregationis accedere. B Hzc abbati primum cum satisfecerit responsio, 1d
Neque enim suscipi intus quemquam convenit, nisi
* [nterr. 89 Reg. brev.
b Qui vero, etc. Hxc habentür in Regula excusa
S. Isidori, cap. 4.
c jbiscriptis ewe professionis, etc. In Regula edita
Jpse scripto se spoponderii permansurum.
d Sicut enim hi qui ad secularem promoventtur
militiam, etc. Tirones olim Roms expleto tirocinii
'*»ni tempore, in quo molta probatione adhibita ex-
perimentum aui dabant an müitize essent idonei, eo-
rum nomine in matriculis scripto, dato sacramento,
in legiones conscribebantur, «4t docet [Isidorus lib.
vn Orig., cap. 5, el Vegetitis lib. u de Re militari,
cap. 5 : « Lectis junioribus, animis corporibusque
prestamtibus, additis etiam exercitiis quotidianis
quater vel eo amplius mensium, jussu auspiciisque - |
M D pus. cap. 20 Regul: : « Quod si quilibet con
invictissimi principis legio formatur. Nam puncturis
i^ cute punctis milites scripti, et matriculis inserti
jurare solent per Deum, et per Christum, et per
Spiritum; et per majestatem imperatoris, qui se-
cundem Dewm generi humano diligenda est el. co-
lenda; » et lib. t, cap. 8: « Sed non statim punctis
signorum inseribendus est tiro, verum ante exercilio
pretentandus, ut utruim vere tanto operi aptus sit
possit dignosci. »
e Cehonii militia sunt signandi. Metaphora ducta ,
a militibus, qui expleto tiroeinio quibusdam punctu-
yis im cute signabantur, ut clarum est ex citatis Ve-
getli loeis.
f! Nisi enim sobrius. Locus corruptus, et legen-
dum ut in sliero exemplari : Nisi elapso prius, etc.,
ut sensus sit, Nullum in fratrum contubernium esse
admittendum, nisi gost unioe anni, aut sáltem sex
mensium curriculum. .
5 Certe si abbati visum [uerit aliquantulum tempe-
ciat si nulla prseter devotionis cawsam compu
rorb, etc. Diximus supra probationis tempus eli
ant trium annorum, aat unius anni spalio, ul p
rimum, terminari solitum. Si tamen persona mon
sterium appetens religiose in mundo vixisset, au 8
ea tempore probationis singularis quidam devotioni
fervor eluxisset; ante prafinitum tempus ad hn
ium, seu professionem admittebatur. lla stalull sJ'
nodus Constantinopolitana prima et secunda, cat.
: "H el uiíimo tig eo &vàp eDXaDdc, xol riv porn
Bio» lv c& xorpaxó Ducóey ayxpari bri qp 19977
&vOpoc tlc &mortipxy groyttn xoi 0 iGaqunalo QU7n
x povoc. ld est, « vel si quis nondum sit religiosus t
men vitam monachicam in babitu szculari pera
Tali enim viro ad experientiam omnimodam sec
stre spatium sufficiet. » S. Fructuosus archi s
nis ac puris moribus enitens, abbatis el alio
fratrum Jiritalium fuerit judicio comprobatus, "
merito et purificatione su: conscientiz: celerus »"
terit fratrum consortiis misceri. »
tensis : « Et nisiexpleto annonullus w-
permittatur. Sed sí peenitentis fuerit tanta t
ctio ut hoc sibi supplicatione assidua exigat, 002 l2:
tur. » Sanctus Czesarius Arelatensis, cap. 9 Bef'*
Sed uni ex senioribus tradita, De ipeo -
eo quo venit habitu perseveret. De! f
bitu mutando, vel lécto in ecbola babendo, n
potestate prioris : et quomodo personam Mns su-
punctionem viderit, ita vel celerius vel tar essi"
deat temperare. » Übi nota posse Sed sacri
Dem, etiam com probationis anao. :
Tridenümwm coneilium , sess. 25, C99
crevit ne quis ante expletum p
vite regularis professiouteit admi
jer)
CONCORDIA REÉGULARUM. — CAP. LXV.
4918
monasterium duxerit expetendum. Post hoc mona- À ministeria exercebit, fascemque lignorum suo quo-
sterii Regula abbatis ei jussu legatur, ut in poste-
rum nihil novum vel inusitatum, aut si discessurus,
protereat; aut si permansurus, agnoscat. Vicinam
tamen monasterio cellulam, dum prenotatum tem-
pus observat, accipiat. Victumque quotidianum a
monasterio, si ^ inter reliquos operetur, exspectet,
lectioni ante omnia et orationi dans operam, ut di-
gnetur eum ille Omnipotens scrutator animi, cogni-
torque secreti, famili: sua meritis sanctze conver-
gationis adnumerare : et fiat, sicut scriptum est, unus
grex, unus pastor.
$ XII. Ex Recura saNcTI FRucrUesi (cap. 21).
b Conversum de seculo Patrum decreta docent
non suscipiendum in monasterio, nisi experimentum
tidie dorso ferens hebdomadariis tribuet. Alque ita
in omni penuria et vilitate subactus, expleto anno,
probatus moribus et laboribus elimatus, f percepta
in ecclesia benedictione, fratrum societate donetur ;
unique decano delegetur cunctis bonorum operum
exercitiis edocendus. Quod si quilibet conversus ,
bonis ac puris moribus enitens, abbatis vel aliorum
fratrum spiritalium fuerit judicio comprobatus, pro
merito et puritate suze conscieutie celeriug poterit
fratrum consortiis misceri secundum quod abbatis
sui in opere 9 et penuriam opprobriis dederit et B
conviciis :.4 quique decem diebus persistens ad
januam cenobii orationibus et jejuniis, patientize et
bumilitati operam dederit. Sicque anno illo uni spi-
ritali traditus seniori non statim commiscendus erit
congregationi, neque * interna fratrum diversoria
accedet, sed delegata in exteriore corte cellula per-
fruetur, ubi omnem sinceriter exerceat obedien-
tiam : hospitibus sive peregrinis stramina coumporta-
bit, aquam calefaciens pedibus, et omnia humiliter
^ Inter reliquos aperetur. Manibus suis; alioqui $e
Buis sumptibus alat. )
b Conversum de seculo, etc. Hxc habentur in Re-
gula ms. S. Fruetuosi aretiepiscopi eod. Crass.
€ Et genuriam opprobriis. ln Regula ms. et Cod.
Vind., Et penuriam, et opprobriiz; in alio codice, Pe
nuria et opprobriis. Lege, in opere et penuria, in op-
probriis dederit et convictis. Et penuria hoc loco est
afflictio, maceratio, ut paulo p : Atque ita in omni
penuria et vilitate subactus. Et. cap. 17 ejusdem Re-
gul:e : Amplior et. districtior animadversio , flugello-
rumque penuria lrrogabitur.
4 Quique decem diebus. Totidem dies sthblentes
monacbatum ip monasteriis AEgyptii pre foribus ex-
cubabant, teste Cassiano lib. rv de Inst., cap. 5.
* Interna. lta correxi ex Regula ms., cum in no-
stra Concordia legeretur integra.
I Percepta in ecclesia 'benedictione. Antiquus mos
est benediceridi monachws professionem emiittentes.
Acta S. Guillelmi Gellonensis : « Die natalis apo-
stolorum Petri et Pauli Guillelmus comes auro tex-
lis depositis vestibus per Dei gratiam solemniter be-
nedicium. » Causa 20, qu. 5, cap. presens, ubi agi-
tur de quodam monacho exeucullando auctoritate
summi pontificis : « Salomon episcopus cum qui-
busdam aliis absque Patris oblatione, vel abbatis
percepta et. benedictione eumdem Lambertum me-
nasticum habitum induere feeit.» /Egidius Aure
Vallis monachus tom. ll. de Episcopis Leodiensibus,
cap. 2, « Abbas Theodorieus quosdam ex Malmun-
dariensibus Malmundarii benedixit , et preüteri fe-
cit. »
56 Ob timorem consuerit. Lege , optimorum cen-
tuerit.
h Omnis conversus, etc. Exstat in Regula ms. S.
Fructuosi archiep. Braear. eodem eap. 22, quod est
de susceptione conversi.
i An servus. Quia nefas est admittere servum ad
habitum monachicum invito domine. Unde S. Fer-
reolus supra : « Interrogetur ab eo, utrum liber sit. »
Et Fructuosus abbos, cap 4 Regul : « Quod si servi
sunt, non recipiasttur, nisi libertatem a proprio do-
mnino prz manibus attulerint presentandam. » lta
sancitur can. 4 concilii Chalcedonénsis, uxótva mpoc-
C
D
vel fratrum 8$ ob timorem consuerit deliberatio fa-
ciendum. .
$ XIII. — Item ipse (cap. 22).
h Omnis conversus ut ad coenobium venerit, seque
suscipi postulaverit , confestim in conspectu totius
congregationis adductus sciscitabitur ab abbate
utrum liber i an servus sit ; utrum bona et sponta-
nea voluntate , an fortasse qualibet compulsus ne-
cessitate converti voluerit. Cumque ejus spontaneam
ad conversionem previderit existere voluntatem ,
neque quolibet eum i conditionis nexu k alflictum
esse perspexerit, accipiet pactum ejus omnem suz
professiohis continens originem, ! in quo item ita
se iglem convertens alligabit, ut omnia se instituta
déxtaUa. SaüXov ixl tà. uovéuron xpi your «oU idiov
S«omóvou, id est, nullum servum suscipere ad vi-
tam mohachicam preter voluntatem domini sui. »
Ka stataitur Cod. L. Servis, de Episc. et Clericis ,
etc. ; novella 19 Valentiniani imperatoris, et novella
11 Leonis imperatoris, in qua statuitur , ut servi ad
monasterium confugientes quacunque de causa sive
intra triennium, sive post triennium repetiti , inde
avellantur, ut dominis restituantur. S. Basil., inter
11 Regul. fus. disp. , prohibet preter dominorum
suorum voluntatem recipi servos in monachos, si
modo non cogantur a dominis suís Dei legem vio-
lare, alioqui recipiendos censet, etiam invitis domi-
nis. Servorum conditioni indulgentior fuit Justinia-
pnus imperator, eorum saluti simul et vite monasticae
dignitati consulere cupiens novella 5, cap. 2, qua
statuit, nt si servi ob mores flagitiosos, simulatione,
non veritate sanctimonie, ex dominorum suorum
wdibus ad monasterium fugerint, el furto aliquid
forsitan. sustulerint, si ita res est, intra triennium
a dominis repetiti reddantur; sin autem secus sit,
et compertum sit eos honeste apud dominos vixisse,
sintque in monasterio mites et disciplinati, etst non-
dum forte completum sit triennil tempus, 1n mona-
sterio remanere debeant trahentium asperitate libe-
rati. Si vero triennio expleto schema sumpserint
fnonachsle, ut pote digni judicati , ut. non possint
inde avelli a dominis suis decernit, etsi ob furtum
aliquod et profligatos mnres ad monasterium confu-
gerint, furto tamen ablatis domino restitutis. Nam ;
ut ibidem ait imperator : « Si multis casibus etiam
ex lege hoc sit ét talis quaedam libertas datur, quo-
modo non prevalebit divina gratia talibus eos ab-
solvere vinculis? » ldem constituit novella 125,
oap. 35. At libro v Capitularium Caroli et Ludovici
imper., tit. 227, statuitur ut servi ad monasterium
eonvolautes, si ante triennium repetantur, dominis
restituantur, si post triennium, non inde tftahantur.
Vide Photium in Nomocanone, tit. 1, cap. 56, et
tit. 9, cap. 5, et Theodorum Balsamonem ibidem, et
in citatum canonem concilii Cbaleedonensis.
1 Conditionis, Id est, servitutis.
k Afflictum. Lege, astrictum. 01
! Jn quo item se convertens alligabit. Expleto vide-
1219
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
ccnobii mente devota profiteatur implere : nec ea À postmodum 5 in ultimo gradu recipiatur. 1 Qood. si
ullo unquam tempore violare, neque a districtione
cenobii, quam expetiit, polliceatur ullatenus eva-
gari. Cumque hac se professione astrinxerit, subji-
ciatur regulis supra scriptis, per bonorum operum
industriam quandoque Domino, placiturus.
$ XIV. — Item Fructuosi (cap. 4).
^ Monachi qui ob religionis obtentum monaste-
rium ingredi petunt, primum ante fores tribus die-
bus ct noctibus excubent, et ex industria jugiter ab
hebdomadariis exprubrentur. Quibus diebus per-
actis, primum interrogentur utrum liberi sint an
servi. Quod si servi sunt, non recipiantur, nisi li-
bertatem 5 a proprio domino prz: manibus attulerint
presentandam. Ceteri vero, sive liberi, sive servi,
sive diviles an pauperes, conjugati an virgines, B
stulti an sapientes, inscii an artifices, infantes an
senes, si quispiam horum fuerit, acrius perconten-
tur utrum recte abrenuntiaverint an non; si omnia
fecerint qux: in Evangelio per vocem Veritatis au-
: dierunt : Qui non renuntiaverit omnibus quee possi-
del, non potest meus esse discipulus (Luc. xiv) ; * et
illud quod dives quondam 'adolescens, qui omnia
qui inlege pr:cepta sunt se implesse jactabat, ad
quem Dominus ait : Si vis perfectus esse, vade, vende
que habes, et. da pauperibus : et veni, sequere *me,
habebis thesaurum in colo (Matth. xix).3 lterum [ad
eum] Dominus loquitur : Qui vult esse perfectua
* [qui] cum apostolis patrem et matrem, reteque et
naviculam dimittit. Et qui omnia dixit, nihil de pro-
pria facultate reservari mandavit: et non cuilibet,
sed cuncta Christus pauperibus eroganda przcepit.
Non enim dixit petri, non matri , non fratri, non
propinquo, non consanguineo, non filio adoptivo,
non uxori, f non liberis, non 5 Ecclesix, non prin-
cipi terrz, non servis, exceptis libertatibus conflr-
mandis. Cum h:ec, qus diximus, fuerit sciscitatus,
licet probationis anno, juxta ea quz statuuntur capite
superiori, alioqui secum pugnaret S. Fructuosus.
? Monachi qui ob religionis obtentum, etc. Hzc
non exstant in Regula ms. S. Fructuosi arch. , sed
videntur esse alterius Fructuosi.
b À proprio domino. Supple obtentam.
« Et illud quod dives quondam adolescens. Supple
audivit.
4 Iterum ad eum Dominus loquitur. Tó ad eum re-
dundat: nam post hanc responsionem non ultra
locutus est contristato adolescenti, sed apostolis.
Hiec autem verba : Qui vult perfectus esse, etc., sunt
prolata ex memoria, non ex codice.
* (ui cum apostolis. Tó qui redundat.
f Non liberis. Seclusa tamen legitima, quam eis
tenetur dare. Id docet Photius in Nomocanone, tit,
21, cap. 1, et habetur Cod. L., Si qua mulier. ldem
de filio adoptivo dicendum est.
8 Non ecclesie. Nisi forte sit ei curta supellex, et
res familiaris angusta.
b In ultimo gradu recipiatur. Ad probationem
videlicet.
i Quod si horum
nomen, quos, quod desiderabatur.
.3. Sequacem. ld est, sectatorem. Paulus diaconus,
lib. 1 Hit. Longobard., cap. 29, hymn. de S. Be-
cto :
08 supra diximus. Adjeci pro- '
horum quos supra diximus more pietatis vel unum
nummum alicui male abrenuntians reliquit, statim
eum foras pelli mandamus, quia non eum In aposto-
lorum numero, sed Ananiz et Saphire j sequacena
esse videmus. Sciatis enim eum non posse in mona-
sterio ad mensuram venire monachi, neque ad
paupertatem descendere Christi, neque humilitatem
acquirere, neque obediens esse, neque ibidem per-
petuo perdurare, sed cum aliqua occasio pro aliquo
a sui abbate monasterii distringendi aut emendandi
accesserit, continuo in superbiam surget, et acedize
Spiritu inflatus monasterium fugiens derelinquet.
8 XV. — Item ipse (cap. 18).
k Comperimus per minus cauta monasteria , qui
cum facultatibus suis prius ingressi sunt , postea
tepefactos, cum grandi exprobratione ! repetere el
seculum, quod reliquerant, ut canes ad vornitum,
revocare; et cum suis propinquis, quod monasterio
contulerant, hoc extorquere, et judices sseulares
requirere, et ? cum ssjonibus monasteria dissipare,
et per unum negligentem multos simplices deturbatos
videmus esse. Proinde solerter providendum est, et
omni intentione discernendum , ut tales non reci-
piantur, quia non pro amore Christi isti veniunt, * sed
vicina morte perterriti, et infirmitatis angustia com-
pulsi, non ob amorem c«elestem incitati, sed solum-
modo ponam formidantes inferni, de quibus apo-
stolus ait : ? Qui timet non est per[ectus in charitate,
quoniam timor penam habet, sed perfecta charitas
foras mittit timorem (I Joan. 1). Non sunt isti disci-
puli Christi, et non in Ecclesia sunt requirendi, sed
in membris Antichristi inveniendi sunt : non sunt ae-
cole terr: repromissionis, nec veri lsraelitze, sed de
longinquo advenz et proselyti : sed neque fratribus
fideles neque in pugna inventi sunt fortes. Tales
enim P in Levitico Dominum cognoscimus detestasee,
Hec inter instar neetaris
Mirando plectro claruit :
Nam pinxit apte liness
Vite sacre sequacibus.
Significat etiam obedientem. Sidonius lib. vrt, epist.
17, « Cujus discipline si. qui rebelles, ipse castiga ;
8i qui sequaces, 1pse collauda. »
k Comperimus per minus cauta monasteria , ctc.
Hzc non sunt S. Eructuosi archiepiscopi, sed aite-
D rius Fructuosi. His autem simile est illud Cassiani
lib. 1v de Institutis renuntianüum, cap. 4: « Nam
per alia minus cauta monasteria simpliciter quidam
suscepti eorum que intuleraht, quosque in Dei opere
fuerant dispensata, cum ingenii post blasphemia red-
hibitionem poscere tentaverunt. »
l| Repelere et seculum. Copula. et transposita est.
Sed lege: Repetere seculum ; et quod. reliquerant,
seu canes ad vomitum, revocare.
m Cum sajon.bus. Sajones sunt lictores, de quo vo-
cabulo supra.
n Sed vicina morte perterriti, etc. Eorum qui gravi
infirmitate oppressi cucullam induerunt , plenz sunt
histori:.
9 ()ui timet non est perfectus in charitate. Joan.
epist. 1, cap. 1v , ubi hic sententia est aliis hujus
loci posterior
P In Levitico. Non citavit ex codice, nam locus
habetur Deut., cap. xx.
43d CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXY. 1283
-et in bello ne pergerent, prohibuisse : Si quis, A justificat aut condemnat, et universorum finem ipse
inquit, i» corde pavidus est , non egrediatur ab bel-
lum, vadat, et revertatur in domum suam : ne pavere
: (aciat corda. fratrum. suorum ,. sicut et. ipse timore
perterritus est. De talibus in Evangelio Veritas ait :
Quam difficile est, qui pecunias habent, intrare in re-
. gnum celorum! (Matth. xix.) Nihil enim de pristinis
facultatibus suis * in eumdem loeum ubi ingredi se
petit monasterium vel unus nummus recipiatur,
sed ipse manu sua cuncta pauperibus eroget; et
postmodum 5 quod probatus monasterio sub Regula
introducatur :et anno integro a cunctis fratwbus
.ex industria conviciis comprobetur. Et postquam
- probatus in cunctis obediens fuerit, et non * in plumbi
: lamina mollitus, sed acer perduraverit ut ferrum,
considerat ; ut nec peccator, si fortiter ingemiscit,
desperet veniam, nec justus de propria sanctitate
confidat. Nihil prodest, si aliquis de regno hodie
subtractus, a regni potentia exclusus , ferro constri-
etus hodie carceri est mancipatus : ita nihil obstat,
8i hodie a carcere quis rapitur, et in regali honore
constituitur : nullus ei sordes carceris imputat ; sed
hoc solum laudat quod in eo miratur. Sic nihil pro-
dest justo bene vivere, et male vitam finire: ita ma-
gnum bonum est peccatori ad poenitentiam redire ;
olim male vivere, et postmodum bene finire, a nullo
retroacta peceata imputata habere. Credimus judi-
cem, qualem in fine invenerit, talem coronare, aut
cerie damnare. Et quamvis sint gravia delicta, non
postmodum exuatur sxeularibus vestibus, et indua- B est tamen illico de Dei misericordia desperandum.
tur monasterii religiosis simplicibus, et adnotetur
4 in pacto, cum fratribas, et vivat inter monachos
probatus et ipse monachus.
) 8$ XVI. — Item ipse (cap. 19).
* Qui gravioribus culpis se deliquisse cognoscunt,
primum eos optamus Regul» colla submittere sub
probatissimo abbate, in menasterio desudare, et
cuncta retroacia peccata tanquam zgrotos medico
spiritali seniori manifestare , et sicut publice pecca-
verunt, pablice peenitere, et poenitenda ultro non
committere : timorem de supplicio, amorem de re-
guo, spem de misericordia habere, et nunquam de-
sperare, * quia in ultimo est extrema vitz justificare
aut condemnare, Seriptum est enim : Ipse judicabit
extrema terre. Unumquemque Dominus 'in fine aut C
€ In eumdem locum , ubi ingredi se petit. mona-
sterium. Lege, In eodem, ubi ingredi se petit , mona-
eterio.
b Quod probatus. Vocabulum quod redundat.
e In plumbi lamina , etc. Ex Regula S. Benedicti,
ap. 1.
4 In pacto. Videtur legendum, in piftacio. Pitta-
cium, seu pictacium, est brevis, tabella, matricula.
Gloss:e veteres : vecréxiov, pittacium, brevis. Glossz
Isidori : Pittaciwm, epistola brevis et modica.
* Qui gravioribus culpis, etc. Non modo quales-
cunque peccatores, sed etiam ii qui graviorum sce-
lerum conscientia stimulantur, in 1nonasterium ad-
mittendi sunt, si non simulata erratorum poenitentia
ducuntur. Christus clamat: Venite ad me, omnes qui
laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. Laboran-
tes sunt ii qui mediocribus vitiis affecti sunt ; one-
Liquido ergo cognoscimus publicanos et peccatores
nullo prxcedente merito, qui futuri per justitiam
erant damnandi, gratuita miseratione per brevem
penitentiam esse redemptos. Sed non est in eis tam
consideranda mensura temporis quam doloris. Agat
ergo unusquisque dignam p«enitentiam secandum
qualitates culparum, ut quis 5 in quo delicto se esse
cognoscit reum, de eo delicto necesse est observare
primum secundum instituta canonum, h In lege h3-
betur ut quis cui quantum intulerit damnum, aut
fecerit cedem, aut commoverit ultionem , judicis di-
rimatur judicio, et de numerositate solidorum ad
suum reducatur arbitrium : ne fortasse persona dam-
net oppressum, et qui legali censura centenarium
habebat incurrere damnum, tertiam reddat : 1 quod
flant, studiosius supplicandum, quia numerus san-
ctorum de numero semper est auctus impiorum , »
inquit S. Prosper sent. 184. Ne vero propudiosi pec-
catorum mores religiosam vitam vel leviter labefa-
ctare valeant, circa eorum studia qui religiosam vi-
tam appetunt, hzc statuit S. Basilius observanda
interr. 10 Regul. fusius disputatarum : Hi qui in
seculo vitam sanctam egerunt, sunt religioni nia-
xime idonei. Hi vero qui in vitiorum situ et p:e-
dore immersi erant, et ii qui mediam quasi vitam
inter bonum et malum tenebant, sunt quidem sus-
cipiendi ; sed explorandi eorum morum et inge-
nia, an levitate quadam animi facile in contraria
studia eL consilia mutentur. Non sunt tamen ab ipso
limine desperandi, quia nulla est tam inveterata pec-
candi consuetudo quie Dei gratia et timore atque
laboris assiduitate non pervincatur. Periculum est
rati, qui scelerum Rondere premuntur, et incurvati D faciendum eos exercendo durioribus laboribus. Si
8$ub fasce gemunt. Non obserandum est claustrum ei
cui Deus aperit coelum. Christus ipse publicanos et
conclamatos peccatores ad se vocavit. In Historiis
ecclesiasticis et Vitis Patrum legimus profligatos et
perditos homines, immanes parricidas et latrones,
et proscript libidinis lupas, ad Christum tandem
conversos poenitentize beneficio in sanctissimos eva-
sisse. Hi sunt thesauri bonitatis, patientize et longa-
nimitatis Dei, qui dives in omnes qui invocant illum,
cujus manus non est abbreviata, cujus opus mise-
Ficordia, cujus sane non est numerus : nam mise-
rationes ejus super omnia opera ejus. Przestantissimi
est medici deploratos curare morbos, humanjissimi
Salvatoris ex sentina et pollubro vitiorum peccato-
res extrahere ; magnificentissimi regis est suscitare
de terra inopem, et de stercore erigere pauperem, ut
collocet eum eum principibus populi sui. « Quare non
£st desperandum de malis. pro ipsis, ut boni
quid inesse in eis constanti& animadvertimus, ad-
mittendi sunt; sin minus, repudiandi: ne ezeteri
fratres eorum contagióne et porrigine coinquinati
contabescant.
f Quia in ultimo est. Lege, quia in altissimo est.
5 Ut quis in quo delicto, etc. ld est, in reorum
emendatione secundum delicti qualitatem observan-
dum est quid statuant canones.
h fn lege habetur, etc. Sensus est: Si quis ob cx-
dem seu percussionem centum solidos componere et
solvere debeat, clementia tamen judicis tertiam dun-
taxat partein solvere cogetur : sicut cum multa Deo
debeamus, ipse tamen singulari sua humanitate
parva satisfactione pro tot et tantis delictis conten-
tus est.
! Quod de liberis continetur. Id est, quod in lege do
liberis continetur.
1285
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1224
de liberis continetur. Certe nos cum essemus servi À tatem unumquemque vénire cofnóscamna ad veram
peccati, Deo miserante et nullo nostro merito prz-
cedente, liberi facti sumus justitiz, et de innumero-
sitate peccaminum in misericosdissimi judicis pendet
arbitrio nostri peccati debitum: et pro centesimo
pondere peccatorum iniquitatis * cognoscimus appo-
nere villicum, qui de centum cadis olei octingenta ,
de centum coris tritici quinquaginta decurtatum
quzsivit debitum, statim se cognovit a proprio Do-
mino esse laudatum (Luc. xvi). lta plerique sunt in
monasteria ingressi, qui ob immanitatem scelerum
b excesserunt numerum quo sancli canones * foras
ecclesiz agere poenitentiam censuerunt, 4 et nisi in
fipe vità communionem percipere negaverunt. Nas
tainen misericordia Domini cooperta pusillanimes su-
sanitatem.
$ XVII. Ex RzcuLA TagNATENSI (cap. 5).
Si quis fidei ardore succensus renuntians s:culo
monasterium i magpz dispositionis elegerit expe-
tendum, non confestim licentia tribuatur iptrzaadi,
$ed primum studiosius indagetur utrum voluntarie,
an necessijate aliqua coactus advenerit, aut si nulla
servitutis conditione obnoxius teneatur. Quod cum
ad abbatis notitiam przposito nuntiante pervenerit,
uni de senioribus deputatus tandiu jubeatur ade-
nientibus deservire, quousque devotjo ejus fuerit pa-
tientia tese monstrata. Atgug ut informetur regula-
ribus disciplinis, et qux facere deheat, quibusque
eum cqnveniat servire, cognoscat ; deimceps omnis
mus consolati, ne gravi tristitia coaretati pereant B regule constitutio relegatur, et ad comprobandam
desperati, de multitudine annorum ad brevem re-
currimus numerum, et cito recopciliamus, quam cito
eum cognoverimus in patientia et humilitate funda-
tum. Quia et tupc medicus ab incisione suspendet
egrotum, cum eum per medicamina cognovit esse
sanandum. Cibos vero tales eis pr:escribere manda-
mus, qui nec lasciviam nutriant, nec nimis corpus
affligant. Carnes tamen, siceram vel vinum eis au-
ferre mandamus. Quod si per infirmitatem, aut ni-
miam sepeciptem, auf certe aliquam necessitatem ex
his imbecillitas pataerit, ia arbitrio et potestate ma-
jorum ponimus. Vestimentum vero cilieinum prebere
juberous qualiter per id oompuneti * per hzedos a si-
nigiris suarum semper reminiscaptur peccaminum.
Legcfum tamen sternere mandamus, ! corio ant 5 peija-
tho, quod Latine ^ historia nuncupatur, aut certe
aleis tenuibys, si ibi horum nihil babetur: exceptis
mis et nimis senectute depressis: et ipsi arbi-
trio foveantur abbatis. 1 Per hanc quam supra nota-
vimus, penitentiam dignam, et non flctam humili-
& Cognoscimus. Videtur deesse TÓ mínus.
b Kzrcesserunt numerum, etc. Annorum videlicet.
Nam olim poinitentes plurimis ànnis pro delictorurh
gravitate ante fores ecclesi stabant, ut supra adno-
fatum est. v
c Foras ecclesie. Lege, ad fores ecclesie. Nam
elim poenitentes ad fores etclesiw stabant. Vide
supra.
Ut nisi in fine vite, etc. Ea fuit antiquorum ca-
nonum districtio, ut atrocioris criminis rei in morte
tantum reciperebt communionem, ut habetur in
conc. Áncyrano, can. 27; Arelatensi 1, can. 14, et
nonnullis aliis. '
* Per hardos a sinisiris. Id est, qualiter hoc vesti-
mento cilicino, ex pilis hircinis confecto, sibi in ani-
mum inducant se tanquam hzdos ad sinistram Del
stare ob peccata judícandos.
! Corio. Juxta morem antiquum. Virgilius yn JEn. :
Pellibus incubuit stratis, somnosque petivit.
5 Psiatko. Id est, matta. Yide supra.
à Historia. Pro storea, est culcita ; « quod sit terra
strata, » inquit S. Isidorus lib. xx Orig., cap. 41.
| Per haic quam supra. lia emendavi , cum lege-
retur, hec quam supra. -
| Magna dispositionis. Lege, magna dispositione.
k Super altare instituat. Id est, super altare ponat.
Glim eprum que Deo offerebantur chart: super al-
taré ponebantur, ut offerens magis astringeretur :
Unde, ut hic additur, reposci aliquid sacrilegium judi-
p natur. »
ebedientiam ejus dura ei et aspera praecepta man-
dentur, nihil in potesfate de bis quz secum attolit
habiturus. Sed si ejus votum tale est nt quae mopa-
sterii usibus conferre desideret, oblationem ejus ad
integrum devotio sincera eommendet: et k super
altare inspituat, unde reposci aliquid sacrilegium ja-
dicatur. Sj pecora cujuslibet generis ad monasterium
quo migraturus adduxerit, ab abbate pretium con-
sequatur, eui de epdem pretio faciendo quod voluerit
non negetur. Quz si abbas noluerit comparare , eui
yoluerij vendere permittatur, aut quod melius est,
l| praeposita venundanda committat. Pretium vero
ipsum, ut jam dictum est, " ab eo cui res fuerant,
dummodo in ejus nihi] potestate resideat. Nefas est
€ enim ut qui decipulara hujue saeculi inteodit evadere,
reservel unde eum infestatio diabolica valeat inre-
tire. Clientem vero et famulum aut" parentem secum
exhibens, si postulet in consortium religionis ad-
mitti, simili examinatione probatum fratribus venit
aggregari. Et qui ei faerat ante in * servítute subje-
«air. id patet ex cap. 88 Regulz 8. Benedicti: « Et
stanw sue eam (petilionem) super altare ponat; » ex
charta Fulconis Junioris cemitis Andegavensium (ix
Breviculo fundationis S. Nicolai Andegavensis) :« Ipsis-
? videntibus et concedentibus super altare S. Nicoloi
tpsam chartam porto, » et chartam Berlzii (J8idem):
« Et Berlseius cum uxore sua, donum quod fecerat, ite-
rum abbati cum ipso missali concessit, et super al-
tare posuit; » ex istro cap. 89 Regul: « Tunc
ille brevis vel donatio rerum suarum vel mona-
sterio facta ipsius donatoris manu super altare po-
| Preeposita. y preposito.
m Áb eo cui ret deesse verbum
accipiatur.
2 Payentem. KH eet, [ropinquem. cognatum, af-
finem. S. Hieronymus, ib. n contra Rufinum: « Forte
parentes militari vulgarique pomine cognatos et af-
pominat. » S. Cwsarius Arelatedsis, cap. 58
lx : « Si quis vero germanam suam, aut fifiam,
aut quamlibet parentem videre voluerit. » S. Grey.
Turon., lib. m Hist, cap. 14: « Munderius | igitur,
quí se parentem m asserebat, elatus superbia, ;
etc. Lex Burgundionum, tit. 55, & 5: « Quod si
parentes puelle parentem suam puhire noluerint,
puella libenter careat.»
? Servitute subjectus, etc. Ita in. Regula. Macarii,
Serapionis, et aliorum supra hoc capite : « Noverit
jam non eum servum habere, sed fratrem, ut ig
emuibus perfectus inveniatur homo ille. »
&- S* —-& "- vm -
*-
-— —- TY» Wü» a [ i r€- -
t5 CONEGRDIA RECGULANEM. — GAP. LXV. ' f986
etus, fester est in Domini positus servitio computan- A eumque fücultas pecenise Müfteverlt, nuflo modo sub
dus, quia apud Deum, ut Apostolws docet , nulla eet
acceptio personarum. Ille tamen qui ex homili con-
ditione est in germanitalis equalitate susceptis, non
aliquo elationis tumore soperbiat ; sed per humilita-
tem in eo, qux bona sunt, convalescant : et non so-
lum ei cui :xqualis effectus est, sed omni fraternitati,
ut verus famulus Christi, cum pietate et humilitate
deserviat. Quia sicut ís qui esse major videbatur in
$9 culo, per humilitatis affectum frater vocatur ex
domino, ita ille sui memor conditionem suam non
akiora petendo, despiciat; sed testimonio humili-
tatis exaltet, ut apud Deum inveniat gratiam. Et nisi
expleto anno nullus mutare habitum permittatur.
Sed si panitentis fuerit tanta compunctio, ut hoc
sibi supplicatione assidua exigat, non negetur. Quod
uni fideliter poscenti conceditur , non quasi licitum
-habeatur. Vestimenta queque secum delata, quse
primi anni usus non valet expendere, redocta in pre-
tium, eui abbas proeeperit, tribountur : quia cum
alia meruerit indumenta, priores * exubie in suá
Lon erupt potestate, ut exterioris hominis immuta-
tio cum intertoris perfecta plena. ratione conveniat.
Nihil de his quc» perceperit ei sit licitum commutare,
nec pro abjectione viliora, nec pro eommodo me-
liora ; sed qualiacunque fuerint attributa, eum gra-
tiarum actione $00 tantum usui vindieabit.
$ XVI. — Ex RgauLa Cassant (cap. 19).
b Si quis menaehus disciplinam intrare desiderat,
hon ante monasterium permiitatur ingredi quam
diebus decem seu amplius ante januas permanendo
Wuraverit, ut. indicium perseverfntiz ac desiderii
$ui, bupilitaus etiam vel patientix: se habere de4
monstret. Qui transeuntium fratrum genibus prevo-
lutus ab universis de industria ^ refutetur atque
despiciatur, tapquam cui non propter religionem,
sed propter aliquam necessitatem oportet monaste-
rium introire. Insuper etiam injuriis et ezprobratio-
nibus eum afficiant, u& experimentum constant,
vel qualem toleranüam in tentationibus injuriarum
sit habiturus, ostendat.
$ XIX. — Jtem ipse (cap. 29).
Cumque fuerit in monasterio explorate mentis ar-
dore susceptus, summa diligentia perquiritur, ne
de pristinis facultatibus suis vel unum nummum re-
servaverit sibi. Nam si in conscientia ejus quantula-
2 Exubig. Pro, exueia, id est, vestimenta relicta :
: Virgüius iv AEn. :
Dnices exuvis, dum fata Deusque sinebant.
b Si quis monachus, etc. Ex lib. ty de Institutis
renuntiantium, cap. 5.
« Re[futetur. ld est, respuatur, recusetur. S. Co-
lumbanus, ep. ad Sethum:
Spernit avaritiam vanosque refutat honores.
S. Gregor. Tur. ip Vitis Patrum : « Camque ille re-
fuiaret, tandem abbatis precibus super oculos domini
Sul signum crucis imposuit. »
4 Si quis ex divitibus, etc. Hoc capitulum non
exstat apud Cassianum; sed puto esse ex Regula
eujusdam Patris, quam dixi aliam esse a Regula Servi
Dei ; quz etiam in hac Concordia suppresso auctoris
,
waonasterii disciplina diuturnus peterit permanere ;
nec hemilitatis aut obedientic institutma apprehen-
dere valebit, nee in monasterii paupertate aut distri-
ctione poterit esse contentus ; sed mox ut orta fuerit
qualibet commotionis occasio, stipis illius quam sibi
reservavit fiducia animatus, continuo de monasterio
fugiturus egredietur.
$ XX, — Item ipse (cap. 341).
Si quid-vero ab eodem pecunie vel quarumcun-
que rerum offeratur, nullo modo, qui prasunt, $us-
cipere ea in mowasierii usibus acquieseant, ne con-
fidentia hujus oblationis dedignetur peuperibus se
fratribus caxquare. Aut certe si susceperint, cautius
per multum tempus prudenji debent servare consilio.
B Nam rultis experimentis frequenter perhibitam
quosdam per mong3sleria minus pauta susceptos ea
que secum detulerant, et qna jam im Dei opere
fuerant dispensata, tepefactos postea nom sine in-
juria monasterii sacrilego spiziiu ingenti post blag-
phemia repelisse.
$ XXL — Item ipee (cap. 85).
4 Si quis autem ex. divitibus buic mundo et facul-
tatibus ejus renuntiat, ita necesse est eum congre--
gationis diseiplinam expetere, ut in nullo sibi e£
his quzxe reliquit aut intulerit monasterio, blandiatur,
Qui si forsitan fortiori fuerit xiate provectus, sic
* preeparet se omnibus obedire, ut secundum sen-
tentiam Domini ! ad simplicitatem pristine infantiz
humilitatis gratia revertatur ; et nihil sibi de con-
sideratione etatis, vel annorum namerositate prz-
sumat, quam in seculo noviter consumptam perdi-
disse se putet; sed novitate conversationis, quam
im Christi militia gerere cupit, subdere se etiam
jenioribus non moretur.
$ XXH. — Item ipse (cap. 24).
: 8$ Cum vero receptus quis in. monasterio fuerit,
Ka fideliter omni pristina facultate nudetur, ut ne
ipsum vestimentum quo a szculo venit indutus, ha-
bere amplius permittatur ; sed in medio productus
exuatur propriis, et per manus abbatis induatur
monasterii vestimentis : ut per hoc non solum upi-
versis rebus suis antiqnis se noverit exspoliatum,
yerum etiam omni superbia mundiali deposita, ad
Christi paupertatem et inopiam descendisse ; et
nihil jam de crastino cogitans pauperibus se h aaqua-
nomine dieitur cujusdam Patris.
e Preyparet se. Àddidi cà se, quod desidersbatur..
f Àd simplicitatem pristine tnfantie. Hzc simpli-
citas, quam Christus commendat in Evangelio, sum-
mum est in religione bonum. Nam simplex neminem
judicat, omnibus cedit, nulli injuriam facit nec red-
dit, curiositatem fugit, nibil innovat, curas super-
fluas a se amolitur. Sententiam guam aliis postponit :
quia de se vilia, de aliis excelsa judicat. Semper
verax nihil simülat, aut dissimulat, ac proinde cum
Deo semper, qui est summa veritas et simplicitas,
conversatur.
8 Cum vero receptus, etc. Hoc capitulum sumptum
est ex Cassiano, cap. 5 libri citati. IN
b /Equare. ld est, se similem et parem judicare,
ut supra dixit, comquare.
. 8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS -
re, quibus * cognominsri Christus, et quorum se A referens omnia, sicut superius scriptam est, k a2-
Íratrem non erubuit nuncupare : sed potius dome-
sticis ejus glorietur factum se esse consortem.
$ XXII. — Item ipse (cap. 25).
bIlla vero quz deposuit vestimenta * Preeposito
tradantur : quz tandiu ab eo serventur, donec pro-
fectus conversationis ejus diversis tentationibus evi-
dentius cognoscatur. Etsi transactis multis tem-
poribus, in ipso fervore quo ingressus est perstite-
rit, ipsa vestimenta quibus ingressus est pauperibus
erogentur.
$ XXIV. — Item ipse (cap. 26).
* Si vero aliqua murmuratio, aut inobedientia in
€o fuerit deprehensa, exuatur monasterii vestibus
quibus indutus fuerat, et revestitus suis antiquis,
qui a Praeposito conservantur, !* [et] foris expel-
latur : quia non est fas cum vestimentis monasterii
qui accepit abscedere. Nulli autem qui de mona-
sterio exire vult, in palam discedere conceditur nisi
forte sicut servus captans densissimas tenebras no-
cte defugiat, aut certe, sicut superius diximus, cum
confusione exuatur coram omnibus fratribus, 5 et
deposita monasterii veste pellatur.
$ XXV. — Ex RrcurA OnizvTALI,
h Si quis accesserit ad ostium monasterii volens
&»culo renuntiare, et fratrum aggregari numero,
non habeat intrandi libertatem, sed prius nuntietur
Patri monasterii ; et manebit paucis diebus foris
ante januam, ac docebitur orationem Dominicam,
et psalmos, quantos poterit discere. Et diligenter
$ui experimentum dabit : ne forte mali quidpiam
fecerit, et turbatus ad horam timore discesserit,
aut sub aliqua potestate sit ; et utrum possit renun-
Üare parentibus, et propriam contemnere faculta-
tem. Si eum viderint aptum ad omnia, tunc doce-
bitur et reliquas monasterii disciplinas, quas facere
debeat, quibusve servire, i sive in vescendi ordine,
ut instructus atque perfectus in omui opere bono
fratribus copuletur. i Hzc observabit custos janus,
* Cognominari. Id est, idem nomen sortiri. Apud
Cassianum legitur : Connumerari.
b Illa vero vestimenta, eic. Hoc capitulum sumptum
est ex cap. 6 ejusdem libr. 1v.
* Preposito. Apud Cassianum habetur: (Kconomo.
4 Transactis multis temporibus. Apud Cassianum :
Tempore procedente.
* 5i aliqua murmuratio. Ex cap. 6 ejusdem lib. 1v
de Institutis Renuntiantium.
f Et foris. Copula et redundat.
5 Et deposita monasterii veste pellatur, Wsec ejectio
est eorum tantum qui probantur, cum eorum vesti-
menta szcularia nondum fuere pauperibus erogata ;
ac proinde male 3 nonnullis eadem esse existimatur
cum illa, de qua S. P. Benedictus loquitur cap. 26,
29 et 54. Altera habetur expulsio apud Cassianum
libr. 1v de Instit., cap. 16 ; sed erat solum ad tem-
pus : cum quis confusionis gratia cogebatur manere
ures aut quatuor dies extra fores monasterii, ut
uu" observatum est. "
! quis accesserit. Major pars hujus capitis est
ex S. Pachomii, an. ab. " d
i Stte in vescendi ordine. Quzdam desunt, qu: ex
excitato Pachomii articulo hic restituenda : Sive in
&0llecia omnium fratrum, sive. in domo nutriendus
D
nuntians senioribus.
$ XXVI. — Ex Recura Macisraa (cap. 87).
I Ingredienti in. monasterium novo fratri, » sive
jam converso, sive adhuc laico, et hoc petenti de-
bere in monasterium suscipi, respondeat ei boc
primo abbas non forte eum posse constituta Regulz
conservare. Cum vero ille dixerit posse se ad omnia
obedire, tunc hsec monasterii Regula ei legatur.
Qua Regula in lectione expleta, ^ et omnia abbatis
verbis predicta cum se responderit novus frater ad
omnia factis se esse paratum, tunc abbas subse-
quatur et dicat : ?^ Quid de tuis rebus, quas pro-
prio arbitrio uteris ? Non enim tibi expedit te hic pro
causa Dei posito res tuas alibi remanere, sed sicut
B dicit. Scriptura, Ubi et thesaurus tuus, ibi erit. et cor
tuum (Matth. v). Nam ideo non expedit, ne forte
titillatione diaboli a rebus tuis foris positis per desi-
derium earum de monasterio P provoceris, et relicto
servitio sanctze. schole proprio redeas militatnrus
arbitrio, et sicut canis delectatus redeas ad vomitum
tuum et salivas a te projectas in terram denuo cum
sordibus resorbeas. 1 Sed qui perseverantiam diligit,
occasionem migrandi cupit nescire. Ideoque consti-
tuimus salubre consilium, ut audias vocem Domini
tibi dicentis : * Vade, vende omnia, et da pauperibus;
et veni, sequere me (Matth. xax). Quam ergo si sequi
vis vocem, vende quz: habes, et omne pretium huc
ante me defer, ut te presente a me pauperibus ero-
getur, ut nullum szculo pignus tuum remaneat ad
illud iterum revertendi. Ideo enim cum nondum * fir-
matam ingressioném tuam in monasterio habes, tibi
Jle rebus tuis libera adhuc voluntas conceditur, Quie
post firmatam ingressionem discipulo sive in mona
sterio, sive foris peculiare aliquid habere a regula
denegatur, ut non sit ubi propria ejus voluntas
extollatur. Quod [enim] si totum * distrahere til
grave videtur, et sunt tales res qux» una tecum pos-
sunt monasterio deservire, nec ez pro pignore rever-
tendi " szculo * dimittuntur, omnia fideliter tecum
est, sive in vescendi ordine.
) Hec observabit, etc. Hujus capitis clausula non
exstat in Regula S. Pachomii.
k Annuntians. Lege, Et nuntians.
! Ingrediendi in monasterium, etc. Hmc reperire
est in Reg. ms. Mag. cod. Corb., cap. 87.
m Sive jam converso. Conversus est, qui jam mo-
Dachus est.
2 Et omnia. abbatis verbis predicta. lta in Reg.
ms. Lege: Et omnibus abbatis verbis predictis, id est,
przdicatis.
? Quid de rebus tuis. Subaudi, facies.
P Provoceris. lta in Reg. ms. Supp. exire de mo-
nasterio.
4 Sed qui perseverantiam diligit, etc. In Ref. ms. :
« Quia perseverantia occasionem migrandi cupit
nescire. »
* Vade, vende. lta apud Fructuosum abbatem,
juxta textum Grxcum : "Yreye, siAnoov, quod idem
sonat. In versione communi additur copula : Vade,
et vende. | :
* Firmatam ingressionem. Id est, stabilitatem.
t Distrahere. ld est, vendere, de quo supra.
u Seculo. Pro, ad gzculum.
Y Dimi:tuntur. Supp, monasterio.
- -— 7» wr e-- D | ww "wm "Te "P inii "* -—
4989 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXV. 1996
in monasterium defer, nihil subcelando Deo, cujus A nasterio generans exigere desideret, 1 cavens manum
te cum omnibus rebus tuis subdis servitio; qui ubi-
que omnia respicit, et nihil est ei occultum qui reve-
lat absconsa. Memor esto fraudis Ananis et Sap-
phirz, qui de rebus suis Deo oblati$ exinde subcelare
volentes mortem perpetuam irruerunt ^ pro fide.
Mox ut h:zec audierit novus frater, si P priori divina
sententia omnibus distractis, et per manus abbatis
erogatis, * [si] hoc pro certo habuerit votum omnia
distrahere, et monasterio non aliquid reservare, non
cogatur, nisi ex sua voluntate voluerit. Ergo cum
omnibus per manus abbatis erogatis, 4 se firmare
monasterio voluerit, * charta ab eo perseverantize
non petatur, quia pignus fidei ejus apad Deum om-
nium rerum suarum per erogatam eleemosynam fuit.
suam Deo et oratorio monasterii per donationem
offerat, totum subscribentibus religiosis testibus
episcopo, presbytero et diacono, vel ipsius territorii
clero; et i in ipsa cautione taxans hoc k quod si ali-
quando monasterio vel sine indulgentia peccatorum
a Deo-non discedat. Jam de ipsis rebus abbas in po-
testate sua ! mutatis * quidquid necessari: utilitati
monasterii abundare viderit, pro anima fratris ipsius
propter prz:ceptum supra dictum sequendi Dominum
per eleemosynam distracta illa re supervacua pre-
tium ejus pauperibus tribuat : ut quod ille imperitus
. frate non meruit facere, pro illo iste quasi doctus
Inagister valeat adimplere. » Qui vero frater ex toto
indicaverit se nihil habere, prius exquiratur a vicinis
Nam per omnium rerum suarum erogationem expen- B illius regionis ubi mansit; et si inventum fuerit quod
sam cognoscitur.apud Deum posse fideliter perma-
nere, qui rebus suis pro eo cupit non parcere. So-
]ummodo hanc det fidem sibi penitus foris nihil
remansisse celatum. Hanc ideo f voluntatem abbas
ingredientibus tribuit, ut non ab introeuntibus
$ judicetur potius res hominum desiderare quam ani-
mas. Qui vero frater hoc elegerit cum rebus suis
h monasterio tradere, et distrahendi voluntatem non
habuerit, ne aliquando mutatus a diabolo vel armatus
certe sit ex toto ejus paupertas, tunc dato perseve-
rantizx fidejussore ? sub cautione pens interposita.
Si tamen jam notus luerit, » sic debet in monasterio
suscipi, ne forte aliquibus rebus suis ad tempus fo-
ris 1 commendatis, mentita in monasterio pauper-
tate, non solum nihil Deo per eleemosynam, vel mo-
nasterio per donationem conferat, sed etiam ab
* gpectantibus eum foris rebus suis provocatus; * et
cum quid venerit, exeat eause. Nam cum dederit
propter res suas exigendas aliquas molestias mo- ! :
* Pro fide. Id est, ut majorem fldem Christiani
adhiberent apostolis. .
b Priori divina sententia. Quz paulo ante prolata
est ex Matth. xix.
9 Si hoc. Particula sei redundat, nec habetur in
Reg. ms. u .
Se firmare monasterio. Id est, stabilitatem in
monasterio promittere. !
e Charta perseverantic. Id est, petitio, seu pro-
fessio scriptis mandata.
f Voluntatem. Dispensandi de bonis suis.
E Judicetur potius res hominum desiderare quam
animas. Hx: notanda Magistri sententia hoc mise-
rando szculo, in'quo multi coguntur religionem
Greca mercari fide, hoc est, pr»senii pecunia et
prenumeratis nummis, qux est sane turpis licitatio
et nundinatio, Simonis magi opus, si fiat ex pacto
pretio, antiquis conciliis prohibita, synodi vir, can.
9, conc. Francofurd. sub Carolo Magno, 17 ; conc.
Later. an. 1162, apud Guill. Neubrigensem lib. 11 de
. Gestis Angl. cap. 45; et altero concilio Lateranensi
apud eumdem lib. i1, cap. 20: « Monachi non pretio
recipiantur in monasterio. » Si tamen non sunt
sufficientes redditus, potest dari aliquid in alimo-
niam.
h Monasterio tradere. Lege, ut in Reg. ms. : Se
monasterio tradere,
i Cavens manum suam, etc. Locus mutilus, sic ex
Reg. mà. restituendus : Cavens. manu sua prius de
stabilitate simul rerum suarum brebe (Leg., brevi)
adjuncto una cum anima sua Deo et oratorio monaste-
rii offerat. Cavens mana sua est cautionem seu clli-
rographum manu $ua faciens securitatis causa.
Glossz veteres : Cavisti, &epoiaw kxttpoyo&yncac.
ld est, tutum fecisti, chirographum fecisti. Ulpianus
ff. 1. Lt, tit. Usufructuarius quomodo caveat. « Si cujus
rei ususfrucius legatus sit, sequissimum preeteri
visum est legatarium cavere. »
] In ipsa cautione. Cautio est chirographum, char-
ta, litterz, qux dantur securitatis, seu recordationis
causa. Papias : Cawtio a cavendo dicta breve, vel
charta recordationis. Glossz veteres : Cautio, &awisux,
id est, securitas. Cautiones, &ced)suu. Legis Longo-
PuTBRoL. CIII.
bardorum tit. 21, 1.45 : « Si quis mutuaverit cuiquam
Homini solidos per cautionem, » etc. Luc. xvt : Accipe
cautionem tuam, in textu Graco, yp&uga, id est, lit-
teras. Dicitur et cautum. Corippus lib. n de Laudibus
Justini minoris.
Debita persolvit genitoris, cauta recepit.
Gloss veteres : Castum, &poXie, xeuciypigov, id est,
securum, chirographum.
k (Quod si aliquando. Locus mutilus, sed ita ex
Reg. ms. restituendus : Qweod si aliquando discedere
voluerit, sine rebus suis de monasterio : vel sine indul-
gentia peccatorum a Deo descendat.; lege, discedat. .
1 Mutatis. Id est, derelictis. Nonius Marcellus, cap.
4 : Mwutare, derelinquere. Lucilius lib. xxvr : « Mihi
quidem non persuadetur, publice ut mutem meos. »
m (Quidquid necessarie utilitati monasterii abundare
viderit, etc. Notanda hominis integritas, sinceritas,
simul et charitas. Qüam longe abest a quorumdam
avaritia, aut curiositate, qui aut bona novitiorum in
arca recondunt, aut ea insanis substructionum mo-
libus erigendis, similibusque vanitatibus impendunt,
Christo in suis membris algente et esuriente.
A ()ui vero frater. lta in Reg. ms. Legendum tamen
D videtur : Si vero frater; ita sensus postulat, et tota
hujus capitis constructio.
9 Sub cautione pene interposita. Jta in Reg. ms.
Videtur tamen deesse verbum, suscipiatur, vel quid
simile. Hxc autem pona est pecuni»s aut rerum
squivalentium, si forte monachus desertor fur-
tum intulerit monasterio, ut ex sequentibus colli-
gere est.
P Sic debet in monasterio suseipi. Dato nimirum
fidei jussore.
4 Gommendatis. Id est, in depositum datis, com-
mendare enim est in depositum dare. Spartianus in
Pescennio Nigro: « Idem jussit, ne in zonis milites ad
bellum aureos, vel argenteos nummos portarent,
sed publice commendarent, recepturi post prelia
quod dederant. »
r Spectantibus. Pro, exspectantibus.
* Et cum quid venerit, exeat cause. Hsec transpo-
sita sunt. Lege : Et cum quid cause venerit, exeat.
bi
* cantos fidejussores eum poma, jam tunc demum ei A
b pro actibus monasterii sine suspicione secure res
monasterii aut pretia emendorum vel ^ vecturarum
' elimonia contradantur. Si vero talis monasterio
adwenerit frater quem 3 ipsa patria ignoraverit, vel
empibue habuerit vultum ignotum, et se ad monaste-
rii socjetatem * ürmare voluerit, cum notitia abbatis
vel omnium exogt; et cum jam exire voluerit, priug
juret &e 4e rebus monasterii aylla furi commissione,
aut foris f anteceseus commendasse, aut absconsa
secum portasse, niei forte ei pro misericordia volue-
ri aliquid donare abbas, ut &i perjuraverit, ferat in
&bjma quod in corpore non potuit adimplere. Res
tamen quibus indutus fuerat monasterii, vel calcea-
jüenta reconsignet abbati; et remanenli in perseve-
rantia fFtri proficiant que migrantisus auferuntur;
et res monasterii ille habeat qui in monasterio habi-
tat ; et juste illi retollatur, qui injuste animos suos a
perseverantia monasterii separat; nec illi dare pla-
ceant, cui ipsarum rerum € displicuit disciplina. Si
vero ita juraverit, et non se firmet, sed ad tempus
remoretur, hoc solum testetur, ut sine notitia ve]
vale abbatis, vel cum furto non exeat. Etiam ex im-
proviso cuetodiatur et in potestase nihil haheat ; et ad
laborem cum íratribus comzuniter jimpellatur, ut
laborando vivat. Si tamen nudus fuerit, et induere
eum abbas voluerit, ad tempus-utatur; ut sciat 8e
qued habet omne reconsignaturum, cum exire volue»
rit; et welut ignotus nullam eatenam 4fidei abbati
de securitate intulerit : sive sí nulla sacramenti fide
teneatur ; cum forte incertus de firmitate frater mis-
SUS fuerit cum vehiculis animalium, et emendarum
pretio rernm, mox ducatu diaboli inventis per occa-
Sionem sumptibus vel vehiculis in alienas terras de
rebus monasterii incipiat magis ordinatus migrare,
scourus de se per deceptionem quotidie exapectan-
dus et prolongando aut tarde, aut nunquam ,.se-
quendus.
* Cautos. 1d est, qui sunt solvendo, si forte ipse
ransfuga aliquid de rebus monasterii furto sustu-
erit. |
b Pro actibus. Id est, pro negotiis.
e Vecturarum. Veciurz hoc loco suut jumenta,
caballi, asini et similia.
d [psa patria. 1d est, regio in qua situm est mo-
nasterium.
€ AFirmare woluerit. Post hzec verha, quxdam de-
sent ex Regula ms. restituenda : Sola sacramenti
fides ab eo exposcatur, ut si aliquando de monasjerio
eire voluerit, cum notitia abbatis, etc
f Ántceeseus. Gloss;e veteres : Antecessus, futpos-
6e» aoo», id est, ante vadens. 'Hic est ergo ante-
cessus, qui prius aliquo iverit, ut nimirum res mo-
nasterü abseenderet, aut in depositum daret ante
fugam seu exitum a monasterio.
5 Jispliowit disciplina. Est paronomasia. Elegan-
ter Alcuinus epist. 79 : « Disciplina Domini non de-
bet esse.ouiquuimn disciplina. »
b Catemam fidei. Lege : Chartam, fidejussoris, ut
. Seq.
| Cum de omnibus supra dietis, etc. flxec habentur
in feg. us. Magistri Cod. Corb., eodem cap. 20.
| Conventus notus fraler. lta correxi ex Reg. ms.;
sed adde «à (uerit.
k Regula. In leg. ms. legitur, a regula, recte.
B. BENEDICTI ABRATIS ANIANENSIS
$ XXVII. — Item (cap. 88).
1 Cum de omnibus supra dictis ) conventus novus
frater k Regule per abbatem de stabilitate firmanda,
aut per ! rerum eleemosynam, aut per donationem
monasterio, aut per cbartam fidejussoris paenalem,
aut si ignotus per juramenti fidem , duorum tamen
mensium spatium in inducias ad tractandum acci-
piat. Laborando famen cum fratribus * contentas
annonz communi mensura, ? vel regule disciplina
et excommunicationum, uL et mores monasterii
probet, et a monasterio ipse probetur; et secum
tractet, si debeat se ^ ad Deum firmare, aut ad dia-
bolum expeditius remeare. In quibus duobus mensi-
bus sub cura illorum fratrum, qui peregrinos custo-
diunt, et ipse similiter ex improviso custodiatur,
B et in cella peregrinorum dormiat, et ingressus illius
vel exitus in monasterio custodum przsentia videa-
tur. Et omni hora si alicubi a conventu fratrum
gecesserit, sollicite a custodibus requiratur, ne forte
anticipet ambulare sine vale eum furto. Quod si
explicitis duobus mensibus non placabili disciplina,
eL idem monasterio placuerit ambulare, cum notitia
abbatis, vel omnium post dajam fidem nullus furti
commissi, vel reconsignatis rebus monasterii, quas
ad tempus forte acceperat, mox data universis pace,
ef accepta virga P e£ anpopa yjatica, post faciam
orationem, vel dictum versum, vel redditam ei pa-
cem, si tamen vult, ut hospes abscetlàt; et resus-
cipiat 4 wicem euam diaholos, «quem melens hospi-
tem susceperat Christus.
$ XXVIII. — Item (cap. 89).
" Cum. expleie duorum mencimm ad tractandom
inducim fuerint, et placabili disciplina ab eo magis
Stabilitas eligatur, et perseverantiam repromissam
lectz: Regule firmitate ei placeat .adimplere, inter-
rogatus ab abbate novus (frater, quid secum in
concesso induciarum spatio dellnisset : * si cum
Pesponso ejus 4mplenda ja omnihus promitatur
! Rerum. Adde, suarum, at habetnr in Reg. ms.
* Contentus annong communi mensura. Ita emen-
Qavi ex Reg. ms.
" Vel regule disciplina €. excommunicationum.
Clarius: Vel regu!a et excommunicatiogum disciplina,
WU in Reg. uns.
9 Ad Deum firmare. TJ est, stalijjitatem in mena-
Sterio Deo proinittere.
P ÉL annona viatica. Quia dlim ezredientibus ho-
spitibos annena ad viam peragendam slahatur.
q Vicem suam. Lege : Üivem suum, uL in Reg. ms.
r Cum explete duorum mensium, etc. Hac videre
est in Reg. ms. Magistri cod. Corb., eodem cap. 89,
iu quo, quemadmodum in duo .us superioribus agit
permixtim tam de jam conversis quam de laicis,
seu de his qui ex sz:eculo ad monasteriuyi acce iunt.
Sed ista a nolis distiguenur, ut izitium hijus. ca-
pitis in quo dantur tantum duorum mensium) inutr-
cie ad probationem in ipso hospitie, intelligatur
de jam conversis, qui olim non Lcnebantur urizrando
ad alterum imouasterium anni iptegri Lyrocinium
iterare; sed perspectjs in hospitio eprugm moribus,
admittebantur in societatem, juxia prgscripuum
S. Bene:icti cap. 16 Begulie.
s Si cum responso ejus, etc. Ita hunc locum cor-
reximus, — -
1295
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXY.
obedientia, respondeaf abbas.; Deo gratias. Alia A hoc:4 Suscipe me, Domine, secundum verbum luum,
die * post Primam dictam missas explicitas exeunti
limen oratorii cum congregatione abbaji flectet ad
genua ejus novus frater cervicem, rogans eum vel
omnem congregationem eum debere modicum in
oratorio remorari, et orare pro se. À quibus mox
diutissime pro eo oretur. Et completis omnibus
abbas volens egredi, humiliter apprehenso ejus ve-
stimento, novi retineatur manu discipuli, qui bzc
rogando insinue£ : Est quod suggeram primo Deo,
et oratorio isti sancto, vel tibi et congregationi.
Cum responderit abbas dicens : Et hoc. placet tibi?
subsequatur futurus discipulus : Hoc primo Deo, sic
et mihi. Tunc dicat abbas : Vide, frater, nibil mihi
promittis, sed Deo, et huic oratorio vel altari san-
et vivam; el non confundas me ab exspectatione mea
(Psal. cxviu).. Post hoc responsorium dicat abbas
bunc versum : Confirma hoc, Deus, quod operatus
es in nobis. Post quem dictum, * data ei gb omnibus
pace, compleat abbas; et follens brevem de super
altare mox ab eo novus discipulus sub t prxpositis
ordinetur; et in manu eorum .consignatus cum aliis
fratribus $ exeat. discipline. Eadem namque dje
pro humilitatis indicio aquam manibus fratrum ad
communionem jntrantibus, ipse ministret, et eum
dát, osculetur omnium .manus, et petat singulos
pro se delere orare. Breves vero donationum factos
a fratribus tempore mortis sux abbas ^ in quod usi-
bus monasterj expensis restituerit, ! testamento
eto. Si ad omnia obaudieris divinis prscepiis, ve] B 5uo inserat, etiam nomina eorum quorum noscuntur
meis monitis, in die judieil tu coronam accipies
bonorum actuum, et ego de peccatis mejs indnl-
genti» aliquid promerebor; qui uj diabolum cum
sxculo vinceres, incitavi. Si autem nolueris mihi in
aliquo dbaudire, ecce ego Dominum contestor,
[quia] et hzc congregatio testimonium mibi est ig
die judicii przbitura, quia, ut supra dixi, cum non
mihi, ve) congregationi in aliquo obaudieris, in ju-
dicio Dei ego solutus, tu vero pro tua anima, vel
tentatione rationem restitues. Post hzc verba, b si
cum rebus suis introierit, tunc ille brevis , vel do-
natio rerum suarum Deo vel monasterio facta, ipsiug
donatoris manu super altare ponatur, dicente ipso
fratre : Ecce, Domine, cum anima mea et paupertate
collata : ut nullus post mortem ejus forte de mona-
sterio exiens repelendi rerum suarum [fiduciam
habeat ; et stabilitatem monasterio, et fidem frangat
defuncti, vel dicat sine donatione aliquid suum in
monasterio contineri.
$ XXIX. — Item (cap. 90).
) Cum aliquis novellus ad servitium Dei in mona-
sterium confugerit eL indicaverit se velle converti,
non ei credatur tam facile. Nam ficte ab abbate solo
verbo, non facto, habitatio ei monasterii denege-
tur. Ad probationem gravia proponantur, ad obe-
dientiam ejus inveniendam przdicentur contraria et
voluntati ejus amara, quotidiana jejunia ei promit-
tantur. Nam et hoc ex lectione Regni, et dicto
mea quidquid mihi donasti, tibi reconsigno ej (; abbatis agnoscat, quia in monasterio nulli licet di-
offero; et ibi volo, ut sint rgex res, ubi fuerit cor
meum et anima mea, sub potestate tamen monas
sterii et abbatis, quem mihi, Domine, inm vice tua
timendum proponis « cum eis dicis: wj vos audit,
me audit, et qui vos spernit, me spernit. Unde quia
per eum nobis tu omnia necessaria cogitas, ideo nihi]
oportet peculiare habere: quia tu nobis de omnibus
es idoneus, et in omnibus suflicis solus, ut jam
nobis vivere et spes Christus sit, et mori lucrum,
Post hxc dicta dicat ipse novus frater responsorium
*. Post primam dictom missas explicitas. Lege : Et
post prime diclo missas explicitas. Quid sint miss:
supr. diximus.
Si cum rebus suis, etc. Mc sunt intelligenda
de laicis, non de couversis.
* Cum eis dicis. Nempe Ecclesix pastoribus.
4 Suscipe me, Domine, «ecundum | verbum. tuum.
Jia in Reg. ins in versione communi : Secundum elo-
guium tun, el Magister adjecit co Domine.
* Data omnibus pace. 1d est, dato osculo pacis,
seu salutatione, Nam novitius admissus ad societa-
item fratrum debet eos osculari, aut salutare, sive
3t statuit. S. Benediclus, eorun pedibus provolvi,
Cap. 6 Eccl. Hierar. 8. Dionysii Areopagitze, in be»
icüone monachi hujus salutationis fit mentio,
quemadmodum et in Euchologio Grxcorum, in os«
Iné parvi schemalis, xai jivtca« &cracpoc, id est,
et fit salutatio.
,.! Preyositis. Ita correxi, cum legeretur Prepo-
5o; quia hic Magister in unaquaque decade, sem
decania instituit duos praepositos instar decanorum,
ul ex superioribus ,notum est. Et hanc lectionem
&uadet pronomen, eorum.
cere: Hoc volo, et hoc nolo; hoc amo, et hoo odio :
ut nec propria eligatur voluntas; et sciat quia qui
in monasterio conversus fuerit, quidquid ex volun-
tate sua voluerit, hoc magis non permittetur. Quare?
Quia sunt vie, que videntur hominibus recte , qua-
rum finis usque ad profundum inferni demergit. Et
quod noluerit, hoc cogitur; ut voluntas in eo propria
ampatetur, qus inimica est Deo. Qui ergo cupit per-
fecte converti, X quidquid amaverit et desiderio ha-
buerit, ei denegetur; et quidquid oderit, ei appona-
€ Exeat discipline. Supp., gratia, id est cum reli
quis fratribus eat ad omnia exercitia disciplinam. Esf
eclipsis, phrasis Grzeca : ut oratione in Pisonem ;
Que sit hominum querela frontis tue. Supp. causa.
h In quod usibus monasterii expensis restituerit. ln
Reg. rss. legitur : Restiterit, recte, lege autem, et
quod usibus monasterii espenals sestiteru. ld est ,.et
quod, omnibas expensis ia asus monachorum faciis
erit residui ex pecuniis et aliis rebus cum ohartis
donationum illud in suo testamento scribendum .cu-
ret abbas moriturus. t.
À Testamento suo inserat. Non est hoc loco testa
mentum suprema testatoris voluntas; sed charta,
instrumentum, breviculus seu inventarium , in que
abbas omnem coenobii substantiam et expensas scri-
bebat, de quo vecabulo supra.
j Cum aliquis novellus, etc. Hac reperire est in
Rog. ms. cod. Corb., codem cap. 90; agitur autem
hic specialiter de laicis, qui in monasterio converti
cupiunt. . 0.
Quidquid .amaverit, e&c. H:»e compendiosa ad ,
perfectionem via, juxta traditienem priscorum ille» ug
vum Egypti monacebarum; qui ea discipulis suit
1995
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1296
tur, dicente Domino : Qui vult meus esse discipulus, A tionibus vel amaricationibus voluntatum sub abbatis
abneget semetipsum sibi, et sequatur me (Matth. xv1) ;
hoc est non suam, sed Dei faciat voluntatem. Omnia
enim debet pro Domino sustinere, qui in ejus cupit
militare schola. Aut quid enim digne possumus pro
Domino sustinere? dicente Apostolo : Non sunt con-
digne passiones nujus seculi * ad superventuram glo-
riam (Rom. vui). Ut si ignem persecutor servo Christi
inferat, ut temporalis calor finito non sentiatur do-
' lore, non tamen talis est, qualis estignis inexstingui-
bilis; aut sic incendit, quomodo zterna pcna ge-
henne peccatrici animx immortaliter reservatur.
Si ungule vel equulei, vel verberum penas ingerat,
in ipsa parvi doloris tolerantia zterna Letitiz b co-
ronatus succedit; si carcer nos pro Deo tenebrosus
reclaudat, xdificata ex margaritis et auro vel gem-
mis ornata nos Hierusalem exspectat. Si obscuritas
clausurz nos pro Deo obczcet, in momento nos po-
terit obscurare; sed pro hac illa nos lux in zterna
vita suscipiet, qux non solis candore vel lun: , non
stellarum coli, sed ipsius Dei perpetua majestate
lucebit. Si terra ista , quam in hac vita calcamus,
moriendo pro Deo meruerimus abscedere, mox su-
per illam terram ambulare perpetuo dceputamur,
qua& septies argento lucidior. Si vero qux putantur
hujus szculi esse delicixe, qux inquinant potius * in-
teranea nostra quam reficiunt, pro Deo ea contem-
pserimus, ad illa statim flumina in :eternum curren-
tia perpetuo deputamur, qu:xe sunt mellis, et lactis,
vini et olei abundantia plena; simul et illarunrfru-
ctus arborum varios et diversos duodecies in annum
Dnascentes non cultura hominis, sed abundantia Dei-
tatis; qui non fame delectant ad vescendum, vel
esurie appetuntur ad manducandum; sed postquam
oculi sanctorum ipso visu fuerint saginati , insuper
hoc unicuique sapit in ore quod fuerit delectatus.
Ergo digne ad parvum tempus jejuniis et abstinentia
pro Domino cruciamur, ut in eis qux praeparavit
bonis in perpetuum satiemur : obscuramur pro Deo
a persecutore in carcere, ut in illa perpetua luce
fulgeamus, tanquam scintille in arundineto discur-
rentes : mortem momentaneam pro Deo libenter
appetimus, ut in eternum a gehennze morte perpe-
tua liberemur. Postremo et sine persecutione in ipsa
christianitatis pace in schola monasterii ideo proba-
imperabant, quee eorum voluntati adversari vide-
bant, ut notat Cassianus lib. iv de Institutis renun-
tiantium, cap. 8. Cujus hec erit sollicitudo et eru-
ditio principalis, per quam junior introductus ascen-
dere consequénter etiam culmina perfectionis summa
prevaleat : ut doceat eum penitus vincere volunates,
quem studiose in his diligenter exercens hec illi im-
perare de industria curabit , que senserit animo ejus
esse contraria.
^. Ad sttperventuram gloriam. In versione communi,
ad futuram gloriam.
b Coronatus. ld est, coronatio; in Reg. ms. : Co-
tona.
* ]nteranea. nostra. lta in Reg. ms. Magistri, id
est, interna, quz ad animam spectant, metaphorice :
nam proprie interanea sunt exta , intestina. Glossa
veleres ; [nteranea, £yxata, id est, exta, Item. Inte-
imperio militemus, ut post peregrinationem vitz
seculi hujus, cum Dominus noster in judicio nos
accersierit suo, diyna ei nostra opera consignemus,
offerentes ei patientiam nostram, per quam dura
omnia et diversa nobis ab abbate imperata, quz pro
nomine ejus gratanter portavimus , vel amaricatio-
nes voluntatum nostrarum diversas, quas pro nomi-
ne Dei vel salute animz libenter magis sustinuimus,
dicentes Dowino : Propter te mortificamur tota die,
estimati sumus sicut oves occisionis. Et cum haec om-
nia venerint super nos, obliti non sumus te, et per
observationem obedientie inique non egimus in
testamento tuo; et a perseverantia bonorum actuum
vel desiderio spei futurz non recessit retro cor no-
DB strum : quia non declinaverunt semitz nostrz a viis
tuis, in quibus viis probasti nos, Deus, sicut exami-
natur argentum. Induxisti nos probationis in la-
queum , posuisti amaricationum tribulationes in
dorso humilitatis nostr: : ut nostram non permitte-
remur, sed tuam cogeremur facere voluntatem.
Unde imposuisti homines super capita nostra : quia
ostendisti nos sub abbate doctore vel przposito
discipline debere esse probandos. Ergo hi tales 4 sub-
sequentes, Domino dicant : In illo jam &xculo trans-
ivimus per ignem et aquam , et induxisti nos in refri- -
gerium; hoc est, transivimus per amaricationes
voluntatum nostrarum et servitium sancte obe-
dientizx : ecce pervenimus ad tu: refrigerium pieta-
tis. Et item dicimus ei : Delectati sumus pro diebus,
C quibus non humiliasti, annis in quibus vidimus mala :
ut nihil habeat in nobis gehennz ignis sibi quod
vindicet, quando nihil suum in nobis incendendum
ibi diabolus egit. Ergo omnia debet pro Domino sus-
tinere qui ejus cupit. militare schole; et tanquam
aurum lima, et malleis, et igne fornacis probetur ad
diadema Dei, et coronam Dominicam profuturus.
Quia cum propriam non fecerit voluntatem aliquis,
cogitur facere, cui quotidie dicimus in oratione :
Fiat voluntas tua , sicut in celo, et in terra. * Terra
enim est corpus nostrum, cui dicit Dominus : Terra
es, et in lerram ibis (Gen. 11). Quia omnis propria
voluntas carnalis est, et a corpore descendit , ideo
nos cogit f illecebra et injusta committere 5 quzx ad
tempus parvum vitz hujus carni per desideria esse
tina, interanea, exta, Eyxore. Lex Salica dicit : In-
trania, tit. 19, $5 ; « Si vero intra costas nullus in-
traverit, et usque ad intrania pervenerit. » Gallice,
entrailles.
d Subsequentes. Id est, persequentes.
e Terra enim est corpus. Ita idem Magister in ex-
positione orationis Dominicz, quam posuit post re-
gulz sux prologum : « lta et in terra, dixit, hoc est,
corporis nostri machina de limo terrx formata, cui
per seutentiam Dei dictum est : Terra es, et in terram
ibis.
! Illecebra. Ita in Reg. ms. Lege : lllecebrosa.
8 Que ad parvum. tempus vite hujus carni, etc.
Locus corruptus. In'Reg. ms. additur verbum riden-
fur, recte. Sed ita lege: Que ad tempus pareum
vite hujus per carnis desideria videntur esse duwicia,
amariora felle futura.
1997
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXV
1398
dulcis amarior felle futura in posterum et in :eter- A cularis erat, eum diabolus non tentabat, cujus aperte
num. Ideoque enim cogitur lingua nostra juste quo-
tidie clamare ad Dominum : Fiat voluntas tua in
terra corporis nostri. Qux voluntas cum fuerit nobis
in schola monasterii a majoribus tradita, et per obe-
dientiam a nobis fuerit adimpleta quotidie, juste
nobis credamus in futuro Dominum parcere, et con.
fidamus insuper gratia ejus posse nos coronari, quia
semper ejus fecimus voluntatem , non nostram, et
nunquam nos desideria carnis pretulimus amori
ejus; et propter eum etiam parati sumus perdere
animas nostras in praesenti tempore, ut mereamur
eas in futuro invenire cum ipso. Ergo accedens ad
timorem Dei aliquis in monasterio cupiens converti,
vel volens esse discipulus, hoc ei pro Domino futu-
rus magister proponat, ut supra diximus. Quia quid- B
quid aliquando pro desiderio voluntatis sux appetie-
rat, sciat sibi posse negari; quidquid noluerit, au-
diat sibi posse imponi. € Àntecessus ei peculiaria de-
negentur; Regula ei tota legatur, et factis implenda
promittatur. Domum parentum de cztero sciat sibi
esse extraneam, inaccessibile limen ejus ulterius
habere jam credat. Quia, nisi quis reliquerit patrem,
aut matrem, aut fratres, aut domum, non potest esse
Christi discipulus. Citra jussionem majoris a mona-
sterio fortasse non exire sciat. Cum hiec omnia ab
abbate przdicta promiserit se ad omnia obaudire,
et ejus, vel Regule monitionibus ad omnia factis
esse paratum, tunc suscipiatur in monasterium. Nec
tamen tam facile 5 sancti propositi habitus impona-
semper voluntatem perfecit, cum cjus operarius fuit;
sed ex quo se a diaboli suasionibus vel militia s$-
culari ad timorem Dei in servitium Christi tradidit,
certissime ab ea die diabolum sibi inimicum seiat
effectum, quem cum sxculo suo propter timorem
Domini dereliquit. Ergo tam facile ingredienti non
debet credi, nisi videatur si quod promittit verbis ,
factis adimplet , dicente Scriptura : Nolite omni spi-
ritui credere, sed prius probate (I Joan. ww). Et ite-
rum : Quia multi ad vos veniunt in vestitu ovium, in-
tus autem. lupi rapaces (Matth. vii). Vide ergo quia
causam Dei caute nos jubet agere Scriptura, ut non
mittatur sanctum canibus, nec margarite pretioss
ante porcos; sed monens eum quotidie abbas dicat :
Fili, interim * ist:e res, quibus uteris in monasterio,
nihil tibi prxjudicant apud nos; sed prius in divinis
interanea cordis tui de szcularibus factis cum mun-
daveris, jam tunc demum mutabis vestes , ut merito
jam ab omnibus hoc videaris in corpore, quod a Deo
possideris in mente; et juste post pectoris csesam
malitiam tondebis et caput. Et cum hzc omnia qus
in regula monasterii continentur, in tuis adhuc
vestibus perfecte impleveris, et nostrum cum susce-
peris habitum, sanctior permanebis. Cum ergo ex
illa die omnia cum exteris fratribus inculpabiliter
in monasterio per integrum annum impleverit , tune
demum sine ulla dubitatione tondeatur, et ei [ * san-
cti propositi] vestes mutentur. Tondeatur enim sic.
Stet ipse frater in medio oratorio curvatis genibus :
tur : ne ad horam promittens fallat in posterum , et C 6 tondente eum abbate, psallentibus in circuitu cun-
sub nomine ovis lupus ingrediatur. * Quia cum sze-
* Antecesstis ei peculiaria denegentur. Id est, non
praecedat alios.
b Sancti propositi habitus imponatur. lta correxi,
cum deesset «à sancti, et. «o praepositi legeretur;
ex sequentibus : Quandiu sancti propositi habitum
habere mereatur.
€ Quia cum secularis erat, etc. Notanda doctrina,
ne quis incipiens se acrius a dx:emone impugnari
animadvertens, animo cadat. Nec solum diabolus, sed
etiam ipsa caro initio conversionis veliementius in-
surgit, pungit, ac lancinat ; et ipsa vitia , inveterata
etiam peccandi consuetudo noviter conversos instan-
tius urgent, et qux prius amica, flunt inimica. Quod
przclare docet Isidorus libr. de Conversis, cap. 5:
* Quisque conversus si mox carnales stimulos cal-
care cupiat, et summa virtutum subire contendat , si D
forte adhuc aliqua adversa de carnis molestiis tole-
rat, non frangatur : quia dispensator bonorum novit
adversitatis reprimere vitium successione virtutum.
Tunc magis gravari se quisque impulsu vitiorum *
agnoscit, dum ad cognitionem Dei accesserit. Sicut
populus Israel graviore onere ab /Egyptiis premitur,
dum per Moysen divina illa cognitio aperitur. Vitia
enim ante conversionem quasi pacem'in homine ha-
bent: quando autem expelluntur, acriore virtute
consurgunt. Fiunt autem inimica converso, qux pec-
catori prospere blandiebantur, atque item flunt blan-
da converso, qui peccatori adversa exstiterunt.
Multos habet conflictus Dei servus ex recordatione
operum prateritorum , multique post conversionem
etiam nolentes motum libidinis sustinent : quod ta-
men ad damnationem non tolerant, sed ad proba-
tionem, scilicet ut semper babeant pro excutienda
ctis. In quo probationis anno psalmum, antiphonam,
inertia hostem, cui resistant, dummodo non con.
senliant. »
d Sed prius probate. In versione communi : Sed
probate Spiritus, etc. 1 Joan. iv.
e Res isto. Id est, vestes sxculares. .
f Sancti propositi vestes mutentur. lta in Reg. ms.,
sed hxc vocabula : Sancti propositi, redundant.
€ Tondente eum abbate. Olim cum monachus ha-
bitu monachico induebatur, ante altare ipse ab ab-
bate, seu a sacerdote tondebatur. Id patet ex Actis
S. Mauri, ubi Florus ante altare habitum suscipiens
a S. Mauro tondetur prius, deinde a Tlieodeberto
rege et aliis ejus optimatibus, rogante S. Mauro;
ex Actis S, Galli episcopi Arvernensis apud S. Gre-
gorium Turonensem, cap. 6 de Vitis Patrum : « Ille
assumpto secum uno puerulo monasterium Cremo-
nense expetiit sexto situm ab Arverna urbe milliario
suppliciter abbatem exorans, ut sibi comam capitis
tondere dignaretur. » Joanne Moscho, cap. 142:
T«üuta &xo0cag; 0 &6Oa; dOi;aro a)tàv £vyOov vOU pova-
ctnpios xai &moxtipag «uróv Oiduxs a)ütG TÓ &ytov
exüua,ldest, « his auditis abbas suscepit eum in
monasterium, et cum totondisset, dedit ei sanctum
habitum. » Euchologio Grecorum , ubi describitur
ratio vestiendi monachi : 'O ispsüc xovpsóst «Xróv
cr«vpotilóc, id est, « sacerdos tondet eum in modum
crucis. » ld videtur etiam apud Theodorum Bals3a-
monem in can. 6 synodi Carthaginensis, ubi ait ton-
suras monachorum posse fieri a sacerdote monasterii
przfecto, ab alio vero sacerdote monacho minime
nisi de licentia episcopi. Antiquus sane ritus , et ab
apostolicis temporibus derivatus, ut constat ex cap. 6
llierarchix Ecclesiasticze supra citato : Tà evavpot-
si cUm cypeyurdutvoy «Xt0v à lsptóg &moxsipst, id
B. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
ast responsorium, vel versum nen imponat, quan- À possint; tamen plurima ideo certissime denegantur,
dia saneti propositi habitum habero mereatur, nec
eum abbate ausus sit manducare. Vestes vero sscu-
lares, quas, dum mutst, exutus fuerit, diligentia re-
positz conserventur : na ferte (quod non in conver-
sis contingat) eum: ad suos denuo vomitus redire
voluerit, et szeuli elegerititerato repedare itinera,
et nullis scripturarum vel monitionis potuerit vineu-
lis retineri, reddat Christo quod suum est: id est,
exutus sanctis vestibus, vel habitu sacro, suis. qui-
bus venerat vestitus vestibus * resimilans szxeulo ad
suasorem diabolum revertatur, et non Christi prz-
datus habitus polluatur in seculo a fugaci. Recipiat
talem qualem miserat seculum : quia retulit quod
suum est, indigno quod dederat Christus cum inve-
Rire in eo Dominus non potuit quod quzrebat.
b Quidquid enim in monasterio acqu.sivit, vel labo-
ravit, aut contulit, * abscedenti ei penitus non red-
datur : quia omni rei ingressa aà Dominum in mo-
nasterio perseverantia opus est; ideo exitus licentia
denegatur ; solum ab invito ea res quz liberum ba-
bet arbitrium non detinetur, id est, anima ipsa et
eorpus, quz in voluntatibus et desideriis suis, ut a
diabolo eaptivetur, libero se dieit esee eenstitutam
arbitrio, et putat sibi licere quod malum est. Res
apostatarum vel collata ideo a Pauibus non jubentur
& monasterio reddi, quia licet eregatze vel eon-
sumpte in usus sanctorum, removeri el restitui non
est, «forma crucis signatum ipsum (monachum) sa-
cerdos tondet. » Hanc orationem, qu: dic: batur, C
antequam monachus tonderetur, referti Smaragdus :
Presta , quesumus, omnipotens Deus , ut sicut. hic
famulus tuus comam amittit. capitis, vitia similiter
amittat corporis et cordis : ut corpore pariter innova-
tus et mente, tecum feliciter valeat in «ternum re-
gnare. Per Christum. Sed hic ritus abiit in desuetu-
inem.
& Resimilans seculo. Ita in Reg. ms. Id est, iterum
similis seculo factus.
b Quidquid enim in monasterio acquisivit, vel labo-
ravit. Particula enim, hoc loco sumitur pro, vero,
autem, ut passim occurrit in hoc auctore.
€ Ábscedenti penitus non reddatur. Olim prohibi-
tum fuit abscedentibus monachis bona qnx mona-
sterio contulerant reddere. Idem videtur in Regula
Magistri, supra cap. 89, et statuitur in Regula Ma-
carii seu Patrum supra hoc cap. : « Et si ex qualibet
causa scandali post tertium diem exire voluerit, ni-
hil penitus accipiat, nisi in veste qua venit. » Quem-
2dmodum Novella 5 Justiniani, cap. 5:
autem forte semel dedicatus, schemateque potitus,
deinde à monasterio discedere voluerit , et postmo-
dum fortasse eligere aliam vitam, ipse quidem sciat,
quam pro hoc Deo dabit satisfactionem : res autem,
quascunque habuerat, dum in monasterium intrà-
Dat, eas esse monasterii. » Et C. L. 54, de Episcopis
et Clericis, elc. « Quod si illi monasteria, aut eccle-
sias relinquatit, et mundani flant, omne ipsorum jus
ad monasterium aut ecclesi: pertinet. i
4 Revocari. Id est, restitui, de quo supra.
€ Et si capil, abscedat. 1n Reg. ms. : Etsi capit,
abscedit ; lege, etsi capit, qui abscedit; nam dixit:
Dicessus restituit monasterio ree.
f Ad conversationem. Lege , Ád conversionem , ut
In cod. Vind.
8 Regula ei In salutatorio legatur. Tta statuit S.
Cxsarius in Recapitulatione, cap. 8 : « ( uz&ecunque
ad conversationem venerit, in salutatorio ei fre-
v.
ut vel occasione rerum suarum ad Dei disciplinam
in monasterie permenenles retineantur discipuli.
Ideo res Deo oblata 4 revocari szculo ab homine non
debet. Nam et ista hujus Regula tripartità senten-
tia : « Labor in monasterio fratres pascit; perseve-
rantia calciat et vestit; discessus restituit debitas
Inonasterio res : * et si capit, abscedat.
$ XXX. — Ex REGULA SANCTI AURELIANI. EPISCOPI
( cap. 1 ).
Hoc fttbente Déo in primis statuimus tenendum,
üt si quis * ad conversationem venerit, 5 Regula
ei in salutatorio à legatur, et si professus faerit se
omnia impleturumi, * tunc. excipiatur. 1 Exceptus
vero usque ad mortem suam nec presumat, nec
B permittatur de monasterio egredi propter illud pro-
pheticum : Unam petii a. Domino, hanc requiram,
ut inhabitem in domo Domini omfüibus diebus vite
mec ( Psal. xxvi). k Vestimenta vero religiosa non
accipiat, nisi de omni facultate sta, sive grandi,
Sive parva Charlas donationis , aut venditionis, evi
voluerit, faciat, propter Domini mandatum, ubi di-
Cit : Si vis perfectus esse, vende omnia qua habes
( Matth. xix ). Et : si quis non. relinquit. omnia que
possidet , non potest meus esse discipulus (Lec. xiv).
$ XXXI. — Item (cap. 4 .
Si quis laicus tonsurandus est, ! de capillis illius
min confessione mittatur, ut ei in testimonium sit.
quentius Regula legatur. » De salutaterio supra di-
ctum est.
h Legatur. Videtur legendum : Frequentius [ega-
tur, quemadmodum S. Ciesarius , quem sequitur S.
Aurelianus.
i Tunc excipiatur. Anno scil. probationis evoluto.
] Ezceptus vero usque ad. mortem. sunm, eic. lta
statuit S. Cisarius cap. 1 Regule sus : « 8à qua
relictis parenti'us suis sseulo renuntiare et. san-
etum ovile voluerit introire, ut spiritualium lupo-
rum fauces Deo juvante possit evadere, usque ad
mortem suam de monasterio non egrediatur. » Teii-
dius seu Tetradius, cap. 1 Regula : « In primis si
quis ad conversionem venerit, ea conditione exci-
piatur, ut usque ad mortem suam ibi permaneat. »
k Vestimenta vero religiosa non accipiat, etc. Liem
Statuit S. Caesarius cap. 4 Regule sus: « Quz au-
tem vi 'u:x aut maritis relictis, aut mutatis testihus a1
monasterium veniunt, non recipiantur, nisi antea de
omui facultatula sua, cui voluerint chartas aut. do-
nationes aul venditiones faciant,» etc. Lege, ast
« Si quis D donationis, aut venditionis. Per vicuas qn:e. mutatis
vestibus veniunt ad monasterium , intelligit cas quz
mulatis vestibus in domibus convertuntur sive san-
ctimoaiales fiunt, de quitus conc. Aurelian. v, ean.
19. Idem etiam decernit Tetradius, cap. 1 Regule :
« Vestimenta vero laica non ei mutentur, nisi antea
de facultate sua chartas venditionis esse sicut Domi-
pus przecipit dicens, » etc. Sed hic locus etiam corra-
p!us est atque etiam ita castigandus : Chartas donatio-
niis el venditionis [aciat, sicut Dominus precipit , etc.
l1 De capillis illius in confessione mittatur. In pro-
fessionis monastice testimonium. In Actis S. Guil-
lelmi Gelloneusis videmus barbam et comam deposi-
tam Deo consecrari : « Guillelmus comes auro tex-
tis depositis vestibus per Dei gratiam benedicitur,
totus ille in eo sacer ordo perficitur ; coma nobili,
barba venerabili deposita , et Deo consecrata. »
m [n confessione. Confessio est capsa seu taberma-
culum ex auro, vel argento, et seq alis quavis
——
* .^
4501
CONCORDIA REGUELARUM. — CAP. LXVI.
1502
Quod st tonsuratus, * aut in habitu religioso vene- A ut nihil sibi reservet quod non a se alienet. Et íd
rit, non excipiatur, nist, ut superius diximus, char-
tes de eo quod proprium in seculo habuerat , faciat,
pretiosa materia in honorem alicujus sancti fabri-
catum. Anastasius Bibliothecarius in Hilario papa:
« Coufessionein sancti Joannis Baptisize fecit ex ar-
gento, qui pensat libras centum. » Et paulo post :
« In oratorio sanctaz Crucis fecit coi fessionem , ubi
lignum Dominicum posuit cum cruce aurea cum
gemmis, qu:e pensabat. pondus librarum viginti. »
In Symmacho papa : « Fecit autem oratoria duo, S.
Joannis Baptiste, el sancti Joannis Evangeliste , in
quorum confessione arcus argenieos posuit peusan-
tes libras triginta. » In Sixto teriio : « Item fecit
Sixtus episcopus confessiouem beati Laurentii imar-
tyris cum columnis porphyrelicis, et ornavit tran-
sennam el alt:re, et confessionem sancti Laurentii
martyris de argento purissimo ; » et innumeris prope
ejusdem auctoris locis.
quod secum exhibuerit, totum » in potestatem ab-
batis tinens exemplum Ananias et Saphire.
& Aut in habitu religioso. Si nempe monachatum
ageret in adibus suis , aut corte habitum poenitentis
suscepisse. Nam hic verba non intelliguntur de
canobitis, qui chartas donationum facere non po-
terant 1nigrando de uno monasterio ad alterum. Quod
autein nonnulli vitain inonachicam in suis domibus
agerent, patet ex epist. 24 Sidonii, lib. 1v : « Cum
Surgeremus percontor astantes quod genus vite de
tribus arripuisset ordinibus, monachum ageret , an
clericum, poenitentemne ? «lbi agitur de Maximo pa-
latino , qui conversus vitam sanctam in suis dibus
agebaL; eL frustra an monachum ageret, interro-
sset, nisi etiam aliqui iu suis z2:dibus vitam tunc
ucerent monachicam.
b [n potes:atem abbatis. Deest verbum consignet ,
B vel quid simile.
M ——————Ó M—— M (————— A ——— e — d
CAPUT LXVI.
DE FILIIS NOBILIUM ET PAUPERUM QUI OFFERUNTUR.
& L. — Ex Rsoora samcTi. BENEDICTI.
& Si quis forte de nobilibus offert filium suum Deo
in monasterio, si ipse puer minore ztale est, b pa-
rentes ejus faciant petitionem , quam supra diximus,
& Si quis forte de nobilibus offert filium suum.
Hujus oblationis mentio fit in Chron. Novalegiensi,,
in petitione Widilonis suum filium offerentis tempore
Caroli Magni : « Dum legaliter sancitum antiquitus
teneatur et cautum cum oblationibus Domino pa-
rentes suos tradere filios in templo feliciter servi-
turos , eic. »
b Parentes. 1d est, pater et mater, et non alii.
Vide Petrum Bliesensem , ep. 54.
c Et cum oblatione ipsam petiéonem et. manum
pueri , etc. ld videtur in eadem petitione Widilonis :
« ldeirco ego Widilo hunc filium nostrum Amblulfum
um oblatione in manu altaris palla manu mea invo-
utis ad nomen S. Petri et S. Aadrez czeterorumque
sanctorum , quorum reliquix bic continentur, et tibi
Warnari presenti decano ad vieem domni Witgari
episcopi, seu et Richarii praepositi trado coran te-
$libus regulariter permansurum. » — Cum oblatione.
Hzc oblatio erat hostia cum vino iu calice, ut habe-
tur in Constitutionibas Lantfranci , cap. 18 : « Offe-
rendus puer facta prius corona manibus portans
ho tjam. et calicem cum viuo, sicut mos est, » ete.
Sed hic mos non ubique viguit; nam in monasterio
Eremi S. Marie in Helvetiis puer ferebat hostiam
c et cum oblatione ipsam petitionem et manum pueri
involvant in 4 palla altaris, et sic eum offerapt. * De
rebus autem suis, aut in presenti petitione promit-
tant sub jurejurando, quia nunquam per se, nunquam
P. Benedictus permittat pnero et ejus parentibus
tangere pallam altaris, videtur palla altaris esse
quid distinctum a sacratis seu Dominicis pallis, quz,
ut arbitror, sunt linteum illud sacratum quod cor-
porale vulgo dictum supponitur corpori Dominico ;
sed palla altaris est illud velamen quo velatur altare,
sive sit lineum, sive sericum; qux quidem pallx
altaris distinguuntur a corporali, ut videre est in
eoncilio Meldensi , apud Burcharcum lib. iv, cap. 15:
« Similiter ad corporale lavandum , et ad pallas al-
taris propria vasa babesntur, in quibus nibil aliud
fiat ; » et in synodo Arvernensi , can. 7, ubi rto-
rium Dominici corporis , quod est corporale, distin-
guitur a palla altaris : « De opertorio Dominici cor-
poris, seu palla altaris nunquam sacerdotis corpus,
dum ad tumulum evehitur, obtegatur. » Et recte
corporale dici potest opertorium Dominici cerporis ,
quia olim sacrosanctum Domini corpus illo operie-
batur in altari. Rupert., li». n de divinis Olliciis,
eap. 25, « Sacrosanctum Domini corpus lineo corpo-
rali superpositum obtegitur. » Eadem differentia vi-
detur in concilio Rhemensi apud Burchardum lib.
i1, cap. 97. « Observandum est ut mensa Christi,
id est, altare , ubi corpus Dominicum consecratur...
in mappula, et vinum in ampulla, ut scribit. Ru- D eum omni veneratione honoretur, et mundissimis lin-
thar.ius ejusdem eaenobii monachus, in hoc capnt :
« Deoet ponere in dextra manu filii sui oblatam cum
mappula , in siuistra autem ampullam vini. » Et vi-
detur Ruthardus hzc dicere juxta consuetudinem
monasteriorum Germanie. O.lata est oblatio seu
hosiia , panis qui offertur in missa. Antiqua syuodus,
qu» viietur celebrata sub S. Udalrico episcopo Au-
gistano, constitutione 19, « Calic-m et oblatam re-
€ta eruce signale, » Grecis mpoapopá. Sed locus sy-
nodi intelligitur áe hostia tam consecrata quam non-
dum conseerata, locus S. Benedicti , ut et Lantfranei
ei Ruthardi , de bostia non consecraia.
4 Palla altaris. Soweris pap: decreto ( Dist. 25,
c. 26. ) prohibetur sacratis Deo feminis et monacha-
sacratas pallas tangere, ac proinde minus lici-
tun laicis, seu viris, seu inulieribus, et synodi
Ántissiodorensis, can. 37 :«Non licet inulieri manum
&uan ad pallas- Deminicas mittere. » ltaque cui S.
teis ei pallis diligentissime, conperiatur. » Et apud
eumdem, cap. seq. , in eodem concilio : « Corporale
super quod sacra oblatio imniolatur, ex muncissimo
e& purissimo linteo sit. » Huic nostre explicationi
favet Lantfrancus constitutione supra citata : « In-
yolvart pr:edicli parentes manus (lege manum) pueri
'in palla, q:ia altare coopertum est, et cujus pars an-
terius pendet. » Sed discrepat Ruthardus, qui scribit
pallam altaris dici mappulam cum qua puer offert
eblationeim. Sed id probandum esset. Hujus tamen
ritus. rationem affert, quia pannus altaris sacratus
erat ; sed hoc peculiare erat huic monasterio et non-
nullis aliis.
e De rebus autem suis aut in. presenti petitione
promittant, etc. lta iu citata petitione Widilonis : « Et
ut hac nostra traditio inconvulsa permaneat, pro-
mitto cum jurcjuraudo coram Deo et angelis dus,
quia nunguam per me, nunquam per suspectam
1505
.S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1506
s per suffectam personam , nec quolibet modo, ei ali- A ciant ex rebus quas dare voluerint, monasterio do-
quando dent aut tribuant occasionem habendi : vel
certe si hoc facere noluerint, et atiquid offerre volue-
riut in eleemosyna monasterio pro mercede sua , fa-
personam , nec quolibet modo per rerum mearum
acultates aliquando egrediendi de monasterio tri-
buam occasionem. »
& Per suffectam personam. Recta lectio et habetur
in codicibus mss. SS. Germani Far. et Vict., cum
editione Coloniensi, S. Dunstano et Smaragdo, tam
in textu quam in forma petitionis , quam profert ,
hancque vocem explicat : « Suffecta persona dicitur
supposita, vel subrogata ; suffectus dicitur in loco
alterius suppositus. Favet Lantfrancus constitutione
citata , cum ait : « Quo facto, przfati parentes coram
Deo et sanctis ejus statim promittant, quod per se,
aut a se suppositam personam susceptum ordinem
puer nunquam relinquet : neque se ei scienter aliquid
daturos , unde puer (quod absit) perire possit. » Ubi
1o suffectam explicavit por «o suppositam. Turre-
cremata, Chron. Novalegiense, et vulgatze editiones
legunt, suspectam , sed hzc mihi valde suspecta le-
ctio : quasi vero nihil possit dari puero, quam per
suspectam personam ? Suffecta ergo persona est vi-
caria supposita, subrogata. Novella Theodosii :
* Si propri:e non compleverit onera civitatis univer-
$a, per suffectum reddere compellatur. »
b Usufructuario. Smaragdus legit , usu fructuum,
et ita explicat : Usu fructuum dicit quod non dicimus
usum fructuarium. Editio Colin:i legit, usufrucru.
Vulgo tamen legitur, usufructuario, id est usulructu.
Ita loquitur S. Gregorius papa lib. i1 , epist. 9 : « Re-
tento sibi usufructuario diebus vitz:e suz. » Quidam
legunt divisim , usu fructuario, alii conjunctim uno
vocabulo, ut nomen sit neutrius generis ; ita Ru-
thardus : « Ut dum ego vixero, ejus portionis usu-
fructuarium habeam; » ab adjectivo, usufructuarius,
nationem , reservato sibi (si ita voluerint ) » nsufru-
etuario. Atqueita omnia observantur, ut;nulla « suspi -
cio remaneat puero, d per quam deceptus perire possit
nisi dicamus patrem offerendo filium, Deo et san-
etis ejus in testimonium adhibitis, coram sacro al-
tari nugari velle, imo pejerare. Id cautum est con-
cilii Toletani 1v can. 48 : « Monachum aut paterna
devotio, aut propria professio facit : quidquid ho-
rum fuerit alligatum, tenebit; proinde his ad mun-
dum revertendi intercludimus aditum, et omnes ad
seculum interdicimus regressus. » Vulgo respon-
detur loqui concilium de pueris qui sunt adhuc im-
puberes, quod tunc non liceat eis excutere jugum
sibi a parentibus impositum, non vero de puberibus,
qui postea possunt hoc jugum deponere. Sed hzc
solutio nulla est. Nam qui proprio arbitratu profite-
tur religionem, nunquam debet in mundum regredi,
B ergo, nec is qui paterna devotione offertar. Proba-
tur. Ideo qui proprio arbitrio profitetur, nunquam
potest in mundum regredi, quia ex przefato conci-
io monachus est; sed qui paterna devotione offer-
tur, ex eodem concilio monachus est : Monachum
aut paterna devotio aut. propria professio facit.
Ergo ei qui offertur a parentibus per hoc concilii
decrelum nunquam licebit a monasterio recedere, et
jugum sibi a parentibus impositum excutere. lta
etiam statuit S. Isidorus hic citatus a nostro auctore
et a Smaragdo, et relatus 20, qu. 4, c. Quicunque:
« Quicunque a parentibus propriis monasterio fuerit
delegatus, noverit se ibi perpetuo permansurum. »
Eadem causa, qu. 5, cap. 4, agitur de quodam
Lamberto, qui invitus inter octavum et decimum
annum cuculla a patre indutus fuerat, nee malto
post habitum monachicum acceperat ab episcopo,
etiam invitus :,qui cum vellet reclamantibus fratri-
bus adire hzreditatem, papam convenit, ab eoque
factam substantivum : quo adjectivo utitur Marcul- C dispensari petiit, quod facile obtinuit, patre,
phus, fo»m. 25, « Pater facultatum filii integram
usufructuario jure vindicet portionem. »
* Suspicio. Facultatum , quas in szeculo esset ha-
biturus.
4 Per quam deceptus perire possit. Ex, his verbis
Satis constat pueros seu infantes oblatos a parenti-
bus astringi Perpetuo monachatui, nec posse hunc
statum repudiare sive ante pubertatis annos, sive
post. Et hzec antiqua fuit praxis Ecclesi: et mona-
steriorum. Id patet ex formula petitionis apud Sma-
ragdum : « Idcirco hunc filium nostrum N. cum
oblatione in manu, atque petitione , altaris palla
omnibus involutis, ad nomen sanctorum quorum
hic reliquie continentur, et abbatis, trado coram
testibus regulariter permansurum, ita ut ab hac die
jam non liceat illi collum de sub jugo regulz excu-
tere, » etc. Idem habetur in petitione Widilonis su-
pra citata. Qux: quidem verba nugatoria essent, si
jam nuntium mundo remiserat, sub jurejurando ob-
testante quod eum invitum cuculia induisset, nec
manum ejus palia altaris involvisset, nulla ab ab-
bate benedictione percepta. Hec tota dispensationis
eausa, non minor ctas. Si igitur hic Lambertus,
nullum ponens obicem, fuisset solemni ritu a patre
oblatus, manu ejus pallz altaris involuta et abbatis
benedictione percepta, non fuisset dispensatus; ac
proinde post pubertatis annos non potuisset legiti-
mam dispensationem postulare. Id etiam clare con-
stat ex conc. Tolet. rr, cap. 6 : « Ideoque si in qua-
libet minori setate, vel religionis tonsuram, vel reli-
gioni debitam vestem in utroque sexu filiis, aut unus,
aut ambo parentes dederint: certe vel nolentibus,
aut nescientibus esse susceptam, et non mox visam
in filiis abdicaverint, sed vel coram se, vel coram
Ecclesia palamque in conventu eosdem filios talia
habere permiserint, ad scularem reverti babitum
pueri oblati tenerentur remanere in monasterio D quandoque penitus non licebit, » etc.; ubi bec
t;ntum usque ad annos pubertatis. Et clarius patet
ex formula petitionis quam profert Ruthardus in hoc
Regule caput, « Promitto ego ille coram Deo et
sanctis ejus pro filio meo de stabilitate sua, et con-
versione morum, atque obedientia. » Ibi vovetur
sine restrictione et conditione, qux tamen in re
lam necessaria et tanti ponderis exprimenda esset :
przsertim cum in' voto solemni conceptis verbis ex-
primendo nihil sit in animo retinendum quod ore
Qon proferatur. Przterea votum stabilitatis non est
ad paucos annos, sed ad vitam, ut supra explicatum
est. His dictis ex eodem Ruthardo postea dicebat
pater : « Promitto per viventem in sxcula quia nun-
quam do illi hxreditatem suam, aut aliquid quid-
quam ; sed exhzeredo illum ab omni mea hzreditate,
ut exh:eres sil in perpetuum : ita ut per nullum in-
genium possit quaerere hzreditatem meam. » Quse
quidem verba omnem explodunt explicationem;
posteriora verha satis indicant non licere ejusmodi
pueris post pubertatem ad szculum redire, et satis
explicant mentem concilii Toletani rv supra citati.
Et cap. q. 4 ejusdem cause : « Quem progenitores
ad inonasterium tradiderunt , et in ecclesia. coepit
canere eL legere, nec uxorem ducere, nec monaste-
rium deserere poterit; sed si discesserit, reducatur;
si tonsuram dimiserit, rursus tondeatur; uxorem si
usurpaverit, dimittere compellatur. » Qu: profecto
de his qui pubertatis annos excesserunt intelligenda
sunt, cum sit inusitatum pueros ante pubertatem
relicto monasterio ducere uxores. Sed esto quod
ejusmodi matrimonium sit ante pubertatis annos ab
ejusmodi pueris contractum, tamen ex citato ca-
none sequitur ejusmodi pueros esse religioni per-
petum astrictos, cum ejusmodi canon jubeat boc
matrimonium dirimi ; quod non posset fieri, si
pueri a parentibus oblati perpetuse religioni non es-
13086 — CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXVI. 4306
(quod absit), quód experientia didicimus. Similiter A
, autem et pauperiores faciant. Qui vero ex toto nihil
habent, similiter petitionem faciant, et cum obla-
tione offerant filium suum * coram testibus.
sent obnoxii. Probatur, quia ejusmodi oblatio minus
obligaret pueros oblatos quam votum simplex reli-
gionis et castitatis; sed hec vota etsi impediunt
matrimonium contrahendum, non tamen dirimunt
contractum ; igitur ejusmodi oblatio, quzx juxta ad-
versarios non astringit perpetuz religioni, non pos-
set dirimere contractum matrimonium, licet impe-
diret coutrahendum. Probatur major, quia przdicta
vota perpetuo obligant, sed ejusmodi oblatio, juxta
adversarios , non perpetuo obligat, ergo minus
quam ejusmodi vota. Sed nostra assertio maxime
probatur ex cap. 2, e 4, ejusdem caus», ubi Gre-
gorius III papa S. Bonifacio sciscitanti an pueri
$ II. — Ex RecurA! SANCTI BasiLit. .
Interrog. » Ex qua ztate oportet nosmetipsos of-
ferre Deo, vel * virginitatis professionem quando opor-
tet firmam vel stabilem judicari ? — Fiesp. Dicente
h:ec oblatio sit Deo gratissima et acceptissima, cu-
jus gratia tum parentes, tum liheros summis beuefi-
ciis cumulat Deus et ditat; maxime liberos, ut pos-
Sint onera aequo animo ferre vitz? monastiee, quie
leviora sunt jugo servitutis, quod tamen possunt li-
beris suis parentes imponere, ut in confesso est
apud omnes : Jugum enim Christi suave est et onus
leve, maxime ipsis pueris, qui nullis vitiis consput-
cali sunt, nulla prava consuetudine corrupti, ab
ineunte pueritia bonis monachorum exemplis im-
buti, piis institutionibus et preceptis informati,
Seculi et. vanitatum ejus, ac deliciarum penitus
ignari; preserlim antiquis illis. temporibus, cum
ejusmodi possint post annos pubertatis egredi mo- p rara essent in urbibus monasteria, raro seculares
nasterio, et uxorem ducere, sic respondet : « Addi-
disti adhuc quod si pater vel mater filium vel fi-
liam intra septa monasterii in infantix& annis sub
regulari tradiderit disciplina, utrum liceat eis post-
quam pubertatis impleverint annos egredi et matri-
monio copulari : hoc omnino evitamus, quia nefas
est ut oblatis a parentibus Deo filiis voluptatis frena
laxentur. » Ubi vides hanc solam et unicam ratio-
nem cur non debeant ejusmodi pueri ad mundum
redire post pubertatis annos, quia Deo oblati sunt a
parentibus, non vero, quod manendo in monasterio
usque ad annum decimum quartum sine ulla ejus-
modi status reclamatione pueri oblati censeantur ta-
cite ratam habere ejusmodi oblationem de se a pa-
rentibus factam, ut nonnulli respondent. Quod non
multum favet ipsis pueris oblatis : nam aut forte,
ut primum ad hunc annum pervenerunt, zetatem
suam nesciunt, aut non cogitant de ratificanda ipsa
oblatione. Et sane dandum esset eis aliquod delibe-
randi spatium unius anni, aut aliquot mensium. Et
durius cum illis agitur, si pridie quam atligerint
decimum quartum annum nuilo modo obligati per-
petuo manere, postera die obligentur. Quid, si uno
aut altero mense, si quindecim vel octo diebus dun-
taxat oblati fuerint a parentibus ante annum «etatis
decimum quartum, quomodo ratam habebunt ejus-
modi oblationem, cui tam brevi spatio temporis ad
deliberandum concesso obstringi necesse erit, cum
adultis annus integer concedatur ?
Huic nostr: opinioni vulgo opponitur decretum
Marcelli papa, quod habetur 20, qu. 1, cap. 10, ubi
permittitur pueris anno zetatis decimo quinto hujus-
cemodi parentum oblationem aut con(irmare, aut
rescindere. Sed hoc decretum non adeo certum est,
eu! palea prefigitur, ut etiam ipse glosss auctor
teslatur; et merito quidem : quia cum tunc rari es-
sent monachi , atque illi in solitudinibus vitam du-
Tis$Simam agerent, non est credibile tempore hujus
Marcelli papw puerorum oblationem in usu fuisse ;
maxime cum nihil de ea ante tempora S. Benedicti,
aut saltem S. Leonis primi, qui agit de puellis obla-
us a parentibus, legatur.
Objicitur etiam non esse probabile tale jus fuisse
parentum in liberos, et hoc adversari sacre Scri-
pturz. Sed dico hoc jus esse a naturali potestate
quam habent parentes in liberos, qui possunt etiam
eos vendere necessitatis causa, ergo etiam devotio-
nis causa Deo offerre in perpetuum ejus obsequium,
tam pro salute sua quam liberorum, modo id fiat
pura intentione et devotione. Et hxc oblatio summz
est virtutis, quze vincit amorem naturalem paren-
tum in liberos, et etiam desiderium naturale pro-
pagandz familie su:x, maxime cum uno oblato cz-
leri superstites possint sine liberis mortem obire :
ct etiam solatii, quod parentes possent ex ejusmodi
oblatis percipere, quo tamen privantur illos Deo
sponte offerendo. Quapropter non est dublum quin
ad monasteria accederent, et rarius monachi suis
asceteriis egrederentur. Neque his adversatur sa-
cra Scriptura, et, si quz» testimonia proferri pos-
sunt, ea sunt de adultis, et juxta communem usum
hominum intelligenda. Neque etiam obstat id quod
objicitur de sponsalibus, qux» facta a parentibus
nomine filii, ab eo possunt rescindi. Nam aliud est
filium alicui puelle despondere , aliud est eum Deo
offerre: et status matrimonii, licet de bonis sit,
non est tamen de optimis et perfectis, ut loquuntur :
at status religionis est de optimis et perfectis.
Deinde onus matrimonii gravius est jugo religionis :
id experimento norunt qui cum mala muliere con-
juncti sunt. Nec etiam cap. Firma nostra sententiae
adversatur. Nam ibi agitur de his qui proprio volun-
tatis arbitrio vovent, non vero de his qui a parenti-
bus offeruntur, ut ubi recte explicat Gratianus. Sed
postea ejusmodi oblationes abrogatz sunt cap. Cum
C simus, de regularibus.
& Coram testibus. In petitione nobilium et paupe-
rum nulla fit mentio testium, sed tantum in peti-
tione eorum qui nihil habent omnino. Tamen in an-
tiquis peütionum formulis, qux generaliter tam de
nobilibus, quam de his qui nihil babent omnino
sunt, testes adhiberi videmus, ut apud Smaragdum
hoc loco : « Et ut. hzc petitio firma permaneat,
manu nostra eam firmamus, et testibus roborandam
tradidimus. » ld videtur etiam in petitione Widilo-
nis nobilis viri: Trado coram testibus regulariter
permansurum. » Et statuitur Add.1 Capitul. Lud.
imp., tit. 56: « Ut puerum pater et mater tempore
oblationis offerant altari, et petitionem pro eo co-
ram laicis testibus faciant, » et hoc decretum gene-
rale est. Id etiam constat ex Ruthardo, cum agit de
ritu puerorum offerendorum indifferenter, sive illi
sint nobiles, sive pauperes, aut nihil omnino ha-
beant : « J/le debet respondere dicens : Volo tradere.
filium meum Deo omnipotenti ad serviendum sibi in
hoc monasterio. » Et paulo post : « Deinde debet di-
cere abbas testibus : Auditis, fratres, ct videtis,
quid iste dicat; illi debent dicere : Audimus et vide-
mus. » Itaque hac verba, coram testibus, referun-
tur etiam ad nobiles et ad pauperes. Adhibentur au
tem testes, ne forte parentes liberos repetant aut
pueri reclament.
b Ex qua ctate, etc. Habetur apud S. Basilium,
interr. 15 Regul. fusiua disput., et apud Rufinum,
cap. 8, sed contractum.
* Virginitatis professionem. Erat hoc unicum olim
apud Grecos vite monastice votum maepürviac, id
est, virginitatis, ut vocat S. Basilius hac interroga-
tione, in junioribus quidem ; &yepiac, id est, coeli-
batus, in his qui tborum olim experti sunt, apud
eumdem in epist. 2, 3d Amphilochium, can 19:
« Virorum autem professionem non novimus preter
eos qui seipsos monacliorum ordini a^dixerunt , »
oi x«t& à ciroptyo» doxouci mapadróéyÜxt cds
Pd
41507
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
Domino : Sisife infantes. centre ad se (Matth. xix), A cum juvenilis fervor rudem lacessit etatem. Eormm
et apostolo Paulo collaudante eum qui ab infantia
saeras litteras didicisset ( IJ. Tim. 11) ; et rursum
procipiente educar! fios in doetrina et eorreetione
Domini (Eph. v1). * Firma tamen tunc erit profes-
sio virginitatis, ex quo adulta jam stas esse cope-
Fit, et ea qux» solet nuptiis apta deputari ac per-
fecta. Oportet tamen infantes voluntate et consensu
parentum , imo ab ipsis parentibus oblatos sub
testimonio plurimorum suscipi, ut omnis oecasio
maledicti gratia excludatur hominum pessimorum.
Adhiberi autem eis oportet summam dilizcntiam,
quo possint ad omne virtutis exercitium probabiliter
institui, tam in verbo quam intellectu et opere.
Quidquid in tenero et parvo quis inseruerit , firmius
et tenacius in posterum conservabit. Injungenda est B
ergo infantium cura his qui ante omnia in virtute
patienti -documenta sui probabiliter prebuerint,
qui possint pro merito delicti et :tatis singulis qui-
busque etiam correptionis adhibere mensuram, et
qui servent eos primo omnium a sermonibus otio-
sis, et ab iracundia, atque ab incitamentis gulke, et
a cunctis indecentibus et inordinatis motibus. Si
vero cam ziatis augmento nullus in eis deprehendi-
tur profectus industrius, sed vaga mens et animus
Cassus, etiam post instituta probabilia, infructuosus
permanserit, hujuscemodi abjici oportet, et maxime
éryanlav, x. €. ., id est, Qui tacite videntur coliba-
itum admisisse, etc. Et in Admonilionibus idem Basi-
iius mentionem facit voti virginitatis : « Si ad fe-
PEinarum domus accesserit clerieus aut. monachus,
et virgo patiatur hujuscemodi introire ad se, statim
immutant. pristinam dignitatem, et quod Deo polli-
eiti sunt, sua voluntate amittunt. Nee enim pote-
runt hujusmodi mansionem in se Deo preparare,
sed dissolvuntur ut lignum aridum. Nuaquid virgi-
Bitatem Dominus ab aliquo extorquet invite? »
* Firma tamen erit professio virginitatis, etc. Hic
textus. profertur a Gratiano, 20, qu. 4, cap. 2, ex
Bona synodo; sed ibi non reperitur. S. Basilius hoc
professionem adulta :tate faciendam esse prze-
cipit; epist. 2, ad Amphilochium, can. 7, :tatem
professioni i:oneam determinat, docetque volum
virginitatis emittendum esse supra annum decimum
sexium aut decimum septimum. Verum. concilium
Trollense, ean. 40, permisit professionem (ieri an: o
salis decimo, non anlea: "Ecco «otv» à puiey
povayixóv vtípytcUer Euyóv, oy, ivcov à Gexorciz, id
est, « Qui ergo monachieum | su'it jugam, non sit
minor deeem annis. » Agit concilium de imonachica
professione, aitque votum non esse differendum ad
etatem a S. Basilio przscriptam, imo aceeleran-
dum, quia Ecclesia Dei firmior est et robustior.
Sed utramque :eiatem. amplectitur novella sexta
Leonis imperatoris : « Itaque qu:e magnus iste et
admiran-us decrevit Basilius, ut videlicet qui mo-
nschicum habitum ambiunt decimo sexto primm
3€ decimo septime :etatis anno digni illi habeantar,
qu:eque sancta sexta mandat synodus anno decimo,
q! ejusmodi vitam eapesserent, suscipiendos esse,
BOveris. Hiec cum. sanctissime patriarcha Deique
amantissimis metropolitanis diligenter expendentes,
meutram sacrarum legum duximus esse contenmmen-
dam. Sed contra ad uiramcunque tempus religioso
habitu, qui illam vitam sumere eupiunt, digno: ha-
beri jubemus. » Videndus Theolorus Balsamon in
oanonem citatum. Have ideo instituta sunt quia bo-
Rum est viro portare jugum ab adelescentia 8ua.
C
vero qui iate robusta aecedunt ad servitium Dei,
oportet inquirere, ut diximus, qualitatem vite pras-
teritzxe, et sufficere etiam hoe ipsum, si saus instanter
hoc expetunt, el si verum et ardens desiderium est
eorum erga opus Dei. HujusmoJi vero fleri docu-
menta ab his oportet qui valle prudenter de his dis-
cmtere potuerint et probare. Cum autem fuerint sus-
cepti, si forie propositum transgressi feerint, nec
vileri eos oportet amplius, tanquam eos qui in Do-
mino deliquerunt , 5 quod est confessionis su
paetum, c«m professi sunt. Et, si peccaverit, quis
orabit pro eo (I Reg. n)?
$ III. — Ex RecuLA SANCTI .STDORI.
* Quicunque a parentibus propriis in monasierio
fuerit delegatus, noverit se ibi perpetuo permansa-
rum. Nam Anna Samuel puerum natum et. ablacta-
tum Deo 4 pielate, qua voverat, obtulit ; quique in
ministerio templi, quo a motre fuerat * funetus,
permansit, et ubi constitutus est, deservivit (1
Reg. 1).
$IV. — Ex REcuLA saNCTI ÁvRELIANI. EPISCOPI
(cap. 46).
f Qui vero minoris zatis sunt, aut vivis parenti-
bus in monasterio ingrediuntur, 8 chartas tunc fa-
cere compellantur, ^ quando etate probati fue-
Flos wtatis Deo consecratus odorem spirat suavie-
rem. Postea statutum est ut nemo anie annum de-
cimum quartum vi&e religiosae professione solemni
astri.geretar, ut habetur cap. Ad mosiram, de Re-
gularibus, etc. Sed tandem propter abusuin multe-
rum, qui avaritia ducti liberos suos monasteriis ob-
trudunt invitos, qui a fratrum consortio, ut verbis
Majoriani imperatoris utar ( Nov. 8) , perrici.Jali
quodammo.o arte subtrahunutur, ne patris matris-
que congrua largilione, aut eorum s«qua eum reli-
quis filiis successione potiantur, sacrum concilium
Tridentinum sanxit ( Sess. 25, cap. 15) ne quis ante
decimum sextuin zetatis annum expletum ad profes-
sionem religiosam admittatur.
b Quod est con(esstonis sud pactum cum professi
sunt. Locus corruptus. Lege, ut apud Rufinum : £t
professionis sum pactum transgressi sun.
€ (uicunque a parentibus, eic. Hc ion. reperian-
tur in Regula S. lidori exeusa. Referaentur 20, qu.
1, cap. Quicunque, sine ulla libri aut capitis cita-
tione. Heleruntur etian, a Smaragdo, sed ez nostro
auctore sumpsit.
d Pietate, qua voverat, obtulit. Ia. causa. citata, e&
apud Smaragdum legitur tantum, cum pietate eb-
tuit.
e Functus. lta apud Smaragdum; sed in causa
citata legitur, deputatus, rectius.
f Qui vero, etc. Hoe capitulum desideratur in
cod. Vind., quod quidem sumptum est ex Regula S.
C:esarii, eap. 4 : « llla vero quz» adhue vivis pa-
rentibus substantiam suam in potestate habere non
possunt, aut adhuc minoris xtatis sunt, chartas
tunc facere non eompellantur; quando res paren-
tum in potestate habuerint, aut ad legitimam zeta-
tem pe. venerint. » Übi lege, sed quando, ete. Idem
precipit Tetradius, seu Teridius cap. 14 Regule :
« Si vero pater aut mater ejus vivat, et non habet
potestatem faciendi (chartas), si migraveriat, co-
gantur facere. »
E Chartas. Donationum.
* Quando Giale probati fuerint. Id est, quande
1509
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXVI.
1510
rint, * aut res parentum n potestale habuerint. A sequi Christum non potest, dum non potest duobus
6 V. — Item (cap. 47).
b Minori :ate non excipiantur in monasterio, nisi
ab annis decem, aut duodecim; qui et nutriri non
egeant, et cavere noverint culpas. '
$ VI. — Ex Recura MacisTRI.
* Cum alicujus nobilis filius propter Dei servitium
in monasterium volueritconvolare, non prius susci-
piatur, nisi, ut diximus, omnem a se obedientiam
promiserit implendam. Deinde 4 conveniant ejus pa-
rentes, ut ét eorum quale sit votum agnoscatur de
eo. Quod si contrarH exstiterint interim usque ad
vim pro eo Domino inferendam ad claustra monas-
terii, viudicetur, quem potest Dominus defendere
propter se : quia fortior est dextera ejus ad prote-
gendum quam diaboli iniquitas ad edendum. Quod
8i magis fuerint consentientes ejus voto parentes,
convocatis eis ab abbate in monasterium, votum f&-
lii convertentis exquiratur ab eis, ut ab ipsis potius
videatur devoveri vel offerri qui eum gemmerunt.
€um ergo magis responderint parentes gratanter se
velle adimplere qui cupit, tane dicat eis abbas:
Equidem omnibus nobis unus ad omnis sufficit Deus;
* sed quia accedentibus ad divinum servitium, vel
intrantibus in monasterium sseculi prius amputeir
spes, f excarricato de se suarum onere facultatum,
nullis ulterius steculi laqueis irretitus , seenvas per-
gat, et solus sd Dominum : quia nemo serviens Deo
implicat se negotiis secularibus, wt ei placeat cui se
probavit (II Tím. n, 4). Quia homo onustus auro
&tate competenti fuerint. Hzc constitutio noti rece-
dit a novella Leonis imperatoris sexta, qua prohihe-
tur ne puer decimum etatis annum agens monachus
factus condat testamentum ante zíiatem legitimam.
Ifc autem zas erat annus decimus quartus com-
pletus. Ulpianus, ff. leg. qua «tate, tit. Qui testa-
menta condere possunt. (uod quidem de masculis
intelligendum est, nam feminis olim concessum est
condere testámentum anno duodecimo statis sus
completo. Ulp. itidem. Porro ex hoc S. Aurcliani
decreto planum est olim monachos defunctis paren-
tibus non fuisse legitima sua exclusos. Id elaruin est
ex locis Caesarii, Teridii, et novell» paulo aute ci-
latis, et 20, qu. 14, cap. Nen liceat, ex novella.
* Non liceat parentibus liberos , vel liberis parentes
ab hzreditate sua. repellere monachos factos, quam-
vis, dum laici fuerant, in causam ingratitudinis in-
ciderunt. » Et Cod. l. 54, de Episcopis et Clericis,
etc., statuitur ut parentes testamentum condentes
hecesse habeant Fiberis seu clericis seu monachis
quadrantem relinquere ; quod si non fecerint , locum
esse ab intestato. Et Cod. Theod., lib. v, tit. 5, 1. Si
quis episcopus, sancitur uf, si monachus aut mona-
cha nullo condito testamento decesserit, bona quz
ad eum pertinent, monasterio eui fuerat destinatus
omnifariam socientur, si nec ei parentes , vel liberi,
vel aghati, vel cognati aut uxor exstiterint. 1.1 etiam
constat ex S. Salviano Massiliensi, qui lib. rv ad
Ecclesiam catholicam, füse prousat eos qui ih mo-
Dasteriis convertuntur, non esse a parentibus legi-
tima sua spoliandos. Nec tamen poterant monachi
ro arbitrio uti ejusmodi bonis, sed tenebantur ea
actis chartis dare monasterio, aut pauperibus, aut
ecclesiis. Qu:e si monasterio dabant , vendebantnr :
et inde pecania facta pauperibus erogabatur, paucts
numinis in subsidium fratrum sepositis. Non enim
dominis servire. Ipse vero bene servit Deo , qui vo-
luerit illum in coelis cum eo thesaurum possidere,
quem non tinea comedit, neque fures effodiunt et
furantur, dicente Domino in Evangcelio : Nisi qui
renuntiaverit omnibus qua possidet, 8 non potest se-
qui me, el meus esse discipulus (Luc. xiv, $5 . Quia,
.ut diximus, ^ homo onustus auro sejui Christum
non potest, i in tantum ut admoneat Dominus in
Evangelio quemdam sua sequentem vestigia dieens
ei : Si vis per[ectus esse vade ei vende omnia qua ha-
bes ; et veni, sequere me (Matth, xix)... Unde contri-
status ille propter multas divitias meruit hano Do-
miniea vocis audire sententiam : Facilius potest ca-
melus per foramen acus transire, quam intrare peese
B divitem in regnum celorum (Marc. x; Luc. xvui). Quos
et sua sententia damnat Apostolus dicens : Nan qui
volunt divites fieri, incidunt in. temationem i. et la-
queos el desideria multa, qum mergunt homines in
interitum ei perditionem. Radiz omnium malorum est
avaritia, quam quidam appetentes a fide exciderunt,
et inseruerunt se doloribus multis (I Tim. vi). Videtis
ergo, quia nec sequi Deum potest qui in seculo
qu: possidet bona sua nen vult relinquere, neo ama-
re poterit Deum qui divitias $su»8 voluerit non
edire. k Quia non tanta, vel talia, quzlia pro Beo
eontemnuntur, nevit Deus retribuere bis qui pau-
peres se faciunt propter eum, insuper ad fruendum
in ziermum ipsam vitam eis tribuit sempiternam.
Non ideo Deus querit rebus vestris vos exui , ut ali-
quid exinde ipse juvetur, aut vestra paupertate gau-
accumulandis possessionibus animum appellabant,
alioqui ejusmodi testamentis seu chartis donatiomum
fere universum orbem sibi:comparassent.
& Aut res, eic. Particula aut sumitur copulative.
b Minori etate non. excipiantur nisi ab annis de-
cem. Juxta concilium et novellam praefata. Tamen
S. Cesarins Arelatensis, cap. 5 Regulz infantulas
parvulas ab annis sex aut septem recipi permittit.
€ Cum alicujus nobilis filius, etc. Hxc habentur in
Reg. ms. cod. Corb., cap. 91. )
4 Conveniant. In Reg. ms., cotiveniantur, rectius.
e Sed quia accedentibus. 1ta in Reg. ms. Verum
particula sed videtur redundare, et «o quia referen-
dam a ! superiora, hoc modo : Equidem quia omnibus
nobis nus ad omnia su[ficit Deus, «ccedentibus, etc.
f Excurricato. Lege : Et excarricato, ut in Regu-
la ms. Ercarricare est onus deponere; carricare
D onerare, ut supra notatum est.
€ Non potes! sequi me. Ita in Reg. ms., quz tamen
non reperiuntur in textu evangelico; aed addita
sunt polius ex Christi sensü quam ex Evangelii
tex.u.
h Homo onustus atro. Cliristum. sequi non potest.
S. Hieronymus in epist. ad Hellodorum : € Vocifera-
tur ille spe : Si quis vult post me venire abneget
semetipsum, et tollat crucem suam , et seguatu? me ;
et ego onustus auro arbitror me Christum sequi. »
i n tantum ut. 1d est, ita ut,
| Et laqueos. | ad Tim. vr. lta iri Reg. ms. In com-
muni versione : Et in laqueum diaboli. 1n textu
Gr:eco, xai rayida, tantum, id est, et laqueum.
k Quia non tanta. vel talia, etc. Serisus est : Non
talia reddit Christus, qualia pro eo. contemnuntu ^,
id est, non eadem vel zqualia reddit iis quz pro co
spernuntur ; sed longe majora et prestaultur ; insu-
per et vitam eternam.
4811 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS iu
deat, vestraque indigentia gratulelur; ^ sed ut eun- À impedimento ejus quam de anima cogitate. Inge
tibus vobis ad:eum ejus divitias sempiternas desi-,
derantes momentanea seculi [5 per] impedimenta,
cum sibi vestros occupant cogitatus de anima vestra
nunquam vos faciant cogitare, vel de morte, ^ ut
possitis esse solliciti, 4 et post dies vestros in extremo
vit:e termino per negligentiam deflnitos, relictis omni-
bus szeculi de quibus cogitabatis, ultima mortis ratio in
judicio vobis cum solis peccatis occurrat, nihil aliud
nisi poenas perpetuas habituri, et tunc vos in zeter-
num incipiat peenitere; cum ipsius paenitentize non
poteritis merito invenire remedium. Unde nobis
clamat merito Scriptura : * Currite, dum licentie ad
providendum vobis (umen habetis, ne ad discutiendam
negligentiam tenebre vobis mortis occurrant (Joan.
x1). Quid ergo si aliquis ita accedat ad Dominum,
ut a divitiarum suarum avaritia non recedat, hos
tales. superius dixit Apostolus non posse in hoc
! quod Deo cupiebant permanere, et tota facultate
a fide posse discedere, quibus de s:xculo remanet
quod amatur. Ita enim nos considerantes , 0 paren-
tes, juste vobis secundum Deum pro vestro filio sua-
demus, 5 ut si filium vestrum digne Deo cupitis of-
ferre, a szculo eum prius exuite. Quod si aliquid
apud vos ei a szeculo remanserit conservandum, ha-
bebit aliquando titillationem diabolici desiderii, si-
cut canis à delectatur ad suum redire vomitum;
i et posita manu super aratrum respiciens retro non
sit aptus regno celorum, i relicto quandoque mo-
nasterio securus de portione sua ei servata a vobis,
cupiens in secularem domum vestram reverti , fra-
tribus suis volens esse ^ohzres [k in] suarum redire
incipiat sponsus et dominus facultatum, et pristinis
restitutus deliciis et pompis non aliud desideraturus
quam nuptias. Ergo, sicut superius diximus, si
digne eum vultis Deo offerre, de auferendo prius
D ut euntibus vobis. Particula ut, hoc est «à
quod.
b Per impedimenta. Particula per redundat.
* Ut possitis esse solliciti. De vestra salute videli-
cet. Áddidi particulam uw, qux deesse videtur.
4 Et post dies vestros. Adjeci przpositionem post,
qu:& desiderabatur.
e Currite dum licentie ad providendum, etc. Ya in
Reg. ms.; sed legendum : Currite dum licentiam,
etc. Locus habetur Joan. xit : Ambulate, dum lucem
habetis, ut non vos tenebre comprehendant. Sed Ma-
gister polius hic paraphrasim posuit, quam textum.
f Quod Deo cupiebant. Lege: Quod de Deo cu-
piebant.
5 Ut si. Pro quod $i, ut. supra.
b Delectatur. Lege : Qui delectatur.
i Et posita. Lege : Ut posita.
) Helicto. Lege : Et relicto.
k In suarum. Particula in redundat.
1 Promissione. Lege : Permissione, ut in Reg. ms.
P Vos tangit de ea. ld est, vestra res est de ea
disponere.
2 Immanitatem. Lege : Inanitatem, id est, quia
forte timetis, ne vestrze divitis minuantur , Si inte-
gram portionem filio vestro conceditis.
? Exagiliario munus titulo derelinquat. Ita in Reg.
nis. et. cod. Vind. Apud Smaragdum, ezagilario.
Legendum tamen videtur exagellario, ab ezagella,
quie est quoddam munus, seu legatum quod mori-
turi amicis seu servis relinquunt. Id apparetex hoc
audite vocem illius Domini, quam filius vester dici
se sequi, ipso dicente : Vende omnia que hoba, 4
da pauperibus, et veni, sequere me, et habebis tha.
rum in celo (Matth. xix). Sed quia portio ejnsadb —
in vestra est potestate, et consensu vestro wj -
! promissione magis videtur Deo offerri, 2 vos t.
git de ea secundum Dominicam vocem, quam i
vultis audire, pro filio vestro apud vos nihil rem-
neat in seculo, nisi Deus. Quod si forte prope:
? immanitatem divitiarum vel amorem nutritz doni
familie gravis vobis et minus dulcis hzc divinapra.
ceptio convenit, audite Regula nostre a Pauribu
salubre statutum consilium. De portione ejustrs
fiant zqualiter partes : una distributa abbatis m-
B nibus pauperibus vel indigentibus erogetur; alian
vobis vel fratribus suis pergens ille ad comiatm
sanctorum ? exagiliario munus titulo derelingat;
tertiam vero partem viatici sui utilitatem delent
' gecum monasterii sanctorum usibus profuturam.
Quia quomodo filius vester omnibus in monastere
fratribus ad solatium vitae portionem suam ? cw-
ferat, dicente Apostolo de erogatione : Marini
domesticos fidei (Gal. v1). lta et universi monasteri
fratres suis singulis vicibus, prout quis habel, «si
hanc, ingredientes monasterium, deferunt forma
filio vestro communiter cum omnibus profuisrez.
* Quod si utrzque vobis graves sunt, ut nec Den
audiatis pauperibus erogando, et filii animam red
mendo nec .nostrum consilium * partibus dividesdo,
C et auferendo ab eo sz:ecularem substantiam, vi m
dum ac solum filium Deo * largite, ita ut jurqurar
do per sacrosancta Evangelia promiltatis ei ulierius
eum de vestra patrimonii substantia v nihil babere:
ut firmiter jam perseverans in Domino, sciens sé
seculo nihil sperare cum se a vobis et ab eo vident
loco Ennodii in Vita S. Epiphanii Ticinensis : «Rt
vennam egressus est, et per ornnes milis om
tes celer venit, tanquam ad sepulcri receplacu
properans : omnibus sacerdotibus in itinere n
munificus, communis, et affabilis, quas! etzafe -
relinquens, se ipso praestantior. » Munus ergo »
ellario titulo est quod datur nomine exage**, "
egati. Itaque hic puer monasterium ingressum
mundo moriturus dividere debuisset fratribus *'
partem sux h:ereditatis titulo exagellario, Sess
quam exagellam, quemadmodum S. Epiphani am
cerdotibus munificus morte impendenle T
exagellam reliquit. Exagella videtur deduc m
mine exagium, Grzce ieywv, ponderis qU mpl
genus, quod olim centesimam librze partem É docet
ctebatur, postea septuagesimam secundam, Nient.
'heodorus Balsamon in Canonem 17 synodi
P Conferat. Lege : Confert. * fae
q Ad unc. Est hyberbaton, referendum ad afr
mam. ;
r Quod si utrique vobis graves sunt. SUppo md
tiones proposite.
* Partibus dividendo. Ita in Reg. m
partes dividendo. ;
à * Largite. ld est, largimini; a largto,
e quo supra. as
v Nihil habere. Id est, nihil babiterem Ps.
pro futuro; est enallage. Sepe occur, Beuedicti
gula, quemadmodum interdurn in Regula»
s, id est t
pro large!
PM
- -- — -— -
41515
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXVII.
41514
alienum, solummodo superna desideret. Quia hoc A contempsit, cum Dominum sibi fecit, quem nudus
expedit animz illius, ut ^ aut ordinatus a vobis va-
dat ad Dominum, aut pro eo exhzredatus a vobis
solutus magis pergat ad Deum, clamans Deo, quem
sequitur nudus : Tu, Domine , restitues mihi heredi-
tatem meam (Psai. xv). b Tantum est ut nihil habeat
de sxculo qued, vivis vobis, mortuus de vestris fa-
cultatibus jam speret. Quia * cum semel crucifixus
est mundus, denuo ad eo redelectari non debet. Nam
$i ex toto nihil de eo ordinare volueritis, causam
ejus puto vobis divino reservari judicio : eum vero
certissime sciatis plura a Domino 4 recipere quam
^ Ordinatus a vobis. Nempe data ei sua legitinia,
aut certe aliqua ejus parte.
b Tantum est ut. Id est, modo, dummodo.
€ Cum semel. Lege : Cui semel, ut in Reg. ms. et B
apud Smaragdum.
4 Recipere. Pro recepturum.
secutus est, debitorem. Recipiet enim in coelis filius
vester sine dubio, multa promittente ei Domino, di-
cens : ? Qui reliquerit aurum, argentum, aut posses-
siones, aut domos propter me, centuplum accipiet, et
regnum Dei, insuper et vitam eternam (Matth. xix).
Hzc audiens filius vester paratus est (si vultis) re-
linqüere vobis totum ut apud Deum centuplum in-
venire valeat, quia de omnibus Dominus noster est
nobis f idoneus. 5 Nam illi sufficit, cui ipse Dominus
non sufficit. -
e Qui reliquerit aurum. Hxc omnia vocabula non
sunt in Evangelio, sed proferuntur exposite et pa-
raphrastice.
! [doneus. 1d est, sufficiens.
& Nam illi sufficit, etc. Lege, ut in Reg. ms. :
Nam quid illi sufficit.
CAPUT LXVII.
DE SACERDOTIBUS QUI FORTE VOLUERINTjIN MONASTERIO HABITARE.
$ I. — Ex RrcutA sancrI. BENEDICTI.
a Si quis de ordine sacerdotum in monasterio se
suscipi rogaverit, non quidem citius ei assentiatur.
b Tamen s) omnino perstiterit in hac supplicatione ,
sciat se omnem Regul disciplinam servaturum.
* Nec aliquid ei relaxabitur, ut sit sicut. scriptum
& Si quis de ordine sacerdotum, etc. Quamvis sa-
cerdotium longe przcellat monachatui , sacerdotibus
tamen perfecüoris vita aut pcenitentiz cupidis pa-
tuere semper claustra monachorum, ut praeclare di-
sputat Lupus abbas Ferrariensis, qui hunc Regul:
locum profert epist. 129 : « Verum ne nos magni
facere videamur, B. Gregorius, cujus tanta in Ec-
clesia resplendet auctoritas, Patrem nostrum Bene-
dictum commendat : Scripsit monachorum Regulam
discretione praecipuam, sermone luculentam. Sanctus
autem Benedictus sacerdotes suscipi in monaste-
rium et posse, debere, ostendit, cum (quanquam non
facilem) tamen eis promittit ingressum, et retinendi
officii ex jussione abbatis przbet auctoritatem. Quod
nullo modo faceret, si soli admittendi essent crimi-
nosi. Nam et eos interdum, sed diflicillime, et vehe-
menter compunctos recipimus. Venit enim homines
quorere et salvare quod perierat. Cum autem B.
regorius Regulam S. Benedicti approbat, eadem
autem Regula sacérdotes cum officio suscipiendos
docet, nisi qui contentioso spiritu laboret, et susce-
ptos jam inde ab initio nostr! ordinis et esse integrze
vite sacerdotes in monasterio minime dubitat. » Id
eis etiam per sacras synodos mox citandas licitum
fuit. Rupertus libr. i1 in Regulam S. Benedicti hunc
locum de episcopis interpretatur ; potest etiam intel-
ligi de presbyteris, imo et pr:ecipue de illis.
. b Tamen si omnino perstiterit, etc. Hic nulla men-
tio est annui tyrocinii seu novitiatus; quemadmodum
etiam nec paulo post, cum agitur de clericis : quia
olim eo non indigebant, quippe qui viri maturi et
gravitate morum conspicui essent. Et eorum inge-
nja et mores hospitalitatis tempore, aut duorum, vel
sex ad summum mensium sp.tio satis explorari po-
torant. Vide supevius snnotata.
c Nec uliquid ei relaxabitur. Nempe de regule di-
strictione, non de novitiatu. [1 satis indicant proece-
dentia : Et sciat se omnem Regula disciplinam serva-
turum. Unde bene sequitur : Nec aliquid ei reluxabi-
est : Amice, ad quid venisti (Matth. xx1)?. Conceda-
tur tamen ei 4 post abbatem stare, et benedicere, et
e missas tenere, si tamen jusserit abbas : sin alias,
nullatenus ! aliqua presumat, sciens se discipline
regulari subditum, et magis humilitatis exempla
omnibus det. 5 Et, si forte ordinationis, aut alicujus
tur; nempe de Regul disciplina, quoad vixerit in
monasterio, non vero in novitiatu. Quia insulsum
esset aliquem astringere Regulz disciplina tantum
pro eo tempore.
4 Post abbatem stare, Ac proinde ante Pr:posi-
tum et decanos, si non sint sacerdotes.
e Missas tenere. lta in omnibus codicibus inss.
et apud Rupertum loco supra citato, Ruthardum, et
Smaragdum, qui hanc lectionem servat etiam in
Commentario. Huic rite conceditur et post abbatem
stare, et. benedicere, et missas tenere. Missas tenere
est facere, celebrare, vulgo canere. Concilium Aga-
thense can. 21 : « Clerici vero, si qui in festivitatibus
quas supra diximus, in oratoriis, nisi jubente aut
permittente episcopo, missas facere aut tenere vo-
uerint, a communione pellantur. » Dixit concilium
-ó clerici, quia complectitur unico decreto tam
sacerdotes quam ministros. Unde in Arvernensi ,
can. 14, dicuntur presbyteri et diaconi divina cele-
brare imnysteria : « Si quis ex presbyteris, aut dia-
conis, qui neque in civitate, neque in parochiis ca-
nonicus esse dignoscitur : sed in villulis habitans,
in oratorio deserviens celebret divina inysteria. »
Presbyter offerendo, diaconus ministrando. Missas
tenere est etiam eis interesse, eas audire, ut clarum
est ex eodem conc. Agathensi can. 47 : « Missas die
Dominico szcularibus totas tenere speciali ordine
praecipimus. » Et conc. Braccarensi primo, can. 16 :
« Si quis feria quinta Paschali , quz vocatur Cena
Domini, hora legitima post nonam jejunus in eccle-
sia missas non tenet, etc. » Sit ergo hzc indubitata
lectio; quamvis, apud S. Dunstanum Turrecrema-
tam et in vulgatis editionibus legatur : Missas ca-
nere ;: quod vix usitatum ante et circa tempora S. Be-
nedicti repereris.
! Aliqua presumat. Supp., facere, quz videlicet ad
munus sacerdotale spectant.
5 Et, si forte ordinationis, aut. alicujus rei causa
[uerit in monasterio. Subaudi, exaltatus.
1215
8.'BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS "
rei eausa fuerit in. monasterio, illum locum atten- A obtentu honoris de ratiociniis, vel dominatione, a
dat, * quando ingressus est monasterium ; non illum
qui pro reverentia sacerdotii. concessus est.b Cleri-
corum autem si quis eodem desiderio menasterio
voluerit socigri, leoe rzoediecri collocetur; et ipse
tamen si promittat de observatiene Boguls, vel poo-
pria stabilitate.
$ IL —- Ex Bacora Maeierni (cap. 85).
* Peregrinorum lero habeantur sacerdotes, ma.
xime quorum primatus et honor in Eeclesia contine-
tur et militat. Qui si elegerint ut pro emere Dei vei
propter disciplinam et mensuram sanctze vitse mo-
nasteriis habitent, in 4 solo [enim] nomine patres
monasterii nuncupentur; et nihil aliud in monaste-
riis liceat, nisl orationes colligere et * signare. Aliud
pote laici, abbates excludant. Nam si ipsi sacerdo
victum aut. vestiinm monasterii uti. magis eligu,
et operari communiter secundum preceptum ay.
stolicum fratribus debent, non impertire satis ciet
ab abbate, sed cum reverentia admoniti. Nam s
spiritales sunt, ipsi sibi imperent, [fnam et prope
cautelam] quod poterant ab aliis cogi ; memores sen
per Apostoli Paufí formam ostendentis de se. et (f.
centis : $8 Non gratis panem vestrum. mandscating
(1I Thess. a). Et item. dicit : h. Laboravimus moi
bus nostris, ne quem ves'rum gravaremus, Et item ips
dícit : Quí non faboret, non manducet. Ergo qui
si diutissime otiosi labore manuum suarum quere
victum noluerint, cum reverentia per multorum re
vero nihil aut prz:sumant, aut eis liceat; vel eliquid B ligiosorum testimonia 1 eonventi ab abbate i e
ordinetienis, aut. dominationis, aut dispensationis
vindicent; sed omnem formam licentiz, vel ordi-
nandz dominationis monasterii abbas, qui super
gregem universum est ordinatus, cum Regula vindi-
cet, vel defendat. Nam solo honoris nomine ideo sta-
- tuimus eos patres monasterii appellare propter sa-
crationem saeeréotíi «ut ordinationem. Et ne ipso
Quando ingressus eet. Apad .Fartbavrdum legitur :
Quem hábueral, quando ingressus est, recie. Que
fora. verba, quem fubnerit, si non sunt ex S. Be-
nediati tex£u , saliera subsqdienda sunt.
b Clericorum autem si quis, etc. Posse clerieos in
monachos recipi clarum est ex concilio Toletano 1«,
can. 49 : « Clericis qui menachorum propositum ap-
petent, quia inoliorem vitam sequi cupiunt, liheros
ab episcopo in monasterio largiri oportet ingressus, C
eic. » Ubi concilimm intelligit tàm presbyteros quam
cetenes clericos; at S. Benedictus intelligit eos qui
sunt inferioris gradus a presbyteris. Llem statuitur
in concilio Augustano celebrato anno 952, can. 7,
ubi mentio ft dcereti ceneilii Toletani.
* Peregrinorwm loco,'etc. Hec habentur in Beg.
T05. Magistri «od. Corb., eodem cap. 85. Ilic autem
Megister statuit, ut sacerdotes, qui voluerint in mo-
nagtesio;baUitare, habeantur peregrinorum loco, nec
vevenst stabilitetom.
4 Solo enim. To enim redundat.
* liignare. ld est, benedicere. fta correxi ex Reg.
TA&. €t cod. Vind., cum legeretur, saginare.
i Nam el prepier cautelam. Hec non exstant in
Reg. ses. et certe redundant, qux si deleantur sen-
sus clarue erit.
5 Non gratis panem vestrum manducavimus. In
versione communi t Aeque gratis punem manducavi-
mus.ab sliguo.
^ :Laborasimtts manibus wostris. Citat ex memoria,
non ex «0d., nam in Apostelo legitur : Nocte et die
operantes, ne quem vestrum gravaremus.
i Gensenii. Apud Smaragdum legitur, convicti.
clesiis revertantur. Si vero, quod a*sit, non pacióe,
sed magis per X scandalum exire voluerint, teni d
exuti rehus monasterii duntaxat sine gravi injori,
clausa ! regia excludantur. Quia magis ipsi amplis
"egere debent, quod aliis przdicant generaliter à De
esse preceptum otiosis debere laborantium pans
negari.
j Ecclesiis revertantur. Lege,ut apud Smaragim,
ecclesiis reddantur.
k Scandalum. Id est, rixa, jurgium, contentio, d
hie recte opponuntur «à non pacifice, et «à per te
dalum. Vide superius annotata.
| Regia. ld est, janua. Idem Magister cap. 4e
gule : «In sola regia oris nostri, id est, jon;
cp. 30 : « Mox clausis ab ostiarils regiis; » 2p. 9:
« Duobu$ fratrihus ztate decrepitis cella intra regus
monasterii construatur. » Et paulo post : « Ounà
vero necessaria intus intra regias esse oportet; d
scprus in eodem c»pite. S. Ennodius in lemmaté
epigraromatis 17: « Super regiasa triclinii in domo!
S. Gregorius Turonensis lihr. iv Hist., cap. I5:
« Ad regias :elis sacrze, quae tune reserate fuerapl
appropinquant. » Acta S. Marice /Egyptiace: t Mont
atrii regiam pulsavit; » infra: « Hisque perarió
monasterii aperiebantur regie. » Joaun. Mond
libr. i Vite S. Olonis abbatis Cluniacensis : (UJ
ingrediendi aditus a quovis concederetur, predicta
regias diutius puls»vit. » Anastasius Bi. liotbecans
in Honorio est castigandus. « Investivil regias jon
in ingressu ecclesig majores, qua appellaniur "
dianzs, ex argento. » Nam «à Janwas reduuai em
que glossema quod irrepsit ex margine 1D tex x
Antiquus Or :o Romanus : « His ita composi »
vitante ad regiam secretarii prefato. diacono "t
lam, etc. » Chronicon cenobii Novaliciensis Pv.
Segusiana. « Et venirep ad ecclesiam S. Mich: it
vel S. Syri seu cPleras alias, aperiebautur 58
regie divinitus aute suum couspectum. ?
——————————— Cr KK
CAPUT LXVIII.
DE MONACHIS PEREGRINIS, QUALITER SUSCIPIANTUR.
$1. — Ex Recura saxcri Beenicri.
Si guis monachus peregrinus de longinquis pre--
* Consuetudine. Id est, victus mensura et.quali-
tate solitis. Id enim sonat nonnunquam hoc vocabu-
lum. Tertullianus de Jejunio adversus Psychicos.:
«Plane vestrum est in carcere popipas exbihere
vinciis superveperit , si pro hospite voluerit s
in monasterio, et contentus fuerit & consueto
. i,
martyribus incertis, ne consuetudinem quer
tz:edeat vitae; ne nova abstinentise disciplina Re
lizentur. » S. Fructuosue Bracarensis Cap. ntoró
gulx sus: «Jxquisitas epulas mens?
41311
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXVIII.
15t8
loci quam invenerit, et non superfluitate sua pertur- À Si qu:e sane rationabiliter et cum humilitate repre-
bat monasterium; sed simpliciter * contentus est
quod jnvenerit, suscipiatur, quanto tempore cupit.
consuetodinemque contemnat. » Regula Paul et
Steph. e. 17: « Supra statutum consuetudinem sive
Mp petu, eic. »
— (Cententus est quod invenerit. Id est, contentus est
eo quod invenerit : phrasis Greca. Interdum enim
Graci pronomina antecedentia, 4xsivo avo, euppri-
munt per ellipsin.
b Ne forte pro boc ipsum. [ta apud RutharJum, ei
in ms. p. S. Germ. Alie editiones variant.
c Si forte voluerit stabilitatem suam firmare. 4)o€-
eio esL ap expediat manacho ja aliud monasterium
moigrare, ut ibi firmet siabilitatem de consensu pri-
stini abbatis, si nulli congregationi, ordini, aut so-
cietati sit obnoxium ; vel an et conveniat de suo ordi-
ne in alium traduci. Sed illam monasterii, seu. ordi-
nis, mutationem tanquam levis animi notan suspe-
ctam habent sancti Patres, omninoque improbant ; et
si vit: durioris et cum Deo conjuuctioris proetendat
rationem. Quia ejusmodi voluntas spe ex d:emonis
impulsu -Dascitur, qui vite religiose odium in mo-
nacho parere-non vàlens, tamen vite, in qua dudum
militat, t»dium generare conatur ; et quamvis eum de
vita monachica ejuranda minime sollicitet, imo quo-
dammodo ut in ea perseveret assentiri videatur, nt-
hilominus, quia in tali palestra decertare coepit. sub
hoc aibate, cum'his fratribus, tali exercitatione, non
cessat diabolus inquietare et perturbare parum eaturtá
minimeque prudentis monachi mentem; cum ejus
TDotu et suasione ipsi non sapit bonum, quod in 1p*6
«Deus singulari sua misericordia inecepit. Hinc fit. ut
?nis^r ille aut nullo modo, aut parum in virtute pro-
cedat: aut quod acquisierat, amittat, aut sine fructa
in claustro maneat ; et dum "mentem alio migrandi
cogitatioue pascit, in virtutis stuuio proficere minus
curat. Hec et similia docet vir diu multumque in
claustrali pakeswa exercitatus S. Anselmus, cum
epist. 29, libr. 1, Lansonem monachum ab ejusmodi
voluntate dedueere conatur. in eadem sententia est
S.Bernardus, summum illud vitz moenachice lumen,
libr. de Pracepto et Dispensatione, cap. 20, idque
tribus potisaimum causis. Priina, quia eos à quibus
disvedimus pudore suffundiinus tanquam nostra con-
versatione indignos .oh eorum vilia. Secunra, quia
duin certa teneinus, incerta yenari juiniine tutum esl:
cuin fortaesis uDam vile rationem sectari facileerit,
aliam non item ; quam postmodum a nostris moribus
e| ingenio discrepare gentiemus. Tertia, quia de-
plorandz levitatis est, per quam olim inexsperta de-
Sideramus, qui» vix apprehensa fastidiaunss ; uno
40omento eadem volumus et nolumus ; probamus et
reprobamus &eu minori inconstantia quam socordia.
His accedit quod facilior ad progressum munilur
via in ea qua inceepimus religione quam in aliena,
quam Aacteaus ignoramus, cujus slatutis summa
cum difficultade vix unquem assuescere polerimus.
Majora et perfeciiora appetere facile est, assequi
perdiffieile. Austerior quidem vita plerumque de-
eideratur ; sed qua. sit amare experimento discitur.
Sulce bellum inexpertis. Dicet aliquis : in hec ordi-
ne vel menaáterio, vita spiritalis non ducitur, disci-
plina regularis remissior est, devotio tepet. « Atque,
laquit S8. Anselmus epist. citata, elioruim mores, aut
leci consuetudines si eontra precepta divina nan
sunt, etiamsi inauliter videantur , dijucicare refugiat.
Quod si sibi videtur majora qux: .am et utiliora Spi-
ritali fervore eppetere quam illi prioris monasterii
inslituüonibus liceat; zestimet aut falli ge sive pes-
ferendo paria paribus, vel minora majoribus, sive
presumeado se posse, quod non possit; aut credat
$e non meruisse quo] desiderat: Sed quod atten-
fius considerandum est, in nobis sepe, non in loco
vitium est. Eger animus omnia fastidit et [rustra lo-
C
hendit, att. ostendit, tractet ebbes prudenter, 5 ne
forte pro hoc ipsum Dominus direxerit. ^ Si vero
evm mutet, alios fogit, qui mee se, .nec. morbum
eliugit.
la causa est animpa, qui se non effugit unquam,
inquit Horatius. Et praeclare Seneca lib. de Tran-
quillitate vite: «Inde peregrinationes suscipiuntur
vaga, et littora pereurruntur ; et modo mari se, mo-
do terra experitur, .semper presentibus infesta le-
vitae. » Et panlo post. « EL ut ait Lucretius :
Hoc.se quisque mode semper fugit
Sed quid prodes& si nou elfugit : sequitur seipse,
et urget gravissimus comes. liaque scire debemus
non locorum esse vitium, quo laboramus, sed no-
stum.» /Egrotus quocunque vadat, eeeum-morbum
vehit. O9 rómog, &)Àà cp^mo;, inquit S. Chrysosto-
mus, id est, non loeus, sed mores. Et prwclare S8.
Gregorius lib. 1, hom. 9 in "Ezechielem : « Sepe ve-
ro cum de via proximorum querimur, mutare lo-
cum conamur, secretum vitie Temotioris eligere, -vi-
éelicet ignorantes, quia, si desit spiritus, non adju-
vat locus.» Jeb in terra. Hus, in terra. paganorum
justes inventus est; Adam in lpso paradisi volupta-
tis meditullio peccavit; Loth Sodom:zx ffiammas effu-
git vini ac libidinis extra Sodomam arsurus incendio.
Quis novit prseterea quas in loco, vel ordine, quem
appetimus, insidias nobts moliturus est veterator ille
ac:versipellis cacodeeimon ? Scit enim ille peccandi
oceasienes sibi ad nos tentandum opportunas; quas
in hec, vel tali loco nzcturi sumus, que in. quo re-
Sidemus oco, mon suppetunt : qui propterea nos im-
portunius de migratione sollicitat specie majoris bo-
ni decepturus. His et similibus rationibus, quie
proferri possent, inducti sancti Patres ejusmodi mu-
1ationem ordinis, seu monasterii minime probarunt ;
uisi-gravi et urgente necessitate, ut momet S. An-
selmus epist. citata, ut si quis in suo monasterio
mole agere cogeretur. « Quapropter, inquit, quieun-
que coenobitarum forte propositum aggreditur, ex-
pedit ei in quocunque monaster:o professus fuerit,
nisi tale fuerit, ut ibi malui invitus facere cogatur,
tota mentis intenttone amoris .radicibus ibi radi-
care. » Astipulatur S. Bernardus cap. citato : « Nam
Si hee (conversio morum et obedientia) pro impro-
-bitrte nimirum atque trreliziositate cohabitantium
ebtineri nequiverit, duce spiritu liberlatis indubi-
tenter suadee transire ad alium. locum, ubi non im-
pediatur homo reddere vota sua, quo distinxerunt
labia sua. » Et epist. 7 ad Adam morachum : « Hac
ratione illos suscipimus : quoniam non putamus esse
malui, si vota labiorum suorum, qu in locis suis
potuerunt quidem promittere, sed nequaquam per-
solvere Deo, qui ubique est, ubicunque reddant. »
His accedit auctoritas Lanfranci, quam pro .iucit S.
D Anselmus in fiie carminis de contemptu tundi. « Si
ego Lanfrancus manu propria :me de aliquo mona-
sterio non reeessuemn jurassem, et viderem in hoc,
quod animam meam salvare .mon possem, exirem ,
nec perjurii erimen imcurrerem. Qui enim Deo pro-
pter Deum alligatur, non ab ipso, ni-i contra eum
solvitur. Porro ab ipso contra ipsum non solvitur,
qui propter amorem ejus, ut ei bene placeat, a filiis
superbi: et diffi enti, a filiis discordie et, ut »per-
tius dicam, a filiis diaboli n.igravit ad fiiios pacis,
spei, el huniilitatis, imo fllios Dei. Qi euim sie
transit, nonne fugit a sede diaboli ad sedem Dei ? »
Tria autem statuit S. Anselmus epist. citata, ob que
poiest quis locum mutare : « Tria, inquit, capitula,
quibus mutare liceat loca. in quibus se stabiles esse
promiserunb religiosi. Prigum, minia paupertas ;
secundum, persecutio nimia ; tertium, irrelig.ositas.
Nam stabilitas in loco-non promittitur, nisi propter
regulem-servandam. » His eddem doctorem Ange-
4619
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1530
postea voluerit stabilitatem suam firmare, non re- À supra dictis gradibus sacerdotum * vel clericorum,
Dpuatur ei talis. voluntas ; et maxime, quia tempore
hospitalitatis potuit ejus vita dignosci. Quod si su-
perfluus inventus fuerit tempore hospitalitatis, non
solum non debet sociari corpori monasterii, verum
eliam dicatur ei honeste ut discedat, ne ejus * mi-
seria etiam alii vitientur. Quod si non fuerit talis qui
mereatur projici, non solum, si petierit, suscipiatur
congregationi sociandus, verum etiam suadeatur,
ut b stet : ut ejus exemplo alii erudiantur, ^ et quia
in omni loco uni Domino servitur, uni regi milita-
tur. d Quem si etiam talem esse perspexerit abbas,
liceat eum in superiore aliquantulum constituere
loco : non solum autem monachum, sed etiam de
licum, qui docet ejusmodi migrationem, nisi summz
utilitatis, aut necessitatis causa non esse permitten-
dam. Quod spectat ad necessitatem, clara est ; quod
vero ad utilitatem, quorumdam sanctorum habemus
exempla, S. Hugonis episcopi Lincolniensis, qui a
Canonicis Regularibus ad Carthusianos monachos
transiit; S. Antonii Pataviensis, qui etiam a Cano-
nicis Regularibus ad Franciscanos traductus est;
S. Lutgardis, que a Nigris sanctimonialibus ad
Cistertienses migravit; quorum justam fuisse migra-
tionem patefecit eventus. llc autem utilitas serio
pensitanda est, ne forte fucata in ruinam animarum
cedat. Quamobrem etsi B. Benedictus peregrinos
monachos suscipi permittat, si petierint, vel, si non
petierint, rogari, ut maneant, tamen non prius
quam probe notos et tos.
^ Miseria. Id est, vitio, perversitate.
b Stet. ld est, stabilitatem suam firmet.
e Et quia in omni loco uni Domino servitur. Duas
rationes proponit, unam pro monacho qui admittitur;
stabilire potest abbas in majore quam f ingreditur
loco, si ejus talem perspexerit vitam esse. € Caveat
autem abbas, ne aliquando de alio noto monasterio
monachum ad habitandum suscipiat sine consensm
abbatis ejus, h aut litteris commendatitiis : quia
scriptum est : 1 Quod tibi non vis, alteri ne feceris.
$ H. — Ex Recura PaTAuUM (cap. 13).
j Nonlicebit dealio monasteriosine voluntate Patris
fratres recipere : non solum recipere, sed nec videre
oportet, dicente Apostolo : Quia qui k primam fidem ir-
ritam fecit, etc. (I Tim. v). Quod si precatus faerit ab
eo qui przest Patre, ut in alio monasterio ingredia-
tur, commendetur ab eo ei qui przest, ubi esse de-
maxime quia tunc stabilitatem non vovebant. Pr»-
terea loci citati intelliguntur de monachis vagis et
fugitivis, de quibus non agit S. P. Benedictus cum
ejusmodi hominum mores facile sit tempore hospi-
talitatis internoscere. Cur autem quis de ignoto seu
remoto veniens monasterio possit recipi sine litteris
commendatitiis, aut sine abbatis licentia, hanc dat
rationem S. Bernardus, lib. de Przcepto et Dispen-
satione, cap. 20: « Porro de vicino prohibet, quod
jJübet de peregrino; ne vicinitas inter monasteria
fomes scandali et rixae materia sit, si alterutrum
recipere monachos acquieverint absque mutuo dun-
taxat assensu. » Si autem inter abbates duorum me-
nasteriorum quzdam aut per litteras, aut quoquo
modo consuetudo interesset, aut familiaritas, noa
esset aliquis ex his monasteriis sine abbatis licentia
recipiendus: quia ejusmodi monasteria pro notis
habenda sunt. Nec propterea violatur stabilitatis
votum a monacho in alienum cenobium migrante :
siquidem hoc fit secundum Regulam quz ejusmodi
qui fortassis opponeret se non periude in illo ac in C in aliena monasteria migrationem permittit, servatis
&uo monasterio Deo serviturum. Ác proinde additur
copula, ut posterior ratio jungatur priori. .
Quem 5i etiam talem perspeseri abbas. Nempe
ut mereatur promoveri ad altiorem locum. Ex his
patet monachum peregrinum in ultimo Joco esse
$tatuendum, non in eo quem habuerat in pristino
suo monasterio. Id etiam patet ex sequentibus : Non
solum autem monachum, sed etiam ex. supra dictis
gradibus sacerdotum et clericorum stabilire potest
abbas in majore quam ingreditur loco. Atque inde
hujus monachi probatur humilitas.
e Et Clericorum. Supp. aliguem.
f Ingreditur. Optima lectio. Quia supplenda est
vox, aliquem, post «à clericorum, ut diximus. Quare
in editione Coloniensi et vulgatis male legitur, in-
grediuntur.
€ Caveat autem abbas, etc. Antiqua concilia vetant
suscipi monachum alienum sine abbatis sui consensu ;
Agathense can. 27 ; Augustodunense sub S. Leodega-
rio can. 10. Synodus vni can. 21 : rnipoc?wp6évto0o«
&wtu yvépcne cov dXryovpivou e«XroU o) mrpocixtu, id est,
« recipi sine abbaus sui voluntate non convenit. ld
etiam prohibet S. Gregorius papal. 1 Regesti, ep.
40 et Fructuosus alter c. 20 Regula sux. Qui tamen
videntur capienda juxta mentem S. Benedicti, si vi-
delicet isti monachi non sint de ignotis monasteriis.
Solebant enim monachi antiquitus devotionis causa
ad loca sancta peregrinari, ita ut ad propria non re-
mearent ; sed in alieno monasterio, cujus districtio-
nem tempore hospitalitatis perspectam habuerant,
se suscipi rogabant. Hanc enim libertatem habebant
sancti illi viri,
Magoanimi heroes nati melioribus annis,
qui non levi quadam animi inductione, sed pura in-
tentione monasteria mulabant; ut de S. Saba in
ejus Vita legitur, et de multis aliis in Vitis Patrum ;
D
tamen his qu:e supra dicta sunt.
h Auf litteris commendatitiis. Litter: commenda-
titim Graecis gvererixol, a verbo cvvíevapa, id est,
commendo dicuntur et &xoXvttxai, id est, dimissoriz,
que ostendunt clericum a suo episcopo in aliam
ecclesiam dimitti, ut docet Theodorus mon ia
can. 13 concilii Chalcedonensis.
1 Quod tibi non vis, alii ne feceris. Post verbum,
vis, omittitur «o fieri, ut etiam a S. Ferreolo citato
infra hoc capite : habeturtamen, cap. De instrumen-
tis bonorum operum : « Et quod sibi quis fieri non
vult. » Locus exetat Tobiz iv : Quod ab alio oderis
(an tibi, vide ne tu aliquando alteri facias. Sed citatur
ocus ex memoria, et profertur potius sensus quam
verba. Hanc sententiam his versibus exprimit S. Co-
lumbanus in monasticis :
Quod tibi vis Geri, hoc slii prestare memento :
Quod tibi non optes, alii non feceris ulli.
Vide annotata in cap. 7. Hzc autem a S. P. Bene-
dicto sententia prolata confirmat nostram i
rem opinionem de suscipiendis monachis ignoti et
remoti monasterii sine litteris commendatitiis. Nam
$i hoc passim licitum non fuisset ex more, in hanc
sententiam, quxe est commune charitatis vinculum,
peccaret, qui de ignoto monasterio sine abbatis con-
sensu reciperet, et extra rem hzc sententia a S. Be-
nedicto citaretur.
|] Non licebit, etc. Hoc caput reperitur in Regula
ms. Macarii, Serapionis et aliorum cod. Flor.
k Primam fidem irritam fecit. Lad Tim. v : Fidem
negavit, eL. est infideli deterior ; et paulo post : Quia
primam fidem irritam fecerunt ; sed citatur locus ex
memoria, non ex codice; et ex duobus locis unus
conflatur.
2 04 V
1321
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXVIIL
siderat ; et sic suscipiatur. Nam sine * voluntate ejus À bertatem nostram , quam habuimus in Christo Jesu :—
qui preesse videtur in monasterio, nullatenus reci-
piatur frater. Quod si ^ presumpserit talia facere,
noverit se in synodo episcoporum, aut in conventu
fratrum suorum in audientiam venire. * Et tunc re-
cedat tanquam junior suus, donec ab eo cui injuriam
fecit veniam petat, ut non per ipsius vitium alii de-
spiciantur 4 Patres. * Ille vero monacbus f quantos
fratres in alio invenerit, 5 tantos ^ se noverit ha-
bere priores. Sed nec attendendum est quod fuit
aniea; sed probandus est qualis esse cceperit. Sus-
ceptus vero si habere videtur aliquid sive in rebus,
sive in codicibus, ultra ei possidere non licebit : ut
possit esse perfectus , 1 quia alibi non potuit esse
senex. Residentibus vero fratribus, si fuerit aliqua
de Scripturis collatio, et fuerit) ex his talis scitus, B
non licebit ei aliquid dicere, nisi preceptum fueri
a Patre.
$ III. — Ex Recura PaTRUx (cap. 14).
k Monachum nisi abbatis sui ! aut permissu, aut
voluntate, » ad alterum monasterium commigrantem
nullus abbas » aut suscipere, aut retinere prxsumat.
Quod si ad districtiorem Regulam non pro actus sui
levitate tendentem abbas suus ipsum ad alterum
monasterium transire permiserit, ut inde postea sub
aliqua occasione egredi presumat, nulla ratione
permittimus.
$ IV. — Ex Recura saNncTI Basin (cap. 87).
Interrog. ? Si dicat quis: Volo apud vos parum
aliquid temporis facere, ut proflciam ex vobis : si
oportet eum suscipi ? — Resp. Domino pronuntiante :
Quia venientem ad me non ejiciam foras (Joan. 1x) ; et
Apostolo nihilominus dicente : Propter subintrodu-
ctos, aut falsos (ratres, qui subintroierunt explorare li-
à Voluntate ejus, Addidi và ejus, quod deerat.
b Presumpserit. Abbas alterius monasterii.
9 Et tunc recedat. tanquam junior suus. Hic locus
non exstat in duobus codicibus bibliothecse Cor-
beiensis, estque corruptissimus.
» 4 Patres. Monasteriorum videlicet, id est, abba-
8.
* Ille vero monachus. Qui transit ad illud mona-
Sterium.
f Quantos. Id est, quot, Luc. xv : Quanti merce-
narü in domo Patris mei, id est, quot.
8 Tantos. ld est, tot. Joan. ult. Et cum tanti e88€h,
MOR Esl scissum reto; in. Gr:co , cogo)tor, id est,
tanti. Marculphus form. 51 :
sive paraveredos tantos, etc., » id est, tot.
h Se noverit habere priores. Hoc constituo con-
firmat nostram sententiam , quod videlicet ii , qui in
aliud migrant monasterium, stabilitatem suam ibi
firmaturi, debeant ultimum tenere locum, nisi altius
bate promoveantur.
i uia alibi. Lege : Qui, etc.
| Ez his. Scripturis : et «à. scitus , est. doctus.
uc omnia satis clara sunt ex alia lectione codicis
rbeiensis : Et si forsitan is, qui susceptus est, ha-
bet scieutiam Scripturarum.
, * Monachum nisi, etc. Hoc capitulum reperire est
In regula tertia ms. cod. Flor. qu: incipit : Cum in
nomine Domini. Ejus etiam prior pars usque ad illa
verba Quod si ad districtiorem, exstat in concilio
Agatheusi, can. 27.
^u permissu. Particula, aut, non est in citato
€oucilio.
PavnoL. CH
quibus nec ad horam cessimus subjectioni , «t veritas
Evangelii permaneat apud. vos (Gal. 11). Concedere
quidem ei convenit ingressum propter incertos ex-
itus rerum. Interea enim potest fleri, ut per tempus
proficiat, et delectetur sanctitate vit:e, et permaneat
ecptis sicut et frequenter factum scimus. Sed ut
manifestetur veritas P institutionum nostrarum,
4 de quibus fortassis homines aliter opinantur :
oportet tamen circa eum cautius agi, et diligentius,
* ut sive in veritate permaueat, vel proficiat, sive in-
stitutionum nostrarum veritas explorabitur, proba-
bilis inveniatur et pura. Ita namque et nos Deo pla-
cebimus , et ille aut proficiet, aut, si simulator est,
s erubescet.
$ V. — Ex RrcurA Fenaeon) (cap. 11).
* Monachum omnino, sive * clericum alteruus
[* loci] monasterii recipi sub qualibet . causa nolu-
mus, interdicimus, prohibemus, prospicientes talia
studio charitatis, ne novum aliquod forte x scanda-
lum 7 surgentes inducant. Dicit enim Scriptura:
"Quidquid tibi non vis, alio ne feceris (Tob. 1v). Hinc
enim plerumque non tantum inter abbates, sed etiam
inter monasteria lites insanabiles oriuntur : dum
unus nititur defendere quem recipit, alter revocare
quem perdidit. Et ad extremum nisi reddatur isti
pelitori petitus, et istius restauratio recepti placa-
verit injuriam acceptam ; fit ut non secundum Apo-
stolum vincant in bono malum (Rom. xn), sed utri-
que mali vincantur uno malo. Attamen nec illud
C pretereundum censuimus, ut si forte alterius loci,
ut supra dixi, monachus, sive clericus scripta abba-
tis * vel episcopi deferat, in quibus manifeste pro-
betur non propter vilia curanda, sed propter chari-
m Ad alterum. Reposui prepositionem, ad, ex di-
cto coucilio, et R. ms.
5» Aut suscipere. Siiniliter particula, aut, non habe-
tur in praefato concilio.
? Si dicat quis, etc. Exstat apud S. Dasitium in-
terr. 97 Regule Brevium, et apud Rufinum cap. 49.
P Institutionum nostrarum. In textu Greco : Tà;
lv uiv &xpibsiog, idest, « exacL:e observantize nostrae. »
q De quibus (ortassis homines aliter opinantur. 1n
textu Graco : 'AJjeocípaz (cec wepl Xov joie
lzorrv, id est, « qui fortasse aliter de nobis suspi-
catur. »
r Ut sive in veritate permaneat, etc. Aliter in textu
« Ministretis veredos D Graeco : "Iva ies dtu qowepolDá, xal Xj 0oyia rang
&Óuxopiac &wupsoà , id est, « utet veritas illustretur ,
et suspicio negligentize omnis tollatur. »
s Erubescet. ln textu. Graco, dux Óxotroa, id est,
convincetur.
t Monachum omnino. Hoc capitulum in cod. Vind.
falso ascribitur S. Basilio.
u Clericum. Qui sit monachus.
Y Loci. Redundat. |
x Scandalum inducant. Inter abbates, vel monaste-
ria, vel episcopos. Scandaluin est rixa, lis, jurgium,
ut ex sequentibus patet, et supra toties notatum est.
y Surgentes. Lege : Fugientes.
3 Vel episcopi. Quia clerici qui monachi erant
olim peculiari quodam modo ad episcopum specta-
bant, ut capite sequenti tractabitur, et ideo non
sine litteris sui episcopi hac constitutione eis per-
mittitur migrare in aliud monasterium. Quod tamen
ita intelligendum est, si monasterium illud ad quod
42
1595
Ó. BENEDICTI ABBATIS ANIANENGIS nmi
tatem missus, ipse tantdih sótids féri congregatio- A suo quemquam vellé exspóliari, et alium suanuditit
nis obtineat. Si tamen credi illo módo potest Bóno
migrare velleng esset alterius dicecesis, ul canones
statuunt de aliis clerteis, adhibitis etiàm ábbalis sui
litteris toniínéfidatitlis ; 5i autem thonástérium ad — juria episcopo.
$c».
vestiri.
quod migrandum est sit ejusdem dicecesis, sufiriul
solz? abbatis coinrhendatilie, quia lühc ifl il i
" 6 ad. *«- ef, Alariit éotbpu» r aduP 5
*
GAPUT LXIX.
DE SACERDOTIBUS MÓNASTERI.
1 $ I. — Ex REGULA saNcri BENEDICTI.
« Si quis abbas sibi presbyterum, b vel diaconum
ordinari petierit, dé suis eligat qui dignus sit sacer-
dotio fungi. Ordinatus autem * caveat elationem,
4 aut superbiam : * nec quidquam przsumat, nisi
quod ei ab abbate suo f przecipiatur; sciens se multo
magis disciplinz regulari subditum. Nec occasione
sacerdotii obliviscatur Regulz obedientiam et disci-
& Si quis abbus sibi presbgterum, elc. Additur parti-
cula, sibi, id est pro sux ecclesia, non alienz, ministe-
rio. Nam olim duplici nomine monachi ordinabantur
sacerdotes, vel pro moirasterii$ suis, ut ex hoc capite
constat, vel pro ecclesiis s:zeeularibus, seu parochiis,
ut habetur 46 qu. 4. eap..Si quis; cap. In parochia
tua. eap. Cum pro utilitate Ecclesie ; cap. Monachi, et
cap. Ne pro cujuslibet. Hinc explicatur locus S.
Gregoril epist. 18, libr. vn Regesti : « Quisquis au-
tem éx przedielo monasterie ad ecclesiasticum ordi-
nem pervenerit, ulterius illic nec aliquam potesta-
tem, nec licentiam habeat maneiidi. » Non enim ibi
agit S. Gregorius de ifionüchis qui pro suis mona-
sterilis ordimantur, sed de iis qui ab episcopo e mo-
nasterio tollebantur, permitente abbate ad officium (;
ecclesiasticum administrandum. Sic enim supra iu
" eadem eplstola beatissimus papa scribit : « Pariter
autem custodiendum est; ut invito ejusdem monbste-
rii abbate, aut ad ordinis clericatus efficium salli.ex-
inde monachi non debeant; sed si abundaates fue-
ritit, et ad celebrandas Dee laudes vel.utilitates mona-
steriorum complendas sufficiant, abbas cum devo-
tione de lis qui superfuerint, offerat quos dignos
eoram Deo putaverit. » Ex his autem clarum est
monachos olim fuisse sacerdotes, qui et omnia sa-
cerdotii munia obire poterant, ut manifestum est
eadem causa et qu. cap. Doctos ; cap. Si monachus ;
cap. Moderamine; cap. kx auctoritate. in quo di-
euntar monachi sacerdotes apostolorum figuram te-
nere ; et cap. Nonnulli, in quo hee S. Bonifacii verba
notanda veniuut : « Neque enim B. Benedictus mo-
nachorum prieceptor almificus hujus rei aliquo modo
fuit interdictor. » S. Augustinus Eudoxium abbatem
ejusque monachos Caprarie insule hortatur ad Ec-
clesim munia obeunda, epist. 81. .
b Vel diaconum. lta in omnibus codicibus quos
viderim tam editis quam inss.; sed quo tendant
hec verba, difficultas est non minima : nam statim
subjungit S. Benedic(us : Qxi dignas sit sacerdotio .
fungi, quxe diacono minime eonveniunt. Sed notan-
dum est sacerdotii nomen aliquando diaconis attri-
bui; nam diaconatus est quidam ordo* sacerdotii,
qui tertius appellatur, et presbyteratus secundus, ut
patet ex Optate Milevitano, lib. n contra Parmenia-
num : « Quid (commemorem) diacones in tertio, quid
presbyteros in secundo sacerdotio constitutos; » ac
roinde recte dici potest, diaconas dignus sacerdotio
nygi, quia sa tium non modo de episcopatu et
presbyteratu, sed etiam de diaconatu dicitur. Postea
vero lequitur S. Benedietus tantum de presbyteris,
won de diaconis et aliis clericis : quia id quod de
presbyteris dicit, faeile de aliis concludi potest, ducto
argumento a majori ad minus.
plinam ; sed magis ac magis in Deum proficial. Lo-
cum vero illum semper attendat, 5 quando ines
gus est in monasterium, przter officium altaris : ei
si forte electio congregationis, et voluntas abbais
pro vit: merito eum promovere voluerint. (ui u-
men h Regulam a decanis vel praposits consti
tam sibi servare sciat. Quod si aliter praesumpserit
i non sacerdos, sed rebellio judicetar. F4 sepe 3t
e Caveut elationem. Ed est, aliis nbo $à prihri,
nee eos qui sunt inferioris gradus, despicit.
d Aut superbiam. Id est, neque gspiret ad supene
rem gradum ; nam süpérbiz ést alüora quique a
etefe, dicilur enim à stupet Aábentlos. Cororlits
ront ( Superbia est a E UD. fere )
e Nec quidquam presumat. Sup. e.
t Precipiatar. lla in Viclor. s fto : Pro
itur.
F $ Quando ingressus. lta in Concord. Vind. ei ef.
ma. S. Germ. recta lectio et subaudjenga hxc verbi:
Quem habuerit, hoc modo : Locum vero illum sempt
attendat, quem habuerit, quando ifijréésus esl in we-
nasterium. Vulgo legitur :« quo ingrestim eit.—
b Regulam a decgmis vel prepobtis comüitim
sibi servare sciat. Varie legitur hic i ; gelo
1hen et distingue, ut apud Snaráj um : fteguiam €
decanis wel prepositis constihitam vibi; servare sri;
qua nibil aliud sonant, quàm quod debeat sacri
suis decanis et przepositis oblemperare. Regula ud
loco est lex, disciplina. ita passio leqniter S. 6r*
gorius lib. 1, epist. 40 : « Sub abbatis eui. teg?
et i Dial., cap. 1 : « Sub Theodati regula. !
i Non sacerdos, rebellio. Recta lectio. Ta
apud Keronem, Smaragdum et S. Dunstanum;
in editione Colinzi ; quemadmodum 4n uiteque
dice S. Germani, S. Victoris, Vindocinensi &
Ebrul. Apud Turrecrematam legitar : Sed vebullio,
rebellis; sed illa verba, et rebellis, sunt glowemo
In vulgatis, et in cod. S. Faronis : Nén «t gaceráti
sed ut rebellis; sed heec manant a cujusdam C.
ctoris officioa. Rebellio autem idem est «€ "x »
Epistola Faustine ad Marcum philosophum Ms
tor, ut si amas liberos tuos, istos rebellione 1&7
rime persequaris. » Marcellinus comes. in Chron.
« Plinta comes idemque rebellie apud iei:
provinciam deletus est. » Jornandes de Rebus ph
« Gotbi. vero tam regis sui. mortem, quaS ^...
injuriam a rebellionibus exigentes, a Pi.
sunt, etc. Joannes VII] papa Neopolitanis aped i
nem, p. xi, cap. 90 : « Cum enim regi$ rebeil tentia
quocunque partieipio conjungantur, pr! en me
condemnantur. » Hkorbardus junior de Casi
nasterii S. Galli cap. 7:« Vieter autem slap
factus inter convicia ilium insilire pam r-
minatur.» Gloexe veteres : &vr&pruc y f! enr.
duellio ; ubi etiam perdwellio pre per duelie 3 , T9"
Gloss: veteres : Perduellionzs, el verá Dia? Pont
paie» Bou)svopsvot, 2 xac& iq e contri
populum. Romanum consilium dantes,
reges. » Rebellio ergo est etiam rebellis; ind eiijé
lio perduellis ; et &r&pc»; est rebellio,
monitus si non correxerit, etiam * episcopus adhibea-
tur in testimonium. Quod si nec sic emendaverit,
'clarescentibus culpis, projiciatar de monasterio;
si tamen talis fuerit ejus contumacia, ut subdi aut
obedire Regulz nolit. ]
81. — Ex RgcuLa saNcri h AunELH (cap. 44). |
c Nullus honorem presbyterii aut diaconatus acci-
piat 4 pr:eter abbatem : si voluerit ordinari presby-
terum, et unum diaconum, vel * subdiaconem ; quos
ipse voluerit, f ordinandi habeat potestatem. Bi
vero Deo prepitlo ita profeceritis, ut aliquis ex vobis
ad episcopatum petatur, 5 ipse sblus egrediatur.
au verbum, qui ti aliquem insutgfi, ut est rebéliio,
sen rebeltis, qti webellat.
& Episcopus dihibentur in testimonium, Née
1535 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXX. 1599
8 III. — Ex picTiS saNcTI. Biggovvin.
h St in monasterio vivens olericus esse desiderás,
ita te ekhibe, ut vite meritum conseqearis. Id est, .
adolescentiam tuam nulla libidinis sorde comitiacu-
les; ut ad altare Domini quasi de tbalamo virgo .
procedas, et habeas deforis bonum testimonium. '
i Femins», quf nomen teum noverint, vultum ne-
sciant: Multo tempore disce qued doceas; Ne ereda$
laudatoribus tuis : imo irrisoribus aurem ne libenter
secomithnodes.
Bácerdotes sei clerici.
b Aurelii. Lege : Aureliani, &t supra monuimus.
c Nullus honorem presbgterij, etc. Ex loc eapite
contumacis, ut postea ejiei possit. Hoc statuit S. B satis constat S. Aurelianum duas composuisse
IS
Benedictus de solis sacerdotibus, non de aliis mona-
€his, idque ob dignitatem et reverentiam sacerdotii ;
ét quía pfesbyteri pecaliáfl rátione ad curam epi-
; scopi pertInent, ob graduii quem obtinent in Eccle-
5ia : sunt enimr secundi ab episeopo. Eadem ratione
neque illos flagellis, aut e&communhicátioni subjicit;
sed statuit ut jadicentur tL rebelles; deinde, si
hon emendaverint ; sepius ádmonedntur; si nec sie
correxeritit; episcopus ádhibeatar ih testimonium ;
tandem clarescentibus culpis, id est pateritibus el
Thanifestis, ita ut propter dignitatem presbyteratus
&int aliis scafidalo, projiciantur. Itaque olim efus-
modi presbyleri monüsteriotuti non solüm erant
sub abbate; sed etiam subj episcopo, ut pate e£ epi-
6tola Friderici archiepiscopi Coloniensis ad Adelbe-
tonem episcopum Leodiensem ex hoc 8. Benedicti
. loco (Apud, Rupetium ; lib. 1v, in Reg. S. Benedicti,
eap. 2)
: « Neque a sólo abbate, inquit, super mona-
chum presbyterum judicium est. diffiriiendum, nisi (t
S MSS adlilbeatur in testitoniuni juxta ipsius
Benedicti. institntum sanum ac legitimum. » Qui
supra in eadeth epistola omnes sacris ordihibus ini-
tiatos ait sub cura esse tüm episcopi, vain abbatis.
. Concilium Arelatense tertium omnes elericos mo-
nasterii. Lirinensis sabjicit episcopo , laicos vero
abbati (Tom. 1 Coltcil. Galli): « Hoc eftim et ratio-
nis e religiónis plenum est, ut cletici ad ordinatio-
nem episcopi debita subjectione respiciant; laica
Yer6 omnis monasterii congregatio ad solam ac libe-
ram abbatis proprii, quam sibi ipse elegerit, ordi-
nationem dispositionemque pertineat. » Sed modo
broptet exemptiones alio jute vivitur. Et sane olim
hoc tolerabile erat, cum pauci essent in monasteriis
gulas, ut supr4 nioniuimus : unam monachorum, ad
quam perlinet hóc taput; alteram sanctimonialium :
$ed de hac té sura.
4 Preter abbalem. ld est, praster abbatis volunta-
tem.
e Subdiaconem. (uo modo dicimus diatonem, sz-
pias tamen diacorium. Noti enim solum dicitur dia-
cohus; sed etiam diacon; genit. dinconis, & Greco
At&xory, Stkxovog. Vide Lexicon Grieco-batbarum Jdan-
fiis Meursii. . :
1 Ordinandi fiabeat potestatem. Non per se, sed
per episcopunt.
8 Ipse solus egrediatur. Nempe monasterio ad ha-
bitandum in &ua dicecesi; nec ducat seeam mona-
chum habitationis sbcium.
h Si il monasterio bivens, eto, Haze habentur in
epistola 8. Hiérünyful ad Rustcum de fürma vi-
vendl. ;
i Femine gem horfen tuum. hoverint, vultum
sciant. in epist; excusa S. Híeronymi hio locus ita
legitur : Feminzque nomen tuum noverint, vulum
nesciant. » Sed rectius in nostta Goncordia, . Hine
butem discat míordchus vitare familiaritatem mu-
liérum : qu: quam periculosa sit, ita przeclare docet
S. Cxsarius Arelatensis in epistola ad quosdam
ermanos : « Atteride omrmia sancta; dilipentfr in-
telle Qtaria mala de ihordinata familjaritate na-
scantur. Famillaritas enim eujuslibet feminz, si fre-
quens esse ceperit, non nisi corraptiouem seminat,
vitia pullulat, libidinem concipit: igneminiam parat,
orrigit furiain, lasciviam pascit, petulantiani nutrit,
casüs exaltat, ruinas sedillcat, ete. i
- .€* . e « « e8. n .
GAPUT LXX.
DE ORDINE CONGREGATIONIS.
. |. — E& Recbra saxcmI BewepicI.
s Ordines suos in monasterio ita conserveníi, ut
conversionis tempus et vilze meritum discernit at-
que abbis Cónstituerit. (ül abbas b non conturbet
gregem sibi commissum, * nec quasi libera utens
^ Ordines suos in monasterio, ita, conservent, eic.
Idem in Vita S. Fulgentii episcopi Ruspensis statu-
tum legitor, ut monachi videlicet tempus iriter se
conversionis ordinemque eervent, ——.
b Non coniurbe[ gregem sibi commissum. Álios ex-
tollendo, alios deprimendo, przferendo, vel post-
ponendo sine rationabili causa.
* Nec quasi utens libera potestate. Quod ne qui-
deu reges decet, dui bene regnant, sí cum ratione
D potestate injusté disponat aliquid ; sed &ertifiet Gogi-
tet quia de omnibus judiciis el operibus sulá reddi-
turus est Deo rationem. Ergo secundum ordines
quos constituerit, vel quos Hábüerint ipsi fratres,
d sic accedant ad pàcem, ad psalmüm Yrbfonendum in
imperant. Vide supra c. 5. .,
.4. Sic accedant ad pacem. Íd est, ad osculum pi-
cis. Idque dupliciter intelligitur: primo, cum adve-
nientibus hospitibus occurritür, quibus cum salu-
tantur, datur osculüim pacis : secundo, cum fratrés
aite sumpüionem eucharistizx se mutuo ogculaulur
juxta. antiquum. Ecclesiz inorem, , quem vidéfe est
apud Dionysium Areopagilaig in Hierarchia eccle-
siastica, mpóg elc à 0siog lspápymc «Uy» upáv rti,
1327
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
155
choro standum. Et in omnibus omnino locis stas A per omnia ab omnibus disciplina teneatur, Juniors
« non discernat ordines nec przjudicet, quia b Samuel
et Daniel pueri presbyteros judicaverunt. Ergo ex-
ceptis his quos, ut diximus, altiori consilio abbas
prztulerit, vel degradaverit certis ex causis, reliqui
omnes, ut convertuntur, ita sint: ut verbi gratia,
qui secunda hora diei venerit in monasterio, ju-
niorem se noverit illius esse qui prima hora venit
diei, cujuslibet ztatis aut dignitatis sit. Pueris vero
tüy Gyüxy aipuvny &raci Oucyyt)iet, xal &aracapivoy
&)xouc, x. t. ). «Postea divinus pontifex orationem
sacram perficit, etsanctam pacem omnibus annuntiat,
et posteaquam omnes se invicem osculati sunt, my-
sterium sacrarum plicarum peragitur. » Apud Ter-
tullianum, lib. de Oratione, ubi arguit eos qui cum
jejunabant, osculum pacis omittebant : « Alia jam
.-consuetudo invaluit, jejunantes habita oratione
cum fratribus subtrahunt osculum pacis, quod est
signaculum orationis. Quando autem magis confe-
renda eum fratribus pax est, nisi cum oratione
commendabilior ascendit, ut ipsi de nostra opera-
tione participes jam audeant de sua pace fratri tran-
sigere? quz? oratio cum divortio sancti osculi intc-
gra, quam Domino officium facientem impedit pax ?
quale sacrificium est a quo sine pace receditur? »
In Actis S. Mari /Egyptiac» : « Et expleto, Pater
noster, qui es in colis, sicut mos est, pacis oseulum
obtulit seniori, et sic vivifica mysteriorum sancto-
rum suscipiens dona, » elc. Apud S. Gregorium,
lib. ni Dial., cap. 37, ubi agit de Maximiano abbate
et fratribus in mari Adriatico periclitantibus :
« Tunc jam in navi residentes non jam de morte vi-
cina, sed de ipsa ejus prxsentia et visione turbati
omnes sibimet pacem dederunt, corpus et sangui-
nem Redemptoris acceperunt. » Et apud S. Ferreo-
igitur priores suos honorent, priores juniores snq
diligant. In ipsa autem appella&one nominum
* nulli liceat alium puro nomine appellare: sed prio.
res juniores suos 4 fratrum nomine; juniores yrie-
res suos * nonnos vocent, quod intelligitur paterm
reverentia. Abbas vero, quia vices Christi agere vi
detur, 1 dominus et abbas vocetur, non sua assum-
res et seniores sui. Deinde non adeo magnus homr
esset, si juniores seniores suos nominarent nonna,
id est monachos, cum hoc nomen esset omnilos
monachis commune. Aliam sane significationem ei
attribuit Joan. Xiphilinus in Domiliano: Ig;
x«l voU6 &yüvag vuxrep imout, xai dett Oct véruy
avvi6os , x«l yov«ixag ; id est, « szpe eliam certanina
nocte edidit, et interdum nonnas et. mulieres cox-
misit. » Qui videtur in huuc locum Suetonii in De-
mitiano, cap. 4, respieere : « Nam venaiions
(commisit) gladiatoresque et noctibus ad Lychne
chos, nec virorum modo pugnas, sed et feminz-
rum. » Non enim nonna hoc loco sunt monachz,
vel sanctimoniales : undenam has habuisset Doni-
tianus? Quis credat tantam fuisse tunc Ecclesi
corruptionem, ut monach:e gladiatorum more decr.
tarent? Il:ec dico propter eos qui hoc Xiphilini lot
putant nonnas significare monachas. ltaque dio
nonnum proprie siguificare Patrem, majorem, s
niorem : quod plane indicant hzc S. P. Benedict
verba, quod intelligitur paterna reverentia, id 6st,
Pater. Unde Add.: Capitul. Lud. imp., iit. 3:
« Ut qui przponuntur, nonni vocentur, id es pi-
terna reverentia. » lta enim Papias : « Nonuoa ve-
camus majores ob reverentiam. Nam intelligitur pe-
terna reverentia. » Et Gloss:e Arabico-Latin:e dictt,
lum, cap. 25, Regulie suze : « Statuimus hujus culpe C Nonnus, major. ld plane colligitur ex epist. S. llic-
reum communionem Dominicam et osculum fratrum
"sex anni mensibus non habere. » Hinc capiendus
est canon 12 concilii Antissiodorensis : « Non decet
mortuis nec eucharistiam, nee osculum tradi. »
Quia qui dabant eucharistiam mortuis, id faciebant
osculo przmisso.
* Non discernat ordines. Ita apud Smaragdum et
in Vict. p. ; vulgo legitur, Non discernatur in ordine.
Quamvis autem xlas non discernatur in ordine
quem debeant tenere monachi, si tamen abbas
proponat senes pueris et adolescentibus, id fiet ra-
tionabili causa.
b Samuel et Daniel pueri presbyteros judicaverunt.
De Daniele clarum est, de Samuele non ita; qui ni-
hilominus dici potest judicasse lleli presbyterum
- lib. I Reg. cap. n, cum ei judicium patefecit quod
de eo et domo ejus statuerat Deus.
e Nulli liceat alium puro nomine appellare. Sic S.
. Fulgentius Ruspensis episcopus in
fratrum puro nomine appellabat, ut habetur in ejus
Actis apud Surium : « Alias autem circa singulos ita
mansuelus fuit, ut neminem fratrum puro nomine
.clamitaret. » Ex quo loco nota neminem puro no-
mine esse appellandum mansuetudinis causa.
4 Fratrum nomine. Subaudi, appellent. Vulgo le-
gitur, Fratres nominent, quod est plausibilius.
e Nonnos vocent. Nonnus, vox satis vulgaris est,
nondum tamen bene nota. Nonnus vulgo monachum
signililcat, et ita interpretantur gloss» veteres ;
nonna monacham, ut videre est in visione Flotildis,
ue exstat ad calcem Supplementi Flodoardi : « Au-
ivit quod fieri nonna deberet. » Sed non est hzc
propria horum vocabulorum significatio, nata ex eo-
quod monachi se nonnos, et monachz nonnas appel-
larent. Nam .si nonnus monachum significaret, om-
nes sine discrimine jussisset S. Benedictus nonnos
appellari, cum juniores seque sint morachi ac prio-
rica neminem p) capita impinguamus, el adulantes nobis invite
ronymi ad Eustochium de servanda virginia:
« Quia maritorum experte dominatum vidailali
prof.runt libertatem, castae vocantur et nonnz.?
Cast:e ergo, quia vidux et continentes sunl; nonbt,
quia majores : quippe qux» matresfamilias fuere, d
viduitatis libertate gaudentes, junioribus preferur
tur. Et in hac significatione vi letur sumpsisse bx
vocabulum supra citatus Xiphilinus, et interpreti-
tum esse addendo xai ixae, id est, et mulieres
non quidem virgines, sed matresfamilias ac maie
nas. Et ita interpretandus supra citatus Suelontis,
cum rà feminas dixit, non «ó virgines. Quo! 5a
hotasse; quemadmodum infa eodem capile:
stadio vero, cursu eiiam virgines. El sane «o MH
est nomen honoris. Arnobius in psal. cv: « 5i!
qui sanctus vocatur et nonnus sic agit, ego quis?!
quotus sum ut non again ? » El psal. cxi: «32d
tem inihi et mei similibus, quia invicem nobis M
praesenti positi sanctos nos vocarus et nonuos; a
sentes vero nos ita mordemus et perculimus, UI
cle canibus comparemur. » Nonnus aliquando e$
nomen proprium. Moschopulus in schedis, Nm
Ovoux x5oroy* id.est, « Nonnus nomen M e 2
ut S. Nonnus pontifex Edessenus, qi ». lagta
ad fidem adduxit, et Nonnus Panopolitanus pn
qui Dionysiaca et Evangelium Joannis melrice M
psit. Jta et Nonna. ldem Moschopulus, Norv« d pt
est, « Nonna nomen proprium : » quod nomeh es
tita est mater S. Gregorii Nazianzeni, ut clau
ex cjus oratione de daudihus Gorgonie X pro
male arguitur Moschopulus a quodant YII *'.'
f Dominus. Ita in Victorinis mss. Huic lectiont fr
vet Vita S. Mechihildis Diezzensis, cap. 10: : adj
Mechthildis contendit appellari sine domin *.
ctione ; altum omne contempsit in nomine :
exegit domus, et monasterii Regula, ut-
-« oc ——— 000—000 ——
1329
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXX.
4350
ptione, sed honore et amore Christi. * Ipse autem A bendi locum Dovissimum requiramus (Luc xiv), et
cogitet, etsic se exhibeat ut dignus sit tali honore.
Ubicunque autem sibi obviant fratres, junior a
priore 5 beffedictionem petat: transeunte majore
minor surgat, * et det ei locum sedendi; nec pre-
sumat junior consedere, nisi ei przcipiat senior
suus, ut flat quod scriptum est: /lionore invicem
prevenientes. 4 Pueri parvi * veladolescentes in ora-
torio vel ad mensas cum disciplina f ordines suos
consequantur. Foris autem, vel 5ubi et ubi custo-
diam habeant et disciplinam, usque dum ad intelli-
gibilem zetatem. perveniant.
8$ II. — Ex RrcuLA saxcTI Basii (cap. 10).
Interrog. ^ Quomodo oporteat observare nos cir-
ca cathedras et accubilus, cum tempus poposcerit,
non occupemus Jocum priorem? — Resp. lllud nos
scire oportet quia ubi omnes eodem prospectu et
proposito convenimus, maxime si in multis et jn
majoribus humilitatis documenta dedimus, cupere
quidem i prevenire unumquemque inferiorem lo-
cum seeundum mandatum Domini condecens est.
Sed rursum, ij si res ad contentionem venit de hoc
et unus alium detrudere velut de loco inferiori co-
natur, valde est improbabile. Causa enim ex hoc
perturbationis et inquietudinis nascitur, si incipiet
nemo alteri cedere; et si pro hoc certamina mo-
veantur, similiter erit tanquam si de primatibus
contendatur. Propter quod oportet etiam in hoc
considerantius providere, vel quid unicuique no-
quoniam Doinini habemus preceptum quod nos in B strum. competat, vel certe indulgere ei cui cura
omnibus informat ad humilitatem ; in quo etiam de
| hoc pronuntiat, ut cum ad convivium imus discam-
caretur et ahbatissa. » In aliis tamen cod. mss. no-
stris a(que etiam editis omnibus, quos viderim, legi-
tur, domnus. Et reclius. Nam «à dominus est uomen
regium et imperatorium, quod etiam Augustus im-
perator recusavit. Seil postea a scriptoribus, ut. vo-
cabulo hu..iliori uterentur, ex vocabulo * dominus,
factum est, domnus, per syncopen. Quo vocabulo
olim sanctos viros, episcopos aliasque honorabiles
personas appellarunt. Severus Sulpitius, epist. 2,
« Domnum Martinum obiisse nuntiant. » Epist. 5,
« Domnus Martinus. » Idem videtur in charte E Ger-
mani episcopi Parisiensis ; in subscriptionibus conc.
Arelatensis iv; concilii Aurelianensis n1; in epistola
Pappoli episcopi Carnotensis ad episcopos in conci-
lio Parisiensi congregatos; lib. rv Gregorii pap:,
epist. 45; in epistola Constantii et Dadonis episco-
porum ad Desiderium episcopum Cadurcensem, et
passim in epistolis ipsius Desiderii episcopi Cadur-
censis; in epistola S. Radegundis ad episcopos, apud
S. Gregorium Turonensem, lib. ix Hist., cap. 42;
S. Ennodii, lib. ni, epist. 4; et passim alibi. Eadem
ratione dicitur, domna, prodomina, ut patetex epist.
29 Ennodii, lib. ix : « Bene [ecisti. domna Agnella, »
et alihi passim : epist. citata S. Radegundis, epist.
21 S. Gregorii pap:e, lib. vt : « Gloriosissimas autem
fllias meas domnam Dominicam et domnam Eudo-
chium mea vice salutate. »
À Grecis rece.tioribus pro có xóptoc, id est do-
minus, dicitr xvpég, etiam per syncopen. lia apud
Theodorum Balsamonem in can. 55 sext: synodi :
Máy pt vüz lynpspiag coU éyurtátou motpispyov xvpoU
. MuzoX», id est, « usque ad tempora sanctissimi pa-
triarchze domni Michaelis; « et in 4 can. synodi pri-
m:e et seeund:z Constantinopolitane : 'Erl «üc
lgnuéptac cov &wot&tov xvpoo Aovxz id est, » tempore
sanctissimi domni Lucze; » et infra in eumdem ca-
nonem : A« touto xai ó ajtóc &yestarog xupüc Aovxág
inévprjs có uova d. xalitpei ixtiv xvpà Moxaplo
té lspoco)opicwv, id est, « Idcirco ipse sanctissimus
doninus Lucas permisit monacho et sacerdoti iili
domno Macario Hierosolymitano. » Hoc vocabulo
uütur Theorianus in legatione Armenorum : Kal
Xetpttigavreg TÓv xaDolxó» cüc Apptviag xvpó» Nap-
céct», Mà in editione Parisiensi, nam quidain legunt
xüpe, id est, » Salutato universali Armenix:e domno
Narsesio. » Dicitur et xopi. Joannes Moschus
Prati spiritalis cap. 76: &opt á3e1gí, ex odas, id est,
« Doinne- frater, nescis. » ]ta et. femininum xvp&
vel xvpà pro xvpia. In Chron. Constantinopolitano :
xups ü; Av«toxüc, id est, « domua Orientis. » Vetus
sane vocabulum; nam Cnidii olim ita Cererem in-
digetarunt. Auctor veteris Etymologici : Kvp3 vapá
Anpirtop* fap 1ó xupix slver toO. Civ. "pog,
e
C
commissa est, et in cxteris et in recumbendo cu-
stodire ordinem, et obtemperare ei, ut impleatur in
id est, « Kure apud Cnidios Ceres : ab eo quod sit
vitx: domina. Horus. »
* Ipse autem cogitet. Supple quod dicitur, ut su-
pra cap. 2 Regule, Meminisse debet quod dicitur,
id est, quale nomen sortitur, ut facta respondeant
huic nomini.
b Benedictionem petat. Hxc inter se mutuo con-
versantes, sibique occurrentes seque suJutantes be-
nedicendi ratio veterum Christianorum fuit, ut li-
quet ex Tertulliano, lib. de Testimonio animz, cap.
2 : « Et quod penes Deum bonitatis et benignitatis
omnis benedictio inter nos summum sit disciplinze
et conversationis sacramentum, Benedicat te Deus,
tam facile pronuntias quam Christiano necesse est. »
Se ergo mutuo salutantes Christiani dicebant, Bene-
dicat (e Deus. Cum monachi sibi occursabant, ju-
nior dicebat, Benedicite, ut statuitur in epitome Lu-
dovici imp. super Regulam S. Benedicti : « Cum
vero sibi obviant fratres, ubicunque junior dicat
priori, inclinato capite, Benedicite.» Senior vero re-
spondeat, Deus, ut clarum est ex cap. 13 Regula
Magistri, ubi agitur de excommunicato : « Petenti
pemedictionem nullus respondeat, Dews. » Et hzc
quidem salutatio maxime facit ad devotionem, cha-
ritatem, gravitatem mutuamque observantiam et
reverentiam, ablegatque insulsam et scurrilem ne-
scio quam familiaritatem.
c Et det ei locum sedendi. Si ibi consistat senior.
4 Pueri parvi. lta in utroque cod. ms. S. Germ.
Apud Smaragdum vero, et S. Dunstanum, et in
vulgatis legitur, pueri parvuli. Pueri parvi sunt in-.
fantes.
e Vel adolescentes. Particula vel hoc loco sumitur
copulative, non disjunctive, ut spe in hoc opere,
quemadmodum toties monuimus.
f Ordines suos consequantur. Juxta tempus ingres-
sionis suze in monasterium, non solium inter se, sed
eliam inter alios monachos, quia atas non debet
discerni, nec prxjudicare in ordine, ut supra dixit,
nisi forte abbas rationabili causa velit aliquem eis
przferre. '
5 Ubi et ubi. Lege, ubi ubi, expuncia copula, ut
supra cap. 326 dicitur : Vel aliud quid excesserit,
ubt ubi. )
h Quomodo oporteat observare, etc. Hzc habentur
apud S. Basilium interr. 21 Regularum fusius dis-
putatarum, et apud Rufinum ms., cap. 11, qui hoc
caput, ut multa alia, contraxit.
^ i Prevenire. Legendum videtur, preoccupare, ut
in textu Graco, mpoxevaauOavtcy.
j Si res ad contentionem. Adjeci particulam si,
qua desiderabatur.
" | 5, BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS In
nobis illu quod. dictum est : Omnia vestra honeste A seniori et reverentiam, ut condecet, f'ompetentir
et secundum ordinem fiant (I Cor. xiv).
| $ II. — Saucri HigRoNvat (cap. 5).
* Quicunque autem monasterium primus ingre-
ditur, ^ primus sedet, primus ambulat, * primus
psalmum dicit, primus in mensa extendit manum,
prior in ecclesia communicat : nec z(as inter eos
requiritur, d sed professio.
$ IV. — Ex REcurA sancmT! Ieiponi! (cap. 5).
e Qui in monasterium prior ingreditur, primus
erit in cunctis gradu vel ordine. f Non qusrendum
est si dives sit aut pauper, servus an liber, juvenis
au senex, rusticus an eruditus. In. monachis enim
uec atas, nec conditio qu:zritur, 5 quia inter servi
et liberi animam nulla apud Deum est differentia.
$ V. — Ex RecuraA sancti FnucTUOs) (cap. 12).
b Cautela, et moderatio, et. pudicitia, fides et
sinceritas, ornant habitum monachi. i Duplex enim
nullo modo esse debet famulus Christi, sed veridi-
eus et ) simplex, 5 superciliosi fastus. carens effigie.
Coram senioribus suis prior nullus ambulet, neque
non jussus sedeat vel loquatur, sed. hogorem fratri
a Quicunque autem, eic. Hzc sumpta sunt ex
epist. S. Hieronymi, qu prefixa est Regul» S.
Pachomii, qux in codice indocinensi, pon ila
recte, per imperativum enuntiantur.
b Primus sedet, etc, H:ec et similia pop habentur
in Regula S. Pachomii, qux? exstat apud. Palladium
cap. de Tabennesiotis, et apud Sozomenum libr. i1
Hist. Eccl., cap. 15, neque in majori Regula S. Pa-
chomii. Quare dicendug est, aut Regulas S. Pa-
ohomii non. esse integras, aut S. llieronymum hoc
loco narrare tantum quasdam traditiones non seri-
ptas, quas de more (antum servarent discipuli S. Pa-
chomii. )
* Primus psalmum dicit. Non dicit, incipiat, quod
confirmat opinionem a nobis supra tractatam de
ordine canendorum peslmorum a singulis fratribus.
4 Sed professio. ld est, tempus, quo. quis vite
monachicz professionew inire coepit
* Qui in monasterium, etc. Hec. reperire est jn
Regula edita S. Isidori, cap. 4
en querendum est si dives sjt aut. pauper.
Preclare 3$. Hieronymus ip epist. ad Celantiam :
« Nulli te unquam dg generis nobilitate przeponas,
neque obscuriores quasque et humiliore loco natas
Ve inferiores putes. Nescit religio nostra personas
accipere , nec conditiones hominum, scd animog ]j-
Spicit singulorum : servum et nobilem de moribus
pronuntiat. »
Quiq inter servi et liberi animam nulla apud Deym
est differentia. Nam, ut ibidem ait D. Hieronymus,
« Sola apud Deug libertas est, non servire pecca-
lis; sunjma apud Deum est nobilitas clarum esse vir-
futibus. 1
- h Cautela et moderatio, etc. Hec videre est in Re-
gula ms. S. Fructuosí archiepiscopi Bracareusig
Cod. Crass., eodem cap. 12. —
i Duplex enim nullo modo esse debet famulus
Christi. Duplex ille est qui non sincere coram Deo
et hominibus ambulat, qui non pure Deum quserit,
[d duabus viis graditur, ut explicat S. Gregorius
lib. 1 Moral, cap. 11 : « Sunt namque nounulli qui
in his bonis qux faciunt simplices non sunt, dum
non in his retributionem interius, sed exterius favo-
rem quarunt. Unde beue per quemdam sapientem
lcitur : Và peccatorí terram ingredienti duabus viis.
Duabus viis peccator quippe terram | ingreditur,
quando et Det est quod opere eghibet, et mundi
quod per cogitationem quzrit. » Quapropter ejus-
- exhibeat.
8 VI. — Item (cap. 13).
! Qui prius in. jnonasteriq oonversnf (uerit, pri-
nrys ambulet, primu& sedeat, primus eulggiam aci
piat, priruus communiegi in ecclesia, práor loquaur
cum interrogantur íratres pvo aliqua quigstioy,
prior psalmum dicat, in choro prior censtei, " bd-
domadam prior faciat, manum in mensam priui
exiendai : nec. :etas sola inier fratres requirend,
sed conversio est et laboris studiique propositum.
Unde et hzc discretio senioris est praestolanda, ul
quem quomodo erga Dei amorem cultuque fersen-
tem viderit, sic honoret. Ion enim generig dignitas,
p 3t rerum opulentia, quam quisque habuit in saculo,
- vel statis grand:zvilas exquirenda, sed vita reet-
tudo, et ardentissime fidei merita debent esse per-
sangda. llle enim potior, qui Deo proximior, judican-
dus est. Monachi in manasjerio sancte, et putige
atqye honeste viventes persistant ; 7 laici foris slba-
tis, vel praepositi mandata peragant
modi hominibus maledicig Scriptura ; Ve dxpli
corde et labiis scelestis (Eccl. 1).
| Et simplex. Verus ille monachus qui simpler
est, qui. nunquam ingregielur regnum celpium
nisi erticiatur sicut parvulus ; et hoc est Chrisu ora-
culum. Sed quam sit eximja Simplicipes declarat
Sanctus Ambrosius lu Exhortafijone ad virgineni:
« Bona enim diyiliz synt innocentize atque sinl
citatis, quibus peccatum non jmputalur , quia nu
In iis doli fraudisque yersutia est. Omnis enim siy-
C plex obtrectare non povit, nescit invidere, Suo COD:
lentus est, aliena non quzerit : et si egeat, sibi div
vitetur, si suppetat quod alimento esi satis. Deniqi
pulchre apostolus : Et profuuda, inquit, pauperi
eorum. abundavit in divitiis simplicialls oru. ?
Et libro de obitu Satyri fratris de eadem agen:
« Ea est quzedam morug temperantia et spbrielas.
Et paulo post ; « Anima benedjci3 oganis siuplet- !
* Superciliosi fastys cqzegs. gffigie. lig corres a
Regula ms., cum in codice nostra corrupte legeretut,
supercilio fastus carens effigiem.
Qui prius in monasterio, etc. Hac habentur n
Regula ms. S. Fructuosi archiep. Drac. cud. Cras.
codén) cap. 15, partim sumpta ex Institutis $, P T
chomii, ut videre est in epist. citata S. Hieronyul,
parum ex Regula sapctj Patris Begedicti.
ni Hebdomaden, [uciat In culina. ;
? Laici. Ejusmodi laici eraut. veluti. quidam se
seu famuli mongslerjorum ad negotia salaria t€
D putati, ut ex hoc S. Fructuosi loco patel, 6i 6t
pula 2. Isidori, cap. 20. « Ars autem pisigria à
aicos pertineljf. » lemiai Justinianus ngyela à "1
qua apparet füisse distinctas a 1nonachis opera v
yeste, ubi agens de novitiis statuit eos xougd x«i 67 "d
tV XXÀoUIA voy z.bo00at loaxv, id est, s uhi ippsura i
Yeste eoruin qui laici vocantur. » [n cone. AMrobiens
n, ib quo controversia inter Theo .lgrum epi
paustum abbaten| Lerinengcu copopogitys, ERE
aice mullitudinis et congregalippis in opis?"
qui subjicitur abbati, et clericorum mgpastarii V
episcopo : &ed ejusmogi laici sey laica Cone
erant vere monachi, alque ita ap lani, quo r
essent clericali tonsura insigpatj, quauié UP ye
prie. Non sunt epim monachi jaicj, se medii ! ia
Clericos et laicos, ut docet S. Dionysius Aregpit
(Cap. 6 Eccl. Hier.). Postea tamen illi monaci,
ad chorum nop sunt deputati, laici appellaH & il
alque etjam copversi, Bobertus Àn
4555
fj VII. — Ex Recuta curspau (cap. 46).
Quanto se affectu vel charitatis ministerio in mo-
nasterio anima positz debeant diligere, sanctoram
Patrum instituta sanxerunt. Sed in'quibua sit actibus
vel officiis demonstrandum, a nobis * pro parte indi
candum est. Habet depique laüssimum virtutum
copia ambitum , quo circumsepta facile hostem aibi
superet advepgantem. Sunt etenim nonnulla gus iu
actu videntur exigua, et tamen vel custodita, vol ne
glesa. & ant tepescente, aut fervente animi. motu
demonstzaptur : ut-as( bumiliatio capitis, et sermo-
nuu affabilis salutatio, qua aut rigidie. mentis vel in
corde, 9 aut [si] certe pie purissimum patefacient
affectum. Servandum est ergo famulis vel famulabus
Christ, ut sqmper intra mentis statum ea putriant
quae a vera humilitate ac charitate non discedant,
quibus summa constat virtatum. Nam sicut nun-
quam sine yera humilitate vera manet charitas, ita
nunquam ahsqug vera charitate vera manet bumili-
tas. Arripiamus ergo instruere fundamentum , ut ad
culmen perveniamüs virtutum. Sic prius humilitas
monsiranga tam in actu quaj ip aífectu, ut post
charitatis oopia zedifieetur. Et quando sibi mutuatim
in via, yel in quocunque loco occurreript, omni humi-
litate, gb. invicem * flectentes benogietionem rogent,
bt sj unus ex ois senior fuerit, prius junior benedictio-
nem postulet. Tune demum senior prosequatur. f In:
cursu vero positi , prout ab abbate fuerint ordinati,
vel 5 ad psalmum oanendum, vel ad lectiones neci-
tandas, vel etiam ad eommunieandum euntes, suum
ordinem custodiant: nee constitutum silij locum tran-
Silientes, in ambitionis vel arrogaptiz vitio demer-
gantux. Abbati vero. stedendum ost ut per ordinem,
sicut conversi ín monasterio fuerint, ita ip suo ordine
Chron ; « Cum quidam Cistertiensis ordinis abbas
provette :etatis, mir: simplicitatis cum suo mona-
cho ét converso Ao quibusdam negotiis fter ? e-
ret. » Petris de Vallibus Sarnay, cap. 5 Hist. Albi-
génsiun. « Abbati triginia sex, converso vero viginti
quatuor plagas infligehs, » etc. Omnes tamen mona-
chi olim 'eohversi appellabantur, ut $upra observa-
tum est. ud
& Pro parte. ld est, aliqua ex parte.
'b Aut lepescente, aut [ervente animi
strantur. Lege: aut tepescentem, aut fe
motum demonstrant. ' '
e Aut si certe. Particula si redundat.
à Mutuatim. ld est, mutuo.
e. Flectentes. Apud B inaragdum additur, genya. E
in margine adnotátur cum asterisco «à capitq.
! In citsu. Id. est, in opere Dei, in olficio divino,
in horis canonicis, nam cursus id significat. S. Gre-
gorius Turonensis de Gloria confessoruin, cap. 37:
c Nam post expletum in oratorio cursum elevabatur
a przsentia fratrum. » Ei lib. x Hist., càp. ult. « De
cursibus etlarü ecclesiasticis unum librum etidi. »
S. Bonifacius archiepiscopus Moguntinus, epist. 17 :
« Wigbertus presbyter et Megingordus diaconus
Regulam vestram vobis insinuanf, el speciales horas,
et cursum ecclesie eustodiaut. « Sed de his supra
fusius actum est.
5 Ad psalmum canendum. lta loquitur idem Pater
cap. 19 su: Regule: « Dvinloco in quo antea fuit,
uec psalmum cánptet, pec ullum ordinem teneat. »
motu demon-
rveutem animi
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXX.
À constituantur, prater si uberis conversatio religionis
B
C
D
t
1334
meruerit ut^ inantea promoveatur : vel si gravis culpa
exegerit ut retro! regradetur : sive aliquis e fratribus
agnaseatug gepiorem affectare locum, cum verecunda
castigatione refellatur : quia non debiti honoris lo-
cum praesumpsit; nec religienis commerijtum, sed
ambitionis honorem indebitum oonatus est.arsipere.
In consessu ípatrum, si alius supervenerit, qui ju-
niores sumt ording assurgant, et seniori locum prae
beant. Juniores vero senioribus nullatenus super-
biendo contradicant, sed cum omni humilitate vel
interrogati vel correpti respondeant, 8i labentem in
quodlibet delictum junior seniorem aspexerit, ? non
exprobrando ad confitendum abbati vel preposito di-
rigat. Similiter sepjor jupiori faciat. Ad confessio-
nem venieng prius prostratus .Supra humum suam
culpam esse dicat : sic priusquam surgere jubeatur,
$uam confessiopem manifestet. Quapdo ad aliquod
opus fleri & commeatus rogatur, ! vepia prius peta-
tür, et sic de opere quod faeiendum est, commeatus
rogetur. Quando ad abbatem venitur, cum ompi hu- .
militate veniam petendo accedatur. Similiter quando
egreditur, eum venie petitione benedictio qu:ratur.
Nullus monachorum per semetipsum de propria ne-
cessitate abhati suggerat; sed omnea per praposi-
tum, quidquid necessitatum fuerit, abbati studeant
intimare. Si sacerdos » vel quilibet religiosus yene-
rit, ut eis par abbatis commeatuya sil nccurrendyum,
a longe adstantes cum omni humilitate flectentes
genu sub silenti voce ? benedictionem rogent. Et si
ordinatum fuerit ab abbate ut cum bis aliquis fratrum
loquatur , eum omni hamilitete, et medestia, ac s0-
brietate loquendum est, ut in omnibus his virtus hu-
militatis et sobrietatis ipvepiatur.
Ubi vides , psalmum canere, idem esse quod dicit S.
P. Benedictus psalmum imponefe. Sed de his supra.
h Inantea promoveatur. Id est, in superior] or-
dine collocetur. )
"i Regradetur. Id. est, degrade(ur. Nam particula
re in compositione szepe destruit, ut, refigo, retego,
recludo, resero, quemadmodum vulgo docent gram-
matici. Idem vocabulum videre est ip Regula S. Pa-
chomii, art. 92 : « Et regradabunt in ultimum,
donec, corrigatur. » Et art. 94 : « Regradabitur de.
solio suo, donec corrigatur. » Ita legitur in Regula
ms. Floriacepsi, et in conc. Vindocinensi , etsi in.
Regula S. Pachomii excusa legatur, dégradabunt et.
degradabitur. Sed ejusmodi lectiopes manant 3 quo-
dam cqrrectore. Moc vocabulo ulitur concilium Au-.
relianense iv, can. 10 : « llli vero qui. illicite pro-
roti sunt, regradentur..» Hinc regradatio, id est,
degradatio. Concil. Aurel. in, can. 4, « in regrada-
tione honorum, priorum statuta serventur. »
i Non exprobrando ad confitendum. Lege, ut apud
Smaragdum, Non exprobrando, sed magis dolendo ad
confitendum. s 4
* Commeatus. Id est, ljegntia, ut supra poja-
"MT Venia. Culparum videli
enia. Culparum yidelicet.
di Vel quilibet religiosus. Sive elericus, give mo-
nachus.
lice Benedictiogem rogent. lünm religiosum vide-
icet.
—
.
1555
$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
CAPUT LXXI.
& DE OSTIARHS MONASTEHII.
$1. — Ex RecuLA saNcTt BxweDicTI.
b Ad portam monasterii ponatur * senex sapiens,
qui sciat 4 accipere * vel reddere responsum ; eujus
maturitas eum non sinat vagari. Qui portarius cel-
lam debet habere juxta portam, ut venientes semper
presentem inveniant, a quo responsum accipiant.
Et mox ut aliquis pulsaverit, aut pauper clamave-
rit,! Deo gratias respondeat,8 aut Benedic : et h cum
& De ostiariis. tà in utroque cod. S. Germ. et
apud Smaragdum ; recte, quia hic ponit duos ostia-
rios, nempe alterum senem, et alterum juvenem. At
in vulgatis et in Regula a S. Dunstano emendata ha-
betur, de ostiario.
b Ad portam monasterii, etc. Hoc caput exstat
etiam in Recapitulatione S. Cxesarii Arelatensis, ca-
pite ultimo, masculino genere in femininum mutato,
quia scribit sanctimonialibus.
—.* Senex sapiens; Senis portarii sapientia ob duo
potissimum uiritur; primo, "i advenientibus
prudenter satisfaciat; secundo, ut animam suam cu-
Stodiat, ne vagandi ei lihertas subrepat. Qui non
solum moribus, sed ctiam setate senex esse debet :
ham statim subjungit dandum esse ei juniorem fra-
trem in solatium, qui licet junior sit zetate, tamen
debet esse senex moribus.
4 Accipere responsum. ld est, concipere advenien-
tis voluntatem, quam ab eo sciscitaius fuerit.
* Vel reddere. Particula vel hoc Joco sumitur co-
pulative : nam non modo horum unum prestare
ebet janitor, sed utrumque, nempe bene accipere,
et reddere responsum.
f Deo gratias respondent. Deo gratias est antiqua
Deo gratias agendi formula, qua olim Christiani ute-
bantur in occursibus et congressionibus. S. Augu-
stinus in psal. cxxxi: * « Hi etiam insultare nobis
audent, quia fratres, cum vident homines , Deo gra-.
tias dicunt. Quid est, inquiunt, Deo gratias ? Itane
surdus es, ut nescias quid sit Deo gratias? Qui dicit
Deo gratias, gratias agit Deo. Vide si non debet fra-
ter Deo gratias agere, quando videt fratrem suum.
Num enim non est locus gratulationis, quando se in-
vicem vident, qui habitant in Christo? » Optatus Mi-
levitanus, lib. 11 contra Parmenianum : « Tunc Se-
cundus dixit, Sedete omnes. Tunc dictum est ab
omnibus : Deo gratias, et sederunt. »
- € Aut benedic. Tta in Concordia ms. Vindocinensi
et in cod. S. Germ. ma. Vulgo tamen legitur, bene-
dicat, ut apud Smaragdum. Sed textus Regul:e apud
eum vitiatus est, et legendum est : Benedic, non
benedicat. Quod plane indicant ejus adnotata in hunc
locum : « Eleganter bic duas venientium beatus po-
suit Benedictus personas, unam potentis : qui si
]anuam monasterii invenerit clausam, manu vel fuste
pulsat eam : aliam vero pauperis posuit, qui non pul-
sat, sed tantum humiliterad januam clamat. Quibus et
satis apta a portario respondenda composuit responsa :
videlicet ut voce pauperis audita, Deo gratias agat: po-
tenti vero occurrens obviam humiliter ab eo benedi-
ctionem petat. » Si ergo juxta Smaragdum janitor a ,
divite benedictionem petere debet, necessarium est le-
fisse Smaragdum «à benedic, non «9 benedicat. Itaque
egendum est, benedic. Ita ut janitor benedictionem ab
hospite petere debeat : quia monachi humilitati magis
consentaneum est petere benedictionem, quam bene-.,
dicere, magisque ad S. P. Benedicti mentem accedit,
i» cap. 53 vult ut monachi ab hospite obvio bene-
ictionem petant, cum nullum hac in re discrimen
inter ingressum et occursum intercedat. Qua qui-
À omni mansuetudine timoris Dei reddat respotium
! festinanter cum fervore charitatis. Qui portariuy,
8i indiget solatio, juniorem fratrem accipiat. 1 M».
nasterium autem (si fleri potest) ita debet constitui,
ut omnia necessaria, id est, aqua, molendinum,
hortus, pistrinum , vel artes divers: infra monaste.
rium exerceantur, k ut non sit necessitas monachis
vagandi foras, quia omnino non expedit animabe
dem benedictio, ut plurimum, est precatoria.
h Cum omni mansuetudine timoris Dei. [d est, enm
mansuetudine qux» timorem Dei spectet, non vanam
et aulicam adulationem, cnm Christus sit in hospite
suscipiendus, sive ille sit dives, sive pauper.
|. Festinanter cum fervore charitas. Duas S. he
nedictus requirit in reddendo responso virtate :
mansuctudinem, quz ex timore Dei, et diligentiam,
quz ex charitate procedat, quia apiritali viro omnia
spiritaliter agere convenit.
j Monasterium autem, si fieri potest, elc. Idem
habet concilium Moguntinum sub Carolo Magno,
cap. 20, idque ex auctoritate Regulz, et liber v -
pitul. impp., tit. 78, ubi przcipitur ut missi regis
simul cum episcopis uniuscujusque diccesis perspi-
ciant loca monasteriorum, «si iu apto et congroo
loco sint posita, ubi commodum ac necessarium pos-
sit acquiri, quod ad utilitatem pert.net monasterio-
rum, sicut in sancta Regula dicitur. Monasterium
autem ita debet constitui, ut omnia necessaria infra
monasterium exerceantur : ut non sit necessilas me
nachis vel clericis vagandi foras, quia non etzpedit
animabus eorum. » Uhi addita sunt illa verba, ee
clericis, propter canonicos.
k Ut nonsit necessitas monachis vagandi foras, etc.
Optima constitutio, et monachorum mentibus altius
defigenda, si eos vitx: perfectze sensus.aliquis tese
stimulatque desiderium. In mundo euim alget pieus,
C torpet devotio. Mundi pestilens aer est, qui cilius
monachos sua contagione funesiat. Mundus relbus
et plagis redundat, qua» statini monachum involvuni
et irretiunt, Ot fgóyot x«l meyiluc voi; HDovra
cover cité) xocpaxó» Guvtuy iat, id esl, « Mundz-
norum congressus et frequentationes his qui volun
salvari laquei suut, » inquit S. Antiochus hem. 5.
lta sentiebat olim S. Nonnosus przpositus monaste
rii Soractis montis. Cum enim in eo monasterio ole
penuria esset, jam parati erant monachi per vie
et oppida oleum quaerere : id non tulit S. Nonnosus;
sed magna humilitate, ut abbas jussa revocaret, e**
cit : ne fratres monasterio exeuntes, dum olei lucri
quarerent, animarum damna paterentur. Itaque p2t-
cas olivas, quze in arboribus remanserant, in prelum
mitti jussit, et quantum olei exprimi posset, 8
deferri. His ita perfectis, vasculum oleo impletum
ante altare posuit, et dimissis arbitris oravit; €t
stea ex hoc oleo parumper in omnia vasa ROCA"
D diffundi jussit, qux continuo claudi jussa, alere "-
aperta omnia plena reperta sunt, ut refert. hunt
^ gorius lib. 1 Dial., cap. 7. Idque olim sacris
nisque legibus cautum fuit, ne monacbi urbes »
pagos obambularent, sed ut in monasteriis 7?
rent inclusi, ut habetur can. 4 synodi Chalceioner
sis, et can. 46 synodi Trullensis, et Cod. 1. ari
Episc. et Cler., it Ol ly roig uova cupit OU)
ovtte ux iy£crocav Sfovciav zuvor t» p -ndé
id est, Qdi in monasteriis degunt, potestatem nd
exeundi non habeant ; vel in civitate Antiocheng, »
in aliis quibuslibet civitatibus conversandi, £XC'
duntaxat iis qui vocantur apocrisiari, q
Toà
oC: Ww "Sg Fo WS C. $7 Xy "M 7
we - t^ o
552 CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXI. 1558
eorum. Hanc autem Regulam s:pius volumus in- À nuntient abbati. Nam et hoc observare debent ipsi
congregatione legi , ne quis fratrum se de ignorantia
excuset.
$ II. — Ex RecurA OnrevTaLI.
a Quando ad ostium monasterii aliqui venerint, si
clerici fuerint aut monachi, majori honore suscipian-
tur : lavabuntque pedes eorum, juxta Evangelii prze-
ceptum, et prebebunt eis omnia qu:e apta sunt usui
monachorum. ^ Si quis ad ostium monasterii vene-
rit dicens velle se videre fratrem suum vel propin-
quum, janitor nuntiabit abbati : et permittente,
* eum accipiet comitem, cujus fides probata est ; et
sic mittetur ad fratrem videndum vel proximum.
4 Si propinquus aljeujus mortuus fuerit, prosequendi
funus non habebit licentiam, nisi Pater monasterii B exerceant :
praceperit. e Nullus de horto tollat olera, nisi ab
hortulano acceperit.
$Il[. — Ex RecurA MacisTRI (cap. 95).
f Duobus fratribus € xtate decrepilis cella íntra
à regias monasterii prope constituatur : qui depu-
tati ibi et claudant monasterium omni hora post
gxeuntes, aperiant ingredientibus, ei advenientes
damus volentibus ad sola responsa necessaria exire. »
Consule Photium in Nomocanone €t. 11, cap. 4. Idem
statuitur Cod. Theod. I. 1 et 2, De monachis , nisi
forte de judiciariis injuriis agatur. Nec se ita inclu-
sum doleat monachus. Nam si vel minimo religionis
amore tenetur, se ipsa inclusione in libertatem as-
serium putabit. Vera utique libertas est hujus mundi
carcere liberari. Veris monachis cells amatoribus
id dicam quod olim Tertullianus sanctis martyribus
in carcere vinctis scribebat : « Nec vos hoc contri-
stel quod segregati estis de mundo. Si enim recogi-
taverimus ipsum magis mundum carcerem esse,
exisse vos e carcere quam in carcerem introisse in-
telligemus. » Vere mundus carcer est, in quo homi-
nes vitiorum vinculis eolligati detinentur inclusi.
Felix monachus, qui tam tetro earcere solutus est, et
potest dicere cum David : Dirupisti vincula mea, tibi
sacrificabo hostiam laudis. Si igitur in monasterio
sedet inclusus, mentem rerum humanarum cupidi-
tate solutàm per hanc universitatem mirabilia di-
vin*e bonitatis opera considerando evagari sinat:
Deumque laudet et benedicat in omnibus. Mens
omni sollicitudine libera per immensam illam ccelo-
rum regiam exspatietur, sedesque illas beatorum sus-
piciat, nunc cboros angelorum perlustret , nunc se
patriarcharum et prophetarum coetibus adjungat,
nanc martyribus consocietur, nunc virginibus assi-
duo fratres quotidie, ut horis quibus oportet in mo-
nasterio legere seratis regiis se jungant, 1 et legen-
ies audiant : et cum ad opus divinum 'oratorii j in-
dex sonaverit, seratis item regiis oratorio przesen-
tentur. Ad opus laboris hoc quxratur quod possunt
pro aetatis possibilitate implere, id est, aut si artes
sciunt, aut certe, si nesciunt, in quo possunt quoti-
die adjuvent septimanarios. Tamen labori alio non
quaerantur, si propter opus aperiendi et claudendi
omni hora occupentur. Ánnonam canum a cellarario
ipsi accipiant, et eis cum aqua vei culinz remanente
juscello ministrent, Animalium intra monasterium
curas adjuncto in septimana illorum hebdomadario-
rum solatio ipsi impleant, et regi? munditias ipsi
vel intra cam * cicendelum suspensum
et factum ncendant quotidie, ut noctu foris cujusque
cognoscatur ingressus. Qui senes, ut superius dixi-
mus, pro honore ztatis cum abbate manducent se-
cundum [formam prefate humilitatis, ! ut sancta
evangelica demonstrat, quz dixit nec ipsis se supe-
riorem velle ostendere. Nam talibus dicit Scriptura
perfectis : » Quanto magnus es, tanto humilia te : et
nacho soli cum extraneo colloqui, sed dabant ei
comitem et sermonum testem, non quemvis de tri-
vio, sed probatum moribus, ne forte daretur occasio
maligno.
d si ropinquus, etc, Hxc tertia pars etiam re
ritur in Regula S. Pachomii, art. 33, paucis verbis
immutatis, servato tamen eodem sensu.
e Nullus de horto, etc. H:ec quaria hujus copi- :
tuli pars continetur etiam in Régula S. Pachomii,
art. 98.
t Duobus fratribus, etc. Hac hahentur in Regula
ms. Magistri cod. Corb., eodem cap. 93.
E /Etate decrepitis. ld est, senihus, hac voce.
latius sumpta; nam decrepiti huic officio minus es-
sent idonet. Decrepitus est cujus vita prz senectute
in dubio est. Nonnius Marcellus, cap. 1 : « Crepera
res proprie dicitur dubia, et crepuscolum dicitur
lux dubia, et senes decrepili dicii in dubio vite con-
stituli. »
h Regias. Id est, januas. Vide supra.
i Et legentes audiant. Quia hic magister non vult
ut seorsum fratres legant, sed ut congregati per de-
cadas legentem audiant, ut habetur cap. 50 ejusdem
Regula» : « À prima usque ad tertiam segregata a se.
per loca diversa decade, ne in uno redacta omnis
congregatio, suis sibi invicem vocibus obstrepent, .
id est, lectionibus vacent, unus de decem per loca
deat. Hinc Deum adoret, admiretur et stupeat. Hxc D legat, et residui suo numero audiant. »
vera libertas, sed illius qui unius celle inclusus
angustiis latitudine fruitur paradisi. Hxc optanda
mogoachis evagatio, dum in cella sedent inclusi.
Nam « etsi ( inquit Tertullianus) caro detinetur,
omnia spiritui patent. Vagare spiritu, spatiare spi-
ritu ; et non stadia opaca et porticus longas propo-
neus tibi, sed illam viam qua& ad Deum ducit. Quo-
ties eam spiritu deambulaveris, toties in carcere
Dou eris. »
& Quando ad ostium monasterii, etc. Haec baben-
tur in Regula edita S. Pachomii, art. 28, non tamen
articulus integer producitur.
b Si quis ad ostium, etc. Secunda hujus capituli
pars exstat etiam in Regula excusa S. Pachomii, art.
U, etsi quzedam hic desiderantur quz apud S. Pa-
chomium reperire est.
* Ewm accipiet comitem, etc. Nota disciplinam
antiquam illorum Patrum, qui non permittebant mo-
j Index. ld est, signum, campana, ut supra no- .
tatum est.
k Cicindelum suspensum. Vide supra.
l Ut sancta. evangelica demonstrat. ln Regula ms.
legitur : In sancta. Eugenia demonstratur. , ut
in cod. Vind., ut sancta Eugenia demonstrat. Pro-
bat humilitatem quz in abbate requiritur ab exem-
plo S. Eugenie martyris, qua dissimulato sexu
tandem in abbatem electa czteris fratribus humili-
tate preluxit, ut in ejus Vita habetur, cujus textum,
quia lumen affert huic loco, alioqui satis obscuro,
proferam : « lpsa tamen ante omues opus monaste-
rii, quod infima solebat exercere perzona, suscepit. »
Et panlo post: « Áquam portare, ligna concidere,
munditias adhibere : in eodemque loco habitare sibi
elegit, ubi ostiarius monasterii manebat ne vel ipso
se superiorem ostenderet. »
- magnus es, tanto humilia te. Ut in textu
4359
$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1540
anud Deum * et homines invenies gratiam (Eccli. n). À mentis su» «tatu firmissimi, ut Domino cum Pro-
Omnia vero necessaria intus intra regias esse opor-
tet, id est, furnum, h macinz, ^ refrigerium, hertus,
vel omnia necessaria, ut non sit frequens oecasie
prepter quam fratres multoties foras egressi, sccu-
laribus mixti, forte a religioserum oculis visi ad
damnationem potius nostram ab eis pro angelis ad-
eremur, et 4 Benedicite nobis non meritis indigne di-
catur : eum ferte sancii. putemur esse, quod non
sumus : aut magis per irrisionem quorumdam infi-
delium vileseat in püblico vel plateis sanctus habitug
in ambulando. €um ergo hxc omnia intus fuerint
eonstituta, clausa sit semper monasterii regia, ut
intus clausi eum Domino fratres veluti a szeculo sint
jam * elausa Dei i ecelestibus separati. Qu:e regia
monasterii f circellum habeat ferreum in 5 fimella,
quo ab adveniente concusso, cujuslibet supervenien-
fis intus indieetur adventus.
$ IV. — Ex RecuLA evispAM (cap. 9$).
h Portarli seu ostiarii tales esse debent 1 qui
omnium mercedem simul :diflcent : xtate. senili,
) quibus mundus sequi jam ex presentibus pompis
nihi! desiderent, sed toto cordis affectu Creatori
inhzrentes singuli dicant : Mihi autem adherere
Deo bonum est, ponere in Domino Deo spem meam
(Psal. ixxn). Quid enim ex presentibus phalera-
mentis desulerent, quia perfuncworiig captemptia
Christum amare coeperunt, ia quo summum bonum
contemplatione mentis manere conspexerunt? Sint
in versione cómmuni : Quanto magnus es,
umilia * Gothia
' pheta orando dicant: Averte oculos meos, ne videant
vanitatem : in via tua k vivifica nos (Psal. cxviu). Tale
semper supervenientibus ostendant exemplum, ut
et foris ab extraneis nomen Domini glorificetur,
jux!a quod Dominus ait: Sic [yoeat Nx vestra ! co-
ram omnibus hominibus, u( videant opera vestra
bona, et glorificent Patrem vestrum, qui in cagíis ex
(Matth. v). Et intusa consodalibus suis mercedis prz
paret lycra, dum omnium vice foris gepung curam.
Sie cgutis moribus cgm virtutum magistra humili-
tai& eyistant, ut ompig patienti blandimenta ex
ceglloquiq affabili ostendant. ^ Nunquam sipguli vel
bini attollentes laicos vel clericos intente aspiciant;
sed demisso cum humilitate vultu inclinalis oculis
B necessaria collaguantur, Pauperum, peregrinorum
ei hospitum curam intep omnia hahenieg, quia in
his Christus suscipitur, quia ipse ai4: Qwecungue
? his minigis fecistis, mihi fecigtig (Matth. xxv). Foris
aliquid dare, vel cuilibet ministrare, vel a foris
aliquid accipere nullatenus sine commeatu abbatis
presumant. Et quodcunque a foris accipiunt ex do-
nis et eleemosynis aliorum pullatenus antea ad
cellarium portent, P quam ante oratorium deferentes
congregatio pro eo orent gui hoc exhibuit. 4 Fabu-
lig qu2à qd portam, yel a se«uloribus, vel a quibus-
libet audierint, nullatenus aurem accommodent; ei
8| nolentes audierint, vel intellegerint, nullatenus
consodalibugs &uis referant, Si horym aliquid, qua:
allica dicitur femelle : Gloss; Benedicti,
Graco : "Oeo péyac €), cocoóro certivou eonyrón. Àt (: ut ad b, strepitum janitor fores aperiat, quod in
te in omnibus.
* Et homines. Hec non sunt in textu. Greco et in
o 9^ 98 es qi * vet! s
versione communi.
Maci ms. et in cod. Vind. pro
«à machine, quia in vetustis illis cod. mss. sepe
b Macingm. Wa in Regula
omittuntur aspirationes. Sunt! molendina, prela et
similia. 7
* Re[rigerium. Id est, latrinz.
à Et Benedicite, nobis non meritis indigne dicatur.
Is olim honor monachis deferebatur a s:ecularibus,
ut cum eis occurrerent, benedictionem peterent, ut
videre est in Vita S.' Hi apionis apud S. Hierony-
mum : « Igitur audito quod S. Hilarion prateriret
(multos enim Saracenorum arreptos a d:moné
frequenter curaverat), gregatim ei cum uxoribus el
liberis. obviam Jrocessere v submittentes colla, et
; ' fdem
voce Syra barach, id ést, benedic; clamantes. »
clarum est ex Beda lib. mi Hist. Angl, cap. 26
cap. de F'erramentis : femella, &ggidpus, n utro-
que capite sew parie infigakgr Janus. ab dugi et
Unt.
P Portarii seu ostigrii. lta correxi ex, cod. Vind.
cam legeretur: Portarius seu ostiqriws. Apud Swa-
rag um legitur : portarius, tantum. ——
Qvi amnium mercedem simul edificegt. Id. est,
ui ita Sint. exemplo s erveniepthus, ut ex eorum
moribus, quales sint reliqui fratres, judicetur.
: Í Quibus mundus sequi. jam, et pu
gdum, guilus mundus $i qui jatn. Legendum. puto,
quibus muudus senyerit jam, el ex. gpesenlibus gom-
pis nihil desiderent, In. cod. Yind., 4Etate senili, qui
jai ex presentibus pompis nihil desiderent.
k Vivifica nog. Vulgo, vivifica me. Psal. cxvi.
! Coram omnilus hominibus. Matth. v., in vulgata
versione, cgrqui "ji bus,
o«usodatüiws suis. Apud Smaragdum,
SU m [4L intus q | .
« Unde et in magna eràt veneratione tempore 1llo D p, intus cum sedalibus sus. Lege, et infys cassoda-
religionis habitus : ut ubícunque clericus aliquis aut
monachus adveniret, gaudenter ab omnibus tanquam
Dei famuius exciperetur : et etiam si in itinere
pergens inyeniretur, occurrebant, et flexa cervice
vel manu sígnari, vel ore illius benedici gaudebant.
Verbis quoque hórum exhortatoriis dili enter audi-
tum prxbebant. » ld etiam scribit de Wa lensibus
Giraldus in descriptione Cambriz, cap. 8.
e Clausa Dei. Lege, causa Dei, ut 1n Regula ms.
f Circellum habea! ferreum. Circellum est annu-
lus fimelle januz insertus, quem movet is qui sibi
vult januam aperiri. Gloss: Benedicti Circellum ,
xpudoy : diminulivum a xpixog, à quo e( xpuxiUuoy,
id est, annulus, «ap& xà xAtie.. QravcoUtv mspupua-
fvo;, id est, undique clausus, inguit auc
tymologici, seu potius a strepitu quem edit.
5 [n fimella. Fimella, seu lemella est. ferrum ja--
uus affixum per quad cireellum ei ipserium dugüur,
r velerig
libus suis, id est, et pro fratribus qui intys sunt ad-
venientes adificept, ut ex. eopuim maribus alii co-
gnoscantur. u
» Nunquam singuli vel Bini attollentes. Locus cor-
ruptus : Lege, ut iu cod. Vindocinensi : (unquam
ini sine Lertie. teste loquantur, Bunquam
singuli vel bi
oculos in sublime attollentes, I .
^ His minimis fecistis. Matth. xxv; jn. editione
vulgata : Quandiu fecistis uni de his (ratribus meis mi-
nimis. -
P Quam apte aratosium de[erentes, Lege. quam
ante ad oratorium deferentes. Optima 1patiutio : ne-
que enim tarde gratia beneficii est Pepepdenda. —
q Fabylis. Egregia institugg. Nam sj portarii qui-
buslibet rumusculis et sermonibus advenigpkium se-
cularium aurem commodarent, cito a virtuje rece-
derent, totumque convenuum (rens a ea
que sudinnt, fratribus repualeszeat,
M CONCORDIA RECULARUM. — CAP. LXXI. 1542
diximus, . transgressi fuerint, regulari poenitentia A pter loquendi nécessitatem. Et 8i necesse fuerit ut
castigentur. Si humili satisfactione patefaciant, prout
humilitas confitentis cernitur, ita delinquentis culpa
judicetur. Si vero contymacis erimen incurrit, et
modum p«enitenti: augebit. Claves ostiorum vel
portz nullo modo penes se retineant ; sed ad abba-
tem nocte deferentes pr:sentent, et mane ^ post
secundain recipiant. » Idipsum et cellararii, e$ pi-
stores, et coqui implere studeant : et ab occasu solis,
vel cum fuerit opus necessitate perfeetam, * usque
ad secundam abbas claves retineat ; nisi necessitas
evenerit, uf per commeatum abbatis necfe retinegn-
tur, et. post secundam denuo tribuantur. À signo
vespertino usque ad secundam impletam nullatenus
portarum fores aperiaptur, neque ullus a foris intro-
itus patefiat; sed si necessitas talis advenerit, u
post vesperam sit 42 deliberandum, per fenestram,
gue in eadem porta fuerit, toturo deliberetur. e Si
falis necessitas hospitum yel peregrinorum advene-
rit, ut hora refectionis cym fratribus esse non pos-
aint, post cum coquis vel ministris, vel cum reficiendi
&patipm habgerint, reficiant. Vasa vel reliqua uten-
allia, que ad hospitium bajulant, ac si sacra Deq,
gubernent atqug custodiant : pe per ipsorum negle-
£ium ab ipsa mercedem non recipiant, cujus res
diripiendo non servant. [ntra septa monasterii vel
ostia nullum virorum omnino vel feminarum edere,
vel bibere permittant; sed f de omnibus advenienti-
bus foris in hospitale, prout honor exigit, per abba-
tis ordinationem ministrent; intus vero tantummodo,
i sacram Deo voverint religionem, e$ immunitate
obedienti sub una Regula sunt ligati, edere vel
bibere censemus. Sic semper ostiarii agant, ut in
empihus zelum Dei habentes Regule tenorem con-
servent, ut pro etudii sui vel eulture labore incor-
ruptam recipiant mercedem. |
8 V. — Item ex: eadem Regula (cap. 12).
Pistores vero alternatim per vices opus commune
faciant. Nec tamen [ut] minus tribus non sint pro-
* Post secundam. Horam matutinam, qua est oc-
tava nostra, nempe prima dicta.
b Idipsum el cellerarii et pistores et coqui implere
studeant. Id est, claves officinarum suarum nocte
consignent, ne videlicet aliqui de nocte surgentes co-
messentur.
c Usque ad secundam. Vespertinam, qu est ng-
stra octava. ltaque cum paulo ante dixit, ab occasu
solis, h:zec verba paulo latius sumenda sunt pro joi-
tio noctis.
. 3 Deliberandum. Id est, colloquendum.
* Si (alis necessitas hospitum. Hic locus intellige-
tur tanium de hospitibus vel peregrinis monachis.
Nam paulo post prohibet ne quis virorum vel feini-
narum intrà monasterii septa comedat, przxter eos
qui sacram religionem Deo voyerint.
f De omnibus. Nempe ad victum necessariis, atque
etiam ad capiendum somnum.
€ Et omnt custodia futi. Est hyperbaton : nan bis
verbis, qui et loquendi licentiam habeat, subjungen-
dum erat hoc membrum , ut referatur ad pisto-
res.
b In brachisitorium. Ka in cod. Vind., lege tam in
bratiatorio, vel bratiario * eujus mentio est in libello
supplici motachorum Foldensiam ad Carolum im-
ibidem 'maneatur, minus quatuor non sint, et unus
ex eis senior Sit przeposítu$, "cujus religioni creda-
tur : qui et loquendi licentiam habeat, et panem,
quem faciunt per vices, senior qui ex eis est, cella
rario representet, 5 ut omni custodia tuti in nullo
reprehensibiles reperiantur. Similiter et qui in ^ bra-
chisitorium ad cervisiam faeiendam inbabitaverint, '
unus ex eis senior [! sit] przepositus secundum regu
lam pistoris omnia custodiat.
| $ VI. — Ex Recora OnigvTALI.
"Ostiario cura sit ut omnes advenientes intra ja-
nuas recipiat, dans eis responsum honestum cum
humilitate et reverentia; ac statim nuntiet vel ah-
bati vel senioribus quis venerit et quid petierit : nec
ut B ullus extraneorum patiatur injuriam, neque habeat
cum aliquo de fratribus necessitatem ae facultatem
loquendi absque conscientia abbatis vel senierum :
mandatumque quod fuerit, nihil ad ipsum perveniat,
priusquam abbati vel senioribus indicetur. Ante óm-
nia ostiarius monasterii hzec observabit, ne quem de
fratribus foris januam exire permittat.
8 VH. — Ex Recura sawcri Esipont (cap. 49).
' f Ad Janitorem pertinebit cura hospitum, denan-
tlatlo advenientium, custodia & exterorum elaustro-
rum. ! [tem cura peregrinorum vel pauperum elee-
mosyna pertinebit ad eum cui dispensationis potestas
commissa est. Iste quod habet distribuat, ceommuni-
cet » in quod potest, non ex tristitia aut neoeseitaté 1
Hilarem enim datorem diligit Deus (11 Gor. 1x). Mem.
C Ars autem pistoria » ad laicos pertinebit. Ipsi enim
triticum purgent. Ipsi ex more molant. Maasam tan-
tumdem monachi conficiant, et panem sibi manibus
propriis ipsi faciagt. Porro pro hospitibus et iner-
fnis laici faciant panes.
$ VIII. — Jtem ejusdem (cap. 12).
. Hortulus sane intra monasterium sit inclusus,
quatenus, dum intus monachi gperantus, nulla oe»
casione exterius evagentur.
peratorem, &u licatione 16 : « Ut ipsa monasterii
ministeria per fratres ordinentur, id cst, pistrinum,
hortus, bratiarium, coquina, agricultura. » Bratia-
rium, seu bratiatorium, aut braxialorium, quod nos
Franci occidentales vocamus, 6rasserie, est officina,
in qua cervisia seu zytlium cenficitur, a nomine,
brgtium, seu, brasium, qaod veteri Germanorum lin-
ua significat hordeum de inadido torrefactum. Vide
Chrisiophorum Browerum, lib. iu Antiquitatum
Fuldensium, c. 19
. Y Sit prepositus. Tà sit redundat. -
) Ad fanitorem pertinebi). Wee; bibentat h Regula
excusa $. Isidori, cap. 20.
k Exterorum. Lege, exieriorum, ut in Regula ex-
cusa. Clausira exteriora suut officins vol daraus,
qux sunt extra septa mosgasterii.
: | Jtem cusa paregrinorym. Hia ugquo ad illa venba,
ars autem pistorie, habentur in (ine capitis in Regula
excusa.
"^ In quod. Lege, ia quantum, Ww ijà Regula ex-
cusa.
» Ad laicos pertinebit. De laici& vide
pra adnotata sunt hoc eapite ad sanogium
pum.
up sy-
ruego"
41048
- $ IX. — Jtem (cap. 19 *).
Ad hortulanum pertinebit munitio custodiaque
hortorum, alvesria apum, cura seminum diverso-
rum, ac denuntiatio quid, quando oporteat in hortis
sert aut plantari. .
.$.X. — Ex Rrcuta saxcri AvcusrINI (cap. 40).
b Ut autem vos in hoc libello tanquam in speculo
possitis inspicere, ne per oblivionem aliquid negli-
gatis, semel in septimana vobis legatur : et ubi vos
inveneritis, quz» scripta sunt, facientes, agite gra-
tias Domiro bonorum largitori. Ubi autem sibi qui-
eunque vestrum videt aliquid deesse, doleat de prze-
terito, caveat de futuro, * orans ut sibi et debi-
ten dimittatur, et in tentationem non inducatur. ^
$ Xl. — Ex RrecurA ACBELH EPISCOPI (cap. 54).
$. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
À mile habebunt silentium, et tantum de psalmis et de
1544
Scripturis aliquid * decantabunt, donec opus imm-
pleant. Si quid necessarium habuerint, non loquen-
tur, f sed signum dabunt his qui possunt afferre
quibus indigent.
$ XIV. — Item (cap. 1T).
5 Quando ad miscendum farinam vocati fuerint,
nullus resideat in loco panes coquentium ; exceptis
bis qui coctioni . sufficient et quibus jussum fuerit,
b nemo residebit.
$ XV. — Ex Recvra PauLI Ev STEPHAN (cap. 352i).
Magnopere autem ab omnibus est cavendum ne
aut in pistrino, aut. in quacunque manuum opera-
tione aliquis fratrum pigre et non inter primos oc-
Et vos, sancta congregatio, ut omnia quz in hac B Currat.
Regula pro remedio anim: nostre, et pro anima-
rum vestrarum salute statuimus, integra et illibata
custodiatis, et ne per oblivionem aliquid negliga-
tis, semel ea in triginta diebus relegite, id est in
Kalendis.
$ XII. — Ex RecuLA sancrI PAcnoant (cap. 68).
— Levitonarium et quidquid in veste est monachos
rum, nemo lavet [nisi] die Dominica, preter nautas
et pistrinarios. -
$ XIII. — Item (cap. 116).
4 Quando farinam conspergunt aqua, et massam
subigunt, nemo loquatur alteri. Mane quando tabu-
las ad furnum vel ad clibanos deportant panes, si-
& Cap. 20 Regul:e excus:e.
b Ut uutem. Habetur in Regula S. Augustini, cap.
45, quod est ultimum; et in line epistola 109 ejus-
dem S. Augustini.
- * Orans ut sibi. Illud, sibi, non exstat in Regula
excusa, nec in cod. ms. Corb., nec in epistola ci-
tata.
d Quando farinam. Exstat in Regula S. Pachomii
excusa, art. 65.
* Decantabunt. In Regula S. Pachomii excusa le-
gitur, meditabuntur, quod perinde est.
f Sed signum dabunt. In eadem Regula excusa,
eed signum dent.
8 Quando ad miscendam farinam. In Regula S. Pa-
. chomii excusa hic articulus non separatur a prz-
cedente ; et puto in titulo deesse notam, c, ut secun-
$ XVI. — Ex Recuta TangmaATENSI (cap. 10).
Quando panes faciunt, ? vel in omni monasterio
k corporalem laborem süum mutuo relevabunt : et
quamlibet cuicunque operi esse videantur intenti,
orandi et psallendi tempora non omittant : uL dum
escas eligunt praeparare carnales, spiritaliter verbo
Dei et bonz:. conscientix» meditatione pascantur. De
quo tamen opere nullum deesse convenit, nisi quem
retentat infirmitas, aut quem prepositus im alia
| causa preceperit occupari.
$ XVII. — Ex REcuLA Pacnoun.
m Nullus de horto tollat olera, nisi ab hortulano
acceperit.
dum nostrum auctorem hic articulus sit cxvii, cum
Superior, cui in Regula excusa annexus esl, sil
juxta nostrum auctorem cxvi, et ambo ad eamdem
materiam spectent.
h Nemo residebit. Verba hzc non exstant in Regula
S. Pachomii edita, qux» sane videntur superflua.
i In Regula ms. cod. Flor., c. 55.
i Vel in omni monasterio. Legendum puto, vel ia
omni ministerio.
' k Corporalem laborem suum mutuo relevabunt. ld
est, in corporali labore suo sibi invicem succedent.
! Causa. ld est, opere.
m Nullus de horto. Exstat in Regula edita S. Pa-
chomii, art. 58, et refertur supra hoc capite ex Re-
ula Orientali. Citatur autem a nostro auctore, quia
. Benedictus hoc capite horti mentionem facit.
CAPUT LXXII.
DE FRATRIBUS IN VIA DIRECTIS.
$1. —Ex RecurA saNcTI BENEDICTI.
Dirigendi fratres * in. via ^ omnium fratrum ve,
* * In via. S. Dunstanus, Smaragdus et mss. S. Ebr.
. €t Vict. p., legunt : in riam.
b Omnium |ratrum vel abbatis se orationi com-
mendent. Particula vel sumitur hoc loco copulative.
. Fratres autem in. via dirigendi, se olim ante altare
prosternebant, ut docet Smnaragdus, qui et preces
dicendas profert : « His vero fratribus in viam diri-
gendis et ante altare prostratis, et ab omnibus ora-
tionem poscentibus dicat sacerdos hos versus, ipso
incipiente et aliis respondentibus. Salros fac servos
tuos : Deus. meus, sperantes in. te. Perfice gressus
«408 in eemitis (uis, ut non moveantur vestigia mea.
D abbatis se orationi commendent, et semper ad ora-
tionem ultimam operis Dei * commemoratio omnium
: Lucerna pedibus meis verbum tuum, Domine. et l«-
men seinitis meis. Angelis suis Deus mandavit de te,
ut custodiant te in. omnibus viis (uis. Tunc sacerdos
orationis dicat collectam : Angelus Domini bonus co-
mitetur vobiscum, ul, peracto obedientice cursu, ad mos
iterum revertamini cum gaudio. Per Christum. »
S. Benedictus loquitar in plurali, dirigendi fratres,
quia nunquam solus monachus, sed duo vel tres in
via dirigendi sunt ob mutuam custodiam animi prze-
sertim, ut supra notatum est,
e Commemoratio omnium absentium fiat. In ms. p.
Vict. hzc sequuntur. « Et eic oretur pro eis : Saivos
1545
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXII.
1546
absentium flat. Revertentes autem de via fratres, A. $ III. —Ex Recta sacri Pacmown (cap. 36 i). E
ipso die quo redeunt, per omnes canonicas horas, .
dum expletur opus Dei, prostrati solo oratorii ab
omnibus pelant orationem propter excessus, * ne
qui forte subripuerint in via visus aut auditus male
rei, ^ aut otiosi sermonis. * Nec quisquam przsu-
mat referre alio qu:ecunque foris monasterii viderit,
aut audierit, quia plurima destructio est. Quod si
quis presumpserit, vindicte regulari subjaceat. Si-
militer. et. qui prssumpserit : claustra. monasterii
egredi ; d vel quocunque ire,* vel quippiam, quamvis
parvum, sine jussione abbatis facere.
8$ I. —Ex Recurta Pavava (cap. 58).
f Ad necessaria quxerenda $8 in cellula bini egre-
dientur vel terni fratres ; ^ et ita illi quibus creditur,
non qui verbositatem aut gulam sectantur.
fac tervos tuos. & Deus meus, sperantes in te. Mitte
eis auxilium de sancto. & Et de Sion tuere eos. Nibil
proficiat inimicus in eis. à Et filius iniquitatis non
apponat nocere eis. Domine, exaudi orationem meam.
f Et clamor meus ad te veniat. Onario. Deus,
qui diligentibus te misericordiam tuam semper im-
pendis, et servientibus tibi in nulla es regione lon-
ginquus, dirige viam famulorum tuorum omniumque
Ubi adhzrentium in voluntate tua, ut te protectore
et te preduce per justitize semitas sine offensione
gradiantur. Per Dominum. » Ejusmodi orationis hanc
tradit formulam Smaragdus : « Hoc in loco prius-
quam quinquagesimus inchoetur psalmus, a sacerdote
dicatur : Oremus pro fratribus nostris absentibus,
(Tatribus respondentibus : Salvos fac servos tuos,
us meus, sperautes in te." Prosequatur sacerdos et
dicat : Mitte eis, Domine, auxilium de sancto ; fra-
Nullus solus foras mittatur ad aliquod negotium,
nisi juncto ei altero. |
8 IV.—JItem (cap. 57 i)
Quando autem reversi fuerint in monasterium, si
ante ostium viderint quirentem aliquem suorum
affinium de his qui in monasterio commorantur, non
audebunt ire ad eum, et nuntiare, vel vocare : et
omnino quidquid foris gesserint et audierint, in mo-
nasterio narrare non poterunt.
$ V. — Item (cap. &6).
k Siquis eorum qui peregre mittuntur, in itinere
vel in navi sxgrotaverit, et habuerit necessitatem
sive desiderium comedendi ! liquamen de piscibus,
vel aliarum rerum qua in monasterio comedere con-
B sueverunt, non manducabit cum cxteris fratribus,
vel audierit qu: ad anima -:edificationem conferre
possint, non prohibetur ea referre.
d Vel quocunque ire. Hov intelligitur de his qui in
via diriguntur, vt tantum ad locum ad quem missi
sunt, nec declinando ad dexteram vel ad sinistram,
recta se conferant.
e Vel quippiam quamvis parvum. Hoc sumptum
est ex antiquorum monachorum disciplina, ut videre
est apud Cassianum infra citatum. Cum tamen S.Be-
nedictus loquatur generaliter, puto locum intelligen-
dum de iis qux exiraordinarie fiunt. Id nos exem-
plo docuit S. Odo postea abbas Cluniacensis, qui
episcopo roganti exscribere librum noluit injussu
abbatis, textum Regul allegans, ut refert Joannes
monachus lib. n Viue S. Odonis.
f Ad necessaria querenda. Hoc capitulum exstat in
Regula tertia cod. Flor., cujus initium est : Cum in
tresque respondeant : Et de Sion tuere eos. Item sa- C nomine Domini, una cum fratribus, etc. Sed notan-
cerdos dicat : Domine, exaudi orationem meam ; res-
pondeant fratres : Et clamor meus ad te veniat. Et
tunc subsequatur quinquagesimus psalmus ab omnibus
decantandus. » Porro per ultimam orationem operis
Dei intelligit collectam completorii, post quam oran-
dum est pro omnibus absentibus ; non vero ultimam
oratione; seu collectam cujusque hore canonice,
quoi saue expressisset, si ita ejus mens fuisset, que-
madmodum explicite de: revertenlibus significavit,
cum precipit ut ad finem cujusque hotrz canonice
pro eis oretur. dtque ex antithesi et oppositione
utriusque sententie hujus loci manifesta est inter-
pretatio.
* Ne qui forte ssbripuerint in via visus, etc. Recta
lectio. Vulgo tamen legitur : Ne quid forte subripue-
rit, elc.
b Aul otiosi sermonis. In cod. Vict. p.hxc sequun-
tur: « Et hisverbis pro reduntibus (ratribus de via
dum est in Concordie codice ms. male scriptum
fuisse Lviu. Itaque puto notam L esse delendam, ut
remaheat numerus virt, quia in Regula ciliata cod.
Flor. hoc caput est tantum viri, hecque Regula qua-
tuordecim duntaxat capita complectitur.
8 In cellula. ld. est pro cella : et cellula
sumitur pro monasterio.
h Ki ta illi quibus creditur. Id est, illi quibus
obstrictam observantiam abbas confidit.
1 Art. 54 Reguli.
) Eodem articulo.
k Si quis eorum. Hapetur in Regula S. Pachomii
hoc loco
excusa, art. 25. |
| Liquamen de piscibus. Liquamen, vel liquamen
de piscibus, est liquor ex piscicus in salsamento
solutis manans seu expressus. S.]sidorus lib. xx
Orig., cap. 5 : « Liquamen dictum ab eo quod soluti
in salsamento pisces eumdem humorem liquant ; cu-
vel itinere placuit ab. omnibus orari : Oculi Domini p jus liquor appellatur salsugo vel muria. » Quod
super justos, & Et aures ejus ad preces eorum. Si
iniquitates observaveris. R Domine, Domine, quis sus-
tinebit? Apud Dominum misericordia. R Et copiosa
: apud eum redemptio. OnaT10. Omnipoiens serpi-
: terne Deus, nostrorum temporum, viLzeque disposi-
tor, famulis tuis continuz tranquillitatis largire sub-
- sidium ; ut quos incolumes propriis laboribus reddi-
. disti, tua facias protectione securos. Per Dominum. »
. Sui temporis consuetudinem notat hoc loco Sniara-
.gdus : Rererteniibus autem de via et solo oratorii
- prostratis, orationenque petenlibus, hanc eis collectam
. sacerdos dicat : (uzsumus, omnipotens Deus, nt his
.famulis tuis, quos ad nos incolumes de via redire
fecisti, quidquid illic impediente fragilitate delique-
runt, tu propitiatus dimittas. Per Christum. »
c Nec quisquam presumat referre. Hoc intelligitur
de vanis et futilibus, aliisque ejusmodi qua anim
puritatem euntaminare possunt : nam si quid viderit
eliam garum dicitur. S. Isidorus ibidem : « Garum
est liquor piscium salsus, qui olim conflciebatur ex
pisce, quem Graeci «pov vocabant : et quamvis nunc
ex infinito genere piscium flat, nomen tamen pristi-
num retinet a quo initium sumpsit. » Glossarium
velus : ócov, liquamen. Eschylus, apud Athenzeum
lib. v, dixil cóv iy0Uov y&pov», id est, ex piscibus ga-
rum, ex quo loco proba, Athenzus hoc nomen esse
etiam masculini generis; meminit Plato, apud eum-
dem loco citato : « 'Evy a«rtpo y&to Darcovreg &rorvt-
Ewvci ps, id est, in putido garo inergentes sutlocabunt
me.» Marculphus formula 95, gari libras tantas. Me-
minit et Martialis lib. xin. epigr. 5 : ,
Exsypirantis adhuc secombri de sanguine prino
Accipe f'ecosum munera cara garum ; -
et epigrammate sequenti, quod inscribitur Muria :
Abtipolitant, fateor, sum lia thynbi,
Esgem si scombri, non tibi mis«a forem,
41
- didt wéiáthtith et dabitur a mintstris ad omfetti àb(in- A -
.dantiam, ne in nullo frater langatdus tontristetur.
.-
$ VI. — 1tefi (cap. 84).
« Mullus rieque exeundi in agrum, neque 5 sumbu-
fandi i& monasterio; ti&que extra mururi monasterit
firücédendi foras habéat facultaterh, nisi Interrogà-
erit prdepositanr domus, et Ille cohcesserit.
-e 8 Vit. — frei. (cap. 85).
-- Cavendum ne quis de dorfo ít alteratt dort
verba transferdt, net de rhomàstefio in monaste-
tium, néc dé mohasterio in agtüm, hec de agro in
"iórasterium. |
$ VItl. — Item (cap. 86).
..:8 Si quis ambulaverit * via, vel ! fiavigaverit, aut
-eperates füéfit foris, not loquatur ih mónsteffó .
.que ibi geri viderit.
$ IX. — Jtem (cup. 104).
* -- 5 Gallieulas, et si quid aliud ^ jungenduni ést, yel
tomponendum, i absque eo cui hoc ministerium deé-
legatur et preposito domus facere nullus audebit.
- nisl generali
$ X. — Item (cap. 89).
. 3 Cellulam alterius, nisl. prius ad osliuin percus-
;serit, intrare illicitum est. k Ád clbutr mon pergent,
&onittl &bnvocentur.
22s. s. 8X. — Hem (cap. 125), ,
! Némo juncos infusos aqua sibi tollet ad operan-
ith, nisi tninister hebdotnadis ei dederit.
Recte ergo muria seü param filio; thyuni sive &com-
bri e£ horum
piscium liquere. Antipolitani thynni
LL. & JBENEDICTI ABBA TIS ANIANENSIS ...
Il
4 XH; — Iti e£ dier Regata (ety. t5)
Nullus tà dotio qüidquam faciet, nisi wtod prs.
frósitus fuasertt. |
V XIIT. — Ex Reottá sávctt Bahn.fi (cap. 085)
fhiekrój. 8& quis ffidustrítis sÍf et promptus «i
implenda fnàndatá, agit &utetfi non quod ei Inje-
ditür, sed quod ipsé valt, quarti mercedem habet!
-- Resp. Merces ejus illa. ipsa est, quod sibi placet
Cut Apostolus dicat : Unusquisque ut in prozim m
píüceat ín boto ud. eniificationem (Rom. xv). Et, w
amplius inclinaret et constringeret audientes addi-
dit dicens : Quia ipse hos sibf placmit (1bid.). Scire
debet unusquisque pericultmm esse tn eo quod val
sibi placere ; simül enim et inobediens invehiter.
4 XIV. — Item (cup. 80).
Interrog. * Si oportet ire quocunque, non con-
thonito eo qui praest?—-ftesp. Cuin. Domints dict:
P? Non verti, ut a rte faciam quidquam, 4 sed ub ill
qui me misit (Joan. vi), quanto magis unusquisque
vestrum sibi permittere nihil debet. Qui enim su
auctoritate aliquid agit, mianifestissim? supertis
morbo detinetur, et suhjectus est illi senientiz quz
dicit: * Quod in omnibus superbum est, cbominilit
est ini. &bhspectu Dei (Luc. xvt) ; sed in ómnibus sui
sponte vel auctoritate aliqua agere culpabile est.
$ XV. — Item (cup. 101).
Düerroj. * Si debent peregrini intrare ad illa loci
riotibus siht anneka, nihilominus tamen sejangendi:
nam videntur efficere articulum afium, cum sini re
; sb Anupoli dicti, quxe est. urbs Decliatiórum apud - divers:. Sigiti auteni ad vescendum mentionem fa
. Ptolemeum in ora Massiliensi, non proeul a Varo C cit S. Páchomius arl. 18, Qui percutit ad weer-
, fluvio, qui Galliam &eparat ab Italia, ut patet ex Pli-
. hio, Tib. nr, eap. À : « Atin ora oppidum Latinum :
Antipelig, regio Déciatium, amnis Varus. » Gallice
. dicitur Antibes. Muria etiam dicitur aqua sale mixta;
teile Isidoro loco citato, Gallice, $&aumure, quasi inu-
.ria salsa. Festo muries: « Müries est, quemadmo-
dum Veranius docet, ea qux fit éx sale sordido in
, Pila pinsato. - Et Paule Diacono, ex eodem Festo :
« Muries dicebatur sal in pila tunsum, ei in ollam
fictilem conjectum, et in furno pereoctum, quo de-
line in. àquam misso Vestales virgines utebantür in
, sacrificio. » Liquamen autem Gallice dicitur : Gelée
" de poissnn.
,SügIR. .
.. *Art. 48 Reguli edit». -
.
.& Nullus. exeundi. Exstat in Regulá s. Pachoraii
. excusà, art. 47, in
. agrum, desiderantur,
ie hec verba, Ezeundi ín
dem praecipitur articulo 72.
b Neque ambulandi in monasterio. Extra domum
4 Si. quis ambulaverit, Habetur 1n. Regula S. Pa-
, chomii excusa, art. 49, qui eo sensu intelligendus est
. quo superior. |
* Via. Lege, ín via, ut Regula excusa.
, fNavigaverit. Sepe enim navigabant monachi
Tabenrnesiotz, quia monasterium 5. Pachomii situin
. erat.in insula Nili, ut supra notatum est.
. 8Galliculas. Hic artieulus non invenitur in Re-
. gula saneti .Pachomii exeusa. Gallicula, inquit Pa-
iaS,, calceamenta pastorum,
diminutivum a gal-
, lica. Yide superius adnotata.
T
fur ij, Regula S. Pachomii edita,
l hac reperire liceat,
h Jungendum est. Íd est, suendüm est.
| Absque eo. Id est, absque licentia ejus.
) Cellulam alterius. Hic etiam articulus non habe-
quamvis arliculo
Ad alterius, cellam 1utraré
nullus a3debit, nam diversa precepta sunt...
k Ad cibum cum pergent. Hzec verba, licet supe-
um, etc. : .
1 Nemo juncos. Hic etiatti u?tieulüs nof etstarH
Regula S. Pachomii excusa; nihilominus quid s
mile habetur arf. 30 : Phlfnarum folia; sade tex
tur sport&, nemo jure suo tollet, absque eo c&i pe
me sunt credite. Entelliguntur hic junci Nilutiel,
quos monachi aquis madéfactos consuebant ad con-
iciendas mattas seu psiáthos, quemadmodum eim
folia palmarum aqua infündebant ad conficien ai
sportas : ut videre ést apud Palladium cap. de 9*
cario Alexandrino, Ojroz fpí&ag 8x)ove Tu i e
vixov sic mÀn)og" id est, « cum ipse madefecissé
multitudihem foliorum ex pálmis. » Erat aatem Iun:
hie Macarius in monasterio sancti Pachomil:
P exstat n Regula exeun. ü
Interrog. 118 Regul»; Rulh.; eap. 49.
? Si oportet ire. Exstat apud 8. Basilium, "^u
rog. 120 Reg. brev., et apud. Rufinum, or i
P-Non veni ul a. me faciam quidyuam. lta. 29
b Rufinum. In textu Greco, 0038 4&p &x' ipsuto? ük
etl Joannis
Àvü«, id est, Non enim a meipso veni, eia Dish
ep. vit, ubi sic habetur, Kei &r' JuateU
id est, etu me ipso non veni.
: 4 Sed ab illo qui fue misit. Ápud Rufinum: SM
ille qtii me misit, ipse facit. Aliter 4a test Minn »
Basilii : &X' Putvor p^ ditíoredu, Id est, std 177
misit. Sed discedit a textu Graeco Jotuais, ài niil
é)ucióg à répcjuc ps, Id. e&t, sedet veras, du!
me. Itaque citatur locus ex memoria. | uni it
-. * Quéd in omnibus supsréwm est. bege : ür uil
hotninibus superbum est. Luc Rvt, (uod Rowe.
altein. est. In textu. Grsco «à dv fodpszos To
Apud Rufinum, quoniam in hominibus Supe
tibus, . baeil
. * Si debent. peregrini. Habeuat apud S- e ol
interrog. 144 Regul. brev., et aputd Rudnum c3P.
549
ubi fratres -operentar, wel etiam si alii de eodem À
monasterio debent, relictis euis locis, iptrare ad
alia, preter illum cui creditum est requirere ope-
rantes, id est, ad quem opus pertinet et. dispensa-
tio? — Resp. Si quis inventus fuerit hoc faciens ,
tanqusbi fiteridrbans distiplittafa et ordifiém fra-
trum; * a communi conventu excludatur, et omnino
5 a lieitis progressibue inbibegtur; et sedens ip uno
loce, in quo judicaverit is qui praest, apto ad eor-
rectionem, et vindictam, npsquam proreus permit-
tatur abacedere, sed urgeatur in opere multo plus
quam est Consuetudo, et quolidie exigatur, usque-
quo discat implere hoc quod Apostolus dixit : Unus-
quisque in qua vocaliene vocalus est, in ea permaneat
Gor. vu)., , ... ,
tunitate impingit. — MEN
$ XVill. — Ex Recuta FrnaEesi (cap. 20 1).
Vagari per lock. iiühnachürü, sicüt ron decet, ila
'moh convéentt, etc.
"8 À communi conventu excludatur. Hiec non sunt
in text Groceo. ]
b A ficftis projressibus. 1d est, à concesso egressu.
€ Si opórtet eos. Habetar apud 5S. Basilium se-
quent fterrogaitone, et apud Rufinum eodem ca-
Ite.
H d Ferti retis érit. Ytà apud Rufinum, sed aliter in
4tex(iu Greco : To. xpipatt t00 vAirtov, 3 toU G'uycpE-
AMNG 1$ xMrty Smoxtlo^o £x&zepoc, ó «€ Oidoog xai à
ex opiyo, Hd est, t jadiciofuris, et ejns qui cum
fure cóvcurfit, sabllciatur uterque et. dans et susci-
piens opus, » vídeliéet absque córiscientia ejus qui
proest operibus.
e Nulli liceat. Invenire est in Regula ms. Pauli
et Stephani éod. Flor. cap. 27. Refertur autem hoc
caput, quia S. Benedictus prohibet aliquid facere
injussu rectoris : ac proinde non intrandum in cella-
rium et in àrtificum officinas sine ejus permissu. D
Que quidem institutio optima est propter rationes
allatas, tum quia confusionem ipsis artificiis affert,
stque ctiam artificibus ejusmodi prómiscuus in eo-
rum officinas fyréssus : etiam non sine jactura in-
strumentorum, cum passim ab omnibus sine discri-
mine tráctantur, HJem statuitur in Poenis brevibus,
ne S. Basilio 4scribuntur, art. 42 : EC c &zoipog
£o e&t ele Ejwcliptoy, s sig xspiov Extüg t&v fvcetu-
mop», 5?) tO» gpoytU;Ovtoy Tüi türacuus, pivégUn
&ntuloyüsc; id est, « Si quis importune ingreditur in
eulinam et vel ecllarittin exceptis designatis, aut hís
qui curám geruüt ordimatlonis et disciplin:e, careat
benedictione. » Eadem est mens S. Pachomii, cum :
id solis prepositis permittit, art. 6 : « Ad offlcinas
diversarum artium soli, pergent prepositi ut acci-
piant quod necessarium est. » Idem videre est in Re-
gula Tarnatensi hoc capite : « Et ubi artifices ope-
rantur absque supra scriptis personis (abbate et
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXII.
| | i250
.$ XIX. — Ex Rzcuia Cassii (cap. 90). —.—
£ Tanta autem obedientia Regule debet junior
jmbui ut absque senioris sui scientia vel permissu
non solum de cella eyire, sed ne communi ac natu-
rali necessitati satisfacere sua auctoritate prasu-
mat: nec illa etiam qus utilia sunt, id est, aut
cellam mundare, aut aquam deferre, aut si. guid
aliud opportunum est, sine conscientia et ordina-
tione suisenioris usurpet. —— .,., « -
4 XX. — Ex Recuua TanNATENSI (cap. 1),
i1 Meditantibus etiam [ratribus nulli liceat rebus
se aliis implicare, nec liberum judicet ab i schola
vel ubi meditantur fratres discedere. Qui vero in
hac prwsumptione preruperit, excommunicationi,
ut dignue est, subjacebit. k Cellulam alterius proeter
— B abbatem et prepositum, nisi dato signo, es&. licitum
introire, quia ipeis tantum conceditur fratrum se-
creia cognoscere, et?! qualiter [se] unusquisque
agat, occulta inspectione perquirere : » et ubi artifi-
ces operantur ^ absque suprascriptis personis nullus
presumat eccedere. ^ Advenientibus quqque nibil
preter humilitatis affectum et debitum famulatum
junior exhibebit : et curam habere de causa qua ve-
Berit, quandoque reversurus sit, Dom proeumal;
quia hee seniorum sellieitudo, non juniorum pre
sumplio, debet iaquirere,
$ XXI. — Ex RecurA OnigvraLi. |
P Nullus mittatur foraa ob aliqued negotium. Missi
véfó non singüli, séd bini vel terni anmbulent, ui
dum se invicerá custodiunt et consolahtuy, éi $efifd«
C res eorum de honesta eorum conversatione sécuri
prieposito) nullus Hpesumat accedere. ?
f Vide supra c. 98, 8 7. | v
? Tanta autem. lec sumpta sunt ex Cap. ló
lib. 1v de Institutis repuntiantium. MEM
h Nec etiam illa que utilia sunt. Hic nofi exstant
apud Cassianum. 00 won
i Meditantibus. Íd est, legentibus, discenlibus.
BRegula Pauli et Siephani, cap. 39 : « Sed neque ád
melditandas litteras vel psalmos aut lectiones ,quis-
quam ex sua quasi potesiale pr:esuihal. » Beda lib.
in Hisi. Angl., cap. 5 : « Ut omnes qui éumn eo iii-
cedebant, aive attonsi, sive laici, nieditàri deberent.
Id est, aut legendis Scripturis aut psàlmii$ discendis
operam dare. » .. ., .. 03 |
ji Schola. Schola est conclave ingens, in quo
monachi legebant et. dormiebant, ut supra nota--
tum .est. a lust ud ls
- k Cellulam alterius. Ideni pisecipit S. Pachomius
hoc capile supra citatus : « Cellulam alterius, nisi
prius ad ostium percusserit, intrare illicitum est. »
! Qualiter se unusquisque agat. Pronomen se re-
dundat. lav .
m Et ubi artifices operantur. ]dem praéipitür in
Regula Pauli et Stephani supra hoc capite.
n Absque.ldest sine permissu. — . — . ,
o Advenientibus quoque. Idem statuitur in Regula
Patrum ms., qui est secunda cod. Flor., unde hic
locus videtur esse emendicatus: «, Àdvenienti pere-
grino nihil plus exhibeat quam occursum humilem
et pacem. Reliquum non sit illi cura unde venerit,
roquo venerit, vel quandoam ulalurus sit, nec se
Jungat ad fabulas cum illo. » |. .. , . 4e
P Nullus mittatur. foras. Ex Kegulà : Pachóinil,
art. 54 : « Nullus solus mittatur forasad aliquod ne-
gotíum, nisi juncto ei altero. »
1351
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1332
sint, et illi non periclitentur. Observantes tamen A aliud monasterium mittitur visitandum, quandiu
hoc * ut non se invicem fabulis. inanibus destruant,
neque negligenti cedant locum destructionis, sed
unusquisque in ac 'Aàttentus sit, prout tempus
fuerit. ^ Quando autem reversi fuerint in monaste-
rium, si ante ostium viderint aliquem quaerentem
suorum affinium de his qui in monasterio commo-
rantur, non valebunt ire ad eum et nuntiare vel evo-
care. Et omnino quidquid foris gesserint, in monaste-
rio narrare non prxsutant.
&$ XXIIl.—Ex RecuLA saNcrI [siponr (cap. 24).
e Nullus monachorum inconsulto abbate audeat
uspiam progredi, nec aliquid 4 praesumere sine im-
perio ejus seu prepositi. Si quando abhas * vel prz-
positus alieubi proficiscuntur, ille ferat fratrum sol-
cum eis faerit ad quos destinatus est, ita eum ibi
oportet vivere sicut reliquum ccttam sanctorum vi-
det, i propter scandalurii: scilicet et perturbationem
infirmorum.
$ XXIII. — Ex RrecurA Macisrhi (cap. 28).
j Nam et fratres in vía. dirigendi hoc prreceptam
abbatis vel prspositorum suoftim accipiant. Quarta,
sexta et sabbato in diebus majoribus, id est, a Pas-
cha usque viu Kalend. Octobr., quod est zequino-
ctium hiemale, ut non in via jejunent propter zs-
tum et sitim; deinde ah :equinoctio hiemali usque
ad Pascha, quia breviores sunt dies, ambulantiwn
fratrum in quarta, sexta et sabbato, jejunia protra-
licitudinem, qui est post przpositum secundus in B hantur in vesperam, k ne occupati fratres nona ho-
ordine. Quando íratres foris proficiscuntur vel re-
deunt congregatis omnibus in unum in ecclesia, be-
nedictionem accipiant. Eodemque mmodo hebdomada-
rii f vel quarumlibet rerum dispeusatores, sive dum
promoventur, sive dum recedunt. Propter necessita-
tem aliquam monasterii duo fratres spirituales com-
pro5atissimi eligantur, qui ad urbem 5 vel ad posses-
sionem mittantur. ^ Adolescentuli autem, vel nuper
conversi a tali ministerio removendi : ne aut infirma
setas carnis desiderio polluatur, aut rudis conversio
ad seculi desideria revertatur. Monachus dum ad
& Ut non se. invicem fabulis inanibus destruant.
Recte sane, quia maxima est monachorum destru-
ctio loqui inania. futilia et szcularia, quorum rela-
tione inonachi fervor cito remittitur et torpet, ut
preclare monet S. Antiochus, homil. 102 : kzi z«-
youtat Ó vod xat xazapysitat &x cie Ty&upattrfG iLya-
Gíxg, xal ix)ustat poc cov ci; &axíatoz tovov. id est,
« Mens monachi remittitur, ab operatione spiritali de--
sidet, enervis resolvitur ad servandum exercitationis
monaslice vigorem. » Nec mirum sane; quia ejus-
modi confabulationes mentem a Deoavertunt, eamque
obtenebrant et sterilem efficiunt, ut pr:eclare docet
Hesychius presbvter centur. 11, n. 95 : « Tnvexeota
ó vou axoriztrat, xxl &xapro; niytt, vyvixa &y 3) )óyove
xog utxoog Jo)xon. 3) xztà Quxvotav xavadiEautvog mco7-
ouc3579 «cis. ld est, « Tunc mens obtenebratur et
sine fructu manet, quando s:zculares sermones 1o-
quitur, aut cum illis ab intellectu susceptis confa-
bulatur. » Quamobrem vitz religiose institutores
eju:modi verba proscripserunt, sancta sola et, divina
monachis permiLtentes. S. Pachomius, art. 35 :
« Operantes nihil loquantur szculare, sed aut me-
ditentur quzxe sancta sunt, aut certe silebunt. » Sera-
pion et alii abbates in sua Regula : « Nec alicujus
audiatur sermo, nisi divinus, qui ex pagina (sacra)
proferatur. » Si quis ergoloquitur, inquit Apostolus,
quasi sermones Dei.
b Quando autem reversi fuerint. Reliqua hu-
jus capitis sumpta sunt ex Regula S. Pachomii,
art. 34. -
e Nullus monachorum.
S. Isidori, cap. 23.
4 Presumere. ld est, ex suo arbitrio facere.
* Vel prepositus. Particula vel hoc loco sumitur
copulative. .
f Vel quarumlibet rerum dispensatores. Optima in-
stitutio, ut non'solum hebdomadarii, sed etiam pra-
positi, decani, cellerarii aliique officiarii, data in ec-
clésia benedictione, promoveantur.
6 Vel. ad possessionem. Possessio est villa, curtis,
Exstat in Regula excusa
ra per refectionem in via accelerata brevitas diei
fratribus ! mansionem protendat, aut, ut est lacrum
seculi totum 7 vernale, cum jam ad seram finiti
cum jejunio diei inclinata jam secunda refectio,
» [eum] nihil sibi emendum mansionem promiserit,
propter nullum ? distractionis adquzestum, P Jejeju-
natum jam fratrem non vellet taberna suscipere, et
propter susceptionem 4 a nullis lucris fratribus de-
negatam, cogantur fratres propter hospitalitatem
iterato de sumptibus suis expendere, et per secun-
dam refectionem, qux» non licet, jejunium violare.
vicus. Lex Salica, tit. 56, 8 & : « Si quis per ma-
lum ingenium in curtem alterius, vel in casam vel
C ubicunque miserit aliquid, quod furatum est, nes-
ciente domino, cujus possessio est. » Et lib. v Capitul.,
tit. 169 : « Qui in. vicis vel possessíonibus chorepi-
scopi mittuntur. »
b Adolescentuli autem. et nuper conversi. Optima
institutio, et valde notanda propter rationes allatas :
tum etiam, ut semper intersint communibus exer-
citiis, ne cito desuescant, et tandem torpescant.
i. P.opter scandalum scilicet et perturbationem. in-
firmorum. ()axe suboriri possent ex remissiori vita
peregrinorum monachorum.
| Nam el [rarres. H:ec sumpta sunt. ex eodem ca-
piie 28 Regul.e Magistri, cni titulus est : De diebus je-
Juniorum vel hora re(ectiunis, paulo post medium,
ut apparet ex eadem Regula cod. Corb.
e occupati fratres. Est nominativus absolutus
loco ablativi absoluti.
| Mansionem pretendat. Id est, anticipet tempus
mansionis, ut non possint ante lucis defectum ad
illam pervenire.
m Vernale. 1n Regula ms. binale, pro vinale, id
est, venale, ut supra vidunt, pro vendunt. Itaque
legendum puto, venale, nt in end. Vind.
2 Cum nihil sibi. Ita in Regula ms. ; sed particula
cum redundat, et [ependum, cibi pro sibi.
? Distractionis ad questum. n est, venditionis
questum ; adquzstus pro qu:zstu. Gallice, acquét.
P Dejejunatum jam. fratrem. ld est: Qui Jam re-
fecisset. Gallice: Qui aurait déjà déjeuné. Sensus
autem omnium horum verborum est : Si ad seram,
finito cum jejunio die, nulla refectio superest mona-
chis, ac propterea nihil lucri ab eis speraret caupo,
nollet eos suscipere; ac proinde ut susciperentar,
iterum reficere cogerentur, et sic jejunii legem vio-
arent. '
1 A nullis lucris. Lege, Nullius lucri, przpositiono
expuncta.
— — — o— — — --
1555
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXII.
4554
« Aliis vero diebus extra quarta, sexta et sabbato, A dierit, prandeat; aliquantulum tamen legat ! aut
in diebus minoribus, sexta hora ad refectionem, in
vía b repausent et sera ccenent propter vi» labo-
rem. À Pascha vero usque Pentecosten, exceptis
missis ín longinqua via, in monasterio vel ubivis
sexta semper hora reficiant, et ccenas suas mutent
in prandiis, dicente sancta Scriptura : * Non licet vo-
bis jejunare cum sponsus vobiscum est, eL non ccenent,
nisi quinta feria et Dominica. Nam ideo omni tem-
pore 4 quinta feria non licet jejunare, quia * ascensa
Domivi ipso die omni tempore occurrit. Dominica
vero die non licet jejunare, quia resurrectio Domi-
ni impulatur, quod in libris suis fieri prohibet S.
Sylvester. Nam ideo a Pascha usque Pentecosten
non licet jejunare, quia sabbatum Pasche claudit
meditetur, ut Regulam ipso die videatur implere. Si
vero in viam longiorem dirigatur codiculum modi-
cum cum aliquibus lectionibus de monasterio secum
portet, ut quavis hora in via * repausaverit, ali-
quantulum tamen legat : ia tamen si fucrit ^ psal-
teratus. Si vero non fuerit, ^ tabulas a majore su-
perpositas psalmis secum portet , ut ad refectionem
prandii, aut P ad mansionem cum applicaverit, ali-
quantulum, 4 quantum occurrerit, tamen medi-
tetur, ut quotidie Regulz reddat quod suum est. Ita
et frater qui adhuc litteras discit, tabulas superpo-
sitas a majore de monasterio secum portet; ut si
cum litterato- vadit, ipse cum se ad refectionem aut
mansionem applicaverit, cum eo tamen, aut solus
tristitize jejunia et aperit Letitize alleluia, et sabba- B aliquantulum, quantum occurrerit, meditetur, ut su-
tum Pentecostes claudit alleluia et aperit jejunia.
Sed f ecclesiis clauditur alleluia. Nam monasterio,
quasi in peculiari servitio Dei alleluia usque ad
Epiphaniam per 5 modum psalmorum constitutum
b aperta a servis Dei psallitur Domino.
$ XXIV. — Item (cap. 57).
i Frater qui i pro actibus monasterii mane mis-
sus fuerit, et qui propler occupationem vie k a
prima usque ad tertiam in hieme, sive a nona us-
que ad vesperam in zstate, legerit; si sub eodem
die monasterium reversus fuerit, quavis hora re-
* Aliis vero diebus extra quarta, sexta et. sabbato. '
Ita in Regula ms. et isti ablativi sumuntur veluti ad-
verbialiter.
b Repausent. Id est, reficiant. Sumitur active a C
Cassiano coll. xvim, c. 14.
c Non licet vobis jejunare, cum sponsus vobiscum
est. Matth. ix, Marc. nu, Luc. v. Profert autem sen-
sum Scripturz hic Magister, non verba. Dicit auteín
Sponsum esse nobiscum in his diebus quinquage-
sinxe Paschalis, quia Christus post resurrectionem
illis diebus conversatus est cum apostolis, licet non
integris ob ascensionem, qux facta est die quadra-
gesumo. Sed hic sumitur major pars pro toto.
4 Feria quinia non licet jejunare. Ex institutione
Melchiadis pap:z, ut supra notatum est. Sic beata
Genovefa tola Tiebdomace jejunabat, exceptis Domi-
nica et feria quinta, ut in Áctis ejus habetur.
* Ascensa Domini. Ita in cod. Vind. Ascensa est
ascensio , ut in Saeramentario S. Gregorii, In
Ascensa Domini, et paulo post, Dominica prima post
Ascensam Domini. Ma etiam in Aimonis sermone
ms. bibl. S. Germ. a Pratis : In Ascensa Domini,
pra diximus, aut ad prandium aut mansionem ali-
quantulum tamen meditetur, ut videatur quotidie
consuetam regulam adimplere. Item frater qui pro
actibus monasterii aut noluerit ire, aut certe am-
bulans murmuraverit, vel cum aliqua tarditate exire
voluerit, si placuerit abbati, jam non mittatur, et
Statim excommunicationis poenam suscipiat, et sciat
se adeptum superbiam preceptioni repugnare di-
vine; ideo divine, quia dicit Dominus doctoribus
nostris : * Qui vos spernit, me spernit (Luc. x). Appli-
cantes vero in via ad mansionem (íratres tali loco
f Sed ecclesiis, etc. Clericorum et canonicorum
videlicet, Nam ecclesix sunt clericorum et canoni-
corum proprie, oratoria monachorum.
8 Modum. ld est, numerum. Ita in eadem Regula,
cap. 55, in lemmate de modo psalmorum, vel nu:
mero, et postea in eodem capite quot psalmi singulis
horis decantandi sint, instituitur. In Cod. Theod. 1.
supra citata: « Quos eliam fisco certo solidorum
modo obnoxios facimus. »
h Aperta. Ita in. Regula ms. Magistri cod. Corb.
Refertur ad alleluia (quod vocabulum Magister hoc
loco femininum facit) et opponitur verbo clauditur.
i Frater qui. Habetur in eua ms. ejusdem Ma-
gistri cod. Corb., eodem cap. 57.
j Pro actibus. Id est, pro negotiis.
k A prima usque ad. tertiam in hieme. Quia juxta
hujus Magistri Regulam in bieme [fratres legunt a
prima ad tertiam, in :estate a nona ad vesperam, ut
auetur cap. 90 ejusdem Regula.
! Aut meditetur. Meditari hoc loco est legere, idem-
quc significat toto hoc eapite. Nam hic agitur tan-
tum de lectione sive in mensa sive extra meusam,
etc. Sic missu pro missio, remissa pro remissio. Ter- D non de oratione mentali. Vult enim hic Magister ut
tullianus, lib. »v contra Marcionein, cap. 18 : « Dixi-
mus de remissa peccatorum. » S. Cyprianus, epist.
40 : « Qui blasphemaverit Spiritum sanctum, non ha-
bet remissam. » Et epist. 59: Gravissimis delictori-
bus et in Deum multum ante peceantibus, cuin
postea crediderint, remissa peccatorum datur. » Sic
delensa est defensio, id est, vindicta. Tertullianus,
lib. 11 contra Marcionem : « Ut quia durissimo et
infldeli in Dei populo longum vel etiam incredi-
bile videretur a Deo exspectare defensam edicendam
postea per prophetam : Mihi defensam, et ego defen-
dam, dicit Dominus. » Sic resona est resonatio :
Gloss: veteres, Resona, 4x, id est, echo. Mina, mi-
natio. Gloss Arabico-Latinz dictz : Mima, mimatio
be:tiarum ; lege mina, minatio. Unde subjungitur,
minabamur, id est, minubamus. Proba, probatio.
Cod. Theod. lib. vi, tit. 51: «ut ab stratoribus
unus tantum solidus probx nomine peteretur. »
PaTRor. CIL
fratres in via directi lezant, et ferant codicillos seu
tabulas, ut videantur quotidie Regulam implere.
n fiepausaverit. Id est, refectionem sumpserit.
2 Psalteratus. Qui Psalterium didicit, litteratus.
Vide qux supra de hoc vocabulo notata sunt.
9 Tabulas psalinis superpositas. ld est, codicillum
in quo sint psalmi, ut illiteratus ille, et nondum psal-
teratus, aliquid meditetur de Psalterio.
P Ad mansionem. 1J est, diversorium. Lex Bur-
gundionum, tit, 58, 8 9: « De legatis vero extra-
nearum gentium ul dictum est, id volumus custo-
diri, ut ubicunque eos mansio contulerit. » Sic et
mansiones militares Plin., lib. vi, cap. 23 : « A Co-
pto camelis itur aquationum ratione mansionibus
dispositis. »
d Quantum occurrerit. Id est, quantum licuerit.
" ()..i vos spernit, me spernit. In resp. ms., qui vos
expernit, me expernuit.
h3
P
155
1555 S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
"e
lectum sibi eligant facere, qui sit semotus et mun- A litatis fratrum consideraverit : tunc refeetos aliquid
dus ; ubi digne super stratum leniter in nocté Deum
meinorentur. Nam et hoc preceptum abbatis vel
praepositorum exeuntes in. viam fratres accipiant,
ut quotiescunque fratres spiritales positos visitent ;
et cum eorum introierint cellas aut oratoria, oran-
tes dicant hunc versum : * Introivimus in. taberna-
culum ejus, adorabimus in loco ubi steterunt pedes
jus (Psal. cxxxi). Exeuntes exinde orantes simili-
ter dicant hunc versum semper : Vias tuas, Domine,
b notas fac mihi, et semitas tuas edoce me ; dirige me
in veritate tua (Psal. xxiv). Aut forte alium versum
pro isto, si voluerint dicere : Perfice gressus meos
in semitis tuis, wt non moveanlur vestigia mea (Psal.
cxviir). Ergo cum ceperint a monasteriis et cellulis
spiritalium fratres nostri exire, prius oratorio vale- B
faciant, $ et item peculiariter pro egressu, quos in
monasteriis suis vel cellulis derelinquant, se debere
in sequenti Dei opere memorari, et sic ambulent.
4 Cám vero ecclesias nostri fratres intraverint, post
orationem humilitatis Deo incurvati, erecti dicant
hunc versum : Exsultabunt. sancti in gloria, letabun-
tur incubilibus suis (Psal. cxtax). Et modice incurvati
[in] orationem complentes sibi, sic exeant foras.
| 6$ XXV. — Item (cap. 54).
« Ambulantes longo itinere fratres quarta, sexta,
sabbato in hieme, hoc est, ab gquinoctio autum-
pali, quod est octavo. Kal. Octob. usque in Pascha,
in via ambulantes fratreg ad vesperam reficiant.
Nulla ratione hzc frangant jejünia. Ideo enim ad
vesperam diximms, quia si nona volunt in die refi-
cere, occupati in refectione brevibus horis prolon-
gata, mangio eis clauso parvo die subducitur. f Sed
qui tamen hzc in hieme non frangant jejunia, si
8 carricati in dorsis suis gravibus oneribus non va-
dunt. Nam tunc abbas fratres faciat reficere, consi-
. derata propensati ne aut temporis, aut necessitatis,
sive in hieme , sive in zstate , si gravia 5 gelicidia
camporum, aut ferventes 2e8tus viarum , aut montes
excelsos ! subire, aut grave sarcinarum pondus exi-
stimaverit, vel imbecillitates quorumdam impossibi-
a [ntrojvimus. Pro introibimus, v pro b.
b Notas fac mihi, Domine.
mano.
e Et item peculiariter pro egressu. Hic desunt non-
nulla, sed hoc modo supplenda ex Regula ms. :
item pecullariter pro egressu suo foris orent, et
exeuntes ab eis nostri peregrini petant omnes quos
in monasteriis, etc. » Sensus est : Cum fratres foras
exeunt, orent, et petant ab eis quos derelinquunt ut
sui memoriam faciant in sequenti opere Dei, seu of-
ficio canonico.
d Cum vero ecclesias. Nempe canonicorum aut cle-
ricorum, quas distinguit ab oratoriis monacho-
rum.
e Ambulantes longo itinere. Reposui titulum omis-
sum, ex Regula ms. cod. Corb.
f Sed qui tamen. Lege, sed ita tamen, ut in Re-
ms.
& Qarricati. ld est, onusti.
h Gelicidia. ld est, gelu.
i Subire. Pro subituros ; enallage.
j Temperatos. Id est, potos.
k Gonsiderans abbas. Habetur in Regula ms. eo-
lta in Psalterio Ro- -
c EcD
eodem cap. 66.
faciat de monasterio properare. in hiemis gravi ;-
gore calefactos, in ferventi aestate | temperalos ia
viam debet fratves dirigere.
$ XXVI. — Jtem (cap. 60).
k Considerans abbas fratrum debitum | quoi
dianz mensure, necnon el longinquitatem itineris,
vel moras agendi actus, et perpensans subslantie
monasterii quantitatem in nummis et in bis quz
cruda possunt portari, sufficientibus consuete IDen-
sur:e sumptibus aliquantulum ? probare itineris m
gis, propter adjuncti forte in via collegz vel sxi
charitatem quantum abbas voluerit, panis aui visi
seu et aliarum rerum vel nummorum jungat ner
Sur .
& XXVII. — Item (cap. 65).
» Fratres spiritales P jn via quando a se abs
dunt, si vale sibi non faciant, 4 vel orationem con
munem offerant Domino, vel pacem sibi tradat,
sciant se a charitate * excommunicatos disce&rt,
usque dum se revideant, el charitatis inter & vio-
culum nectant; sicut * in Vitas jegiur Patrav:
abscedens unus frater de partibus Qrientis, venies
in partes Occidentis, rememoralus quod uni [rati
vale non fecerat, * praptergiss: charitatjs redi
itinera , uy quod minus complevit in fratre perlict
ret. Unde debent ad hanc charitatem fratrum [rz
tres esse solliciti.
$ XXVIII. — Item (cap. 66).
« Exeunles in via fratres petant pro seour d
centés versum':. Vias tuas, ' Domine, notas [ac wb
et semitas tuag edoce me (Psal. xAlV). Aul si vot
rint, alium : Perfice gressus meoj in sem.tis (yis, V
non moveantur vestigia mea (Psal. xvi). Semperenii
versum quando exeunt, sive quando ingrediunlufs
cum gloria explicent. Similiter el revertens pei
pro se orari dicente$ hunc. versum : ]wroivisti v
tabernaculum éjus , adoravimus in loco ubi seien
pedes ejus (Psal. £xxxi). Cum gloria. yd qu
üescunque " limen forum ulümarum monaste
dem cap. 6.
! Quotidianc mensura. Quz singulis fratribus Q9
tidie datur.
m Actus. Id est, negotii. d
» Probare. Lege, pro labore, ut in Regula m5 "
cod. Vind. a |
o Fratres spiritales. Hxc habentur 1n Regula P*
cod. Corb., eodem capite 63. d
P In via. Ita in Regula ms. ; sed subaudicidim
detur, directi. a Regi
. q Vel orationem communem offerant. lt V Re
ms. ; sed supplenda est partieula 80H.
e Excomniunicatos. ld est, separatos. 4 M
» In Vitas Patrum, lta in Regula. m$ qu -
nomen, vitas, hac forma indeclinabile es,
notatum est. )
* Pratermisse charitatis.
Hellenismus. NEUE
w Exeuntes in. via. [ratrgs.
Supple caWit ali
Exsial jp Begub 9^
v Limen fotum ultimarum. In Regyla mi -—
| : n
forense ultima regio. Ubi 'orense est 3 foribut
a foro.
435
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXII.
1358
rii^ egressus ingressusque frater fuerit, sine versu A de ingresso limine forensi exterioris regiz? monaste-
tamen pelat pro se orari semper.
$ XXIX. — ltem (cap. 71).
b Fratres quovis horz tempore de via reversi ad
monasterium 'fuerint, et fratres psallentes in orato-
rio invenerint, orantes mox psallant eum ipsis; et
€ post psalmum expletum a psallentibus pariter voce
universos petant pro se orari debere, ut videantur
à Egressus. ingressusque [rater fuerit. |n Regula
ms. deest «ó egressus, non ita recte. Qui locus ita
intelligitur, ut'frater petat orationem, nullum ver-
sum proferens give egrediatur, sive ingredidtur -HK-
men januz ultima monasterii. Quod non repugnat
initio hujus capitis, in quo precipitur, ut exeuntes
et ingredientes fratres dicant versum, nam hoc intel-
ligitur, cum petunt orationem in ipso oratorio, sive B
pro egressu vel ingressu.
- b Fratres quovis hore tempore. Reperire est in
Regula ms., eodem capite 67.
: € Post psalmum ezplétum. Non dicit, post horam
: rii in. petenda eratione Regulam adimplere. Et posi
d missas opéris saneli in eratorio primo abbatem,
deinde praepositos suos * vel oujnes post regressum
vis ad pacem * 'accipiant. .
&$ XXX. — Ex RgourA saNcTI Cusaun (cap. 6).
8$ Nemo sibi aliquid eperis vel artificii pro sue
libito eligat faciendum, sed in arbitrio senioris erit
quod utile prospexerit, imperandum.
expletam, ex quo intelligitur ad finem eujusque-
r
psalmi, cum fratres in oratiohe prosternuntur, ejus-
modi orationem a reversis fratribus egse petendam.
$T Missas. ld est, collectas, seu expletum officium.
e Vel omnes. Particula vel hoc loco sumitur copu-
lative.
f Accipiant. 1d est, excipiant.
€ Nemo sibi aliquid operis. Exstat in Regula 8. Cz-
- garii eod. cap. 6. Hoc autem capitulum hic citatur
ob illa S. Benedicti verba: Vel quippiam quamvis
parvum, sihe jussione abbatis facere. "Á .
C ——————GÁGEMMMUUU MK KK NNNM MMMMNMMMEUMaMaMas A 1l Ll 9S9 9h , LV aA d
CAPDT LXXIIL.
S) FRATRI IMPOSSIBILJA INJUNGANTUR.
-
$4 1. — Ex Reeusa sANeTI BENEDICTI.
Si cui fratri aliqua forie gravia aut e impossibilia
injunguniur, syscipigt quidem jubentis iWoperium
eum omni mansuetudine et obedientia. Quod si
omnino virium suarum mensuram viderit b pondus
oneris excedere, impossibilitatis quxe causas ei qui
sibi praeest, patienter et opportune suggerat, non
superbiendo aut resistendo vel contradicendo. Quod
si post suggestionem suam, ip sua sententia c prio-
quia nondum negavit semetipsum. Deinde malorum
multorum causa efficitur tam sibi quam etiam c:e-
teris, quia auditum contradictionis pluribus aperit,
et seipsum ad eontradictionem insuescit; et cum
non possint singuli discernere quod melius est et
eligere, potest fieri, si talis est licentia ut aliquid
deterius eligat. Tune deinde etiam suspicionem da-
bit fratribus, quod passione aliqua, f 'vel ad. opus
illud eligit, adstringatur, vel certe erga eos cum
ris imperium perduraverit, sciat junior ita sibi expe- C quibus id necesse est operari. ltaque omnimodo
dire, det ex charitate confidens de adjutorio Bei
obediat.
81I. — Ex RecurA sanc! Basinu (cap. 62).
Interrog. * Si licet alicui excusare opug, quod ei
injungitur et aliud quzerere. — Fiesp. Cum definitum
sit mensuram obedientie usque ad mortem ésse, qui
devitat hoc quod ei injungitur, et aliud quxrit, primum
omnium obedientiz reus est, et manifeste oétendfitur
* Impossibilia. Id est, admodum difficilia. ec
enim non physice, sed moraliter capien:a sunt. Quz
quidem perfectam requirunt obedientiam, 'qualem
suis discipulis optat S. Benedictus cujus beneficio
onus quod ultra vires esse videbatur, Deo opitulante
leve erit. In. hoc maxime enituit obedientia mona-
chorum Legerentium, quam ita describit sanctus
non obedire multorum málorum causa est et radix.
Si autem ratio est aliqua, qua sibi recte excusare
videatur opus illud quod excusat, exponat hanc
ipsam causam huic qui przest; et relinquat ejns ju-
dicio, ut ipse probet, si 5 excusatione dignum est
quod allegat. ' mE
$ III. — Item ipse (cap. 82).
Interrog. 5 Si licet. unicüique vitare opus, quod
€ Prioris imperium. Per Priorem hoc loeo intelli-
git seniorem, quem juniori opponit, cum ai : Sciat
qunior sibi expedire.
d Et ex charitate confidens de adjutorio Dei obe-
diat. In. cod. Vict. p. pr:zepositio ex desideratur. [n
ms. S. Germ. ma. legitur : Et de charitate cenfidens
etde adjutorio Dei. Nulgata nihilominus lectio pre-
Eulogius in epistola ad Willisindum Pampilonensem D valet, ut quis o*ediat ex cbaritate, id est, Dei amore
episcopum : « Sic guoque in aliquos princip :tum
suum obedientia, qux: omníum virtutum magistra
est, vindicans, suos non patiebatur exsecutores dege-
Derare, sed supra vires grandia exercere compellebat,
quoscunque munere suo illustraverat. » Neque est
quod ex hoc loco sux tyrannidi indulgendum cen-
seant quidam reclores monasteriorum. Nam ejus-
modi impossibilia rarius, probationis aut necessita-
tis causa tantum, imperanda sunt. tU
b Pondus oneris. Ita omnes mss. nostri, uno exce-
to. Ita S. Dunstanus, Turrecremata, et editio Co-
oniensis. In vulgatis co oneris deest. 1n ms. S. Germ.
p- et ápud Smaragdum legitur, operis.
iiupulsus de Dei auxilio confidens, non de sua cha-
ritate : nam qui de sua charitate consideret, pra-
sumptiouis notam non evaderet.
e 5i licet alicui excusare. Exstat apud, S. Basilium
inter. 119 Reg. brev., et apud Ruf. cap. 42. Excu-
sare hoc loco est recusare, ut supra notatum est.
t Vel ad opus illud. eligi. Apud Rufinum, ve/ ad
opus quod eligit. Lege, vel ad opus illud, quod
eligit
& Excusatione. Id est, recusatione.
b Si licet nicuique. Habetur apud S. Basilium
interr. Reg. brev. 122, ei apud Rufinum cap. 46.
200 9e o LAUS LL.
1959
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1560
gravius videtur? — Resp. Qui fideliter et puriter Deum A inquit, nocte ac die € operans vixi (Í Cor. vi). Non
diligit, el certas est * de tribulatione Domini, nec suf-
flcere sibi putat ea qu:e sibi injunguntur, sed semper
augmenta operis quzrit, et majora quam injunguntur
desiderat et exoptat etiamsi supra vires videatur
esse quod facit; nec aliquando securus est, tanquam
opere non expleto, sed e contrario sollicitus est et
anxius, tanquam qui nihi] dignum przeceptis evan-
gelicis egerit, memor illius Dominici sermonis di-
centis : Cum autem feceritis omnia qug precepta
sunt quecunque precipio vobis, tunc dicetis : Servi
inutiles sumus ; quod debuimus [acere, fecimus (Luc.
xvi). Sed et imitabimur Apostolum, cui cum mundus
esset crucifixus, et ipse mundo, non erubescit di-
cere : (Quia ego meipsum nondum «stimo b appre-
quia non habemus potestatem, sed ut nos formam da-
remus vobis ad imitandum nos (11 Thess. ni). Que
cum ita sint, quis ita stultus est, vel infidelis, ut
pu:et se majoribus quam debet, oneribus pergra-
vari* cum in hoe, quod mensura poscit, nondom
possit implere?
8$ IV. — Ex Recura Cassiaw (cap. 31).
f llla enim vera obedientia est, qux quamvis ali-
quid difficile ei imperetur, 5 nihil tamen ciscutiens
sine aliqua cordis hzsitatione perficere nititur et
consummare quod jussum est, et pro reverentia se-
nioris nihil de impossibilitate aut stultitia praecepti
dijudicat, sed plena fide ac devotione quidquid di-
hendere. Unum autem ea quidem qua retro sunt obli- B ctum fuerit, non tanquam ab homine, sed tanquam
viscens, ad ea autem * qua inante suni me extendens
secundum propositum sequor ad palmam superne
vocationis Dei in Christo Jesu (Philipp. ni). Et qui
cum haberet potestatem, ut Evangelium annuntians,
de Evangelio viveret. Magis in labore et fatigatione,
à Detribulatione. Lege : De retributione; ita apud
Rufinum, et textus Grzcus postulat. Tüg v«pà ToU
Evpiou piG8«rodociac, id est, de remuneratione Do-
mini.
b Apprehendere. Ad Philippenses iu. lta apud Ru-
finum, in Vulgata interpretatione, comprehendisse ;
textus Grzccus idem sonat, x«ctonptvat.
. * Que inante. Inante, id est, antea, ut apud
Rufinum legitur; in Vulgata editione : Que sunt
priora.
4 Operans vixi. Ita apud Rufinum. In Vulgata edi-
tione, operantes, ut in textu Graeco Apostoli, ipy«tó- C
ot, quemadmodum etiam in textu S. Basilii; at
illud, vixi, non reperitur.
* Cum in hoc quod mensura poscit. Prapositio in
redundare videtur. Apud Rufinum : Cum hanc quo-
que mensuram, etc. Sed hoc. ultimum membrum in
a Deo sibi suscipit imperatum. Ita enim omnibus vir-
tutibus preferre debet obedientiam, ut huic omnia
postponantur, et universa dispendia monachus sub-
ire contentus sit, dummodo hoc bonum in nullo vio-
lare videatur.
textu Grzeco desideratur.
f Illa enim vera obedientia est. Hzc sumpta sunt
ex capite 10, libr. iw, de Institutis Renunuantium.
6 Nihil discutiens. Quia obedientia simplex et
exca esse debet nihil dijudicando, sed mandatum
simpliciter et humiliter amplectendo. Idem Cassia-
nus collat. 18, cap. 5: « Caeterum. nunquam ratio-
nem veritatis intrabit, quisquis a discutione cx-
perit erüdiri : quia videns euim inimicus suo potius
quam Patrum judicio confidenteim, facile in id asque
propelli& ut etiam illa, qu:e maxime utilis atque
saluberrima sunt, superflua ei videantur et noxia. »
Unde B. Antioehnus, honil. 39, ita obedientiam
reclare definit ómaxoà oov bcviv &duxxorrog aso,
id est, « obedientia est sine dijudicatione per-
suasio. »
: CAPUT LXXIV.
UT IN MONASTERIO NON PRUESUMAT ALTER ALTERUM DEFENDERE.
$ L — Ex Recura sanc BenEpicT!.
a Precavendum est, 5 ne quavis occasione prazesu-
mat alter alterum defendere monachum in mona-
sterio, * aut quasi tueri: d etiamsi quavis. consan-
guinitatis propinquitate jungantur. Nec quolibet modo p
a Precavendum est. la. in nostris mss. et apud
Smaragdum; in cod. Vict. p Cavendum est ; in
vulgatis cum. S. Dunstano : Summopere. pracaven-
dum est. .
b Nequavis. Vict. Iz ne qualicunque.
e Aut quasi tueri. lta loquitur quia plus est. tueri
uam defendere ; nam (ueri est servare, cus:odire.
onius, cap. 4, in tutelam accipere a curando et
tutela. Varro libr. v1 de Ling. Lat. : at defendere non
item, etsi interdum hac duo verba con:uniantur.
Particula quasi abest a ms. S. Germ., quemadmo-
dum et hec verba, in monasterio. Hxc autem de-
fensio ita capienda est, si nempe injusta sit, et con-
ira veritatem : alioqui potest quis innocentem de-
fendere, humiliter tamen et non. proterve.
à EKitiomsi quavis. Ita vulgo habetur. At in cod. S,
id a monachis przsumatur : quia exinde gravissima
occasio * scandalorum oriri potest. Quod si quis
haec transgressus fuerit, acrius coerceatur.
$ II. — Ex PrueckPris sancr! PacuoMI-.
f Qui consentit peccantibus, et defendit alium
Far. Ebr. Vict. ma. ut apud Smaragdum et S. Dun-
stanum legitur, qualibet.
e Scandalorum. Id est, jurgiorum, rixarum, con-
tentionum. Hoc autem malum cefensioris mutuze
in monasteriis przcipue manat a clandestina illa
quorumdam monachorum familiaritate, que, ut supra
monuimus, universam pessumdat disciplinam et ob-
servantiam.
f (Qui consentit. Hic minime notatur numerus
articuli : niiulominus hic habetur textus in. Rea2ula
S. Pachomii excusa, art. 909; hic autem locus, usque
adilla verba gsod si per ignorantiam, habetur in
decreto lvonis p. 14, cap. 110, et apud Burcharduin
libr. i, cap. 4, sub nomine S. Basilii, et 14, qu. 3,
cap. 6, sub nomine S. Isidori; sed male.
4301
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXIV.
1562
delinquentem, maledictus erit apud Deum et ho- A docebat Domini disciplinam, lites serens inter fra-
mines , et corripietur increpatione - severissima.
a (juod si per ignorantiam deceptus est, et non ita
putavit, ut verum est, ignoscatur ei. Et omnis qui
peccat per ignorantiam, facile accipiet veniam. Qui
autem sciens peccaverit, sustinebit increpationem
juxta mensuram operis sui.
$ III. — Ex DocrRINA sANcTI OnsisrI.
b Si prepositus domus aliquem corripuerit ex fra-
tribus, qui sibi subjecti sunt, erudiens eum in timore
Dei, et cupiens ab errore corrigere, et alins voluerit
pro eo loqui, ct eum defendere subvertens cor illius ;
qui hoc facit peccat in suam animam : * qui sub-
verlit eum qui corrigi poterat, consurgentem deji-
cit in terram, atque ad meliora tendentem mala
persuasione decepit, errans ipse et alios errare
faciens. Huic illud aptabitur congruenter : 4 Va
qui potum dat prorimo suo subversionem turbidam,
et inebrians eum (Habac. v). Ve qui errare facit cce-
cum in via (Deut. xxvii) ; * qui scandalizat quempiam
de his qui credunt Deo : expedit ci, ut appendatur. ei
mola asinaria super collum ejus, et precipitetur. in
mare (Matth. xvin) : quia. subvertit, ut. diximus,
sublevantem se, et obedientem transtulit ad super-
biam, et eum * qui in dulcedinem charitatis poterat
ire,.convertit in amaritudinem, et subjectum legi-
bus monasterii malis consiliis depravavit, fecitque
odisse illum, et constristari contra illum; qui eum
tres atque discordias, et non timens illud quod
scriptum est : Tu qui es, qui judicas alienum servum?
suo Domino stat, aut cadit ; stabit autem. 5 Potens est
autem Dominus rursum. statuere eum. (Rom. xiv).
b Non ille potens est, qui verba Domini przteriit.
Unde, fratres, magno opere devitemus alicujus men- .
tem subverterecontra doctorem et monitorem suum ;
et meminerimus Scripturz dicentis : 1 Libera cor
tuum a malitia ut. salveris (Jer. 1v). Nec pro obe-
dientia superbiam et contumaciam in cordibus no- '
stris invicem seminemus. Qui enim timet Dominum, '
ij si viderit fratrem suum errare et labi, magis de-
bet monstrare qua sancta sunt, et rectum iter osten-
dere : ut cum omni castitate et timore Dei incedens
illam Salomonis exsequatur sententiam : k Libera
eos qui ducuntur ad morlem, et redimere de interfe-
ctione non cesses (Prov. xxiv). ! Ne dicas : Nescio
hunc. Scito, quoniam Dominus corda omnium no-
vit. Et Judas in Epistola sua loquitur : m Et hos
quidem de igne rapientes, et odio habentes carnem
commaculatam tunicam, caveamus hujuscemodi vesti-
mentum, ?. induamus potius [ut] armaturam Dei, ut
possimus resistere contra insidias diaboli. ^ Non est
enim nobis pugna contra carnem et sanguinem, :sed
adversus P principatus, et potestates, et adversus
rectores 4 tenebrarum, adversus spiritalia nequitia
in ecelestibus (Ephes. v1).
a (uod si per. ignorantiam deceptus. Id est, si is C dem ; 'Eav 3d eUenc, OÀx oida voUrov, yiveaxs f6vc Ed-
qui aliquem defendit insontem existimans ignorantia
facti deceptus est, ei ignoscatur.
b $$ quis prepositus domus. Sequitar doctrinam
Magistri sui Pachomii S. Orsiesius. Quid sit domus,
ei prepositus domus in monasterio S. Pachomii,
cujus discip"!us fuit S. Orsiesius, supra dictum est.
In Cod. Vind. male hxc ascribuntur S. Basilio.
c Qui subvertit. Ita in. libro Orsiesii edito , legen-
dum tamen puto, quia, etc.; et paulo post ait : Quia
subvertit, ut diximus.
d Ve qui potum dat proximo suo. Abacuc. i, juxta
Septuagintla : OU«i o. Tori;w» vOv TÀnciov «uroU &va-
vpomüv Üohrpkw, xal pafUcxww, id est, we qui polat
proximum suum subversione turbida et 1nebriat.
Paulo aliler versio communis : Ve qui potum dat
amico suo, mittens fel suum et inebrians.
e Qui scandulizat quempiam. lta in Orsiesio edito,
Mattli. xviut.. In communi versione : (ui autem scan-
dal. zaverit unum. de pusillis istis, qui in me credunt, yj
expedit ei ut suspendatur mola asinaria in collo ejus,
et demergatur in profundum maris.
f Qui in dulcedinem charitatis poterat ire. In edito :
Qui in dulcedine charitatis poterat ambulare.
5 Potens est autem. Dominus rursum statuere eum.
Ita in Orsiesio edito. In Vulgata editione : Potens
est enim Deus statuere illum ; ad Rom. xiv.
b Non ille potens est. Sukaudi, statuere eum.
i Libera cor iuum a malitia, ut salveris. Hic locus
exstat in cap. 1v Jeremi:e; aliter in Vulgata versione
hoc modo Juxta Septuaginta : Laea a. malitia cor
tuum, Hierusalem, ut salva. fias.
j Si viderit. In excuso Orsiesii libro : Non viderit;
male.
k Libera eos qui dicuntur. Prov. xxi in versione
communi : Erue eos, qui ducuntur ad mortem : qui
trahuntur ad. interitum liberare non cesses.
À Ne dicas, Nescio hunc, lta. in textu. Greco ibi-
pic xapüukg mévcev tias, id est, si dixerit Non
novi eum, elc., his consonat textus Hebraicus. At
discrepat versio communis. Si dixeris, vires nom .
suppetunt, qui inspector est cordis, ipse intelligit.
m Ft hos quidem de igne rapientes. In edito Orsie-
sio hic locus ita citatur : Et hos quidem de igne ra-
pientes, et odio habentes commaculatam tunicam ; sed
mutile. In cominuni versione ita habetur : Jllos
vero salvate de igne rapientes, aliis «u'em miseremini
in tempore, odientes illam que carnalis est maculatam
tunicam. ln textu Greco sic : O9c 8i dv 9660 actas dx
toU nupóc &prálovrte, pagooUvtke xal ro» &ró ce gap-
xóc écmDwpívos Xxiuórx. ld est, et hos quidem in it-
more salvate ab igne rapientes, et odio habentcs car-
nalem commaculatam tunicam : et ita hic locus apud
Orsiesium legendus est. Putoque ita redditum ab
ejus interprete, qui non sequitur Vulgatam inter-
pretationem, sed textum Gr:ecum, in quo nibil est
quod respondeat verbis Latinis : Aliis autem mise-
remini. liaque in. codice Concordiz pro carnem, le-
gendum est carnalem, ut in textu Grzco et communi
versione satis manifestum est, vel potius carnis, ut
in Cod. Vind. interpres non sequitur versionem Vul-
atam.
» Kt induamus potius ut armaturam Dei. Àd Eph.
v1. Particula ut redundat. In textu Apostoli : 1nduite
vel armaluram Dei. Sed locum conucciit suo textui
Orsiesius. )
^ Non est enim nobis pugna. In versione com-
muni et in Orsiesio edito : Non est enim nobis collw-
ctatio.
P Principatus. lta apud Orsiesium ; in communi
versione, principes ; in textu Graeco, &oxég id est,
principatus.
4 Tenebrarum. In versione communi et jn Or-
siesio edito additur, harum.
1365 mE
$IV. Ex Ruotra SANCTI Basirn (cap. 28).
Tüierrog. € Quale fudicium essé debet de his qui
péécaiites defendunt? — Resp. Ut mibi videtnr, gra-
vius ab fjlo, quód dixit Dominus : Qnia expedit illi ,
ut suspefidatu? mola asinaria ad collum ejus, et,
P precipiletur in miáré, quat standalizet ttum. de
minimis islis (Mattfi. xvii; Luc. xvir). Non. euim
jam corfeptionem 4d emetidationem, sed defensio-
tiem ád confirmandurtt peccatum suum suscipit. qui
delinquit. Sed et 4Hiós ad simile provocat malum :
e [tá wt conveniat ét; qui peccantes defendit, illud
quod dietum est : Qttia si non estendéritis (ructus
dignos pimitétitie, &xeldemini, et in ignem mittemini
(Luc. t1). Vel rarsum, quod a Domino dictum est :
et projice abs te : expedit enim, ut pereat unm men-
brorum tuorum, ei non omne corpus tuum miltatur
4 (a gehehnam (Matth. xv). .
8 V. — Item ipse (cap. 120).
. Intétrog. * Si is qui facit voluntatem alicujus,
t etiam particeps est, vel socius? — flesp. 8 Scire
debemus Domino dicente : Quia qui facit peccatum,
servus est. peccali; et iterum : Vos ex patre diabolo
estis, et desideria patris vestri facere vultis (Joan.
vnt). Scimus quia non solum socium et participem,
sed dominum sibi ac patrem ascribit eum, cujus
opus facit. Testatur autem de his Apostolus dicens :
Aut nescitis, quia cui exhibuistis vos servos ad obe-
diendánt; servi estis. ejus, cui obedistis; sive peccati
In mortbhi, sive obedientiz ád justitiam. (Ront. vt).
à Quale judicium esse debet. Exstat apud S. fa-
silium interrog. 7 leg. Brev., et apud Rufinum
cap. 94. .
UPrecipiteturin mare. Ut supra apud S. Orsiésium.
In Grzco texiu. lgpivac elc 3» 60,072», quod idem
gonal ; qu:e quidem verba sumpta sunt ex cap. xvii
Luc., ctera vero ex Matth. xvii.
— * [ta ut. conveniat. illi quod. dictum est. Ita. apud
Rufinum, sed aliter in. textu Graco, qui ita sonat
apud S. Basilum : Ez quo fh , ul. nisi fructus. dignos
poenitenlia ostenderit, qui alium defendit in eum con-
veniat illud, quod a Domino dictum est : Quod si ocu-
[us tuus, etc.
d ]n gehennam. Apud Rufinum additur : Ignis
ardentis.
.. * Si quis facit voluntatem. Reperire est apud S.
Basiljum interr. 285; et apud Rufinum, cap. lo.
. f Etiam particeps est. Le e per interrogationem,
Nunquid est etiam particeps ? ut apud Rufinum.
5 Scire debemus Domino dicente. In textu Grxco
aliter. Ei mic cÉvop.ty t9 Kopie J4yovrt, id est, « si cre-
dimus Domino dicenti. »
t Interrog. 46 Reg. brev., Ruflnus, cap. cit.
|! Si quis errori. Hic textus producitur a Sma-
ragdo, qui illom attribuit cuidam Patri anonymo.
in eodice Vindocinensi jungitur superiori capiti S.
Basilii, non ita recte, quia non exstat apud S. Basi-
líum ; habetur etiam apud Burchardum libr. xi, cap.
46, et Ivonem in Decreto parte iv, cap. 110, ex
dictís S. Basilii, et quidem contractius, hoc modo :
c llinc et quidam sanctissimus Pater ait: S1 quis
errori alterius consenserit , sciat. se cum illo simili
ihodo culpabllem judicandum et ezrcommnnicandum. »
Et qu. xi, cap. 5, Qui consetitit, ex S. Isidoro, in
* fine. Sed non exstat apud S. Isidorum. Ex quibus
patet restituendam esse hanc sententiam Regula.
S. BENEDICTI ABBÁTIS ÁNIANENSIS
D mium, tum in Regula excusa, tum ln
bm
jV. — [tem (cap. 130 t).
Interrog. Si is qui consensit alterius peccato, ii
eliam ipse peccati reus est? — Resp. Wc sentent
manifesta est ex verbis in quibus ait ad Pilatun d
cens : (ui tradidit me tibi, majus peccatum hold
(Joan. xv). Manifestuin. námque est ex hoc, qu
et Pilatus acquiescens his qui tradiderunt Dominu
peccatum habebat; licet minus quàm illi, Ostend
tur etiam hoc in eo, quod Adam aequiescit Eve d
consentit, que acquieverat serpenti. Nuflus enim e
ipsis auí. innocens judícatus est, aut impunitus 1l-
cessit, $6d et ipsa Dei indignátio, qui adversts e«
habíta est, hoc ipsum indicat. Cum enlm Adimpo
excusitione sua oljecisset : (Juia rilier quam dde
uu . -. $ti mihi, ipsa mihi detfít, et manducari. [uia audis,
Quia si oculus tutte dexter scandalizat te, ejice eum, &
inquit Deus, vocem mulieris (uc, et manducasti d
ligno, dé quo precéperam (ibi, n& manducare, me
ledicta terra erit in Gperibus luis (Gem. cxt).
à VIf. — Ex Recura Oüisstario:
i Si quis érPorí ! ejus consenserit, el * eem-
dum duriliam illius inagis consilium déderit, vt
tardius humiliet, sciat se, - enm in hoc errore furi
deprehensus, Sirilt modó entpabilem judicandum.
8 VIR. — fiem, ex eadem Regilu.
m (jui consentit » peccatis et defendit alium deliv-
queniem, hialedíctas érit apud Déurh et honines, a
éorripietur increpatione sevérissfind.
g IX. — Es Ricota Parhti (cip. 5.—
5 St Quis vero dé ftátéibus ; ? vél Qui In erstora
sunt , vel qui in cellis consistunt, q errori fratri
(C Gonsensérit, eulpabili$ erit. alüé excolumuhicalioy
dignissimus.
Oriéntaliini, ut in hae CoNtordtà Rábtur. a
j Ejus. Ápud Smaraág tum , Burchardi teur
nem legitur, afteríus$; qus quidem lectio Y!
plausibilior. e
k Secundum luritiam iilius. Hxc verba net
apud Smaragdum.
E Cum in hoc errore fuerit deprehenstis. Bec vet
ba non exstant in causa citata. in Rt
m (Qui consentit. Hic textus hdbetur em "im
gulà S. Pachomit excusa, art. 99. Prod. e
» Sm:raado hoc capite, el apitit Burchar
Ivonem citatis capitibus : ex Basili dictis, m
exstat apud sanctum Basilium. Pi causd cl 1 illu.
dneitur ex S. Ísidoro : sed non estat 3P^
Est igitur ex Regulá Orientaliuzi et Ph
n Peccatis. Lege, peccantibus, ut apu a
chat
hoc capite; et etiam apud Smara dum, P unl
dum, Ivonem et causam eamdem. pi nie Tue
tur, quz huc referri possünt : JU i
ait : Si quis peccantem defendit, acrius 1
peccavit coerceatur. riunur ia
o Si quis vero de (ratribus. Hc im ex:
secundo Reguis ms. cod. Flor. €") 3
um reidideremus in unum. gii
P Vel qui inu oratorio sunt, ett. " ema br
oratorio sunt intelligit eo$ mohsthos V5. (i, gia
hitant et conversantur. Ita toqoittt* ; Voririre
quorumdam monachoram mos, ut ilio gscriph
oratorio. In Penis Brevibus S Bashr. gt i^
* "P xou .
art. 16 : ET «ic t&v Üquxóvto 5 nr anis dor nid
—- -— — o—— — —— —— —
1565 CONCORDIA REGULARUM. — CÀP. LXXV. 1566
$ X. — Ex REGULA SANCTI CoLousANI (cap. 52). A facinoribus labentes pro qualibet familiaritate de-
e Defendere preximum vel consanguineum in mo-
nasterio nullo modo 5 permitti censemus. * Quid
enim alium defendat, qui jam sibi non vivit, sed
Christo, quem imitatus, manet crucifixus ; qui pro-
priam aniinám , ut uberius saluti Jungeret, perdidit?
Qui vero propriàs perdidit voluntates , ut Chrisli in
se voluntatem fmpleret, cür aliortüm dicla deferidal,
qui propria crucifixi? Et si in veritate crucifixit, et
non mode etiam, Sed Christo vivit, Cür in mundi
Ejus errori conáenserit; refertdt ad áhtecedéhtia :
Correctus autem non audeat. EE
^ Defendere proximum. Hoc caput non exstat in
Conenrdia ms. eod. S. Arnulphi Metensis; nec in
Regla S. Columbani, quam habemus manuscriptam
in codice Florlacensi ; neque in edita qux exiit. ex
biblioqbeca ,conohii Bobiensis; neque in, ea. qux» B
rodiit ex bibliotheca S. Galli opera Melchioris
ximinsféldii Boldasti. Et quidem Iri Regulà quae ex
Bohiensi cenobio exiit, et ea quà. oxStat. tt. dicto
codice Floriacensi sunt tantum novem capita, non
computato Poenitentiall, qui id todft& -Floriacerisi
habetur, Ín ex veto quie edita est ex. &cenobio S.
Gali, suhl quidem quatnordecím capita; sed ea,
nónnillis cap:tibus Ifi alia divisis, ndn est aliis pro-
Irxior, iitío contraclior : quia in ea caput de oratione
desideratur, u&taeceam de Poritentiali, qui neque
in ed e&Mal. Daartübrem niirint est hic citari ca-
put trigésimutti tertium Regula: S: Columbani. Quod
fendat? Sit ergo ei zquus amor tam in, consangui-
neo quam in 4 cxtero fratre, qui ei sanguinis affini-
tate non jungitur. Maneat ergo in omnibus amor
corde clausus : nec quemquam sub disciplinze mo-
deramine positum tueri studeat, * ne vitium defen-
dendi in aliis dimittat. Sit ergo in arbitrio corrigen-
tis, ut quos corrigit f sub amoris studio, 5 non pro-
pria implenda voluatate , sed vitja corrigendo infe-
rat disciplinam.
autem hujus capitis titulus quoad nomen S. Conm-
bani, verus sit liquet ex Smaragdo; qui hoc totum
fere caput citat sub nomine S. Columbani. Quoad
numerum tamen capitis suspicor mendum esse, et
boc caput esse decimum ejüsdem Regule, etsi in
cod. Vind. idem sit numerus trigesimu$ tertius.
. b Permitti censemus. Apud Smaragdum : Permit-
(mus. ——.
t Quid enim. Lege: Ut quid enim, ita dpud Sniz-
dum.
Cetero. Id est, alio.
e Ne vitium defendendi. Apud Sstaragdum : Ne
vilium defen?endo. Sed retineo defentderídi; ut sen- :
sus sit : Ne hoc alterius defendeudi vitium rhalo suo
exemplo in alios fratres traducat..
f Sub umbris studio; in cod. Vind. , Suó. nmaro
studio.
8 Non propria implenda voluntate. Lege : Non pro-
priam implendo voluntatem.
CÀPUT LXXxV.
UT NON PRAESUMAT PASSIR QUISQUAM ALIUM CJEDERE.
$1. — Ex Rrcura sancTI BENEDICTI.'
* Vetetur in monasterio omnis przsumptionis oc-
casio. Ordinamus atque constituimus, ut nulli liceat
quemqüarm Tratrüm suorum excommunicare auí cze-
dere, nisi cui potestas ab abbate data fuerit. 5 Pec-
cantes autem coram omnibus arguantur, ut csteri
metum habeant. « infantum teró usqu& quindecim
annorum :etates discipline 4 diligentia adhibeatur
ab omnibüs, bí clísiódia 5íl. Sed et hoc cum ornni
mensura et fátiole. * Nüm Íh fortídki state , qui
* Vetetur. Ita in. omnibus mss. nostris, et apud
Smaragdum, Ruthardum, S. Dunstanum, Turre-
crematam; ita in vetusta. editione Parisiensi, Colo-
niensi, et Colinzi. Itaque tllud membrum : Vetetur
in monasterio omnis pra sumptionis occasio,,.est quod-
dam generale edictum ad sequenda stabilienda. In
vulgatis legitur : Ut vitetur.
b Peccantes coram omnibus arguantur. Cum prius
bis aut ter ab ipso rectore secreto admoniti fuerint,
ut habetur cap. 25 Regulx.
'€ Infantum. vero usque ad. quindecim | annorum
elates discipline diligentia adhibeatur. lta in. cod.
Vind. et apud Smaragdum ; id. est, discipline in-
fantum adhibeatur diligentia, etc. ; in aliis, tamen
nostris mss, atque etiam editis, item apud S. Dun-
stanum et Turrecrematam legitur : Jnfantibus vero
tisque ad quintum decimum annum ctalis discipline
di'igentia ; etc. ms, S. Farodis et editio Colinzi le-
gunt, etatis suc.
4 Diligentia adhibeatur ab omnibus et custodia sit.
In vetusta editione Parisiensi : Diligentia sit , et cu-
stodia adhibeatur ab omnibus. Cum dicitur, ab omni-
bus, boc de praepositis, decanis, sacerdotibus, dia-
C presuiüpserii aliquatenus sihe precepta abbatis, vel
in ipsis infantibus sine discretione exarserit; disci-
plinz regulari subjaceat, quia scriptum est : Quod
libi üón Vii fieri, ' alio ng Jecaris.
$ II. — Ex REcura FennEori (cap. 21).
Ut monachus in monachum ira inflammatus, quod
est türpissifnuni , mamas iujicere non presumat;
preter illos ad quos pertinet correctionis vel nosse
modum vel tenere jüdleium : tie uno peccanté czete-
ris pr:sumendi crescit audacia, et ita disciplina
conis , senioribus, aliisque intelligitur, qui ad eam
;elatis maturitatem pervenerint, ut tempus rationem
et modum discretz correctionis cognoscere valeant ;
vel, ut loquitur S. Ferreolus : « ÀÁd quos pertinet
correctionis vel nosse modum, vel tenere judicium. »
Nec ,puto fuisse unquam permissum iis, qui deci-
mum septimum aul decimum sextum, imo et vige-
simum «etatis annum vix attigerunt, passim pueros
cedere. Hanc autem custodiam usque ad decimum
quintum tatis annum definiit S, Benedictus, quia
tunc pueri incipiunt duci ac regi ratione. Per Ínfan-
tes autem intelligit pueros, el infantes proprie di-
ctos. 0007
. * Nam in fortiori atate, qui presumpserit. In edi-
tione Colinzi legitur : Nam in fortiori etate qui ali-
quatenus hec presumpserit. Sed hzc editio multa
addit Regul, quz non habentur in codicjbus mss.
et excusis, Sensus autem hyjus loci est ejusmodi :
nam in majori setate constitutos, qui aliquo mo :o
prosumpserit c:edero, etc. .
f Alio ne feceris. lta in ms. S. Germ. ma. Alio,
pro.alii ut supra observatum. In veteri editione
arisiensi, aliis ne feceris.
4507
5. BENENDICTI ABBATIS ANIANENSIS
ordine confuso- irruptaque lege vivendi ipsius sacre A negligentiam fuerit dissipatum, inerepetur a Patre
religionis per singulos jura perdantur. Quapropter
quisquis taliter incontinens manibus invenitur, ita
ut nesciat ab illicitis temperare, manus illae, quas
erexit in proximum, per longum tempus non solum
jejunio, sed etiam operis assiduitate lassentur : ut
deinceps ad Deum leventur in oratione, non cun
furore extendantur in fratrem. Dandam tamen ve-
niam decernimus , juxta ut abbas moderari voluerit,
postulanti, si poenitentia premissa, etiam dum de-
precatur, reatus sui, faciem lacrymarum effusione
rigaverit.
$ Ilf. — Ex Recura sancti ÁunELIANIE (cap. 15).
à Frater in fratrem si ausus fuerit manum mit-
tere, legitimam disciplinam accipiat
$ IV. — Ex RecuraA OnrevTALI.
b Qui minister est, habeat studium ne quid operis
pereat in monasterio. In qualicunque omnino arte
qui: exercetur a fratribus, si quid perierit', et per
& Frater in fratrem. Eadem verba citat Ivo Car-
not. p. v1 Decreti, cap. 292, ex concil. llerdensi,
cap. i. ldem statuit S. Caesarius cap. 24 Regul» :
« Tamen si forte, ut se habet humana fragilitas, in
tantum nefas aliqua de sororibus ausz fuerint, dia-
bolo instigante, prorumpere aut ut furtum faciant,
aut in se invicem manum mittant, justum est ut le-
gitimam disciplinam accipiant. » Disciplina autem
in utroque loco S. Aureliani et S. Czesarii est fla-
gellatio, ut supra notatum est.
b Qui minister est. Operum videlicet quz flunt
quotidie in monasverio, id est, qui prxest operibus
monasterii.
€ Principis. Nempe monasterii, id est, abbatis ;
nam in Regula S. Pachomii , ex qua hac Orientalis
fere sumpta est, abbas passim appellatur princeps
monasterii.
4 Vide supra, cap. 59, $ 6.
minister operum, et ipse iterum increpet alium, qi
opus perdiderit, duntaxat juxta voluntatem et pra-
scientiam * principis : absque quo nullus incre.
pandi habebit potestatem.
8$ V. — Ex Recura MacisTRI (cap. M) d,
Infantulos vero usque quindecim annorum nm
excommunicari, sed precipimus vapulare pro cul.
pis, etc.
$ VII. — Ex REcura saNcrI Casan (cap. 5).
Si potest fleri, aut difficile, aut nullus unquam in
monasterio infantulus parvulus, 'etc.
$ VI. — Ex Rectta saNcTI [srpout (cap. 90).
f Cura nutriendorum parvulorum pertinebit ad
B virum quem elegerit Pater, sanctum sapientemque,
atque zlate gravem, informantem parvulos no
solum 5 studiis litterarum, sed etiam documenlis
magisterioque virtutum.
e Vide supra, cap. 46, 8 3.
f Cura nutriendorum parvulorum. H»c. habentor
in Regula S. Isidori excusa, eodem cap. 20.
d Siudiis litterarum. Ergo pueri monachi sunt lit-
teris imbuendi. Unde S. Cartarius paulo ante cià-
tus non vult suscipi in monasterium pueros, pisi
qui litteras ediscere valeant. Horum Patrum negle-
cta doctrina propter operosam olim in monasteris
cantus, c:eremoniarum et officiorum divinorum mu'-
tiplieitatem, puerorum ingenia excoli desierunt,
quia tempus et otium ad id non suppetebanti : atque
inde ignorantia, vitiorum mater et nutrix, alque
etiam animorum :rugo acedia, ex ejusmodi rerum
fastidio nata, universam monasteriorum discipliusm
radicitus exstirparunt.
CAPUT LXXVI.
UT OBEDIENTES SIBI SINT INVICEM FRATRES.
$ I. — Ex Racura saxcri BencpicrI.
a Obedientie bonum non solum abbati exbiben-
dum est ab omnibus, 5 sed etiam sibi invicem ita
obediant fratres, scientes per hanc obedientie
^ Obedientie bonum. Hoc caput multum contert
ad observantiam, quia continet summam obedien-
tiam et honorem.
b Sed etiam sibi invicem ita obediant fratres. Quod
etiam przeclare monet Haymo Halberstattensis lib. i1
de Varietate, cap. 47: « Invicem obedire debemus,
sicut servi dominis, secundum quod precepit Domi-
nus, quia Qui vult in vobis esse magnus, fiat omnium
novissimus et omnium servus; quibus addit, ut magis
nos inclinet ad humilitatem : Sicut filius hominis
410n venit ministrari, sed ministrare : sed et illud
quod ab Apostolo dictum est, Per charitatem spiritus
servite invicem. » Epitome Ludovici imperatoris super
rtet omnino ut obe-
dientes sibi sint invicem, et ipsa obedientia, si recto
corde ostendatur, Deo offertur. Ipsa est via qu: du-
cit ad vitam. Citius enim exauditur una oratio obe-
Regulam S. Benedicti : « Opo
dientis, quam decem millia contemnentis. »
€ Ut prepositorum. In omnibus editis et mss. no-
stris legitur, aut prepositorum ; optima tamen lectio
viam se ituros ad Deum. Prazmisso ergo ibhx
tis, * ut prepositorum , qui ab eo constiluun:ur,
imperio, € cui non permittimus * privata imperia
preponi, de cztero omnes juniores f prioribus
nostrxz: Concordiz , nam rectum sensum efficit : pet
D praepositos hoc loco intelliguntur tam prepositus
uam decani.
? d Cui nom permittimus. In ms. S. Germ. m2.
quibus non permittimus, male. à
e Privata imperia. ld. est, privatorum monaco
rum imperia, qui nullam pr:eposituram seu mag
sterium habent in monasterio ; nam privatus propre
ille est qni nullum gerit magistratum. S. Isidorr
lib. vi Orig., cap. 4 : « Privati sunt. extrane ?
officiis publicis. » Cornelius Fronto : « Privatum.
non publicum, quia privatus non geri per
publicam. » Apud Athenienses idiórnc, QUI DU at
gerit magistratum, qui non est persona public"
videre est passim apud Demosthenem et Isoero ;
f Prioribus. Id est, senioribus, antiquiori "|
precedentibus dignitate vel ollicio, ul sunt pres :
teri, diaconi, etc. Dicuntur etiam priores, |»,
vite meritum in altiori gradu et loco ab ipso
bate constituuntur. Dogradati tameu , -
1569
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXVI.
4510
guis * omni ebaritate et sollicitudine obediant. A rans exstitit cognato suo Jethro (Exod. xvm),
Quod si quis contentiosus 5 reperitur, corripia-
tur. * Si quis autem frater pro quavis minima 4 causa
ab abbate vel a quocunque priore suo corripitur
quolibet modo, vel si leviter senserit ^ animos
prioris cujuscunque contra se iratos vel coinmotos,
quamvis modice, mox sine mora tandiu prostra-
tus in terra ante pedes ejus jaceat satisfaciens, usque-
dum f benedictione sanetur 5 illa commotio. Quod
qui contempserit facere, aut corporali vindictee
suljaceat, aul, si contumax fuerit, de monaste-
rio b expellatur.
$ Il. — Ex Rrcura saNcTI BasrLi (cap. 64).
Interrog. i Quomodo invicem obaudire debemus?
— Resp. Sicut servi dominis, secundum quod preci-
cum utilia moneret et justa. » Commotionum sane
non parva est diversitas. Álie namque contra-
rie videntur esse mandatis Dei, ali&e vero inter.
rumpere mandatum vel contaminare illud videntur,
alie vero ad expleudum id atque edificandum ve-
niunt. Necessarium ergo est meminisse apostolici.
praecepti dicentis : Prophetias nolite spernere ; om-
nia probate, quod bonum est retinete : ab omni spe-
cie mala abstinete vos (1I Thess. v). Et iterum :
Cogitationes purgantes vel destruentes. et omnem al-
titudinem extollenlem se adversus scientiam Dei , et
captivantes omnem intellectum ad obediendum Chri-
sto (I Cor. x). Si quid ergo est quod conveniat
cum mandato Dei et anim: expediat, et hoc nobis
pit Dominus : Quia qui vult in vobis esse i magnus, B ab aliquo fuerit imperatum, velut voluntatem Dei
fiat omnium novissimus , et omnium servus (Marc. x).
Quibus addit, ut magis nos inclinet ad humilitatem:
Sicut filius hominis non venit ministrari, sed mini-
strare (Matth. xx). Sed et illud quod ab Apostolo
dictum est : Per charitatem spiritus servite invicem
(Gal. x).
8 Ili. — Item (cap. 13).
Interrog. k Si oportet omnibus vel quibuscun-
que obedire ? — Resp. Eorum quidem qui imperant
differentia vel diversitas non debet ! impedire obe-
dientium proposito; » quia neque Moyses intempe.
qui ob vitum suum in ultimum seu inferiorem lo-
cum deturbantur, non possunt dici priores eorum a
quibus przeceduntur.
. à Omnicharitate. In Vict. Ma., Cum omni charitate.
b Reperitur. In Vict. p., Fuerit reperta.
e Si quis autem frater. Circa hanc prostrationem
bec statuuntur 1 Add. Capitul. Lud. imp., tit. 45 :
« Ut cum a quocurque priore suo increpatus quis
eorum fuerit, mea culpa primo dicat; deinde pro-
sternens se illius pedibus cum cappa, si habuerit,
veniams petat, et tunc jubente priore surgat, et unde
inte"rogatus fuerit, rationem humiliter reddat. »
Nota quia se non debet excusare junior, nisi ratio-
nem errali petat prior seu senior. ltem in Epitome
Ludovici imperatoris super Regulam S. Benedicti :
« Si frater increpatur a majore priore qualicunque,
aut ab alio quolibet, aut certe a juniore reprehendi-
tur pro alia qualibet re, cum summa velocitate ca-
dens veniam postulet : quia hxc eadem humilitas
Deo exhibetur, non homini, et si ex corde fuerit,
cito indulgentiam merebitur. » Ubi observa hoc de-
creto statui ut etjam prior seu senior a juniore re-
prehensus in terram prosternatur, quod tamen a
pronipte ac libenter debemus accipere et explere ,
quod dictum est : 9 Obtemperantes invicem in cha-
ritate Chrisii (Ephes. 1v). Sin autem contrarium
aliquid mandatis Dei, vel quod ea corrumpere vi-
deatur aut contaminare, facere jubemur P aliquo,
tempus est nos dicere : Obtemperare oportet. Deo
magis quam hominibus (Act. v). Et rursum memi-
nisse Domini dicentis : 4 Alieni autem vocem non
sequuntur, sed fugiunt ab eo, quoniam nesciunt alic-
norum vocem (Joan. x). Sed et sancti apostoli mo-
mores esse debemus, qui ad nostram cautelam au-
i Quomodo invicem. Habetur apud S. Basilium ,
interr. 145 Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 42.
j Magnus. Ut apud Haymonem Halberstatensem
loco supra citato, et in textu Grzco Evangelii, p£-
«, iu. vulgata interpretatione, major, hic auiem
ocus contracte citatur a S. Basilio.
k Si oportet. Habetur apud S. Basilium, interr.
4114 Reg. brev., et apud Rufinum, cap. 14. Hic au-
tem titulus contractior est quam apud S. Basilium.
! Impedite obedientium proposito. Impedire, id est,
nocere, unde in textu Graco legitur ossQat repo
mto), id est, debet nocere.
m Quia neque Moyses intemperans. Ita apud Kufi-
num. Sed lege: lnobtemperans; i1 textus Grzcus
tapo9xovct, quod idem sonat, et historia postulant.
Et notanda est summa Moysis huniilitas, qui, etis msi
cum Deo facie ad faciem loqueretur, non tamen ho-
minis peregrini cossilium asperuatus est ; ut discant
rectores suorum consilia inferiorum non spernere.
» Commotionum. Lege, commonitionum, ut apud
Rufinum.
^ Obtemperantes invicem in charitate. Ad Eph. 1v.
Ita apud Rufinum. Nibilominusin versione communi,
egula non przscribitur. Porro non modo frater ab D Supportantes invicem in charitate, juxta textum Grz-
abbate suo aut preposito, sed etiam a quibuscun-
que prioribus et senioribus suis objurgatus se ejus
pedibus provolvere debet, ut ex verbis Regul: li-
quido constat : Vel a quocunque priore suo corripi-
tur quolibet modo, vel leviter senserit animos prioris
cujuscungue contra se iratos. Neque enim bxc de
frepostto, qui vulgo dicitur prior, possunt intelligi.
lec autem preclara est institutio, quia juniorum
petulan iam comprimit, qui ubi seniores spernere
coperunt, cito a vita religiosa deficiunt.
d Causa. ld est, culpa. Vide superius notata.
* Animos. lta in cod. S. Germ. ma., vulgo in
singulari. )
í Benedictione. ld est, bona precatione, ut si di-
cat senior : Benedicat te Deus, vel quod simile.
5 Jlla commotio. In cod. Vict. p. deest «à illa.
h ExpelLatur. Adhibitis omnibus iis qua supra
statuta sun t.
cum Apostoli : &vexópsvor dx]. Ev &y&mm.
P Áliquo. Lege, ab aliquo.
q Alieni autem vocem non sequuntur. lta apud Ruf. ;
nam in vulgata interpretatione Joan. x : Alienum
autem non sequuntur. His autem locis docet S. Basi-
lius non esse obtemperandum pr:ecipientibus ea quae
cum lege divina pugnant. ltaque si videat inferior
mandatum superioris manifeste legi divinze adver-
sari, nec tenetur, nec debet obtemperare : neque
eliam talia imperari debent. Etsi Mutio imperatuin
legamus ut filium, et alteri ut se in ardentem cliba-
num projicerent, ipsos vero sine mora obtempe-
rasse (Cass. lib. 1v de Instit., c. 21; Severus Sulp.
l. 1 Dial. , cap. 15), et quedam alia similia; he ta-
men potius admiranda quam imitanda, nec facienda
nisi ex peculiari motu Spiritus sancti, qui ne sequere-
tur homicidium, miracula edidit : aliocui homici-
dium nec imperandum, nec faciendum,
iyd
3. peNEDICTI ÁbBÀ TIS. ANIARÉNSIS
iym
süb est ne ángelis quidem parcere dicens : Etiamsi Á vero indifferenter contristavit, id est, non secnndum
ángelis de coelo evangelizaverit vobis , prater-
qam quod evangelizamus vobis , anathemá sit
(Gal. 1). Ex quo edocemur ut etiamsi valde vobis
charus sit aliquis, etiamsi magnificus habeatur, et
in admiratione sit positus, qui prohibet nos lacere
quod a Domino przceptum est : vel rursum imperat
fiéri quod Dominus prohibuit, exsecrabilis debet esse
qui ejusmodi est omnibus qui diligunt Dominum.
8 1V. — Item (cap. 25) *.
Quali alféctd vel quali sensu oportet increpare
eum qui increpat, clc.
& V. — liem (cap. 2À) ».
Quali affectu. quis debet suscipere correptio-
ncm, etc.
$ VI.— Item (cap. 25).
Interrog. * Qui tristatur adversus eum qui se in-
crepat, qualis est? — Resp. Neque periculum pec-
cali agnovit iste, maxime ad. Deum, neque lucrum
ponitentiz; nec credidit illi qui dixit : Quia, d qui
diligit, diligenter corripit (Prov. xni) ; sed se ipsum
alienum facit a5. illa utilitate, dicens : Corripiet me
jus!us in misericordia, et increpabit me (Psal. x); sed
él ad lesionem cxterorum iste talis permanet inter
fratres, resolvit enim et impedit animos eorum qui
possunt proficere. - 0.
$ VII. — Fiem (cap. 15).
Interrog. * Poenitentem ex corde quomodo opor-
tet suscipi? — Resp. Sicut Dominus ostendit ; cum
dicit: Quia convocat amicos et. vicinos dicens : Con-
gratulamini mihi, quia inbehi ovem meam , quam
perdideram (Luc. xv).
& Vit. — Jrem (cap. 72).
Interrog. ! Si frater fratrem cohtristaverit, quo-
máido delet ethendari? — Fesp. Si quidem contri-
slaverii, sicut Apostolus dicit, 8 Con'ristati enim estis,
ut id nullo detrimentum h pateremini ez nobis (11 Cor.
vit). Non illé qui contristavit emendari debet, sed
ille qui cüniristatus est, 1 [et] indicia ejus trist. tize
quie secundum Dominum est, debet ostendere. Si
* Vide supra c. 5, & 23.
b Vide supra, c. :i E
e Qui tristatur. Reperitur apud S. Basilium , .in-
terrog;; 159 Regul. brev., et apud Rufinum eodem
cap. 25.
t Qui diligit, diligenter corripit. Prov. xn. Qui
parcit virge , odit filium suum; qui non diligit illum,
diligenter erudit. In oarvis Bibliis mss. S. Germ.,
instanter erudit.
.* Penitentem ex corde. Invenire est. apud S. Ba-
silium, inter. 8 Reg. brev., et apud Rufinum, cap.
24, apud quem est, poeni entes. Sed in *ms. legitur,
penitentem, ut in textu Graco pscavovvca.
f. Si. frater. (ratrem. contristaverit. Habetur apud
S. Basilium, interr. 40 Regul., et apud Rufinum,
cap. 43.
5 Contristati enim es is. Ita apud Rufinum : sequi-
tur tamen in textu Graco Apostoli : x«c& 6v, id
est, secundum Deum.
h Pateremini. Lege, patiamini, ita apud Rufinum,
et interpretatione vulgata.
i Et indicia. Particula et redundat.
J Et vade prius reconciliari, lta apnd Rufinum, sed
lege et distingue : Et eade. prius, reconciliare ; ita in
.
*
.
.
Deum, memor sil is qui contristavit Apostoli dicentis :
Si autem propter escam frater tuus contristatur, jam: non
secundum charitatem ambulas (Rom. xiv). Et cum co-
gnoverit tale delictum esse suum, impleat illud quo !
à Domino dictum est : Si offers munus. tuum ad a'-
tare, et recordatus fueris ibi quia frater twwus hecbei
aliquid adversus te, relinque ibi munus. tuum ante
allare, ) et vade prius reconciliari fratri tuo, et tunc
veniens k offere& munus tuum (Matth. v).
& IX. — Item (cap. 69.
Interrog. Quod si non acquiescit, ut satisfaciat? —
Resp. Implere debemus in eo quod a Domino dictim
est de eo qui peccavit et non egit paen tentiam, eum
o dixit: Si autem. Ecclesiam nón audierit, sit tibi sic-
B ur gentilis et publicanus (Matth. xvwi).
] 8 X. — Item (cap. 11.)
Interrog. Quod si, salisfaciente eo qui contrista-
vit, noluerit reconciliari is qui contristatus es:? —
Resp. Manifesta est de lioc Domini sententia , qu:
refertur in illa parabola de servo qui rogatus esl a
conservo suo, et noluit patiehter agere : Et videntes,
inquit, conservi renuntiaverunt. domino suo (Math.
xvni). Iratus autem dominus revocavit omnem gra-
tíam quam concesserat deliid, el tradidit eum torto-
ribus usqueddo redderet omne déliitum.
B XI. — fter (cap. 84.)
Interrog. 1 Cum quali affectu obedire oportet ei
qui nos ad optis mandati cohortatr? — Resp. Eo
affectu quó esuriens parvulüs nutrici obtemperat a4
ubera invitanti ; vel. quo affecta . ^» omnis homd
suscipit ab aliquo ed WU ad *ilafh perlinem :
ito ^ et sí duid amplius, pro eo quod multo est pre-
tiosior futüra vila quam prssens, sicut Dominus di-
cit : ^ uia mandata mea vita eterna sunt (Joan. xn).
Situt ergo przesens constat id cibo [anis , ita zetbrna
vita constat in opere maridati, sicut ipse Doiwinus
iterum dicit : Meas cibus est ut. faciam voluntatem
ejus, qui me misit, Putris (Joan. 1v).
versione communi; ut in textu Grzeco : £ei Zoeyc,
9:0243x0t quod idein significat.
k Offeres. Ita apud Rufinum et in vulgata versiose
Matilizi; sedin les&tu Grzco, etlam ápud S. Ba-i-
lium; imperativo, «pótoept, id est, offer.
! Cum quali affeciu.. Habetur. apu S. Basilium,
interr. 166 Regul. brev., et apud Rufinum, cap. 46.
m Omrtis homo. lia dpud Rufinum. Ín testu Gr.eco
sequitur, &vrumotopsvor vou Czv, ld est, « cui vita
chara est. »
n Etsi quid amplius. Ita apud Rufinum. In texta
Grico: pàAXov O6 x«i mo) mvÀ£ov, id est, « imo et
multo amplius. »
9 Quia mandata mea. vita eterna sunt. In texti
Greco S. Basilii : 'H 4p ivcolà vo0 8109, 9utiv 6 Kópeo:,
Cw) aiowvtóc éc7v, id est, « Mandatum enim Dei, in-
quit Dominus, vita :eterna est. » Sed paulo aliter. in
textu Evangelii : "Occ évcoÀr ac00 Con eicivibe ioco»,
id est, üt in versione communi : (Quia mandatum ejus
vita cierna est; mandatam ejus est Patris sui , de
quo ibi loquitur Christus. itaque locum citavit S.
Basilius ex memoria.
Z7 2
$ XII. — Ex REGULA PATRUM (cap. 7).
& Hoc etiam addendum fuit, ut frater qui pro qua-
libét culpa atguitar vel increpatur 5 patientiam ha-
beat * et non respondeat arguenti, sed humiliet se
in omnibus secunduin pr:eceptum 4 Domini dicentis :
Quia Deus humilibus dat gratiam, superbis autem
resistit (1 Petr. v); et, Qui se humiliat. exaltabitur
(Luc. xi).
$ XIII. — Ex REcurA cujuspaM. -
Ad primum verbum * discussionis senioris sive
f ceconomi, site alicujus fratris, 5 venia petenda est,
et tandiu in terra prostratus, donec senior discussio-
nem eonsummaverit. Si autem senior discussionem
iteraverit, et ipse ^ venjam iterare debet. Si quis
1 tardior ad veniam inventus fuerit, sive aliqua
verba religioni contraria sive pro excusatione dile-
€i sui protulerit, mittendus est in carcerem ; et po-
iiiteat secundurh quod judicaverit seníor, usquequo
corrigatur. Si autem obstinatu$ invehitur, separan-
dus est a fratribus.
& Hoc etiam addenilum fuit: Hic textns habetur
in Regula secunda ms. cod. Flor., cujus initjum est :
Cum resideremus in unum imnomine Domini. In cod.
Vind. male scrihitur in titulo : Item capilülo quarto.
* b. Patientiam habeat. 1n libello de rectoribus, Co-
loni: edito, legitar ; Penitentiam habet ; male in co-
dice Corbeiensi ;, Patienter habeat.
. * Et non respondeat arguenti. Se excusando nimi-
rum, quod etiam vetat S. Columbanus in Poniten-
iali mg., « Excusans ad veniam, L percussionibus. »
E infra ; « C:eterum, qui se excusaverit, non filius
ei spiritalis, sed filius Adam carnalis judicetur. »
Et infra : « Si quis, veniam non petit, aut dicit excu-
satlionem , duos dies unum paximatium et aqua. 1
Aut etiam contradicendo, quod etiam prohibet idem
Columbanus ibidem : « Qui noncito ad portum requiei
humilitatis Domirics confugerit, nimirum contradi-
ctionis aditnm aliis aperiens in soperbise verbo per-
sistens, de libertate sanct» Ecclesie in celluia ob
ponitegtiam agendam separetur : usque dum bona
ejus voluntas cognoscatur, atque per humilitatem
denuo sancke congregationi inseratur. » I1 etiam
prohibetur in Poenis brevibus, qux vulgo S. Basilio
tribuuntur. Arl. 48 : E: «ug y£mmrot. &mev)oyiac ,
jumuftlg &vevnoidsuoer, 10» f&ibsunavta, à) AvrÜEquy
p xata0ísnta,, &eopudztaÜo. ld est: Si. quis caruerit
nedietione, et contristatus castigantem se rursus
castigaverit, aut contradicens non susceperit, excout-
municetur. »
CONCORDIA REGULÁRUM. — CAP. LXÉVI
Vu
& XIV. — lie éx éadem.
Virtus obedienti:? expetenda est, et secundum
uniuscujusque vires exercenda est: et ad primum
verbum senioris omnes qui àudierint ex fratribus,
assurgere oportet; et qui non surrexerli, veniam pe-
tat et poeniteat quantum judicaverit senior, et im-
' pleat quod jussum est, licel durüín videatur. Übé-
dientia usque ad mortem facienda, secundum exem-
plum Domini, qui factus est obediens Patri usque
ad mortem. Et unumquemque oportet fratrí suo ser-
vire sicut abbati proprio vel patri. Sicut Apostolus
dicit: 1 Servite invicem. in timore Christi (Eph. v).
Et iterum : Omnia. vestra k. cum. charitate. fiant
(1 Cor. xvi).
$ XV. — Ex Recura Fn2crUosI (cap. 17).
. 1 Quisquis frater pro qualibet negligentia vel reatu
arguitur, vel excommunicatür, et lamen ^ humiliter
veniám petit, vel confitetur lacrymábilitér, congrua
ei remissionis et indulgentize medelà triljuetur. Pro-
caci autera et. persistenti , atque per superbiam vel
map& c irato voy Iv cà otxa tb dpàc afit vipses,
x. t. ^. ld est, « Si eeconomus dictus est ah eó quod
singulis id. quod proprium est dividat, vel quod sin-
gulis qui in domo sunt pro dignitate distribuat,» etc.
/conomus monasterii est cellerarius. Eeclesize etiam
suum habebant aconomum , cujus officium sic de-
scribit S. Isidorus in epist. ad Leudefredum episco-
pum Cordubensem : « Ad &conomum pertinet se-
paratio [ Lege, reparatio] basilicarunr atque constru-
. Clio, actiones ecclesix€ in judiciis vel in proferendo
vel in respondendo ; tribuit quoque accepta et ratio-
nes eorum quz inferuntur : cura et agrorum et cul-
tur: vinearum, causa possessionuni él sérvitiorum,
stipendia clericorum , viduarum et devotarum pau-
perum, dispensatio vestimenti et víclus domesticorum
clericorum, servitiorum quoque et artificum; qux
omnia eum jussu et arbitrio episcopi ab eo implen-
tur. » Erant autem plures eeconomi , et qui eis pr-
"Ssidebat, magnus ceconomus dicebatur. De qu. vide
Joannem Meursium in Lexico Gr:eco-Barbarg. Íb ino-
nasteriis etiam major fuit céconomus. S. Columbanus
in Penitentiali: « Si quid preceperit abbas vel
conomus major. » OEconomus dititur etiam vice-
ominus, de quo supra.
. 8 Venia petenda est. Circa hoc. notanda est do-
ctrina beati Isaix abbatis orat. 3: « Si quis te du-
rius compellarit, ne extollas ddversus illum cor
tuum : sed operam da , ut illi satisfacias antequam
animus tuus indignetur: ira enim ex studio prove-
à Domini dicentis : Quia Deus humilibus dat gra- Jy nit. Si aliqua in re, vel jure vel injuria ab aliquo
*
fiam. Ha in Regula ms. tam Floriacensis, tam Cor-
beiensis codicis. Sed puto hos locos esse transposi-
tos, et legendum : Domini dicentis : Qui se humiliat,
exaltabitur ; e& , quia. Deus humilibus dat gratiam ,
superbis autem resistit ; ita ut. hic ultimus locus, qui
est [ Petr. ^ap. v, pon referendus sit ad illa verba,
Domini dicentis, qui etiam est transposito membro-
rum ordine citatus : Quia Dominus superbis resistit ;
humiiibus autem dat gratiam. lta in vulgata editione;
ju textu Grapeo est, Gsóc, id est Deus, ut in eodice
Concor ix et eitatjs Regulis mss.
.* Discussionis. Id est, redargutionis, reprebensio-
his, correptionis.
f QEconomi. OEconomus est qui bonorum et red-
dituum familie alicujus curam gerit, eaque pro ne-
cessitate et dignitate singulis distribuit et. admini-
strat. S. Isidorus Pelusiota lib. v, epist. 304 : Ei
elxovópog slowvat map vó éxXg TQ v0 obuio» vipsw, à
reprehensus fueris, ne 'perturberis, sed poenitentiam
age : Ignosce, inquiens, mihi, non faciam amplius. »
h Veniam iterare. Id est, iterum petere.
i Tardior ad veniam. Supple tendant.
) Servite invicem in timore Christi. Ad Eph. v,
ubi in vulgata editione legitur : Subjecti invicem, etc.,
ut in textu Grxco, droraccopevot &))X)orc, quod idem
significat. . 3j
k Cum charitate fiant. Y Cor. xvi, ubi in vulgata
leetione juxta textum Gracumi legitur : In charitate
fiant.
! Quisquis [rater. Habetur in Regula ms. S. Fru-
ctuosi archiepiscopi Bracarensis cod. grass. eodem
cap. 17. Ín cod. Vind. inale in lemmate ponitur, Ez
eadem Regula.
m Humiliter veniam petit. S. Isidorus, cap. 16 Re-
gule : « Qui sponte culpam confitetur quam gessit,
veniam promereri debet quam expeur. »
Sen
4515 .
controversiam deneganti, amplior et districtior ani- A
madversio * flagellorumque penuria irrogabitur.
6$ XVI. —b Ex Recta FennEoL: (cap. 59).
Ad illos vero qui post correctionem impugnantes
judicia seniorum nituntur excusare peceatum, el non
ad penitentiam recordatione delicti, sed ad duritiam
indignationis nimium migraverint, respicit ista
* sententia : 4 ut quandiu a proposita intentione
revocentur et * cum ore mentis manifesta emenda-
tione deponant, secundum arbitrium abbatis arduz
omnino subjaceant f discipline, quia non dixerunt,
Peccatum meum ego cognosco; sed dixerunt quod
5 in Isaia propheta de rebellibus dicitur : Nullus est
qui agat penitentiam 5 super. peccatum suum dicens :
Quid feci (Jer. vm)?
6 XVII. — Ex RecuLA AvRELIANI (cap. 58).
i Si quis pro qualibet culpa aut transgressione
Regule increpatur, aut j disciplinam accipit, ar-
guenti respondere non presumat, quia peccatum
quod hic * distringitur ! in eterna examinatione non
punitur. Et sic debetis animx * curam excipere,
quomodo zger curam medici, tenentes illud sa-
cre Seripturz : Qui abjicit disciplinam, infelix est
(Sap. 11); et illud : Ego in flagella paratus sum
(Psal. xxxvi,
Flagellorumque penuria. Ita in Regula ms. et
eodem capite supra citato : ita ut penuria hoc loco
severitatem atque acerbitatem significet.
» Ex Regula S. Ferreoli. In cod. Vind. legitur, C
Ex Reyula S. Fructuosi, cap. 17, male.
c Sententia. Id est, judicium, condemnatio.
4 Ut quandiu. ld est, ut donec, ut supra nota-
tum est.
* Cum ore mentis. Locus corruptus, lege, fumo-
rem mentis ; sensus clarus est, et tumorem men:is ma-
nifesta emenZatione deponant, ut in cod. Vindoci-
nensi.
f Discipline. Id est, flagellationis, ut supra nota-
tum est. |
5 In Isaía. Àut lapsus memoriz, aut error exscri-
ptoris qui scripserit : In. Isaia pro in Jeremia; nam
ocus habetur Jeremizx octavo capite.
h Super peccatum suum. [n versione communi,
super peccalo suo.
. 1 Si quis pro qualibet culpa. Idem statuit S. Ceesa-
rius Arelatensis cap. 11 : « Qnx pro qualibet culpa
admonetur, castigatur, corripitur, respondere peui-
tus non przsumat. » Hoc capitulum in cod. Vind.
nullum habet titulum.
j Disciplinam accipit. Id est, flagellatur.
.k Distringitur. 1d est, punitur, coercetur; hinc
districtio, animadversio, coercitio, districtus, seve-
rus, rigidus, districtum examen. Et districtus, terri-
tonum in quo quis disirictionis jus habet. 11 de
Feudis, tit. 54 : « Ad hoc quod allodium vendiderit,
districtum et jurisdictionem imperatoris vendere non
presumat. »
| [n eterna examinatione. Examinatio hoc loco est
supplicium, poena, damnatio.
2 Curam. ld est, curationem.
? Pro qualibet. etiam culpa. Lege : Pro qualibet
etiam cu'pa qui qualibet aspera fuerit increpatione cor-
reptus. Quanta autem disciplina et correptio facienda
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
459
$ XVIIL.—Ex Recura Tana ENS! (cap. 5),
? Pro qualibet etiam culpa qualibet aspera fueri
increpatione correptus, respondere nefas judicet
arguenti. Sed humiliando se emendationem delici
doceat secuturam ; qnia Deus humilibus daturum s
gratiam repromisit (I Petr. 1m).
$ XIX. — Item (cap. 8).
? [ncrepare junior non audeat seniorem : sed si
extra Regulam P aliquid fieri aut. factum esse co-
gnoscit, abbati est aut przposito reservancdum, ui
correptione regulari quod repreheuditur, corrigatur,
Quicunque ab aliquo 4 absque testibus ' ammit-
tuntur, si ad ablatis notitiam * pervenerit, secretics
emendetur. Si omnibus innotuerit, coram oribus
est reus * amissi criminis arguendus.
8 XX. — Ex Recura. siNcrI Cotvumwi.
" Si cui injunxerit abbas aut przpositus de fratri-
bus iter agere, ita observandum est, ut seniori j-
nior obediat; si tamen rectum fuerit quod ei indi-
caverit, observare studeal. * Si quid preceperit
abbas vel x aeconomus major, et alius humilior ilera-
verit ceconomus, ipse obedire debet, indicans tamen
in silentio quod przceperit alius major. Infra mo-
nasterium vero 7 nullus tazen alio imperio pracel-
lente imperet, nisi qui prxest.
sit, lege tractatum S. Cypriani de Disciplina, et ser-
monem 8. Valeriani episcopi Cemeliensis de Bono
disciplinz. In cod. Vind. hoc capitulum attribuitur
Aureliano. Male.
9 Increpare junior non audeat seniorem. Optim
institutio, ut non detur licentia junioribus spernendi
seniores.
P Aliquid fieri aut factum esse. À seniore vide-
icet.
4 Absque testibus. Id est, secreto, nullis videntibus.
Rutilius in itinerario :
Quod soli nu:lo vivere teste volunt.
r Ammittuntur. Recta lectio, pro admittuntur, ut
ammirari pro admirari, ammonere pro admonere, ul
supra notatum est.
* Pervenerit. Nempe ille qui in Regulam pet-
'cavit.
t Amissi. Lege, ammissi, id est, edmissi..
v Si cuiinjunxerit abbas. H:ec videre est in Peni-
tentiali ins. S. Columbani cod. Flor.
Y Si. quid preceperit abbas. vel economus major.
Sensus est : Si abbas vel cconomus major prece
p perit aliquid, et alter ceconomus infirmior iteraverit,
id est, rursus aliud imperaverit fratri, ipse frater
debet majori ob:elire, indicans illi submissa voce sti!
aliquid inperatum fuisse ab abbate vel majore &co*
nomo. li
x (Economus major. Per ceconomum majorem 9
videtur intelligi przspositus monasterii, qui secun ,
est ab abbate. Olim enim przpositi, ut supra no
tum est, in multis monasteriis negotia exteriora Tis
ctabant tanquam oceconomi, et necessaria monac
distri*:uebant. ; vrl
Y Nullus tamen alio imperio precellente $mpere
Id est, nullus ita imperet, ut velit mandatum $UU
abbatis imperio anteponi.
T. E M H
1571
CONCORDIA REGULARUM. — CAP. LXXVIL
1578
CAPUT LXXVIL — — on
DE ZELO BONO QUEM DEBENT MONACHI HABERE.
$ I. — Ex Recura saxcri BENEDICTI.
à Sicut est zelus amaritudinis malus, qui separat
a Deo et ducit ad infernum, ita est zelus bonus, qui
separat a vitio et ducit ad Deum et ad vitam zter-
nam. Hunc ergo zelum ferventissimo amore exer-
ceant monachi. 5» Id est, ut honore se invicem prze-
veniant, ^ infirmitates suas, sive corporum, sive
moru:n, patientissime tolerent : 4 obedientiam sibi
à Sicul est zelus amaritudinis. Quia inter eos qui
simul vivunt invidia facile obrepere potest, ideo hoc
ultimo eaim capile fugiendam monet S. Benedictus;
propoait ergo duplicem zelum, unum malum, alte-
rum honum. llic vero notandum zelum proprie apud
veteres invidiam significare. Etymo!ozici veleris
auctor : Zio ó qUovoc, id es!, « zelus invi ia. »
Dicitur zap& ro Cio xai «v. Üsppóc 4p 6éatt» Mov.
ld est, « a verbo Céo, id est ferveo, et Xixv, id est
nimis, est enim invidia calida nimis, vel quod faciat
animam ardere intus. » 5 &ro roU0 CQe)n (Qoog xal
(ie;. ó y&p Lilo; UaXuv dpÉa)t tig tÓ» GYÜpwmov
« vel a tà», id est tempestas : uam. invidia homini
tempestatem immittit, » docet idem Etymologici au-
ctor. Et recte sane quia invidus, semper furiarum
faeibiis inflammatus, nunquam quiescit. Unde prz-
clare S. Cyprianus eleganti illa oratione de zelo et
livore : elo excccanie sensus nostros aique in
ditionem suam mentis arcana redigente Dei timor sper-
nitur, magisterium Christi negligitur, judicii dies non
providetur : instat superbia, exacerbat sawitia, perfi-
dia prevaricatur, impatientia concutit, furit discor-
dia, ira fervescit. Nihilominus aelus in sacra
Scriptura et sanctis Patribus est nomen indifferens,
mo:lo bonz, modo adversa siguificationis : bonz, ut
peat |xviu : Zelus domus tue comedit me; adversz,
Cor. z:1: Cum sit inter vos zelus et contentio. Bonus
zelus a S. Ambrosio lib. m de Officiis cap. 5, zelus
A certatim impendant. * Nullus quod sib utile judica-
B
verit, sequatur, sed quod f magis alio; charitatem
fraternitatis casto impendant amore : Deum timeant:
6 abbatem suum sincera et humili charitate diligant :
h Christo omnino nihil przponant, qui ad vitam
&lernam perducat. 1 Amen.
$ II. — Ex Recta sancri Basitu (cap. 58)3..—
Interrog. Qualem debemus habere charitatem ad
tur spiritales, non tamen deerunt, quas in actibus
bonis imiteris. Et certe tolerare carnales probatze
virtutis est, imitari vero spiritales spei es; maxime.
Erudiunt carnales spiritalium patientiam : et dant,
quz sanctae sunt, bonarum documenta virtutum : ac
sic anim: proficienti utrique sunt utiles, et quas
patienter tolerat, et quas imitatur suaviter. Libenter,
inquit Apostolus, sustinetis insipientes, dum sitis sa-
pientes (I Cor. x1). Et ipse idem dicit : Debetis enim
vos, qui firmiores estis, imbecillitates infirmorum
sustinere, el. non vobis placere. Unusquisque autem
prorimo suo placeat in bonum ad, cdificationem
(Bom. xum. » At contra. invidus nihil ex aliorum
virtute proficit, qui etiam ut ei virtus aliena multum
officiat, efficit; alterius meritum in sui tormentuim.
medicamentum in venenum convertens, ut praeclare
docet S. Cyprianus oratione citata : « Qualis vero
est anime tinea, que cogitationum tabes, pectoris
quanta rubigo, zelare in altero vel virtutem ejus,
vel felicitatem, id est, odisse in eo vel merita pro-
pria, vel beneficia divina; in malum proprium bona
aliena convertere; illustrium prosperitate torqueri,
aliorum gloriam facere suam poenam ; velut quosdam
pectori admovere carnifices, cogitationibus el sensi-
us suis adhibere tortores, qui se intestinis crucia-
tibus lacerent, qui cordis secretà malevolenti:ze un:
gulis pulsent. » Et Prosper Aduitanicus lib. im. de
ita contemplativa, cap. 5 : « Quis facile potest
Dc: dicitur, malus vero humanus : « Sit ergo inter C quale sit hoc malum verbis exprimere, quo invidus
vos, inquit, Dei zelus, non iste humanus, quem invi-
dia generat. » Ubi distinguit zelum humanum ab
invidia, ita ut iste zelus addat aliquid invidix. sitque
vehemens quidam animi motus, 2" quis inardescit
adversus proximi bonum: quem S. Benedictus vocat
zelum amaritudinis S. Jacobum secutus, qui in sua
Epist., cap. 3, appellat, zelum amarum. Vulgo tamen
ista vocabula confunduntur.
b ]d est, ut inv cem se honore preveniant. Octo
enumerat effectus boni zeli, quibus docte explicatur
in quo consis!at ejusinodi zelus. Primus ergo est, ut
fratres xe invicem honore preveniant, quia invidus
proximi sui honore maxime cruciatur.
c Infirmilates suas sive corporum sive morum pa-
tientissime tolerent. Quia invidus, etsi semper malo
Lletetur alieno, tamen ex illo occasiones contentio-
num eti rixarum qu:erit, nec. unquam pacem habet
cum proximo. « Hinc vulius minax, torvus aspectus,
palior in facie, inlabiis tremor, stridor in dentibus,
verba rabida, effrenata convicia, manus ad cedis
violeut-am prompta, etiam si a gladio interi.» vacua,
oJio tamen furiatGe mentis armata, » inquit S. Cy-
prianus oratione citata. SeJ quaiis sit ejusinodi zelus
satis declarat S. Jacobus cap:ie citato : Ubi enim
2e.18 et contentio, ibi incorstaniia et omne opus pra-
vum. Àt contra, juxta Apostolum : CAariíias. omnia
suffer, omnia sustinet, et ex aliorum infirmitate pro-
ficit; quod przclare docet S. Leancer, cap. 16 libri
de Institutione virginum : « Etsi interdum pro varie-
tate veluntatum oriatur quasdam congregationi si-
imultas, et nonnunquam murmuriis carnalium tristen-
odio hominis persequitur divinum munus in homine;
cum potius amari homo debeat pro sui meriti sancti-
tate? Tantos invidus habet poena justa tortores,
quantos invidiosus habuerit laudatores. »
4 Obedientium sibi certatim. Ut cap. 17.
* Nullus quod sibi utile judicaverit sequatur. Quia
charitas non quarit qux sua sunt, inquit Apostolus,
ac proinde nou appetit aliena; nec aliena invidet
prosperitati, quas non suam sed alterius quzrit uti-
litatem.
f Magis alio. Ita in cod. S. German. ma.
& Abbatem suum sincera et. humili charitate dili-
gant. Quod non facil invidus, qui eo difficilius alteri
subjicitur, quo magis alterius invidet honori : « Hinc
vinculum pacis runipitur, inquit S. Cyprianus ora-
tione citata, hinc chartas fraterua. violatur, hinc
adulicratur veritas, unitas scinditur, ad hereses
atque ad schismata prosilitur, duin obtrectatur sa-
D cerdotibus, dum episcopis invidetur, dum quis aut
queritur non se potius ordinatum, aut dedignatur
alterum ferre prepositum. Hinc recalcitrat, hinc
rebellat de zelo superbus, de :x&mulatione perversus,
animositate et livore non hominis, sed honoris ini-
micus. » Sincera autem charitas est verba non facta
[verlo ac facto?] humilis, quze cum timore conjuncta
est, ut non degeneret in insulsam familaritatem.
h Christo omnino nihil preponant. Quia malo zelo
« magisterium Christi negligitur, » inquit. S, Cypria-
nus supra.
i Amen. Deest in cod. S. German. ma.
i Interrog. 162 Regul; Rufin., cap. 91.
1319
8. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1569
luxicem? — Resp. Qualem Dominns ostendit et do- A debitores ei efficimur, ut eo merito diligamus quod
cuit dicens : Diligite invicem, sicut et ego dilexi uos,
majorem autem charitatem nemo habet quam ut quis
animam suam ponat pro gmicis suis (Joan. xy). Si
autem et animam poni oportet, quanto magis in aliis
* votum et studium debet ostendi, sine dubio non se-
cundum humanas voluntates, sed secundum illum
prospectum, in quo est commune omuium proposi-
tup placendi Deo.
$ Ill. — [tem (cap. 58).
Interrog. * Quomodo poterit quis implere chbari-
tatem erga proximum ? — Resp. Primum quidem
metuens judicium prevaricantis mandatum Domini,
quia ipse dixit: Qui non crediderit Filio, b non ha-
bebit vitam, sed ira Dei manet super eum (Joan. wm).
Tunc deinde velut cupiens ad zternam vitam per-
venire, Quia mandatum ejus vila eterna est. Primum
autem et magnum mandatum est : Diliges Dominum
tuum ex toto corde tuo et ex tola mente tua, * et ex
tola anima tua (Luc. x); secundum vero simile illi :
Diliges proximum tuum sicut teipsum (Matth. xxn).
Et si quis desideraf similis effici Domino dicenti :
Maadatum novum do vobis, ut diligatis invicem, sic-
ut et dilexi vos (Joan. xm). Sed ex communi con-
sensu sentire hoc debemus, quasi benefleium con-
sequamur a fratre; in eo quod diligimus fratrem,
Quomodo poterit quis. Habetur apud S. Basi-
lium, intert. 163 hegul. brev., et apud. Rufinum,
cap. 51.
ji Non habebit vitam. Apud S. Cyprianum, lib. rt
contra Judzos, legitur, Non habet vitam ; in textu
Grzco tamen, OÀx oJe7o4 viv God», id est, ut in Vui
gata editione ; Non videbit vitam.
c Et ex tota anima tua. Luc. x. Hee. non sunt in
textu. Graco Basilii, sed ex toto corde (uo, ez tota
mente (ua , x«l e o)n; vic lax oog aov, id est, ex tota
fortituine tua. Sed ex locis Luc, Matihzi et Deu-
teronomi] vi, unam. eonfecit, sententiain, citans ex
memoria, non ex codice.
*
.»
EPISTOLA PRIMA. ,
AD MONACHOS ANIANENSES.
Scripta in extremis.
[Mabill, Act. ord. S. Bened., swc.iv, pag. 216.]
Summ:e in Domino beatitudinis ac felicitatis
Georgio monasterii Aniani abbati, et cunctis filiis
ac fratribus nostris bene et vigilanter sub. norma
Patris degentibus Denedicti, ulimus omnium abba-
tum Benedictus optat jam in extremis positus sa-
[utem. —
Super omnibus igitur quz» meum ardent animum,
et prz cunctis curam inquirunt rebus, hoc est quod
de vestro maxime sollicitor vitz regularis ordine.
Nempe nequaquam ullo modo ignoro vos nobiliter
desudare, et nostri fidelissime fore memores, neque :
ullo indigere adhortationis verbo. Verumtamen in
ultimis constitutus, ignorans utrum jam vos videre
queam, urgenti erga vos charitate animum , non-
Sj, BENEDICTI- ANTANENSIS EPISTÜLE, -
. eliam jnter gentiles observari solet, sicut Dominus
in Evangelio dicit : Si diligitis eos qui vos diligunt,
que vobis est gratia? quia et peccatores et gentiles
diligentes se diligunt. (Luc. vi). Si autem in aliquo
vel ledit nos vel adversetur quis, hunc non solum
propter mandatum, sed et propter boc ipsutía quod
plus nobis prestat in quo ledit, diligere delicraus.
Si quidem credimus Domino dicenti : Beati estis,
cm exprobrabunt vos, et persequentur, et dicent omne
malum adversum vos mentientes propter me : gau-
dete et exsultate, quia merces vestra magna est in ce-
lis (Matth. v).
8 IV. — Item (cap. 40).
B Interrog. ? Quomodo intelligitur quis si zelo Dei
moveatur adversus fratrem, aut a propria iracundia?
— Resp. Si ad omne peccatum fratris, patitur illud
quod scriptum est ; * Consumpsit me zelus domus
iue, quonam obliti sunt verborum tuorum inimici.
Mauifestus est enim in hoc Dei zelus. Verumtamen
etiam in his oportet f prudepter omnia dispensari. Si
ergo hunc affectum etiam antea non habuil in animo
suo, motus suos scia magis ex passione quam ex
Deo descendere, et in nullo posse officium pietatis
implere.
d Quomodo intelligitur. Habetur »pud S. Basilium,
interrog. 165 Regul. brev., et apud Rufinum, cap.
45. Nullus autem titulus erat in codice, sed reposui,
juxta rationem quam anctor Concordis persequitur,
jn serie capitulorum S. Basilii.
e Consumpsit me zelus domus tuc. Aliter ig tex.u
Greco, diré us 0 (m0; aov, id est, tabescere nae
[eei zelus meus. Psal. cxyin.. Sed Rufinus initium
ujus versiculi sumpsit ex psalmo uxvin. Quoniam
zelus domus tue comedit me.
t Pradenter dispensari. lta etiam apud Rufinum ;
sed in textu Graeco additur, spóc oixodopdv sacco,
id est, « ad zdificationem fidei. »
nulla tam per fideles verba amicos quamque per
epistolas curavi dirigere. Denique ipsi nostis quali-
ter totis quantum valui nisibus, quandiu potui, et
vite et exhortationis exempla monstravi sollicitus
vobis. Nunc , fili mi [Al., Filium Dei], precor, et
per ipsum testor Deum, ut unanimes in charitatis
nexu idem silis sapientes, neque ullos, quos vel
mecum adduxi, velalicubi propter aliquod ezem-
plum aut pro aliqua re. misi, quasi habeatis extra-
neos: sed quicunque ad vos iterum ex illis reverti
voluerit, et regulariter vobiscum versari, pie beni-
gniterque velut fratres recipite, ut decet. Deo enim
gratias, non deerit vobis corporale subsiJium. Om-
nibus autem generaliter, maxime vero illis quos no-
bis in amicitia junctos nostis, diligentissimum sem-
per attendite affectum, et ut potestis, aliis paupe-
rioribus quz supersunt vobis necessaria monaste-
riis ministrate. Abbati quoque Modario de monaste-
1581
no sancü Tiberii
ferte ; et de his et de aliis, veluti in vita nostra,
magis autem post mortem agite meam. Sicut ergo
multa monasteria dudum vitiata jam aliquid emen-
dationis a nobis accepisse videntur largiente Deo,
ita omnimodis nunc cavele, ne (quod absit te po-
sco, misericors Domine) sinistram viam. . . . . sci-
licet queant. ullo tempore tenere. Monasterio vero
Indz velut fratribus estote juncti unicis. Welisacar
quoque, qui prz omnibus super terram omni tem-
pore vobis exstitit. amicus fidelissimus canonico-
rum, et fratres ipsos in eo habetote semper loco,
et ad eum semper sit refugium vestrum. Sed vobis
ita nunc suggero, quia ignoro utrum in presenti
vos videam seculo. Jam septimo ldus Februarii
acerbissimo, dante misericordia Christi. . . tactus B
verbere, nihil aliud quam ultimum celeri (sic) ex-
specto diem vocationis.
EPISTOLA II.
AD NIBRIDIUM ARCIHIEPISCOPUM.
(Hug. Menard., Conc. Regul.]
Venerabili in Ghristo Patri * Nibridio archiepi -
scopo Benedictus ultimus omnium abbatum abbas
sempiterna felicitatis salutem opto.
b Eia, vir Dei, parcat modo charitas, ac dilectio,
a Nibridio archiepiscopo. Narbonensi. Fuit enim
iHis temporibus Nibridius archiepiscopus Narbonen-
sis. Forte idem est cum Nibridio eremita, de quo
supra agitur in Vita S. Benedicti Anianensis. Illius
mentio fit in concil. Arelatensi sexto sub Carolo
Magno. « igitur cum hzc attentius. agerentur, ve-
nerabiles missi gloriosissimi ac' piissimi plomini no-
stri Joannes Arelatensis ecclesi: archiepiscopus,
necnon et Nibridius Narbonensis sedis archiepisco-
pus steterunt in medio concilii. In Hispaniam pro-
OPUSCULA. OPUSC. 1.
auxilium, in quibus indiguerit, A seu benevolentia, qua semper modo, in quantum
i384 .
potes, sive per temetipsum , seu familiares et ami-
cos, [* necnon] per omnia monasteria, quocunque
potueris transmittere, ut oratiories tam in psalmis
quam in missis pro me ad Dominum fündere non
cessent, quia modo valde mihf nécessarium est.
Scito, Pater dilecte, quia jam in extremis pugno,
ad finem curro, jam anima a corpore separatur, et
in hac luce oculis córporeis te minime videre spero.
lile qui potest facere de immundo rhundum, de pec-
catore justum, de impio justum, faciat nos pariter
regno perfrui sempiterno, ibique cum omnibus san-
ctis cantare canticum novum." Supplico, charissime
Pater, ut sicut d mercedem babuisti semper de fra-
tribus, qui degunt in. monasterio Aniano, ita sem-
per, dum anima a corpore egredietur, melius ac
melius habeatis in vestra sancía dilectione. Omnes
illis in partibus amicos, famillares, ei propinquos
commendo. * In monasterio quoque nostro totis ni-
sibus, sic credo, facietis arguendo, obsecrando, in-
crepando, ut libera voce cum Psalinista aliquando
dicere valeatis: Justitlam tuam non. abscüildi in
corde meo : veritatem tuam et salutare tuum. dixi.
Jam omnia in charitate et discretione agite; vos-
que Trinitas sancta eustodiat, et premia largiatur
verna. Ámen.
fectus est ad convellendam hzresim F'elicianam, ut
videre est in epistola Alcuini ad illum, et alios, ubi
male legitur, Nefridio. ) oo rtt
b Eia, vir Dei, etc. Hac epistola S. Benediciua
obitum sibi imminentem commendat, suosque ami-
C cos et monaclios Ánianenses.
ec Necnon. Redundat. '
4 Mercedem. ld est, curam.
e Iu monasterio quoque nostro. Àniano.
M—Ó——————MMÁ———— M ————OÁ——UCOTPESEEENENHSBS
$. BENDICTI ANIANENSIS OPUSCULA. -
Testimontorum nubecula de incarnatione Do-
mini, sancta et individua Trinitate et ite-
ratione baptismatis devitanda pernicie.
(Baluz. Miscellanea sacra, tom. 1I, pag. 83.)
Benedictus filio Guarnario salutem.
Nubem hanc testimoniorum catholic:ze fidei direxi
tibi, quoadusque Domino favente redeam, tux me-
morie commendandam ne otio torpeas, sed ma-
gis magisque provectu orthodoxi dogmatis fulciaris,
quo tibi el aliis mente ac spiritu sufficiens esse
possis; quatenus de indicis sagaciter strenuus, juxta
testimonium Joannis evangeliste testis existens
idoneus, refellendó scilicet detestandam Felicianam
heresem nuperrime redivivam, inquiens ita : Hec
autem scripta sunt ut. credatis quia Jesus est Chri-
sius , Filius Dei, et ut. credentes vitam hubeatis in
nomine ejus. Quid ad hzc dicitis, insani, quia gar-
ris Jesum Christum Filium non esse Dei, dum
iste evangelista dilectus et a Deo electus dixerit
hanc sibi esse occasionem scribendi hoc Evange-
lium ut crederent quia Jesus est Christus, Filius
Dei; ille, inquam, qui ab angelo nuntiatus est, et
nomen illi impositum est Jesus, dum venit ad virgi-
nem dicens : Paries filium, et vocabis nomen ejus
Jesum. Hic utique Jesus, qui natus est ex virgine
Maria, Filius est Dei, sicut testaturiste evangelista, ut
et omnes in hac fide vitam possint babere sempiter-
nam in nomioe ejus. Quid de vobis zestimandum est
qui eum non creditis Filium esse Dei verum, sed
adoptivum, nisi forte ut nunquam babeatis vitam
eternam? Dicunt. itaque assuinptionem et^ adoptio-
nem unum esse, et Jesum Christum, secundum quod
homo est, propter assumptionem humanilatis nc-
cessario adoptivum esse, uon intelligentes quanta
est hxc absurditas qux» sequitur eos. Nam si ad-
optivus est. propter assumptionem, igitur Filii per-
sona adoptiva est, quia Filius assumpsit hominem ;
et est tunc nepos Deo Patri : quod quam impium sit
1585
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
41584
nullus :xstimo fidelium ignorat; quod etiam abdi- A divinitas non babet, hoc est dignum ut filium dilectio
candi nzvo in potiori nube testimoniorum, quam
penes me babeo, plenius, cum venero, imo abun-
dantissime lectitabis. Interdum et semper doceto
Jesum esse Christum Filium Dei verum in utraque
natura. Quia sicut Filius Dei vere est filius hominis,
ita filius hominis vere est Filius Dei. Errare autem
hareticos hzc maxime causa facit, dum aut igno-
rant aut. nolunt advertere in Domino Jesu Christe,
sicut unam personam, iia esse duas substantias,
Deum ex Deo Patre, et hominem ex homiue matre,
et quie de se ipse Dominus secundum dispensatio-
nem earnis assumpte loquitur deputant diviuititi ;
ut est illud: Pater major me est; et. illud : Jesus
fatigatus ex itinere; vel illud : Flevit Lazarum; vel
habeat «qualem, quia non potest (pati) plenitado mi-
norem. Ideoque perfectus perfectum generat, omnipo-
tens omnipotentem, plenus plenum. Et quia zetatis
incrementum non habuit, minorem generare non
potuit. Sed omnino qualis est Pater, talem et Filium
esse cognosce, sicut ipse dicit : Qui me videt, videt et
Patrem ; et alibi: Qui non honorificat Filium, mon ho-
norificat Patrem, qui misit illum. Sed forte, quia au-
dis missum, ideo putas minorem? Rogo te, Deum
credis esse Filium, an non? Sine dubio responsurus
es, Deum. Quia etsi tu negare volueris, sanctis Scri-
pturis convinceris, dicente Apostolo : Ex qwibu:
Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus
benedictus in. secula ; et Joannes in Epistola sua :
alia hujusmodi qux leguntur. Quod si. vellent, pul- B Ut. simus, inquit, ín vero Filio ejus, qui est rerus
cbre ostendit quod Deus ex duabus naturis est, ad-
vertere illud Apostoli, Deus erat in Christo mundum
reconcilians sibi; vel illud Evangelii, Verbum caro
factum est et habitavit. in. nobis, non dubitarent, ut
superius dictum est, confiteri in una persona duas
esse substantias, et ubi audiunt, Pater major me est,
secundum humanitatem acciperent; ubi vero audiunt,
Ego et Pater unum sumus, secundum divinitatem
dictum non dubitarent, sicut ex ejus operationibus
datur intelligi.
Secundum hominem enim esurivit, ut veram car-
nem ostenderet. Secundum autem Deum de quin-
que panibus quinque millia hominum saturavit, ut
se Deum virtutibus approbaret. Secundum hominem
Deus et vita eterna ; et Thomas : Deus meus, inquit,
et Dominus meus; et Melchisedech summus sacer-
dos : Benedictus, inquit, Abraham Deo excelso, qui
creavit. celum et terram. Vides quia non solum
Deus, sed Deus excelsus, Melchisedech vocibus com-
probatur. Testis est et Osee propheta dicens :
Firmans colum et creans terram, ego Dominus Deus
(uus, cujus manus creaverunt omnem militiam cali.
Si ergo Deus est Filius, imo quia Deus est, quia per
ipsum facta sunt omnia, et non solum non minor
sed excelsus Deus, interrogo te utrum Deus ubique
sit, an forte localiter, cum impium sit negare quod
ubique sit Deus. Et si ubique est, quzso te, ubi
missus esL? Sed missionem Filii incarnationem ejus
sitivit, sed secundum Deum Samaritanam viva aqua (? intellige, ipso Apostolo exponente : Misit, inquit,
refecit, Secundum hominem navem ascendit, sed
secundum Deunr siccis pedibus super mare ambula-
vit. Secundum hominem in navi dormivit, sed se-
cundum Deum ventis et fluctibus imperavit. Se-
cundum hoininem in cruce pependit, sed secundum
Deum paradisum latroni donavit. Secundum homi-
nem passus mortem gustavit, secundum vero Deum
semetipsum a mortuis suscitavit. Si bxc et. similia
vellent sapienter disceraere, et unicuique substantie
quo| suum est deputarent, facile poterant recte
fidei cursum tenere, et non pro ejus beneficiis, quie
pro nobis redimendis in forma servi suscepit vel
passus est, divinitati ejus contuinelias irrogarent, et
ubicunque legunt in Scripturis secundum humanita-
Deus Filium suum factum ex muliere, factum. sub
lege. Denique de ipso legimus in Propheta : Colum
et terram ego impleo, dicit Dominus; et evangdista :
De plenitudine, inquit, ejus nos omnes accepimus.
Et si omnia ipse implet, ubi missus est. eujus ma-
jestate plena sunt omnia? Sed adhuc forte dicis, sic-
ut habet carnalis intellectus, inter gignentem pa-
trem et genitum filium non potuisse fieri nisi ut ali-
quod fuisset spatium : spatium hor: faciunt, horx
tempus desiguant, ac sic si tempus anteponis filio,
non omnia per ipsum facta fateris. Et ubi est il-
lud : Omnia per ipsum facta sunt. Certe secundum
tuam propositionem respondeo, qui dicis fuisse Pa-
trem aliquando sine Filio. Utique legimus pariter
teni aliquid quod minus loquatur divinitas, sed pro D in Apostolo, Christum Dei virtutem et Dei sapien-
dispensatione carnis assumptze hoc protestetur hu-
manilas, natur unicuique propria recognoscerent,
et divinitatis :equilatenr derogare desisterent. Nam
DOS, Sicut eum Deum legimus, ita nec majorem nec
minorem Deum usquam legimus, nec crezere reli-
giosa mente debemus. Sed ad hc Arianus persistit
et dieit : Fieri non polest ut nou Filius minor Patre
eredatur. Ápud homines ideo minorem filium ge-
nerat pater quia et ipse minor est generatus a pa-
tre. Idcirco crescente fllio pater senescit, et mo-
riendo patre filius succedere comprobatur, et melior
ac potentior patre nonnunquam efficitur. Apud Deum
vero nog ita est : quia ubi crescere vel seuescere
liam. Et ipse de se Dominus loquitur : Ego sum via,
veritas el vita. Si ergo fuit Pater sine Filio, sicuttu di-
cis, fuit sine virtute, fuit sine sapientia, fuit sine vita,
fuit sine veritate. Sed quia sine his nunquam fuisse
Pater credendus est, hoc convenit saluti tuze ut juxta
fidem catholicam consempiternum Pairi et equa:em
Filium fatearis, quia et virtus ejus legitur sempi-
terna, dicente Apostolo : Sempiterna quoque viitus
ejus et divinitas. Simjliter et de veritate ejus, dicente
Psaluista : Et veritas Domini manet in eternum. So-
lent etiam istam velut quastionis calumniam ge-
nerare. In tantum, ínquiunt, niajor est Pater ut
veriori semper nominetur loco. Etiamsi priori eem-
1385
OPUSCULA. OPUSC. I.
1586
per loco nominaretur, valde videbatur esse con- À Judei, quia non solum solvebat sabbatum, sed etiam
veniens; quia ex ipso est Filius, non ille ex Fi-
lio. Tamen ut :qualitatem agnoscas, audi in Scri-
pturis, ubi etiam prior Filius nominatur. Joan-
nes evangelista ait : In principio erat Verbum , et
Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum.
]n Verbo itaque Filium indicavit. Et Apostolus
ad Ephesios : An nescitis quia omnis fornicator
aut immundus non habet hereditatem in regno Christi
et Dei? Ecce et hic priori loco Filius nominatur.
Et ad Galatas Paulus apostolus : Non ab homini-
bus, neque per hominem, sed per Jesum Christum et
Deum Patrem. Et ad Thessalonicenses : Ipse autem
Dominus Jesus Christus et Deus Pater, quia. dilexit
nos. Àd Corinthios : Secundum gratiam Domini
patrem suum dicebat Deum, equalem se faciens Deo.
Ecce impietas Judzorum dicit x:qualem, et non ve-
reiur dicere Christianus minorem ? Et alibi idem
Evangelista ait : Qui non honorificat Filium, non ho-
norificat Patrem, qui misit illum. &qualis enim bonor
nonnisi qualibus exhibetur. Et alio loco idem dicit :
Sicut Pater suscitat mortuos et vivificat, ita et Fi-
lius quos vult vivificat. Audi dicentem quos vult, et
z:equalem eum Patri ac su: potestatis esse cogno-
Sce. Et non dicas eum minorem , quia nusquam in
Scripturis sanctis id reperies, sed sicut ipse Philip-
po dicit: Qui me videt, videt et. Patrem, et omnia
qu& Pater facit. Nel illud : Deus erat Verbum. Et
Apostolus, ut memoravimus : Qui est, inquit, super
nostri Jesu Christi, et charitas Dei Patris, et commu- B. omnia Deus benedictus in secula. Non potest minor
nicatio sancti Spiritus cum omnibus vobis. Et ipse
Dominus dicit: Ego et Pater unum sumus. Non
dixit, Pater et ego. E alibi : Qui mevidet, videt et Pa-
trem. Et iterum : Qui non honorificat Filium, non ho-
norificat Patrem, qui misit illum. Ecce quoties priori
loco Filius nominatur. Sed quia in Patre et Filio &equa-
litas est, nullum przjudicium necante nec postea no-
minatus alteri poterit exhibere ; quia nulla est diversi-
tas ubi esta-qualis in utroque divinitas. Sedideo sic le-
gimus quia humana locutio aliter $e non valet expedire
nisi ut cum unum dixerit, sic alterum dicat. Ecce
ut agnoscant quia ibi nihil majus minusve esi , cesset
quistio de Patre anterius nominato : quia ubi una
est substantia, una deitas , et incorporalis immensi-
tas, nulla est disparilitas vel diversitas sstimanda.
Ubi enim unus Deus creditur, ibi minoret major ex-
cluditur. Nescit enim numerum unitas, gradum non
admittit zqualitas , sicut scriptum est: Non ascen-
des per gradus ad altare meum. Et ideo auferat con-
tentionem et teneat cum catholica inseparabilem
"Trinitatem sine permixtione conjunctam , sine sepa-
ratione distinctam ; quia Pater et Filius et Spiritus
sanctus Deus verus , plenus, et unus est. Ipsa enim
per se ratio docet quia unus nec posteriorem reci-
pit nec priorem, comparationem vel separationem
nescit habere qui solus est, minor non potest esse
qui plenus est ; quia perfectioni nec addi quidquam
nec minui post. Credantur ergo tres persons, sed
non tres substantiz, tres proprietates, sed non tres
potestates. lta una sine principio sempiternitas,
Sicut una sine fine majestas. Sine auctore Pater,
sine tempore Filius , sine majore Spiritus san-
ctus. Nos enim catholici Dominum Deum no-
strum Jesum Christum et minorem dicimus Patri et
zqualem ; minorem propter humanitatem assum-
tam, quia, cum in forma Dei esset, formam servi
induere dignatus est. qualem vero dicimus pro-
pter deitatis. sempiternitatem, qua ex Patre parte
existens Filius consempiternus est Patri. Quare ergo
nobiscum non confitentur xequalem , cum nos illis
non negemus minorem? praesertim cum utrumque
utrique in Scripturis sanctis legimus, dicente evan-
credi qui est super omnia Deus benedictus in szcula.
Et alibi Apostolus : Qui cum in forma Dei esset,
non rapinam arbitratus est esse se a qualem Deo.
Quare hoc? Quia nemo rapit nisi quod non habet.
Ille ergo qui habebat zequalitatem , non est arbitra-
tus rapinam ; sed quam rebellis angelus assumere
voluit per rapinam, Christus possidet per naturam.
Quia vero est verus Deus audi beatum Joannem di-
centem in Epistola sua : Et simus , inquit , ín vero
Filio ejus Jesu Christo. Hic est verus Deus et vita
eterna. Audis verum Deum, et presumis dicere
minorem, et non confiteris :qualem. Dicit etiam
beatus apostolus ad Titum : Ezspectantes beatam
spem el adventum glorie magni Dei. Nescio qua fron-
te minor esse dicatur quem magnum Deum Aposto--
lus profitetur. Hoc etiam perfidus error dicere solet,
quod ubi in Scripturis legimus aut solum Deum aut
solum altissimum aut solum sapientem, hoc non de
Trinitate dici, sed de solo Patre accipi debeat : quod
quam absurdum sit ita sentire de hoc uno testimonio
convincatur. Dicit enim Apostolus : Cognito aoli sa-
pienti Deo. Non intelligunt quia non dixit soli sapien-
ti Patri , sed soli. sapienti Deo , qus est Trinitas.
Nam dum soli Patri hoc deputant , Filium insipien-
tem blasphemant. Et quomodo eum Apostolus sa-
pientiam Dei esse dicit si solus Pater est sapiens ,
cum nullus sapiens possit esse nisi per sapien-
tiam suam? Et ubi est illud quod ad Colossenses
p idem Apostolus protestatur de Christo Jesu , in quo
sunt omnes , inquit , thesauri sapientie et. scientiam
absconditi ? Unde agnoscant quam stultum sit quod
proponunt. Et ubicunque aliquid similiter legunt,
non uni personz d*putant, sed beate Trinitati,
quse sola summus Deus et verus est. Nam et de
Spiritu sancto sic dicit Apostolus : Alii quidem datur
sermo sapientie, alii autem sermo scientie, secundum
eumdem Spiritum. Si ergo per Spiritum sanctum,
Sicut verum est, el sapientiz et scientize sermo dona-
tur, quomodo solius Patris person: hoc potest ascri-
bi quod solus sit sapiens, nisi, ut. dictum est, :eque
vere Trinitati ista conveniant ? Solent etiam dicere :
Ideo minor est Filius quia visibilis, Pater autem
gelista : Propterea, inquit, querebant eum interficere .. invisibilis. Non intellieunt quia nec Filius in sub-
PATROL. CIII.
d
1585
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
4584
nullus :zstimo fidelium ignorat; quod etiam abdi- A divinitas non habet, hoc est dignum ut filium dilectio
candi nzvo in potiori nube testimoniorum, quam
penes me habeo, plenius, cum venero, imo abun-
dantissime leciitabis. Interdum et semper doceto
Jesum esse Christum Filium Dei verum in utraque
natura. Quia sicut Filius Dei vere est filius hominis,
jta filius hominis vere est Filius Dei. Errare autem
hareticos h:xec maxime causa facit, dum aut igno-
rant aut. nolunt advertere in Domino Jesu Christe,
sicut unam personam, iia esse duas substantias,
Deum ex Deo Patre, et hominem ex homine matre,
et quie de se ipse Dominus secundum dispensatio-
nem earnis assumpte loquitur deputant divinitili ;
ut est illud: Pater major me est; et. illud : Jesus
fatigatus ex itinere; vel illud : Flevit Lazarum ; vel
alia hujusmodi qu: leguntur. Quod si. vellent, pul-
cbre ostendit quod Deus ex duabus naturis est, ad-
vertere illud Apostoli, Deus erat in Christo mundum
reconcilians sibi; vel illud Evangelii, Verbum caro
factum est et habitavit in. nobis, non dubilarent, ut
superius dictum est, confiteri in una persona duas
esse substantias, et ubi audiunt, Pater major me esi,
secunduin humanitatem acciperent; ubi vero audiunt,
Ego ei Pater unum sumus, secundum divinitate
dictum non dubilarent, sieut ex ejus operationibus
datur intelligi.
Secundum hominem enim esurivit, ut veram car-
nem ostenderet. Secundum autem Deum de quin-
que panibus quinque millia hominum saturavit, ut
se Deum virtutibus approbaret. Secundum hominem
sitivit, sed secundum Deum Samaritanam viva aqua (C
refecit. Secundum hominem navem ascendit, sed
secundum Deum siccis pedibus super mare ambula-
vit. Secundum hominem in navi dormivit, sed se-
cundum Deum ventis et fluctibus imperavit. Se-
cundum loininem in cruce pependit, sed secundum
Deum paradisum latroni donavit. Secundum homi-
nem passus mortem gustavit, secundum vero Deum
semetipsum a mortuis suscitavit. Si hxc et. similia
vellent sapienter disceruere, et unicuique substantiz
' quod suum est deputarent, facile polerant rect»
fidei cursum tenere, et non pro ejus benef(iciis, que
pro nobis redimendis in forma servi suscepil vel
passus est, divinitati ejus contuinelias irrogarent, et
ubicunque legunt in Scripturis secundum humanita-
habeat xqualem, quia non potest (pati) plenitudo mi-
norem. Ideoque perfectus perfectum generat, omnipo-
tens omnipotentem, plenus plenum. Et quia zetatis
incrementum non habuit, minorem generare non
potuit. Sed omnino qualis est Pater, talem ei Filium
esse cognosce, sicut ipse dicit : Qui me videt, ridet et
Patrem ; et alibi : Qui non honorificat Filium, mon ho-
norificat Patrem, qui misit illum. Sed forte, quia au-
dis missum, ideo putas minorem? Rogo te, Deum
credis esse Filium, an non? Sine dubio responsurus
es, Deum. Quia etsi tu negare volueris, sanctis Scri-
pturis convinceris, dicente Apostolo : Ez qwibus
Christus secundum carnem, qui est super omnia Deus
benedictus in. secula ; et Joannes. in Epistola sua :
p Ut simus, inquit, in vero Filio ejus, qui est rerus
Deus et vita eterna ; et Thomas : Deus meus, inquit,
el Dominus meus; et Melchisedech summus sacer-
dos : Benedictus, inquit, Abraham Deo excelso, qui
creavit celum et terram. Vides quia non solum
Deus, sed Deus excelsus, Melchisedech vocibus com-
probatur. Testis est et Osee propheta dicens :
Firmans colum et creans terram, ego Dominus Deus
tuus, cujus manus creaverunt omnem militiam cai.
Si ergo Deus est Filius, imo quia Deus est, quia per
ipsum facta sunt omnia, et non solum non minor
sed excelsus Deus, interrogo te utrum Deus ubique
sit, an forte localiter, cum impium sit negare quod
ubique sit Deus. Et si ubique est, quaeso te, ubi
missus est? Sed missionem Filii incarnationem ejus
intellige, ipso Apostolo exponente : Misit, inquit,
Deus Filium suum [actum ex muliere, factum. sub
lege. Denique de ipso legimus in Propheta : Cafum
ei terram ego impleo, dicit Dominus ; et evangelista :
De plenitudine, inquil, ejus nos omnes accepimus.
Et si omnia ipse implet, ubi missus est eujus ma-
jestate plena sunt omnia? Sed adhuc forte dicis, sic-
ut habet carnalis intellectus, inter gignentem pa-
trem et genitum filium non potuisse fieri nisi ut ali-
quod fuisset spatium : spatium horx faciunt, horx
tempus designant, ac sic si tempus anteponis filio,
non omnia per ipsum facta fateris, Et ubi est il-
lud : Omnia per ipsum facta sunt. Certe secundum
tuam propositionem respondeo, qui dicis fuisse Pa-
(rem aliquando sine Filio. Utique legiinus pariter
tem aliquid quod minus loquatur divinitas, sed pro D in Apostolo, Christum Dei virtutem et Dei sapien-
dispensatione carnis assumptze hoc protestetur hu-
manilas, natur:? unicuique propria recognoscerent,
et divinitatis zquitatem derogare desisterent. Nam
n0S, Sicut eum Deuin legimus, ita nec majorem nec
minorem Deum usquam legimus, nec crezere reli-
giosa mente debemus. Sed ad h:ec Arianus persistit
et dicit ;: Fieri non potest ut non Filius minor Pate
eredatur. Apud homines ideo minorem filium ge-
nerat pater quia ct ipse minor est generatus a pa-
tre. Idcirco crescente (ilio pater senescit, et w0-
riendo patre filius succedere comprobatur, et melior
ac potentior patre nonnunquam efficitur. Apud Deum
vero nog ita est : quia ubi crescere vel senescere
tiam. Et ipse de se Dominus loquitur : Ego sum cia,
veritas et vita. Si ergo fuit Pater sine Filio, sicut tu di-
cis, fuit sine virtute, fuit siue sapientia, fuit sine vita,
fuit sine veritate. Sed quia sine his nunquam fuisse
Pater credendus est, loc convenit saluti tuz ut juxta
fidem catholicam consempiternum Patri et equa:em
Filium fatearis, quia et virlus ejus legitur sermpi-
terna, dicente Apostolo : Sempiterna quoque viitus
ejus et divinitas. Simjliter et de veritate ejus, dicente
Psaluista : Et veritas Dumini manet in eternum. So-
lent etiam istam velut questionis calumniaui ge-
nerare. In tantum, inquiunt, major esi Pater ut
veriori semper nominetur loco. Etiamsi priori seme
1585
OPUSCULA. OPUSC. I.
1586
per loco nominaretur, valde videbatur esse con- À Judei, quia non solum solvebat sabbatum, sed. etiam
veniens; quia ex ipso est Filius, non ille ex Fi-
lio. Tamen ut :equalitatem agnoscas, audi in Scri-
pturis, ubi etiam prior Filius nominatur. Joan-
nes evangelista ait : In principio erat Verbum , et
Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum.
In Verbo itaque Filium indicavit. Et Apostolus
ad Ephesios : An nescitis quia omnis fornicator
aut immundus non habet hereditatem in regno Christi
et Dei? Ecce et hic priori loco Filius nominatur.
Et ad Galatas Paulus apostolus : Non ab homini-
bus, neque per hominem, sed per Jesum Christum et
Deum Patrem. Et ad Thessalonicenses : Jpse autem
Dominus Jesus Christus et Deus Pater, quia. dilexit
n08. Ád Corinthios : Secundum gratiam Domini
nostri Jesu Christi, et charitas Dei Patris, et commu-
nicatio sancli Spiritus cum omnibus vobis. Et ipse
Dominus dicit: Ego et Pater unum sumus. Non
dixit, Pater et ego. Et alibi : Qui mevidet, videt et Pa-
trem. Et iterum : Qui non honorificat Filium, non ho-
norificat Patrem, qui misit illum. Ecce quoties priori
loco Filius nominatur. Sed quia in Patre et Filio &equa-
litas est, nullum prxjudicium necante nec postea no-
minatus alteri poterit exhibere ; quia nulla est diversi-
tas ubi estzequalis in utroque divinitas. Sedideo sic le-
gimus quia humana locutio aliter 8e non valet expedire
nisi ut cum unum dixerit, sic alterum dicat. Ecce
ut agnoscant quia ibi nihil majus minusve est , cesset
quistio de Patre anterius nominato : quia ubi una
est substantia, una deitas , et incorporalis immensi-
tas, nulla est disparilitas vel diversitas zstimanda.
Ubi enim unus Deus creditur, ibi minoret major ex-
cluditur. Nescit enim numerum unitas, gradum non
admittit zequalitas , sicut scriptum est : Non ascen-
des per gradus ad altare meum. Et ideo auferat con-
tentionem et teneat cum catholica inseparabilem
"rinitatem sine permixtione conjunctam , sine sepa-
ratione distinctam ; quia Pater et Filius et Spiritus
sanctus Deus verus , plenus, et unus est. Ipsa enim
per se ratio docet quia unus nec posteriorem reci-
pit nec priorem, comparationem vel separationem
nescit habere qui solus est, minor non potest esse
qui plenus est ; quia perfectioni nec addi quidquam
nec minui post. Credantur ergo tres persons, sed
non tres substanti:z, tres proprietates, sed non tres p
potestates. Ita una sine principio sempilernitas,
Sicut una sine fine majestas. Sine auctore Pater,
sine tempore Filius , sine majore Spiritus san-
ctus. Nos enim catholici Dominum Deum no-
strum Jesum Christum et minorem dicimus Patri et
zqualem ; minorem propter humanitatem assum-
tam, quia, cum in forma Dei essct, formam servi
induere dignatus est. /Equalem vero dicimus pro-
pter deitatis. sempiternitatem, qua ex Patre parte
existens Filius consempiternus est Patri. Quare ergo
nohiscum non confitentur :equalem , cum nos illis
non negemus minorem? przsertim cum utrumque
utrique in Scripturis sanctis legimus, dicente evan-
B
patrem suum dicebat Deum, e&qualem se faciens Deo.
Ecce impietas Judzorum dicit :qualem, et non ve-
retur dicere Christianus minorem ? Et alibi idem
Evangelista ait : Qui non honorificat Filium, non ho-
norificat Patrem, qui misit illum. JEqualis enim honor
nonnisi :qualibus exhibetur. Et alio loco idem dicit :
Sicut Pater. suscitat mortuos et. vivificat, ita et Fi-
lius quos vult vivificat. Audi dicentem quos vult, et
equalem eum Patri ac sux potestatis esse cogno-
sce. Et non dicas eum minorem , quia nusquam in
Scripturis sanctis id reperies , sed sicut. ipse Philip-
po dicit: Qui me videt, videt et Patrem, et omnia
qu& Pater [acit. Vel illud : Deus erat Verbum. Et
Apostolus, ut memoravimus : Qui est, inquit, super
omnia Deus benedictus in secula. Non potest minor
credi qui est super omnia Deus benedictus in szcula.
Et alibi Apostolus : Qui cum in forma Dei esset,
non rapinam arbitratus est. esse se a qualem Deo.
Quare hoc? Quia nemo rapit nisi quod non habet.
Ille ergo qui habebat :equalitatem , non est arbitra-
tus rapinam ; sed quam rebellis angelus assumere
voluit per rapinam, Christus possidet per naturam.
Quia vero est verus Deus audi beatum Joannem di-
centem in Epistola sua : Et simus , inquit , in vero
Filio ejus Jesu Christo. Hic est verus Deus et vita
elerna. Áudis verum Deum , et presumis dicere
minorem, et non confiteris ::s qualem. Dicit etiam
beatus apostolus ad Titum : Ezspectantes beatam
spem et adventum glorie magni Dei. Nescio qua fron-
te minor esse dicatur quem magnum Deum Aposto--
Jus profitetur. Hoc etiam perfidus error dicere solet,
quod ubi in Scripturis legimus aut solum Deum aut
solum altissimum aut solum sapientem, hoc non de
Triuitate dici, sed de solo Patre accipi debeat : quod
quam absurdum sit ita sentire de hoc uno testimonio
convincatur. Dicit enim Apostolus : Cognito soli sa-
pienti Deo. Non intelligunt quia non dixit soli sapien-
ti Patri , sed soli. sapienti Deo , quz est Trinitas.
Nam dum soli Patri hoc deputant , Filium insipien-
tem blasphemant. Et quomodo eum Apostolus sa-
pientiam Dei esse dicit si solus Pater est sapiens ,
cum nullus sapiens possit esse nisi per sapien-
tiam suam? Et ubi est illud quod ad Colossenses
idem Apostolus protestatur de Christo Jesu , in quo
sunt omnes , inquit , thesauri sapientie et. scientia
absconditi ? Unde agnoscant quam stultum sit quod
proponunt. Et ubicunque aliquid similiter legunt,
non uni persone deputant, sed beate Trinitati,
que sola summus Deus et verus est. Nam et de
Spiritu sancto sic dicit Apostolus : Alii quidem datur
sermo sapientie, alii autem sermo scientie, secundum
eumdem Spiritum. Si ergo per Spiritum sanctum,
Sicut verum est, et sapienti: et scientize sermo dona-
tur, quomodo solius Patris person: hoc potest ascri-
bi quod solus sit sapiens, nisi, ut. dictum est, :eque
vere Trinitati ista conveniant ? Solent etiam dicere :
Jdeo minor est Filius quia visibilis, Pater autem
gelista : Propterea, inquit, querebant eum interficere .. invisibilis. Non intellirunt quia nec Filius in sub-
PATROL. CIII.
d
1987
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1588
stantia deitatis sus sit visibilis, nisi. in assumpto A sicut dicit Apostolus, Eum autem qui modicum quam
"homine, qui et Christus dicitur. Nam Filius Dei, id
est, Verbum quod erat in principio Deus apud Deum,
per quem facta sunt omnia , videri in sua sub-
stantia non potest, sicut nec Pater in substantia
sua. [nterrogo autem sine sui injuria illum ipsum qui
dicit quod visus sit Filius Dei, utrum animai suam
visibilem an ínvisibilem fateatur, et cum dixerit
invisibilem, sicut et verum est, dicatur ei : Si crea-
tura, id est anima tua, invisibilis est, creator utique
Deus, creator universitatis , quomodo potuit esse
visibilis ? &ed ideo induit carnem, quz videri potuit,
quia déjtas ab homine videri non potest. Hac carne
major est Pater et equalis Verbo, major carne,
equalis ei per quem fecit nos, major eo qni factus
est propter nos. Nam quod Deus sit Filius,
"multa testimonja superius posita evidenter perdo-
ceant, tamen adhuc pauca credidi subjungenda. In
Genesi scriptum est : Creavit Deus hominem ad ima-
ginem suam. Ecce hic Deum agnosce, quia et homí-
nem ipse creavit. Et Isaias dicit de Joanne przcur-
sore Domini : Rectas facite semitas Dei nostri. Cujus
Dei nisi utique Filii , quem in carne venisse non
Qlubitamus? Et paulo post : Confortate manus disso-
lutas, et genua. debilium roborate, Dicite, pusillani-
mes : Ecce Deus vester in fortitudine veniet, et salva-
bit vos, el tunc aperientur oculi. cecerum : quod
utique in adventu Christi completum esse cognosci-
mus. Psalmista etiam dicit : Omnes gentes quascun-
que fecisti venient et adorabunt coram te, Domine,
angeli minoratus est vidimus Jesum propter passionem
mortis, sed et matre sua junior invenitur, sicut jam
diximus. Secundum banc ergo regulam duas in Chri-
sto crede substantias, Deum verum et hominem ve-
rum. Secundum hominem morti subditur, sed secum
dum Deum auctor vitz esse cognoscitur , dicente
beato Petro : Petistis virum homicidam donari vobis,
auctorem «ero vite interfecistis. Secundum hominem :
T rístis est anima mea usque ad mortem ; sed secunm-
dum Deum : Potestatem habeo ponendi eam et iterum
sumendi eam, et nemo eam tollit a me, sed ego eam
pono a memetipso.
Hinc etiam occasionem calumniandi solent (acei-
pere) quod Deminus in Evangelio dixeri£ : Nom
licet B potest Filius a se facere quidquam nisi quod videri
Patrem facientem. Quod carnatis sensus non intelli-
gens ideo dictum ut se ex Patre esse ostenderet,
putat Deum Patrem et Filium, quomodo inter ho-
mines fleri solet, velut ipse Pater artifex Filium
suum artifielum suum vuk edocere, ut quod viderit
Patrem operantem Filius specialiter imitetur. Quod
quam absurdum sit de Deo Patre omnipotente ita cre-
dere, qui est incorporeus, invisibilis, inzestimabilis,
et immensus, qui cordis oeulos sanos habet evidenter
potest agnoscere. Nam qui sic sentiunt , interrogandi
sunt mundus iste quem cernimus a quo sit factus.
"Utique a Filio minime denegabunt, attestante evange-
lista et dicente : Ómnfa per ipsum facta sunt, et sine ipso
factum est nihit. Dicant ergo ubi vidit Filius Patrem
quoniam magnus es et faciens mirabilia , (u es Deug C ante facientem alium mundum, ut sic postmodum ille
solus. Non puto aliquem esse tam impium qui neget
Fflium Dei et mirabilia fecisse et universas gentes
creasse, nisi forte Judzos. Et alibi Isaias, cum ad-
vettum Christi per virginem nuntiat, dicit inter cx-
tera : Et vocabitur nomen ejus. admirabilis , consilia-
rins, Deus fortis. Sed et beatus apostolus : Omnes
enim nos manifestari oportet. ante tribunal Christf.
Et ut agnoscas Deum esse Christum, sic alibi dicit :
Omnes stabimus ante tribunal Dei. Vivo ego, dictt
Bominus, quia mihi flectetur omne genu. Utique de
Christo dicit, quem ad judicandum vivos et mortuos
venturum esse credimus. Psalmista voces angelica-
rum faciens cum Christus ascendisset : Tollite, in-
quit, pertas principes vestras, et elevamini porte eter-
nales, et iniroibit rez glorie. Wis quasi interrogan-
Sibus quis esset iste rex glorie respondit : Dominus
fortis et potens, Dominus virtutum, ipse est rex glo-
ríe. Et ne forte de Patre dictum putent , quomodo
multa absurde intelligunt , audiant Apostolum huic
versíoulo consentientem : Si enim, inquit, cognorvis-
eent , nunquam Dominum glorie crucifixissent.
Cum tam presentibus quam przeteritis testimoniis,
que de Geripturis sacris posita sunt, Deus esse Fi-
lius demonstretur, miror qua fronte eum aliqui mi-
norem dicendo blasphemare non metuunt, cum nus-
quami omnino Deus minor esse legatur, nisi, ut
dietum est, propter dispensationem carnis assum-
pte, in qua non solum ab angelis minoretus ost,
istum crearet, presertim cum apud potentiam Dei vo-
luisse creasse sit, sicut legimus : Ipse dizit, et facia
sunt. Sed sublato cordis velamine bene facereot
credere Filium in Patre et Patrem esse in Filio,
quia divinitas ubique foia et prxsens tam Patris
quam Filii, quam Spiritus sancti, sine se esse nus-
quam potest, sicut ipse dicit : £go ín Patre, et Pater
Ín me ; et cognoscerent quid s& videre Filii ut una
est substantia, Xa una voluntas, una potentia, una
gloria, nihil ibi majus nibflque minus esse credentes.
Si enim nos homines «erreni quod facere volumus
corpore anims nostro ante «nedítatonis insinua-
«fene przmíesa , sapientia exsequente, perficimus,
et quodammodo consilium innatum in mente nostra,
prius intus in corde agimus quod facere disponimus,
qui tamen absque ulla participatione sensuum in-
dissociabifiter una mens eflicít, quomodo non Deus
Pater sapientize suz cum Beo Filio, qu:e est sapien-
tia sua in se manente, quia ipse est, ut sepe dixi-
mus, sapientia et virlus Patris, et in una voluntate
cuneta et una operatione perficit, et ea hzc alia
Pater facit, alia Filius? Sed eadem qux Pater facit,
ápse et Filius facit, sicut ipse testatur : Quecunque,
inquit, Pater facit, hec eadem et Fílius similiter
facit. Sed ideo dixit : Non potest Filius a se facere
quidquam nisi quod viderit Patrem facientem, ut nos
eognoseamus et credamus quia ex Patre est Filius,
et non ex semetipso vel aliunde, sed consempiter-
AM gg" v v". m
1589 | — OPUSCULA. OPUSC. f. (590
nus Patri, quia Pater in se est, semper perfectus À stantia deitatis suzv mortalem esse fateantur. Quod si
exstitit, Nec enim aliquando, quomodo Ariani bla-
sphemantur, fuit sine Filio Pater. Ergo imperfectus
fuit. Ergo fuit sine Verbo , et sicut jam memoravi-
mus, fuit sine sapientia, sine veritate, sine vila, sine
justitia, sine virtute; quia ist: omnes species divini-
Jatis secundum Scripturas Filius esse noscuntur.
Sed quia sine his virtutibus Patrem unquam dici
fuisse blasphemum est, hoc justum est, convenit ut
consempiternum et cocvqualem Patri Filium fatea-
ris. Si enim Deys in cordibus nostris, cum loquitur
miro modo, loquitur sine sono, putas quomodo po-
test loqui Filio suo, qui est Verbum ejus? Sic ergo
cogita, quod incorporaliter locutus est Filio sicut e£
incorporaliter Pater genuit Filium. Nec enim sic
docuit quasi indoctum genuerit; sed hoc est eum
docuisse quod est doctum et scientem genuisse , et
hoc est Docuit me Pater, quod est Scientem genuit
te Pater. Quomodo autem a se nihil potest facere
Filius , de quo Propheta testatur et dicit : Deus
aulem in celo sursum, et in terrg deorsum, omnia
quecunque voluit fecit?
Sed forte dicturus es hoc de Patre dictum. Redi
ad evangelistam dicentem de Filio quia omnia per
ipsum f.cta sunt etsine ipso factum est nihil. Qui
etiam loquitur ad Moysen : Vade , inquit, dic filiis
Israel, Deus patrum vestrorum misit me ad vos. Illo
respondente et dicente : Dic mihi nomen tuum, nam
non credent mihi ; post h:ec adjiciens Deus dixit ei :
Vade, dic filiis Israel: Ego sum qui sum, et qui
est misit me ad vos. Et ne de Patre dictum accipias,
audi beatum apostolum huic loco consentientem et
quodammodo ipsum testimonium exponentem ad
Corinthios : Dei, inquit, Filius, qui pradicatus est
vobis per me el Silvanum et Timotheum, non fuit. in
illo Est et Non, sed Est in illo fuit. Quotquot. enim
promissiones Dei sunt, in illo Est. Audi populum
cum Moyse concordantem, el tu noli a fide catholica
discordare. Nam si Ecclesiam catholicam interrogas
de Patre quid sit, dicit: Deus. Si de Filio, dicit:
Deus. Si de Spiritu sancto, dicit : Deus. Et tamen
non dicit tres deos, ne gentibus compáretur, qui
plures deos errore suo decepti confingunt, sed cre-
dil Scripturz dicenti tam Novi quam Veteris Te-
stamenti, quia Deus unus est, et unus major, alter D
minor non cst, ut Ariani dicunt. Dnus dici non
potest major : zequalitas unitatem includit. Quouiodo
autem tres et unum cred .mus adverte. Unitatem
facit :equalitas yirtutum, trinitatem proprietas per-
soparum. Audite quomodo ipse intelligendam zqua-
litatem suam et Patris docuerit. Ego, inquit, et Pater
unum sumus. Aliud est unum, aliud sumus. Nam cum
dicit sumus, personas significat ; cum dicit. unum,
substanGam) divinitas designat. Unum sumus, id
egt, justitia eumus eademque sapientia, virtus indj-
visa, par gloria. Qux cum ila sint, contentio aufera-
$ur ei fides integra teneatur.
Dicunl etiam : [deo major est Pater quia et im-
mortalis. Interrogandi sunt utrum Filium in sub-
dixerint, quam contra rationem dicant omnis homo
agnoscere potest qui etiam humanam animam im-
mortalem esse non ambigit. Sed hoc eis dicendum,
quod secundum carnem passus dicatur et mortuus ;
nam secundum divinitatem , qua semper exstitit et
universa creavit, immortalís permaneat.
Dicunt etiam esse visibilem. Quod quam absurdum
8it agnoscant qui hoc dicunt. Cum nec anima humana
possit esse visibilis, quanto magis Deus in sua sub-
stantia? Sed ideo carnem assumpsit, quee poterat
videri, quia deitas corporeis oculis non poterat intueri.
H:ec interim de zqualitate Patris ac Filii ad pra-
sens dicta sufficiunt. Nam de zqualitate operum
"Trinitatis, id est, Patris et Filii et Spiritus sancti,
B paulo post, donante Domjno , de Scripturis sanctis
monstrabimus.
Nunc vero de sancti Spiritus dejtate pauca de mul-
tis testimoniis sunt ponenda ; quem non solum mi-
norem asserere, sed etiam Deum omnino dicuntur
horetici denegare. Audiant pauca de deitate Spiritus
sancti. In Genesi dicit sermo divinus : Spiritus Do-
mini ferebatur super aquas, hoc est, eminentia pote-
siatis, non inopia necessitatis. Et in Evangelio :
Spiritus est Deus, et eos qui adorant eum, in spiritu
el veritate oportet adorare. Et ne forte de Patre di
cium intelligas, et non de Spiritu sancto, audi quod
sequitur : Spiritus ubi vult spirat. Audi ubi vult, et
sua potestatis eum esse non dubites. Et Apostolus
ad Corinthios dicit : Divisiones gratiarum sunt, idem
aulem spiritus. Et divisiones ministrationum sunt,
idem autem Dominus. — Et. divisiones operationum
sunt, idem autem Deus, qui operatur omnia in omni-
bus. Et ut cognoscas ipsum Spiritum nominatum
Dominum et Deum , audi inferius quomodo conclu-
sit : Alii quidem datur per Spiritum sermo sapientie,
alii autem sermo scientie secundum eumdem Spiri-
tum. Alteri fides in eodem Spiritu, et reliqua. Et sic
conclusit : Hec autem. omnia operatur unus atque
idem Spiritus, dividens singulis prowt vult. Qui di-
vina munera prout vult dispensat, legem superioris
ignorat. Ágnosce tandem quia qui prox! vut dividit,
nullis subditus esse probatur, sed sus potestatis
esse dignoscitur. De summa enim potestate descen-
dit voluntas cui nulla contradicit auctoritas. Et ad
Hebrzeos similiter dicit (de) Spiritus sancti distribu-
Lionibus secundum suam voluntatem ; et quis iste sit
distributor ac divisor ad Romanos evidenter osten-
dit dicens : Unicuique sicut Deus divisit mens. ran
fidei ; et ad Corinthios : Nescitis, inquit, quoniam
templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis, et
reliqua. Et quis iste Deus sit eujus templum prohi-
bet violari ait in sequentibus : Nescitis quia membra
vestra templum est Spiritus sancti. Et quis esset iste
Spiritus sanctus, cujus templum essemus, sic con-
cludens demonstrat : Glorificate, inquit, et portate
Deum in corpore vestro. Agnosce Spiritum sanctum
evidenter Deum, et desine blasphemare. Ft in Acti-
bus Apostolorum beatus Petrus ad Ananiam, qui Deo
-—
4591
. $. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
4592
voverat oblationem, et postmodum exstitit indevo- À qua Moysi in deserto apparuit : de quo credimus
tus, sic dicit: Quis compulit te mentiri Spiritui san-
cto? Non es mentitus hominibus, sed Deo. Ecce et
hic eum evidentissine Deum esse beati Petri atte-
statio manifestat. Item ibi dixit Spiritus sanctus :
Segregate mihi Paulum et Barnabam ad opus ad quod
elegi eos. Et beatus Paulus inibi dixit : Attendite,
inquit, vobis et universo gregi inquo vos Spiritus san-
ctus posuit apostolos regere Ecclesiam Dei quam ac-
quisivit sanguine suo. Et quis esset iste qui apostolos
segregal et mittit idem Paulus ad Corinthios decla-
rat dicens : Et quosdam, inquit, posuit Deus in Ec-
clesia primum apostolos, secundum prophetas, tertio
doctores , et reliqua. Ecce ubi Spiritum sanctum
Deum luce clarius demonstravit. Et quem in Actibus
Isaiam dicere : Dominus noster ignis consumens est.
Et sicut legimus quod nemo noverit cogitationes ho-
minum nisi Deus, quomodo Spiritus sanctus non est
Deus, quia etiam non solum in homine est, sed et
qu: inter sunt scire dignoscitur, dicente Apostolo :
Spiritus enim omnia scrutatur, etiam profunda Dei.
Et paulo post ita : Que Dei sunt nemo cognovit nisi
Spiritus Dei.
Sed forte dicit aliquis ideo minorem quia missus
legitur? Et quid dicturus est cum legit in Isaia pro-
pheta ex persona Christi dicentis : Dominus misit me
el Spiritus ejus; et alibi : Spiritus Domini super me.
Propter quod unzerit me ad evangelizandum pauperi-
bus remissionem et cecis visum, ut annuntiarem an-
Spiritum sanctum dixit, ad Corinthios Deum esse B num placabilem Domini , et reliqua. Et ut scias evi-
manifeste confessus est. Dicit enim idem vas ele-
ctionis ad Judzxos : Bene Spiritus sanctus de vobis
prophetavit per os Isai prophete. Et quis esset iste
Spiritus sanctus qui in prophetis locutus sit, beatus
David exprimit dicens : Audiam Jttid loquatur in me
Dominus Deus. Et beatus Petrus in Actibus aposto-
lorum : Ut. impleretur, inquit, Scriptura quam prae-
misit Deus per os prophetarum suorum. Et hic agno-
sce quod eum Deum evidenter declarat qui per os
prophetarum locutus est, sicut Zacharias in Evan-
gelio ait : Benedictus, inquit, Dominus Deus Israel,
quia visitavit el fecit redemptionem plebi suc. Et post
pauca ait : Sicut locutus est per os sanctorum prophe-
tarum suorum. Agnoscis Dominum Deum esse Spiri-
denter de Domino dictum, evangelista dicit : Cum
venisset Dominus Jesus in synagoga , datus est ei li-
ber Isai prophete ; quem aperiens, invenit scriptum :
Spiritus Domini super me, et reliqua qux» supra di-
ximus. Et post hec liquit, inquit, librum et dedit
ministro, et dixit : Hodie in vobis impleta est scriptura
ista. Credendum est mitti qui ubique esse digno-
scitur, sicut dicit psalmista : Quo ibo a Spiritu
tuo, et a facie tua quo fugiam ? Sed sicut Filii mis-
sio incarnatio intelligitur, ita Spiritus sancti missio
manifestatio declaratur, cum se dignatus est aut in
columb:e specie vel in igne aut diversis hujusmodi
assumptis indiciis declarare. Quomodo ergo minor
credendus est qui etiam Deum, qui sicut ipse zequa-
tum sanctum, qui per os prophetarum locutus est. C lis est Patri, approbatur ad nostram remissionem
Quod nec impii Judxi denegant. Qui si Deus non
esset, non in baptismo in uno nomine deitatis Patri
et Filio sociaretur, sicut scriptum est ubi regulam
baptismi posuit ipse Dominus. Ite, inquit, baptizate
omnes gentes in nomine Patris, et Filii, et Spiritus
sancti. Quod solum testimonium deberet hzreticis
suflcere ad credulitatem | inseparabilis Trinitatis ,
quia nec ipsi audent aliler baplizare, ne regulam
Domini corrumpere videantur. Et ubi unum nomen
dicitur, ibi major el minor excluditur. Et in se-
cunda Epistola ad Corinthios : Gratia Domini no-
stri Jesu. Christi et. charitas Del et. communicatio
sancti. Spiritüs sit cum omnibus vobis. Ut agnoscas
Patris et Filii et Spiritus sancti unam esse substan-
misisse, et non solum misisse, sicut per Isaiam di-
ctum memoravimus, sed etiam^ secundum carnem
creasse, Sicut habes in Evangelio angelum ad Ma-
riam dixisse : Spiritus, inquit, sanctus superveniet in
te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi, et reliqua. Non
enim generatione, sed jussione et benedictione san-
cli Spiritus conceptus est Christus, sicut et alius
evangelista ait : Inventa est, inquit, habens in utero
de Spiritu sancto. Prophetz autem dicunt, ui cum
frequenter jam memoravimus : Hec dicit Dominus.
Et qui sit iste Dominus, Michzeas propheta evidenter
ostendit cum loquitur ad Achab dicens : Et si tu de
praelio sanus redieris, in me non est locutus Deus.
Et quis iste Deus sit qui in prophetis locutus sit,
tiam ac divinitatem, audi Isaiam prophetam dicen- D Paulus apostolus demonstrat cum dicit ad Judsos :
tem : Quis appendit tribus digitis molem terre ? Nam
et singulariter invenimus in Scripturis digitum san-
ctum Spiritum nominatum. Ut est illud in Evangc-
lio ubi ait : Si ego in digito Dei demonia ejicio; quod
alius evangelista declarat dicens : Si ego in Spiritu
Dei ejicio demonia. Et magi Pharaonis victi signis
dicunt : Digitus Dei est, In Pentecosten, quod etiam
ante adventum-Christi Judzi colebant, digito Dei, id
est Spiritu sancto, inscriptas tabulas Moyses accepit ;
et qu: tunc in lapideis tabulis prflgurata sunt corda
durissima Judeorum post ascensionem Domini in
carneis tabulis, id est in cordibus discipulorum, visi-
biliter dignatus est apparere in ipsa specie ignis, in
Bene, inquit, de vobis Spiritus sanctus prophetavit per
o& Isaie prophete : Vade, inquit, exceca cor populi
hujus, et reliqua.
Interrogandi sunt tamen hzretici cujus major
offensa sit, qui in Patrem peccaverit, an qui in Spi-
ritu sancto, quem dicunt Deum :-non esse. Et cum
dixerint majorem offensam esse qui in Patrem pec-
cat, interrogandi sunt iterum filii Israel utrum pee-
caverunt Patri, an alteri. Cum responderint quia
Patri peccaverunt, iterum interrogandi sunt si eis
fuerint dimissa peccata. Utique non negabunt, quia
et legimus quod conversi sunt ad Deum, et dimissa
fuerint eis peccata. Deinde interrogandi sunt ut ex-
4503
OPUSCULA. OPUSC. I.
43594
ponant quomodo intelligant dictum a Domino : Qui- A sancto omnia continentur. [tem ad Corinthios dicit
cunque in Spiritu sancto peccaverit , non remittelur ei
neque in hocseculo neque in futuro. Si Deus non est,
quare tam gravis ejusoffensa a Domino esse dicatur?
Iterum interrogandi sunt si fuerint filii Israel con-
tumaces Deo, an non. Cum non negaverint, quia
nec possunt, dicendum est eis quomodo accipiant
illud quod beatus Stephanus Judzis exprobraverit di-
cens : Vos semper resistitis Spiritui sancto, et semper
ei contumaces fuistis, sicut. et. patres vestri. Audi
eliam ad Thessalonicenses, ubi Spiritum sanctum
et priori loco ponit et Dominum nuncupat dicens :
Dominus autem dirigat corda vestra in charitate Dei,
et patientia Christi. Diligenter adverte quia hic Spi-
ritus sanclus oratur ut corda credentium dirigat in
charitate Dei et in patientia Christi.
Interrogandi sunt etiam quid majus sit, utrum coeli,
an virtutes celorum. Et cum sine dubio dixerint vir-
tutes celorum, dicendum est eis : In tantum Spiri-
tus sanctus minor non est, sed summus est, ut Verbo
Domini dicantur coli creati; Spiritu sancto virtutes
coelorum. Accipe adhuc ubi creator evidenter Spiri-
tus sanctus describitur. Job dicit : Sprritus divinus
qui fecit me. Et divinum utique et creatorem uno
versiculo demonstravit, cum divinum appellat et
Deum createrem ostendit; sicut et David dicit :
Emitte Spiritum tuum, et creabuntur, et renovabis fa-
ciem terra.
interrogandi etiam sunt si creatura ubique esse
potest an non. Et cum responderint quia non ubi-
idem apostolus : Deus qui predixit in cordibus no-
stris ad. illuminationem scientie claritatis Dei in fa-
ciem Jesu Christi. Quo loco manifestissime Trinitas
intelligitur. In eo vero ubi dicit in faciem Christi
Jesu, Filius designatur.
Audi adhuc quia Trinitas in unitate manet, et uni-
tas in Trinitate, angelorum et archangelurum voces
declarant in lsaia, ubi seraphim hymnum scribitur
dicere, Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sa-
baoth, id est, ut tres personas et unum Deum in-
telligas. Non semel dicunt, ne singularitatem cre-
das; non singillatim , ne sanctum exclüdas ; non
sancti domini dii Sabaothes, ne tres deos more gen-
tilium fatearis; sed dicunt Sanctus, sanctus, sanctus
. B Dominus Deus Sabaoth, ut Trinitas Deus landetur,
qui est Pater et Filius et Spiritus sanctus. Quem
etiam Deum esse ex operationum zqualitate , qui
oculos cordis sanos habet, facile poterit approbare,
sicut in sequentibus demonstrabimus. Sicut salvat
Pater, ita et Filius et Spiritus sanctus. De Patre
Salva nos dicitur et congrega nos de nationibus. De
Filio : Venit filius hominis salvum facere quod perie-
rat. Et alibi : Jpse enim salvum faciet populum suum a
peccatis eorum. De Spiritu sancto ad Titum : Salvos
mos (acit per lavacrum regenerationis Spiritus san-
cti. Sicut confortat Pater, ita et Filius, ita et Spiri-
tus sanctus. De Patre : Conforiat me Deus deorum.
De Filio Apostolus : Gratias ago Domino Jesu Christo,
qui me con(ortavit, et fidelem me existimavit. De Spi-
que, sicut et verum est, dicendum : Absque dubio C ritu saneto in. Evangelio : Puer autem crescebat et
Spiritus sanctus Deus est, et non creatura, quia ubi-
que esse describitur : de quo, sicut jam dictum est,
Propheta omnipotentiain ejus metuens dicit : Quo
ibo a Spiritu iuo, et a facie tua quo fugiam? Agnosce
ergo nullum esse locum ubi non omnipotentia Spiri-
tus sancti prxsens esse probetur.
Item interrogandi utrum possit alius preter Deum
peccata dimittere. Et cum responderint quia nullus
nisi Deus, quia scriptum est, Nemo potest peccata
dimittere, nisi solus Deus, dicendum est eis : Sine du-
bio Spiritus sanctus Deus est, qui remissionem pec-
catorum conferre dignoscitur, sicut Dominus dicit :
Accipite Spiritum sunctum : quorum remiseritis pec-
cala remittuntur eis. Qui etiam in baptismo cum Pa-
con[fortabatur plenus Spiritu sancto. Vivificat Pater,
ita et Filius, ita et Spiritus sanctus. In Evangelio :
Sicut Pater suscitat mortuos et vivificat, ita Filius
quos vult vivificat. De Spiritu sancto in Epistola Pe-
tri apostoli : Mortificatos carne, vivificatos autem
Spiritu. Et Paulus apostolus : Littera, inquit, -occi-
dit, Spiritus autem vivificat. Et in Evangelio : Spiri-
tus est qui vivificat. Nam caro non prodest quid-
quam. Sicut liberat Pater, ito Filius, ita et Spiritus
sanctus. De Patre: Deus excelsus liberator eorum
est, De Filio in Evangelio : Si vos Filius liberaverit ,
vere liberi eritis, et veritas liberabit vos. De Spiritu
sancto : Spiritus vito in. Christo Jess, liberavit me
lege peccati et mortis. Elegit Pater, ita el Filius, ita
we et Filio baptizatis remissionem tribuit peccato- p et Spiritus sanctus. De Patre Apostolus : Benedictus
rum. Audi etiam quod ad Corinthios jam dictum est :
Gratia, inquit, Domini nostri Jesu Christi, et charitas
et communicatio sancti Spiritus cum omnibus vobis.
Quisi non esset Deus et creatura esset, sicut blasphe-
mant heretici, nunquam in baptismo, ubi salus hu-
bani generis agitur, Patri et Filio copularetur.
Nam quod unius substantie sit Pater et Filius et
Spiritus sanctus Isaias propheta dicit, sicut jam me-
moravimus : Quis appendit tribus digitis molem terre?
Quo loco per tres digitos in tribus personis unam sub-
stantiam esse perdocuit. Quod Apostolus de Trini-
tate dictum intelligens ait: Ex ipso et per ipsum et
in ipso sunt omnia, ldem ex Paire et Filio et Spiritu
Deus et Pater Domini Jesu Christi, qui elegit nos
ante mundi constitutionem. De Filio : Non vos me ele-
gistis, sed ego elegi vos. De Spiritu sancto in Actibus
apostolorum : Cum ergo jejunassent et orassent, dixit
eis Spiritus sanctus: Segregate mihi Barnabam et
Paulum ad opus ad quod elegi eos. Creator dicitur
Pater; ita Filius, ita Spiritussanctus. De Patre Apo-
stolus: Que sit sacramenti dispensatio a Deo, qui om-
nia creavit. De Filio ad Colossenses : Quia ab ipso
creata sunl universa, et omnia in ipso conslant. Et in
Evangelio: Omnia per ipsum facta sunt. De Spiritu
in Salomone : Et vidit et dinumeravit et mensus est
omnia, ipse creavit ea per Spiritum sanctum ; etin
1595
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1396
Péalho: Emitte Spiritum tuum. et creabuntaür ; el À tre : Deus, qui occultorum cognitor est. De Filio : Af
slibi : Ef spiriía oris ejué ominis. virius eorum. Steot
preditii Pater, its et Filius, ita. et Spiritus sanctus.
De PütPe: Det aulem, sicui preditit pati Chri-
stum. ntufii; Biiplevit sic. De Filio in. Evangelio an-
gelus ditif muliéribus : He, anmmntiate. fratribus
quia precedet vos in Galileam. Ibi eum sidebitis, sie-
ut dixit vobis. De Spiritu sancto in Actibus sypo-
stolorum Petrus loquitar : Oportet impleri Scriptt
ram quam predirt Spiritus sanctus per os David.
Magnus Pater, ita Filius, Ka et Spiritus sanctus. De
Patre: Bagnüs Deus *oster et laudabilis. De Filio
ad Titum: Exspéctahtes. beatam spem. et adventum
glorie magni Dei et Salvatoris tostri Jesu. Christi.
De Spiritu sancto in Regmm att Dominus ad Eliam :
initio, inquit, sciebat Jesus quis eum esset traditurms.
De Spiritu sancto : Cum veneti! Paraclitus. spiritms
veritatis, docebit vos omnem veritatem, et que seniura
sunt annuntiabit vobis. Sicut ubique esse dicitur Pa-
ter, ita Filius, ita et Spiritus sawetus. De Patre :
Golem. t$ terram ego impleo, dicit Dominzs. De Filio :
Ubicunque füerini duo vel tres congregati in momrme
meo, ibi sto in medio eorum. Et. Apostolus : Qui
aecendit super colos, ut impleret omnis. De Spiritu
Samclo in Salomone: Spiritus Doniini replevit orbem
lerreram et quod snper orbem est. lmplevit ipsum Do-
minum orbis totius conditorem, sicut legimus : Je-
sus autem plenus. Spiritu sancto vegressus est ab Jor-
dane. Et David : Quo ibe & Spiritu iuo ? Arguit
Ecce Dominus transiet, et. Spiritus sanctus. et. [ortis. p, Pater, ita Filius, et Spiritus sanctos. De Patre: Do-
Sicut charitas Patris, ita Filii, ita et Spiritus
sancti. De Patre: Seperabundavit autem gratia
Domini Jesu Christi et. charitas Dei nostri. De Fi-
lo: Charitas enim Chrisli urget nos. De Spirit
sancto : (wid v&itis, in virga. veniam ad vos, att
in charitate Spiritus ?* Et. alibi : Charitas Dei diffusa
est im cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui da-
tns est nobis. Vitam 2ternam dat Pater, ita Filius,
lta et Spiritus sanctus. De Patre: Paz Dei, qao
exsuperat omnem sensum. De Filio in Evangelio: Pa-
cem do vobis, pacem meam dimitto vobis. De Spirita
sancto : Prudentia autem Spiritus vif& et pax. Re-
velat Pater, ita FHius, ita et Spiritus sanetus. De Pa-
tre ad Galatás : Ut. revelaret Filium suum in me.
De Filio inib! : Neque ego enim ab homine accepi il-
lud, sed per revelationem Jesu Christi. De Spiritu
sancto ad Ephesios : (uod atiis generatiemibus von
est. agnitum , sieut et. minc. revelatum. esí. sanctis
ejus per Spiritam suum sanctum. EA alibi : Nobis
enim retelavit Deus per Spiritum. Sicut. illaminat
Pater, ita Filius, ita et Spiritus sanctus. De Patre,
Tu illurtinabis lucernam meam, Domine. De Vilie in
Apostolo : Exsurge, àmi dormis, et illuminabit tibi
Christus. De Sptrita saneto idem Apostolus : Quo-
niam Deus, qui dixit de tenebris [umen splendescere,
Tiinxit in cordibus nostris ad illuminationem scientie
claritatis Dei in feciern Chrést$ Jesu. Sicut. dicitur
Evangeliam Patris, ifa Filij, ita et Spiritus. sancti.
De Patre ad Tjtum : Que ést. saotctum. evangelium
C cabitur Filius Dei. Bem ibi:
mine, ne in ira (ua arguas me. De Fili» : Árgaam te,
el statuam illam comtra [aciem tuam. De Spirita :
Cum venerit Spiritus paraelitus, ipse atguet munduss
de peccato, et reliqua. Donus Páter, bonms Filius, bo-
gus Spiritus sanetus. DePatre: Peter bone. De Filio:
Ego sum pastor bonus. De Spiritu sancto : Spiritus
(uus bonus deducet me in tia recta. banctificat et ja-
stificat sicat Pater, ita Filiás, ita et Spititus sametus.
Apostolus : Sed sanctificati estie, sed justificati estis
in nomine Domini nosiri Jesu Ghristi et in. Spiritu
Dei nostri. Sanetus dicitar Pater, sanctus dieitur
Filius, sanctus et Spiritus sanctas. De Patre in Le-
vitico : Sancti estote, quoniam ego sanctus sum. De
Filio in Evangelio : Q&od nascetur ex de wnctum vo-
Scimus quia is san-
ctus Dei : De Spiritu ssmcto in Salomone : Sanctus
enim Spiritus discipline effuglet fictum. Fertis Pa-
ter, fortis Filius, fortiget Spiritus sanctas, De. Pa-
tre : Deus fertis et patiens. De Filio im Isala : E
eocabitur nomen ejus Deus fertis. De Spiritu in Sa-
lomone : Spiritus fortitudinis munus ejus. Operawr
Pater, operatur Filias, hoe et Spiritus sanetue. De
Patre ad Philippenses : Deus. enim, qui operatur in
vobis et velle. De Filio in Evsmgelio : Me eportetope-
rari opera ejus qui misit me. De Spiritu sancto ad
Corinthios : Hec atem omnia operetur unus. aique
idem Spiritus, dividens singulis prout vult. Virtus
Pater, virtus Filius, virtus et Spiritus sanctus. De
Patre Apostolus : Virtus eminet Dei est in salute omni
glorie beati Dui. De Filio ad Remanos : Cui servio ]) credenti. De Filie Apostolus : Libenter gleriebor in
in. Spiritu meo in evangelio Filii ojus. De Spiritu
sahcte in Epistola béaü Petri: Vobis ewfem mini-
ytravéfum hc qui vobis evangelizaverunt in. Spiritu
*uncio. Bictt illuxit Pater, ita Filius, ita e$ Spiritus.
De Patre : Deus meus, illumina tenebras meas. De
Fiho in psalmo : Deus Dominus, et illuxit nobis.
Be Spiritu sancto per Prophetam :. Non abscondam
tltra faciem meum ab eis, pro eo quod illuxit Spiritus
eus super universam domum Israel. Et Apostolus:
Quoniam Dess. qui dixit de tenebris lumen splende-
scere, qui illuxit in cordibus nostris ad illuminationem
claritatis Dei in. faciem. Christi Jesu. Pr»scientiam
habet Pater, it3 FHius, ifa Bpiritus sanctus. De Pa-
tfirmitatibus meis, ut. imhobitel in me virius Christ.
De Soirita sancte ad Thessalohicenses ; Evangelium
nostram nox fait apud $os in verbo taswm, eed in
virtute Spirituws sancti. Fons Pater, fons Vilius, fons
et Spirites sanetus. Be Patre Jeremias : Derelique-
runt me [ontem, aqua vive. De Filio in Salomone ;
Fons sapientie verbum Dei. De Spiritu sancto Isaías :
Ecce nomen Domini poet. smltum (tempus veniens ar-
dens, in ira indignationis vorabi gens, et Spiritus ejus
ut fons aqua vallem trahens. Charitas Pater, chari-
tas Filius, charitas et Spiritus sanctus. De Patre in
epistola Joannis : Deus charitas est. De Filio Apo-
stolus ad Corinthios : Gharitas enim Christi urget
^
1391
OPUSCULA. OPUSC. I.
1598.
nos. De Spiritu sancto Apostolus : Obsecro vos, fra À ostensione Spiritus. Implet Pater, implet Filius, im-
rtes, per Dominum nostrim. Jesum Christum et per
charitatem Spiritus. Regenerat Pater, síé et f'itius,
et Spiritus sanétus. De Ptre Petrus :. Benedictus
Deus et Puter Dominl nostri Jest Chrisli, qui secun-
dum magnam fnisericordiumm suam regenerüvit stos Íh
spem vit tertie. De Filio inibl : Diligenfes Invicei
ez corde, quasf renatd per verbum Dei vivi. Dé Spiritü
s3neto ín Evangelio : Si quis noi renatus. fuerit ét
ug&à et Spiriti &àneto, hon. introibit ifi régnum colo-
füm. Resiscitat Pater, fesuscitat F'ilius, resuscitat
et Spiritüs sanc(us. De Patre in Actibus ápóstolo-
rum : Deus Patrumnostrorum, qui suscitavit Jexutt,
et nos suscitavit per poténtiati suat. De Fillo ih
Evarigelió : Vénerün! Juddi, non sólüt prole Jé-
plet Spiritus sanctas. De Patré Jétéidag ? Coe
et terram. ego impleo, dicit Domihns. D& Fiflo ín
. Apostolo : Dominus dttemt implet eórda vétira, à
&onfirmet in ortrti opere ét de'hone Bono. Et ft Eva-
gello : De plenitudine ejus ómwés dcceyimus. De Spí-
Yita sancto in Actibus 4postolorant 2 F'npievit ótrinem
loenm n6i etant distlpuli cohigrégait; et : Jestts plemus
Sypirittt sthcto tegressus est d0 Jordtne. Loquitur Pàá-
tev, loquitur Filius, loquitu* ét Spiritus sanctus.
De Patre :. Deus locutus estin sancto si0. Defilio :
Loquente Jesu ád türbas. De Spivitu sdncto : Est qui
loguitir ift vobis. Apparuit Pater, apparuit Filius,
Wpparuit ét Spiritus sanétus. De Patre in Ác(ibus
dpostolotum : Deus gfotie apparuit patribus nostris.
sum, sed tt Lazatufa. videteiit, quent suséltaott. Jesus B De Filio ttr epistóla Joannis : Ad lioc. apparuit F'ilius
u ntorfais. (De Spitltu sancto 1n Epistófa 4d Roma*
Wos.) Habitat fn oobis, efvificabit ét tnóftütin voYpora .
vestra proptér inhabilantem. Spiritum. efas im nóbis.
Gratfa Dei Putris, gfatta Villi, gratia Spirítus sanct.
De Patre : (Quis fne [ibérabit de corpore mortis hujus?
gratia Dei per Jesus Christai. De Filio ad Corin-
fhios : Scitisenint grafath Dontini nostri Jesu Christi,
(quia propi 00$. factus est pauper, cam esset. dives.
De Spivita sancto it Áctíbus spostolorumi : Kt ob:
Stupue&funt qui cum. Pettd véterant, quoniam in gen-
tibus gratia Spiritus sündti diffusa est. Signat Pater,
sigtiat Filius, sígtat et Spiritas sanetus;. De Patré
aid Cotíintlilós : Et dui digndeit tus frobiscum ti Chri
sto, e£ qui unzit nos Deus. De Filio ad Ephesios 1
Wf solrdnttr opera diaboli. Te Spiritu sántto in Job:
Ef spititus apparait in oculis tels, et horror irruit in
me. Veritas Pater, veritas Filius, veritas et Spiri-
tus sanctus. De PatreinPsalmo : Redemisti, Domine,
Deus vebitatis. D6 FHió : Veritas de ter?a orta est.
(De Spiritu sancto) in Évangelio : Cum venerit Spiri-
tus veritatis, docebit vos omnem verlfatem. Ecceunita-
tem opeilis, Nori dubites utittàtem érédere Trinitatis.
Ditere etiam solens de báptismó deod in eo mé-
lor sit illorm baptiewont quai nosteum quia qut
de illis ad ros convertantuf, non &o8 rebethtirantus,
sed per menus impositiowem reeonelliintts ; Jm ve-
yo, si quos de nostris seduceré possunt, ificortide-
fanterrebáptizant. Qui interrogandi sunt, baptiertitini
Atudientes cerDáàm verilalis evahgefittis saluti vestro, C istud quod dant, summ ditunt esbe, an nostrufn? 8j
in quo signafi. &iti. B6 Spiritu satiefo ubl sopra :
Nolite eohtriétafe Bpiritum. sanctum i. quó. gnati
estie, in die fédetiplionis, Habitat Patdf in eredete
Gbes, bhstetet Filits, habitat ét fpiritus &shctus.
De Patfe iti Iosi3 : SePtate diem satbatt, eanctificaté
eum, ut Aabitoni $4 medio testri. De FHio ad Ephe-
sioe ! Habitdre CliriiTthà por Biens iw cordibus vesirit;
De Spiritu sseéto * Nescis guoniare templum Des
Bostrum est, quare illud praeanem dinailiter ut nof
baptizando? Si illorumrest, quere iHd violant Ite:
rando ? Sed nos reverentiam habetrus Donmibieis Yer-
bis, et quomodo ise jussit, ita et bsptizannfs iti Nó-
mine Patris, et Filii, et Spíritus satictj, 86d ét iflós
slc certam est haptizaté. Mum 8i sie baptirárent fff
crédwns i$ nómine Patris majorité et. in
mewáne Filii tninoris, et & fondihe Spirius saneti
estis e$ Spiritae Del Áubhiut in vobis, Scrmtatur Pa- — syyfg mbhoris, tunc deruu: Noll érdPemus bapti-
wer, scrutatur Filiue, serutatur ei Spiritus sanctus. — smum, sed dareinus,qui&i nof Seéumddyiibedtam quati
Be Patre ih Psal-o : Sérutány córdo e$. renes Deus.— Dominns ttadidit baptizásseht. S60 quid facimus ?
De Filie in Apocalypsi: Et écieMt' omnes Ecclosic quia — Bene biptis&nt, sed iiale credumt.. Bené baptiZant,
&go tlt derifüto euhdfé PE renion, De Bpivitur sanetó — sedmalum est quod rebaptizaht. Regülariter quidem
in Apesteélo : Syfritiky. OMAMI iOfildtut, ctiém pros — beplizant, sed fidem male insiitoant, Et ditm cer»
funda Dei. TestMAcut Patér, tetfiem Fils, testi» — wutiter gradus in divinitate faciunt, offensant divini-
cat et SpirMüe sshctós. Pe Patre ja Psalmo : Teiti- — tatis incurránt, non metuentes illud quod ait Domi-
monium Dei Adele, Mpiettiun ptesiens parimiis. Dé — nos : Qi semel (ots. est, non indiget. Dora «i fa-
Filio ad Timotheetti ? Procipio tib eovars Deo, qui — vetus. Dixit enim Doniinus in Exanpelio : Void estis
9ivifcut omnta, et iw. Christo Jesi, gui. testimoniwm — gnl. serre. Ev. quieunque ssplens ést, Hot lvoe sine
setilidis sub Pontio Piles. De Syirita iadcto Aptsto- — causa dictar iwtelligit, Sab enim ex aqua f. Sed
hts : Testimonium yerMbet Spiritui wostro; Ostendit — iterum ystiugre se peermtitat ed nililem, sient sul
Pater, ostendit Filius, ostendi Spiritus ssmctus. De — in aqua mipseia fedigitur, et anita ejus pérpetua
Patre &d Timotheum :. Quém duis temporibus esten
ders beatus t solus. potens. — De Filio jn Evangelio.
lfse Fiius dicit : Ostendat autetn vobia quem time:
tis, et mulfa bond. opera osiendi vobis a. Patre meo.
De Spiritu saricto ad Corinthios: Predicalio mea, nos
in pereuaeibitibus humana sapientie verbis, sed in
more punitur, Dick enim Apocteias de Ecclesia
quoniam unuspanis, unum corpus teeiti Serhus ; quie
sicut ex multis granis utus panis efíleitur, ità ex nel.
tis populis una Ecclesia congregatar, e panis, ut owe
nes norunt, per aquam conficitwr et per ignem ex-
eoquitar ; et oninis populus Ghristianus per baptistni
4509
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
- 4490
aquam et ignem sancti Spiritus oblatio Dei est ef- À Etsi noveramus Christum secundum carnem, sed jam
fectus, dicente Domino : Si quis non renatus fuerit
ex aqua et Spiritu sancto, non. intrabit in. regnum
colorum. Sed sicut panem jam semel decoctum si
aliquis remittat in aquam, et vellet recommisceri
et coquere, et perderet pristinam dignitatem et in
nigredinem terre converteretur, sic talis efficitur
quicunque in se permittit baptismum iterari. Et
ideo debet unusquisque usque ad mortem baptismum
suum Deo adjutore servare, si vult ad regna ccelo-
rum feliciter pervenire. Nam quicunque se rebapti-
zare permittit, ipse blasphematin Spiritu sancto, dum
$e denegat Christianum et per aquam ac Spiritum
sanctum fuisse renatum, et necesse est ut illam quam
memoravimus Domini sententiam comminantis ex-
cipiat : Quia qui blasphemaverit in Spiritu sancto, non
ei remittetur, neque in hoc szculo, neque in futuro.
1I
Disputatio Benedicti levite adversus Felicia-
nam impietatem.
(Apud Baluz., ibid.)
ln exordio nubeculz testimoniorum catholicz fidei,
cum adversus infelices Felicianos exhortarem divul-
sum alumnum viriliter contraire, recolo me ab Evan-
gelio Joannis exordisse, istiusmodi attestante : Hac
autem. scripta sunt ut credatis quia Jesus est Christus
Filius Dei, et ut credentes vitam habeatis in nomine
ipsiws. llle inquam qui ab angelo nuntiatus est, et
nomen illi impositum est Jesus, nuntiante archan-
gelo virgini : Paries Filium, et vocabis inomen ejus
Jesum. Hic itaque Jesus natus ex virgine Maria
Filius est Dei, sicut testatur iste evangelista, ut om-
nes in hac fide fidentes vitam possint babere zeter-
nam in nomine ipsius. Sed quid ad hzc pervicacia
Felicianorum infaustuum poterit mutilare , dum
iste evangelista dilectus et a Deo electus hanc sibi
esse occasionem scribendi Evangelium dixerit quia
Jesus est Christus Filius Dei, et ut credentes vitam
seternam habeant in nomine ipsius ? Nisi forte ut fa-
teantur se nunquam habituros vitam zternam, quia
non credunt Filium esse Dei Dominum nostrum Je-
sum Christum verum et proprium , sed nescio qua
demutatione fictum et adoptivum. Siccine dicunt as-
non novimus eum. .O exsecranda dualitas , operosa
presumptio unam Domini nostri Jesu Christi per-
sonam dirimentis in duas, cum sicut unusquisque
nostrum ex anima rationali et carne una fit persona,
quia unus est homo, ita Deus et homo una sit per-
$0na, quia unus est Christus, non duo! Unde bea-
tus Petrus, cum sciscitaretur Dominus a discipulis
suis quem esse dicerent homines filium hominis, et
alij atque alii aliter atque aliter dicerent, respondit
unus pro omnibus ex Dei et hominis substantia uni-
tatis personam confitendo dicens : Tw es Christus
Filius Dei vivi. Dominusde Filio hominis id est ho-
mine interrogat, et Petrus eumdem Filium Dei vivi
vera fidei puritate fatetur. Et e contra Feliciani in-
fandi adoptivum eum veternare contendunt, cum
Dominus hanc fidei confessionem sanciens, ob hanc
Petrum beatiflcaverit, super hanc Ecclesiam suam
stabiliendam pradixerit dicens : Beatus es Simon
Barjona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed
Pater meus , qui est in colis. Et ego tibi dico quia
tu es Petrus, etf super hanc petram adificabo Ec-
clesiam meam, et porte in[eri non prevalebunt ad-
versus eom. Ut ergo secundum Danielem prophe-
tam adducatur justitia sempiterna et ungatur sanctus
sanctorum impleta hac prophetia, ista est vera fidei
prerogata confessio uncti, id est Christi Filii Dei,
non adoptivi, sed proprii ; cui proprio Filio non pe-
percit Deus.
Quanta ergo temeritas horum antiphrasinorum hz-
reticorum, videlicet Felicianorum, quia infelicium,
contra tantam soliditatem a Domino commendatam
suorumque apostolorum dogmatibus propalatam por-
tas mortis sese ingerere Ecclesixs Dei nitentium nec
prevalentium ! O ceca. temeritas inferorum porta-
rum harum perstrepentium confuso stridore adver-
sus Dominum et adversus Christum ejus! O ea-
nina furies rabido ore Cbristum Filium Dei vivi
oblatrantis secundum assumptionem non esse eum
Dei virtutem et Dei sapientiam mentientis, cum ipsum
nomen Christi secundum assumptum, si fas est di-
cere, et non secundum assumentem, est dietum !
Yerum quoniain Christus ab unctione est dictus, et
unctus in assumptione nostro participio in assumente
sumptionem et adoptionem unum esse; et Jesum p Yerbo, sicut scriptum est ; Unzit te Deus tuus oleo.
Christum, secundum quod homo est, propter as-
sumptionem humanitatis necesse fleri adoptivum esse,
non proprium. Et quid faciet insana ista procacio
adversus totius salutis dispensationem ita garriens ut :
virtutem Dei dicat non esse propriam et sapientiam
ejus asserat adoptivam? Nam Christum Deum, vir-
tutem et Dei sapientiam esse Apostolus testis est: Cui
(proprio Filio) non pepercit Deus, sed pro nobis om-
nibus tradidit illum. Inficiatores tamen tante ve-
ritati pellaces ac contra econtra aiunt: Virtutem
Dei et sapientiam Apostolus Christum secundum as-
sumentem, et non secundum assumptum , pronun-
tiat. Nam secundum assumentem Christus Dei est
virtus et Deisapientia ; secundum autem assumptum ;
[etitie pre participibus twis. Pre participibus igitur
Christicolis , scilicet cunctis, unctus est Christus,
in quo est eorum particeps homo Verbum caro
factum: quia quod illi adoptione acceperunt Filii
esse Dei Christianitatis obtentu chrismatis unctione,
id Christus possidet proprietate virtutis ; nihilomi-
nus ut sit proprius Dei unigenitus Filius, de Spi-
ritu sancto ex Maria virgine theotocon, id est Dei
genitrice virgine conceptus et natus, non duo, sed
unus: quia non duo sunt Filii, unus proprius, et
alter adoptivus, sed unus idem proprius unigenitus
Dei Filius. Etideo ait Apostolus proprio Filio non pe-
percisse, quoniam ubi venit plenitudo temporis, sicut
idem ipse ait, misit Deus Filium suum factum ex mw--
1404
OPUSCULA. OPUSC. 1f.
1403
liere, factum sub. lege. Quod autem sit unigenitus, À e! manus nostre tractaverunt. de verbo viice, et vita
sacra Scriptura non tacet, sed creberrime inculcat.
Unde est illud : Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi
anigeniti a Patre.
Quid ad hsc favet nunc'vesana temeritas dicen-
fium assumptionem et adoptionem unum esse, et
ideo Christum secundum hominem assumptum esse
etiam adoptivum, cum nihil horum convincantur in
Christum reperiri posse? Prorsus nec adoptionem,
quia proprium eum docet Apostolus esse Filium Dei;
neque assumptionem, quia dicit misisse Deum Filium
suum factum ex muliere: quoniam Verbum caro
factum est, non assumpsit carnem ; sed Verbum ca-
ro factum, Deus homo factus est, Filius Dei factus
ex muliere : quoniam non prius factus caro, denuo
manifestata est, et vidimus et testamur et. annuntia-
mus vobis vitam eternam que erat apud. Patrem ot
apparuit nobis. Denique hanc vitam zternam apud.
Patrem ab initio, quam sibi apparuisse testatur,
nisi Verbum caro fleret, neque vidisset, neque ma-
nibus contrectasset. Sed ut Verbum caro fieret, te-
stante eodem evangelista : Sic Deus dilexit mundum
ul Filium suum unigenitum daret ; ut omnis qui credit
ín ipsum non pereat, sed habeat vitam cternam. Et
propterea quia Verbum caro factum est, et unige-
nitus Dei et vita :eterna est, ideo non est adoptivus,
sed secundum Apostolum proprius, et secundum
evangelistam unigenitus Dei Filius. Et ideo Apostolo
non solum ut sufficeret dicere, Proprio Filio suo
est assumptus a Verbo; sed praeveniendo Verbum B non pepercit Deus, sed etiam ait : Nos autem vradi-
carne, Verbum caro factum est. Idem non cum
esset. pauper, dives factus est, sed cum esset dives,
pauper factus est ; quia cum esset. in forma Dei,
non rapinam arbitratus est esse se equalem Deo, sed
semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, in
similitudine hominum factus, habitu est inventus ut
homo. ldem ipse, ipse Verbum, cum dives esset
in forma Dei, vqualis Deo, pauper factus est, ex-
inaniendo se, Verbum caro fiendo, Filius Dei factus
ex muliere, non assumptus, ut blasphemi aiunt, ad-
optione. Unus idem ipse qui descendit, non ut ho-
minem assumeret, qui necdum erat formatus, sed ut
liomo fieret incarnatus. Idem ipse est qui ascendit
super omnes celos, ut impleret omnia. Secundum
quod magnum hoc esse pietatis sacramentum Apo-
stolus docet : (Quod manifestatum est, inquit, ín
carne, justificatum est in. spiritu, apparuit angelis,
predicatum est. in gentibus, creditum est. in. hoc
mundo, assumptum est in gloria. Hoc idem quod
manifestatum est in carne, justificatum est in spi-
ritu, quia dicente archangelo de ejusdem Dei et
Domini genitrice: Quod enim in ea natum est, de
Spiritu sancto est. Àc sic ut instaurarentur qux in
celis et qux in terris sunt in ipso, apparuit an-
gelis, predicatum est in gentibus, assumptum est
in gloria, ut sit mediator Dei et hominum Jesus
Christus : quia qui Deus, idem est homo ; et qui ho-
mo, idem ipse est Deus.
camus Christum crucifixum, Jude«is quidem. scanda-
lum, gentibus autem stultitiam, ipsis autem vocatis
Judeis et Graecis Christum Dei virtutem et Dei sa-
pientiam. )
Cum igitur Christum crucifixum ex infirmitate
nostra, virtutem autem ex virtute sua, eumdem cru-
cifixum dicat Apostolus Christum Dei virtutem et
Dei sapientiam, quis igfami elogio Christum Dei
virlutem et Dei sapientiam secundum hominem cru-
cifixum adoptivum audeat dicere, nisi mente insana
negando Christum, et suo mendacio Antichristum
se comprobante? Et quis est mendax, teste Joanne
apostolo, nisi qui negat quoniam Jesus non est
Christus ? Et hic est Antichristus qui negat Patrem
et Filium. Omnis enim qui negat Filium, nec Pa-
trem habet. Sed, sicut isdem ait Filius, qui non ho-
norificat Filium non honorificat Patrem, qui misit
illum. —
Quocirca quanta sit czcitatis obreptio quis non
videat blasphemantium Christum adoptivum, quem
tanta unitate cognoscit unicum proprium et verum
Dei unigenitum Filium, in utraque natura perfectum,
tantis idoneis testimoniis propalatum ? Qui si ádopti-
vus fuisset, fictus et non veritas esset. Et quomodo
veritas de terra orta est, et ipse de se dicit * Ego
sum via, veritas, et vita, si adoptivus et non in
veritate Dei Filius est? Nam teste Joanne scimus
quoniam Filius Dei venit et delit nobis sensum ut
Ex natura ergo utraque una Christus persona. [) cognoscamus verum Deum et simus in vero Filio
De ipso ostendens idem ipsum dicit idem ipse : Ne-
mo ascendit in celum nisi qui descendit de calo,
filius hominis qui est in colo. In terra erat tunc
temporis localitate inter homines homo ; et in coelo
se esse dicebat Filium hominis ; quia qui filius ho-
minis erat localitate, idem Filius erat Dei immen-
sitate. Propter quod dicit: Si ergo videritis filium
hominis ascendentem ubi erat prius ? Quem pro tan-
ta unitatis proprietate vere Filium Dei Joaunes apo-
stolus et evangelista, confessus est hominem, ut eum-
dem qui ab initio vita :eterna est apud Patrem, ver-
bum se corporaliter et vidisse el contrectasse praedi-
caverit dicens: Quod [uit ab initio, quod audivi-
mus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus,
ejus Jesu Christo. Hic est verus Deus et vita zeter-
na. Quod si adoptivus esset, nec verus Dei Filius
Patri Deo vero, neque Deus verus et vita zterna
existeret, qui vere est veritas de terra orta veniendo
ut homo fieret, et proinde hominibus via, veritas,
et vita. Verus est igitur, non adoptivus, proprius
Filius Dei Dominus Jesus Christus, qui de se ipso cze-
co nato sic exorsus est loqui : T& credis in Filium
Dei? Et ille : Quis est, Domine, ut credam in eum ? Et
Dominus ei: Et vidisti eum, et qui loquitur tecum, ipse
est: id est, quem vidisti carne, qui alloquor, ego
ipse Filius Dei sum. Alioquin quia divinitate invisibilis
est, videbatur homo et loqu: batur. Quem etiam pro-
cideng adoravit Filium Dei, in quo 8e dixit visibi-,
1408
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1404
lem et loquentem Filium esse Dei. Hinc est etiam À bacuc) cum diceret, Exisá in solutem populi twi,
quod apostolus Paulus secundum hominem ex se-
mine David docet eum esse Filium Dei. Unde et
predestinatum commemorat secundum hominem
eum quem przdicat Filium Dei, scribens ita: Pau-
[us servus Jesu. Christi, vocatus apostolus, segrega-
tus in evangelio Dei, quod ante promiserat per pro-
phetas suos in Scripturis sanctis de Filio suo, qui [a-
ctus est. ei ex semine David secundum carnem, qui
predestinatus est. Filius Dei in virtute. Nam quod
predestinatur, antequam sit in re preordinatur.
Divinitas vero predestinari nequit, quia sempi-
terna esse dignoscitur. Przdestinatus est autem Fi-
lius Dei in. virtute, non divinitate, sed secundum
quod factus est ex semine David secundum car-
in salutem cum Christo tuo . . . .. . . essionis illius
deitatis ejus confessionem eleganti professione subin-
tulit dicens: Ego autem in Domino gaudebo, ei exsul-
tubo in Deo Jesu meo. Deus Dominus fortitudo mea.
Àc per hoc quia, preut est, essentialiter promul-
gatur Deus a prophetis et sanctis apostolis, et
proinde nusquam est solummodo vocativus, quia di-
cit Isaias : Et vocabitur nomen ejus admirabilis,
consiliarius, Deus, ita nec etiam adoptione filius vo-
cativus, licet dixerit archangelo evangelicus, (Quod
enim ex te nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei,
sed proprius, unicus, unigenitus Dei Filius, sicut se-
pra ex eloquio sacro invicta auctoritate protulimes,
Attamen prznotati filii perditionis ad b:c et reli-
nem, secundum quod antea Deus Pater promiserat B qua dehinc cuneta absurdi, quia nec Christo nee
per prophetas suos in Scripturis sanctis de Filio
840, qui factus est ei ex semiue David secundum
carnem, secundum quod antea Deus Pater promi-
serat per prophetas suos in Scripturis sanctis de
Filio suo, quem constituit hxredem universorum,
per quem fecit et szeecula. Quapropter in virtute prz
destinatus est Filius Dei, nimirum in qua virtute
Christus Dei ést vittus et Dei sapientia, Deus homo
factus, ef homo in Deum clarificatus, secundum
quod ipse protulit dicens : Clarifica me, tu Pater, apud
Temetipsum claritate quam habui prius quam mun-
dus esset apud te. De qua deifica claritate secun-
dum carnem Filii Dei responsum est illi a Deo Pa-
fre: Ei clarificavi, et iterum clarificabo. De quà
etiam isdem qui supra, de quo dictum est. Vas ele- G
clíonis est mihi, ut portet nomen meum coram gen-
libus et regibus et filiis Israel, ita luculentius luce
deprompsit dicens : Optabam ego anathema esse pro
fratribus meis, qui sunt Israelite, ex quibus patres
et adoptio et legislatio, el ex quibus Christus se-
cundum carnefn, qui est super omnia Deus benedi-
cius in secula. Eccc quí secundum carnem super
omnia Deus benedictus in s:ecula przdicatur, nun-
quid non a prophetis in Scripturis sanctis simili fastu
priconizatur, juxta q:od prophetatus prxedestinatus
est Filius Dei in virtute ? Utique qui de Christo pro-
phetando praedixit, Speciosus forma pre filiis homi-
num, et c:elera, de eo prosecutus adjecit : Sedes tua,
Deus, ín seculum seculi. Et qui ait : Benedictus qui
venturus. ín nomine Domini, subter etiam intulit :
Deus Dominus e. illuxit nobis. Et Isaias cum di-
ceret : ftorate, celi, desuper, et nubes pluant justum ;
aperiatur terra, et. germinel Salvatorem, et. justitia
oriatur simul, ego Dominus creavi cum, prosecutus
ézlera de ejus magnificentia, in conclusione sic ait :
Tantum in te est, Deus, et. non est absque fe, Deus ;
vere (tu. es Deus &bsconditus, Deus Israel salvator.
Jeremias quoque: (Jui perfecit terram in sempiterno
tempore, hic Deus noster esi, et. non. estimabitur
alius ad illum. Hic adinvenit omnem viam disci-
pline, et dedit illam Jacob puero suo et Israel di-
lecto suo. Post hec super terram visus. est, et cum
hominibus conversatus est. De quo (propheta Ha-
illius sunt evangelistis et apostolis prophetarumque
oraculis creduli, pro eo quod non habendo testimo-
nium Dei in se, non credunt in Filio Dei, menda-
cem faciunt eum, quoniam non credunt in testimo-
nio quo testificatus est Deus de Filio suo: flic esi
Filius meus dilectus, in quo mihi complacmi : ipsum
audite ; nec etiam Filio veraci veracem veritatem de
se ipso dicenti : Si vos Filius liberaverit, vere liberi
eritis, et cognoscetis veritatem, et veritas liberabit vos.
Neque enim aliud nomen de sub ccelo, teste beato
Petro apostolo, in quo oporteat hominem salvum
fieri nisi in nomine Domini noslri Jesu Christi. Pro-
pter quod et psalmigraphus : Fiat manus iua super
virum dextere tua et super filium hominis quem con-
firmasti tibi, et non discedimus a te. Énimvero extor-
res ab hac tutissima veritate, quia nec Deo Patri cre-
dunt neque Filio ejus, nec etiam vli theologorum
Christum Dei Filium in carne venisse, manifestum est
eos Antichristos esse, dicente Joanne: (wi non con-
fitetur Jesum Christum venientem in carne, hic est se-
ductor et. Antichristus. Et item: Omnis spiritus qui
confitetur Jesum Christum in carne venisse, ez Deo est.
Et omnis spiritus qui solvit Jesum,ex Deo non est ; et
híc est. Antichristus, quod audislis quoniam venit et
nunc ín mundo est. (fuis est autem qui solvit Jesum
nisi qui dicit proprium eum esse Filium Dei ex. divi-
nitate, adoptivuim autem esse ex carne, dissolvens
unam personam unius Jesu Christi Dei iii duas filio-
rum personas Dei hominis cum Kestorio, cui dui-
rum naterarur substantia sit uma iri Clirisfe pessoba ;-
quoniam Dei Filius irr proprietate persottie et FHN d
gnitate adunavit sibi hominem t&t essét. wies Chri-
stus et unus Deus et umis Dei Filies totet in suis
et totus in nostris, perfectus in divinitste, et pyerfe-
ctus imr humanitate, tmícus unigenités Bui Filias.
(nod eum multts idoneis tevtimonfis gephi retulimes,
et ótmnium predeeessofum Patrurd trudiWo pridem
catholico dogriate cotáprobavit, e$ synodalium sae-
ctiónutni rat& inconvulsaque sententia definivit, qmo-
rum illibata fides iefa singulari, recipiendo unigenitum
Filium Bei in carne venisse, dedit eis potestatem &-
ltos Dei fleri, ut flerent Filii Dei adoptione, seeundum
quod Domini Dei assumptio nostra, ei sancii israel
1408
OPUSCULA. OPUSC. Il.
1406
fegis nostri Ipse autem dixit assmmptio nostra......... À super gentes, Deus sedet Super gedem sanctam suam,
refugium istud factus est nobis, quia Verbum éaro
factum est, fiendo quod non erat, non amittendo
quod erat, fiendo Deus homo ex proprietatis essentia
unigenitus Filius Det nostra assumptio et refugium,
ui ex hac plenitudine gratie fierent homines Filii
Dei adoptione. llle, quia prius -quaim montes fierent
el formarelur terra et erbis, a. seculo et in seculum
Deus est, etex tempore homo factus, assumptio et
refugium nostrum est ; illi, quia Ego dizi, ait, dii
estis et Álii Excelsi omnes, quotquot crediderunt in
eum, dedii eis potestatem filios Dei fieri. Proinde
universos admonet Apostolus dieens : Videte ne quis
vos decipiat per philesophiam et inanem fallaciam se-
cundum traditionem hominum et non secundum Chri-
sium : quia in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis
corporaliter, et estis in illo repleti. Non dixit spirita-
liter, sed cerporaliter, ut. veram intelligamus sub-
stantiam carnis, ubi est plenitudo divinitatis, habita-
tio corporalis : qua utique eliam tota repletur Ec-
clesia, qua inhzrens capiti eorpus est Christi ; pro-
pter quod Domini assumptió nostra, et saneti Israel
regis nostri, ut qui halitat jm adjatorio Altissimi,
in protectione hac Domini comnmeretar : videlicet
ut vera fidei confessione dieat. Domino : Sasceptor
meus es iu. el refugium me&m, Deus. meus. Non
nunespativus Deus, mon adoptivus et falsus, sed
secundurme odíie assomptio nostra et sancti Israel
regis nostri, soasceptor et refegium Deus est no-
ster, secundum id quod Beus est, esséntislis secun-
dum quod nomen est ejus, Hx et i2us ejtis, dicente
Propheta : Secgmdem. nomen tuum, Deus, sie et laws
iua. in fines terre. Nam 8t ipse Dous meus et sa-
[utaris meus, susceptor meus, non movebor amplius,
quia ipse Deus reus et saleator. meus, adjutor meus,
non emigrtabo. In. Deo ergo salutari meo gloria mea
Deus auxilii mei et spes mes& in Deo est, qui vere
Déus dst ex desbus substantiis unigenitus Dei Jesus
Christas Filius Dei, a quo non movebor dubietate, non
emigrahbó sliterius ad culturam, quoniam Deum
nescio alium pr:ter eum. Ipse qui est Deus, et non
zestimabitur alins ad illum.
Sane quia idem Deus salutaris susceptor meus,
quem virgo concépit e$ peperit, Emanuhel, quod
quoniam quippe essentialiter et verus est Deus Do-
minus Jesus Christus, qui ascendit in cdclum et se-
det a dextris Dei, sicut doctissimorum Patrum san-
ete Chalcedonensis synodi testatur auctoritas. Ait
enim : « Unum eumdemque F'ilium Dominam nostrum
Jesum Christam confiteri consonanter omnes instrui-
mwuret docemur, perfectum eamdem im divinitate,
et perfectum eumdem in carne, Deum veraciter ho-
minemque eumdem ipsum veraciter ex animx ratio-
nali et corpore, omousion, id est unius essentiz Pa-
tris secundum divinitatem, et homousion nobis eum-
dem ipsem secundum haniahitatem, pe? omnía no-
bis absque solummodo peecati éolluvione similem,
ante scweala quidem de Patie natum secundtm divini-
tatem, in novissimis autenr diebus eumdem ipsum
propter nos et propter nostram salutem ex Maria
virgine theotocon id est Dei genitrice secmdum hu-
manitatem, unum eumdemque Christum FTlium Dei
Deum unigenitum n duabus naturis, sine confu-
sione, sine conversione, sine divisione, sine separa-
tione noscendum, nusquam maturarmm differentia
per unitatem penitus commutata, magis autem sal-
va proprietate utriusque naturz et in umam cóeun-
fe personam, nee in daas divisum partitamque per-
somas, unum eumdemque Filium unigenitum Deum
verum Jesum Christum Dominum confitemur. » Hzc
est sancta fides, inviolata veritas, amplectenda prz-
dicatio, quam merito per Spiritmm sanctum conve-
pienter effüsam per totmm nurum catholica confi-
tetur Ecclesia.
Cseterum quia scriptum est : Nofite maltipficari
loqui sttblimia gloriantes, qnoniam Dens scieutlarum
Dominus, et ipsi preparantur cogitationes, quamvis
multa suppeditentur fateri de hac individua Dei et
hominis ex duabus substantiis ana deitatis persona
unigeniti Filii Dei, credenda sunt ieta non altra quam
sapere quisquam et intelligere potest cociendo (sic)
astipulanda : sicut nec omnino quomodo Deus Patet
Deum genuerit Filium : quod et angeli nesciunt, et
prophetis est inscium. Unde illud est dictum : Genera-
fionem ejus quis enarrabit? Quat secretam originem
eum proprio Filio novit ipse solus qui genuit, juxta
quod ejusdem unigenitus dicit : Nemo novit Filium
interpretatam dicitur Nobiseum Deut, ut sit. Donri- J) nisi Pater, et Patrem. nemo novit nisl Filius, et cui
mus virtutmn nobiseum susceptor noster Deus Ja-
cob, hertatur dieens: Vacate et videte quoniam egó
sum Dess, Déus inquam cui etiam cadenti morte
carnis prophetice camituy: Surge, Dets, judica ter-
ram, guorram tu. hereditabis in. omnibus. gentibus,
quicq. ascendit Deus in jubilatione et Dominus in
voce tub»; secemmdum quod et dicit: Psallite Deo
qui ascendit. super celimm colt ad. orientem. Propter
quod inquit Psalmista : Psallite Deo nostro, psallite
regi nostro, quoniam rez omnis ferre, Deus, psallite
sapienter.
Nou ergo fnsipide, sed. .. ..... rex omnis
terre. Deus, qui descendit et ascendit mediator Dei
&& hominum homo Christus Jesus, regnavit Deus
voluerit Filius revelare. Sed, ut breviter dicam, suf-
ficit nos scire quia lux gceritit splendorem, propheta
testante : In splendoribus sanctorum. ex utéro ante
luciferum genui te. Lucem sutem i$fam absit u:
quisquam arbitretur corpoream, sed lucem sapien-
tre veram, qu:e illuminat omnem bominem venien-
tem in mundum : in quo lamine obtentu fidei credo
idipsum visuri erimus lumen, secundam quod e
psaltidicus vates sacro cano....... quoniam apud te est
[ons vite, adjecit et in l'umite tuo videbimus Inmen.
Interdum quoadusque iste illucescat dies ét lacifer
oriatur in cordibus nostris, spreta infanda h:reti-
corum commenta, firmissime teneatur spei nostra
solida veritas, verbi incarnat| unitas ex duabus
1401 S, BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS 4408
substantiis unius personze Filii Dei vivi Jesu Christi A — Nec Verbum igitur in carnem, nec caro in Verbum
Domini nostri; ut cognitis naturz utriusque docu-
mentis, et verbum in Christo homine et Christum
hominem adoremus in verbo: quoniam promulgante
beato Leone papa, si, prout Apostolus ait, qui ad-
hzret Deo, unus spiritus est, multo magis Verbum
caro factum unus est Christus, ubi nihil est alterius
naturze quod non sit utriusque subjiciens.
Non ergo infirmemur in consilio misericordix
Dei, qu:e nos et innocentix* reformet et vitze. Nec
quia it Salvatore nostro manifesta agnoscimus ge-
mina signa nature, aut in gloria Dei de veritate
carnis, aut in humilitate hominis de deitate maje-
statis ullatenus dubitemus : quia idem homo est in
forma Dei qui formam recepit servi, idem et incor-
mutata est; sed utrumque in uno manet, et unus in
uiroque est, non diversitate divisus, non perrmix-
tione confusus. Non alius ex Patre, alius ex matre;
sed'idem alter ex Patre ante omne principium, alter
de matre in fine seculorum ; ut esset mediator bei
et hominum homo Christus Jesus, in quo babitaret
plenitudo divinitatis corporaliter. Totum igitur cor-
pus implet tota divinitas; et sicut nihil deest illius
majestati cujus habitatione impletur haLitacolum,
sic nihil est corporis quod non suo habitatore sit
plenum, in quo et nos sumus repleti. Quod autem
dictum est, Et estis in illo repleti, nostra utique est
significata natura; ad quos illa repletio non pert--
neret, nisi Dei Verbum nostri sibi generis et animam
poreus manens et corpus assumens, idem in sua B et corpus invenisset, qua ita in unitate convenerunt
virtute inviolabilis, et in nostra infirmitate passi-
bilis, idem a paterno indivisus throno, et ab impiis
crucifixus in ligno. Idem est super celorum altitu-
dines victor mortis ascendens, et usque ad consum-
malionem sxculi universam Ecclesiam non relin-
quens. Idem postremo est qui in eadem qua ascen-
dit carne venturus, sicut judicium sustinuit impio-
rum, ita judicaturus est de omnium. actione morta-
lium. Unde, ne pluribus testimoniis immoremur,
unum sufficit ex Evangelio beati Joannis adbibere,
quod ipse Dominus noster hoc dicit : Amen amen
dico vobis, quia venit hora et nunc est quando mortui
audient vocem Filii Dei, et qui audierint vivent. Sicut
enim Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio
vitam habere in semetipso, et potestatem dedit ei ju-
dicium facere, quia filius hominis est. Evgo sub una
sententia, quia Filius Dei est, atque quia filius ho-
minis est, apparet quemadmodum Christum Domi-
num in unitate person: credere debeamus ; qui cum
sit Filius Dei per quem facli sumus, etiam filius ho-
minis per assumptionem factus est carnis, ut mo-
reretur, sicut ait Apostolus, propler delicta nostra,
cL resurgeret propter justificationem nostram, unus
idemque Deus homo et homo Deus, Filius Dei, filius
hominis ; et filius hominis, Filius Dei. Verum quo-
níam nonnisi ex utroque salvamur. Talis enim erat
hominum a primis ducta genitoribus causa morta-
lium ut orlginali peccato transeunte per posteros
nullus poenam damnationis evaderet nisi Verbum
caro fieret et habitaret in nobis. Nec enim Verbum
aut in carnem aut in animam aliqua sui parte con-
versum est, cum simplex et incommutabilis natura
deitatis tota in sua sit semper essentia, nec damnum
sui recipiens nec augmentum. Et sic assumptam....
..»«. glor.ficata in glorificante permaneat. Cur autem
inconveniens aut impossibile videatur ut Verbuin
caro atque anima unus Jesus Christus el unus Dei
hominisque sit Filius, si caro et anima, qu:e dissi-
milium naturarum sunt, unam faciant etiam sine
Verbi incarnatione personam, cum multo facilius sit
ul hanc unitatem sui atque hominis deitatis przstet
potestas quam ut eam in substantiis obtineat solius
humanitatis infirmitas. ]
ut nec separationem possint habere nec finem, verus
homo vero unitus Deo, nec secundum existentem prie;
animam deductus e ccelis, nec secundum carnem
creatus ex nihilo, eamdem gerens in Verbi deitate
personam ut veritas affectionum sub moderamine
deitatis esset et mentis, el tenens communem no-
biscum in corpore animaque. naturam. Non enim
esset Dei hominumque mediator nisi idem Des:
idemque homo in utroque et unus esset et verus.
De quo uno veroque docet beatus apostolus Petrus
magnum esse pietatis sacramentum : Quod manxife-
statum est, inquit, in carne, justificatum est in spiritu,
apparuit angelis, praedicatum est gentibus, creditum
est in hoc mundo, assumptum est in gloria. Item unde
supra sanctus Hilarius in divinis dogmatibus insi-
gniter orthodoxus ita ést orsus: « Cum Verbum
Deus in sacramento naturz sus manens homo natus
sit, natus autem est non ut esset alius, sed ut ante
hominem Deus suscipiens hominem homo Deus pos-
sit intelligi. Nam quomodo Jesus Christus Dei Filius
natus ex Maria est, nisi quod verbum carvu factum
est, scilicet quod Filius Dei, cum in forma Dei esset,
formam servi accepit? » Cum ergo Dominus et sal-
vator noster Jesus Christus et natus et passus et
mortuus et sepultus sit et resurrexerit, non potest
in his sacramentorum diversitatibus ab se dividaus
esse ne Christus sit, cum non alius Christus quam
qui in forma Dei erat formam servi accepit, neque
alius quam qui natus est mortuus est, neque alius
quam qui mortuus est resurrexit, neque alius quam
qui resurrexit sit in ccelis, in coelis autem non alius ,
sit quam qui descendit de ccelis. Homo itaque Domi-
nus Jesus Christus unigenitus Deus, per carnem et
verbum ut hominis filius ita et Dei Filius. Audi ia
hoc apostolicze doctrinz eruditam, non carnis sensu,
sed dono Spiritus, fidem, cum Grxcis sapientiam el
Judzis signa petentibus loquitur: Nos autem pr«edica-
mus Jesum Christum et hunc crucifixum, Judas qui-
dem scandalum, gentibus autem stultitiam, ipsis autcm
vocatis Judeis et Grecis Jesum Christum Dei virtutem
et Dei sapientiam. Nunquid divisus est Christus, ut
alius sit crucifixus et alius Christus virtus el sa-
pientia Dei? Et cum idem unus atque unus sit, de-
1409
OPUSCULA. OPUSC. II.
1410
scendens et ascendens , unus quoque nobis Jesus À nus Feliciano exponens Ariano, inter cztera ait:
Christus sit Dei Filius et hominis filius, et Verbum
Deus et homo caro, et passus et mortuus et sepultus,
et resurgens in ccelum receptus, sedens a dextris
Dei, habens in se uno eodemque per dispensationem
atque naturam in Dei forma et in forma servi sine
aliqua separatione quod homo est, et divisione quod
Deus est, non ambiguum in quo sacramento et pas-
' sus est et viveret. Et cum in eodem esset infirmitas
ad passionem et ad vitam Dei virtus, non alius ita
divisus a se esset qui et pateretur et viveret. Passus
est enim unigenitus Deus qux: homines pati possunt,
sicut dicit Apostolus : Quia si confessus [ueris in ore
tuo Dominum Jesum, et in corde tuo credideris quod
Deus illum excitavit a mortuis, salvus eris, salvus uti-
« Non alius homo corpus, alius animus. Quamvis
aliud animus, aliud corpus, unus tamen atque idem
homo et corpus docetur et animus. Rursus non
unum atque idipsum corpus docetur et animus,
quia ex utroque homo factus est unus. Non enim
hec aut substantias confundunt in unitatem per-
S0n23, aut personam geminant diversitate substan-
ti2, quandoquidem unus-ex his homo noscitur ersti-
tisse. Non perdunt propria; sed quia in unum atque
inseparabiliter conveniunt, ex propriis videntur fa-
cta communia. Áfficitur in corpore mens doloribus
corporis, fatigatur corpus cogitationibus mentis;
et unum tamen horum proprium est corporis, alte-
rum mentis. Qu: dum uni homini acciderint, cor-
que credendo et confitendo Dominum Jesum ex se B poris commune videntur et mentis. Sic post partum
ipso et mori et resurgere potuisse. Nec enim, si non
homo esset, mori potuisset, neque, si non Deus, re-
surgeret. Unus idemque, etsi crucifixus ex infirmi-
tate, sed vivit ex virtute Dei. Quod salutaris dogma
salutarisque confessio misericordia Dei melior super
vitas, quidni salutare vulius mei et Deus meus, licet
proprium syntagma 2xposcat testificationem authen-
ticorum multiplicem, Stephanus tamen episcopus in
encycliis ad Leonem principem exinde scribens mi- .
rabiliter dicit : « Indutus cst Filius tunicam corporis,
hoc est, integrum hominem, de sancta virgine, quam
sanctus Spiritus texuit. Ineffabiliter in ingressu,
inenarrabiliter in egressu, incomprehensibiliter in-
gressus est invisibilis, egressus est visibilis. Ingres-
sus est Dei Verbum, egressus idem est bomo. Para-
digmate siquidem isto idem est exutus qui et indu-
tus, scilicet qui absque homine Dei Filius, etiam et
cum homine unus idemque Filius, Non alius ad-
optivus, et alius proprius Dei Filius; sed idem qui ex
Deo est Deus, idem in homine Dei est unigenitus
Filius; quoniam si et habitu est inventus ut homo,
non est habitu immutatus; licet habitus sit illi apti-
ficatus, non ullo modo adoptatus. Verum qui habitus
non est habentis personz persona, sed participatio
natur: persistendo natura. Ac per hoc consulte Dei
Filius habendo habitum, habitu inventus ut homo,
idem ipse manet naturali proprietate habendo ha-
bito, ipsa sui deitatis persistendo singularitatis per-
sona, quoniam persona ingenunata propria sua in
homine venit, deitatis persona. Propter quod dicit: D
Ego veni in nomine Patris mei. Nomen enim Patris
personam perstruit Filii : quia nonnisi babendo Fi-
lium paternam gerit personam. Qui ergo in nomine
Patris venit, nihilominus Filius ejus fuit. Et ideo
non duo venerunt filii verus et falsus, aut unus
partim proprius, partim etiam adoptivus, sed unus
Jesus Christus ex toto benedictus qui venit in no-
mine Domini. Quia qui in principio erat Verbum,
idem Verbum caro factum est, individuus; unus
proprius et verus unigenitus Dei Filius. Et si aliud
atque aliud ex convenientia naturarum, non tamen
est alius, sed unus idemque ex toto unigenitus Dei
Filius. » Quod congruis exemplis sanctus Augusti-
virginis non alius Dei et alius hominis, sed idem
Christus et Dei et hominis Filius fuit. Et sicut in
uno homine aliud animus, aliud corpns, sic in me-
diatore Dei et hominum aliud Dei Filius, aliud ho-
minis fuit. Unus tamen ex utroque Christus Domi-
nus exstitit. Aliud inquam pro discretione substan-
ti», non alius pro divine proprietate personz. »
Et velut superius diximus quod ex anima rationali
et carne unus fit homo, unius Patris unicus proprius
et verus unigenitus Dei Filius, ita Deus et homo
unus est Christus, ex toto proprius et verus unige-
nitus Dei Filius. Proprius siquidem, quod proprio
Filio suo non pepercit Deus. Unigenitus et verus,
juxta quod est sanctus evangelista confessus : Et vi-
C. dimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre,
plenum gratig et veritatis. Quique nimirum de ter-
rigena virgine natus, veritas de terra orta est, id-
circo veritas unigeniti et mendacium adoptivi.........
veritatis careat mendacium adoptionis, et veritas
unigeniti excludat alterius adoptionem mendacii.
Ipsum vero et unigenitum declaratum et veritatem
scimus Joanne apostolo attestante : Quoniam Filius
Dei venit, et dedit nobis sensum, ut cognoscamus ve-
rum Deum, et simus in vero Filio ejus Jesu Christo.
Hic est verus Deus et vita eterna. Eademque przter-
ea veritate de semet in Joannis Evangelio prolo-
quente quod sit veritas unigenitus ipse: Ego sum,
inquiens, via et veritas et vita. Unigenitüm se etiam
fatendo, cum dicit : Sic Deus dilexit mundum «t Fi-
lium suum unigenitum daret, ut omnis qui credit in
illum non pereat, sed habeat vitam eternam. Ac ideo,
teste eodem unigenito, qui credit in eum non judi-
catur; qui vero non credit, jam judicatus est, quia
non credit in nomine unigeniti Filii Dei.
Quocirca non immerito hsretici judicantur Feli-
ciani, qui a tanta unigeniti veritate dissentire pro-
bantur. Nobis sane istiusmodi credulitatis in con-
fessione unius Dei et hominis unigeniti filii Dei so-
lummodo una in veritate persona sanctorum patrum
et Dei oraculis promulgata, qua capacitate nemo
potest dicere Dominus Jesus nisi in Spiritu sancto,
quo corde creditur ad justitiam, ore confessio flt in
salute, sufficere credimus, dicente Apostolo : Siqui-
nt
8. BENEDICTI 4BBATIS ANIANENSIS
1413
dem sunt dii muli et domini multi, Nobis astem unus A tissima prudentia assequenti diwini muneris est, |
Deus Pater, ex quo omnia, et nos in ipso, et unus
Dominus Jesus Christus, per quem omnia, ei nos per
ipsum. Igitur quia unus est Doyyinus Jesus Christus,
dualitatem non recipit. Unum enim dividi ngg po-
test. Deleantur ergo a suo errore qui dualitatem in
Christo nisi sunt introducere, proprium eum dicentes
esse Filium Dei divinilate, e£ adoptivum ex carm,
cum, sicut jam dixi, e£ competenter iterum iterum-
que inculcare non piget, ceu ex apima ralionali et
carne unus est homo unius genitoris proprius filius,
ita et Deus homo unus sit Chrig£us, unius Patris
proprius unigenitus, verus Dei Filing. Mle ex mare
et femina tantum originaliter 9olus. Dominus de
Spiritu sancto ex Maria virgine singulariter Deus et
cujus moderatu singulari, ex quo resisti nititur, :x
tunc omni modo exordiri ira Hlius compro'ater,
noa divinitatis perturbatio, sed justa renitenti re !bi-
büáo, juxta quod dicitur : Tu autem, Domine virte-
tum, cum iranquilljrete judicas. Ac per hoc te quss
bene indelis ne ipee ira effüciaris Dei renitendo «i,
$ed ut ante omuia animadvertas propheticum illz4
memento, qui eum diceret Deo, Tw terribilis es. «
quis resistit tibi ? illico suhjecit: Ex tunc ira tus.
Nempe quia ex eo est ira Dei ex quo...... resistere
Hi. Exspecta igitur Dominum......... a latere t5,
e&t egsiodiet pedem tuum ne capiaris. Non enim ^t
hominis yia ejus neque viri ut ambulet et dirigit
gressus $uos; sed a Domine gressus hominis diri-
hoypo Cbristus est, individuus, anus. Unus itaque B guntur, et viam ejus wolet. Cede ergo voluntati Dei,
Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus et
Pater omgium, qui super omaes et per omnia et in
omnibus nobis. Ipsi gloria ex hec nunc in Ecclesia
et in Christo Jesu per omnes generationes s:culi
scculorun; Agen. )J
II.
(Apud Baluz, ibid.)
Benedictus Guarnario (ilio galutem.
Fili mi, exaudi, oro, vocem parentis post terguua
pignoris exorantis. ]mo ui acceptes, obseero, quse
etiam depromo. Fascinatio, procacilas, dique ut au-
gacitas, vana impudeptia, quia sunt fatua, ne fas
volenti tuam, sequendo suam, ut non tua, sed se-
eundum quod tempus dictaverit, exspectes ut fiat
xoluntas immutabilis sua. Ceterum voluntati ejus,
eum sit immutabilis, quis resistit? Quam immuta-
bilitatem ut verbis disertissimi eloquar Augustini,
in tantum lieet mutabilis videre poteris in quantum
in ea nibil mutabile contemplabis, nec locis et tem-
poribus, sicut corpora, nec solum temporibus e&
quasi locie, sicut spirituum nostrorum cog tationes,
nec &olis temporibus ex nulla vel imagine locorum,
sicut quedam nostrarum mentium ratiocinationes.
f)mnipo enim Bei essentia, qu» nihil habet muta-
bile, nec in zteraitatem, nec in veritatem, nec in
velugtatem. ()uia ihi est veritas, verna charitas.
.cessitus fascinalione eucharig lipgus parssiforum, (! Et vera ii est eharitas, vera vternitas. Et chara
tua abroges ipsa jura, cave ne quando aviditate pre-
propera abdices ea ipse: quoniam qui in principio hee-
reditare festinat, in poviesimo benedictione earebit.
Omnia enim fempus habenti; licet is qui instituit
tempora maneat exí£ra tempora, et quzcunque in
ejus xternilate aJerna, 3 «quo quia moderantur uni-
versa tempora omnibus mobilibus, ejue mobilior est
sapientia, dicitur jlli ; Omnia in sapiemiia fecisti.
Quique sapientia fecit cuncta, puigane ip sapientia
disponit ea? Nunquid non sapientia clamitat, et pru-
dentia dat vocem suam? £go sapientia habito in
consilio, et eruditis inlersum cogitationibus, ludens iu
orbe jerrarum, et deljcig meg eese cum. filiis homi-
sw. Quocirca observa ne iesipienli favore a sa-
pientia desipigeog : quoniam diviti: salutis sapiene B
tia et scienjia, ac timor Domani ipsa thesaurus ejus.
Sapientia autem es& hominu: pietas, recedere a
ipalo intelligentia. Pietas ex religione divina, intel-
ligentia ex rafienali prudentia, secundum quod illad
est Evangelium ex religione eigplicitas eolumbina,
et ex intelligentia prudenlja serpeaüipa. Siquidem
simplicitas a singulari sapientia dicla. Alioquin sim:
plicitas, qnia giultia est depuíanda, prudemtia a
porro videntia, jd est, a longe ante comspiclentia
quicunque venientia. Utique simplicitas singulari-
tatis, guia Deus excedens omnia eat, qui operatur
in nobis et velle et perficere per bona voluntate :
cedendum istiusrgodi intelleqjug sapientic : pruden-
ibl est xetepnitas, chara veritas. Ubi si cordis oculo
tie deüxeris, terrigeno spreto angore, rato inconvul-
eoque divino numine eompertus, et his temporaneis
et pereanibus beeberis ineffaNilibus muniis. Uti
sane exinde fcedere fidei fcedereris, formam fidei te
expescente decepsi, qua te indeptum omnique erro-
ris dempta deformitate, una nobiscum novando no-
vale spiriui mentis tux, licet noster homo exterior
cerrumpatur, sed interior renovatur. Quodque bea-
tus Paulus apostolus sanciendo cum promuigaret :
Renovamini spiritu. mentis vestre, el induite norum
hominem qui secundum Deum creatus est ; alias in-
culcans liquidius : Exuentes vos, ait, veterem honi-
nem cum actibus ejus, induite novum qui. renoratur
in agnitione Dei secundum imaginem ejus qui creará
eum. Repulso ergo veterrimo cupiditatis homunculo,
dehinc compos instrumento perstructo, exoptindo
te, fili, efflagito, in novitate vit: ambulare satagilo.
Et quía dicente Apostolo credere oportet accedentera
ad Deum, et accedere est audire, quoniam fides ex
auditu, auditus autem per verbum Chris, conyen-
tione hujus novitatis habéndo fldem qui operaur
per dilectionem, age jam nune de compendio, ut
ad ejus commercli Lranseas visionem. Non enim in
solo opere virtutum, aut in sola observantia manda-
torum, sed asserente etiam beato papa Leone, ia
tramite fidei angusta et ardua est via qux ducit ad
vitam, et magni laboris est magnique discriminis
145
falsitgtes per nBam sanam docirinam semite inof-
fensis gressibus smbylare, ej eum undique se Ja-
quei errorum opponant, omne periculum deceptionis
evadere, Quis autem...,,.. nisi qui Spirity Dei do-
cetur regitur, dicente Apos:olo ; Neg autem non spi-
ritum mundi accepimus, sed Spiritun qui eg Deo gat,
yt sciamus gue 9 Deo dongtasunt nobis. Canegse
£ljam David : Beatus quem tu erudieris, Domine, et
de lege tua decueris eym. Enimvero vere beaiug,
eatenus hepe anctus, quia ergditione irreprebeusi-
biljs legis Dei docü fulgebunt sicut splendor Jr-
iamen, et gui od justitiam erudiuei parisaos,
quasi stelle in perpewuas sejepnitates. Hae iginr
Joetus docirina, plurimorum gd justiam. eruditor,
fulgoratus hoc folgore sacro ie perpetuas elerpita- P
te$ valeto.
WMexe sliqno fotigerié & superetitioso argumento
inécie de de apoeryphe, goito professu Grseco 6-
dem esse hoc modo, una usia, ace si dicat, una na-
Aura vel essemtia, tres hypoetases, quod resonat in
Lotinam &el tres persones vel tres substanGas. Nam
Latinitas preprie non dicit de Deo nisi essentiam.
Swbstantsum wero noa proprie, eed prenuntiat ab-
usive : quouiam vera substantia aped Greces per-
sona intellgiuw, pon natura. Unde apud modernos
scbelasticos, maxume apud $cotos, iste syllogismus
delugiomis, ut dican& Arimitatem, sicut personarum,
ia esse substentiarum, quatenus ei acsenserit iile-
ejus amdáter irinMatem trium esse subetantiorum
Deum, &neuo derogetur euMor deorum; ei autem
ahnuerit, personarum denegator oulpetur; eulpetur
propter idiema Kzrocum, derogeter propter eermo-
nem Latigwa. Sed hec de f&de et omnis collidiatie
yersntia simplieiiate fidei easholicz est puntate ví-
isnda, non captiosa interjectione linguarum, sceva
ianpaciione interpolenda. Porre autem fides catho-
lie hzc est, nt unum Deum ín trinitate et trinita-
&exm ia unitate veneremur, neque €onfundentes per-
sonas, neque substaniam separantes. Quoniam
quippe elí& es& persona Petris, alia Filii, alia Spi-
ritus ganotj. Sed Patris et Vili et Spiritus sancti
una est, divinitas, qualis gloria, cecterna majestas.
Non eocternz enajestates, non «quales glorizx, non
DOPUSCLLA, QPLSC. IY.
inter dubias unperitorum opiniones et verisiimjles A
144
IV.
Confeosto fidei Benedicti levite, etsi pecca-
Àori& nonnunquam erronei, tamen federe
isto fidei inexhausto fidenti,
(Apud Balu»., íbiJ.)
Confiteor tibi, Domine sancte Pater omnipotens,
eterne Deus, per unigenitumn tuum Dominum no-
strum Jesum Christum, in virtute et dono et gratia
Spiritus tui, cum timore et tremore et gaudio gra-
tiarum, opus depromens ex cordis devofione, in oris
resultando professione. Gratias 3go, sed ex toto
corde, tota anima, totaque virtute, justitiam fidei
dono muneris tui credendo, ore ip salulis conjessio-
nem pronuntio. Gratias ago; sed obseero sit fibi,
o Domine, sacrificium acceptabile copfessio nomi-
nis tui, secundum quod iibi debetur gralarum actio
et vox laudis in Trinitatis unjtate el unitajis Arini-
tate, uni Deo vero et vivo, visibilium omnium et in-
visibilium creatori, et recreatarum rerum recrea-
tori, non ex necessitate sed ex tua omnipotenüis-
sima benignitate quzcunqyge agenii, quia nullius
eguisti quaecunque fecisti, quodque fibi confiteor
bonorum meorum non indigepti, unmoto in te ma-
nenli, et quxe moyentur moventi, quia ig te vivimug
et movemur e& sumus. Tu autem idem ipse es, et
3nni tui non deficient. Sed quia lilii servorum &4uo-
rum habitabunt ibi, et semen eorum in seculum di-
rigetur, hos, jnquam, sterpilalis 2Anos in idipsum
lucem tuam ipaccessibilem, o Doxzoine, babiti directi
jn szculum fide tenus nune, Jupc autem specie te-
nus aí£ernitate fruendo, ut sint jpsi xerni, ideirco
posuisti seculum nostrum in jllyumipatione vultus
tui. Meo ergo nunc seculo illumipatus fide isto tuo
lumine, apud quem non est trapsmutalio nee vicis-
situdinis obumbratio, confiteor et ego eamdem in-
commutabilitatem, Patrem te Deum omnipotentem
et Filigm et Spiritum sanctum unius esse substan-
tix pf, quod certius dici potest, essentix, ejusdejn-
que potestalis el sempiternilatis, upum verum Deum
Ínvisibilem, incorruptibilem, immorlalem, immuta-
bilem, natura simplicitatis incorporeum , immensi.
tate incomprehensa incircumsgriptum, ubique prz-
sentem, et omnia excedenlem, incontigugm et om-
trina deitag, aut triplex divinitas, id ect, unum; sed D) nia continentem, majestate individua in zlernum
una est divinitas, wna deitas, squalis gloria, co-
exerna majestas. identidem nec etiam trinus Deus,
sed Trinitas Deus eet unus. Unus sane isto modo, et
Deus ei Bominus unus et epirítus. Et h»c una est
catholica fides, qua te feederatuin. fidei. unitate et
punc ef im ctennum opto valere. Valeas, vigcas per
secula cuncta beanéus, ud fidei pensum cujus est
cernes ipsum, muopnws inexhaustum contuendo per
secula divinum, saturitate xasa sat conspicando
Deum.
et ultra regnantem, viventem vitam, vitam & vi-
vente, vivificatorem viventium, unum in duobus, et
utrosque in idipsum, Patrem in Filio, Filiumaque in
Patre, in sancto Spiritu. lgiur cum professione or-
thodoxa theologorum confiteor ita fe, Domine, Tri-
nitatem, in Patre unitatem, iy Filjo &gualitatem, in
Spiritu sancto unitatis eequalifatisqye coueordium,
et tria h»c unum, omnia propter Patrem, zqualia
omnia propter Filium, connexa omnia propier Spi-
ritum sanctum. Sis ista Trinitas tu isdem jneffabilis,
Domine Deus existens divina natura, lux lucis, e
fons luminis, spiritus Jucie, spiruuum ompjuu &ugge
mus, a te per naturam, par substantiam. Jeajestatis,
potestatis, atque virtutis, ab aeterno in zeternum sine
1415
S. BENEDICTI ABBATIS ANIANENSIS
1116
termino infinitus. Inftüitas :eternitatis in Patre, spe- A ferum genitus, eique dicitur : Hodie genui te. Hine
cies in imagine, usus in munere. Sempitérni geni-
toris genitus sempiternus, et consempiternus utro-
rumque procedens ab utrisque Spiritus sanctus. Et
jd totum est simplum, totum trinitas, totum unitas,
totum omousion. Unus Deus Pater Verbi viventis,
sapientiz subsistentis, et virtutis tux et figurz. Per-
fectus perfecti genitor, Pater Fili; unigeniti. Unus
Dominus solus ex solo Deo, figura et imago deitatis,
verbum penetrans, sapientia comprehendens omnia,
et virtus qua tota creatura fleri potuit. Filius verus
veri, et invisibilis ex invisibili, et incorruptibilis ex
incorruptibili, et sempiternus ex sempiterno. Unus
Spiritus sanctus ex Deo substantiam habens, et qui
per Filium apparuit, perfecta imago Filii perfecti,
sempiterna nativitas declaratur. Propter quod ab
Apostolo dicitur : Non est in illo Est et Non, sed Est
in illo fuit. Sed esto, maneat sicut est, generatio-
nem ejus quis enarrabit? Quis nativitatem illius cum
processione distinguere valeat a Spiritus sancti:
processione sine nativitate? Quis hanc differentiam
processionis nec genitam nec ingenitam a proces-
sione distinguere appetat Filii genita? Quis qualem
Patrem, talem Filium, talemque Spiritum sanctnm
audiens, ad talem personarum differentiam unifor-
mem ex simplici essentia deitatis hujusce etiam
singularitate majestatis non obstupescat attonitos?
Quin prseterea quomodo capiat ubique totum, ubi-
que presentem, non per partes divisum viritim
perfecta viventium causa, sanctitas sanctificationem personarum proprietate, sed totum in omnibus vir-
prostatrix : per quem Deus solus super omnia et in
omnibus cognoscitur, et Filius per omnia. Est enim
intellectus sapienti: Spiritus sanctus, unicus, multi-
plex, subtilis, mobilis, disertus, incoinquinatus, cer-
tus, suavis, amans bonum, qui nihil vetat bene fleri,
humanus, benignus, stabilis, cerlus, securus, om-
nem habens virtutem, omnia prospiciens, et qui ca-
piat omnes spiritus, intelligibilis, mundus, subtilis.
Siquidem hujus communicationis largitate confiteor
singillatim personarum proprietatem servatam, nec
substantialiter Trinitatem dividi, nee personaliter
omnino confundi, sed omousion "Trinitatem magis
magisque confitendo Deum, non autem omousion,
quod, proh nefas! heretici exsecrate dixerunt. Sa-
eratiori sane differentia fidei conflleor te cum ca-
tholica omni Ecclesia Patrem unigenitum, Filium
genitum, Spiritum sanctum nec genitum nec ingeni-
tum, sed ex Patre Filioque procedentem, Filium a |
te Deo Patre nascendo procedere, Spiritum sanctum
procedendo non nasci. Et hanc inzstimabilem na-
tivitatem; sed el processionem, nec cepisse et per-
fectam esse, nec destitisse et sempiternam esse con-
fireor. Sed istam generationem tuam, o Domine,
ineffabilem vere, quin potius incomprehensibilem,
quis enarrabit? Quis enim ut est non solum edicere
sed etiam comprehendere valeat genitum non esse
genitori posteriorem, ac non id quod genuit przce-
dere generantem? Hzc autem generatio nec ante-
rius nec habet quidquam posterius : quia ut nunc
tute omni tenente localiter, sed potentialiter per ex-
cellentem prasentiam majéstatis? qua licet sis ubi-
que, dees tamen plerumque : quia si przssentia, noa
tamen es gratia. Sed si non possumus capiendo dis-
tinguere, possumus te docente fideliter confiteri,
donec illucescst dies et lucifer oriatur in cordibus
nostris idem unigenitus Jesus Christus Filius tnus;
qui sicut nascendo de te vero Deo Deus est verus,
ita lumen de lumine : in quo lumine tuo credo vi-
debimus lumen, lumen, inquam, verum quod ille-
minat omnem hominem venientem in mundum, et
dicit : Ego sum lur mundi. Qui sequitur me, non
ambulat in tenebris, sed habebit (umen vita. Siqui-
dem ut hoc lumen verbum sapientiam ac tuam vir-
C tutem prosequi valeremus, per quem fecisti omnia,
honc Filium tuum voluisti fleri inter omnia, ut per
quem fuerant creata, per ipsum essent et recreata,
propter quem omnia, et per quem omnia. Ac ideo
hune Verbum caro factum confiteor, suz earnis
conceptione conceptum, et su:xe carnis nativitate na-
tum, non adoplivum, sed proprium unigenitem
tuum, perfectum Deum perfectumque hominem ex
saneta et immaculata semperque virgine theotocon
beata Maria, animatum anima rationali, vera carne
absque peccato de Spiritu sancto conceptus, ut bo-
minem quem sola bonitate creaverat, quemque ad
imaginem el suam similitudinem perfecte formave-
rat, sponte de hoc schemale lapsum misericorditer
repararet, reparatumque catholico baptismatis la-
genilor es, ita Pater ab zeterno es, quoniam immu- D vacro, sui etiam confirmaret corporis sanguinisque
tabilis es. Semper ergo exstitisti Pater, qui semper
habuisti Filium cui existeres Pater. Quia itaque im-
mutabilis es, semper fuisti ut es. Et ideo Filium
non preisti, qui semper, Pater ut esses, Filium
habuisti, qui sicut nec coepisti id esse, ita nec etiam
destitisti : quia tu idem ipse es Pater, sicut ab.
seterno fuisti. Quocirca sicut a principio ante luci-
ferum, ita te hodie genuisse dixisli, ut nec coepisse
et perfectam esse ostenderes istiusmodi generatio-
nem generis tui : Tecum, inquiens, principium in
die virtutis tue, in splendoribus sanctorum, ante lu-
ciferum genui te; et : Filius meus es tu, ego hodie
genui te. Sui ergo principium designatur ante luci-
celebre sacramento. Quem veraciter crucifizum se-
cundum assumptionem, non autem secundum assa-
mentis virtutem, confiteor, et ad inferos descen-
disse, suorumque liberationem inibi egisse, ac die
terlia veracissime resurrexisse, et cam eadem ipsa
carne glorificata in coelum ascendisse, in qua ad
judicium vivorum et mortuorum exspectatur vento-
rus. Hujuscemodi sacramento resurrecturos cunctos
confiteor homines in virum perfectum in mensnram
etatis plenitudinis Christi, non naturam aut sexum
mutando, sed tantum fragilitatem et vitia deponendo,
secundumque studiorum et operum differentias et
gratiam propositumque justitia bonitatis Dei eun-
Ji
tibus, sic aliis in opprobrium et ignem seternum. A .
Confileor etiam quod divinam humanamque sub-
stantiam jn utraque perfectus unam Christus perso-
nam gestaverit : quia nec geminavit utriusque sub-
stanti» integritatis personam, nec confudit gemi-
nam unitatis personz: sübstantiam. Alterum quippe
' neuter exclusit, quia utrumque unus jntemerato
jure servavit, secundum quod dicit : Nemo ascendit
in coelum nisi qui descendit de calo, Filius hominis
qui est in. coelo. Et qui descendit, ipse esi et qui as-
cendit. Magnum ergo hoc est pietatis sacramentum,
quod manifestatum est in carne, justificatum est in
spiritu, apparuit angelis, pr:edicatum est gentibus, -
creditum est in hoc mundo, assumptum est in glo-
ria. Sic sic qu:& sursum sunt sapiendo vita nostra
OPUSCULA. OPUSC. V.
niis
Denique per ordinem eosdem repetentes.
: De primo sciendum est quod nullatenus aliter uisi
juxta quod Regula jubet, fieri debet; hoc est, non
alienum sed proprium est judicium ponendum.
De secundo sollicite considerandum quia non om-
nibus personis suprascripti gradus conveniri pote
runt. Quia aliter corrigendi sunt honesti, aliter im-
probi. Nam Regula precipit de contumacia ut se-
crete semel aut bis admoneatur. Et alibi dicit : Si
contumax fuerit, de monasterio expellatur. Necesse
est ergo ut justo moderamine utrumque decernatur.
Qualiter secundum Regulam et contumax secrete
moneri possit et de monasterio expelli. Ille namque
secrete est admonendus : quia licet aliquid a Priore
imperatum refutans, mox tamen emendatus emenda-
abscondita est cum Christo in Deo. Cum autem B tionem promittens. Qui et honestus jure dici pote-
Christus apparuerit vita nostra, credo, Domine, et
nos apparebimus cum ipso in gloria, cum quo tibi
Deo Patri in unitate Spiritus sancti omnis honor et
gloria, virtus, majestas, et imperium, ac nostri mi-
seratio per indebitam misericordiam tuam, gratuita
przveniente ac subsequente gratia ex nunc et per
immortalia szecula szeculorum. Amen.
V.
Excerptus diversarum modus panitentiarum
' a Benedicto abbate | Anianensi ] distinctus
de Regula sancti Benedicti abbatis.
(Apud Baluz., Capitul. tom. 1I, p. 1585.)
rit. Et ille de monasterio expellendus qui et contu-
max existit et nullo unquam pacto acquiescit susci-
pere disciplinam. Quem omnimodo contumacem
Regula vocat. Unde et merito improbus est dicen-
dus. Quanquam et improbum illum etiam vocet qui,
licet frequenter corripiatur, discipline tamen regu-
lari non contradicit : qui honestatem quam prius,
dum se emendare profitens, habere videbatur relin-
quens, ad improbam duramque mentem transit, Ne-
que, ut süpra dictum est, omnibus personis omnes
gradus conveniri poterunt; quia videlicet divergze
sunt qualitates mentium ; un unde [Forte, at unde]
unus medetur, inde alter perimitur. Quapropter quo-
rumdam verberibus sunt coercendz persons, mi-
Plurimi nequaquam pleniter intelligentes judicio- C nime vero quorumdam. De quorum qualitatibus Re-
rum sententias in Regula sancti Patris nostri Bene-
dicti, aliter quam przcepit judicare solent. Seien-
dum itaque est quatuor ibi contineri modos quibus
delinquentium error corrigitur.
Primus namque est quem idem Pater Benedictus
proprio judicio determinavit. Ut est : Qui per ne-
gligentiam tempore constituto ad Nocturnos non
pulsaverit signum. Unde in oratorio satisfieri jubet.
Et qui ad officium divinum tarde occurrerit. Et qui
per negligentiam hora refectionis ad mensam. Et si
cui offertur aliquid a Priore, et accipere renuerk. Et
$i quis, dum pronuntiat psalmum aut lectionem, fe-
fellerit. Et qui pro aliqua arte extollitur.
Secundus est de spiritalibus rebus. Unde ipse di-
gula dicit : Secundum uniuscujusque, inquit, qua-
litatem vel intelligentiam omnibus se conformet et
aptet. Itemque alibi : Ut viderit cuique expedire,
prudenter et cum charitate studeat. amputare vitia.
Et notandum tria inspicienda semper in judicio esse,
personam videlicet, intentionem, atque modum oe.
licti. Personam, utrum intellectu et modestia vi-
geat, vel duritia et inquietudine mentis contradictor
existit. Intentionem, utrum studio an infirmitate de-
liquerit. Modum, utrum graviter vel certe leviter ere
raverit. Unde et Regula dicit : Secundum modum
culpe excommunicationis vel discipline debet ex-
tendi mensura. Igitur omnis spiritaliter delinquens
tandiu secrete moneri debet donec se ipsum ipse
cit : Si quis frater contumax, aut inobediens, aut su- D improbum reddendo ab occulto transeat ad publi-
perbus, aut murmurans, vel in aliquo, id est, spi-
ritali tantum, contrarius existens sancte Regul».
Qui proficiendo usque ad septem gradus extendi-
tur. Occulte videlicet castigatio [Al., castigando],
publice: corripiendo, in levioribus culpis excom-
municando, in jejuniis nimis afligendo, verberi-
bus coercendo, pro eodem inemendato ab omnibus
orando, atque ad ultimum de monasterio expel-
lendo.
Tertius de rebus exterioripgus. Hoc cst : Si quis
-damnum per negligentiam aliquod intulerit mona-
sterio. .
Quartus de criminalibus delictis.
PaTRor. CIITI.
eum. in qua publica correptione si non emendave-
rit, ad excommunicationem leviarum culparum trans-
jbit. Ubi cum diutius nequiverit corrigi, nimium
jejuniorum maceratione aflligatur. Per quam non
correptus si persona exstiterit talis, flagellorum coer-
ceatur acredine. Sin vero person: non admiserit
consideratio, communiter ab omnibus misericordia
imploretur Omnipotentis. Quod si nec isto modo sa-
matus fuerit, prz:idatur a corpore monasterii, Et si
contigerit ut per negligentiam, duin aut in occulto
aut in publico admonetur, aliquid damni monaste-
rio intulerit, excommunicetur in levioribus culpis
secundum modum culpx. E4 peracta poenitentia, ije-
b
1119
8. BENEDICTUS ABBAS ANIANENSIS, Iit)
rum revertatur ad jd ubl prius tenebatur. Et non so- A exstiterit factam. Tunc secundum modum Qelieti et
lum dum verbis monetur, verum etiam si aliquo ex
supradictis gradu deprimatur.
Primus capitulus est xxii. lbi omnes gradus inve-
niri valent. |
" Secundus vero capitulus est de pueris minore qua-
liter zetate corripiantur, Xxx.
. Ubi facile patet quod in vicesimo tertio scriptum
. est. Sin autem improbus est, vindict: corporali sub-
datur. la fine.videlicet capitis xxx ubi dicit : lli ta-
les dum delinquunt, aut jejuniis nimiis affligantur,
aut acris verberibus coerceantur, ut sanarentur.
Hunc sequitur xxvn. De his qui sepius correpti
emendare noluerint. Ubi similiter septem przdicti
gradus inserti sunt. De tertio autem modo judicio-
personam et intentionem levioribus culpz judici
subjacebit. In quo modo continetur quidquid in X».
gula invenitur. Sive gravissime vindicte suhjaceat,
seu graviori, seu regulari, seu excommunicetur, seq
excommunicationi suljaceat.
Preter hoc quod in quibusdam locis invenitw
districüori discipline subjaceat. Quod quidam iü
intelligi volunt, ut si occulte aut publice verbis mo
nebatur, in eodem gradu acrius corripitur.
Quartus quoque modus, ut. praedictum est, de c»
pitalihus criminibus .constat, fornicatione videlicet,
adulterio, atque ebrietate assidua, csierisque que
nullo modo nisi penitentia corporali secundum auti
ritatem canonicam purgantur. In quibus et modu
rum sicut supra dispositum est. De damno cujuslibet p nec non et persona atque intentio semper inspicienda
rei exteriori est intelligendum, ubi solummodo anim-
advertendum, si negligentia interveniente damnum
sunt. Ubi pariter quoque sanctorum Patrum insitr-
tio sollicite est perpendenda.
CHART/E ANIANENSES.
L
Preceptum Garoll Magni pro monasterio Anianensi,
(Anno 787.)
[Apuad, D. Bouquet., Recueil des hist., tom. V,
| pag. 455.]
« [n nomine sancta et individus Trinitatis.
Carolus, gratia Dei rex Francorum et Longobar-
dorum, ac patricius Itomanorum. Magnum regni
etiam deinceps in jure ipsius saneti loei sut pet
nos aut per alios voluerit divina pietas auper,
procipientes jubemus atque anathematizams, tl
nullus comes, neque episcopus, aut ulia judicari
potestas ad causas audiendas, vel freda exigent,
eut mansioues vel paratas faciendas, aut fiéjose-
res tollendos, nec homines ipsius monasterii 8
ingenuos quam servos, qui supra terram memori
neetri inaugere credimus munimentum, si beneficia (; monasterii residere vicentur, distringendos, nec ul.
epportuna locis ecclesiarum benevola devotione
eoncedimus, ac Domino protegente stabiliter perdu-
rare conscribimus [Al., confidimus]. Igitur noium
sit omnibus episcopis, abbatibus, comitibus, vice-
comitibus, vicariis, centenariis, judicibus, seu om-
' pibus fidelibus, presentibus scilicet et futuris, qua-
liter vir venerabilis Benedictus abbas ex monasterio,
quod ipse novo opere jure proprietatis a fundamen-
Ws in honore Dei genitricis Marie, seu alioruin
esnctorum zdi(icavit in loco nuncupante Aniano, in
pago Magdalonense, subtus castro Monte-Calmense,
. ad nostram accessit clementiam, et przdietum mo-
nasterium cum omnibus rebus et ornamentis eccle-
. Sim, seu appendiciis vel adjacentiis suis in manibus
nostris plenissima deliberatione visus est delegasse, D possessionibus suprascripti monasterii,
, etipsum sanctum locum sub nostra defensione atque
. dominatione ad regendum visus est nobis tradidisse.
Jdcireo ad ejus petitionem tale pro :eterna retribu-
ione beneficium erga ipsum sanctum locum visi
fuimus indulsisse, ut in ecclesiis et locis, vcl agris
-seu reliquis possessionibus ipsius monasterii, quas
moderno tempore per nostram donàtionem ac con-
firmationem ceu czlerorum fidelium juste possi-
dere videlur, in quibuslibet jocis, quidquid ibidem
proptet divinum amorem collatum fuit, queque
& Dclenda hxc invocatio, quz addita (uit.
las redhibitiones aut illicitas occasiones perquirtt
das, aut ullum omnino censum inquirendum ule
unquam tempore ingredi audeat, vel exaclare pr?
sumat. Sed hoc ipse abbas vel successores sui, au!
monachi memorati loci, presentes scilicet el futari
propter nomen Domini sub integre jmmusitats
nomine, absque cujuslibet iniquitate aut coplrane
tate valeant dominare : et nulli unquam hoaini p?
qualicunque re nullum omnino censum gudeani
impendere; sed ipsum sanctum locum sub nosti
defensione et dominatione volumus constare; 8
tuentes atque jubentes, ut neque vos, neque joriore
seu successores vestri vel quislibet ex judiciaria p
testate, in ecclesiis et locis, vel agris seu req
vel de oU
nibus quae suprascripta sunt, ullo unquam tempore
inquietare et-exactare prosumatis. Sed quod m:
propter nomen Domini et eternam remunerationem
ad jam fatum monasterium indulsimus pm
temporibus proficiat in augmentum. Et quanio-
quidem divina vocatione suprascriptus vent i
abbas Benedictus vel successores ejus de hae p
Dominum mjgraverint, qualem meliorem 9! m
a fi : watio de 9
per omnia flfelem ipsa sancta congrega voie
scripto monasterio aut de qualicunqoe Ice
lut
CHARTJAE ANIANENSES., .
ir
tint eligere abbatem, qu! ipaam sanctam congrega- À firmior habeatur, et per futura tempora pleuius con-
tionem secundum Regulam sancti Benedicti regere
valeat, per hanc nostram auctoritatem ex przmissa
indulgentia licentiam habeant; et ubieunque volue
rint ordinari et ipsi aut monachi ipsorum, vel a
quolibet pontifice, ex priecepto et consensu nosire
potestatem habeant : quàtenus ipsi servi Dei, qui
ibidem Deo famulari videntur, pro nobis et conjuge,
pfoleque nostra, et stabilitate totius regni a Deo
nobis commissi vel conservandi, attentius Domini
misericordiam exorare delectentur. Et ut hsc aucto-
ritas confirmationis nostrisque futurisque tempori-
bus, Domino protegente, valeat inviolata manere,
manu propria signaculis subseripsimus, et annuli
nostri impressione assignari jussimus,
Signum Caroli gloriosissimi regis.
Data vi Kal. Augustas, anno xix regni nostri.
Actum in Raganesburg palatio nostro publico, in
Dei nomine.
TI.
Praeceptum. Ludovici Pii imperatoris pro eodem
monasterio;
(Anno 814.)
1Apud. D. Bouquet., toid.,
In nomine Domini Dei eti Salvatoris nostri Jesu
Chrisü, Ludovicus divina ordinante providentia
imperator Augustus.
Notum sit cunctis fidelibus nostris partibus Scoti-
mani», Provincie, Burgundie consistentibus, vel
'
omnibus rem publicam procurantibus, prisentibus C
Scilicet atque futuris, quia in eleemosyna nostra
Benedicto abbati ex monasterio Aniana, quod est
construetuin in honore Domini nostri Jesu Christi,
pago Magdalonense, seu successoribus, rectoribus
videlicet memorati monasterii, pro opportunitate
servorum Dei in eodem coenobio consistentium ,
concessimus ut, quandocunque eis libuerit missos
suos in aliquam partem imperii nostri negotiandi
causa dirigere, cum carris videlicet et saumis sive
mavigio, cum qualicunque scilicel negotio, licentiam
habeant pergendi ubi voluerint, absque 2licujus in-
festatione vel contrarietate. Ideo has litteras aucto-
ritátis nostrz eis fieri jussimus, per quas jubemus
cunctis fidelibus nostris et junioribus vestris, ut
nemo teloneum, vel pontaticum, nec portaticum;
aul cespitaticum, seu rolaticum, aut navatienm,
atque salutaticum, vel ullum censum, aut ullam
redhibitionem ab eis exigere przsumatis. Sed liceat
eis per hane nostram auctoritatem paciflce et libere
huc illucque discurrere, tam terra quam navigio,
et absque alicujus contrarietate, sicut superius in-
tulimus, vel infestatione aut detentione, negotia sua
peragere, vcl ubicunque advenerint, per vos defen-
Sionem et salvationem babeant. Et si aliquis temere
hanc nostram przeceptionem irrumpere tentaverit,
magistri locorum illorum qui rem publicam procu-
rare noscuntur, illud emendari jubeant, si Dei no-
stramque velint habere gratiam. Et ut hzc aucioritas
servetur, de annulo nostro sigillari jussimus.
Faramundus ad vicem Helisachar scripsit
Data 1x Kal. Maias, anno 1, Christo propitio, tm-
perii nostri, indictione vit.
Actum Aquis palatio nostro, in Dei nomine feli ci-
ter. Ámen.
i]
Ejusdem pro codem monasterio,
(Anno 814.)
[Apud D. Bouquet., ibid.]
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesa
Christi, Ludovicus divina ordinante providentia
imperator Augustus.
Omnibus episcopis, abbatibus, ducibus, comitibus,
vicedominis, vicariis, eentenariis, seu reliquis fide»
libus, vel missis nostris discurrentibus potum 8it,
quia quidquid propter divinum amorem vel opportus
nitatem servorum Dei agimus, hoc nobis procul dubio
ad :xternam beatitudinem pertinere confidimus. Tgi-
tur comperiat omnium fidelium nostrorum solertia,
pr:sentium scilicet et futurorum, quia vir venera-
bilis Benedittus abbas ex monasterio Aniano, sito
in pago Magdalonense, constructo in honorem Do-
mini et Salvatoris nostri Jesu Christi et sanct:e Ma-
rie semper virginis, seu et cxterorum sanctorum,
detulit nobis preceptum domini et genitoris nostri
Caroli serenissimi imperatoris, in quo continebatur
qualiter ipse memoratum monasterium in suo pro-
prio construxerat et eum eidem genitori nostro per
chartam donationis delegaverat ; et quomodo idem:
serenissimus imperator ipsum et monachos ibidem
degentes sub immunitatis defensione susceperat.
Sed pro firmitatis studio petiit predictus abbas cel-
si:udinem nostram, ut denuo nos ipsum monasterium
sub nostra defensione reciperemus et pro mercedis
nostre augmento similia ei concedere et confirinare
deberemus. Cujus petitioni denegare noluimus ; sed
ita in omnibus et prxsentes et futuri fideles sanctae
Dei Ecclesix et nostri concessum et perpetuo a no-
bis confirmatum esse cognoscant. Prxcipientes ergo
jubemus ut nullus judex publicus, neque quislibet
ex judiciaria potestate, nec ullus de fldelibus nostris
in ecclesias, aut loca, vel agros seu reliquas posses-
siones przdicti monasterii, quas moderno tempore
per donationes et domni imperatoris Caroli et no-
stras et czterorum fidelium juste possidere videtur
in quibuslibet locis, quidquid ibidem propier divi-
num amorem collatum fuit, quzque etlam deinceps
in jure' ipsius sancti loci aut per nos, aut per alios,
voluerit divina pietas augeri, ad causas audiendas,
vel freda exigenda, aut mansionés vel paratas fa-
ciendas, aut fidejussores tollendas, nec bomines
ipsius ecclesie, tam ingenuos quamque servos, qui
supra terram memorate ecclesie residere videntur,
distringendos, nec ullas redhibitiones aut 'illicitas
occasiones requirendas, ullo unquam tempore in-
gredi audeat, vel exactare prasumat. Et quidquid
de rebus prefati monasterii fiscus sperare poterat,
14175
S. BENEDICTUS ABBAS ANIANENSIS.
1i
totum nos pro ztterna remuneratione przedicto mo- A dem monasterii Anianensis usque ad terminos eorum,
.hasterio concedimus, ut perpetuis temporibus in ali-
moniam pauperum et stipendia monachorum ibidem
Deo famulantiuim proficiat in augmentum. Et quan-
doquidem divina vocatione supradictus abbas vel
successores sui de hac luce migraverint, quandiu
ipsi monachi inter se talem invenire potuerint, qui
ipsam congregationem secundum Regulam sancti
Benedicti regere valeant, per hanc nostram auctori-
tatem et consensum licentiam habeant eligendi ab-
bates : quatenus ipsis servis Dei, qui ibidem Dco
famulari videntur, pro no;is et conjuge, proleque
nostra, ac stabilitate totius imperii nostri a Deo
nobis concessi vel conservandi, jugiter Domini mi-
sericordiam exorare delectetur. Et ut hxc auctoritas
sicut domnus et genilor noster Carolus bonz mem.
riv piissimus Augustus trans ripam przfati fluminis
per suum przeceptum ad proprium antedictum tradidi
monasterium, excepto proprium ingenuorum boni.
num, quod infra conjacet. Item in eodem pago ills
segos cum piscatoria , quantumcunque in eodem
loco idem genitor noster quondam ad suum habebat
opus, qui est inter mare et stagnum, cum ecclesia
et villaribus et omnibus aspicientiis vel adjacentis
suis. De silva vero qux eidem fisco adjacet, cone
dimus eisdem monachis et eorum hominibus, ut ad
usus et ad piscatorias reemendendas, quaptumem-
que necesse fuerit ad eorum utilitates, accipiat.
Pascua etiam ad animalia alenda absque ullius bo-
nostris futurisque temporibus, Domino protegente, B minis impedimento, ubi voluerint, et illi et homines
' valeat inconvulsa manere, manu propria subscripsi-
mus, et annuli nostri impressione signari jussimus.
Signum Ludevici serenissimi imperatoris.
. Durandus diaconus ad vicem Helisachar reco-
gnovi.
Data ix Kal. Maii, anno 1, Christo propitio, im-
perii nostri, indietione vis.
Actum Aquis palatio nostro, in Dei nomine felici-
ter. Amen
IV.
Ejusdem pro eodem monasterio.
(Anno 814.)
[Apud D. Bouquet., ibid. |
In nomine Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi
Ludovicus divina ordinante providentia imperator
Augustus. |
Si erga loca divinis cultibus mancipata propter
amorem Dei ejusque in eisdem locis sibi famulantes
beneficia opportuna largimur, premium nobis apud
Dominum :terng remunerationis rependi non diffi-
dimus. Ideirco notum sit omnibus fidelibus nostris,
presentibus et futuris, quia placuit nobis pro mer-
cedis nostrze augmento ad monasterium, quod dieitur
Aniana, situm in pago Magdalonense, constructum
in honore Domini et Salvatoris nostri Jesu Christi
.et sancte Marix semper virginis, seu aliorum san-
€terum, ubi Benedictus abbas preesse videtur, ali-
- quid ex rebus tradere nostris, id est, quamdam cel-
Julam nmuncupante Gellonis in pago Lutevense, cum
omnibus appendiciis suis, vel quidquid ibi Willel-
mus quondam comes, qui ipsam cellulam in causa
-demini et genitoris nostri construxit, seu et alii
. boni hemgines per strumenta chartarum tradiderunt :
, nec non et in przedicto pago villam qux dicitur Ma-
. garantiate; ei in eodem pago in loco qui dicitur Ca-
. Btr3, pastura ad. pecora eorum alenda, cum terminis
et adjacentiis suis ; in pago Bederense fiscum no-
strum Miliacus, cum ecclesia sancti Paragorii, et
, Militiane villam; et in pago Magdalonense castrum
; quod dicitur Montecalmense, situm juxta fluvium
Araur, cum ecclesia sancti Hilarii, a terminis ejus-
* ín alio diplomate ejusdem imperatoris, quod emissum est anno 822, pro jure sno, habel
Arelaio.,
eorum habeant. Cetera vero quz restant, et sil,
et pascua, utantur et comes et habitatores civitatis
Agathensis, sicut antiquitus usus fuit. In pago nan-
que Agathensi fiscum nostrum qui nuncupatur Sip,
et in pago Narbonensi salinas qus sunt in loco non-
cupante Ad-Signa, quantumcunque eis noster mis-
sus Leibulfus comes designavit, cum terminis et l-
terationibus suis. Hxc omnia praescripta cum ecde
siis, villaribus, domibus, mancipiis, virgis, silvis,
terris, pratis, pascuis, garricis, molendinis, aqus
aquarumve decursibus, cultum et iucultum, cum
omnibus adjacentiis vel appendiciis, totum et ad in-
tegrum memorato concessimus monasterio. Et hax
praeceptionem nostrz auctoritatis pro firmitalis stu-
C dio fieri jussimus, per quam omnino precipimus at
que jubemus ut nullus ex fidelibus sancte Dei Ec-
clesie ac nostris de przscriptis rebus a nobis pre-
fato monasterio vel congregationi ibidem degent
concessis aliquid abstrahere aut minuere tentel, net
homines ibidem commanentes distringere, nec fide
jussores tollere, nec paratas requirere, nec wlhs
redhibitiones exigere praesumat. Sed, sicut nobis b
amorem Dei praescripta loca cum omnibus eorum
appendiciis eidem congregationi delegare, atqw
perpetualiter ad habendum tradere libuit, ita De
mino protegente, absque alicujus contrarietale *e
deminoratione aut resultatione, jure firmissime
ipsas res habere et possidere valeant. Placuit etiam
nobis hujus congregationi roonasterii, quando De-
minus abundanter largiri dignatus fuerit, decem
modia de oleo dare, id est de telomena et solaria;
quando vero minus, sex modia. Et jubemus per b
proceptum procuratoribus earumdem villarum pe
sentibus et futuris, ut mensuram olei praescriptam
missis ejusdem congregationis vel successor
ejus * jure uno annis singulis dare studeant. fet
quippe auctoritas ut nostris et futuris temporibus
. valeat inconvulsa manere, manu propria subscr"
. mus, et annuli nostri impressione signari jussimus
—. Signum domni Ludovici serenissimi imperatonée
: znovi.
Durandus diaconus ad vicem Helisacar recog" :
ur |
-— U-7 0 0 €7-
4425 CHART.E ANIANENSES. (- 1496
Data vi Kal. Maii, anno 1, Christo propitio, im- A perfruantur arbitrio faciendi. Et ut hoc preceptum
perii nostri, indictione vit.
Ácium Aquis palatio nostro in Dei nomine felici-
ter. Amen.
V.
Ejusaem 'pro eodem monasterio.
(Anno 815.)
[Apud D. Bouquet., ibid.]'
1n nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu
Christi, Ludovicus divina ordinante providentia im-
perator Augustus.
Si enim ea, quz fideles 3mperii nostri pro oppor-
tunitatibus utriusque partis inter se commutaverunt,
nostra confirmamus auctoritate, morem in hoc facto
exercemus imperialem, et in postmodum jure firmis-
simo mansurum permanere volumus. Quapropter no-
verit utilitas seu industria omnium fidelium nostro-
rum, tam presentium quam et futurorum, quia adiens
serenitatem culminis nostri vir venerabilis Benedi-
ctus abbas ex monasterio quod vocatur Ánianense,
situm in pago Magdalonense, constructum in honore
Domini nostri Jesu Christi et sancte Marize semper
virginis, quod ipse a fundamentis in suo constrüxe-
rat proprio, et domno et genitori nostro Carolo bo-
nz memori piissimo Áugusto, cum omnibus ibidem
aspicientibus , per chartam delegavit donationis;
innotuit eo quod cum pluribus hominibus per diver-
sos pagos [Al. add., commanentibus| commutatio-
nem fecisset, datis scilicet de rebus przdicti mona-
sterii per ehartulas commutationis illis, et acceptis
auctoritatis nostra pleniorem obtineat vigorem, et;
per futura tempora inviolabiliter conservetur, de an-
nulo nostro subtus jussimus sigillari.
Durandus diaconus ad vicem Helisacar recognovi,
Data vi Kalen. Martias, anno, Christo propitio, 11
imperii domni Ludovici piissimi . Augusti , iudi
clione vii.
Actum Aquisgrani palatio regio in Dei nomine fe-
liciter. Amen.
VI.
Ejusdem pro eodem monasterio.
(Anno 815.)
[Inter Acta SS. ordinis S. Benedicti , . parte T
$c. 1v, pag. 221.]
]n nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu
Christi, Ludovicus divina ordinante providentia im-
perator Augustus. —
Si liberalitatis nostrx: munere de beneficiis a Deo
nobis collatis locis Deo dicatis aliquid conferimus,
id nobis et ad mortalem vitam feliciter transigen--
. dam, et ad zternam perpetualiter obtinendam pro-
futurum liquido credimus. Unde noverit experientia
atque utilitas omnium fidelium nostrorum, tam prz-
sentium quam et futurorum, quia placuit nobis pro
mercedis nostr&/ augmento et animx emolumento
quamdam cellulam ex re proprietatis nostre, qux
nuncupatur Casa-Nova, qu:e sita est juxta castrum,
quod nuncupatur Planitium, in pago Ucetico super.
fluvium Cicer, quam dudum Willelnus quondam
ab eis de rebus eorum propriis ad partem monaste- (: comes a fundamento in honore sanctz Mariz sem-
yii sui similiter per chartulas commutationis, et ma-
nibus bonorum hominum roboratis : ea videlicet ra-
tione ut quidquid pars alteri contulit parti, absque
ullius inquietudine aut injusta interpellatione, jure
firmissimo retinerent. Et idcirco postulavit idem
Benedictus ut super easdem commutationes nostre
auctoritatis przeceptum fleri censeremus, per quod
jure flrmissimo et ipse et rectores monasterii hoc,
quod acceperant, et quod illis alii tradiderant, pe-
renDiter haberent et possiderent. Cujus precibus ob
reverentiam ipsius sancti loci et utilitatem utrarum-
que partium, hanc nostrx auctoritatis prvceptio-
nem super easdem commutationes fleri decrevimus,
perquam decernimus atque jubemus ut non solum
per virginis construxerat, et rebus quamplurimis
ditaverat, et domno et genitori nostro Carolo bonx
memorizx piissimo Augusto cum rebus et omnibus,
qui eidem cellule aspicere fecerat per chartulam
delegavit donationis; sed postea propter compen-
dium et loci utilitatem non procul ab eodem loco
eadem cellula constructa est, quae nuncupatur * Gor
danicus, in eodem pago et super eumdem fluvium,
ad monasterium quod nuncupatur Aniana concedere,
et per hanc nostr: auctoritatis largitionem tradere,
quod est situm in pago Magdalonense, non longe a
castro quod dicitur Monscalmus, constructum in ho -
nore Domini et Salvatoris Jesu Christi et sancte
Mari: semper virginis, ubi etiam Senegildus abbas
res, qua ab aliis hominibus eidem tradite sunt mo- J) praeesse videtur : quod olim vir venerabilis Benedi-
nasterio, et eidem monasterio alii homines similiter
per chartulam commutationis tradiderunt jure fir-
missimo teneant el possideant : verum etiam et
sicubi deinceps per chartulam commutationis cum
quibuslibet liberis hominibus rectores ipsius mona-
sterii commutationem facere voluerint, licentiam
habeant, ea scilicet ratione ut commutationes pari
tenore conscribantur, manibusque bonorum homi-
num roborentur : et quidquid pars juste et rationa-
biliter alteri contulerit parti, per hanc nostram au--
ctoritatem jure firmissimo teneantet possideant : et
quidquid exinde facere voluerint libero in omnibus
ctus abbas in suo construxerat proprio, et similiter
domno et genitori nostro Carolo per instrumenta dc-
legaverat chartarum. Hanc itaque cellulam, que
sicut diximus, nuncupatur Gordanicus, et illam qu:e
vocatur Casa-Nova, cum omnibus ibidem pertinenti-
bus vel aspicientibus, cum mancipiis, domibus, zdi-
ficiis, terris, vineis, silvis, pratis, pascuis, aquis
aquarumve decursibus, mobilibus et immobilibus,
cum omnibus qus predictus Willelmus per vendi-
tiones, cessiones, donationes acquisierat, eti pre-
fato domno et genilori nostro tradiderat; et cuur.
his qua postea predictis locis a bonis hominibus.
.* Gordanicus, vernacule Guourague, nunc usque prioratus Anianc subjectus,
1427 "E S. BENEDICTUS ABBAS ANIANENSIS. us
tradita sunt, memorato monasterio Ániano pr:esenti À rum cireumceinxerint, aut testimonia idonea dede.
tempore tradidimus, et per hane nostr auctoritatis — rint; fiat de eis secundum Romans Jegis sanctionem,
donationem perpetualiter ad habendum concessi- ut Lricennium ea excludere non possint. Et ut ba
mus, ita videlicet ut quidquid in ipsis locis, aut de — litteras nostras esse verius credalis, de annulo ne-
ipsis ad utilitatem et profectum rectores aut con- — stro subtus ,ussimus sigillari.
gregatio ipsius monasterii facere vel Judicare votue- Durandus diaconus ad vicem Fridugisi reeognori,
rint, libero in omnibus perfruantur arbitrio fa- Data Idibus Octobris, anno, Christo propitio, impe
ciendi. Hxc vero auctoritas largitionis nostre ut rii nostri 5, indictione 10. Actura Compendio palaüe
per curricula annorum inviolabiliter inconvulsam ^ regio in Dei nomine feliciter. Amen.
obtineat firmitatem, et. a fidelibus nostris, prsesem« VII.
tibus scilicet et futuris verius certiusque credatur, Ejusdem pro eodem monasierio,
eam manu propria subterfirmamus, et annuli nostri s (Anno 818.)
impressione signare jussimus. [Apud D. Bouquet. , ibid.]
Signum Ludovici serenissimi Augusti. In nomine Domini Dei et Salvatoris mostri Jem
Durandus diaconus ad vicem Helisacar recognovi. —Christi Ludovicus divina ordinante providenia im-
Data xu Kal. Junias, anno, Christo propitio, se- B perator Augustus.
cundo imperii domni Augusti Ludovici piissimi, in- Si liberalitatis nostrze munere de beneficiis a Des
dictione vui. | pobis collatis ad loca divinis enlübus mancipsa
Actium Aquisgrani palatio regio in Dei nomine fe- ^ propter amorem ccelestis patrize, et sustentalionta
liciter. Amen. ibidem Deo famulantium aliquid largimur, id nobi
VII. procul dubio ad mortalem vitam felicius transigen-
Ejusdem pro eodem monasterio. dam, et ad :ernam perpetualiter obtigendam prv-
| (Anno 816.) . 0 futurum liquido credimus. Idcirco noverit omaium
[Apud D. Bouquet., ibid.] fidelium nostrorum, praesentium scilicet et futuro-
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri «esu — TUI; sagacilas, quia nos divina aspiratione (acti, ei
Christi, Ludovicus divina ordipante providentia im-: Celestis patrie amore succepsi, ob apims nea
perator Augustus. salutem , vel stabilitatem Christiani imperii , Ubail
:. Notum sit omnibus fidelibus nostris in partibus — BObis ad monasterium quod dicjtur Aniana, quud
Septimanie provincim, Aquitani, vel in cxteris 5t constructum in honore Domini Dei et Salvator
provinciis consistentibus, quia vir venerabilis Bene- BOstri et sancte Marice semper virginis, quod ei
dictus abbas ad nostram accedens clementiam, sug- C situm in pago Magdaloneuse, cui Georgius ab
gessit nobis ut per nostram jussionem advocati mo- —DPr&esse videtur quamdam cellulam juris nostri, qva
nasterii Anianensis perdita quzrerent, et juste poa- est constructa in honore sancii Martij infra murs
sessa ubique secundum legem defenderent. Quem nos — Arelatensis civitatis, cum his qua ad eam ium
libenter recipimus, et has litteras scribere et ei dare — €Umndem pagum praesenti tempore pertinent etloaun
jussimus, per quas omnibus notum facimus utscia- —QUi est in pago Árausiensi, vocabulo Morenatus, vel
tis advocatos predicti monasterii Anianensis omnia — Q*:? ad ipsum locum pertinent, similiter et ip pg
qui secundum legem quzesierint, et -quicunque de Áveniouensi, per hanc nostra auctoritalis donalie-
predicti monasterii rebus eis alia quxsierit; et se- — ncm conferre. Hanc vero cellam superius prescri
cundut legem definitum fuerit, ratum et stabile piam cum ecclesiis, domibus, zxdiliciis, mancipiis
permaneat. Etideo precipimus ut ubicunquein loca terris, vineis, pratis, silvis, pascuis, aquis aquarumve
vel potestates seu ministeria cujuslibet et comitum — decursibus, molendinis, mobilibus el jmumobilibes,
advenerint et undecunque de rebus predieti mopa- cultum et incultum, totum et ad integrum, quantum
steríi judiciare quxsierint, absque ulla dilatione se- — cunque ad ipsam dictam cellam, sicut diximus, pr?
cundum legem justitiam recipiant et faciant. Si vero D senti tempore legitime aspicit, et nostri juns 3t
quilihet aliquam dilationem in justitiis faciendis op- ^ possessionis in predictis pagis nostre proprieaalis
posuerit aut aliquam injustam occasiomem adhibere esi per hanc nostrz auctoritatis donationem mem
conatus fueril, advocatis ipsius mopasterii injungi- — rato monasterio ad stipendja fratrum ibidem
mu$ ut nobis renuntient, ut. nos illi qui nostram — famulantium, et ad subsidia pauperum vel ad &uF
jussionem neglexerit, secundum faci sui meritum — ctas ejusdem monasterii Aniani necessilales cops"
rewibuamus. Dixit etiam nobis przdietus Benedi- lendas obemolumentum animse nostra perpetinlile
cius abbas eo quod mancipia de monasterio S. Mar- — concessimus, atque perpetuo ad habendum deleg
tini, vel alia, quod [quz] nos largitionis nostre mu- — vimus : ita videlicet ut quidquid de ipsa cell; '*
nere ad predictum Anianense monasterium conces- —de rebus ad eam pertinentibus rectores ei miis
6inus , per loca diversa fugitiva sint : de quibus supra memorati monasterii disponereatque ordipart
volumus ut ejusdem monasterii advocati ea perqui- vel etiam facere voluerint, libero in otnnibus pef
Tant, et ubicunque reperta fuerint, et secundum le- fruantur arbitrio faciendi. Hxc vero auctoritas hf
gem Romanam tricennio se defendere voluerint; et — gitiunis nostr: ut per curricula annorum invi
hoc advocati predicti monasterii ea propinquis eo- — Jem atque inconvulsam obtineat firmitate 9"
1129
propria subterfrmamus , et annuli nostri impres-
sione signari jussimus.
Signum Ludovici imperatoris serenissimi.
Faramundus ad vicem Fridugisi recognovi.
Data 1 Nonas Decembris, auno Christi propitio
imperii domini nostri * v1, indictione Xu.
Actum Aquisgrani palatio regio in Dei nomine
feliciter, Amen,
IX.
Ejusdem pro eodem monaaterio,
. (Anno 819.,
[Inter Acta. SS. ordinis S. 1 dn part. ^ siec. 1,
pag. 220
35 nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu
Christi Ludovicus divina ordinante provideatia 1 jm-
perator Augustus.
Notum sit omnibus fidelibus nostris, quia vir ve-
nerabilis Benedictus abba una cum consensu ^ Geor--
gii abbatis Anianensis monasterii, quem ipse ibldem
successorem elegerat, et monacbis ibidem consisten-
tibus, seu etiam et Nibridii reverentissimi archi-
episcopi et aliorum servorum Dei, cuidam cellul» ia
pago Albiensi super fluvium qui dicitur Aquotis site,
nuncupante Bella-Cella, constructs in honore saneti
Benedicti et aliorum sanctorum, qux nuperrimis
temporibus novo opere in rebus quas * Vulfarius
comes memorato monasterio Anianensi delegaverat,
constructa est, privilegium eb firmitatem loci con-
cessit, ut semper de ipsa congregatione ibidem eli-
gerent abbates, quandiu ibi tales inveniri potuis-
sent. Si vero contigisset ibidem illum inveniri mi-
nime posse, ut de predicta congregatione Anianen-
eis monasterii ibidem constitueretur; et si aliter
quam oportebat fecisset, et a suo proposito in alique
exorbitasset, ut rector sepe nominati monasterii
eua auctoritate illud emendaret.
Cseterum quandiu suam professionem bene obser-
vabunt, nullatenus qualibet occasione eos infestas-
sent, aut eorum quietem perturbassent, aut aliquid
contrarii eis fecissent. Sed ut melius conservaretur,
pelit ui nostre jussione manus ratum maneret.
Proinde has litteras fieri jussimus, per quas jubemus
vut memorati fratres in eodem loco consistentes juxta
superius taxatum modum Deo quiete militent, et
CHART4E ANANENSES.
A liter, sicut res czetere ad ipsum monasterium pert-
1250
Dentes, ita ea sub nostra defensione consistat. Ei
ut hec nostra jussio in omnibus firmior habeatug
et melius conservetur, de annulo nosiro subter je-
simus sigillari.
Durandus diaconus ad vicem Helisacar recognovi,
Data vi ld. Mart., anno Christi propitio int
perii domni Ludovici piissimi Augusti sento, iadi-
ctione xit.
Actum Aquisgrani pa'at'o regio in Dei nomine
feliciter. Amen. '
X.
Ejusdem pro eodem monasterio.
(Anno 820.) .
(Apud D. Bouquet., ibid.)
In nomine Domini Dei et Salvatoris nestri Jesu
Christi, Ludovicus divina providentia imperator
Augustus.
Cum locis. divino cultui mancipatis ob divine ser-
vitutis amorem quiddam deferimus, et imperialem
morem decenter implemus, et id nobis profuturum
ad stern: remunerationis premia capessenda ves
raciter credimus. Idcirco noverit emnium fidelium
nostrorum, presentium scilicet et futurorum soler-
tia, quia nos divino amore succensi, olim per no-
strum preceptum tradidimus quamdam cellam pro-
prietatis nostre , sitam infra muros Arelatensis
civitatis, constructam in honore sancti Martini
confessoris ChrisH, cum rebus et mancipiis ad se
aspicientibus vel pertinentibus, monasterio Ania-
nensi, quod est dicatum in honore Domini et Sal-
vatoris nostri Jesu Christi, et sanctx:: Marix semper
virginis, situm in pago Magdalonense. Et tanc pla-
euit nobis pro remedio anima nostr:x, ut pius Domi-
nus peccatorum nostrorum maculas tergere et su-
pernis civibus adscisci dignetur, quamdam villam
juris nostri, qux dicitur Massacia, cum appendiciis,
suis, habentem plus minus quadraginta mansos, qua.
est ex ratione predicte celle sancti Martini, non
solum eidem celle reddere, sed etiam liberalitatis
nostre munere per hos imperiales apices nostros
ibidem confirmare : quatenus eadem cella cum pre--
dicta villa perpetim in jus et dominationem przfati
monasterii Anianensis eorumque rectoris persistat.
albatem quandiu ex se benum eligere potuerint, y) Hanc vero villam cum omnibus ad se pr:senti tem-
juxta prauissam constitutionem eligant :et si a
proposito suo aliorsum digressi faerint, per abbatem
Anianensis monasterii corrigantur; et, sicut intu-
limus, nullam infestationem aut inquietudinem qua-
libet occasione, dum bene suum propositum conser-
vaverint, a rectoribus et congregatione prescripti
monasterii Anianensis patiantur : sed juxta przemis-
$am conditionem in omnibus quiete vivere valeant.
H:ec vero cellula sub eadem immunitate, quam nos
predieto monasterio Ánianensi fecimus, indivisibi-
* [nitium regni repetendum ab anno 813.
b Benedictus a Ludovico Pio in Franciam vocatus
anno 814. Georgium in monasterio Ánianensi suum
successorem elegerat.
pore juste et legaliter aspicientibus, domibus, zdi-
ficiis, ecclesiis, mancipiis utriusque sexus, terris,
vineis, pratis, silvis, pascuis, aquis aquarumve de-
cursibus, molendinis, perviis, exitibus et regressi-
bus, vel quantumcunque ad eam moderno tempore
aspicere videtur et nostri juris et possessionis est
jare proprietatis, totum et ad integrum vel inexqui-
situm przedictze ecclesi:e sancti Martini et monasterio:
Ànianensi per hanc nostr: auctoritatis donationem
donamus atque transfundimus : ita videlicet ut quid- *
€ Yulfarius Alhi ensis comes, Aimoni, cui bunc
comitatum anno 778 dederat Carolus Magnus, .suc-
cessisse creditur.
413
S. BENEDICTUS ABBAS ANIANENSIS.
1
quid rectores et ministri prefati monasterii Ania- A quam juniores et ministeriales vestri, ut bomines
nensis ob utilitatem et profectum predicti monasterii
facere voluerint , libero in Dei nomine perfruantur
arbitrio faciendi. Et ut hzc auctoritas per futura
tempora inviolabilem obtineat firmitatem, eam manu
propria subter firmavimus, et annuli nostri impres-
sione signari jussimus. mE
Signum Ludovici serenissimi imperatoris.
Durandus diaconus ad vicem Fridugisi reco-
gnovi.
Data im [dus Martii, anno, Christo propitio, vir im-
perii domni Ludovici piissimi Augusti, indictione xi.
Actum Aquisgrani palatio regio in Dei nomine
feliciter. Amen, |
| 7. XL
Ejusdem pro eodem monasterio
(Anno 892.).
(Apud D. Bouquet., ibid.]
. In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu
Christi, Ludovicus divina ordinante providentia
imperator Áugustus, omnibus comitibus, vicariis,
centenariis, sive cxteris judicibus nostris partibus
Provincie, * Septimanie et Áquitanie consistenti-
bus |
Notum vobis sit quod vir venerabilis Tructesindus
abbas monasterii Anianensis suggessit nobis. atque
indicavit, quod homines vel famuli memorati mona-
sterii per diversa loca consistentes, in ministeriis
vestris multa prejudicia et infestatjones patiantur
iam a junioribus vestris quam ab aljis hominibus,
et non possunt habere defensionem per preceptum (,
immunitatis, quad nos eidem monasterio propter
Dei amorem et nostram eleemosynam concessimus,
eo quod vos sive juniores vestri dicatis non plua
immunitatis nomen complecti quam claustrum mo-
nasterii ; czetera omnia quamvis ad ipsum monaste-
rium pertinentia extra immunitatem esse. Propter
hoc volumus ut intelligatis non solum ad claustrum
monasterii, vel ecclesias atque atria ecclesiarum
immunitatis nomen pertinere, verum etiam ad do-
mos et villas et septa villarum, et piscatorias, ma-.
nufacta, ve| quidquid fossis vel sepibus aut alio
clausarum genere preeingitur, eodem immunitatis
nomine contineri. Ita quidquid intra hujusmodi mu-
nimenta ad jus cujuslibet monasterii pertinentia a
et famuli memorati monasterii in omnibus locis ad
vestra ministeria pertinentibus pacem habeant, e
eis liceat cum securitate memorato monasterio de.
servire tam in privatis quam in publicis et commy-
nibus locis; nec ullus vestrum vel juniorum restro-
rum ulterius eos audeat despoliare, et vel in flumj-
nibus, vel in plagis maris piscantes, vel in aliis locis
ad predictum monasterium pertinentibus diversas
utilitates et servitia facientes iufestare, vel inquie-
tare, aut a debito injuncto sibi servitio prohibere,
vel aliquid contra legem et justitiam faeere : quia 5i
ulterius ad nostras aures fuerit perlatum, et verum
inventum, temeratorem nostri mandati condigna
suis factis vindicta coercere decrevimus. Propterei
B precipimus atque jubemus ut taliter exinde agalis,
qualiter gratiam nostram vultis habere propitiam.
Et ut certius hanc nostram jussionem esse credatis,
de annulo nostro subter jussimus sigillari.
^ Data xiv Kal. Aprilis, anno Christo propitio, x
imperii domni Ludovici piissimi Augusti, ind
ctione xv.
Actum Aquisgrani palatio in Dei nomine feliciter.
Àmen.
XII.
Ejusdem pro eodem monasterio.
| (Anno 822.)
[Apud D. Bouquet, ibid.]
- In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jes
Christi , Ludovicus divina propitiante providentia
imperator Augustus.
- Si erga loca divinjs cultibus maneipata, propter
amorem Dei, ejusque in eisdem loeis sibi famelan-
tes, beneficia opportuna largimur, przemium nobis
sternz remunerationis rependi non diffidimus. lé-
circo notum sit omnibus fidelibus nostris, presenli-
bus scilicet et futuris, quia plaeuit nobis pro merce
dis nostr: augmento ad monasterium quod dicitur
Aniana, situm in pago Mag alonense, eonstroctem
in honore Domini et Salvatoris nostri Jesu Chrisli,
et sanctze Marie semper virginis, seu et aliorum,
ubi nunc Tructesindus abbas preesse videtur cu
turba monachorum, aliquid ex nostris rebus tradere;
id est quamdam cellulam nuncupantem Gellonis,
sitam in pago Ludovense, cum omnibus appendiciis
quolibet homine, nocendi, vel damnum inferendi D suis, vel.quidquid ibi Willelmus quondam comes
causa, spontanea voluntate committitur, in hoc facto
immunitas fracta esse judicatur. Quod vero in agro
vel campo aut silva, qux nulla munitione cingitur,
casu sicut fieri solet, a quibuslibet hominibus com-.
missum fuerit, quamvis idem ager vel campus aut
silva ad ecclesiam przceptum immunitatis habentem
pertineat, non tamen in hoc immunitas fracta ju-.
dicauda est. Et ideo non sexcentorum solidorum com-.
positione, sed secundum legem qua in eodem 1oco,
tenetur, mulctandus est is qui fraudem vel damnum
in tali loco convictus fuerit fecisse. Przcipimus ta-.
men vobis ut [tam] vos ipsi caveatis et observetis,,
qui ipsam cellulam in causa domni et genitoris e-
stri construxit, seu et alii boni homines per sI-
menta chartarum tradiderunt : nec non in praicio
pago, villam qu: dicitur Magarantiate ; et in eodem
pago ín loco qui dicitur Castra-Pastura, ad peor?
eorum alenda, cum terminis et adjacentiis guis; In
pago Beterense fiscum nostrum, qui dicitur Miliacus,
cum ecclesia sancti Paragorii, et Miliciano villa ; &
in pago Magdalonense castrum, quod dicilur Montt
Calmense, situm juxta fluvium Araur, cum ecciei
sancti Hilarii, a termino ejusdem monasterii Ànt-
nensis usque ad terminos eorum, sicut genito nositt
* Septimania anno 817 ab Aquitania distracta fuerat.
1155
CHARTAE ANIANENSES.
1454
Carole& bons meiuri& piissimus Augustus trans A trarietate vel diminutione, jure firmissimo ipsas res
ripam praefati fluminis per suum przeceptum ad pro-
pitium'* antedictum tradidit monasterium, excepto
proprium ingenuorum hominum, quod infra conja-
cet. ltem in eodem pago illos segos cum ipsa pisca-
toria, quantumeunque in eodem loco idem genitor
noster quodam ad suum habebat opus, qui est inter
mare et stagnum, cum ecelesia et villaribus, et pi-
scatoriis, et omnibus aspicientiis et adjacentiis suis.
De silva vero, qu:e eidem fisco adjacet, concedimus
eisdem monachis et eorum hominibus, ut ad usus
et ad piscatorias reemendandas, quantamcunque
necesse fuerit ad.eorum utilitates, accipiant, pascua
etiam ad animalia eorum alenda, absque ullius ho-
minis impedimento, ubi voluerint, et illi et homines
habere et possidere valeant. Placuit etiam nobis
huie congregationi, quando Dominus abundanter
largiri dignatus fuerit, decem modia de oleo dare,
id est de tolomena et solaria; quando vero minus,
sex modia. Et jubemus per hoc przceptum procura-
toribus earumdem villarum presentibus et futuris,
ut mensuram olei praescriptam missis supradicte
congregationis vel ejus successoribus in Arelato
annis singulis dare studeant. Hzc quippe auctoritas
ut nostris et futuris temporibus, Domino protegente,
valeat ineonvulsa manere, manu propria subscri-
psimus, et annuli nostri impressione signari jussi-
mus.
Signum Ludovici serenissimi imperatoris.
eorum habeant. Cretera vero quze restant et silva et p — Durandus diaconus ad vicem Fridugisi recognovi.
pascua utantur, et. comes ei habitatores civitatis
Agatensis, sicut antiquitus usus fuit. [n pago nam-
que Ágatense fiscum nostrum qui vocatur Sila, et in
pago Narbonense salinas, qu:e sunt in pago nuncu-
pante » Ad-BSigna, quantascunque eis noster missus
* Leybulfus comes designavit, cum terminis et late-
rationibus. Insuper et cellam juris nostri qua est
constructa in honore sancti Martini intra muros
civitatis Arelatensis , cum omnibus qux ad eam in
eodem pago Arelatensi vel Avenionensi presenti
tempore legaliter pertinent. Et locum qui est in
pago Arausione, vocabulo Morenatus , vel que ad
ipsum locum pertinent. Sifniliter et villam quz di-
citur Massacia, cum omnibus appendiciis, habentem
plus minus xi, mansos, qua est ex ratione predicte C
ecclesie sancti Martini. Hzc omnia przscripta cum
ecclesiis, villis, villarihbus, domibus, xdiflciis, man-
cipiis, terris, vineis, olivetis, silvis, garricis, pratis,
pascuis, molendinis, aquis aquarumve decursibus,
piseatoriis, perviis exitibus et reditionibus, cultum
et incultum, cum omnibus adjJacentiis et appendiciis
Suis, totum et ad integrum , quantumcunque juris
nostri e& possessionis ac proprietatis, przediclo mo-
nasterio concessimus per hànc nostre auctoritatis
donationem, ad stipendia fratrum ibidem Deo famu-
lantum, et ad subsidia pauperum ad cunctas ejus-
dem monasterii utilitates, perpetualiter concedimus ad
habendum. 1ta videlicet ut quidquid ab hodierno die
de pra»dictis rebus facere vel ordinare, vel etiam dispo-
Data xui Kal. Aprilis, anno, Christo propitio, 1x
imperii Ludovici piissimi Augusti, indictione xv.
Áctum Aquisgrani palatio regio in Dei nomine
feliciter. Amen.
XIII.
Ejusdem pro eodem monasterio.
(Anno 826.)
[Mabill., Annal. Bened., II, 124.]
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu
Christi, Ludovicus divina ordinante providentia im-
perator Áugustus.
Omnibus fidelibus sanctze Dei Ecclesi:e, przsenti-
bus scilicet et futuris, notum sit quia Tructesindus
venerabilis abbas, ex monasterio quod dicitur Ania-
na, in honore Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi
necnon et sanct: Mari constructum, nostre man-
suetudini suggessit qualiter Arnaldus comes in pago
Biterrense villam de Cinciano, et casale proprium ex
comparatione et acquisilione acquisivit, et ipse Ar-
naldus per suum wadium domno Benedicto tradidit
predictas res prefati monasterii Anianensis, quo
mortuo missi nostri partibus nostris predictas res
revocaverunt. Petiit itaque pr:»dictus abbas Bene-
dictus clementiam nostram, ut ipsas res .de jure
nostro in ejusdem monasterii ditione perpetualiter
ad obtinendum tradidissemus, quod ita et fecimus.
Petiit itaque nos Tructesindus abbas, ut nostrum
preceptum super hoc negotio fleri juberemus, per
quod nostris futurisque temporibus Ipse et Successo-
nere rectores et. ministri prxdicti monasterii volue- D res sui per eum securius et firmius eas possiderent,
rint, libero in omnibus perfruantur arbitrio faciendi,
Et nullus ex fidelibus sancte Dei Ecclesiz et nostris
de przscriptis rebus a nobis praffato monasterio vel
congregationi ibidem degenti concessis aliquid mi-
nuere tentet; nec homines ibidem commanentes
distringere, nec fidejussores [tollere], nec paratas
requirere, nec ullas redhibitiones exigere przsumat.
Sed sicut nobis ob amorem Dei przscripta loca cum
omnibus eorum appendiciis eidem congregationi
delegari, atque perpetualiter ad habendum tradere
libuit; ita, Domino protegente, absque alieujus con-
? Legendum, antedicto tradidit monasterio.
b Ad-Signa est locus vulgo Sigean dictus, in. dic-
cujus petitioni assensum przbuimus, et hoc nostrae
anetoritatis przceptum fleri deerevimus, per quod
decernimus atque jubemus, ut quidquid rerum sua-
rum predictus Arnaldus ad prefatum monasterium
Anianum przdonavit, flrmum et inviolabile perma-
neat; ita videlicet ut quidquid de ipsis vel in ipsis
rectores et ministri supra memorati monasterii dispo-
nere atque ordinare vel etiam facere pro utilitate
ejusdem monasterii voluerint, absque ullius injusta
contradictione ordinent atque disponant, et faciant
quidquid utilitati predicti monasterii congruere ct
cesi Narbonensi ad mare.
€ Leibulfus comes erat Narbonensis.
14155
.B&. BENEDICTUS ABBAS ANIANENSIS.
iis
convevire prospexerint. Et ut hzc auctoritatis nosirze A ciendis opposuerit, aut aliquam injustam occasio.
precepiio firmior habeatur, et per futura tempora
melius conservetur, annuli nostri impressione subter
eam signari jussimus. :
Hirminmaris diaconus ad vicem Fridugisi abbatis
recognovi.
Data xix Kalend. Septemb., anno, Christo propitio,
1x imperii domni Ludovici piissimi Augusti, indict...
Actum Carbonaco villa palatio regio in Dei nomine
feliciter. Amen.
XIV.
Ejusdem pro eodem monasterio.
(Anno 835.)
[Apud D. Bouquet., ibid.) .
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu
nem conatus fuerit adhibere, predicto advort
injunximus ut nobis renuntiel, ut nos illi, qui ae
stram jussionem neglexerit, secundum facti sai me.
ritum retribuamus. Dixit etiam nobis prezietes Er
menaldus abbas eo quod maneipia de mouastere
sancti Martini, quod nos largitionis nostre mueere
8d prxdietum Ananiense monasterium concessimus,
per loca diversa fugitiva sint. Volumus ut predicts
advocatus ea quzrat; et ubicunque inventa fneriat,
et secundum legem Romanam trioennio se defender
voluerint ; et hoc przedictus advocatus ex propibqui
eorum circeumcinxerit, aut testimonia idonea dede.
rit; iat de eis secundum Romans legis. sanciioneg,
ul tricennium ea excludere nom pessit. Ei liceat à
Christi, Ludovicus divipa repropitiante clementia B suas res proprias absque cujuslibet interpellaüow
imperator Augustus.
Si petitionibus servorum Dei justis et rationabili-
bus divini cultus amore favemus, id nobis procul
dubio ad xternam beatitudinem promerendam pro-
futurum credimus. Idcirco notum esse volumus cun-
ciis fidelibus sancte Ecclesie Dei et nostris, prz»
sentibus scilicet et futuris, quod Ermenaldus abbas
monasterii nostri, quod dicitur Aniana, ad nostram
accedens mansuetudinem, ostendil nostra majestatis
obtutibus quamdam przceptionem quam nos olim
ad petitionem pra:decessoris sui Benedieti abbatis ,
ob amorem Dei et monasterii utilitatem, fieri jussera-
mus ; deadvocatione videlicet..... ad hoe in nostram
proceperamus commendationem, ut liberius przüi-
injusta aut inquietudine quiete possidere; ei qui
memorata ad peragendum ei injunximus, ab emsi
hoste vel wasta, sive ab omni publico servitio imme
nem existere : quatinus advocationem a nobis sili
injunctam liberius atque utilius peragere valeat. Le
centiam eliam dedizmaus eidem abbati de minoribe
atque levioribus causis alium advocatum mitten,
qui prefati monasterii causas atque necesihts
utiliter fideliterque administrare pessit. FA nt ha
litteras esse verius credatis, de annulo nostro subier
eas jussimus sigillare, |
Hirminmarus notarius ad vieem Biugonis reo
gnovi.
Data xit Kal. Augusti, anno, Christo propitio, 114
cti monasterii utilitates et necessitates procurare C imperii demni Ludovici piissimi Augusti, indieliot
valeret. Sed eodem advocato divina vocatione rebus
humanis exempto, nostram expetivit clementiam ut
eamdem advocationis curam Maurino vassallo nostro
committeremus. Cujus petitionem nostris indigere
auxiliis perpendentes, divino tacti munere postulata
concessimus, committentes eidem vassallo nostro,
Maurino nomine, rerum monasterii sui curam, in
acquirendis videlicet justitiis, et aliis faciendis. Pro-
pter hoc hos nostr: auctoritatis apices ei successo-
ribusque per tempora labentia sibi succedentibus
fieri ac dari precepimus ; per quos przcepimus at-
que jubemus [ut] omnia quzecunque przedictus advo-
catus spe dicti monasterii Ánianensis, nomine
Maurinus, secundum legem quzsierit, aut quzren-
tibus obstiterit, aut juste satisfecerit, atque legaliter
diffinita fuerint, rata et stabilita permaneant, ubi-
cunque ad loca et potestates seu ministeria cujus-
cunque comitum advenerit, undecunque de rebus
ejusdem monasterii justitiam qu:zesierit, absque ulla
dilatione secundum legem plenissimam reperiat, at-
que quzrenübus faciat. Et quia constat idem mo-
nasterium nostrum proprium esse, volumus et prze-
cepimus ut sspe nominatus advocatus nulla ullate-
nus testimonia super nostra ejusdem immunitate
monasterii testes recipiat : sed quidquid juste et le-
galiter qu:sierit sive delenderit cum nostrse partis
testibus, effectum rei evindicare et perficere studeat.
Si quilibet vero aliquara dilationem in justitiie fa-
Xni.
Actum Siremiaco villa in Dei momine felit.
Ámen.
XV.
Ejusdem pro eodem monasterio.
(Anno 837.)
[Apud D. Bouquet. , ibid.]
1n nomine. Domini Dei et Salvatoris noswi ks
Christi, Ludovicus divina reprepitiante clementi it-
perator Augustus
Omnibus fidelibus sanctz» Dei Eccleske et nostris
presentibus scilicet et futuris, notam sit quia olia
adhuc in Aquitania constituti, et necdum imperiali
honore et nomine coelitus insigniti, beneficiavunti
quamdam villam in pago Lutevense Aniani mou
sterii, qux est ia. bonore sancti Salvatoris, seu be
te Marix virginis, et Petri et Pauli apostolorum. 1*-
que archangeli Michaelis dicata, petente nimirum
Benedicto ejusdem monasterii tunc temporis abist^
et per auctoritatem nostram delegare curavimus
Sed quia deinceps divinitus nobis imperiali solio sub
limatis, easdem res potiori auctoritste roboralas
fuisse necdum esse consisterat, venerabilis Ernexk
dus ejusdem monasterii abias nosir$ gupplicivil
clementi? ut denuo nostram. auctoritatem super ^
bus ville, qu: dicitur Caussenas, accipere merereih
per quam eas firmius possidere valeret. Cui di!!?
amore et honore assensum proebentes, bos Dostrt
ti /—' CQHART.E ANIANENSES. 1ss
apices fleri jussimus, per quos decernimus atque A omni integritate, sicut a temporibus domni et geni-
sancimus ut jam dicta villa Caussenas cum omni in-
tegritate sua diebus vit:e nostrz beneficiario munere
in domjnatione et gubernatione Aniani monasterii
rectorumque illius atque sustentatione fratrum in
Deo Domino militantium persistat ; et quidquid de ea
jure ecclesiastico et modo beneficiario facere dispo-
suerint, liberam habeant potestatem. Et ut hzc au-
ctoritas nostra firmior habeatur, de annulo nostro
subter jussimus sigillare.
' Signuin Ludovici serenissimi imperatoris.
Hirminmaris notarius ad vicem Hugonis reco-
gnovi.
Data xiv Kal. Novembris, anno, Christo propitio,
xxiv imperii domni Ludovici piissimi Augusti, * in-
dictione xv.
Acium Aquísgrani palatio regio in Dei nomine fe-
liciter. Amen. '
XVI.
Fjusdem pro eodem monasterio,
(Anno 837.)
[Apud Mabill., Acta SS. ord. S. Bened.)
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu
Christi, Ludovicus divina ordinante providentia im-
perator Augustus. |
Si erga loca diyiuis cultibus mancipata propter
ainorem Dei eosque in eisdem locis sibi famulantes
beneficia opportuna largimur, przmium nobis apud
Dominum :etern:ze retributionis rependi non diflidi-
mus. Idcirco notum sit omnibus fidelibus noctris,
presentibus et futuris, quia placuit nobis pro mer-
redis nostr: augmento ad monasterium quod dici-
tur Aniana, situm in pago Magdaloenense, constru-
cium in honore Domini et Salvatoris nostri Jesu
Christi, et sancte ae. semper virginis Mariz, seu
aliorum sanctorum, ubi venerabilis Hermenaldus
abbas pr;zeesse videfur, aliquid ex rebus tradere no-
stris, id est quamdam cellulam nuncupanjem Gel-
lonis, sitam in pago Lutovense, cum omnibus ap-
pendiciis suis, vel quidquid ibi Willelmus quondam
comes, qui ipsam cellulam in causa domni et geni-
toris nostri construxit, seu el alii boni bomines per
strumenta ehartarum tradiderunt. Et in przdicto
pago villam qu: dicjtur Magaranciate, et. locum
qui dicitur Castra-Pasiura ad pecora eorum alenda,
seu diversis usibus, cum terminis et adjaceniiis D
suis. EL in eodem pago flscum nostrum Curcenate
cum omnibus adjacentiis suis. In. pago quoque Bi-
terrense fiscum nostrum, qui dicitur Miliacus, cum
ecclesia sancti Paragorii et Miliciano villa, cum oim-
nibus appendiciis et adjacentiis suis. Et in eodem
pago Villam-Cincianym cum appendiciis et adjaceu-
tiis suis. Et inter confinia de pago Rutenico seu Ne-
mausense alpes ad pecora alenda seu alios usus
.quas dicunt Jaullo, cum terminis et adjacentiis suis,
quas olim pr:efato monasterio per missos nostros
Ragambaldo seu Fulcoaldo comite tradidiinus cum
* Cointius hoc preceptum refert ad annum 856,
Iudictionem jneundo & Kalendis Septembris, annos
toris nostri ab eisdem monachis possessum fuit. Et
locum qui dicitur Áuraria cum omni integritate,
sicut olim a bone memori» Ermengarde regina
predicto monasterio traditum est. Et in pago Mag-
dalonense castrum quod dicitur Monte-Calmense,
situm juxta fluvium Araur, cum ecclesia sancti Hi-
larii, a termino ejusdem monasterii Anianensis
usque ad terminum rerum, sicut genitor noster
trans ripam praefati fluminis per suum preceptum
ad proprium jam dicto tradidit monasterio, excepto
proprium ingenuorum hominum quod infra conja-
cet. Et super pr»fatum fluvium, Caucinum ad pa-
scua armentorum et alenda pecora seu alias utili-
tates, cum villulis et omnibus aspicientiis suis. Et
B alio loco Comajagas cum finibus et adjacentiis suis,
seu et Paliares cum appendiciis suis. Et iu loco qui
dicitur Sogrado, cellulam quam ipsi monachi zxdi-
flicaverunt tum adjacentiis suis. Omnia hxc cum
omni integritate, sicuti a misso genitoris nostri Ca-
roli Leydrath archiepiscopo traditum et. marmori-
bus per cruces et terminationes assignatum fuit,
et ab ipsis monachis a temporibus genitoris nostri
possessum. Et in ipso pago, in fisco nostro nuncu-
pante Juviniaco, locum | quod antiquo vocabulo
Fons-Agricole dicebatur, nunc autein Nova-Cella
appellatur, quam proprio opere ipsi monachi mani-
bus suis :edificaverunt ; etiam et molina duo infra
ipsius fisci terminum supr fluvium Lero ab eisdem
constructa cum omni inlegritale, sicut hactenus a
C temporibus przlibaji genitoris nostri quieto ordine
tenuerunt ; et inter mare et stagnum locum qui vo-
ralur porcarias, quem sibi ad porcos alendum vel
ad piscationis opportunitatem, seu alias adjacentias
de locis eremis przffat monachi susceperunt, et a
genitore nostro eis per praeceptum collata sunt.
]tem in eodem pago illos segos cum ipsa piscatoria
et plagis maris et fiscum nostrum adh:xrentem illis
qui nuncupatur Sita, qui est inter mare et stagnum,
et subjungit pago Agatensi, cum ecclesiis, villari-
bus, mancipiis plagis maris et piscatoriis, cum om-
nibus aspicientiis et adjacentiis suis, cum silvis et
arboribus supra positis, usque ad locum qui dicitur
Caraiacum, quantumcunque vel quomodocunque in
eisdem locis idem genitor noster quondam ad suum
habuit opus. Et in pago Narbonense salinas quae
sunt nuncupante Ad-Signa, quantascunque noster
missus Leibulfus comes eis desiguavil, eum termi-
nis et laterationibus suis. Insuper et cellam juris
nostri, qu: est constructa in honore sancti Martini
infra muros civitatis Arelatensis, cum omnibus qux
ad eam in eodem pago Arelatensi vel Avinionensi
presenti tempore perünent. Et locui qui est in
pago Árausione, vocabulo Murenatis, quidquid ad
ipsum locum pertinet; et villam quz dicitur Massa-
ciacum ompibus appendiciis suis, habentem plus
minus mansos xL, qu:e est ex ratione prodictze cella
vero imperii Ludoviciani ab anno 812, quo a patre.
consors imperii declaratus est.
1439
INDEX RERUM ET VERBORUM
ui
saneti Martini; seu et insulam Suburbanam nun- À vel paratas faciendas, aut fidejussores tollendos, ant
cupatam, qua cingitur ab omni parte a Rhodano
flumine, cum ecclesiis ac rebus seu appendiciis suis,
Sicut quondam Leibulfus comes per auctoritatem
nostram cum Notone archiepiscopo ex suo alode
* excambiavit et jure possedit, atque per chartam
donationis prefato contulit monasterio. Necnon et
in pago Ucetico donamus cellulam proprietatis no-
strz,, qux nuncupatur Casa-Nova, qu:e sita est juxta
locum .qui vocatur Gordanicus, super fluvium Ci-
cer, sicut eam et genitor noster quondam possedit,
etnos olim prxíato monasterio per auctoritatem
nostram concessimus. Hzc omnia prescripta cum
omni integritate predicto monasterio per hanc no-
str? auctoritatis donationem perpetualiter concedi-
mus ad stipendia fratrum ibidem Deo famulantium,
ita ut quidquid ab hodierno die et tempore de prz-
dietis rebus facere vel ordinare voluerint ministri
loci ipsius, libero in omnibus perfruantur arbitrio.
Quam ob rem hanc praeceptionem nostre auctorita-
tis pro firmitatis studio fleri jussimus : per quam
omiino praecipimus atque jubemus, ut nullus ex fi-
delibus sancte Dei Ecclesix ac nostris de przscri-
ptis rebus a nobis przefato monasterio vel congrega-
tioni ibidem degenti concessis aliquid abstrahere
aut minuere tentet, necin ecclesiis aut loca vel
agros seu reliquas possessiones przedicti monasterii,
quas moderno tempore per donationes genitoris
nostri ac nostras seu czeterorum fidelium juste pos-
sidere videtur in quibuslibet locis, quidquid ibidem
propter divinum amorem collatum fuit, quxeque
etiam deinceps in jure ipsius sancti loci aut per nos
aut per alios voluerit divina pietas augeri, ad cau-
sas audiendas vel freda exigenda, aut mansiones
& Exstat in tabulario Anianensi.
homines ipsius monasterii tam ingenuos quamque
servos, qui super terram memorati monasterii resi-
dere videntur, distringendos, nec ullas redhibitiones
aut illicitas occasiones perquirendas ullo unquim
tempore ingredi audeat vel exactare presumat. Ei
quidquid de rebus praefati monasterii fiscus sperare
poterat, totum nos pro aeterna remuneralione prz-
dicto monasterio concedimus, ut perpetuis temperi-
' bus in alimoniam pauperum et stipeudia monady-
rum ibidem Deo famulantium proficiat in augme-
tum. Et quandoquidem divina vocatione supradi
ctus abbas et successores ejus de hac luce migrave-
rint, quandiu ipsi monachi inter se tales invenire
potuerint, qui ipsam congregationem secunden
B Regulam sancti Benedicti regere valeant, per hax
nostram auctoritatem et consensum, sicuLi in alii
eorum continetur przeceptis a nobis vel genitore ne
stro sibi collatis, licentiam habeant semper eligendi
abbates, quatenus ipsis servis Dei qui ibidem De
famulari videntur, pro nobis et conjuge proleqw
nostra et stabilitate totius imperii a Deo nobis co
cessi vel conservandi jugiter Domini misericordiam
exorare delectetur. Et ut hzec. auctoritas nostris ft-
turisque temporibus Domino protegente valeat it-
convulsa manere, manu propria subscripsimus, e&t
annuli nostri impressione signari jussimus.
Hirminmaris notarius ad vicem Hugonis recoguosi.
. Data xii Kal. Novenibris, anno, Christo propilio,
xxiv imperii domni Ludovici piissimi Augusti, i
dictione xv.
Actum Aquisgrani palatio regio in Dei nomi
feliciter. Amen.
INDEX RERUM ET VERBORUM
AD
SANCTI BENEDICTI ANIANENSIS CONCORDIAM REGULARUM.
In hoc Indice revocatur Lector ad numeros columnarum nostrarum.
A lectüs in medio dormitorii, 967. Quam
Abbas qualis esse debet, 755, 769.
Ex congregatione eligeadus, 7355, 760.
Non ncoplytas 7160. Ejus ordinandi
ratio, 762. Ordinandu: ab episcopo,
761. Non olim tenebatur esse bacer-
dos, 895. Qualiter peccet in rerum
temporalium administratione, 775. Ei
rem monasterii vendere aut alienare
non licet, 785. Non debet habere pro-
prium, T/5$. Non debet uti libera po-
testate, 782, 1019. Sine ejus permissu
Dibil faciendum, 1197. Debet reticere
cum sua congregatione, 1255. Eis-
dem frairam cibis debet esse con-
Unius, 11U7. Levet pedes fratrum,
1201. Hospitum, 1217. Ejus coquina,
ibid. Litigare nou debet, 760, 761.
Cubare debet in dormitorlo, 908. Ejus
coram gerere debet de excomumuni-
catis, 1107.
qo lbbatissm ordinatio ab episcopo,
Abbo (S.) abbas, 798.
Ablactatum, 833.
Ablutio manuum ante sumptionem
eucharistis, 1007.
Abnegare semelipsum sibi, 799.
Absentes ab oraL.tio| pro utilitate
monasterii, 1158. Absentium comme-
moratio in oratorio, 1313.
- Absolutionis forma, 1030.
Absolvendi monachi excommunicati
ritus, 1005, 1009.
Abstentus, quid, 986.
Abstinentia moderata, 1117. Qualis
esse debeat, 1211.
Abstinere sliquem, 986.
Acceptio persone, 7l. —
Accusatio sui, 1025. Quam sii uil
Acedia, 960. Ejus remedis, 9l.
Achar, Achan, 982.
Acta Apostolorum, 1221.
Actum, coactum, 759.
Adalardus (S.) abbas, 79.
Adalaricus (S.), ts. manet in3o-
usto corpore pu
bilis, ne sacrilicium interrumpstsy
E liücans. supra petram, 18i 8f
egi ny bbas Fuldensis, 195.
Sg (B.) abbas Fu ;
rotes in itiuere ul tractandi,
Agroti monachi ut tractandi, 08
Ut tentandi, 1095. Non sunt fote
s dibus parentum, 1090.
144
&gyptioram. monachorum in susci-
piendis monachis ratio, 126 ;.
/Equare quid, 1236.
A£sopus quomodo appellatus, 776.
, Aste |s cibus sumendus est,
1357.
[Ets juventutis, 767. Professionis
religiose emittenJd:e, 67, 1507. l'esta-
menti condendi. 1309. /Etates qua
facilius aut difficilius fam m susUnent,
09
Agapius impostor, 1222.
Agauneuse uionasterium, 885. Ejus
officium, 891.
Agenua quid, 896.
Agricolarum mos, 1189.
Aidanus 6) episcopus, 1210.
Alsqew, 00U2.
Áxvqaosóve , 1260.
Áxviparv, 360.
Alabasi rum, 1200.
Albuinus presbyter, 857.
Albus color vitandus | mona his ,
1218.
Alcuinus seu Albinus, 895.
Alexauder Seye*us imperator, 799.
Alleluia, 898. Qwuaudo dicesdum,
893. In Domlmceis, 898. Ejus intermis-
sio in Septuagesima, 598.
Altercari, 781.
Alteri nou faciendum, quod tibi ficri
non vis, 799, 1520.
Alto (S.), 817.
Amari plusquam , timeri oportet ,
Ambrosiana Ecclesia, 898.
Ambrosiauum, 838.
Ambrosius (S.), 888.
Amor prelati erga subditos qualis
sit, 771, 111.
Amphietyon, 1105.
An phitheairum spiritale, 932.
Anachorei, 751, 752, 195, 146.
ÀviaSo,, 1251
ÀÁve)eg B&v:tv , ibid.
ÀveXopitov, 889.
Anslogium, 859.
Anastasius papa, 894.
Anaxagorss Clazomenius, 865.
Ávéke ie, 1259...
Audreas (S. ), 1221.
Augeli referuut nostras actiones
Deo, 859.
Anglorum rex contentus cibis mo-
nachorum, 1217.
animarum regimen quam difficile,
- Aunliversarie preces pro defunctis
fratribus, 809.
Annorum multitudo porum coufert
ad vitz: monasticte perfeet ouem, 018.
Auuus probatioui monachorum couccs-
, $us, 12069. -
Anselmus (S.) Cantoariensis, 718.
Antecessus, 1121, 1291.
Autipbona, 896.
Antipolis, 1547.
Antonius (S.), 1117.
Apes signo ad quietem vocale
Tr^ ,
Áeou, 912.
Áeedis, 1197.
Apoerisiarius, 1209.
' Apollonius astronomus, 776.
ÁxoXeraet, 1520.
Ásoetulllguv, 890. .
,uApeston opus corporale faciebant,
56. '
Aqu: nimius pouis noxius, 1115.
Ara Dius et Preserpinze subterra-
nea, 966.
Arcells, 155.
Area quid, 1181.
Arelate Tert, Sexte et None
officium quando iustitutum 905
Áeurvdgev, 904.
Arisiomenes, 863.
IN CONCORDIAM REGULARUM.
Arsenius (S.), 1231.
Arsesius (S.), 707.
Artifices monasterii extolli non de-
bent, 1259. Ejusdem artis simul habi-
tent, 1303. Non accipiant opus sine
permissu, 1262. Nou eligant Opus pro
$uo arbitrio, 795
Áerioun, 1335.
Aruudo quis dicatur, 758.
Áej&pio, 914.
Áezu63on2Sáoio; , 10:0.
Asa rex Juda, 1093.
Ascen3a Donnni, 1595.
Áoxxeu, éexqris, 153.
Asturins (S.) episcoyus, 1112.
Atteniio jn oratione, 1108, 1214.
Auenuaius abstinentia quid faciat,
1012.
,AUonitus, 721.
,Audientes qui, 1010. Eorum genus
duplex, 1010.
'Augustiuus (S.) componit librum de
opere inouachorum, 1175. Ews Re-
"gula, 708. Nullam compo-uit regulam
eremitarum, 712. Eligit sibi Successo-
rem, 813. .
Aurelianus (S.) Arelatensis episco-
pus; ejus regulas, 710.
Aurelius Cartiiazinieasis episcopus,
T6. -
,traritia fügienda, 1052. Insatiabilis,
Aviarium, 1046. '
gol tus (S.) Viennensis episcopus,
Aydoinus episcopus Carnotensis ,
B
Baculi usus apud monachos, 1239.
Baluearum usus, cpris couceden-
dus, 1054, 1089, 1091. Sanis tardius,
1084. Noxius anims, 1084. Ante cer-
tas festivitstes concessus, 1193.
Balneunm uode, 1104.
Baucor monasteria duo, S83.
Bard, 1229.
Bardococullus, 1229.
Barnabas , resbyter, 815.
Basilii (S.) Regula, 708.
Basiua s»nctimonials turbat süum
monasterium, 10:1.
Baucalis, 987.
Beda olim sanctus, e! beatus appel
latus, venerabilis t»rJius, 1025.
Beli«rophon, 962.
Bgenediceudi se mutuo in cceursibus
mos, 1530. Beuedicere mouachum,
1271. Benedicite, 738.
Benedictio abbatis, 839. Clborum et
edentium, 1153. Merorurm, 1152. Mo-
nachorum in exitu monasteru, 1779.
Septimanariorum, 1u71. Benedivtio-
nes, 835.
Benedicti 'S.! Regu!s perfectio,
118 et segq
' Biber, 1071. Biberes, 1071.
Bibitio, 991.
Birrus, 1344.
Bisacaa, 557.
Bona iateutia in quibusdam, 800.
Boua, per que Deo pareuduin est,
sunt a Deo, 724. Bonuti oinue ex Deo
e»t, 81.
Bracile, 1256.
5r atiariuun, bratiatorium, bratium,
B(i6vov, 1153.
Breve seu brevis, 1155.
Breviarium, 569. .
Bruta ipeunies olim inter demon:a-
cos consistebaut, 1010.
Ruccella, 1155.
Buccellarii milites, 999.
Buccellstum, 995. .
Burgund:ofara, 855,
Burgundofar, $5.
C
Cacabus, 757.
(;ecilianus arehidiaconos, 747.
Cad^utis alterum. poena, 1567. Cie-
1556 invicem iu monasterio non licet,
Ceelibatus professio, 1507.
Ciesar male cinctus, 1251.
Czs.r spiritalis, 768.
Cesaris dus, 935.
Caesarius (S.) Arelatensis, 1029. Eius
Regulo, 710. Attentio iu oratione, 935.
Meditatio de rebus divinis etiam dor-
mieudo, 997
Caui maledictio, 915,
Caiui heretici, 004.
1 gqalanus qua»satus non conterendus,
C3lc-amenta monachorum, 12523.
Caleearium, 1019
Ca: dellus. 1120, 1153.
Caldus, 1155.
. Caligse, 1252. Cla vate, 1254. Folli-
cant s, 1247.
Cama, 1248.
Cambuta, 953
Camisis, 1218.
Campsate, 1306.
Candela quid, 968. Ardens noctu in
dorinitorio, 961, 168
Capdor, 150.
Canonicz horx unde, 1206.
Cauonic:ie mulleres, 950.
Canon offielum divinum, 1205. Men-
sura ; qua. colonus reddit domino suo,
Capilli monacbornm in coufessione
positi, et Deo sacrati, 1500. :
Capitale, 1230.
Capitis demisslo omni ín loco, 866.
Lo 1195. Velatio inter vescendum,
Ca: mina, 718.
Carnes liaud apronendse monachis,
11135,1123. Inlirmis et omnino debilibus
concesse. 1083. Ei longo itineri de-
gtinatis, 1129.
. Carnoi:ensis comilatus a quo institu»
tus, 952.
Caro :ollibus vestita vires resumi
adversus animam. Vehementius im-
poguat tbouachuin recens conversum,
Caroli Magni versus, 1217.
Carricare, 758 )
Casiuenses monachi, 864 el seq.
Cassis»ni error, regula , sauctitas,
108, 1056.
. Caste quid, 756.
Casula quid, 1032.
Cateclumeui novitioli, 1205. 'ani-
teutes, 1010. .
. Caucellus, 11354.
Caucus, 1154.
Causa culpa, 1001. Defensio, 754.
Potestas, 938, 1105.
. Causari, 760, 774.
Causarius, 761.
Causatio, 771.
Causator, 7600.
Cauti, 1289.
Càutio, 1223.
Cautum, 1289.
Cella segrotorum, 9,1, 1084, 1001.
Hospitium, 1215. Novitiorun, 1263.
Monachorum , 1178. Senum, 971. Va-
rie ejus acceptiones, 1085. Custodia :
quot in una olim monachi liabitabapt ,
971. Ut paradisus habenda, 805.
Cellararii dotes, 1041. Vasa ei consi-
gnanda ab hebdousdario , 1018. Ne-
glector frsirum judicandug cum impiis,
1047, 1050.
Cellarium, 1025.
Cellarius, 1041.
Xitpn t éyutvot, 1010.
44419
Xupos, 1010.
Chiouàaius episcop, 9^8.
Chilpericax Burguudioouin rez, 712.
Xlaiw., 1236
Xouwivev, 1256.
Xiuo:$, . . .
Christus via, 814. Ejug passiones
jmitanda, 1035. Fievisse legitur, non
risisse, 863. Prandisse non legitur,
4115. Prandisse probatur, 1115. à et o,
Ti6. [n hospite soscipiendus, 1215.
Sob vul:u pauperis, 1019.
ChroJieldis monacha turbat suum
monasterium, 1071.
Cibi monachorum iidem, 1152, 11635.
Abbatis et monacho:um etiam iidem,
9352, Senum molles et delicati, 1100.
Cicindelus, 1119.
Cilicina vestis vitanda monacho,
250,
Cil cium, 1013.
Ciucti dormire debent motmachi,
i, 906.
Cinguli solvendi mos petendo ve.
niam, 1012, 1015.
Circa quid, 1178.
Circare quil, 1178.
Circelliones, 43.
Circellum quid, 13559.
Circitores, 1175,
Cireumcelliones, 747. — .
Chtertienslum nionachotum devotio,
Clamitatio rusticitatis sigmum, 991.
,oUiamor vitandus in ofatione, 9355,
9185.
Claudii imp. socordia, 772.
Claustrum monasteri , ejusque par-
tes et usus, 1179.
Clives monasteri et officinatum no-
cte dandi: sunt abbati, 154.
Cla in caligis, 1224. Quales, 1226.
Clavis foreusis, 1222.
Clerici olim artiticio sihi vietum qure-
rebaut, 1179. In. hospitium exceptis
major honos exlibendus esi s 1210.
Pos-uut recipi in monachos, 1515. Quo-
modo in monasterio recipiendi, 1515.
Habitu monaehico donabantor apte 3n«
num elapsorn , 1315. Monachii sub po-
testate episcopi, 1322.
Clusura, 10 7.
Coclilear signare, et lambere, 1238.
Cochlearium, 851.
Cena olim vespertina, 1145. In pran-
dium mauta!a, 1158. Ad eam nou dice-
batur psalmos, 1163.
Conobiue, 730, 755, '/95.
Conobiticz vitio laus, 740 et seq.,
46.
Co»noblum, 755.
Cogitationes malae prae'ato revelan-
dz, 816, 818. Sancue in lecto lhaben-
ds, 969.
Collatio, 9:9.
Collect», 1155. Duplex in monaste-
riis S. l'achomii, 986. Ab eauon exeun-
dum sine l;centia, 1156. Collectse ora-
tionis (ormula, 851. Cujus erat eam
dicere, ibid. Lecco benedictionis post
Evangelium, 874.
Colmannus (S.), 1217.
Colohium, 125;.
Color vestium qualis, 1251.
Columbanus (S.) abbas, 7132, 881,
1237, 1255.
Columba (S.) Tabennensis precla-
rum dicium, 958.
Comam nutrire h:ul deect mons-
chum, 1341.
' Comedere ante ststntam liorsm non
debet monachus, 1160, 1153, 1154.
Neque extra suum monasterium, 1210.
Quando id ei permittitur, 1211.
Commeotus, 919.
Commend;re, 914.
Commeudatum, 911.
INDEX RERUM ET VERBORUM
Commupicare, 1211.
Communicatio virtutam et bonorum
spiritalium inter monachos, 960.
Communiter, 817.
Complere, N50.
Completa, 855, 913.
Completio, 1151.
Comple!:orium, 915, 1117.
Complaticum monasteriwun, 1149.
ConcorJia Regularum, 715, 718.
Confessio culjse, 1025. Non revelan-
da, 85í. Venilium cuilibet, 1038,
1050. Turpium non erubescenda, 817.
Ejus utilitas, 855. Humilis, 866. Aute
mensam, 851. 'T'er in die, 853. Coufes-
$:0 pro eapsa seu tabernaculo, 1500.
Confitemini Domino quoniam bonus,
Confiteri quibus oportet, 846.
Conradus rex Homaaorum, 917,
Consentientes alterius peccato, (364.
Consi'inm sumendum , 791. Quorno-
d 191. Siue illo niliil [acienduu, 795,
4
Consistentes, 1209.
Consuetudinis vis, 867. .
Cousuetudo pro annona et victu so-
litis, 1160.
Contentio fugienda, 79$.
Conticiutum, 875.
y Continentim laus, 1125. Mensura,
Convalescentes ut tractandi, 1089.
Couvenire quid, 897.
qo Conventus abbatum luitio mensium,
Conversi, 132, 1532.
2 ignversionis minorum votum quale,
Coqui hospilum ad annum, 1218.
Coquina abbaiis, 1217.
Corona clericorum, 1241.
Corporale, 1301.
Corpus, congregatio, 996.
Crapula fugienda, 1115. — Unde dl-
cta, 1115.
Crassus érDa xoc, 86-5.
Crucis signum, 1157. Pani olim im
pressum, 1050.
Cruci(us, 911.
Cuculia, 1929. Segestrata, 1255.
Cucuilio, cucullus, 12:9.
Cucuma, 731, 1251.
Culpa lateus cui revelanda, 1025. In
ejus animadversioge quae sunt conside-
randa, 985
Cuminum, 1199.
Cursus pro loris canonicis, 1161.
(uspus quid, 1255.
Cypressinm virge epísco,orum ,
D
Debriare, 1151.
Decalvare, 1001.
Decauus quid, 938. Officium, 962
Qualiter eligendus, 950. In militis, 1a
cmpsris, in judiciis, in fuperibus,
Decas, 852.
Decurio, 9019.
Defendere invicem in monasterio
non licet, 1559.
Dejejunatus, 1552.
Delicaii levius et melius habendi,
1069, 1072, '
Deo prias, 1555.
Desideri: non implenda, R58.
Desiderius impostor pseudueretnita
Detractio fugienda, 806, 1072.
Detraciorís purna, 9:5.
Deut iuquirere quanta iutcntione
oportet, 932. |
Deus monas, 751.
Deus Deu« meus, etc., 893.
Mts kpio4, 780.
ui
Disboli essufftandi mos, (46, Q«..
liter monachos perdit, 796.
Diacon, 156.
Disconatus genus sacerdoui, 1533
Dista ib morbis qualis exe
1083. 1 det,
Dietare pronuntisre, 1108.
Diel iniiium: apud Judzos et Ate
nienses, 1115.
» des quibu$ Spon$os est nobiseus,
Dietmarus cellerarius ponas ipei
evadit ob charitatem in fratres, 1045,
ou Lilliciliora ad abbatem referendi,
Dilectio carnalis fugienda, 907.
Dionysius Exieuus, 1210.
Avjitgie Suse, 991.
Dipycun quid, 763.
Alxvpoc detoc, 995.
Dirigendi fratrés ín via quomo,
1545.
Discineti lasetet, 1251.
Disciplina pro flazellatione, 814.
Discipulus Christi verus, 745,
Discretionis virtus, 759, 1117.
Dissimulare peccata pusilli es ss
mi, 773.
Dlstrahere, vendere, 1261
Distribuere oportet cuique pros
Opus est, 1067.
Disir.ngere, districtus, 1575.
Diltes in szeculo noa extollaoter is
monasterio , 1071. blandius fovesd,
Doctrinae gradus !n Eeclesa, 70.
Doec [du meus, 815.
minico die non est Vir
manibus, 1182. Jejunare nehs, 11i.
À quo id institutum, 1555.
Dominicarum supplementum fs (»
dragesitma, 1116.
Domna, 1523.
Domnus, 1528.
Domus variz, sen casses it moy
sterio S. Pachomit, 917.
Donatisue frequentius saos pesto
canebant, 901. — Donatistarum psi
mi, 916.
Donati regula, 712, 715.
Donatus 3] abbas, 715. —
Dosatus (s. episcopus V esostit-
sis. 715.
Dormire in nno loco debent mo
chi, 965. Neías post vigilias aotturts
8, 875. 030
ormitorium, 0359.
Darotheus (S. ), 830, 1068, 1007.
Dorse inus, 751.
qoDpsittieus (S.), 857, 1065, 105),
Dubia lux, dubius dies, 1189. "
. Duicainina diebus fesis motis
danda, 1121.
Duplex animo, 1531.
Duplicitas in oratione, 951. "
Dua omnia* prediessda B0,
Dyas, 151.
E
Ebrius quidam pro marlyre 9".
Ebullire quid, 1157.
ios monasterio nos oportel siet
permissu, 1518, 1551.
Em wi, SS S
EwerA Os e .
Eicctio eX mropistere t487.
Eleazarus, 1121.
Electio prelstorum jexts ordinet
receptionis uon facienda, l. "
Eleemosyns, 1220. mn!
dauda, v A Quo daada est ia
sterío .
Eminanuel Comnenus Im-, a
1415
Encratit:e naeretici, 122?,
KEsoógy epevia, 915.
, Epiiaaius '(S.) Ticini episcopus,
Episcopi non debent priecipere mo-
nachis ut edant volatilia, 1125. Mittunt
eulogias , 1224. l;s incousultis non est
ejiciendus monachus, 1058. Eorum po-
testas iu presbyteros et clericos moua-
chos, 1225.
Ept»ticum quid, 1116.
Ézopádys, 1 33 1 . *
Ezóyev, 1251. 2.
Equorum multitudo in abbatbus
damnata, i37.
Eratosthenes, 779.
Eremiis, 151, 746.
Eremiticus status non obest voto
stabilitatis, 1266.
Erminollus (S.) abbas et mar:yf,
Evangelium dum legi.ur, stare opor-
tet, 593. |
Ev;«pwzta, 002.
Eucliaristie sumptio in parasceve,
1202. Quando sumebatur a. mobacuis,
Euchitze bzreti: i, 1173.
Eugendus (3 ) a.:bas, 1255,
Eogeni:x (3 ) humilitas, 1258.
. Evirescere, 821.
Eric, 12:9.
ROloria, 1325.
Eulogix varia significata, 1325. Non
accipienda a monachis síne permissu ,
1226. Ejus usus, 1226. Nou dabatur ex»
Cotuinunicatis, 1221.
- "Eutropius (S.) Valentin ;s episcopus,
t
Evoriscas monasterium, 855.
Ex»gella, uepov, 1511.
, Excomuunicaudi mouachi ratio seu
norma antiqua, 520.
xcominunicari quis debeat, 973.
Excommunicati in cellulas separatas
retrusi, 1002. Se eis jungere non li
cet, 1015 et seq. Licet resalutare, 999.
Quo.nodo satistaciant, 1009. Ante fo-
Fc$ ecclesi», 1002.
Excommuuicatio ad certos dies vel
annos olim determinata, 995. Benedi-
ctina uiajor, 909.
Excarrico, 7358.
Ex corde recitare, 890.
Excusuvre quid, 1206
Expansis masuibus or.re, 925.
Exponere, expositio, 1271.
Expulsio a tionasterio, 988.
Exsutllare, 1020.
Exuvis, 1289.
FK
Fabulis abstinendum (a ecelesia,
Facitergiu, 1058.
gg Actis implendum quod docetur,
l
Familiaritas particu.aris vitanda,
1152.
Fara (S.) abbatissa, 855.
Faro (S.) episcopus, 855.
Fasciis pedes iuvolvere, 1255.
Favus melis die festo patribos ab
angelis datus, 1121.
eminalia, femoralia, 1235.
Fewinarum familiaritas fugiénda
monachis, 987, 1336. Feminarum ha-
bitu viri induti Kal. Jan., 1141. Femi-
Pn peras pa.las tangere prohibitum,
Ferarum ofusa multitudo in eirco,
etin amphitheatro, 921. .
Furarum formam homines ludu
JN CONCORDIAM REGULARUM.
Kal. Jan., 1111.
Fercula fratrum zequatia, 1107.
ira quinta non jejunuau ium, 1200,
Feriz monacbis non sunt super ter-
faim, 1128,
leri in quibus ,ej&na conquie-
scunt, 1139.
Fernandus Castellae rex, 1217.
Fermentum ;ustitie, 769.
Ferramenta spiritalia, 815. Ferra-
mentorum cura ut gereuda, 10334,
1055. Ferramentum quit, 815.
Ferreolus (S.) wartyr, 711..
Ferreolus (S.) episcopus Lceticen-
sis, 711.
l'erreolus (S.) episcopus Lemori-
censis, 711.
' Fe tinsudum ad opus Dei, 1164.
Festis diebus puliueatarig aügeuda,
1122, 1121.
FicLilia monacborum vasa, 1075.
Filii nobilium vel iguobilium. non
sunt 1a monasteriis doceudi, 1098.
Finibrie, 743.
Fiwnella, 1332.
. Finis malus, 802.
Firminus (S.) Ucetice.sis episco-
ps, 711.
Firmitas, 1231.
Firmus, 1238.
P'agellationis Pauli tabufa antiqua,
Flavius Rhemensis episconus, 553.
Flentes quiuam dicti, 1009
Flexuosa verba, 838.
Formaria, 910. Formar.us, 910.
ormosi uon sunt aliis preefe, eudi,
Fornieationts remedium, 813.
Forti: r pro m»jore, 763.
Fortuitu, 1103.
Fossatum, Rí9.,
Frue:uosus (S ) abbss, 711.
Fruc'uosus (S.) episcopus Draea-
feusis, 711, 1113.
Fructuosus (S.) episcopus Segoviene
Bis, 712.
j nticare, 859. R
ulgentius (S.) episcopus Rus, en
sis, 172, 451. 5.) episcope
Furti rens ut tesetandus, 1002. Quas;
wulter habendus, 1000.
G
Galbanatus, 1315.
Gaibanis, 1215.
Galbanum, 1205.
Gallets, 1133.
Galli (S.) «nonasterium, 8355. Ejus
disciplina, 917.
Gallica, 1051, 1916.
Gallicarii, 1962.
Galliciniuu, 875.
Gallicula, 1547.
Gallogrsci buecellaril, 935.
Galnabis, 1418.
Galvus, 121.
Tegiv, 1316.
Garum, 1318..
Gastrimargia iSt.
Teccelia 79. —
* Gaudium spiritale, 11^5.
Gavisci, 1067.
Genovefa (S.), 1553.
Genua o«culari in signum reveren-
lia, ii Quando in ecclesia curvan-
tur .
Genuflexiones in orationibus, 1205.
Inter psalmos, 930.
Georgius (S.) monachus martyr,
85.
' Gerardus (B.) abbas, 798.
Gillo, 986.
Gillonarii, 986.
Gloria Patri, etc. Diversa ratione .
olim cani solitum, 886. Arjanorum,
886. In responsoriis, 882.
Ue
Glutto, 757. 0.
Gluttum, 757.
Gotlils sabbatum celebre oiim,
Graduum humilitatis ratio, 857.
Grzeci quidam tollentes ossa. mor-
ivorum pro reliquiis, 747.
Gramma quid, 1150.
Granum leguiminis non conlemnen-
dum in monasterio, 1077.
l'eggdlov, 1058.
G:aphiarium, 1058.
Grapliium, 10237.
Grate, 810.
Gr«tise post cibum agendz ín eccle-
$ía, 113535.
Gratus, 8360.
Gregorii (3.) Neocresariensis, 905.
Guido (S.)'abbas, 1026.
Guillelmus (S.) comes, 815.
Guillelinus Londoniensis seditiosug
Sospensus, pro mor!yre cultus, T47.
Gyrovagi, 135, 726,
H
Habitus monacborum similis, 1196.
O:dinatus seu ornatus, 12. Non pre«
tiosus nec nimis abjectius, 1213.
Haymo Halberstateusis anctor com-
mentariorum in Epi tolas Pauli, 1050.
Hehdomad: sanctse jejunium, 1202,
Heixlomadarii culius, 1073.
Helenus (S.) episcopus, 576,
Hellen monachu-, 876.
Wemina, 1129.
Heraclii episcopi electio, 815. Sue-
cessor sancti Augustini, 815.
Herluca (B.), 857.
Hieme semel indie edendum, 1157.
Hierax lizereticus, 910. |
o ieronymus (S.), 707. Ejus Regula,
41V.
Hippias sophista, 1185,
Hippo regius, 825.
Historia, 1285.
auomicida auimarum malus prselstus,
Fominis natura, et
nario consistit, 89).
Houor o!-m monachis et clerieis ex-
bibi:us, 1539.
Hora operis Dei a quo nuntiaod»,
1107. — Hora refectionis , 1157, 1141.
— Horz incompetentes, 1190. — Hors
manastieis exercitiis congruz, 1175,
1181, 1182, 1187, 1105. — Horz ca-
non'c:ze unde appellate, 1205. Possunt
recitari laborando, 1051. Esrum olim
diversitas, 901. Quindeclm iti mans»
sterio sancti l'ructuosi abbatis, 7*6.
Se. tem diurpte, 903.
Horatici visio, 1157.
Hordeaceus panis cibus poniten-
tium, 1001.
Hortwiani officium, 13547.
Hur!us in mou .sterio, 1542.
Hospites qu liter suseipiendi, 1913.
Doceudi in oratoriam, 1216. Iis sevvi-
re debet novitius, 1?61, 1275, 1277.
Eorum adventu aliquid frsttibus au-
gendum, 1122. Eorum custodia , 1221.
tabilitas in monasterio, 1222, Huma-
nit23 qualis est els exhibenda, 1216.
Hugo (S.) abbas Clusiacensis, 1117 ,
Huwnsnitss, 992.
Humanum, 097.
Humbertus discipulus sancti Ber-
Darii, 863.
Humilis suffert omnia, 1553
. Hunilitas, 835, 1355
Hymni a sanctis l'atribus compositi
Iu Ecclesia cani possunt, 858.
perfectio septe-
Thices, 71T.
1447
16e, T I8.
Sirtse, .
Idonevus, 962.
Ignis eruinpens e sepulcris, 856. Ex
silice elfcitus iu lucernario, 907.
Imitatio, 868. .
Imperanti contraria legi Dei non
obediendum, 1370.
Imperare nihil debet przlatus quod
non ipse prior fecerit, 767, 151.— lu-
perare oportet monacho voluntati ejus
contraria, 1397.
Imperatori seu regi ut Deo pareo-
Qum est, 816.
Iniponere psalmum, 1168.
lmpositio, 1168
]mprobitas, 975.
Imyrobus, 973.
Impulsare, 1272. .
lu impossibilibusobediendum, 1557.
Jnsequalhitas pro morbo, 78$.
Inchoatío boni non est sine gratia
Dci, 725. .
lucipieutes novitii dicti, 1250, 1265.
luciusi in monasterio duplices, 971.
luciusionis in monasterio bonum,
1551.
[ncessus qualis, 808, 867.
Incorrigibiles isonasterio expellen-
di, 1029,
[ncrepatus monachus quid faciat,
y -
ndex pro campanas, 906.
ludicere, 1200.
Inf.ns et puer idem sancto Benedi-
eto, 1097.
Infantium setas, 1198. Eorum potlo-
ne$, 1136. Ut puniendi cum falluntur
in oratorio, 1165. Iudulgentius haben-
di, 1197. Qualiter tractandi, 1100.
Inferiorem se omnibus debet Judi-
care monachus, 857.
Intirmi et egroii differentia, 1025.—
Intirwi fratres ut tractandi, 1085 el seq.
Cum eis plus datur quam cseteris non
debent esse elatiores, 1068 eL seq.,
1072. Eorum cellarium et coquina,
1085, 1091, 1002. Quomodo se gerant,
1085. — Iutirmum animo frequentius
operari oportet, 1095.
In gratiis tuis, 856.
Ingratus, 856.
Ingredi, ingressus, 867. — Ingredi
non [icet monacho in cellarium et cz-
teras officinas, 1319.
Injuriosus (S.) episcopus, 904.
Instrumenta bouorum operum, 797.
Interdiana praadia, 1119, 1139.
Interrauea, 1295.
Interrogatio, 1156.
luticze, 703.
Invidia tormentum, tortor, 752.
,lnvidorum iogenium, 977 .— Iuvidus
contentionis amator, 1377. Alterius
meritum in sei toPmentom convertit,
13578. Vix alteri subjicitur, 1578.
Invitos Deus non convertit, 1056.
lra non perficienda, 800.
Iracundia lagienda, 812,
Isidorus (S.) episcopus Asturicen-
ur (S.) epi
orus (5.) episcopus Hispalensi
7i1. Ejus Regula, 7$. 4051 Él ^
J
Jaculatoris orationes, 951.
jejunium, 807.. Relaxatur zgro-
ts, 1095. Nullum olim a Paschate
usque ad Pentecosten, 1157. Usquead
nonam , 1[63. Monachorum, 1160.
Quarue et sext» feri», 1138. Kal.
Jan., 11H, Quadragesimz, 1157, 1198.
omade sancte, 1202. Parasceves,
1202. Sabbatiui cur nulla fit mentio a
saucto Benedicto, 11143,
Jvannis abbatis responsum, 830.
INDEX RERUM ET VERBORUM.
Josnnes (S.) Alexandrinus patriar-
1049
a .
Joannes (S.) Chrysost., 1105.
Joaunes s Evangelista, 122t.
Joannes (S.) Gualbertus, 1217.
Joaunes (B.; Murre episcopus Con-
Jomeusis, 787.
oca monachis interdicta , 090.
Etiam honesta vitanda, 825.
Joscph (S.) (aber ferrarius, 1186.
Faber lignarius, 1186
Judicare quemquam non oportet,
Judicie Dei tímenda, 807.
' Judicium pro justitia, 756.
jofum Christi. quibus suave, 820.
Julianus (S.) Sabba, 91.
JTunei uiadefacti ad faciendas mattas,
8.
Juniorum mores, 797. Officium, 796.
Jurandi consuetudo abjíicienda, 1251.
— jurare probibitum clericis et moua-
chis tus (S "uit
uStus (S.) martyr .
Juua quid, 1153. '
K
Koxxá6£«, 191.
Kal. Januarii jejunium, 1141.
Keyiowy, 1218.
Kevóv)e, 968.
Kevemn, 1305.
Ke1evérov, 1231.
Koala, 10H.
KoüJepxoy, 1023,
Kiàéocv, 1025.
Koéovc, 1011.
Kb», 1084.
K62:ov, 10814.
Kodex dos, 1058
Koltwv, .
Kosóis, 1129.
Koygvov, 831.
Kee, 1105.
Kguwe, 1359.
Kwuvoxolevec, 1209.
K»gà, Kop, 1529.
Kvgwxóv, 1213.
Kyrie eleison, 895.
Koete, 1529.
Kopie, 1529.
L
Lahor manuum moderatus esse de-
bet, 1184, Labor manualis in oflicio
Bocturuo, 881.
Laborandum manibus quare, 1184.
Laborans non plus requirere debet a
consuetudine, 1134,
lena, 12356, 1256.
Laici fratres, 1553. Laici non debent
reficere cum monachis, 1255,
Aausoria, lalueeroc, .
jampades vitre:e, 968,
pem a mater Cypseli appellata ,
Lamberti cujusdam secularizatio,
19504
Lamperius hsreticus, 900.
Languidus non debet edere quz-
cunque cupit, 1086, 1053.
Largire pro largiri, 756.
Laudes quid, 895. Pro alleluia,
i9.
Laudes Deo s: lvere statis boris ve-
tus Ecclesia: institutum, 899.
Laus tibi, Domine, etc., 900.
Laus perpetua in quibusdau Eccle-
siis, 885.
Aaugiitut, e
Lavscrum zegrolis concedendum ,
1089, 1091.
Lazarus diaconus, 815.
Lectio iu lecto, 1117. In mensa, 1101,
1107. In medio refectorio, 1107, 1110.
Lectioni vacandum, 1176.
" paganorum noxia,
1is
Lectiones Noctutnorom, 891.
Lectoris mensa benedictio, 11//,
Lecti monachorum fÍrequenter vii.
laudi, 804. In singulis singuli jateau
m^nachi, nou Juo in uno, 969. ]a ex
pi3 o'atjo et meditstio esse debet,
11:9. Eorum stramenta, 1236,
Lectiternium pro lecto, pro s
cro, 965.
Lectrum, 889.
ise f forenses mooschi, 857, 1115,
Leontius patriarcha Aptiodbengt
Arianus, 887.
Leporius presbyter Gallus, 812,
Leporius presbyter Afer, 815.
Lerineuses monschi, 1051.
Levitonarium, 1257.
Lex divina, 1210.
Liberti duplices, 963,
Libra saucti Benedicti, 1114. Un
sufficiat in die monacho, 1114, 113.
Romana, 11114.
. Librorum piorum eciio qum ulii;
1177.
igaturse, 749.
Ligni usus pru campana, 115.
Ligula, 834.
Lin-is uti non debet monsce,
1216. Nec lineis fasciolis, 1252.
Lingula, 851.
Linostima vestis, 1252.
Liquamen quid, 1546.
Litaniz, 895.
Littera incepta non perficiendi s
dito signo, 1157, 1162.
Literarum negle.tus quid peptri
monasteriis, 1568.
. Lwtere non recipiends, nec sn-
bende sine permissu, 1063, 1225.
Littere commendat, 1005. $-
lutori:e, 7749,
Locutio fugienda in opere Dei, 903.
AéT9, 4 96. 24
Loqui non debet monsclns nisi io-
terrogatus , 861, 1210, 1231. Neccua
hosp te, 1551. Nec sscularia, 1531.
Lordicare, 198.
&oglóv, 133.
Lotio vestimentorum, 1251. Pede
ja cana Domini, 1201. Rerum in pt-
rasceve, 1205. -
Lucernarium quid, 905. Ejss cele
brandi ritus, 905. Dupliciter sumplum,
là. .
iudi mulier Donatistarom faetrir,
"
Lucretius episcopus Deensis, 73.
Lumborum P eccibelio castitaus syd-
bolum, 1350. 206
uen offerre .
Luminis exsünedo in permet,
1205. Accensio in Sabbeio ss,
Lux dubia, 1189. Lox in dormitot
1148, 1149. Luce diei omnia 35
ju monasterio, 1199.
Luxurise origo, 1118.
Luxuria, reduudantis, 837.
, Awpyetia, 003.
Avtvixàv, 9US.
. Aüxs, 1189.
Avxzógue., tbid.
Lyra, 899.
M
Macarli plures, 707, 705.
Macarii Tte gula duples, 70, 70.
Mamvceuss discinctus, 1251. (258.
Mafurtes, 1958. Mafortium,
Magistri Regula, 715, 714.
Major quis, 1018.
, Major domus, 953.
Majorum exempla sequendi,
. Mala alterius revelare qu&0d0 lie
806
Maledicere noa oportet, 86.
449
Malorum materies et causs, 817.
Mandatum, 1015.
Mevibéves, 1015.
1015.
Man.bus exponsis orste vetus con-
Suetudo, 935.
Manicationes, 889.
Mausio, 1351.
Manvale, 889.
M»nugriolum, 1255.
Manum alterius tenere monacho ne-
fas, 987.
Manomissio duplex , 7901.
Mappula, 1237.
Megéguv, 1258.
Marvel. papse. decretum apoery-
phum, 1505.
Martisbi imp. lez, 811.
Martini (S.) monachi, 1131.
1 Martinus (S.) nigro colore usus,
254.
Martyres haereticos colere prohibi-
tum, "i. Martytum falsorum membra
vendentes, et adorare suadentes, 747.
Martyrum reliquias vendere probibi-
tum, 747. iis
M . .
Massaliani haeretici, 1175.
Matta. 1255.
Mattarii, 1235.
Matotivorum solemnitas ut agenda,
894. Matutini, 891. Matntipi aliquando
vigilie nocturni, 501. Matutinse laudes
quan o dicendsz, 877. Qualiter privatis
lebus agantur, 895.
Maurus (S.), 1253.
Maximi (S.) Cesar Augustani Chro-
Dicon, 712, 7135. ]
Maximus (S.) Reiensis episcopus,
Ma23lini (B.) abbatis visio, 779.
Mediocritos, 1117.
Meditari loqui , 1185. Cantsre, 1216.
Legere, 1551.
Melontins iagals helloo, 753.
Me tia, .
Meirlosas ^!
Musjitoto;, .
Meidacium fugiendum, 812.
Mendacis poena, 973.
Menedemns Eretriensis, li85.
Mensa abbatis, 1255. Quare in ea
comedere debent quidam fraiwes,
1256
Mens? subetantia, et possessio com-
sunis, 1270. A mense consortio ex-
clusio, 985.
Meusibus omnibus idem numerus
pulmestariorum, 1115,
Menie orandum, 917.
Meutis cum voce concordia iater
Jrandum, 917. Divagatio, 918.
Mentio pro mendacio, 852.
Mentiosus, mendaz, ibid.
Menwereus (S.) episc, Paderbor-
nensis, 1116.
Merx, 35
Miwovirtev, .
M. urn boc est non debet dicere mo-
nachus, 1059, 1065.
Mi«se non perdendse, 1027.
Milites in tabulas relati , 12/75. Eo.
FTum sacramentum ibidem puncture,
ibid. Calig: clavate , 135i. Labore
exercendi, 1096.
goille abbates in uno monasterio ,
Mina pro minatione, 1553.
Minlma peccata vitanda, 854, 978.
odio sgrotorum , 1086, 1088,
Minor p3rs quse sanior sit, in ele-
clione prsievalere debet, 755.
Mi-ericordia potior justitis, 756,
Misneusis Ecclesia, 885.
Missa pro missione, 911.
Misss pro horis canonicis, 1154.
PaTROL. CIII.
IN CONCORDIAM REGULARUM.
"nni celebrands hore díiverss,
Misss seu collecte inter psalmos,
879, 911.
Miss: Sabbati sancti, 1301.
Missas tenere, 1514.
Mithres et Mithriaca sacra, 1141.
Mixtum, 1 0S.
Mysetcaxla. .
Modus optimus, 1957. Modus pro nu-
mero, 1554.
Molina rivulus, 1142.
Monachz prohibentur tangere pal-
las sacratas, 983.
Mobschi officium, 7453. Monachorum
qualuor genera, 729. Sex geners,
749. Monachi raro foras procedere
debent, 1556. Nec soli, 1090. Extra
mouasterium laborantes non preter-
eant horas canonicas, 1305. Exeuntes
proprio vitio, aut- ejecti quoties reci-
lendi , 1035. Desertores in ultimo
oco suscipiendi , 1038, 1059. Kjecti
sub cura episcopl, 1057. Fogitivi in
alio monasterio non recipiendi, 1057.
Suo monasterio restituendi, 1040.
Fiunt offüciales presidis provincie,
1010. Eorum cibus vilis esse debet,
1117. Non vescantur cibis szcularium,
1209. Extra monssterium noa. come-
daut, 1209. Necessaris zqualiter acci-
pere non debent, 1067. Nigri, 1253,
Opersri debent manibus, 1175, 1185.
Operando meditentur et psallant, 1187.
Operantes nihil debent loqui smeu-
lere, 1185. Non recipiendi pretio, 1298.
Quidam in suis edibus vitam mona-
. Chicam ducebant, 1503. Abscedertibus
bona qui£ intulersnt monasterio non
reddenda, 1299. Non suscipiendi in
alieno monssterio sine consensu sui
abbatis, 1219. Peregrini ut suscipiun-
tur. ín mousasterium, 1315. Imperfe-
ctiones, 900. Monschum quie faciant,
1505. Quidam correptus in visione ob
sputamenta, 952. [mperfectus salvatus,
quia neminem p. icarat, nec injurias
ultus fuerat, 950. Mortuus ad gallinz
morsum, 1116. Monachus unde dicitur,
731 t seq. Monachi vagi descriptio,
Monasterium claudendum tempore
refectionis, 1161. Mutatio non facile
probatur, 1517. Qus requiruntur. in
ejusuiodi mutatione, 1317. Notum quod
dicitur, 1519. Coummoditates, 1335.
Morbi quotidiami speruendi, 1397.
Iguavia, ibid.
ors, 802
rs, 803.
Mor lücatio triplex 850 ó
Oyses a tus .
Mozarabs" Ecclesie ritus in lucer-
Mel i i d
uitiloquiem in oratione quid, et
fagiendum, 92). qme
unditias facere, 1075.
Munuscula accipere monachis noo
licet, 1235.
Muria, 1518.
isegirinuratio vitanda, 824. Malum,
Murmuratorum 915.
Murmuriosus, 80i. ,
Murmuriur, 801.
Muse: noctu lucentes , 968.
Mvevüs, ujesQov, GO1.
Mutanus, 1255.
1 amntre monachis non licet, 1237,
Mutil obed'entia, 1570.
to mare inter se monachis non licet,
N
N vid, et unde, 1009.
Nascenlia feguminum, 1118.
Ne quid nimis, 757.
Negotlis sscularibus non debent
1450
lntricari monacbi, T5. Negotia mona-
sterii nou sunt committenda junioribus
et n'per conversis, 13558.
Neocsesarienses cle: ici, 899.
Neovarekc, .
Nerva imperator, 785.
Nicetius (S.) laborat suis manibus,
1175. Seurrilitatem fugiendam mona-
Chis dicebat, 825.
N ger color monachorum, 1252.
Nihil fsetun,, 1223.
Nimis, nimius, 757.
Nitrienses monachi, 1131.
No.^ina litterarum quibusdam impo-
Sita, 776. Nomina pontificum
Xorum in diptyca relata, 762.
Nons hors canonice mysterium, —
Nonna, 1527.
Nonna (S.), 952.
Nonnosus (S.), 1556,
Nonnus, 1527.
Nonus defunctorum dies, 806.
Nota, 829.
Notari, ibid.
Nova sccipientes reddant vetera,
1235.
Novemdial, 810.
Novitistus unius anni, 1265. Non in-
nou 1276. Aliquando trium anoorum,
Novitii ut probandi et recipiendi,
1261. Cur ab aliis separati, 1261. Olim
in habitu s:eculari, 1269. Rasum fe-
rentes, 1270. Ta llis qu:e inspicienda,
1961. Kovitius quid, 1963.
Nuditas, 815, 1360.
Nuntiare visa et audita extra monae
sterium non licet, 1545.
0
O pro u, 837.
Obedientia qualis sit, 1574. Simplex
et csca, 1574. Sine discussione, 819.
Hilaris, 813. Martyrii e! victime ge-
nus, 825. Labor, 1325. In rebus duris,
845. Omnimoda, ibid. kjus qualitates
et ciccumstari'iz, 813 ef seq. 544 et seq.
Laus, 817. Utilitas, 818. erces, T9L.
Votum vitze monachice conveniens ,
1207. Obedientia mira cujusdam mo-
nachi, 845.
Oblata, 1501.
Oblatio, 1501.
Oblatio puerorum in monasterio,
1501. Quam sit accepta Deo, 1206.
Oblivionem fugere, 837.
Obsculta, 723.
Oculorum custodia, 985.
Odillo (S.) abbas Cluniacensis, 750.
Odire, 804.
o disse vitia oportet, non homines,
751.
Oddo (S.) abbas Cluniace 8606
116 5i? adis, 808,
Oficonomus, 1575. OEconomus ma-
Jor, 1576.
Ófficina artis spiritalis, 810.
Officium pro officiali, 761.
Oflicium divinum, ratio quomodo re«
titetur, 1339. A fratribus peregre pro-
ficiscentibus, 1206. Qualiter agatur
per diem, 900. Qualiter agator sestatis
tempore, 890. Nocturnum quomodo
celebreiur, 875. Quasle a S, Avito
Viennensi institotum, 891.
Oleo pedes hospitum ungendi, 1230.
Onagri [Indici descripio, 925.
Opus manuum quotidie a (ratribus
facien tum, 1175. Succorrit tentauioui-
bus, 849. luobedien:kium et mu:ma-
rantium olim disruptum, R24. Ad illud
cito occurrendum, 1193. lliins cessa-
" Vio olim ab unas vespera ad sequentem,
1145. Operi Dei cito occurrenduui,
1151, 1157, 1164.
Operum bonorum lux, 868.
Orarium, 1347,
40
$451
'Qekptoy 1945 .
Qraüo pro permissu, 748.
atio assidugz aj impeuanda Del
dona, 734. Lsus et aes&duitas, 805.
Utilitas, 505. Discipling, 921, Re-e-
rentia, 928. Ia couspecia Dei, 916,
9]9. Ante et post cibum, 1153. In be-
uedictone lectoris, 1105. Ante et post
opu« manuum, 1195. In. exitu mona-
sterii , 1227. Ante somnum, 011.
Oratio Dominica in vesperis et ma-
tu!injo , 8:6. Cur svuius dicenda iu
ofiicio, 897.
. Orationes impors, 1008.
Orationes breves inter psalmos ,
929, 935.
Orauones lu exitu et regressu,
Oratorium, 1215.
Ordo pro oflicio divino, 1053.
Ordo congregationis, 1335. Ordfnis
seu,congrega'iouis religioso mutatio
improba!a, 1517. Requisie ad ejus
modi mutationem, 1518.
Ógrà, 800.
, 903.
rppllis scortum , 776.
Orpheus, 899.
Orsiesius (S.), 707.
Osculum ante sumptionem eucbheri-
sti», 1526. Ma.us 704. Genuum,
ibid.
' Ostiariorum officium, 1559.
Otiositas inimica auum», 1170.
Quiosus monachus, 1185.
' Otium fugiendum, 1115.
Ovis morbida gregem eonteminat,
Otvroxia, 800,
Ópépos, 1138.
P
Pachomil (S.) Regula, 706. Monaste-
riutn [n varias seu domos distri»
butum, 715.
Palla altaris, 1501.
Pile sacrae, 1301.
Palliia operti monachi, 1344.
Palmaruu) rami madefaeti ad con-
texendas matu, 1548.
Pambo (S.) eremita, 825.
llave, 1252
Panis et aquse refectio i&. punitio-
nem, 974.
Paais medius, 1130.
Panis quadratus, 1116.
savvoq Ua, 870.
Papa, papas, 199.
Tiínac, 13 .
Parapsis, 1119.
Paratura, 1252.
Parens, 1384.
Parentes obliviscendi, 840.
Paropsis, 1119,
Pars quid, 1209.
T] Jj.
Parva peccata non spernenda, 854,
Parvulorum custodia, 1568. Kis Deus
revelat quod melius est, 792. Eorum
consectator et osetialoe ut tractandus,
1000. Eorum sermonibus non ducatur
prelaus , 943.
Porvum quid non faciendum sine
permissu, 1
Pasche epitheta honofebilie, 1196.
Octave ferius, 1155,
Pastor (S.) martyr, 1141.
Potentia amplectenda , 845.
Patrisrebe greges paverunt, 1185.
Patrum deeretá moa suni relit-
quenda,. 1280.
Paoli tolt Ápoeslvpsis sou reve-
A 904. Ascenius, Pi, Fisgellauo,
Paulus V papa , 915.
Pauli et Stepbsni Regula, 709.
Pauperes qui fueriut in sseulo, in
IBEX HERUM ET YEKSORUM
menssterio humilieuter, 1071.
Pauperibus reliquie menss et»
Pausationes, 914.
mon Ecclesie Hippoaduüsis nomen,
Paxamas, paxematium, 998,
Paxa.us coquus, 995.
Pevcihti correpiio qualiter. &Beri de-
beat, 9:9. liadiceg suceidendee, 9077.
Peceatores etiam gravissuut in reli»
gio: ew adinittendi, 1381. Ut probandi,
1252. Non eis silendum aut acquiescen-
' duin, 982.
oe eeuliaritatis vitium nequissimam,
Peeunia iu zonis, 1341. .
Ped^le, 1233.
Ilidia, 1252.
Pedule, 1333,
Pedules, 1233.
1, onienla espitis infantis retens mati,
Pellis, 1216.
Penuría, 1237.
Perduellio pro perdaelle, 1324.
Perfectionis iupedimenuam, 748;
Perperam agere, 1241.
Blienigos, 1241.
Peutio quid, 1367. Non reddendz
monacbo fugitivo, 1270.
Petrus (S ) don prius cengtitattar
pestor Ecclesism, quam se Christum
amere ter profiteatur, 784.
Petrus (S.) Burniani, 1117.
Phantasize noctusose onde, 097.
Pharige: superbfa, 866.
Phariszi pecestam quale, 989.
Philarg ria, 751.
Philosuphi sutofes (aere, 1185, .
Philosop'it monachi, 51.
Philos.:phia monechatus, 1351.
Phoeoiciem, 870.
qul srtacteria pro reliquiis usurpata,
las, 800.
De. 1353
Imm, 1255.
Pioguedieis esué olim monachis
concessus, 1115.
Pisces in festivitatibus monachis
appositi, 1115.
Pistores monasterii qualiter se ge-
rant, 151.
Pittacium, 1281.
Placidia "lheodosii im». fitia, 813.
Plagarum numerus iu flagellatione,
Pianeta vestis, 1244.
Planus, 804.
Platonis ccena, 1217.
Dóbws, 1253.
Poxniteus ex corde ut susctpiendus,
Ponitenuum gràdus quínque, 1008.
m semper istos gradus decurrebant,
Pone delinquentium monachorum,
987, 989. Loquentium et ridéntium in
mensa, 1165. Non festinantium ad opus
Dei, 1106, 1151. Non occurrentium ad
versum qi dicitur &ute el post. men-
sam, ibid. Ebriorum, 1132.
Pollutionis nocturn:e expiatio, 848.
Quorumdam antiquofum circa illam
scrupulositas, 848. Adversus illum re-
media, 848.
Polyptitum, 762.
Polyzelus Cyreaseus, 865.
Ponere pro desinete, 731.
Portarii officium, 1339.
Posca, 1155.
Possessio, 1331.
Posticiaria, posticiarius , 1939.
Posticium, posucum, 1323.
Potestate abselata nihil faciendum,
782.
Potiobum numerus, 1155.
um
Potes ad 5 tief.
Prslatus primus in euim eros.
citiis ess debet, 781, 784. Uuse ge
ju rerum temporaliu altjmigisteste, »
7135; Timere debet judicium fuer.
T14. Mali character, 775 & se. i4
Deo parendum est, 818. Sufti is...
nium, 79). :
Prandia o'im meridima, 11v. 1
pri«cis Romanis iguorata, 1185, Pra.
dia et :ejunia opposi'a, 1145,
Przepos.tus monasterij quali «t,
759, 955. Ejus officium, 959, 9/1, 9i:
914, 948. Ejus dignitas qualis sit, 555.
Res exteriores gerebot, 958, 95
1187. Sollteitudo erjfa subditos, 11.
Ut eos admone:w, 955. Onfinsndus à
abbate, 935, 986, Doo in siuguli de.
cadibus, 055.
Prwpositus et ahbas digniutes ds-
tincize, 935.
Prise tia Dei, 878.
Presbyteti. monachi ordfati dupli
titulo, 1525. Eorum dotes, 1335.
Prima f&x, 905.
Prime hore synaxis ubi et quae
inventa, 874.
Principes monasteriorom, 777.
Prior quid, 1104.
Prior claustri, 1181.
Prioratuum origo, 971.
Privatus, 1568.
Probationis —monastieP spelitm,
1985, 1275.
l'rocax ut tractandus, 1371.
Procedere, processio, 1255.
Prodíeus philosophus , 727.
Professio monachica quare servi,
l'rofectus ex carnalibus et. spirist-
libus, 1577. "5
)uxoc. DUO.
Peopedsa, 1111.
Proprium non debent habere W-
Dachi, 1037.
Ilgóezhw«, 1048.
Prosper (S.) Aquitanicus, 109.
Prosp.ritas metuenda, 1025.
Prositratlo monachi correpd, 138.
Prosuraü seu subsirati, 1009.
Provisor, 1219.
Provisotes, 94.
rudenua in correctione, 731.
Psallendi disciplina , 9L5. Mol,
790. Cessatio in parssceve, 120.
Psallere sapienter, 918.
Psalmi quo ordine dicendi, 815, 915.
Nen ecotnbinandi, 8T8. Duodecm u
nocturnis et vesperis, 890. Qus
ceudi i&. noctibus, 889. (uo temer?
diseendi, 872. Qui olm canehoettt
com allelato, tt9t. Eorum pig
. Ápoeryphi ín Keclesta
nendi, 167" wot per hofss dires
camendi, 919. Davidworum hos 4
utilitas, 1191. Psalmus apertos,
1150. Psalmus centesimus, qqinqtif*
simus primus, 916.
Psstierau fratres, 1258.
P »alterii Davidici divisio 43. P-
nedicto fscia ab Keclesia spprT*
914, 915.
Pseudomoneachi deseriptio, 183.
Peeodothyrum, 1230.
Psiathus, 1149.
Publicani homiliuse, 866.
Publius (S.) Zeugmatensif, qu
Pueri custodiendi, rar
nicadienis won capaces, 144. c
lime assuefacieadi, t04l. Matt
rum mensura pascendi, 1097, ^"
Cum eis non ridendum, 9H. -—
párentibus cogebauiur olim perpe"
mauere in mopáster;o, etiam »
Dum pubertatis, 1303, 1508. dr
donallonum quanJó lacere debeb» á
1508. Eorum legitima in ueé pn
divisa, 1313.
jAx5
Pulchro aliqao veltu. iaspaeto terra
aspicienda est, 985.
. Pulli soiisinirQis apponendi, 1119.
Pulloruu cantus, 875.
Pulinentaria quot cufque apponen-
da, 1113.
luleentariurm quid, 1116.
l'ulsare, 1272,
Pultes, 1419.
Pun7cturze militum, 12795.
Pupils oculoruui virgines dictse,
é
Pu orationes, 1202.
Purpurs à quo eL ubi inventa, 870.
Assuta colobhs mo. acliorum,. 1238.
Pytiiagoras vágua 3ppellatus, 776. Pye
thagouree litera, 138.
Pubsgorei i communi vivebant,
759. Non agpeliebabtur in area cypres-
sina, 954.
' Q
- Qusde, 1050.
Quadrag sima, 1140. Quadrsgesima
monachorum qua:is sit, 1195, 1198.
Quot pu'mentis it ea relicie:dum,
*118. lu ea Te Deum laudamus canitur
* oris Beuedietiuis, 893. Altera,
god uadragesimus defüpciorum dies,
Quadropedum esus monachis pro-
hibitus, 1?15.
Quando pro sí quidem, 740.
Quere a, 1070.
Querelosus, 1070.
Querimoula, ibid.
Qui habitat, etc., 903.
Quid tum postes, 9T8. .
n inquagesima paschalis, M bal
rrr esima ante quadragesi-
mam, 1 "m
. Quisue feris jefuuium prohibitum,
1144, 1063.
R
Racenté, raeanela, 1256.
Rachins, 1255.
Radegundis 8 * 998.
Ralla, 1013.
Ranarum sHentlum prieciplente sa-
cerdote, 690.
A TRUN
3ogogdv; Ó,
P« c, 1013, 1220.
hav uaa, 1105.
Rebettjo pro rebelle, 1544.
Reecapitulare, 1223 .
Receptoriuim. 792.
Rechisioni mouachorum requisita,
746.
Recellol:e, 136.
Recondere nihil debet monachus ad
edeudum aut bibendum, 1180. Recón-
dere nibil! oportet in óratorio pre-
Ern? qua spectant sd opos Dei,
Rectofes mala permittentes gravi«
ter peccant, 754, |
Reculs, 759.
Recusare 9pus injonetum noa licet
mouacho, 1558.
Refectioni cito occnrtendum, 61.
Refectio, 880
Refectozium, 995.
Reficere, 880.
Refurmare, reformatio, 1038.
hefrigerium, 1233.
Refuga, 755.
Refuiare, 1128.
Regis pro jauua, 1516.
Regula S. P. Beuedictt. 30monitio-
nes habet, et precepta, 725. 8
bid. Excel:entia et diseretio, 718,
719.. Cuni aliis collata, ibid. Regula
leg: nda in cougregatione, 1537, 15:3.
ln refectorio, 1110. Novitis, 1964,
1370, 1147. Regula pro disciplina,
IN CONCODDIAM REGULARUM.
Hoa Regula commnumi$ sequenda,
Regem libri sero non legendi, 1146.
Reicule, 756,
Reiubetrti (S.) arcbiepiscopi Bte-
mensis przeclure dsetum, 1050.
Relizfo pro vita monachica, 732.
Religiosus pro monacho, 153.
Reiniius (S.) Riemensis arehiapi-
scopus et Remigius Autisiodorensis
00D suf xuctores commentariorum in
Ejis:o!la Paolji, 1039. Sancti. Remigá
obitis, 1029.
Reliquias falsas colentes, T&T. Re-
quias sauctorum vendere prohibitam,
148.
Remis:a, 1355,
Renuitze, 749.
Repe.itio lecturss menss, 1112.
Re« monasteri negligeuter non
tractanda, 1051.
Beseelie, 756.
Resona echo, 1333.
Respicere comedentem
haud monachis ljcitam esi, 1123.
Mespoudere iocrepantii non debet
monachus, 135735.
Mespousalis, 1209.
Resp: nsio, 1197.
Responsoria, 898. Quid different ab
antiphonis, 896.
Responsum, 1209.
Revelatio Pauli, 905.
Revereutia orationis, 998.
Revocare, 1055,
hidere cum pueris non licet moüs-
cho, 944.
Risus vitandus, 836. [mwoderstus,
827. Facilis et nimius, 861. 1n choro
coercendus, 959.
Ritus benedicendi monachi, 1075.
Ufferendi pueri in monasterio, 1501.
Roboan rex Jud, 919.
Rogus, 878.
Romani oliin pultifagi, 1115. Pran-
dia ignorabant, 1145.
Romauus (S.) abbas, 719,
Rumeseienses mogachs sanctum
Talsum coleutes, 748
Rupicaprez, 7/17.
3
Sabanum, 1056, 1258.
,,Hobetum oin feriatum, 1152,
A3.
Sabbati sancti misse, 1201.
Kéxxos, 1253. )
* accus, 1253.
Sacerdotes ut recipiendi in mona-
chos, 1515. Hecipi possunt. in. mona»
chos, 1515. Hecepti in. monasterio ut
peregriui, 1519. Sabsunt quodaminodo
epi*copo, 1324,
Sacerdoti genus triplex, 1523.
Sacramentum niil tuin, 13275.
Sacrarium, 791.
Sa: riflcium pro defunctis, 808.
Sacras, 717.
Sscularíia loqui non decet mona-
chum, 1354. !
Ssculares nón ingredióbantur olim
in claustra uionachorum, 1180.
Ssculi (3) actibus se facere alie-
rium, 800.
Sa»vitia prelatorum qaam pernitiosa
aubdius, de
, 180. |
Salomonis psalmi et odve, 916.
Saltuarius, 952. .
Salutationes episcoporum, 792.
Salutatorium, 792.
Sauuel, 1207.
Sau ialíum, 1254.
S«uctimonisles damnatz ob negle-
etam peccatorum coufessionem, 859.
Sanctifnonialium salutatorium, 792.
alterum
1406
go anetorum acta fo. etclesia legenda,
Sanitas ex lbore, 1006.
Sarabaits, 754, 155, 749.
Satisfáctio eorum qui falluatur ín
oratorio, 1165. Eorum qui tard us oc-
currunt ad opus Dei, 1162, 1163, 1164.
Eorum, «ji. tarde ad. mensam occure
runt, 1156, 1159. Qu: tarde occurrunt
ad aliquod opus, 1156,
Pau abstinentiam facile prgedieat,
8
Xatyrus Z&:e appellatus, 716.
go canali pro pugua et jurgio,
Scapulare, 1251.
Scarabei nocte lucentes, 068.
3d, 1355.
Scemari, 1355.
Scem:t0, h 355. ""
Sicepurum Jovis oypressinum,
Schola, cuuclace, 855.
Scholz io inonasteriis, 1098.
Scribere precipu«m opus manuale
monachoruin, 1190.
' Scriptura, scriptum est, 844.
Scrupulus, 1114, 1130.
Sculdais, 952.
Seinrilitatis vitium, 929.
Scuielia, 1411.
Secretaloecuuo inter monachos noxía,
4 .
Secretarium, 791.
Secundi domorum, 947.. [a. mo-
nesteriis, 779.
Sege-L e, segestrum, 1255.
Stella recliua, 943,
dyveloy, 18
Senes indulgentius tractandi, 1025.
Delicatius autriendi , 1097. Ut tra-
candi, 1094. Junioribus prieferen-
di, 859. Debent aliis prlucere, ibid.
Honorandi a junioribus, 1528.
Senior noviuis deputapdus, 1264,
1277. Seniores dvo iu monasteriis,
963. Seniorum officium, 796
septenarius nuinerus sacer et mysti-
cus, 809.
c Primaarlorum coquina officium,
Septimum monachorum genus, 750.
Septimus dies defunctorum, 809.
Septuagesima, 1198.
Sepuliura monachorum ia eodem
loco, 835.
Se«quax, 1279.
u Sermo ssecularis vitandus monacho,
3.
Servandus (B. abbas, 967.
Servitor, (08£.
Sorvitores, 1105.
ervi non manumittendi ab abbate,
191. Ut habendi i. monasteriis, 771.
Movachi fugitivi restitueudi dominis
suis, 1040.
Sessio in sacris Herculis, 965.
Severitas aniscenda lenitati, 772.
Severus Sulpitius presbyter, 1175.
Severus subdiaconus, 814.
Sexagesima, 1198.
Sexue horse canoniom fnysterium,
Sextarius, 1129.
Sezach rex /Egypli, 949.
Sicera, 1421. .
Sicut erat in prt etc., 887.
Sidetana synodus, 175.
Signatura petitionis, 1268.
Signo in mensa petenda, 110$, 1105,
1109. Signum pro campana, tibi.
Silentium in mensa, 1105, 1106,
1109, 1112. Horis nocturnis, 1148,
1150. In opere manuum, 1185. Ejus
uuilitas, 827, 828.
Similis excomnunicationts vindicta
quomodo intelligitat, 1013.
Simon Atheniensis, 1155.
Simplex, 1552. Ejus dotes, 1386.
4455
. Simplieitas, 15542.
Sirvitanum monssteríum, 713.
Solatuiuim pro auxilio, 1046.
Solea, 1013
Solon, 157.
Semüaus frater. mortis. 1171. Mert-
di. nus, 11:3. Fujiendus in ope:e Dei, 1509
M19. Post oocturnas vigilias vetitus,
5
Syartea, 1013.
Spartum, 881.
3eevw)$, 1 26.
Species, 1255,
Sperare pro petere, 1160.
S, iritalis vindicta, 1027.
7 ga Piritu $20Cto duce ones iadlgent,
Spuere in aliquem ignominise causa,
1001. Spuere iu Ecclesia ante se aou
oport 1, 952.
Sputamenta in oratione rara esse
opertet, 952. Sputamenti colibitio
post communionem, 1105.
Stabilitatis votum, 1206.
qoi minearium usus apud monachos,
eoi cum legitar Evangelium ,
Isyaevoor, 19854.
Steliarnm observatio, 1170.
Stephani et Pauli reguia, 709. .
Stepbauus (S.) de Obazina, 1148.
Storea, 1015.
Striesre, 1925.
Surumeutum pro instrumento, 1055.
bse jui,
Suhstapiia monasterii sacra, 1045.
Uni fratri committenda, 1055.
qogbsrati seu prostrati iu Ecclesia,
Subulei moasehi quales, 751.
: Suffecta persona, 1
Suffragium, 1195.
Supellex monachi, 1218, 1952.
gor operbus quis, et quomodo curatur,
Superexaltat misericordia judicium,
quomodo intelligitur, 756.
Souperfiuum nihil debet habere mo-
Dachus, 1258.
Superiores nobis alios existimare
debemus, 855
Superpositio, superponere, super-
positio jejunü, silenti; & rpoaere
ejuuium, silentium, 1174, 1202.
Superstitio plebeculs iu viudicandis
falsis reliquiis, 717,
Supplaeitare, 786.
Surius, mutus, et esecus debet esse
monachus, 869.
q rentes sigüum crucis faciant,
Suum aliquid esse monachus dicere
non debet, 1039, 1065, 1004, 1065.
Syila, 1251.
Sylia barbsra, 921,
iie in circo et in amphitheatro,
Sylvester (S ), 1555.
Sympecta, 1018.
Sopzakxew, 1019.
Yoieve, 884.
T
Tabenna insula, 1086. Tabennesio-
tarum hofte canonice, 902.
Taciturnitas ut tenenda, 825,
T»nti pro tot, 1521. .
Teperi. .
Tarentum locus in campo Martio,
Tarnadae, 710.
Tarnatensis Regula, 709.
Taxare quid, 821.
aei" Deum [laudamus jn nocturnis,
Téww, 1186.
Temporius, 894.
INDEX RERUM ET VERBORUM IN CONCORDIAM REGULARUM.
Tept.ilin, 748.
Ter bibendum, 1118.
Terti: hore «anmonice mysterium,
909. 1ertius defunciorum dies, 809.
Testamentum pro iu ifuniento seu
Cha-12, 7*3. Testainenti coudendi atas,
Theodebertus rex Francorugn, 1258.
Theodoricus (S.) episcopus Came-
racensis, 856,
Theodosiu. junior imp., 815. Vitom
artificio sibi comparat, 1176.
6p, 162.
Tiuor Domini, 857, 840.
Toc-sem, 1151.
Tousura clericorem, 1314. Mons-
chorum, 1244. Fit ab aubate, 1298. A
sace! dote, 1298.
Transuiíssa uui monseho, eiteri dari
possuut, 1233.
Trasila, 813.
'Tricare, triez, 1080.
Tricesima, 1193. Tricesimus defun-
ciorum dies, 809.
Triclinjum, 069.
Trivium vitz human, 797, 738.
Tu autem, Domine, «89.
Tuba campane loco, 1155.
Tult, 735.
Tuniez manicates feminarum, et de-
licauorum, 1355.
Tunicz sacci, 1955.
951 estis frequens vitanda ín oratione,
Totsre "m extinguere, 969.
Typus, 1145.
Toex, 1043.
T yroues, 1273.
U.
Ulciscere pro ulcisci, 756,
Una quid, 1155.
Uncia, 1114. Ejus povdus, 1150.
Uncina hu.vil:tas, 858.
Unus ín domo Dei congregstus, quo-
modo intelligitur, 930.
U:bauus V papa, 709.
Urbanus Vlil, 1051.
Ursorum circumduclio superstitiosa,
,Usufruetmarium , Uusufructaarius ,
Ü
Ut particule significatio, 804.
Utenilia monas:ecli, 1058.
Utilis fea! er, 859.
Utor verbum cum accusaudi easu,
3.
Y
Vacivus, 728.
Vatalia monasterio viliorl pretio
danda, 1253.
Vagario animi fugienda 1u opere
Dei, 9.0.
Vale dicere debent fratres exeuntes
m^nasterio, 1556.
Valerius (S.)», 7114, 790.
Valerius, 776.
Valeutiui bseretici psalmi, 916.
Valentinianus tertius imperator,
Valesius Sabinus, 96.
Vasa monasterii consi:guanda celle-
ratio 3b hebdomadariis, 1071.
Veniam petere non debent prselstt a
subditis, 917. Petenti. indulgeudum,
1314. Ad eam petendau taPdus, ut
tractandus, 1374.
veuite exsulternus, etc , 888.
Verba »tiosa. vitanda, 826. Verbum
pro maudato, 796.
Verberibus aliquem raso capite cze-
dere, 1/01.
Vergidum oppidum, 711, 1114.
Yersiculi ante collectam, 884.
un
Versus apertionis, 1150,
Ve«peras quaudo celebri, 9i,
ny mysterium, 909. Vespera mia,
Vespere lacernarum accensio, 95
Veperua. 1145.
rünum 906. Y i
cibus, 11 uU. , 905, espertie
Vestes sacre ubi induuntur, «
exuuniur, 793. |n vestibus bomilits
servanda. 1259. Juxia fessiopen
cujusque habendse, 1210. Monachis ae-
cessurim, 1245. Ab uno eustode st-
v3u'sS, 1349. Quales sint, 1250. Q«
iiec suscipiends, 1161. Noctores,
Vesti dormiant monachi, 6l.
Veterator quis, 1265.
uites, ei cervolos (cere qui,
Viatieum hospiti exeunti imposi s.
litum, 868.
Victoris (S.) Massiliesse monste-
um, .
Victualis, 1049.
Vicedom-aus, 951.
Vigilia pro sacris socturnis, 875.
nue nocturnae, 871 ef seq., 89],
Vigiligallus, 9059.
Vigilius abbas, 713.
Vigilucius, 959.
Vilitate omni contentus ese dde
monachus, 857.
Viilicus, 953.
Villoss, 1251.
Villosa cueulla, 1251.
Villus, 1251.
Vinum nou est. monschora, 113,
1151. Apostatare facit sapientes, 1551.
Modico utendum, 1131. Mensura, 15.
]n arbitrio abbatis, (131. Monaci ie
dua, 1131. Luxurie jnceninm,
Vires tentandse, cum quid suscipe
duum est arduum, 1264.
o5 irgse abbatuun, episcoporum, d^.
Virginitatis professio quaado lei
potest, 1506, d ,
"iL Zous solute ia MpUM,
Virtus et voluptas Hereuli et $&
pioni occurrunt, 728.
Visitare segroium non ]:cel mosxi
siue permissu, 1086.
Vita praeseus via est, 131. Vita anl
pastoris ovium occisio est, 1021. 19
&ternz descriptiones, 502.
Vitia acriug impugnabt uoviur e
versum, 12:7. í
yinosi bojoines feris compirii,
Vocis moderatio, 863. "
Volaulia eomedere im quib -
solemnitauibus oliin aget
chis, 1116. Volatilia olim 3 I"
credita nou esse carnem, 117».
V. iuutas propria fugiemdn, 89. Ye
luntatis proyrise periculum, IITT
Vouum simplex religionis, I9».
Vota tria reguli sancti patris P^
Benedicli statui mogaatico cones
sina, 167
ulgaris, 7&4.
Vuinus aperiendom ei secadot,
1135.
W
Wiborada (S.) msrtyr, 1118.
Wiepertus (S.) episcopus 4s 2d
;, 8lT. ;
Do Wirads abbstsssm nimis seti
119.
Y
.. Y, littera, 718.
"EET Y
1457
Zelus duplex bonus ex malus." 1577.
Zelo Dei .n quis uis moveatur, quomo»
fugiens, | 174, 1302.
lesen.
Íxoxiztu, 1009. - do intelligitur,
ORDO RERUM QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR.
458
zi. unde, 1577.
Zeletypus, 738.
Zona: usns, 1210. Soxutio in nuptiis,
1251. Zonam' perdere, 1241.
Zelum uou due 80l
ORDO RERUM
QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR.
SEDULIUS SCOTUS.
Noniria ]mierómic Col. 9
SEDULII * CUTI | COLLECT ANEA IN OMNESB. PAUL
EPISTOLAS.
I. — In Epistolam ad Romanos. 9
CaprTA 1-XVI. 9-198
Il. — 4n Epistolam ad Corinthios. 127
Capra ] XVI. 4971-163
]i. — In Epistolam 1I ad Corinthios. 16
Caprra [-A1ll. 161-152
IV. — In Vplstolam ad Galatas. 181
Capra [-V 181-194
V — In Epistolam ad Ephesios. 1
Ca: (rA [-Vl. 195-912
Vi. — In E am ad Philippenses. 211
Carrza 1-I 911-318
Vll. — In Epistolam I ad Thessalonicenses. 217
CarrzA 0-V. 217-223
VIII, — In Epistolam 11 ad Thessalonicenses. 221
CaPrra 1-IiJ. 3231-224
]JX — In Epistolam ad Colossenses. 223
Caprta I-1 425-250
— in petam [ ad Timotheun.
mi l 229-258
XI. — In Epi. II ad Timotheum.
Captrza [-1V. 3951-213
XlI. — In Rpistolam ad Titum. 241
Ca» ?4 I-IlI. 341-250
XIII. — In Epistolam ad. Philemonem. 319
XIV. — In Epistolam ad Hebreos. 251
Capra. I-Xlit. 251-270
SEDULI! SCOTI EXPLANATIUNCULA DE BREVIA-
RIORUM ET CAPITULORUM CANONUMQUE D.FFE.
Incipit breviarium secundum Mattheum. 271
Argumentum in Matth:eurn, 2 5
In argumentum secundua Mattheum expositiuncula.
Argumentum in Marcum. 279
Exp natiuncula in argumentum secundum Marcuip. 279
Arguuientum in Lucam. NS
Ex positíuncula in arguuentum secundum Lucam, — 9.5
Maii przfatio S: dulii opusculo politico sequenti. — 289
SLDULI! SCOTI LIBER DE RECTORIBUS CHRI-
STIANIS. 291
Prafaiio, 291
CapPrzULUM PRIMUM, — De eo pium rectorem , ac-
ceyts ootestate regali, primum dignes Deo et sanctis ec
cle 1i5 bou Tes :ücare Oportet. 393
Car. ll. — Qualiter rex oriiodoxus semetipsum regere
debet. 295
Car. III. — Qua arte et indusiria niomentaneum re-
gum siabiliri potest.
Car. : V. — De regia potestate oon 12m opibus et fiducia
fortitudinis, quam saj-ie itia cultuque pietatis peroruanda.
Cap. V. — Quanta saeri moderarmiunis sollicitudo erga
ux rem et liberos propriosque domesticos ab eodem est
' exhibe p.la. 300
vAP. V]. — Quales co siliarios et. amicos boauin princi-
pew habere decet, 302
Cap. Vll. — Qe res malos principes faciat. 304
Ca». Vill. — De avaris vel impiis regibus, et quanta
p^r «osdei) populum mala, vel ip-os ultio divina conse-
quitur.
Car. IX. — De rege pacitico atque clementi. Yel quibus
danda sunt beueflicia. 506
Car. X. — Quot columnis regoum justi regis susten-
Gtur. $08
Car. Xl. — De eo qnod bouus princeps ecclesiasticis
causis bencvola intentaque sollicitudine favere debeat et
synodalibus conventibus. 308
Cae. XII. — De eo quoi ssluberrimis antistitum admo-
nitionibus et correptiontbus pio rectori obtemperare sit
gloriosum $11
ur. XIlI. — De zelo boni rectoris rationabili ac pletati
perinisto, $14
Car. XIV. — De duce Christiano, ut non In sua el suo-
rom for.j'udine, sed in Donino co hi!
Car. XV. — De eo quod iwmine ntibus hostillum bello-
Tun fragor bus divinum sit implorandum auxilium. — 518
Car. XVI. — De adversis si forte coutigeriut. $21
Car. XVII. — De non superbiendo post oblatam etiam
ab hostibus m, &eu prostratos hostes, 634
Car. XVIII. — Gratiarum ac beuevula vota post pacem
seu victoriam Deo reddeuda. 526
Car. XIX. — De privilegiis sanete matris Ecclesim 3 pio
rectore conservapdis, ac dignis eeclesiarum prepositis
atque ministris. $38
p. XX. — Quanta ignominia superbos, qualisque vel
quanta gloria hic et ia futuro principes orthodoxos comi-
SEDUI, I SCOTI EXPLANATIONES IN PRJRFATIO-
NES SANCII HIERONYMI ADIEVANGELIA. 851
SANCTUS BENEDICTUS ANIANENSIS ABBAS.
Vira sancti Benedicti. 844
Observauones prsevia, 951
Preefatio auctoris. $55
lIucipit Vita. $55
Appendiz yrima ad Vitam sancti Benedicti.—De synodo
AÁquiskraneosi, deque imouasteris Ánianz subjectis , aut
per Beue^ictum ordinatis
Appendiz 11. — De wibus Renedictis, ÁAnianensi, Fos-
eatonsi, et Mediolanensi 3bbaubus, ubi de Euticio abbate
Gal $91
SANCTI BENEDICTI CODEX REGULARUM. 8593
Pra-fatio. 893
Copicis. REGULARUM PARS PRDAA. — SS. PATRUM ÜnmiTA-
LIUM REGULAE AD M NACB^8 33
Su.-cti A: tonii aubalis regula ad monachos. — 425
De sinelo Antonio vererum Lestimogía. 425
Qtservaiio eiitica in regulam sequentem. 425
Incipit Regula 425
Jsaice abbtis regula ad monachos. 431
De 1*aia veterum testunouia. 421
Observatio critica in regulaui sequentem. AN
Incipit Regula. 421
Sanciorum Patrum. Serapionis . Macarii, Paphuwii,
Macarii alterius, reguia a4 monac 435
be serspiune cselerisque veterum testimonia, 433
Observatio criíca ino regulam sequentem, 435
Incipiunt capfiula.
CAPITULUM PRIMUM. — Pre^stio. 435
Car. I1, — De prima conjunctione coenobitarum. Sera-
pion dixit.
, Car. IIl. — Idem ipse, de unanimitste et jucunditate
rairum.
Car. IV. — Qui supra, de abbate, et quomodo ei obe-
diant monachi. 436
Car. V. — Macarius divit, qualiter spiriluale exerci-
tium ab his qui prassunt Patribus teneatur. 1
Car. V1. — Idem ipse, nt io oratione astanilbus nullius
sine pr.ecepto abbatis psaliuum imponat. 451
Cap. VIT. — Idem ipse, quomodo examinenlur qui ex
seculo convertuntur.
. VIiI.—1Iudenque, qualiter peregrini hospites susci-
piantur, 458
Cap. IX. — Qualiter jejuniorum ordo teneatur. Paplinu-
tius dixit. 438
C4». X. — Idem ípse, qualiter fratres debent operari.
Car. XI. — Qualiter iafirmitas vel possibilitas corporum
1459
&b eo qui priest Patre cognoscenda sit. 433
Car. XII. — Qualiter officiis mutuis se fratres preve-
nlant. ] 459
(Cap. XTII. — Qualiter Inter se monasteria pacem firmam
obuneant, alius Macarius dixit. 439
Ca». YIV. — Idemque, qualiter clerici hospites susci-
piendi sint ia mouasterio. 440
Cap. XV. — Qualiter colpe singulorum emendentar,
Cap. XVI. — Ut sine personarum aeceptione mqueliter
Judicetur. 440
Sequitur alia Patrum requ!a ad momaehas. 44
Observatio critica in regulam sequentem. 4u
Prsefatio. 441
CaprCcLUM PRD4UM — De unanimitate charítatis, et de
diligendo 8c obte.i.perando abbat. , iMt
Cap. IT. — Ut t0n se favellis vanis destroant, et ut in
conventu, nisi interrogatus quis F:quatur. 4t
Car. Ilf, — Ut a 'veuienti peregrino nihil plus ezhibe t
quis quam occursum humilem et pacem. 43
Cap. IV. — Ut. praesente seniore psallendi loquendive
non habeat facultatem. 44
Cap V. — De c 'rso orationis, et horis operandi, ac de
correctione delinquentium 442
Ca». VI. — De his qui ad opus Dei tarde eecorrunt. 412
Car. VII. — Ut frater. qu: pro qualibet. culpa. arguitur
patie *tlam habeat, et ut ad inensain nomo loquatur. 442
Sequitur tertia Patrum requla ad monachos, 415
Observatio eri fca in regulam sequentem. 413
CaprrvLUM PhiMUAM. — D^ conversis 445
Ca». 11. — Ut abbas uihil sibi pr: prium vindicet. — 444
Cap Ill. — De vestimentis mouaetr rum. 4145
Cap. IV. — Ut nulla mulier ad monasterium vel agrum
monachoruui accedat. (0445
Car. V. — De lectione et operatfíone monachorum. 445
Cap. V1. — De his qui ad opu* Dci tarde occurrunt. 445
C4». VIf. — De silentio 3d mensam. 445
Cap». VIII. — Ut ad necess»ria quserenda bmi vel terni...
mittantur, 449
Car. IX. — Ut nusquam sine prscepto senioris egre-
disntur. 44$
AP. X. — De hs qui de tmmonasierio exire volue-
rint. 446
Cap. XI. — Ut abbas cum fratribus reíiciat omni tem-
re. 4
P Can. XII. — Ut ntillus monachos in infirmitate positus
parentum stodio commendetur. 446
Cap. XIII. — De lis qui furtum faciunt. 416
Car. XIV. — Ut nullus alterius monachum sine permis-
so abhatis suscipiat. 146
Sancti Macarti Alexandrini abbaris Nitriensis regula ad
monachos. 415
De sancto Macario ejusque regula veterum testimo-
nia. 445
Obser»atio crítica in. regulam sequentem. 411
Incipi! regula. 4
Epi-tola best: Macarii da!à 3d monaehos. PRI
Sancii Puchomii abbut/s Tabennensis requla ad mona-
€hos, precepta, epistolee. 451
Sancti Orstesii abbatis Tabennensis doctrina de. insiitu-
&lone inenacherum. 45
De sancto Orsiesio ejusque regula veterum tesumo-
nis. 4*1
Observatio critica In regulam sequentem. 455
Incipit regula. 455
Requia Orientalis Orientalium. regulis collecta a V:gilio
diacono. 415
De regula Orientali veterum testimonia. | 418
Observatio crinca in regulam sequeutem. 4TT
Incipit regula. 4Tl
Sancti Basilii Casarece Cappadocie episcopi regula ad
485
De sancto Basilio ejasque regula veterum testimonia.
483
Observatio critica in regulam sequentem. 485
Prefatio Rufini. 485
Incipit regula. 4817
Prisa inTERBOGATIO0 FRATRUM. — Quoniam dedit nobis
sermo taus potestatem ut. intertogemus , priuo omnium
doceri quassumus si ordo aliquis es! et enusequentia in
miandstis Dei ; at aliod. quidem sit primum, et aliud se-
cundum, et sic per ordinem csetera: an omnia mandata ita
sibi iavicem coh:zereant, et sint $quslia, ut unde voluerit
Quis possit initium sumere, tanquam in modum circuli vel
cOron* . 488
Inrzn, II. — Quoniam igitur de charitate Dei primum
fis esee mandatum, lude nobts primum omnium Uissere.
Nam quia oportet diligere audivimus, quomodo nomen hoc
ORDORERUM — .« — ui
pessit impleri desideramus addiscere? rs.
Iwrgn. |]i, — Quia ostendit nobis sermo tms peri.
losum e««e cum bis qui mandata contemnunt vilam dus.
re, nunc discere cupimus sí oporteat e. m qui ab hujusce.
modi cunsOriiis discesseril, remolum esse et solum, a
vero cuu fratribus ejuidean proposti el e, usdem aus
vitam suam sociare ? ial
Iwre&. 1V. — Qportet primum renuntiare omnibus, e
ita venire ad lianc vitam vel conversatiouen que secu
dum Deum est * L
Inren. V. — Si oportet eum qui servis Dei soeisri vu
relinquere indiffgrepter. propinquis suis portionem fac.
tata suarum ? TUN
Ixvan. VI. — Si oportet omues qui inveninnt »d n«
«usci.-e e; aut cum probatione? ct qualis ista debet e.
proba:io? i
Iwsgn. VIT. — Ex qua ztate oportet nogmetipsos ofcr--
Deo, «el sir: nitatis protessionem quando oportet firmas
ac stabilem judicari? in
]wizm. Vill. — Si oporlet eum qui se piz ac religiee
vit? dederit et:am contiuentiau observare? i^
Iwign. IX. — Quee eat mepsura. coutipentia? bul
[xr&&. X. — Quomodo oyjortet. observare anos circa à
ledras et accubitus, aya temi us popescerit? "ja
[Ivrgn. Xl. — Quis est diguus vel deceas habi usur.
siiau? (
Iwren. Xll. — Si licet alicui ex proprio sensu d« r-
quod |idetur s.bi bonupm, absque teetumonio Sc:ipt.o-
rum? 99
IwrER. XIII. — Si. oportet. omuibes vel quibescun ve
ohedire? 95
- ]rrga. XIV. -e- Quali uffectn debet. servire, qui serui
Deo? et iste ipse affectus quid es? T
lwre&. XY, — Quid sentire de se d-bet i» qui praes,
ja quibus przecipit, vel imperat? yn
INrrB. XVfí. — Peccautew quomodo eorripiemus, «^l
ewendeaoimus? M
INrEn. XVII. — Si quis autem in parvis delictis affig«.e
voluerit frau es, dicens : Quia debetis. posuere. per so-
gula, ue forte et jpae lumnisericors videstur, eL dissohee
charitatem ? $n
Invren. XVIII. — Quonyodo quia debet pouitere ia un-
quo .ue delicto ? un
IxrER. AIX. — Qni suut fructus digai pawitentie? ^
| i3gn. XX. — Qui se verbo dicit. poenitere, pecaun
autem suu.» nou emendat, quid est ? 35
IwrgR, NX]. — Qui vult coufiter) peccata sus, si onu-
bus debet cOullteri, sive. quibuslibet, aul cert.s que
que
Invga. XXII. —- Qui poenituerunt pro aliquo peccato, «t
Pursuui in hoc. ip:utn. peecauum inciderunt, quid raciunt?
S
Iwrgn. XX1 T. — Quali affectu, vel quali senso oper
increpare eum qui increpat? n
INT; &. XM V, — Quali affectu debet quis suscipere or
reptionein? . an
NTk& XXV. — Qui tristatur adversus eum qui se 0-
crepat qualis est ? 3
Ixren. XXVI. — Quale judicium esse debet de li» "
peccantes defeudunt ? »
Ixren. XYVVII. — Posnitentem ex eorae quomodo «o
tet su-cipi ! 2n
Ieren. NXVIIT, — Erg» eum qui pro peccato nou peur
tel qualiter ese débemus? jt
Iren. NXIV. — 8i debet habere aliquid proprium, 7
iuter fatres. est? » 3i
Inrga. XXX. — Si quis dicat : Quis neque accipio 1f
tribus, neque do, sed contenius sum meis propeii Q'"
de lioc observare debemus? E
IwrER. XXXI. — Si. debet quis a carnalibus propin
accipere aliquid? . 3
Ixigg.. XAMI. — Quomodo videre debemus eos QU
nobis vel fatiliares, vel consanguinei füeruntel pore,
Ixren. XXX!I. — Quod si depreeantur nos, volentes i
eamus cum ipsis ad domos eorum, si oporteat nos dut
ere ?
(vres. XXXIV. — Unde ergo vagatur mens nostra, "i
cogitationes diverss ascendunt in corde mostro? el p
modo possumus hoe emendare? m imb
Ixrzn. XXXV. — Unde et nocturne phanus ill
nesi» et wurpes acciduut bobis? ítà-
Ivrea. XXXVI. — Quali affectu. debemus iptirmis sit
tribus ministrare ? us
]wrra. XXXVII. — Cum quali; humilitate debel 1 d
Süscipere a fratribus obsequium? aii
iwrxs. XXXVII. — Qualem debemos hibere hi.
. tem ad invicem?
4461 QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR. 1402
Inrzn. XXXIX. — Quomodo poterit quis implere chari-
£atert) circa proximum suura ? $12
Ixrza. XL. — Usque ad qute verba otiosus serme Judi-
cahinur? 95
[wen XLI. — Quis est maledicu:, id est Aoege ? — $15
IvrkR. XLif, — Quid est detractio vel derogatio? — 513
Ixrea.. XLIH, — Qui detrahit fratri, aut audit detra-
heptetm et patitur, quid dignus est? bi5
Insee. AIV. — (Quod si de eo qui prieest quis detraxe-
Til, quomodo eum observsbimus? LIE]
Íxzga. XLV. — Si quis acerbiori sermone, vel insol-n-
Mori voce res, or.deat, et admoritus dicat. quia nihil mali
Babeat in corde, si oportet ei eredi? 514
ixrga. XLVI.—Quoirnodo possit «liquis non irasci? 514
ixzkn. AL VII, — Quis est mansuetus? 514
Ixrga,. XLVIII. — Quomodo quis non viocatur jn vo-
dupiate et libidiue c.borum? . 546
Ixnvzn. XLIX. — Quomodo excidemos vitio: mali des
derii ?
]nrun. L. — Qua est tristitia secundum Deum, et que
est s«cundum seculum? . 9l8
Ixrzs. LI. — Que sunt in. Domino gaudia, vel quid f.-
cientes yauderc debemus? , 515
Ixzga. Lil. — Quod lugere debemus, ot beatitugi-
Ben consolationis : esequi mereamur? 515
Ixrgsn. Lll. -— Si ex toto rid-re non licet? $15
]mga. LIV. — Qus est solliciudo szecularis? 515
Ixvgn. LV. — Une accidit n bis importune dormitare,
e&t (»omodo lioc possumos abjlcere? 515
INiga, LVI. — Quomodo quis ad gloriam Dei facit
Quina? 16
Ixrza. LVII. — Quomodo manducet quis et bibit in ulu-
riam Dei? $16
Iwren. LVlIII. — Quomodo faciat dextera quie non co-
gnoscat sinistra? $16
Inzma. LIX. — Quomodo apparebit eis qui bominibus
vult placere? .$16
IxT£za. LX. — Quomodo quis effugiet vitium hominibus
placendi vel captandi laudem ab bominibus? 516
Inga. LX1. — Quomodo intelligitur superbus? vel quo-
gaodo curatur ? 518
Inrga. LXII. — Quid est humilitas, et quomodo eam-
dem ünplere possimus? 911
Inrzn. LX[II. — Si opo'tet honorem querere? 917
Ixrza, LXIV. — Quoiwodo invicem obaudire debe
mus?
Inrgzg. LXV. — Usque 8d quem modum obsudire opor-
tet eum qui placeudi Deo itn,lere regulam cupit? $11
Iwrgza. LX Vl. — Quijdger est erga mandatutn, quomo-
do potest iudusirius et vigilaus effici? $18
Iwvrgg. LXVI]. — Si quis non contentus est quotidie
Sibi 4liquid injungi de his quse pro mauda'o Dei incidunt,
sed artificium vult. discere; quali vitio :egrotat? aut si
Oportet ei acquiescere? $18
Ivrea. L.XViIÍ; — Si quis industrius sit et promptus ad
implenda mandata, agat autem non quod ei injungitur, scd
quod ipse vult, quam mercedem habebit? 918
[Nr&n. LXI Y. — Si. licet alicui excusare opus quod ei
injungitur et aliud quaerere? $18
Iwraa. LXX. — Si iujuuctum fuerit »sliquid fratri, et
conradixerit, postea autem sua sponte obedierit, quid
est
Inrga. LXXI. —Si autem obediens quis murmuret? 519
Iurz&. LXXIf. — Si frater. frstrem contristaverit, quo-
modo debet emeudari? I9
Ixrgn. LXXHI. — Quid si non acquieseat ut satisfaciat,
quid agendum est? 519
Iwezs. LXXIV. — Quid si, satisfaciente eo qui eou-
trisaverit , noluerit reconciligri is qui contristatus
li l
es
Inrgn. LXYXV. — Quomodo quis debet habere eum qui
sd orationem suscitat fratres? $20
Ivrea. LAXVI. — Quod si contristatu£ !lle qui exeita-
tur, aut etiam si irascitur, quid dignus est? 520
Ixrgza. LXXVIi. — Quid esi, Nolite. judiegre, ot non
judicemini; nolite coudemnare, ut non condemne-
mini ? | 520
Inig8. LXXVIIT. — Quomodo intelligitur quis, si zelo
Dei moveatur adversus peccantem fratrem, aut a propria
irac.ndia ? 21
Ivrea. LXXIX. — Dicunt quidam quia Impossibile est
non irasci bomijue.n?. 921
Inrga. LXXX. — Si oportet ire quocunque, mon coin-
'nouito eo qui prawst? 621
ivraa. LXXXI, — Si omnino volenti litteras discere,
yel lectioni vacare, indulgeudum est? 521
Insea. LXXAIL. — Si licet unicuique vltare opus quod
gravius videtur? - 89
Ixrgn. LYXXIHII. — Quomodo quis promptus fiat. etiam
8d pericula propter mandatum Domini? 022
Itrga. LX XXIV. — Cui quali affectu. obedire oportet
ei qui uo» ad opus mandati cobortauur? 633
Invgn. LYAXV. — Quali auimo debet esse qnis pro lioc
ipso quod vignus habitus est ia opere Dei inveniri? — 522
i&res.. LXXXVI. — Quomodo debent hi qui processe-
runt in labore, operis Dei, instruere, vel iusutuere eos
qui nuper sccedunt ? $35
Inrgg. LXX* VII. — Si dicat. quis : Volo apud vos pa-
Pu aliquid temporis favere, ut proficiam ex vobis, si
oporiet eum suscipi? ,
Iwrga. LXXXVIII). — Si quis supra vires yult abstinere,
ita eiiam, ut iu opere mandatorum impediatur per nimie-
utem abstinente, sl oportet ei concedi 023
In. gn. FLXXXIX. — Qui. satis jejunat et in. refectione
Bon potest cemuiunetu cibug cum omuibus sumere, quid
magis eligere dehet, jejuuare cum fratribus ei cum ipsis
Peli ere, aut. propter majora jejunia alios cibos requi-
rere ? 524
INrER. XC. — Quomodo oportet jeiunare, cnm necessa-
riutu jemoium ivjungitur ? st aliquando. aliquid qud reli-
gio dep scit expleudum est, (auquam ex. neccssr ate, aa
volunt. 0 -? 9024
Ir TER... XCÍ. — Qui non vult ipsis cibis vesci ex quibus
fratres re'ciuutur, $ed alios requirit, si rectelacit ? 924
INrz A ÀC.ll. — Qui dicii, Quia le ib n.e voc, et coü-
tristi f si ei alius cibus mn tueri: da us, quais cst? 524
InmgR. XCIHII. — St vero etiam ouis riutmuret propter
escam, quie ergo. eum sententia se: vabitur? 325
iNTER, «CIV, — Sir oportet ein qui. plus Jabozat requi-
rere plus aliquid a €ousü. tudiie ? 925
IxreR. ÀC V. — Quan aff-ctu op rtet accipere vei vOestie
mentum, ve! eile: ameti, qualeeuuqe foerit? 525
INres.. XCVl. — Si quis iri ue füei-t, avlens accipere
aliquid eocuin quie ad usum pri eutuc?
IwrEga. ACVII. — 5 necesse. es*. ouis conyonire ad
bo. prandii, eui qui. reinanet e. post. veitt, quomodo
tra sigrmus? :
IyT£n. ACVII] — ? auperes vera ntes al ostium et pe-
teules, qu medo. dimitti us? i6 -db deb t unusquisue
porrigere paneui, vel quod uuque aliud; au. oportet lioc
8d eum qui pra'est ierunere? 925
ix1en. XCIX. — Si licet uticuique. veterem suam tunmi-
eàm aut ealve.mentum da.e cui voluerit, aiisericordi:B
Causa propter mandat.an? 926
Ix1e£8. C. — Si trater junior fucrit jnssus docere aliquem
seuorem 8 cundum e Lem, quoinodo. deoct. agere cuu
ill? 326
Imrvn. €]. — Si d b: ut peregrini intrare usque ad ila
luca ubi [-4ttre operautir, ve^ etiam $i alij de eodem ino-
BaSier 9 decent reliciis sum doe s à tn ad alios? 526
In itn. (I. — Si oporu t eos qui noveruut artíiicia Suxcie
pere b aliquo opus &absque seiestia. ver ;ussione eju. qui
proest (Cop rum sollicitudinem gerit ? 526
iwrea. Clil. — Qu:uiodo. ebeit hi. qui ope: antur cu-
ram gerere lerrameutoruu vel utensiliuin. eoruin de qui-
bus operaiur ?
INTER. LIV. — Quid si per. negligentiam pereat aliquid
eX lins, aut per : on.emptum di-sipetur ?
Iwsgna. CV. — Quid si a seipso commodare voluerit ali-
Cul, aut acciyere ab alio?
Inrga. CVI. — Quid si necessitas poscat ut is qui prstest
requirat ab aliquo eorum vas vel ferramentum, et con-
wradixerit? 5
Inrgn. CVII. — 8i is qui eirca cellarium, vel coquinam,
vel alia hujuscemodi epers occupatus est, non occurrat
adesse ordini psalleniium vel ad orat.onem, nibil damni
paiitur ia anima ? 321
Iwren. CViII. — Quomodo obtinebit quis ut in oratione
sensus ejus non vagetur? 3:27
Iwvgn. GIX. — Si po sibile est obtinere hom:pem uc in
omui rempore et loco noa vageLur ineus 8ua ; vel quuinodo
id fieri potesi? 421
Iwrxn, CX. — Et quid est : Psallite savienter ? 9-8
Ixrza. CXi. — Qua memsurs debet temperare
testatem dispensationis suz ig cui cellarii cura comuijssa
est ? 528
Imrzn. CXII.— Qua sententia observabitur erga dispen-
santem, si.aliquid secundum personz aceeptioneiu vel per
€outeutiouem faciat ?
Iwran. CX1H. — Si autem aeglexerit dare frau: quod
opus exi ? 028
Iwvee&. CXIV. — [n profectibus mandatorum Dei una est
mensura omnmium? An alius amplius, alius minus debet
eren. CIV 8i oportet qualiter heber as
NTER. CXV. — iter haberi eog qui plus
proficiunt et eos qui minast 539
—
Ivrza. CXVI. — Qoid si contriststur ís qui minus hono-
ratur, com preferri sibi viderit eum qui in timore Domini
priecedit, quomodo eum habebimus? 539
Iuexn. CXVII. — Anima post multa peccata et multos
vitis miserias, cum quali timore et qualibus lacrymis debet
recedere a peccatis, el cum quali spe et affectu acceoere
ad Dominom debet ? 929
Iwrza. CXVIII. — Quonism scriptum est : Redenptio
anime viri propria diviLise ejus; nobis quibus non accidit
dispergere pro anima redemptione divitias, quid de
mus
IxrzR. CXIX. — Si qui« audiens sermonem Domini di-
ceatis (luc. xu): Quia servus qui cognovit voluntatem
Domini sui, et non fecit. secundum. voluntatem ejus, vapu-
labit multvm ; qui vero non. cognovit, et mon fecit. diuna,
plagis vapulabil paucis; negligat et dissimulel scire volun-
tatem Doniini, 51 habet al.quid excusationis? —— $90
[nrua. CXX. —Si 15 qui (acht voluptatem alicujus, etiam
psrticeps ejus est. vel socius ? mM e 930
Iwren. XX. — & is qui consentit alterius peccato
etiam ipse peccati reus est?
Iren. CXXII. — Si oportet peccantibus fratribus silere
et acquiescere ? , 8&1
Inrzn.. CXXIIT. — Cor aliquoties anims», etjam si. non
s3lis agat, spon!e tamen quodam genere inclJit ei dolor
quidam cordis et compunctio timoris Dei, aliquoties tanta
sccuritas et negligentia animai. tenet, ut etiam si cogat
se homo, non ; ossit dolorem: aliquem. vel compunctionem
cordis assumere? $92
]wrzs,. CXXIV. — Quomodo quis dignus efficitur parti-
ceps tieri Spiritus saucti? $52
NTER. CXXV. — Qui sunt pauperes spirito ? 553
Iurzn. CXXVI. — Usque ad quem modum est observatio
mand»ti, vel quomodo adimpleri potest ? 535
Ix*z8A. CX VH, — Si ergo neque sollicitadinem habere
oportet de necessariis usibus ad vitam, et sliud est prze-
ceptum Domíoi dicentis (Joan. vi) : Operamini cibum
non perit, superfluum est manibus operari? $
Ixrgn. CXXV[Ii.— 8i quis in corde suo cogitat de cibis,
tunc deinde notet seipsum et arguat, sí et hic quasi rir
tans de talibus judicandus sit ? i
Inrxza. CXXIX. — Si licet noeturnam tunicam babere
alteram, vel cilicinam, «el aljam quamlibet * $34
Ixrgn. CXXX. — Si licet ei qui. ministrat majore voce,
id est cum elainore, loqoi? 55i
[xrga. CXXXI. — Si quis die suo, quo ministrat in co-
quina, laboraverit supra vires, fta ut impediatur, et non
posit etiam reliquis diebus exercere opus suum, si opor-
tet impersari ei bujuscemodi officium ? 555
Inrzn. CXXXI. — Et ille cui 120a credita est, quomodo
debet habere banc curam, et quomodo observare eas qum
operantur? 5355
Ixren. CXXXIIT. — Si quis condemnatus est, ut eu-
logiam ncn sccipiat, et. dicit : Quia si non. accepto eulo-
g'am, non maudu *o, si debemus audire eum ? 555
Ixrkn. CXX VIV. — Quali timore, fide, vel effectu per-
cipere debeius corporis e: sanguinis Christi gratiam ? 555
I^TER. CAXXV. — Quis est bonus thesaurus, et quis est
ii ck 9 936
I^*En. CXXXVI. — Si bonum est peuitus tacer: ?. 556
Iw;gr. CXXXViL. — Si. oportet. temp ro oraiionum el
pod or o don aliquem in domo? 056
IwtE«. CA XXVIII. — Quomodo ,ossumus timere judic.a
1? 556
Iyreà. CXX XIX. — Quom:«0. lata. est. puria et spatiosa
Via q- e un it ad mortem LMaitb, vn)? $31
Inr&n. CXL. — Quo. odo augusta porta et arcia via est
Qu d ei ad vitan? 53
Ivrk8. CX.Í. — Avaritia usque ad quem modum deflai-
tur * 591
Inrzs. CXI.II. — Quid e-t perperam agere? 531
Ixrga. CALI l1. — Quui est qui ab. apostolo dicitur ha-
bitus or. inatis? 551
Inca. CXLIV. — Si quis pretiosas vestes abiciat, ipsa
sutem. ivdument- viliora quibus uiitur, vel calceamenta,
it« compesite us&tur, ut studeat deco:em inde aliquem
capere, si peccat, aut vitio aliquo id facere puuandus est ?
538
Isrra. CXLV. — Qoid est Raca ! U98
Iwrzs. CXLVI. — Quid est quod dicit. Apostolus : Non
efficiamur inanis g'orue cupidi (Gal. "i; et iterum : Non
ad oculum servientes, quasi hominibus placent s (Eph. vi);
quis ha inanis glorise cupidus, et quis est hominibus pta-
cens 998
Imren. CXLVII. — Quid est inquinsmentum carois, et
qnomodo ab his emendari possumus, et quai est sancti-
Lio, et citvae possumus eam obtinere ^38
Irrgn. CXLVIII. — Quis est mundus corde 1 938
: . ORDO RERUM
146
Inren. CXLIX. — Quomodo potest aliquis odium babere
adversus peccatum? 9339
Ixrgzà. L. — Quomodo potest sliquis ex animo et ex
8ffeciu facere mandawa Donnoi? 5:3
IxrzR. CL]. — Que est mensura in charitate Dei * 539
Ivrea. CLII, — Quomodo quis obtineat ui possit ín «e
habere charitatem Dei? $59
[xrgn. CLlJ.. — Qus sunt indicia esse Ín nobis ch -i-
tatem Dei * Bit
[tren CLIV. — Quid est seipsum diligere, vel quomolo
vitium suum cognoscit qui seipsum uiligi ? 949
Inrzn. Cl. V. —- Quomodo apparet qui diligit fretresn se-
endum mandatum Domini el quomodo arguitsr. qui prr
igit
Ixrgn. CLVI. — Qui sunt inimici quos diligere jubemur,
et quomodo diligamus inimicos nostros, tan'es eis be-
meficia tan'ummodo, aut etiam affectuin eis exhibentes,
ei si hoc possibile est fleri ? 3540
Inrrn. CLVII, — Quid est quod dicit Apostolus : Irasci-
mini, et nolite peccare (Epbes 1v); et: Sol nom. occidat
swper iracundiam v stram (ibid ), cum iu aliis. divert:
Omnis gm itudo, vel ira, rel indignatio, auferatur a vobis
(Ibid.) su
Inge. CLVIIT. — Quid est : Date locum ire? Si
Invrgna. CLIX. — Quie. est. differentia amaritudinis , et
furoris, et irs, clamoris et Irritationis? 5k
I*rza. CLX. — Quis est qui a Domiuo beatlficatar P
942
cificus ?
[nrzn. CLXI. — Quomodo converti quis potest et &eri
Sicut infans? ou
IxTga. CLXII. — Quid est prodentem esse sieut serpen-
tem et simplicem sicut columbam (Matth. x)? 58
Ixygn. CLXIIT. — QuonmoJo debemus suscipere regnum
Dei sicut iufaus? . $H
Invrza. CLXIV. — Domino dicente : Qui se exaltat ku-
humiliabitur (Luc. xvii) ; et Apostolo przcipiente : Noli
superbum sapere (Rom. xi) ; et alibi : Arrogantes, superbi,
ela (I Tim. wu); et it:rum : Charitas von. inBluter
(1 Cor xi); quis est. elatus, et js est. jactans vel arro-
gans, el quis inflatus ve! tumens Sit]
Irzen, CLXV. — Quid est: Charitasnon dehonestatur ? 545
Inrza. CLXVI. — Scriptura dicenie : Nolite gloriari, me-
que toqui ata (I Reg n); et Apostolo coatitente : Quis
qu& loquor, non secundum Deum loquor, sed sicut in in-
sipientia, in hac substatia. gloriandi (11 Cor. x1,; et rur-
sum : Factus swn insipiens gloriando (Il Cor. xuj ; «t He-
rum ipso dicente : Quia qui gloriatur, in Domino giorieter
(I Cor. 1; l1 Cor. x); que est glyriatio in Dotnino, et qua
est cu'pabilis gloria.lo $45
Inrza. CLXVII[. — Qualem intellectum vel prudent am
a Deo petere debemus, vel quumiodo eam possumus pro-
mereri? . $54
IwrgR. CI.XVIII. — Si Dominus dal sapientiam , et a
facie ejus scienia el intellectus. cst (Prov. xi ; et si afü
quidem per Spiritum. datur. seroio. sapteuntig, ali. ser«o
$ct^nlie (1 Cor. xir) ; quomodo incer. pat Domines dis. ipu-
los suos «iceus : Quia adhuc ei vos tnseusati «sHis, & «on
ini | igitis (Matth. xv), et Aposiolus cuipst Galatas iasen-
satos (Gslat. ut) / 54
Iwmtzn. CLXIX. — Si ab aliquo quid beneficii consequi-
IuDFr, quomodo potsrimus et Domino uigue et iregre gca-
ts asefe, et ei qui beuetieium praestitit? Qual me. ura
Uu eb u$ 10 uLFoque? HL ETI
Ivtzt. CLXYX. — Quid est dignum vel ssuetem (Grzci
&rwv dicunt) et u'd est justum? $i
Iwtsa. CLXXI. — Quomudo dat qnis san. tum cauibes,
et mittit margari!a« aute arcos (Mau. ut ? A ctquo-
modo acei tt iil d. quot aduuar : Ne [orte conculcen ant
pedibus, «t corversi diszumpant vos (Ibid.)? 5H
IwreR. LL XXII. — Quomodo Douainus aliqnando quid-u
prohibet .0rtari sà culum vel peram in via (Luc. x); ali-
qua do autein dwebat ; Sed nuc qui habet saccu! m, td-
simi ier el peram ; et. qui non habet. gladium, vendal
vestimentum sin, etl emat gladium (Luc. xxu)? ——— 545
[Iwrra C. XXII. — Quid est: Panem substantivum. da
nOl.s hodie, quod in oratione dicere jubemur? $i
Ixrgn. CLXXIV, — S1 omni voleuti accedere ad -orcres
oportet indulgere, an certis quibu que et personis et
temporibus, vel quomodo vidend:e sunt sorores ? hit
Ixrza. CLXXV. — Si quis habet aliquod vitium quod
corrigere non potest, et frequenter notatus iD peus ero-
flcit, si eam expedit iutermitti ? $16
Inrza. CLXXVI. — Si quis contristetur quia ei non per-
mititur facere illud quod non potest apte et recte facere,
8i d- bemus ei permittere?
Iwrza. CLXXViI. — Quomodo debent fortiores fraures
lofirmitates infirmorum
re? 546
Inrva. CLXXVIUJ. — Quid esi : Invicem onera vestra per-
1408 QUAE IN HOC TOMO CONTINENTUR.
tate (Gal, 1x)* et quam legem Christi adimylebimus boc
facientes? ) 546
Ixrrs. CLXXIX, — Domino docente nos orandum esse
ne istremus io tenustionem, st oportet. orare ne accidapt
nobis dolores corporales, vel si. inciderimus in eos, quo-
inodo oportet ferre? 947
Iergn. CLXXX. — Quis est adversarius noster, et qvo-
modo ei cousentire debemus in vía? b Yl
Iuren. CLXXXI. — Si. bonum est statuere sd certum
tempus, verbi causa, abstinere se tali cibo, sive pou, !
Ixrzn. CLXXXII. — Si quis voluntate peccaverit, con-
demnatur? An. etiam []le qui per ignorantiam exira veri-
tat: m aliquid fa. rit locutos? 541
Inrga. CLXXXIII. — Si cogitaverit tantom facere a!i-
quid, et non fecerit, sí et ipse mendax judicandos * 1
Inrgn. CLIXXIV. — Si. quis preeventos fuerit ut defl-
niat aliquid agere eorum quz non placent Deo, quid
oportet magis irritum revocare, quod male fherat defiui-
Lum, an timore eo, ne mendax sit, implere peccatum?
Inrgen. CLXXXV. — S6 is cui 'commissa est dispensatio
eorum que Domino offeruntur, necessitatem babet. im-
plece quod dicit mandatum : Onvii petenti ie da (Luc. vi),
et eum qui vull abs té mutuum sumere, non avertas (Math.
v)?
InveR. CLXYXXVI. — Quod si frater nihii habens pro-
prium petatur ab sliqyo hue ipsum quo vestitus est, bm
dehet facere, maxime «i nudus sit ille qui pe'it?
Ixrzs. CLXXXVII. — Quomodo potest quis sipe ebari-
tate tautsmn fidem babere , ut montes tran-ferat, aut. sub-
stautiam suam pauperibus dividat, eL corpus suum tradere
ut ardeat (! Cor. un
Inrza. CIL. XXXVII. — Quis est qui abscondere dicitur
tentum, et propterea condemnatur (Matth. xav)? — 519
Iwrza. CLXXXIX. — Quid est immunditia, et quid est
impudicitia ? $19
KrER. — CXC. — Quid cst proprium furoris, et quid est
proprium indignationis jusue, et quomodo aliquoties quasi
ab dignatione incipientes inveniuntur decidere iu furo-
reni
Iwrza. CXCI. — Ex quibus fructibus jrotari debet is
qui ex affectu arguit fratrem peccantem $19
Iwrra. CXCII. — Si oportet eos qui ingrediantur ad
fra.res stam artific a discere? $50
Inrgn. CXCIII. — Si quis non desiderio corrigendi fra-
tre» srguat eum qui delinquit, sed sui vitii explendi gratia;
u f!090 oportet hupc corrigi, si post multam coumuni-
"t;o.em in eisdem permaneat? $50
INrzM. CXCIV. — Qualibus correptionibus uti oportet
wuer fraures ad emepdationem eorum qui delinquupt
Intxa, CXCV. — Si ip omni peccato, sive secundum co-
gltationes, sive secundum verbum, sive secundum actum,
Sai anam ip causa esse co.veuit dici ?
Ixeea. CACVI. — Si. quis relioquens fiscalis debito, in-
ir: Lad fratres, et parentes ejus pro ipso exigantor et tri-
buleutur, $i noa sffert hoc culpam aliquam, vel his 2
eum susceperunt, vel ilii .psi qui ita egerit ? i
IwrzA. CXCVII. — Si oportet eum qui praeest extra e«m
que sororibus przeest loqui aliquid quod ad sediticauonem
: i pertineat virginibus? 551
Ixrza. CXCVIII. — Si convenit eum qui praeest eum ea
Qu: sororibus przest uenter loqui, et maxime si
aliqui de fratribus pro boc lzeduntur? 551
Ivrza. CXCIX. — Si oportet, cum aliqua soror confite-
tur quodcunque delictum suum presbytero, etiam matrem
mouasterii adesse ? 1
Iwrza. CC. — SI oportet gesta turpia vel obscena confi-
tentem inverecundius pronuntiare omnibus, aut certis
quibusque, et quihus illis? $51
IwreB. CCI. — Si ignoraüte mate seniore presbyter
aliquid eri praecipiat sororibus, recte videbitur indignari
senior water cum ipsa nescierit? 553
Ixrza. CCII. — Si. potest impedire propositum sancti
luminis Satauas, quia scriptum est: Eqo quidem. Pa-lus
sinel et bis venire vo:ui ad. vos et. impedivit nos Satanas
(1 Thess. 11)? 563
Imrza. CCILÍ. — Quomodo fit aliquis in presenti sz&culo
sgiulius?
LOD.CI$ REGULARUM PARS SECUNDA — RocLam SS. PATRUM
ÜccibeNTALIUM AD MONACHUS. !
Sunctorun Aureliani et Ferreoli Arelotensis et Ucetonsis
episc. requie ad monachos. 5095
Sancii Columbani abbatis et confessoris regula comobiuli.
eum peimitentiuli. $53
Tarnatensis monasterm. $59
s
Sancti Isidori Hispalensis episc. regula monachorum.
De Isidoro ejusque regula veterum testimonia.
Observatio critica.
Preefatio.
CaPrr rami x. — De monss'erio.
CA». IT. — De eligendo abbate.
Cap lif. — De inonachis.
Car. U. 7e eoavora i vitiequ dite
AP, Y. — De familiaris rei v e eppeüitu.
Cir. VI. — De opera monachorum.
CAp. VII. — De psallendi officio,
Ca». VIII. — De colttatione.
Car, IX. — De codicibus.
Cap. X. — De mensis.
Car. XI. — De feriis.
Car. XIT. — De iejunils.
Cr. XII. — De habitu monachorum,
Car. XIV. — De strato sive de illusionibus Boctar
SESTERSSSHUSASSSSUA
nis.
501
(Ap. XV. — De delinquentibus. 9561
Car. XVI. — De delictis. 585
Cap». XVIT. — De excommunicatis. 509
Cap. XVIIT. — De tebos monasterii. 510
Car. XIX. — Quid ad quem peruneat. $10
Car. XX. — De infimis fratribus. N11
Ci». XXI1. — De profectione. 573
C4». XXIII. — De defunctis. 513
BR-quia sancti Benedicti abbatis Cassineneis.- 515
Regula consensoria monachorum. 578
Re«wa incerti auctoris 515
ae icterum Pauli et Stephani abbatum regula ad mona
chos.
Sancti Cesarii Arelatensis episcopi requla ad monachos,
Sancti. Fructuosi Bracarensis episcopi regula monacho-
rum et regula inonast:ca communis. $15
Cujusdam Patris regula ad monachos. oh]
Regria Magistri ad monachos. 515
Grinmlaici presb regula soliariorum. 515
Obser: atio critica. 57S
Prologus. Ib]
CAPUT PRISUM. —- De generibus solitariorum U11
CA». 11. — De prseceytis altioribus monachorum vel so-
red UT9
I1. — De qustuor ordinibos hominum qui erunt
in die judicii. 580
(ap. IV. — Qua sint ver: divitis. 581
Cap. V. — De perfectione jusuue. 582
Ca». YI. — Quo:! qui secolo reountiaat non debent ha-
bere hsreditates nec possessiones. 5S3
Ca». VII. — Quod post abrenuutiationem sseculi non de-
bet quisque divitias colligere *R
Cap. VIII. — Quid. sit proprie activa, quidve coptem-
plativa vita.
Ca». [X. — Qualis debet esse ín activa vita, qui ad eon-
Lemplauvam cousceudere conatur.
Car. X. — Quautom inter contemplativam et activam
vitam intersit. os
Car. XI. — Quod praesentium eontemptores etiam hic
co--templativa vita delectat. 988
Ca». XII. — Quse et quanta sit ia. hao carne contem-
plativze vitze perfectio. 583
Car. XIII. — Quod Deum perfecte sancti videre uon
possint, nisi etum ad beatitudinem futurs vitse pervene
rint. )
Ca». XIV. — Quo4 pro perfectione vitse. contemplativse
& sanciis patribus solitaria vita primitus fuit inchoata.
$91
Ca» XIV. — De disciplina suscipiendorum (ratrum ad
reurusiouem., 592
Car. XVI. — Qualis debet esse cellula retrusionis. 594
Ca». XVII. — Quod nunquam minus quam doo vel tes
sint simoi solitarii. .
Cap. XVIII. — Si oportet suscipere ad solitariam vitam
suburbanos presbyteros vel juvenes etate. 596
Cae. XIX. — Qualem vel quam sanctum oportet esse
solitar um. 948
Car. XX. — Quomodo solitarii debeant esse docti, et
qualiter alios doceant ac seinetip-os discrete. provideant,
59)
C4.. XXI. — Ut solitarii lucis exempla omoibus den:,
et ut laudahiliter vivant, sed laudari non appetaut. — 601
Car. XML. — De his q.i in regimine prodesse possent
et propter quietam vilam pra-esse refugiunt, 605
, L AP. XA1II. — De vita et moribus solitariorum , et qua-
lite: eis in sulitaria vita convereandum sit. 601
1467. ORDU RERUM : ud
. £a». XXIV. — Item de esdem ve quee supra. 6
Car. XXV. — De igsvrumentis bonorum operum. — C08
Car. XXVI. — De observatione mandatorum Dei. — 60.)
Car. XXVII. — Lameutabilis descriptio de his qui pre
Jepta Christi non en de 612
. XXVIII. — [tem de eadem lamentatione qus HT
Cap. XXIX. — De compunetiane cordis. 611
Cap. XXX, t Quod duo sunt genera companetionum.
Car. XXXI — De reverentia ot instantia oratiopis. 619
Cap. XXXII. — Quomodo possit aliquis sine intermis-
sioae orare 621
(Ap. XXXIII — Quod omnes vange cogitaljones ex illu-
gione daemonum flunt. 2
- Cap. XXXIV. — Quod cantantibus et psallentilius pre.
seniia Dei g t engelorqm semper adsit.
Cas. XXX. — De laude. psalmorug et dispogitipne ho.
rem in 2 juibis psallere debemus.
XVI. — Si quoüdie corpus Domini quilibet & i.
my sumere vel missam cantare. 625
Cr. XXXVII. — Si poet. ilusionem , qu& per somnium
solet accidere, debeet quis missag celebrare an ar
Ca». XXXVIII. — De weaiduilate lectionis et orationis,
uL XXXIX. — De quotidiano opere manuus solíterio-
39
TU CIP. XL. —Qauod certig horis occupasi debept solitarii
fn labore manuurn. 651
Cap. XLI. — Ut solitarii nibil proprium babeant, et
oblatiobes (ideliu meeipiant 651
Ci». XLII. — Quibus horis oporteat solitarios refiere
£a». XLIIf. — De mensa solitariorum. 651
Car. XLIV. — De crapula cavenda. 034
Cae. XLV — De mensura potus solitarlorum. 636
rd XLVI. — De ebrietate caveuda, et de laude ER
. Cap. XLVII. — 8i omaes mqualiter necessaria vite de-
bent accipere. Yi
Ca». XLVIII. — De infirmis et senibus solitariis. — 659
Cap. XLIX. -- De xegiimentis et calceameptis solita-
merum, 040
Car. L. — De lectisterniis solitariorum. 611
ndr M.-- UA eerie tempore $68e radant, ne sint &
o. LII. — De discipulis solitariorum, et de eorum
obedientia. 643
Ca». LIIL — De zelo bono quem debent habere solíta»
ni erga, discipolos. 614
. 3 Quonodo jejunare debeant solitoi. — 644
Qe LN. — Quod solitarii pro hospitibus jejunium pus
Mr LVI. — D^ charitate. Hm
Cap. LVII -— De huwilitate, 648
Cae. LVIII. — De obedieutig. 619
Ca». LIV. — De virtute j&tieptls. 650
Ca» LX. — De discretione. 651
Cap. LXI. — De tacituroitate. 652
Cap. L.XII. — De cavenda detraetione, et qu. duobus
modis pole» aliquig siue peccato alieui. peccata dicere.
Cap. LXHI. — Cousolatio solitarioruw de deiractione.
Car. LXIV. — De cogitationibus et diabolicis illusio-
$ 5
Car. IL. XV. — De diversis tentationibus solitariorum. 637
Car. LVVI. — De tentamentis somuiorum.
Cap. LXVI. — Ui éolitarii. Signa et uniracula fleri non
quarant. 659
Cap. LXVIII. — De trimoda obarismatum grati, — 661.—
Cap. LXIX. — Ut solitarit post re:rusionem 3d. secula-
rem vitam minime redeant, et de perseverautia.boni ope-
ris (63
CopiGIS REGULARUM PAAS TERTIA. — RagounE SS. PATRUM
AD Vinos 663
Sancti Augustini Hipponensis episcopi epistola 109 , re
gulum sanct ibus preseriptam contivens. 665
Sanctorum Cas ri, Aureliani, Donoti Arelatensis , item
Arelatensis el V egontionens & episcoporum regula ad vir-
6635
Cujisdam Patris regula ad. virgines. 663
Sani Leandri Hispalensis regula, sive de institutione
virginum et coniemptu mundi ad | Floreuinam sero. m
Copicis MEQULARUM APPENDIX. — SANCTORUM PATRUM RI-
NMORTATIONES AD MONACHOS ET VIRGINES DE OBSERVANTIA VITAR
MELIG.OS/£ , COLLECTA O&IM A Sakceo DBuaxursyero ám
NEN. J 6b
5 Cipit Hh Mei Mhanasii Abesuniri t
ncipit Hber senc A episoepi &
obicr 'Aionsbus mo»achorumn.
Fju:dem At^anasii exhortatio ad sponsam Christi. « 1
unc.i Basilii Cesare Cappadecit episcopi admm:i:
ad fiium spirüualem. US
ouam. e)»
CaPvT paüwcm. — De militis apiritusN. GS
Car. lf. — De virtute anims. 65
Car. I'T. — De ditectione Dei. e
Car. [V. — De dilectione proximi. 681
Car. V. — De studio pacis. 6
Cap. VI. — De potientia. 08)
Car. Vit. — De continents et eastitite. ed
Cap. VIII. — De sreculi amore fugiendo. 53i
Cap. "n. — De avaritia fugienda. e
Cap. X. — De studio huiilitatis. 691
Cae. XI. — De oratione. e1
Car. XII. — De vigiliis. 635
Car. Xll. — De jejunio. 63i
Car. XIY. — De crepuls fogienda. 65
Cap. XV. — De vitanda superbia. 695
*Cap. XVI. — De lingus compescenda. 6s
Cap. XVYl. — De vane gaudio fuyieado. 636
Car. XVIU. — De malorum contubernio vitando. 69i
Car. XIX. — De ira cohibenda et differenda pesi-
tentia. 69;
Cap. XX. — De morte eogitanda. 69
Rvagril monachi sententite. 6»
Foi abbalis Lirinensis sermones ad monachos. — 6»
Sancti Rucherii, Lugdunensis episcopi exhoriatio ai
monachos. 699
"Sd ti Carsarii Arelatensis im epielala ad Conariam à:
m ejusque congregation
Nosati CUMhoHici penteniia di de humiliate ei obediona, ^ e
de calcanda superbia.
Sancii Pavlini ad monachos de alud Perrens b
one.
[ncerti auctoris sermo de decem 701
SANCII BENEDICTI CONCORDIA ULARUM. 70i
PROLEGOMENA. sel
Sancio Patri Benedicto monaehorum QOccidemis [e f
Uriarchz. fi
Lectori benevolo prefatio. 1(6
De hujus concordia regulis esrumque audonibes. 7^
Praefatio. Tl5
Item praefatio. 113
Cart vani. — De concordia regularum. "n
8 1. Ex regula sancti Beneaicu. — Quod nap omnis ob-
servatio juatitize in bar sit regula constilaus. i l7
II. Vil. Ex adem regula, 113
VIiI. Ex regula Isid ri 120
IX. Ex regula Stephaul et Psu.. 13]
X. Ex libro Or«esii Ls
Carcr Il. — Pref(atio sancti Benedicti et aliorum. — 75
8 1. Praefatio regilie sancii Benedieu. 5
[I l'ezefatio ex regula Magistri. nmn
Il]. Ptz atio Ferreoh. 1
Capo lll. — De generibus moanochormm. T3
$ I. Ex regula sancti Benedicti. ib
Il. Ex regla Mayistri, is
III. Ex regula sanct: Basilii episeopi. Tw
IV. Dicta sancti ttieronymi. il
V. Lx regu!a ssneii Früctuosi episcopl. ü
Y. Dieta «ancii l-idori. i
VII. Dicta sancti Valerii. Li
Caruv [V. — Deordinando abbate. T5
8 I. Ex regula sancti Beuedicti. IN
]1. Ex regula sancti Fructuosi episcopi. Li
I11. Ex regu)a alterius Fruciuosl. Ted
w. Ex regul« Magistri. in
V. Ex regula sin-ti Isidori. rt
VI. Fx regula sancti Basiil. T
Caror V. — Quatis debet 8 se a*bas. Te
$ !. Ex regla sancti Benedicti. i
|I. Ex regula sancti Macarii.— - uL
lif, IV. Ex regula Patrum, u
V-X Ex libro Orslesu ad monachos. i
XI. Fx epistola »aucti Caesarii. m
XII. Ex regula sadctü lsidori. - nd
XIII. Ex regula Sancti lructoosi episcopt. TS
MV, Ex regula Ferreoli. 8i
XV-XVIf. Ex regula sancti Aureliani episcopi. Tu
XVIII. Ex reguia Frons L
1469
XIX. Ex regula cuiusdam.
XX. Ex regula Orientatium.
XXI-XXIil. Ex regula saucti Basilii.
XXIV. Ex regu'a cujustain.
XXV. Ex regula sancti Isidori,
Carr VI. —
$ [. Ex regula sancti Beaedicti.
M, Itl. Ex regula saucti Pachomii.
]V-VI. Ex regula sancti Bssilii.
VII. Ex regula sancti Aureliani.
VIH. Ex regula Orientali.
IX. Ex regula Patrum.
X. Ex regula Pauli et Stephani.
XI. Ex regula cujusdam Patris.
XIl. Ex regula sancti Columbani,
adhibendis ad consiliun fratribus. *
181
TSN
Caror VII. — Qua eunt. imstrumenta bonorum. operum.
$ T. Ex regula saucti Beued'cu.
]l Ex regula «ancti Macarii.
III IX. Ex regula saucti Basilii.
X, XI. Ex regula sancti [si-lo:i. .
XII. Ex regula saucti Pachotuil,
XIII. Ex regula saucti l'erreoli.
XIV-XVII. Kx regula Aureliaui.
741
191
XVII. Iucipiunt gesta a beato Augustino quando sibi
successorem elegit.
XIX. Ex doctrina sancti Orslesii.
XX-XXII. Ex regula Magistri.
Car VIII. — De obedientia.
8 I. Ex regula s2neti Beuedicti.
lI. Ex regula Patrum.
Il!, IV. Ex regula saneti Columbani.
V. Ex regula sancti Ferreoli.
VI. Ex regula cujusdam Patris,
VII. Ex regula Magistri.
VIII. Ex regula sancti Basilii.
]X. Ex reguia sancti Fructuosi.
(Apur 1X, — De laciturniiate.
8 I. Ex regula sanct: Benedicti.
Ii, HII. Ex regula saucti Basilii.
IV. Ex regula saneti Pacliomii,
V Ex regula Pauli et Stephani
Vl. Ex regu!a sancii Coluubani.
VII. Ex regula cu usdam,
Vlil, IX. Ex regula Magistri.
X. A D nato cullecta.
Carvr X. — De humilitate.
8 ]. Ex regula saneti Benedicti.
JI. Ex regula sancti Desilii.
II. Ex regula sancti Columbapl,
Care XI. — De yrimo grudu humilitatis.
8 I. Ex regula savet: Benedicti.
IL. Ex vegula Cassiani. MM
CaprvT XII. — De secundo gradu humilitatis.
8 I. Ex regu:a saucti Benedicti.
II. Ex regula Cassiani. .
Carur XIll. — De tertio gradu hwnilitatis.
8 1. Ex rexula sancti Benedic.
I, MI. Ex regula sancti Basilii.
1V-VI. Ex regula sancii Fruciuosi episcopi.
Cavvur XIV. — De quarto gradu humiluutis.
fj I. Ex regula sancti Benedicti.
IJ Ex regula sancii Macarii,
Ilf. Ex regula ssncii Basilii.
]V. Ex rejula saneti Fructuosi episcopi.
Y. Ex reguia Cassiani. .
Caror XV. — De quinto gradu humilitatis.
B I. Ex regula saucii Benedicti. «
Il-1V. Ex regula sancu Da ilii epi-copi.
V. Ex regula sancti Isidori episcopi.
VI Ex reguia sancti l'ructuosi epiacopi.
Vil. Ex regula Cas-iani.
YIII. Ex regula Magistri.
]X. Ex reguia cujusdam.
X. i x rezula Donau.
XI. Ex regula cujusdam.
XI]. Qued facium sit iu monasterio Evoríacasg.
Capur XVI. — De seato gradu humilitulis.
8 I]. Ex regula sancu Beuedicii.
II. F.x regula sancti Bashilii.
IIl. Ex regula sancii Cassiani
Caperr. XVII. — De sepiimo gradu humilitatis.
$ L. Ex regula s«ncu Benedicti.
ll. Ex regula Cassian,
Capuv AVill. — De oct.vo rade hunilitalis.
$ L. Ex regula s«ncti Ben. dicti.
lJ. Ex regula s.ncti Cassisni.
AIX. — De nono gradu humilitatis.
QUJE IN HOC TOMO CONTINENTUR.
j I. Ex r: gula sancti Ferreoli.
IH. Ex regula l'erreali.
Capeur XX. — De decimo gradu humilitatis.
8$ I. Ex. egula sancti Beneilicti.
Il. Ex regula sancti Basilii.
IHl. Ex regul3 sancti Ferreoli.
. JV. Ex regula sancti Cassiani.
Caro XX], — De undecimo gradu hunilitatis.
$ |. Ex regula sancti Benedicii.
[I. Ex regula sancti Basilii.
TIT. Ex regula sancii Fructuosi episcopi,
. Capo XXII. — De duodecino gradu hwnilitatig.
4 I. Ex regula sancti Beuedicti.
Uf. Ex regnla sancti Fructuegi episcopi.
Jl, 1v. Ex regula sancti Cassiani.
V. Ex regula sancti Basilii.
Caror XXIII. — De officiis divinis in nociibus.
8 ]. Ex regula sancti Benedi ti.
lj. Ex libro ui lustitutionum,
Hi. Ex libro v Institationum.
]V. Ex regula sancti Cassiani,
V, Ex regula sancti Aureliani episcopi.
VI. Ex regula Magistri.
Vll. Ex regula saucii Isidori,
VIII. Ex regula sanct; Aureliani,
IX. Ex regula sancti Columbani
ÁpPRNo!CES AD cAPUT XXIII.
Monitum J. Garnerli.
855
Appendix pruna. — Quanti psalmi dicendi sunt in no-
etibus. 885
Appendix II. — Qualiter statis tempore agatur a^
na Jaus.
Appendix III.-- Qualiter Dominicis diebus visis
sgantur.
t Appendiz IV.-— Qualiter matutinorum solemoitas P
ü
r.
Appendix V. — Qualiter privatis diebus matutini agan-
tur 8U5
Ww.
Appendix VI. — In natuitiis sanctorum qualiter agan-
tur vigili.
Appendic VII.— Quibus temporibus dicatur Alleluis.
Carur XXIV. — Qualiter divina opera per. diem agan.
& I. Ex regula sancti Benedioeti,
II. Ex regula Magistri.
lll. Ex regula sancti Cassiani.
lV. Ex regula sancti Fruetuosi.
899
903
907
909
Appendix prüna. — Quaut psalmi per easdem horas
dicautur,
Appendix II. — Quo ordine psalmi diceudi sunt.
Capur XX .. — De discirlina psallendi.-
8 I. Ex regula sauctj Beneuicti.
I1. Cassio tori, de psalmo ci.
IHi- Vi. Ex regula sancti Basilii.
VM, Vill. Ex regula sanctorum Pauli e Btephani,
]X, X. Ex regula saneti Aureliani.
918
915
915
917
917
919
XI. Tract-tus beati Augustini de eo quod scriptum est
in Evangelio : Ubi duo t^l tres congregati [uerint tin
: nomine m«o (Matily. x viui).
Xll. Ex regula sancti C issiani.
XIiI. Ex regula sancii Csesarii.
AIV -XVI. Dicta Ciesariz.
XVII. Ex regula Magistri. 20.
Capur XXVI. — De reverentia orationis.
$ I. Ex regula savcti Benedicti.
JJ, IH. Ex reguia sancti Basilii.
]V. kx regula Magistri.
V. Ex regula Patruin.
V1. VIl. Ex regula sancti Cassiani.
Capror XXVII. — De preposito monasterii
8 [. Ex regula sa.cu Beueuicti.
H, Ifl. Ex regula saocti Fructuosi,
IV. Ex reg: la sancti Ferreolí,
V, VI. Ex regula Tarnateusi.
VII-1X. Ex regula Orieutali.
X-XlI. Ex regula sancti Pachomil.
MII. Ex regu:a saneu IsiJori.
XIV, Ex regulis sancti Augustini.
XV. Ex regula sancti Ursiesii.
XV1. Ex regula cnjusiam. .
Caro XXVIII. — De «ecanis monasterii.
$ I. Ex regula sancii Benedicti.
HI. Ex regula Msgisui.
I!1, IV. Ex regula sancti Fructuosi episcopi.
V. Ex regula sancti Cassiani.
Vl. Ex regula Orientali,
930
-——
un — ORDO RERUM
Caror XXIX. — Quomodo dormiant monachi. 905
8 I. Ex regula sancti Benedic!i. 965
f. Dicta sanct! Augustini ex Jibro de Civitate po^
Iii, IV. Ex reguls Magistri. 9
V. Ex reguls sancti [sidori. 963
V]. Ex regula sancti Fruce'uosi. 909
VII. Ex regu!a sancti Ferreoli. 970
VIII. Ex regula cujusdam. 971
Capo? XXX. — De excommunicatione culparum. — 975
8$ 1. Ex regula saacti Benedicti. . 915
H-VIi. Ex preceptis et vasuitutis beati Pachomii, 973
JX-Xl. Ex regula sancii Basilii. 97
XII. Ex reguia sanet [siiori. 979
XIII. Ex regula sancti Fruciuosi episcopi. 980
XIV. Ex regula Orientali. 980
. XV. Ex regula cajusdam. 981
XVI. Ex regula sancti Ciecarii. 981
XVII. Ex reguls saneti Co'umbani. 982
XVIII. Ex vegula saneti Basilii. 952
XIX Ex regula sancti Augustini. 985
XX. Ex regula Pauli et -tephani. 984
Carur XXXI. — Qualis debct esse modus ezxcommunica-
On.
S I. Ex regula sancti Benedicti. 985
Il. Ex regula Patrum. 985
MJ, IV. Ex preceptis et. institutis sancti Pachonii.
V, Ex libro Institutionum, 986
VI-VIH. Ex regula sancti Basilii. 988
]X. Ex regula «aucti Isidori episcopi. 989
X. Ex regula saucti Fructuosi. 991
Xl. Ex regia cujusdam.
XII. Es regu!s sancti Aureliani.
XIII- XV. Ex regula sancti Ferreoli.
XVI. Ex preceptis et institutis sancti Pachomil
XV[I-XX. Ex regula sancti Coluubapi.
XXI. Ex regula cujusdam.
XXII. Ex regula sancti Basilil.
XXIII. Ex regula saucti Isidori.
XXiV. Ex regula Tarnatensi.
XXV, XXVI. Ex regula sancti Aureliani.
Cave YXXII.—De gravioribus culpis.
$ I. Ex regula sancti Benedicti.
][. Ex regula Patrum.
IJI. Ex reyula sancti Ferreoli.
IV. Ex regula saucti Froctuosi
V. Ex regula cujusdam.
SES59935823892282
VI, VII. Ex regula Maynistri. 1003
VIÍI-X. Ex regula sancti Czesaril. 1007
XI. Ex regula saucti Ferreoli. 1009
Carvr XXXIII.—De his.qui excommunicantur, quomodo
satis(acian. 1069
$ I. — Ex regula saneti Benedicti, 1009
Il. Ex regula sancti Isid. ri. 1011
1M. Ex regula sancti Fructosi episcopi. 1013
IV. Ex regula Magisvri: 1013
Caewe XXX1V .— De his qui sine jussione abbatis Junquniur
€xcommun;calis. * 1013
€ ). Ex regula sancti Beneicti. 1uts
]!. Ex regula saucti Isidori episeopi. 1015
lil. Ex regula sancti Fructuosi episcopi. 1016
]V. Ex regula saneti Aureiiani, 1017
V. Ex regnia Cassiani. 1 17
Vl. t.x regula Tarastensi. 1u18
V]. Ex regula Magistri. 1018
Viil. Ex regula cujusdam. 10!8
Caprcr XNXV.—Qualiter debeat abbas sollicitus esse circa
excommunicatos. 1017
$ |. Ex regula sancti Benedicti, 1u17
|J. Ex regula sancti Fructuosi. 1019
1H. Ex libro Gregorii Nazauzeni. 1031
IV-VII. Ex hbro sancti Augustini de pastoribus. 1021
Coror XXXVI.—De hís. qui in aliis quibuslibet | ebus de-
linquunt. 1025
$ 1. Ex regulo sancti Benedicti 1025
l|. Ex regula soueti Cassiani. 1026
Ii I. Ex regula cujusdam. 1077
IV. Ex r« gnla a Donato collecta. 1025
V. Ex regula i srostensi. 1028
VI, Dicta sancti Bedae, 1028
C-vur XXXV 1I.— De lis qui sepius correpti non emenita-
verint. 1029
$ L. Ex regula sancti Benedicti. 1039
HW, tll. Es regula Mai srii 1051
IV En rey..la s3ucti Isidori, 1033
V-VII. E x. regula saucii Bosilii, i053
Y1H. Ex reyuta sancti Isiéon. 1054
IX. E» regula saucti Fructuost. 10354
CaPUT XL.—De
$ I. Ex regula s.ncii Benedicu.
X. Ex regula Orientali.
XI. Ex regula Magistri.
Xll, XIH. Ex regula cujusdam.
III. Ex regula sancti Fructuosi.
IV. Ex regulis Magistri,
V. Ex regula cujusdam.
Vl. Ex regula sancti Pachomii.
VII. Ex rego!s saneti Ferreoli.
ll. Ex regula saacti [si-'ori.
Ht, IV. Ex regula sancii Aureliani.
V. Ex regula istri.
cellar
]!. Ex regula Patrum.
Ill. Ex regula sancti Isidor!.
IV-VI. Ex regula saucti Basilli.
Vll. Ex regula Pauli et Stephani.
VIII. Ex regula Tarnatensi.
IX. Ex regula Orientali,
X. Ex regula Magistri.
Xl. Ex regula cujusdam.
Carvr XL1.— De ferramentis et rebus monasterii.
$ l. Ex regula sancii Benedicti.
H. Ex regula Patrum.
Ill, JV. x regula saneti Paebomil.!
V-VIII. Kx regula sancti Basili
IX. Ex regula sancti Isidor[.
X. Ex regula Fruciuosi.
XI. Ex regula Magistri.
XII. Ex regula cujusdam.
II. Ex doctrina Orsiesii.
II. Ex regula sancti Pachomil.
IV-VH. Ex regula sancti Basilii,
VIII. Ex regula sancti Augustini,
IX. Ex regula sanctorum Pauli et Stephani.
X, XI. Ex reyula sancti Isidori,
XII-XIV. Ex regula saucti Fructuosi.
XV. Ex regula sanci F'erreoli.
XVI. Ex regula sancti Aureliani.
XVII, XVIIi. Ex regula sancti Cassiani.
XIX. Ex reguls Orientali.
XX. Ex regula cujusdam.
XXI Ex reyula Magsstri.
XXilI. Ex regula sancti Cze«arli episcopi.
XXIII. Ex regula cujusdam.
e.
$ I. Ex regula sancti Benedicti.
IJ. Ex regula sancti Basilii.
Il], IV. Ex regula sancti Augustini.
V. vx regnla saneti Ferreoh.
VI, Vil. Ex r-guls Ta vatensi.
Caput XLIV. — De septimanariis coquine.
$1 Ex veyula sancti Benedict.
1!, Iii. Ex regula san ti [siJorl.
IV-VI. Ex re;ula Cassiani.
V[I-1X. Ex regula Mayistri.
X. Ex regula cujusdam.
XI. Ex regula sancti Cesarii episcopi
Carvr XLV. — De infirmis [ra:ribus.
$ [. Ex regula sancti Benedicti.
Ii-VH. Ex regula s icti Pachoniit.
V]lI. Ex regula s«ncti Fructuosi.
IX, X. Ex regula sancti Basilii.
XI. Ex regula sancti Isidori.
XIlf-XV11. Ex regula sanct Augustini.
XVIi. Ex regula sanct Auceliani.
XIX, tx re,ula Ta:uateusi
XX-XXIlI. Ex re;ula saucii Ciesarii episcopi
XXIII. Ex regula sancti Aureliani.
XXIV. Ex reg: la saucti Fructuosi.
XXV. Ex regula cujusdam.
XNVI, xxvlt. Ex r25ula Magistri.
XXVI, XXIX. Ex regula Pat. um.
Caprcr XL VI. — De senibus vel inj-ntibus.
8 1. Ex regula sancti Benedicti.
I1. Ex regula magistri.
Ill. Ex regula sancti Csesarii episcopi.
ario monasierii, qualis sit.
Caror XXXVII. —Sidebeant (ratres exeuntes de monaste-
rio iterum recipi.
8 I. Ex regula sancti Benedicti.
]I. Ex prseceptis et institutis sancti Pacbomii.
1075
.Cavor XXXIX.—De pueris minori etate, qualiter corri-
a; tur.
dr I. Ex regula sancti Benedict.
1059
b Caror XLI.. — Sí quid debeant monachi proprium ha-
ere.
$ [. Ex regula sancti Benedicti.
1057
CapcT XLIII. — Si omnes equaliter debent. necessaria
As QUA IN HOC TOMO CONTINENTUR.
IY, v. Ex regola ssneti Feuetnod. ,
VI. Ex regulis sancti Isidori,
VII. Ex regula Mag'stri.
VITI. Ex reguia cujusdam.
Carur XLVII. — De hebdomadario lectore.
8 ]. Ex regula sancti Benedicti.
JI. Ex regula Pstrum.
III-Vl. Ex regula saneti Pachomii.
VII. Ex regula sancti Isidori.
Vill. Ex regula sancti Fructuosi.
IX. Ex regula sanct! Aurelii episcopi.
X. Ex regula beati Cossiani.
Xl. Ex regula Tarnatensi.
XII. Ex regula Orientalium.
XIII. Ex regula Magistri.
XIV, Ex regula cujusdam.
Caror XLV!]I. — De mensura ciborum.
$ I. Ex regula sancu Benedieti.
II. Ex regula saneti Columbani.
ah Ex regula sancti Isidori.
. Ex regula sancti Ferreoli episcopi.
VII, VIII. Ex regula sancti Aureliani.
]X. Ex regula Magistri.
X. Ex regula cujusdam.
XI. Ex regula sancti Fructuosi.
XII-XV1. Ex regula sancti Basilii.
XVII. Ex regula cujusdam.
Carov. XLIX. — De mensura potus.
$ [. Ex regula sancti Benedicti.
IL. Ex regula sancti Fructuosi.
]II. Ex reguia alterius Fruetuosi.
IV. Ex regula sancti F'erreoli.
V. Ex regula Magistri.
Capot L. — Quibus horis oporiel reficere.
$ I. Ex regula sancti Benedicti,
1-IV,. Ex regula sancti Isidori,
V. Ex regula vancti Fructuosl.
V]. Ex regu!a sancti Aureliani.
VII. Ex regula Cossiani.
VII. Ex regula Magistri.
Carver Ll. — Ut post completorium | nemo
(ur.
$ I. Ex regula sancti Benedietl.
Il. Ex regula saucti Pachomil.
lil. Ex reguia saucti Isidori.
]V. Ex regula sancti Fructuosi.
V, VI. Ex regula Orienualium.
Vil. Kx regula Magistri.
VIII. Ex regula cujusdam.
IX. Ex regula saneti Aureliani. — -
119
Cav Lil.—De his qui ad opus Dei vel ad mensam tarde
occurrunt.
8 |. Ex regula saneti Benedicti.
II. Ex regulas Patrum.
Ill. Ex regula «liorum Patrum.
]V-IX. Ex regula sancti Pachomii,
X, X]. Ex regula saucti Aureliani.
XIi-XI V. Ex regula Magistri.
XV-XVII. Ex regula sanct Fructuosi.
XVIII-XX. Ex regula Pauli et Stephani.
XXI, XXII. Ex regula sancti Isidori.
XXili-XXV. Ex regula sancti Basilii.
XXVI-XXIX. Ex regula Cassiani.
XXX, Ex regula Tarnatensi.,
XXXI. Ex regula cujusdam Patris."
XXXII. Ex regula sanct: Czessrii.
XXXIII. Ex regula sanct Aureiiani.
XXXIV Ex regula cu,usdam.
CarvT LIII, — De his qui falluntur in oratorio.
$ |. Ex regula sancti Benedicti.
ll. Ex regula Pauli et Stephani.
Carvr LIV, — De sigm
$ 1. Ex regula sancti Benedicti.
Il. Ex regula saucti (sidori.
Jii. Ex regula Fructuosi.
]V. Ex regula Cassiani.
V, VI. Ex regula sancti Basilii,
vli. Ex regula Macarii.
Vii. Ex regula Aureliani episcopl.
]X. Ex regulis Patrum.
X. Ex regula Pauli et Stephani.
XI. Ex regula cujusdam.
Carur LV.- De opere manuum quotidiawo.
$ I. Ex regula sancti Benedicti,
Il, lil. Ex regula sancti Macarii.
IV-Vi. Ex regula Patrum.
VII-XI. Ex regula Pachomii.
XII. Ex regula sancti Basilii.
hora operis Dei.
1151
1101
XIII-XVI. Ex regula Stephsni,
XVII. Ex regula sancti [sidori,
AVI Ex regula sancti Froetuosi.
XIX, XX. Ex regula sancti Ferreoli,
XXI-XXIV. Ex regula Cassiani.
XXV. Ex regula Tarnatensi.
XXVI. Ex regula cujugiam Patris.
XXVII. Ex regula Fructuosi.
AXVIIT. Ex regula sancii Aogustint,
Caror LVI. — De quadragesmue observatione.
$ ]. Ex regu!a sancti Benedicti.
II, HT. Ex regula sancti Basilli.
IV. Ex reguia Magistri.
V. Item Bede.
Carcr LVIT. — De fratribus qui longe ab oratorio
vani aut ín via sunt.
$ I. Ex r: gula saocti Benedicti.
II. Ex regula sancti Pachomij.
IIT. Ex regula sancti Ba.ilii.
IV. Ex reguia Magisiri.
V. Ex regula Stephani.
1204
pret
1208
Carur LVILI. — De fratribus qui longe satis proficiscun-
8 I. Ex regula sancti Benedicu.
II. £x regula Patrum.
]HI. Ex regula Magistri.
Capct LIX. — De orato-io monasterii.
$ I. Ex regula sancti Benedicti.
IT, Ill. Ex regula sancti Augustini,
JV. Ex regola T'arnatensi.
V. Ex regula Magis ri.
Carvr LX. — De hospitibus suscipiendis.
8 1. Ex regula sancti Benedicti.
JI. Ex regula Macarii.
JII. Ex reguia Patrum.
IV. Ex regula sancti Pachomii.
V. Ex regula Macaril.
Vl. Ex regula Fructuosi.
VII, ViiT. Ex regula saneti Isidori.
IX. Ex regula Tarnstensi.
X, XI. Ex regula Magistri.
1209
1209
Caper LXI. — Si debeat monachus litteras, eulogias, seu
aliquid accipere.
l. Ex regula saneti Benedict.
If. Ex doctrina saucti Orslesii.
Ilf. Ex regula saícti Basilii.
IV, V. Ex regula sancti Augustini.
VI-VilI. Ex regula sancti [sidori,
IX. Ex regula ssncti Fructuoi.
X, XI Ex regula sancti Aureliani.
XII. Ex regula Tarnatesi.
XIII. Ex regula Orientali,
XIV. Ex regula a Donato col'eeta.
Caro LXII. — De vestiariis et calceariis fratrum. 1229
$ I. Ex regula sancti Benedicti.
If. Ex regula Patrum.
Ill. Ex regula sancti Pachomii.
]V-VIill. Ex regulagsucti Basilii
IX. Ex regula sancti Augustini.
X-XII. Ex regula sancti Isidori,
XIII. Ex doctrina sancti Orsiesii.
XIV-XVI. Ex regula sancti Ferreoli. —
XVII, XVIII. Ex regula sancti Fructaosi.
XIX, XX. Ex regula sancti Aureliant.
XXI. Ex regula Cassiani,
XXII. Ex regula Tarnatensi.
XMII-XXVI. Ex regula sancti Paehomii.
XXVII. Ex regula Stephani.
XXVIII Ex regula Magistri.
CaprvT LX!1I. — De mensa abbatis.
8 1. Ex regula sancti Benedicti.
II. Ex regula Magistri.
Ill. Ex regula Patrum.
IV. Ex regula sancti Fructuosi.
Carc LXIV. — De artificibus monaerii.
8 I. Ex regula sanctí Benedicti.
]t. Ex regula Maearii.
II. Kx regula Cassiani.
IV. Ex regola Magistri.
V. Ex regula sancti Hieronymi.
VI-VIi. Éx regula sancti B.silii..
Capvt LXV. — De. disciplina
$ I. Ex regula sancti Benedicti.
II. Ex regula Patrum,
lI. Ex regula aliorum Patrum.
]V. Ex regula sancti Macarii.
V, VI. Ex regula soncti Pachomii.
4415
VIT-IX. Ex regula «aneti Basilii.
* X. Ex regula s.nctl Isidori.
XI. Ex regula Ferreoli.
XII-XVl. Ex tegula ssncti Fruétoost.
XVII. Ex regula Tarnaicensi.
XVIII-XXIV. Ex regula Casstani.
XXV. Ex regule Ork-ntali.
XYXvI-XXIN, Ex regula Magistri.
XXX, XXXI. Ex regula ssneti Aureliant.
ORDO RERUM QUAE IN NOC TOMO CONTINENTUR.
1500
CByor LXVI. — Be filiis nobilium et pauperum qui offe-
runtur.
$ I. Kx regula saneti Benedicti,
II. Ex regula sancti Basilii.
III. Ex regula sancti Isidori,
]V, V. Ex regela sencti Aurelfani.
Vl. Ex regula Ma. isiri.
1309
Carver LXVII. — De eacérdotóus qui forte volwerin in
monasterio habitare.
$ 1. Ex regula saucti Benedicti.
: f. Ex regula Magistri.
1501
1501
1506 -
1508
1505
13515
Capa LXVIII. — De monachis peregrinis, qualiter sus^i-
planiur. ] .
$ |. Ex regula sancti Benedicti.
I1, III. Ex regula Patrom.
IV. Ex regulis sancii Basilii.
V. Ex regula sancti l'erreoll. 1
Ciror LXIX. — De sacerdotibus monasterü.
I. Ex regula saucti Bene-icti.
Ij. Ex regula saneti Aurelii.
Il! Ex dictis saneti Hieronymi.
Caevr LXX. — De ordine congregationis.
$ |. Ex regula sancti Benedicti.
]I. Ex regula sancti Basilii.
III. Sancti Hieronymi.
IV. Ex regula sancti Isidori.
V, VI. Ex regula ssnceti Fructuosi.
vit. Ex regula cujusdam.
Carver LXXI. — De ostiartis monasteri.
$ |. Ex regula ssticti Ben.dicti.
I]. Ex regula Orientali.
Ill. Ex regula Magistri.
IV, V. Et regula cujusdam.
Vi. Ex regula Orientali.
VII-IX. Ex regula &xticti Isidor.
X. Ex regula sancti Augusti: f,
X]. Ex tezula Aurelil ep:seopi.
XII -XIV. Ex regula sancti Pachomii.
XV. Ex regula Pauli et Stephani.
XVI. Ex regula l'arnateusi.
XVII. Ex regula Pachomii. .
Capov LXXH. — De fratribus in via directis.
B]. Ex regula sancti Benedieti.
I. Ex regula Patrum.
II! Xf!. Kx regula sanc Pachomii.
Xil-XVI. Ex tegula sancti B silii.
XVII. Ex reguia sancti Stepliani.
XVII. Ex regula Ferreoli.
XIX. Ex regula Cassiani. *
XX. Ex regvla Tarnatensi,
XXI. Ex vegu]ja Orientali,
XXII. Ex regula saocti Isidofi.
XXIII-XXIX. Ex regula Magistri.
XXX. Kx regula sancti Ceesaril.
1515
: HN
Caror LXXIH. — 5i fratrk impoesibilit. fuite,
$ I. Ex regula saneti Benedieti. nal
II, JI]. E« regula sancti Basilii LEG
IV. Ex reguia Cassiani. 1560
Caput LXXIV. — Ut in monasterio non. prammmi aie
allerum defendere. 1559
$ |. Ex regula sancti Ben-dicti. 1553
]| Ex preceptis sancti Paebemij, 1560
I1]. Ex doctrina ssacti Ofsiest, 1561
IV-VI. Ex regula sancti Basilii. 1565
VI, VIII. Ex regula Orientalium. 1360
IX. Ex regula l'atrum. 151
X. Ex regula sancti Columbani. 1365
CaPur. LXXV. — Ut non. presumat: passim. quisquam
alium cedere. 1565
& [. Ex regula sancti Benedietl. 1365
]I. Ex regula Ferreoli. 1566
IIl. Ex regula saneti Aureliani. 1367
IV. Ex regula Orientali, 151
V. Ex regula Magistri. 1568
. Vl. Ex regula sancti Cosarit. 1568
VII. Ex regula sancti Isidori. 1568
Caror LXXVI. — Ut obedientes sibi aint etloem fara
15
$ I. Ex regula saucu Benedicti. 1361
I]-X]. Ex regula sancti Basilli. 1569
XII. Ex reguia Patrum. Is:
XHIl, XIV. Ex regula cujusdam, 1315
XV. Kx reguia Fructuosi. 154
XVI. Ex regula Ferreoli. 15:3
XVII. Ex regula Aureliani. 1518
XVIiI, XIX, Ex regula Tarnatenm. 1570
XX. Ex regula sancti Columbaai. 1576
Caper LXXVII. — De zelo bono quem debent mach
e. " )
$ I. Ex regola sancii Benedieti, xu
IT-IV. Ex regul» sancti Basilii. 1578
SANCTI RENEDICTI EPISTOL £. 159
Episrota Phuua. Ad mouachos Anienenses «— Serips in
eztremis. 15:9
Ep'sr. IT. Ad'Nebridium archiepiscopum. 138
SANCTI. BENEDICTI OPUSCULA. 1581
I. — Testimontorum naebecula de Incsfastiobe Domini,
el aucta et individua Trinitate, ei iterauiouis baptismatis
devitanda pernicie. , NR
1I. — Disputatio Beaedicti levis adversss Felicionam
impietatem. m
IV. — Confessio fidei Benedieti levitse etsi. peccatoris
honnunquMA erronei, tamen fodere isio fidei inexhausto
fidenu. wu
V.— Excerptus diverssrum modus pxesneslirom à
penedicio abb te (Anianensi) distinetus de regule sint
enedicti abbatis. 1i
HARTE ANIANENSES. un
d Praeceptum Carotíí Magal pro monasterio ra
nensi.
If. — Praeceptum Ludovici Pii imperatoris pro ur
mornssterío. H
If1-XVI. — Ejusdem pro eodem moosserio. — 152
Íwpzx RERUM FT YErRBORUM QUA !N SARCÉI rro
ANIARENSES CONCORDIA REGULAR.M QUNTINERTUR. l
FINIS TOMI CENTESIMI TERTIÍ.
ERE EE cm otim
— mud c --————— E
E E
This book should be returned to
the Libravry on or before the last date
stamped below.
A. fine of five cents & day is incurred
by retaining it beyond the specifled
time.
Please return promptly.
Dut M H. /
e^ Jd